Bouwebedrijf February 2018

maandblad van en voor de aannemer • uitgave van de Confederatie Bouw • Lombardstraat 34 - 42 • 1000 Brussel

Bouwbedrijf

FEBRUARI 2018 AFGIFTEKANTOOR GENT X – €6

Bezoek ons op Stand 219 in Paleis 4

ONTSLAGMOTIVATIE

Vermijd rechtszaken en vergoedingen

FUSIE

Fedelec en ICS heten nu Techlink

RUIMTELIJKE ORDENING

De codextrein rijdt

DOSSIER

Energiezuinig renoveren

DE WEG NAAR 2050 >

/confederatie.bouw @Confedbouw

www .confederatiebouw.be

Confederatie Bouw - Confédération Construction

YOUR HOME

YOUR LIFE

B AT I B O U W 2018

BRUSSELS EXPO Vaklui Groot publiek 22 & 23/02 24/02 > 04/03 WWW.BATIBOUW.COM

EDITO

Veiligheid zit in onze genen!

O

p 22 februari, de openingsdag van Batibouw voor de professionele bezoekers, organiseert de Confederatie haar BouwForum weer. Het thema is dit jaar veiligheid.

Het is een thema dat bijzondere aandacht verdient, want het is van fundamenteel belang voor onze bedrijven en onze werknemers. Ik heb erop aangedrongen dat het BouwForum het aspect veiligheid vanuit een precies gedefinieerde invalshoek benadert: het verantwoord beheer van een bedrijf en de sensibilisering van alle partners in het bouwproces.

Verantwoord omgaan met preventie, dat is op de eerste plaats een element van een bedrijfscultuur.

Verantwoord omgaan met preventie, dat is op de eerste plaats een element van een bedrijfscultuur. Iedere aannemer, groot of klein, moet zich inspannen om het kader en de voorwaarden te scheppen voor een optimaal risicobeheer, dat bovendien door iedereen in de onderneming onderschreven wordt.

Maar veiligheid overschrijdt de grenzen van de onderneming. Ze vraagt ook een engagement van de andere partners in het bouwproces, om te beginnen de opdrachtgevers en de ontwerpers.

Het veiligheidsbeleid in onze sector is nog lang geen voorbeeld van good governance. De statistieken bewijzen dat: er gebeuren nog altijd te veel arbeidsongevallen, ook al nemen hun frequentie en hun ernst af. De bouw blijft een gevoelige sector vergeleken met de andere nijverheidssectoren in België.

Maar dat is niet het enige. De Belgische bouw hoort ook niet bij de goede leerlingen in de Europese klas. Internationale vergelijkingen bevestigen dat andere landen in de Europese Unie beter presteren als het op de veiligheid in de bouw aankomt.

Het is een vaststelling die ons tot denken moet aanzetten. Waarom zouden we de goede praktijken die hun waarde bewezen hebben in het buitenland niet in onze bedrijven toepassen? Niets verhindert dat, en we moeten deze uitdaging aangaan.

Het BouwForum 2018 zal ons daarbij helpen, door denksporen uit te zetten en concrete ideeën te formuleren om vooruitgang te boeken.

De impuls die het BouwForum geeft, zal in de komende maanden en jaren gevoed worden door andere ondersteunende initiatieven. Veiligheid is één van de speerpunten van mijn programma als voorzitter van de Confederatie en ik zal alles in het werk stellen om tot tastbare resultaten te komen.

Investeren in veiligheid is onontbeerlijk. Maar het persoonlijke engagement op alle niveaus van de onderneming is dat evenzeer. Wie daarvan doordrongen is, bewijst de waarheid van de slogan van het BouwForum: veiligheid zit in onze genen!

Paul Depreter Voorzitter Confederatie Bouw februari 2018 • Bouwbedrijf 3

INHOUD

19 Op weg naar 2050

Vanaf 2021 is elke nieuwe woning bijna energieneutraal. Maar er is nog veel werk voor de boeg vóór ook de bestaande woningen energiezuinig zijn. Het dossier schetst het traject naar dat doel, en analyseert als bonus het S-peil.

8 Techlink

De Confederatie heeft een nieuwe beroepsfederatie: Techlink. Ze ontstond uit de fusie tussen ICS en Fedelec.

Aparte federaties voor de elektrotechnici en voor de HVAC- en sanitairbedrijven, dat is niet meer van deze tijd.

4 Bouwbedrijf • februari 2018

12 Ontslagmotivatie

Een werknemers heeft tegenwoordig het recht om een ontslagmotivatie te vragen aan zijn werkgever. Is het ontslag kennelijk onredelijk, kan hij een vergoeding afdwingen. Wat betekent dit in de praktijk?

48 Bouwcampus

Binnenkort wordt de nieuwe Bouwcampus van de Confederatie Bouw Limburg officieel geopend. Het is een bijzonder gebouw, niet alleen een instrument maar ook een symbool en een onderdeel van een strategie.

maandblad van en voor de aannemer • uitgave van de Confederatie Bouw • Lombardstraat 34 - 42 • 1000 Brussel

Bouwbedrijf

16 Roerende zekerheden De wet samengevat.

17 Privacy Strenge regelgeving op komst.

FEBRUARI 2018 AFGIFTEKANTOOR GENT X – €6

Bezoek ons op Stand 219 in Paleis 4

ONTSLAGMOTIVATIE

Vermijd rechtszaken en vergoedingen

FUSIE

DOSSIER

Fedelec en ICS heten nu Techlink

RUIMTELIJKE ORDENING

De codextrein rijdt

DOSSIER

Energiezuinig renoveren

DE WEG NAAR 2050 >

/confederatie.bouw @Confedbouw

www .confederatiebouw.be

Confederatie Bouw - Confédération Construction

INLEIDING

3 Edito Veiligheid zit onze genen.

6 Prikbord • Batibouw • Een nieuwe federatie is geboren • Energiecongres 11 Regionaal standpunt Burgers en bouwbedrijven één front

BOUWBELANGEN

12 Vermijd problemen Ontsla met een solide dossier.

14 Nieuwe insolventiewet Vanaf mei 2018.

CONTACTEN Bouwbedrijf is het maandblad van de vzw ­Confederatie Bouw, Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Verantwoordelijke uitgever: Filip Coveliers, Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Afgiftekantoor: Gent X Redactie: Peter Graller en Marc Guéret tel. 02 545 57 30 – fax 02 545 59 02 peter.graller@confederatiebouw.be Vormgeving: Nikka Cuypers nikka.cuypers@confederatiebouw.be Franstalige uitgave: Construction Druk: Graphius Reacties - vragen: communicatie@confederatiebouw.be

19 Inleiding Waarom u dit dossier moet lezen.

20 BENOvatie Vlaamse 2050-doelstellingen.

22 Wallonië Gelijkaardige ambities.

23 Vernieuwbouw Moet gestimuleerd worden.

24 Marc Ceelen Zuinig maken kan, maar …

26 Laag verbruik Ook in studentenkoten.

28 S-peil Belangrijk nieuw begrip.

SECTOR & BEROEPEN

32 Ruimtelijke ordening Regelgeving soms wat soepeler.

33 RE C² en ET’AIR De VCB gaat internationaal.

34 Intercommunale zoekt aannemers

Vivaqua heeft werk voor u.

36 BRICS Experiment met kringsloopeconomie.

Met de medewerking van: • de studiediensten van de Confederatie Bouw Btissam Gorfti Amrani, tel.02 545 56 33 - fax 02 545 59 09 btissam.gorftiamrani@confederatiebouw.be • Vlaamse Confederatie Bouw Johan Walewijns, tel. 02 545 57 49 - fax 02 545 59 07 johan.walewijns@confederatiebouw.be • Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad Morgane Cendoya, tel. 02 545 58 29 - fax 02 545 59 06 morgane.cendoya@confederatiebouw.be • Confédération Construction Wallonne Catherine Houtart tel. 02 545 56 68 - fax 02 545 59 05 catherine.houtart@confederatiebouw.be

38 Aedificas Foundation Maatschappelijk verantwoord ondernemen beloond.

41 Sociale dumping Een van onze leden klaagt aan.

42 Kort • Pensio B wint prijs • Nieuwe VCA-examens 44 WTCB Daken en muren energiebesparend maken.

PROJECTEN & BEDRIJVEN

48 Bouwcampus Een blik op de toekomst.

52 Materialen hergebruiken Een nuttige attitude.

54 Ledenvoordelen Uw lidmaatschap rendeert.

57 Bouwmarkt

• De Digitale Werf • Recticel • Renson 58 Markant • Cijfer van de maand Aantal arbeiders in bouw daalt.

• Jacques Delens Afscheid van een persoonlijkheid.

Abonnementen: Claude Bernaerts, tel. 02 545 56 88 - fax 02 545 59 00 claude.bernaerts@confederatiebouw.be Reclame: Kristel Dekempeneer, tel. 02 545 56 99 - fax 02 545 59 08, kristel.dekempeneer@confederatiebouw.be of kde@confederatiebouw.be.

Prijs jaarabonnement Leden van de Confederatie Bouw: begrepen in het lidgeld Niet-leden: € 137,80 (incl. BTW en ­portkosten) / buitenland: € 300 (incl. BTW en portkosten)

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers De vzw Confederatie Bouw wil met deze publicatie gepaste, betrouwbare, volledige en exacte informatie brengen. Ze kan echter niet aansprakelijk worden gesteld indien ze hierin tekortschiet. Alle elementen van deze publicatie zijn beschermd door het auteursrecht van de vzw Confederatie Bouw. Overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is slechts toegelaten mits voorafgaande toestemming en uitdrukkelijke vermelding van de bron.

Vanaf nu wordt B­ ouwbedrijf gedrukt op papier geproduceerd met hout uit duurzaam beheerde bossen. De­­duur­­zaamheid wordt gegarandeerd door de internationale organisatie Forest Stewardship Council (FSC), die niet alleen het bos controleert maar de hele handelsketen tot aan de drukker.

5 februari 2018 • Bouwbedrijf bouwbedrijf - februari 2016 5 www.confederatiebouw.be

PRIKBORD

Batibouw 2018

Your home, your life Van 22 februari tot 4 maart 2018 vindt Batibouw weer plaats. Het is de 59ste keer al en dit jaar is het thema “Uw huis, uw leven” (maar dan in het Engels).

“Batibouw wil de bezoekers de warmte van een huis laten beleven,” aldus Bart Van Den Kieboom, CEO van organisator FISA. De grootste Belgische bouwbeurs voor consumenten probeert een belevenis te zijn die alle vijf de zintuigen prikkelt.

In paleis 6 nodigt de Walk of Floors de bezoekers uit om verschillende vloerbekledingen te bewandelen. Er is ook een Walk of Flames, een laan omzoomd met stands van schoorstenen en al dan niet open haarden. De Light Avenue – de Laan van het Licht - wordt al voor het tweede jaar op rij georganiseerd. Voeg daaraan toe dat paleis 11 dit jaar een beetje groter zal uitvallen dan vroeger, en het wekt geen verbazing dat Batibouw voor twee derde van de Belgen de meest geliefde woonbeurs is.

Connected Home Bart Van Den Kieboom: “Acht op de tien Belgen die connected installaties hebben in huis, zijn daarover tevreden.

Op Batibouw kunnen ze alle nieuwigheden op dat vlak ontdekken.”

Connected Home is immers het tweede thema in 2018. Het derde mag je een klassieker voor Batibouw noemen: Project Your Home. Menig gezin heeft zich in Brussels Expo laten uitleggen hoe je eraan begint, een eigen huis. In 2018 ligt de nadruk op de woning zonder zorgen.

Job Day Verder te bezichtigen dit jaar: het Immo-dorp, Build IT en op 27 februari de Job Day, een nieuwigheid. Bezoekers kunnen dan kennismaken met de HR-verantwoordelijken van een aantal exposanten.

www.batibouw.com 6 Bouwbedrijf • februari 2018

KOM NAAR HET BOUWFORUM! Uw beroepsorganisatie ontbreekt niet op Batibouw. Het BouwForum van de Confederatie is zoals altijd niet alleen het startschot maar meteen ook het hoogtepunt van deze bouwbeurs. Dit jaar is het onderwerp veiligheid. Deze is een prioriteit voor alle aannemers. Maar het BouwForum onderzoekt hoe veiligheid een integraal onderdeel van de bedrijfscultuur kan worden – want de bouw kan en moet nog veiliger worden.

BUILDING AWARDS De Belgian Building Awards zijn weer van de partij in 2018. De uitreiking vindt plaats op donderdag 22 februari in Auditorium 2000 en paleis 10. Het begint met een welcome drink om 18.00 u. De uitreiking wordt gevolgd door een galadiner vanaf 20.15 u.

U ben vanzelfsprekend welkom op onze stand in de Patio.

PRIKBORD

Fusie in de Confederatie

Fedelec en ICS vormen samen Techlink Er werd al lang over gepraat in de Confederatie, nu is het een feit: de fusie tussen ICS en Fedelec. Ze zijn opgegaan in een nieuwe beroepsfederatie, Techlink genaamd. De grote winnaars zijn de leden-installatiebedrijven. Zij kunnen rekenen op versterkte dienstverlening.

ICS vertegenwoordigde de HVACen sanitairbedrijven, Fedelec de elektrotechnici. Een opdeling die niet meer van deze tijd was, aldus hun respectieve voorzitters Dirk Peytier en Karl ­Neyrinck: “Wat onze aannemers doen is sterk geëvolueerd in de voorbije jaren. De links tussen hun beroepen en de technieken die ze toepassen werden steeds sterker. Vandaar ook de nieuwe naam: Techlink. De nieuwe beroepsfederatie verbindt technici, zonder de eigenheid van elk beroep uit het oog te verliezen.”

Om dat laatste te garanderen bestaan in Techlink twee sectorraden, die – nogal logisch - Elektrotechniek en HVAC & Sanitair heten. Naargelang hun activiteit kunnen de leden, afgevaardigd door de provinciale afdelingen, deelnemen aan een van de twee of aan allebei. Maar Techlink gaat verder dan het louter technische. Het verdedigt de belangen van de leden en is hun woordvoerder op alle mogelijk niveaus en bij alle mogelijke gesprekspartners: producenten, de overheden, de respectieve paritaire comités, technici, scholen … en vanzelfsprekend in de Confederatie.

Nieuwe structuur

De nieuwe structuur is afgestemd op de ambities. General Director is Willy Pauwels (voorheen directeur Fedelec).

Hij zal de niet-technische aspecten beheren. Voor de technische onderwerpen is er Director Technology & Certification Kris Van Dingenen (exFedelec). Commercial Director is Jan Lhoëst (voorheen directeur ICS). Ze doen al dat werk vanzelfsprekend niet alleen maar worden ondersteund door een team van medewerkers.

Kris Van Dingenen: “Willy, Jan en ik kunnen ons nu meer toeleggen op 8 Bouwbedrijf • februari 2018

specifieke thema’s. Daardoor wordt de dienstverlening aan de leden beter. We hebben meer tijd om naar hen te luisteren en om op te sporen wat hun noden zijn. Zelf ben ik tevreden dat we de technische onderwerpen nu efficiënter kunnen aanpakken. Dingen als digitalisering en building automation overschrijden de grenzen tussen Fedelec en ICS. Nu hoeven we ons niet meer af te vragen of we op het domein van de ander bezig zijn.”

Jan Lhoëst: “Door de fusie telt Techlink ongeveer 3000 leden, die ruwweg half uit ICS en half uit Fedelec komen.

We zijn daarmee de grootste vakfederatie in onze sector. Maar we willen blijven groeien. Door onze efficiëntere organisatie bestaat er ruimte om een nieuwe accountmanager aan te werven.

Hij of zij zal zich concentreren op Wallonië en Brussel. Ook de communicatie zal verder versterkt worden. We werken daarvoor nauw samen met de dienst Communicatie van de Confederatie.”

Symbolisch voor dat laatste was alvast de plaats waar Techlink officieel voorgesteld werd: Install Day, een nieuwe vakbeurs gewijd aan HVAC, sanitair en elektrotechniek. Ze werd dit najaar voor het eerst georganiseerd en was meteen een communicatie-succes: 1 700 bezoekers!

Anderhalf jaar

Aan de fusie ging een lang proces vooraf. De provinciale afdelingen kregen informatie en werden geconsulteerd. De respons van de leden was

22 maart 2018

Grote deelsector Techlink vertegenwoordigt een grote deelsector van de bouw. De elektriciens en de installateurs van sanitair en verwarming waren in 2016 goed voor ongeveer 14 500 ondernemingen, zelfstandigen meegeteld. De 6300 werkgevers in deze deelsector hadden samen bijna 42 000 mensen in dienst..

positief, aldus de kersverse General Director.

Willy Pauwels: “Zoals altijd was er enige weerstand tegen verandering, maar uiteindelijk was die erg klein. De overweldigende meerderheid van de leden zag in dat een fusie zich opdrong.

De voordelen zijn dan ook groot.

Intenser lobbywerk, een betere eerstelijnsondersteuning in samenwerking met de lokale kamers, meer diepgang in het overleg met derden …”

Wat ook hielp, is dat de interne structuur goed doordacht is. ICS en Fedelec hadden elk een raad van bestuur, Techlink heeft er één. Maar de taken die deze heeft, zijn teruggeschroefd. Vakgebonden materies zijn voor de twee sectorraden, de raad van bestuur heeft als kerntaak zaken zoals het beheer van het personeel en de begroting.

Mensenwerk

Jan Lhoëst, Willy Pauwels en Kris Van Dingenen, het triumviraat van directeurs van Techlink.

Maar een dergelijke fusie is niet alleen een kwestie van structuren. Het gaat ook om mensen. De goede verstandhouding tussen Dirk Peytier en Karl Neyrinck speelde een grote rol in de succesvolle fusie.

Karl Neyrick: “Er was al langer sprake van samengaan, maar nu was het moment aangebroken. In de nieuwe vereniging bestaat volledige pariteit tussen de delen die van ICS en van Fedelec komen, zowel wat betreft de sectororganen als de statutaire organen. Iedereen is optimaal vertegenwoordigd.”

Karl Neyrinck is de eerste voorzitter van Techlink. Dirk Peytier zet dus in zekere zin een stap terug. Iets waarmee hij overigens geen moeite heeft …

Dirk Peytier: “De beroepen evolueren. Maar ik zie de fusie ook als een overgang tussen generaties, waarmee ik niet zozeer verwijs naar een leeftijd als wel naar een manier om het beroep te benaderen. Het is voor mij niet moeilijk een stap opzij te zetten als ik daarmee die nieuwe generatie kan steunen.

Het hele proces heeft anderhalf jaar geduurd en ik ben blij dat ik het heb kunnen begeleiden.”

INFO: www.techlink.be

Jubileum-editie Energiecongres Op 22 maart 2018 vindt in Lamot in Mechelen het jaarlijkse Energiecongres van de VCB plaats. Het thema is de integratie van technieken, materialen en gebouwschil tot één perfect geheel – want dat wil de klant.

Een zuinig, comfortabel en functio­ neel gebouw vraagt een naadloze interactie tussen alle aspecten van de constructie. Het Energiecongres presenteert de voorlopers op dit gebied.

Innovatieve materialen en technieken die het verschil maken voor de klant staan centraal. Drie thema’s voeren de hoofdtoon: innovatie in residentiële projecten; focus op technieken en meten; en ten slotte BENOvatie. Het Energiecongres brengt ook dit jaar alle stakeholders samen: aannemers, installateurs, architecten en studie­bureaus, energiedeskun­ digen, beleidsmensen, fabrikanten en invoerders. Het geheel wordt in goede banen geleid door Goedele Wachters.

PROGRAMMA 13.00 u.: Onthaal, bezoek aan de stands.

13.30 u.: Inleiding door Jef ­Lembrechts (voorzitter VCB), Luc Peeters (administrateurgeneraal VEA) en Johan Van Baal (VITO).

15.00 u.: Start van de drie workshops gewijd aan de centrale thema’s.

16.30 u.: Pauze, bezoek aan de stands.

17.00 u.: Slotzitting met panel­ gesprek.

Vlaams minister van Energie Bart Tommelein sluit het Energiecongres af. Vanaf 18.00 u. is er een netwerkmoment met een hapje en een drankje.

INFO: www.vcb.be/energiecongres

februari 2018 • Bouwbedrijf 9

REGIONAAL STANDPUNT

Burgers en bouwbedrijven één front

B

urgers en aannemers hebben uiteindelijk dezelfde belangen. De burgers zijn het beu urenlang in de file te blijven staan. In haar nieuw mobiliteitsplan streeft de Vlaamse overheid ernaar de structurele files op de autosnelwegen weg te werken. Deze doelstelling sluit aan bij wat bij de burgers leeft. Op haar eerstvolgende overleg met de Vlaamse regering in het kader van het VBOC (Vlaams Bouwoverleg­comité) zal de Vlaamse Confederatie Bouw er dan ook op wijzen dat daarvoor een hoger investeringspeil en een investeringsprogramma op de lange termijn nodig is.

Burgers en aannemers hebben uiteindelijk dezelfde belangen.

Uit een recente enquête van Livios is gebleken dat 78 % van de burgers de voorkeur geeft aan een vrijstaande woning. Maar toch verkettert de Vlaamse Bouwmeester de vrijstaande verkavelingswoning als ‘een misdaad tegenover het planetaire ecosysteem’.

Hij onderbouwt dit standpunt met verouderde gegevens, die erop zouden wijzen dat bewoners in de rand zich meer verplaatsen. Een studie van prof. Jelle Laverge op vraag van de VCB heeft deze cijfers ontkracht. De VCB zal aan de Vlaamse regering vragen in welke mate zij het standpunt van de Vlaamse Bouwmeester onderschrijft.

Vooral gezinnen met kinderen wonen liever in een huis dan in een appartement.

Nochtans neemt het aantal vergunningen voor nieuwe huizen almaar meer af. We zullen de Vlaamse regering met deze cijfers confronteren. Als zij de eengezinswoning wil afschaffen, gaat zij in tegen wat nog heel wat Vlaamse gezinnen wensen.

Te veel gezinnen kopen een bestaande woning zonder nog middelen over te hebben om die woning te renoveren. Het aantal vergunde woningrenovaties is begin 2017 met 20 % gedaald. Volgens de VCB zou elke verkoop van een bestaande woning na vijf jaar gepaard moeten gaan met een diepgaande renovatie. We zullen de Vlaamse regering middelen aanreiken om de investeringskosten te helpen dekken, zoals het instrument van de ReCalculator dat voor banken de mogelijke energiebesparing en meerwaarde duidelijk aantoont. We pleiten tegelijk voor een koppeling van de woonbonus aan een laag energiepeil, dus aan nieuwbouw en aan energiebesparende renovaties.

We willen het VBOC dus met een positieve ingesteldheid aanvatten, maar tegelijk resultaten behalen, in het belang van de aannemers én van de burgers.

Marc Dillen Directeur-generaal Vlaamse Confederatie Bouw februari 2018 • Bouwbedrijf 11

ANALYSE VAN DE RECHTSPRAAK

D

e verplichting dat men een ontslag moet motiveren werd ingevoerd op 1 april 2014, samen met de harmonisering van de opzegtermijnen van arbeiders en bedienden. Het recht op vergoeding bij kennelijke onredelijkheid staat in cao 109 van 12 februari 2014. Maar hoe werkt het?

Een werknemer die de redenen voor zijn ontslag wil kennen, moet dit vragen met een aangetekende brief aan zijn werkgever. Hij moet deze versturen binnen de twee maanden na het einde van de arbeidsovereenkomst. Als hij zijn opzegtermijn moet presteren, heeft hij zes maanden de tijd vanaf het moment dat hij van zijn ontslag op de hoogte gebracht werd. Maar ook in dit geval mag de brief niet later vertrekken dan twee maanden na het einde van de overeenkomst.

De werkgever moet antwoorden met een aangetekende brief waarin de redenen staan. Hij moet deze versturen binnen de twee maanden nadat hij de vraag ontving. Als hij dat niet doet, moet hij twee weken loon betalen aan de exwerknemer.

Vanzelfsprekend kan de werkgever ook spontaan aan de werknemer meedelen welke redenen hij had voor het ontslag. Als hij dit op papier heeft gezet, dan heeft hij het gevraagde antwoord al gegeven. Hij hoeft dit geen tweede keer te doen.

Kennelijk onredelijk ontslag

De werknemer kan van oordeel zijn dat het ontslag overduidelijk onredelijk was, of zoals de regelgeving zegt: “kennelijk onredelijk”. Dan kan hij naar de arbeidsrechtbank stappen. De rechter moet van cao 109 de volgende aspecten onderzoeken: ∙ houden de ingeroepen redenen verband met de geschiktheid of het gedrag van de werknemer? ∙ of berusten ze op iets wat noodzakelijk is voor het functioneren van de onderneming?

12 Bouwbedrijf • februari 2018

De gevolgen van de verplichte ontslagmotivatie Een werknemer met een contract van onbeperkte duur heeft tegenwoordig het recht om bij ontslag de concrete motieven te kennen. Als deze kennelijk onredelijk zijn, heeft hij het recht op een vergoeding. Wat betekent dit in de praktijk? Dat leren we uit beslissingen van de arbeidsrechtbanken.

∙ zou een normale en redelijke werkgever tot ontslag overgegaan zijn?

Het gaat om een zogenaamd marginale controle. De rechter onderzoekt dus alleen de kennelijke onredelijkheid van het ontslag. Hij gaat niet na of het beleid van de werkgever opportuun was.

De rechter maakt dus geen evaluatie van de keuze die de werkgever maakte uit de redelijke alternatieven die hij had. Wat de belangen van de onderneming betreft is de werkgever de enige rechter.

Sancties

Als het ontslag kennelijk onredelijk is, heeft de werknemer het recht op een vergoeding. De rechter beslist over de grootte. Het bedrag hangt af van de mate van onredelijkheid van het ontslag. Het minimum is drie weken loon, het maximum zeventien.

Om een voorbeeld te geven: een werkgever is niet tevreden over het gedrag van een werknemer. Maar hij gaat over tot ontslag zonder vooraf waarschuwing(en) te geven. De rechter kan dan oordelen dat deze voorbarigheid kennelijk onredelijk was.

Kwam het ontslag er omdat de functie van de werknemer verdween of omdat de orders sterk terugliepen, dan zal de rechter geen kritiek formuleren.

Uitzonderingen

In bepaalde gevallen hoeft de werkgever geen redenen op te geven; in sommige andere zijn specifieke regels van toepassing. Er bestaat geen verplichte ontslagmotivatie: ∙ in de eerste zes maanden van het arbeidscontract; ∙ bij uitzendarbeid; ∙ bij studentenarbeid;

∙ als het ontslag leidt tot werkloosheid ∙ ∙ ∙ ∙ ∙

met bedrijfstoeslag; na de maand waarin de werknemer met een contract van onbeperkte duur de wettelijke pensioenleeftijd bereikt heeft; wanneer het ontslag een onderdeel is van een collectief ontslag; bij ontslag om dringende redenen; bij de stopzetting van de activiteit van de onderneming; wanneer het bedrijf gesloten wordt en de Sluitingswet van 26 juni 2002 van toepassing is.

Een uitzondering zijn ook de werknemers die ontslagbescherming genieten, zoals syndicaal afgevaardigden en preventie-adviseurs. Cao 109 is op hen niet van toepassing. Bij ontslag moet de werkgever specifieke procedures respecteren om de ontslagbescherming op te heffen.

Met misbruik van recht

Hoe zit het nu met de toepassing van de verplichte ontslagmotivatie?

De arbeidsrechtbanken hebben enkele opmerkelijke beslissingen genomen. In verschillende zaken hebben ze beslist dat een ontslag rechtsmisbruik kan zijn, ook al is het correct gemotiveerd.

Dat volgt onder meer uit een nietgepubliceerd arrest van 13 februa­ri 2017 van de arbeidsrechtbank van Brussel. Het preciseert dat de kennelijke onredelijkheid los staat van de omstandigheden van het ontslag. Het gaat om twee verschillende dingen die een apart oordeel vragen.

Dit is geen geïsoleerde visie. Het arbeidshof van Luik bevestigde het verschil tussen de kennelijke onredelijkheid en de omstandigheden van een ontslag (8 februari 2017; zie JTT 2017, p. 153). In deze zaak kende het hof een vergoeding toe omdat het ontslag kennelijk onredelijk was, én een schadevergoeding vanwege rechtsmisbruik, in dit geval geweld vanwege de werkgever.

Deze visie laat ons enigszins perplex

achter. Het onderscheid tussen de kennelijke onredelijkheid van een ontslag en misbruik van ontslagrecht is subtiel.

De arbeidsrechtbanken lijken het evenwicht in vraag te stellen dat cao 109 probeerde te bereiken tussen de belangen van werkgevers en werknemers.

Concreet heeft dit tot gevolg dat men het arbeidshof ertoe kan brengen om in één en dezelfde procedure de motivatie van een ontslag te onderzoeken, én een eventueel rechtsmisbruik. We raden iedereen dus ten stelligste aan een ontslag te baseren op een goed dossier – en om vervolgens de kalmte te bewaren.

Ziekte als motief?

Een interessante vraag is ook of ziekte een aanvaardbaar motief kan zijn voor een ontslag. In een concreet geval behandelde een arbeidshof de zaak van een werknemer die herhaald langdurig arbeidsongeschikt was. Het oordeelde dat de afwezigheden zijn geschiktheid inderdaad in het gedrang konden brengen. Maar het oordeelde ook dat de werkorganisatie niet echt verstoord werd. Het ontslag was kennelijk onredelijk, aldus het hof.

Deze zaak haalde het Hof van Cassatie (Cass. 14 december 2015, S.14.0082.F). Dat gaf het arbeidshof ongelijk. Een ontslag wordt niet kennelijk onredelijk door het feit dat de werking van de dienst niet aangetast wordt.

Cassatie stelt dus dat langdurige periodes van arbeidsongeschiktheid een aanvaardbare reden kunnen zijn voor een ontslag. Maar hieruit mag men niet zomaar afleiden dat ontslaan wegens ziekte altijd mag. De afwezigheden moeten gegronde twijfel doen rijzen over de geschiktheid van de werknemer om de overeengekomen job uit te voeren. Dat is niet noodzakelijk het geval voor elke ziekte. We moeten dus opnieuw aanbevelen om een ontslag vanwege langdurige ziekte te baseren op een solide dossier.

•

INFO: philippe.stienon@confederatiebouw.be.

februari 2018 • Bouwbedrijf 13

BEKNOPT SAMENGEVAT

De wet wil ondernemingen aanmoedigen om een nieuwe start te nemen.

Nieuwe insolventiewet van kracht op 1 mei 2018 In mei 2018 treedt de nieuwe insolventiewet in werking. Ze regelt inzake het insolventierecht een aantal bestaande onduidelijkheden en problemen die tot geschillen kunnen leiden.

Schuldeisers en schuldenaren krijgen mogelijkheden om de continuïteit van de onderneming te vrijwaren. We geven de krachtlijnen.

O

p twee bepalingen na treedt de nieuwe wet in werking op 1 mei 2018. Ze is van toepassing op insolventieprocedures geopend vanaf deze datum.

Het insolventierecht heeft een dub14 Bouwbedrijf • februari 2018

bele doelstelling: de sanering van ondernemingen in moeilijkheden mogelijk maken, en de vereffening toestaan van ondernemingen die niet langer gezond en levensvatbaar zijn. De nieuwe wet werd goedgekeurd op 11 augustus 2017

en in het Staatsblad gepubliceerd op 11 september 2017. Ze hervormt de faillissementswet en de wet op de Continuïteit van Ondernemingen (WCO).

Ze moderniseert het insolventierecht en past het aan de geldende Europese

De nadruk zal meer liggen op buitengerechtelijke procedures zoals de minnelijke schikking.

normen aan. Dit alles om het transparanter, doeltreffender en performanter te maken, zeker voor wat betreft de procedures.

Voornaamste punten

We geven hier de voornaamste punten van de hervorming in een notendop. Daarbij mag men vanzelfsprekend niet vergeten dat deze tekst geen autoriteit beoogt. Het is slechts een samenvatting. Alleen de wet zelf heeft autoriteit.

De wet is niet alleen van toepassing op handelaars of rechtspersonen, maar op alle ondernemingen. Ze heeft dus een ruimer toepassingsgebied. Ook vrije beroepen, stichtingen en vzw’s vallen eronder.

De wet moderniseert het insolventiedossier en de procedures worden geïnformatiseerd. Een volledige elektronische procedure wordt ingevoerd.

Een centrale rol hierin speelt het RegSol (centraal register solvabiliteit). Dat is het ICT-platform dat de digitale faillissementsdossiers beheert. Verderop in dit artikel komen we hierop terug.

De wet voert de figuur van een ondernemingsbemiddelaar in, die onder meer kan optreden bij een minnelijke herstructurering.

De nadruk in de wet ligt op buitengerechtelijke procedures. Dit moet de rechtbanken ontlasten. De informele procedure voor een minnelijk akkoord wordt bijvoorbeeld aantrekkelijker, en

de faillissementsbestendigheid ervan wordt versterkt. Maar het blijft mogelijk om het minnelijk akkoord door de rechtbank te laten homologeren en uitvoerbaar te laten verklaren.

De wet wil ondernemingen aanmoedigen om een nieuwe start te nemen.

Daarom beoogt ze een betere begeleiding van de tweede kans. Daarnaast wil ze vermijden dat mislukkingen gestigmatiseerd worden, terwijl ze bepaalde misbruiken een halt toeroept.

Om een voorbeeld te geven: de verschoonbaarheid wordt vervangen door een procedure van kwijtschelding van restschulden, wat een nieuwe start eenvoudiger moet maken. Een onderneming die te goeder trouw is maar toch failliet gaat, krijgt de kans om tijdens de procedure een nieuwe onderneming op te starten. Ze hoeft de afwikkeling van het faillissement niet af te wachten. Wel moet ze nog steeds de kwijtschelding van schulden vragen.

De wet voert een coherent geheel van regels in voor de aansprakelijkheid van bestuurders. Daarnaast voert het ze concept wrongful trading in, als een reddeloos verloren onderneming toch wordt verdergezet. Ondernemingen worden aangezet om zo snel mogelijk in te grijpen en niet te wachten op het onvermijdelijke. De betrokken bepalingen uit het wetboek Vennootschappen worden overgeheveld naar boek XX “Insolventie van ondernemingen” van het wetboek Economisch Recht.

Tenslotte kan een onderaan-

Nieuw: het concept wrongful trading, als een reddeloos verloren onderneming toch wordt verdergezet.

nemer nog steeds, nadat een procedure tot gerechtelijke reorganisatie van zijn hoofdaannemer geopend werd, een rechtstreekse vordering instellen bij de bouwheer. De nieuwe wet wijzigt op dit vlak niets aan de bestaande regeling ter zake.

RegSol

Zoals eerder opgemerkt bestaat er sinds 1 april 2017 een ICT-platform voor het beheer van alle faillissementsdossiers, het centraal register solvabiliteit of RegSol. Voor elke faillissementsprocedure wordt het bijhorende dossier digitaal bijgehouden op dit platform. Een dergelijk dossier kan bijvoorbeeld de vorderingen van schuldeisers bevatten, de verslagen van de curators en de uitspraken van de rechtbank.

RegSol verwerkt ook alle relevante gegevens zoals de termijnen en de status van de vorderingen, zodat de administratieve afhandeling van het faillissement grotendeels geautomatiseerd kan verlopen.

RegSol heeft twee categorieën van gebruikersgroepen. De eerste omvat de rechtbanken en de gerechtelijke mandatarissen, dus de curator en de rechter-commissaris. Hun interne communicatie verloopt via RegSol. De tweede categorie bestaat uit alle andere betrokkenen, waarbij vanzelfsprekend ook de schuldeiser en de schuldenaar.

De schuldeisers leggen via RegSol hun schuldvordering neer. Net als de schuldenaar en de andere belanghebbenden kunnen ze er terecht voor een stand van zaken. De Deposito- en Consignatieskas, de gerechtsdeurwaarders, de notarissen, kortom alle andere actoren betrokken bij de procedure zijn digitaal verbonden met RegSol. Wanneer de nieuwe insolventiewet op 1 mei van 2018 van toepassing wordt, zullen ook de andere insolventieprocedures zoveel mogelijk via RegSol beheerd worden.

•

INFO: Nog vragen? Stel ze aan ingrid.dentandt@confederatiebouw.be.

februari 2018 • Bouwbedrijf 15

MEER MOGELIJKHEDEN VOOR (ONDER)AANNEMERS

Nieuwe wet inzake zakelijke zekerheden op roerende goederen Er is nu een nieuwe wet op de zakelijke zekerheden op roerende goederen. Ze werd op 1 januari 2018 van kracht, en heeft ook gevolgen voor de bouw.

E

igenlijk werd deze wet al goedgekeurd op 11 juli 2013. De publicatie in het Staatsblad volgde op 2 augustus 2013, en aan het einde van 2016 was er nog een wijziging. Dat ze nu pas van kracht is geworden, heeft onder meer te maken met het nationale pandregister (zie verder). Dat speelt een belangrijke rol, maar het heeft heel wat voeten in de aarde gehad vóór het tot stand kwam. We geven hier de belangrijkste veranderingen voor onze sector die de nieuwe wet introduceert.

Bezitloos pand

Over het algemeen wil een schuld­ eiser een zekerheid dat hij zijn geld krijgt. Een aannemer kan zijn vrachtwagen, zijn bedrijfsvoorraden, zijn materieel en dergelijke in pand geven als zekerheid. Sinds 1 januari 2018 kan de aannemer in bezit blijven van deze roerende goederen. Juridisch geformuleerd: de wet vereist geen buitenbezitstelling meer voor de vestiging van een pand tot zekerheid van een schuld.

De voorwaarde is dan wel dat de

Een aannemer kan nu eigenaar blijven van roerende goederen die hij in pand geeft.

16 Bouwbedrijf • februari 2018

inpandgeving wordt ingeschreven in het nationale pandregister. Een dergelijke registratie maakt de inpandgeving “tegenstelbaar aan derden”. Concreet betekent het voorgaande dat de aannemer meer zekerheden zal kunnen geven aan schuldeisers omdat hij in pand zal kunnen geven zonder dat hij het bezit ervan moet afstaan.

Eigendomsvoorbehoud

Soms staat in overeenkomsten dat ook al werd een goed geleverd, het eigendom blijft van de verkoper tot hij zijn geld heeft gekregen of andere voorwaarden vervuld zijn. Maar vroeger kon een aannemer die verkoopt én plaatst een dergelijke clausule van eigendomsvoorbehoud moeilijk doen gelden. De plaatsing maakt het verkochte goed immers vaak onroerend.

Maar sinds 1 januari van dit jaar is het eigendomsvoorbehoud een volwaardig zekerheidsrecht, van toepassing op aanneming. De clausule moet wel in de overeenkomst staan en eveneens geregistreerd zijn in het nationaalpandregister.

En let op: een goed dat door de aannemer wordt gerecupereerd omdat hij zijn geld niet krijgt, moet wel zonder beschadiging kunnen worden weggehaald.

Rechtstreekse vordering van de onderaannemer

De nieuwe wet verzekert beter de continuïteit van de werkzaamheden.

Als de onderaannemer zijn geld niet krijgt van een hoofdaannemer, kon hij

vroeger al een rechtstreekse vordering instellen tegen de bouwheer. Maar de nieuwe wet vult dit aan met een bepaling. De betwiste bedragen kunnen voortaan door de bouwheer gestort worden bij de Deposito- en Consignatiekas, of op een geblokkeerde rekening bij een financiële instelling. Deze staat dan op naam van de onderaannemer en aannemer. De bouwheer moet tot de storting overgaan als de onderaannemer hierom schriftelijk verzoekt.

Deze aanvulling vereenvoudigt zodoende de situatie. De aannemer en de onderaannemer lopen het risico niet meer dat de bouwheer de openstaande bedragen niet zal betalen. De bouwheer zal niet meer alle sommen verschuldigd aan de aannemer kunnen blokkeren, enkel het bedrag dat het voorwerp uitmaakt van de rechtstreekse vordering. De werken kunnen verdergaan, wat een voordeel is van eenieder.

Een onderaannemer kan ook een voorrecht doen gelden als de aannemer failliet gaat. De nieuwe wet breidt dit voorrecht uit tot de metselaars, timmerlieden, arbeiders en vaklui. Daarnaast krijgt de onderaannemer een superioriteit bij een faillissement van de aannemer. Op één uitzondering na krijgt de betaling aan hem voorrang ten aanzien van elk ander pand, inclusief een pand aan financiële instellingen.

•

INFO: elke.vanoverwaele@confederatiebouw.be

BESCHERMING PERSOONSGEGEVENS

De gevolgen van de GPDR voor Trackand-Trace Vanaf 25 mei 2018 geldt nieuwe en strenge regelgeving op de bescherming van persoonsgegevens. Dat is een gevolg van de GDPR, de General Data Protection Regulation, of in het Nederlands: de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Wat betekent dit voor aannemers die Track-and-Trace gebruiken?

K

ort samengevat zegt de GDPR dat werkgevers zorgzaam moeten omgaan met persoonsgegevens en hun verwerking. Totaal nieuw is dit niet. Werkgevers moeten nu al maatregelen treffen die de bescherming waarborgen van de persoonlijke levenssfeer (de privacy) van de werknemers. Geolocalisatieof navigatiesystemen, in de bouwsector doorgaans Trackand-Trace genoemd, vormen hiervan een voorbeeld.

Privacy respecteren

Systemen voor geolo-

calisatie zijn handige en efficiënte hulpmiddelen. Ze optimaliseren de arbeidsorganisatie. Je kunt ze ook gebruiken voor de berekening van de mobiliteitsvergoedingen, en in het algemeen om wettelijke bepalingen en verplichtingen op een eenvoudige manier na te leven.

De werkgever heeft het volwaardige recht om te controleren of de werknemer de arbeidsovereenkomst uitvoert, compleet met de daaraan gekoppelde verplichtingen. Hij mag dit in kaart brengen. Maar wat hij niet

mag is inbreuk plegen op de privacy van zijn werknemers.

Modelreglement

Sinds jaren heeft de Confederatie voor haar leden een model van reglement.

Het eerbiedigt de privacy van de werknemers. Wie het gebruikt en respecteert beperkt de inmenging in de persoonlijke levenssfeer tot een minimum.

Het vraagt de werkgever om duidelijk te bepalen met welke bedoeling (“finaliteit”) hij Track-and-Trace gaat installeren. Voorbeelden van een dergelijke finali-

teit zijn het berekenen van de mobiliteitsvergoeding of het optimaliseren van de verplaatsingen door depannagediensten.

Voor hij het systeem effectief gaat gebruiken moet de werkgever aan zijn werknemers alle nodige informatie verschaffen (“transparantie”). Niet alleen over het nagestreefde doel, maar ook over de periode waarin het systeem functioneert, de bewaartijd van de gegevens enzovoort. Ten slotte mag de werkgever het systeem niet overmatig gebruiken en ook niet buiten het vooropgestelde doel (“proportionaliteit”).

Register!

Hiermee zijn al een aantal eisen vervult die de GDPR ook stelt. Maar vanaf 25 mei is de kous daarmee niet af.

De GDPR vraagt bovendien dat de werkgever een register aanlegt (zie ook Bouwbedrijf van december 2017 – janua­ ri 2018). Daarin moeten alle mogelijke verwerkingen van persoonsgegevens staan.

“Alle mogelijke” wil zeggen dat ook de verwerkingen met Track-and-Trace in het register moeten staan.

De werkgever moet bovendien aantonen dat hij op gerechtvaardigde reglementaire grond staat om bepaalde persoonsgegevens te verwerken. Indien dit niet het geval is zal in elk geval de werknemer zijn uitdrukkelijke instemming moeten geven om tot vergaring en verwerking van persoonsgegevens over te gaan.

•

INFO: Leden vinden het model van reglement op www.confederatiebouw.be

februari 2018 • Bouwbedrijf 17

PUBLIREPORTAGE

Uw bedrijfsvoertuigen verzekeren?

Uw wagenpark verzekeren – of het nu uit één of meerdere voertuigen bestaat – kan een vervelende en dure zaak zijn. En toch is een basisverzekering broodnodig en verplicht. Federale Verzekering stelt graag haar oplossingen voor de beste bescherming van uw voertuigen en verplaatsingen.

Ontdek het in dit artikel! En ze geeft nu ook een mooie korting op uw Omnium!

Geniet nu van 3 maand gratis op uw Omnium!1 De verplichte verzekering Burgerlijke Aansprakelijkheid (B.A.) Auto Deze verzekering is wettelijk verplicht en een modelovereenkomst wordt opgelegd door de wetgever. Dit wil zeggen dat de basis bij elke verzekeraar dezelfde is. Dus het is van belang dat u de voordelige premie combineert met de extra waarborgen die opgenomen worden in het verzekeringscontract. Wat zorgt ervoor dat de prijs-kwaliteitsverhouding bij Federale Verzekering ideaal is?

Als u een ongeval hebt met uw voertuig, waarbij u in fout bent, genieten uw inzittenden, de bestuurder en inzittenden van het andere voertuig (of fietsers, voetgangers, …) bescherming en ook de eigenaar van een goed dat beschadigd werd zal kunnen genieten van een schadeloosstelling.

En zowel de lichamelijke als materiële schade (voertuigen en hun inhoud, maar eveneens schade aan gebouwen, straatmeubilair, wegeninfrastructuur, …) wordt verzekerd door de Burgerlijke Aansprakelijkheid Auto.

Maar onze B.A. Auto biedt u ook meer!

- U bent een voorbeeldige chauffeur? Uw bonus-malus zakt tot niveau -2* (personenwagens), waardoor u van een drievoudige bescherming geniet! Van zodra het niveau -2* bereikt is, zullen de twee eerste ongevallen geen invloed hebben op het bedrag van de premie. En zelfs het derde ongeval in fout zal niet leiden tot een premieverhoging, op voorwaarde dat dit niet binnen de 4jaar na het 2de ongeval gebeurt!

- Bij een ongeval, geniet u dag en nacht van onze bijstand.

De Omniumverzekering Om de materiële schade – die aanzienlijk kan zijn na een ongeval – aan uw voertuig te verzekeren, neemt u best ook een Omniumverzeke-

ring, en zeker bij nieuwe wagens. Ze verzekert schade aan uw voertuig die veroorzaakt wordt door een verkeersongeval (of u nu in fout bent of niet), een diefstal, een brand, vandalisme, natuurkrachten, … De ‘kleine omnium’ beperkt zich tot brand, glasbreuk, diefstal, botsing met dieren en schade door natuurkrachten.

Maar ook hier zijn er extra waarborgen voorzien, die uw wagenpark nog beter beschermen!

- U kiest op welke manier u vergoed wordt: op basis van de werkelijke waarde van het voertuig op het ogenblik van het ongeval of in functie van de aangenomen waarde.

Deze tweede optie is bijzonder voordelig: wij passen geen waardeverlies toe tijdens de eerste 12 maanden!

- Als u niet akkoord bent met het bedrag van de schadevergoeding, betalen wij u de kosten van een door u gekozen tegenexpert (maximum e 150).

- Wij bieden ruime waarborgen: o De BTW en de Belasting op Inverkeerstelling worden gratis verzekerd. o Bij glasbreuk: onmiddellijke reparatie bij een erkende hersteller, zonder vrijstelling. o Uw antidiefstalsysteem wordt gratis verzekerd.

- U heeft recht op een vervangwagen (toerisme/zaken) gedurende de duur van de herstelling (maximum 30 dagen) door een erkende hersteller.

Uiteraard bestaan er voor beide polissen uitsluitingen, bv. een schadegeval door een zelfmoordpoging, het rijden zonder geldig rijbewijs, …

Rechtsbijstand Deze verzekering Rechtsbijstand is een optie bij de B.A. Auto. In het kader van onze rechtsbijstand betalen wij de expertisekosten, de erelonen van de advocaten en de procedurekosten, indien dit nodig zou blijken om een schadevergoeding te krijgen van een tegenpartij die zijn aansprakelijkheid betwist.

Wanneer een gerechtelijke procedure zich opdringt, mag u vrij uw advocaat kiezen. U kunt ook rekenen op juridische bijstand wanneer u strafrechtelijk vervolgd wordt voor een inbreuk op de wegcode.

Het restornoprincipe van Federale Verzekering Omdat Federale Verzekering geen externe aandeelhouders heeft, kunnen wij onze winst delen2 met u. Dit kan alvast een serieuze besparing opleveren!

Ontdek onze actie op www.federale.be/3maandgratis 1 Korting geldig vanaf het eerste jaar van de overeen-

komst onderschreven tijdens de actie, rechtstreeks verwerkt in de berekening van de premie en pro rata herberekend bij verzekeringsduur van minder dan een jaar. Ontdek de actievoorwaarden op www.federale.be/3maandgratis.

2 De restorno’s en de winstdeelnames evolueren met de tijd in functie van de resultaten en de toekomstperspectieven van de verzekeringsonderneming, haar solvabiliteit, de economische conjunctuur en de toestand van de financiele markten in verhouding tot de verbintenissen van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering, zoals omschreven op www.federale.be.

De toekenning van de restorno’s en de winstdeelnames is niet gewaarborgd in de toekomst. De restorno’s en de winstdeelnames variëren per categorie en per type product. De regels inzake hun toekenning zijn opgenomen in de statuten van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering. De statuten kunnen geraadpleegd worden op www.federale.be.

Redactie: Federale Verzekering

www.federale.be

DOSSIER

Energiezuinig renoveren

OP WEG NAAR 2050 Vanaf 2021 moet elke nieuwe woning bijna energieneutraal zijn.

Maar daarmee hebben we nog geen zuinig woningenbestand, want wat doen we met de bestaande woningen? Die zijn erg talrijk en doorgaans allesbehalve zuinig. Dit dossier schetst het traject dat de Vlaamse regering daarvoor heeft uitgezet en laat aannemers er een kritische blik op werpen. We vermelden de erg gelijkaardige Waalse doelstellingen, en onderzoeken of vernieuwbouw een bijdrage kan leveren. En als toetje krijgt u nog een analyse van het S-peil, de recentste en controversiĂŤle nieuwigheid in de EPB-regelgeving.

februari 2018 • Bouwbedrijf 19

EPC-KENGETAL 100

De renovatiedoelstellingen voor 2050 De Vlaamse regering wil dat ten laatste vanaf 2050 ook gerenoveerde woningen hoge energieprestaties halen.

In het traject daarnaartoe zijn 2020 en 2023 belangrijke jaren.

We schetsen de doelstellingen en maken een vergelijking met nieuwbouw.

D

e eis dat nieuwe woningen bijna energieneutraal zijn, komt van Europa. De lidstaten van de EU kregen enige ruimte bij de vertaling van het begrip. Vlaanderen definieerde het als E30 of beter.

Het traject daarnaartoe vindt u in de kadertekst.

Maar om de uitstoot van broeikasgassen door woningen terug te dringen, moeten ook de bestaande woningen veel energiezuiniger worden. Het tempo waarmee deze vervangen worden door nieuwe en zeer zuinige woningen ligt immers laag (zie ook blz. 23).

Eisen voor 2050

Het formuleren van globale energie-eisen voor een renovatie is niet eenvoudig. Niet iedereen maakt een bestaande woning in één keer energiezuinig. Werken worden gespreid: eerst dakisolatie, later de ramen en de muren, en dan de installaties. En ten slotte is niet elke renovatie even ingrijpend. Daarom heeft de regering drie BENOvatiedoelstellingen opgesteld.

De eerste is een EPC-kengetal van 100 (of minder) kWh per vierkante meter en per jaar. We herhalen hier even dat het EPC slaat op het verbruik van primaire energie, dus het verbruik van natuurlijke hulpbronnen. Volgens de organisatie voor duurzame energie ODE hebben de centrales in ons land 20 Bouwbedrijf • februari 2018

gemiddeld ongeveer 2,5 kWh primaire energie nodig om 1 kWh elektrische energie op te wekken.

De tweede formulering van de BENOvatiedoelstelling voor 2050 bestaat uit een verzameling isolatiewaarden. Geen enkel onderdeel van de gebouwschil mag deze overschrijden. Deze formulering is van belang voor stapsgewijze en in de tijd gespreide renovaties. De lijst met maximale U-waarden is: · dak: 0,24 W/m²K · buitenmuur: 0,24 W/m²K · raamprofiel: 1,5 W/m²K · glas: 1,1 W/m²K · deuren, poorten: 2,0 W/m²K · vloeren: 0,24 W/m²K Bovendien moet de woning verwarmd worden met een energiezuinige installatie of aangesloten zijn op een efficiënt warmtenet.

De derde formulering is er voor ingrijpende energetische renovaties.

Deze moeten E60 of beter bereiken.

In tegenstelling tot een gewone renovatie moet voor dergelijke renovaties namelijk een E-peil berekend worden.

Ter herinnering: een energetische renovatie is ingrijpend wanneer ze tegelijk aan een reeks voorwaarden voldoet: het vervangen van alle installaties die warmte of koude produceren; en het isoleren van minstens 75 % van scheidingsconstructies

die grenzen aan de buitenomgeving zoals daken, muren en ramen. Met installaties bedoelt men niet de volledige installatie, buizen en leidingen inbegrepen, maar de opwekkers van warmte of koude, bijvoorbeeld de cvketel. De vloeren vallen niet onder de bedoelde scheidingsconstructies, ook niet als het een vloer is zonder kelder of kruipkelder eronder.

Ook belangrijk: 2020 en 2023

Ook 2020 en 2023 zijn belangrijke jaren voor renovaties. Vanaf 2020 kan een woning ongeschikt verklaard worden voor bewoning als ze geen goed geïsoleerd dak of geen goed geïsoleerde zoldervloer heeft. Het minimum is een R-waarde van 0,75 m²K/W (een maximale U-waarde van 1,33 W/m²K).

Wanneer hij een woningonderzoek uitvoert, kent een wooninspecteur sinds 2015 strafpunten toe als de dakisolatie niet volstaat. Tot 2019 zijn dat er niet zoveel. Maar vanaf 1 januari 2020 worden er dat meteen 15. Daardoor kan de burgemeester de woning ongeschikt verklaren. De eigenaar moet de woning dan conform maken.

Doet hij dat niet, dan kan een strafrechtelijke handhaving volgen, of een jaarlijkse heffing. Maar deze maatregelen zijn niet van toepassing als de eigenaar zelf in de woning woont. Vooral eigenaars-verhuurders zullen dus getroffen worden.

Vanaf 2023 kan de woning ook ongeschikt verklaard worden als ze geen dubbel glas heeft.

Huidige eisen

Voor bouwaanvragen ingediend in 2018 moet een ingrijpende energetische renovatie E90 of beter halen.

Merk op dat net zoals bij nieuwbouw een minimumaandeel hernieuwbare energie geïnstalleerd moet worden (meer hierover staat in de kadertekst over nieuwbouw).

Voor een gewone renovatie bestaan de eisen uit een reeks maximale U-waarden voor de nieuwe delen en de na-geïsoleerde delen.

Daarnaast worden minimumeisen opgelegd aan installaties die nieuw, vernieuwd of vervangen zijn. En ten slotte bestaan er minimumeisen voor de ventilatie in de nieuwe ruimten en in de bestaande ruimten die nieuwe vensters kregen.

Gaat het allemaal werken?

Dat is een delicate kwestie. Alles wat we tot nu presenteerden, gaat uit van theoretische energieprestaties.

Maar wat is het werkelijke energieverbruik? Volgens talrijke studies is er verschil met het berekende verbruik.

In woningen met een goede energetische kwaliteit ligt het werkelijke verbruik hoger dan het berekende.

Dat schreven Minna Sunikka-Blank en Ray Galvin in 2012 (zie Introducing the prebound effect: the gap between performance and actual energy consumption, Building Research & Information, 40:3, 260-273.)

Dat fenomeen is niet nieuw en wordt het rebound effect genoemd.

Omgekeerd vonden Sunikka-Blank en Ray Galvin dat in woningen met een slechte energetische kwaliteit het werkelijke verbruik veel lager was dan het berekende. Dat noemden ze het prebound effect. Het besluit is iets wat aannemers al lang weten. Hoe goed iets ook gebouwd is, de human factor speelt altijd een hoofdrol.

•

Bijna energieneutraal bouwen, het kan nu al. Dat bewijst deze woning in Erpe-Mere (foto T.Palm).

NIEUWBOUW Sinds dit jaar moet het E-peil van nieuwbouwwoningen E40 of lager zijn. Voor bouwaanvragen in 2020 zakt het naar maximum naar E35.

Vanaf 2021 moeten nieuwe woningen BEN, bijna energieneutraal zijn.

Dit is in Vlaanderen gedefinieerd als E30 of lager.

Dit traject naar 2021 is al enige jaren vastgelegd. Nieuw is evenwel de introductie van het S-peil. Dat vervangt sinds dit jaar het K-peil in de EPB-eisen gesteld aan nieuwe woningen. Een bijna energieneutrale woning zal een S-peil gelijk aan S28 of lager moeten hebben.

De VCB is van mening dat de Vlaamse regering te hard van stapel loopt met het S-peil. Meer over deze belangrijke wijziging vindt u op blz. 28.

Merk trouwens op dat de bouw van een nieuwe woning gepaard moet gaan met de creatie van nieuwe hernieuwbare energieproductie, ter waarde van 15 kWh per vierkante meter per jaar. Men kan daarvoor kiezen uit een aantal maatregelen. Daarbij niet alleen zonnepanelen en andere vormen van energieopwekking ter plaatse, maar ook stadsverwarming of een participatie in een nieuwe productiesite voor hernieuwbare energie.

Er bestaan ook maximale E-peilen voor niet-woongebouwen.

We verwijzen daarvoor naar www.energiesparen.be, de web-

site van het Vlaams Energieagentschap VEA. Boetes!

Wie zich niet houdt aan de EPBeisen, kan een boete krijgen. Bij nieuwbouw is de grootte afhankelijk van de overtreding: hoe groter deze is, hoe groter de boete.

Het minimum voor de opdrachtgever is € 250. Het maximum is € 25 per kubieke meter nieuw gecreëerd volume. Voor een nieuw huis van 700 kubieke meter bedraagt het maximum dus € 17 500.

Het kan dat de aangifteplichtige of de EPB-verslaggever van oordeel is dat de aannemer of de installateur eigenlijk de schuldige is. Maar dan zal hij naar de rechtbank moeten stappen. Alleen zo kan hij verhaal halen.

INFO: Voorbeeldprojecten van BEN-voorlopers vindt u op www.vcb.be.

Wilt u zelf uw BEN-project in de kijker zetten?

Het kost u niets. Neem contact op met tim.vanhelden@vcb.be.

Tim Van Helden is beleidsmedewerker Energie van de Vlaamse Confederatie Bouw.

februari 2018 • Bouwbedrijf 21

WALLONIË

WAALSE CONFEDERATIE BOUW DENKT MEE De Waalse Confederatie Bouw (CCW) heeft de Waalse strategie mee helpen definiëren en heeft daarbij de belangen van de bouwbedrijven verdedigd. De CCW pleit onder meer voor nieuwe fiscale mechanismen, aangevuld met premies en renteloze leningen, om het renovatieritme te verhogen. Zo zou men de registratie-, erf- en schenkrechten moeten laten afhangen van de energieprestaties van een gebouw. Vernieuwbouw zou een duw in de rug moeten krijgen als deze zinvoller is dan een grondige renovatie.

INFO: nicolas.spies@ccw.be

In 2050 een woningenbestand met A-label

Ook de Waalse regering heeft sinds april 2017 een 2050-strategie voor renovaties. Het doel is dat de wooneenheden gemiddeld een A-label halen voor hun energieverbruik. Dat komt ruwweg overeen met de Vlaamse doelstellingen.

E

en A-label in de Waalse EPBregelgeving wil zeggen dat een wooneenheid per vierkante meter en per jaar tussen de 45 en de 85 kWh energie uit primaire bronnen nodig heeft. Zoals aangestipt op blz. 20 mikt Vlaanderen op EPC 100 na renovatie, wat neerkomt op 100 kWh primair energieverbruik per vierkante meter en per jaar. Men kan de Waalse labels en het Vlaamse EPC niet zomaar vergelijken. Maar het lijkt redelijk om te stellen dat de Waalse en Vlaamse doelstellingen min of meer gelijklopend zijn.

Dat blijkt ook uit de tweede formulering van de Waalse doelstellingen. Als de renovatie in etappes verloopt, moeten de delen van de gebouwschil vol22 Bouwbedrijf • februari 2018

doen aan een aantal isolatie-eisen. Deze zijn exact dezelfde als in Vlaanderen.

Dienstengebouwen zouden in 2050 energieneutraal moeten zijn voor hun verwarming, koeling en verlichting.

Sinds 2010 moeten alle nieuwe gebouwen in Wallonië overigens minstens een B-label halen, dus tussen de 85 en de 170 kWh uit primaire bronnen per vierkante meter en per jaar.

Lange weg

Driekwart van de Waalse gebouwen werd opgetrokken vóór 1985. In die periode bestond er geen enkele regelgeving op minimumisolatie en dergelijke.

Volgens een onderzoek van het Centre d’Etudes en Habitat Durable krijgt een op de drie Waalse woningen gebouwd

vóór 2010 een G-label, de slechtst mogelijke score in de Waalse EPB-regelgeving. Slechts één procent haalt het doel voor 2050, het A-label.

Meer dan een miljoen Waalse woningen moet tegen 2050 energiezuinig gemaakt worden. Maar dat kan alleen als het renovatieritme verdrievoudigd wordt, van ongeveer 1 % naar ongeveer 3 % per jaar. De totale investering wordt geschat op € 63 miljard tegen 2050.

Woningpas

Voor de volledige Waalse strategie zou meer dan één artikel nodig zijn.

We verwijzen de lezer naar www.energie.wallonie.be. Maar toch even aanstippen dat men ook aan de andere kant van de taalgrens een woningpas wil invoeren. Deze geeft meer duidelijkheid over het renovatiepotentieel van een woning en over het ideale renovatietraject. Gezinnen moeten terecht kunnen bij één uniek aanspreekpunt voor hun renovatieprojecten. Interessant is ook dat de Waalse strategie de link legt naar andere aspecten. Men wil bijvoorbeeld innoverende en duurzame technieken en materialen stimuleren. Er worden ook links gelegd naar de economische ontwikkeling en de werkgelegenheid. www.energie.wallonie.be

VERNIEUWBOUW

Het tempo moet omhoog Er ligt amper 15 jaar tussen de eerste EPB-regelgeving in 2006, en de bijna energieneutrale woning van 2021. Maar voor de BENOvatiedoelstellingen neemt de Vlaamse regering meer dan 30 jaar. Waarom duurt het zolang?

H

et antwoord is simpel: het renovatieritme ligt erg laag. Volgens berekeningen van de VCB draait het in Vlaanderen nu rond de 0,6 % per jaar. Om het hele Vlaamse woningenbestand onder E60 of een EPCkengetal 100 te krijgen, zou het renovatieritme snel moeten stijgen naar 2,7 % per jaar of meer.

Een dergelijke toename is erg onwaarschijnlijk. Met andere woorden: zelfs met de bestaande renovatiedoelstellingen zullen we in 2050 waarschijnlijk geen zuinig woningenbestand hebben.

Vernieuwbouw

Kan vernieuwbouw – sloop gevolgd door heropbouw tot woning – een oplossing zijn? Er geldt voor vernieuwbouw een verlaagde btw van 6 % op de sloop- en bouwwerken, maar enkel in 32 stadsgebieden. Elders in het land blijft hij 21 %.

Dat is een ernstig probleem, want aannemers stellen vast (zie ook blz. 24) dat vernieuwbouw niet zelden zinvoller is dan renovatie.

Een tweede probleem is dat de verlaagde btw niet geldt als het gaat om heropbouw tot koopwoning.

Dat houdt aannemers en

projectontwikkelaars tegen, hoewel net zij beter in staat zijn om de middelen voor vernieuwbouw te vinden.

Er is nu een wetsvoorstel om de verlaagde btw voor vernieuwbouw uit te breiden tot het hele land en tot koopwoningen. Om van de maatregel te profiteren zouden de woningen wel moeten voldoen aan enkele criteria die passen in een sociaal beleid.

Zo zouden ze niet te groot mogen zijn. Maar de Confederatie kan daarmee leven, en verdedigt het wetsvoorstel met alle mogelijke middelen.

Cijfers

De studiedienst van de Confederatie onderzocht hoeveel vernieuwbouw voorkomt. In de periode 2014-2016 werden in België gemiddeld 5 200 gebouwen per jaar afgebroken voor heropbouw tot woning.

4 300 daarvan lag buiten de 32 stadsgebieden met een verlaagde btw van 6 %. Dat is de overgrote meerderheid.

Er werden gemiddeld per jaar 3600 eengezinswoningen gesloopt voor vernieuwbouw en 200 flatgebouwen. In de overige 1400 gevallen ging het om niet-woongebouwen.

De heropgebouwde gebouwen bestaan uit ongeveer twee derde woningen en een

derde appartementsgebouwen. Kijken we niet naar de gebouwen maar naar de wooneenheden, dan blijken 80 % flats te zijn. Het gemiddelde flatgebouw had namelijk 10 wooneenheden.

Kijken we naar alle sloopoperaties, inclusief deze niet voor vernieuwbouw, dan zien we dat in de periode 19952017 per jaar gemiddeld 0,1 % van de gebouwen van na 1960 afgebroken werd.

Voor de gebouwen van vóór 1960 was dit 0,25 %.

Om deze oude gebouwen allemaal te vervangen zijn aan dit tempo verschillende eeuwen nodig. Daar kunnen onze klimaatdoelstellingen niet op wachten …

En de toekomst?

Er zit in deze eeuw een stijgende trend in de afbraak van gebouwen

voor vernieuwbouw tot woning. Deze is grotendeels te danken aan de afbraak van eengezinswoningen.

Dat gebeurde in 2016 drie en een halve keer meer dan in 2000. De afbraak van de andere gebouwen vertoonde globaal bekeken een veel minder sterk stijgende trend.

Wat komt er in de plaats van de gesloopte gebouwen?

Meer en meer eengezinswoningen, maar ook meer en meer appartementsgebouwen. Maar groot is deze stijging niet. Het gaat ruwweg om een verdubbeling in de zestien jaar tussen 2000 en 2016. Conclusie: bij ongewijzigd beleid is het erg onwaarschijnlijk dat vernieuwbouw in de komende jaren een significante bijdrage zal leveren aan een zuiniger woningenbestand.

•

februari 2018 • Bouwbedrijf 23

MARC CEELEN

Uiterst belangrijk in goed geïsoleerde woningen: een goede ventilatie. Hier zijn de kanalen van de balansventilatie verwerkt in de voormalige schoorsteen en de platte daken.

“Eerst nagaan of een BENOvatie wel de moeite is” Verschillende leden van de Confederatie doen het al, BENOveren met 2050 in het achterhoofd. Eén van hen is Marc Ceelen. Zijn oordeel? BENOveren kan perfect. Maar laten we realistisch zijn: niet zelden is vervangbouw beter.

M

arc Ceelen ontvangt ons in de nieuwe bedrijfsgebouwen. Hij gebruikt ze pas sinds augustus 2017 en het definitieve E-peil is nog niet bepaald. Maar het staat al vast dat het rond E0 zal uitkomen. We spreken met een aan­nemer die zijn energiezuinige overtuiging in de praktijk uitdraagt. En daarmee is een woord gevallen dat verschillende keren terugkomt in het interview: de

24 Bouwbedrijf • februari 2018

praktijk. Die plaatst vraagtekens bij het BENOveren.

Marc Ceelen: “De theorie is dat woningen gebouwd werden volgen de regels van de kunst. Maar dat is niet zo. De theorie moet rekening houden met de werkelijkheid. De eerste vraag die men zich moet stellen is: loont een BENOvatie de moeite, of is deze woning een perte totale?”

Er bestaat vraag naar energiebe-

sparende renovaties. Mensen zijn zich bewust van de voordelen: een lagere energiefactuur maar vooral een hoger wooncomfort. Onhaalbaar zijn de BENOvatiedoelstellingen niet. EPC 100 kan technisch gezien bijna altijd, volgens Marc Ceelen. Als het moet, kan een competente aannemer van de meeste huizen zelfs een passiefhuis maken.

Maar wat je in de praktijk tegenkomt, is ontnuchterend. Uit de talrijke anekdotes slechts één klein voorbeeld: een relatief modern huis dat er aan de buitenkant goed uitzag. Maar toen begonnen de werken aan het platte dak.

Marc Ceelen: “Dat was zo slecht opgebouwd … Ik geloofde mijn ogen niet. De ene verrassing na de andere, met als toppunt de betonnen druklaag op de welfsels. Die was zo ongelijk dat een mens er nauwelijks op kon rechtstaan. Bovendien vormde de dakrand een gigantische koudebrug. Daardoor werd het isoleren van de buitenmuur een probleem.”

Waargebeurd: de luchtspouw is ter hoogte van de welfsels en de druklaag dichtgemetseld.

Een gigantische bouwknoop.

Er werd in de jaren 1960 en 1970 niet altijd volgens de regels van de kunst gebouwd. Hier een stevige koudebrug, omdat de welfsels tot tegen de buitenmuur geplaatst zijn.

Eén van zeer talrijke vrijstaande huizen die Vlaanderen telt. Je kunt ze zeer energiezuinig maken, maar soms is het prijskaartje indrukwekkend.

Allemaal oplosbaar, maar het veroorzaakt onvoorziene meerkosten.

Marc Ceelen: “Zulke woning renoveren tot EPC 100, is zo duur dat de klant er zijn geld niet meer uithaalt.

Niet door de lagere energiefactuur, maar ook niet door de verhoogde waarde als hij het verkoopt.”

Premies hoger?

Hogere premies zouden helpen.

Vlaanderen is bezaaid met vrijstaande huizen, en deze inpakken in isolatie is vaak een efficiënte maatregel. Dat kan vanaf pakweg € 100 per vierkante meter, naargelang de isolatiedikte. De premie daarvoor zou best wat guller mogen zijn, aldus Marc Ceelen. Goed vindt hij dat de premies hoger liggen als je ingrepen combineert. Maar niemand doet een renovatie voor de premies.

Marc Ceelen: “De wetgeving moet dringend aangepast worden. Te veel huizen uit de jaren 1960 zijn perte totale. BENOveren, ja, maar in heel het land zou een verlaagde btw van 6 % moeten gelden voor vernieuwbouw – afbraak gevolgd door heropbouw tot woning. Als Vlaanderen tegen 2050 echt een energiezuinig woningen-

bestand wil, dan zal het ook moeten inzetten op vervangen.”

Installaties

We spreken met een aannemer met de overtuiging dat een goede gebouwschil de basis van alles is. Daarom vindt hij de invoering van het S-peil voor nieuwbouw een goed idee. Maar daarom ook vindt hij dat de overheid aan de gebouwschil prioriteit moet geven.

Marc Ceelen: “De installaties vullen aan. Met een warmtepomp krijg je lage-temperatuurverwarming. Maar dat werkt alleen bevredigend als de gebouwschil goed luchtdicht is. Zonnepanelen zijn altijd een goed idee, maar zullen pas volledig tot hun recht komen wanneer de batterijen op punt staan. De initiële kosten van geothermie liggen erg hoog. Dat schrikt af, maar een jong koppel zou de investering op de lange duur wel kunnen terugverdienen.”

Advies en competentie

De bouwkundige verschrikkingen uit de jaren 1960 en 1970 die hij tegenkomt, sterken Marc Ceelen in zijn overtuiging: vakmanschap is van

fundamenteel belang. Voor een degelijke energetische renovatie moeten alle details kloppen en op elkaar aansluiten. Als het de overheid ernst is met de BENOvatie-doelstellingen, dan moet ze de kwaliteit van de aannemer garanderen.

Een aannemer met kennis van zaken kan bovendien advies geven, en ook dat is belangrijk. De consument vindt nog te weinig de weg naar centra zoals CeDuBo in Limburg waar ze dat advies geven. Sommige mensen beseffen bijvoorbeeld niet dat een goed ingepakt huis ook goed geventileerd moet zijn. Met die extra kosten hielden ze vooraf geen rekening.

Marc Ceelen: “Of ze doen ingrepen zonder na te denken over later.

Onlangs vroeg iemand een offerte voor sierwerken aan de buitengevel.

Ik bekijk de zaak en kom tot de conclusie dat een nieuwe gevel plaatsen de goedkoopste oplossing is. ‘Nee,’ zegt de man, ‘dat gaat niet.’ Hij had net zijn spouwmuur laten na-isoleren.

Op zich een zinvolle maatregel, maar niet als je later toch aan de gevel laat werken …”

•

INFO: www.marc-ceelen.be februari 2018 • Bouwbedrijf 25

UNIVERSITEIT BERGEN

D

e renovatie van de 110 studentenkamers werd uitgevoerd door een THV met daarin twee leden van de Confederatie, Lixon en BPC. De naam van het project – in het Nederlands de Grotedarmwasserij-wijk – suggereert een eerbiedwaardig stuk erfgoed. Maar wie het oorspronkelijke gebouw gaat zoeken op een boogscheut van de Grote Markt van Bergen (Mons), komt van een kale reis thuis. Toen de lokale universiteit het enkele tientallen jaren kocht, liet ze het al volledig vernieuwen. De recente renovatie gaf het een opgefrist en modern uiterlijk.

Lichtere energiefactuur

Bouwbedrijf ontmoette in Bergen werfbeheerder Hugues De Saint Martin (Lixon). Hij vertelde dat de UMons expliciet een laag energieverbruik eiste.

Die doelstelling is gehaald.

Hugues De Saint Martin: “De energetische voetafdruk van het gebouw is nu 40 % kleiner dan vóór de renovatie. De werken begonnen in september 2014 en moesten een jaar later klaar zijn. De universiteit wilde dat de koten beschikbaar waren voor het academisch jaar 2015-2016.”

We bezochten de Cité in december 2017. De verwarming draaide op een zeer laag pitje, maar de temperatuur was aangenaam, een signaal dat de isolatie perfect is. Elke verdieping telt nu zestien tot achttien kamers en een gemeenschappelijke keuken. Aan de achterkant ligt een kleine parking.

Dampscherm

Hugues De Saint Martin: “Eerst hebben we alles volledig leeggemaakt.

De ruimte voor de huisbewaarder – die merkwaardig genoeg op de zevende verdieping lag – was zeer slecht geïsoleerd en hebben we afgebroken. De gevels aan de voor- en de achterkant kregen houten cassettes met een diepte van dertig centimeter. Later hebben we daarin cellulose-vlokken geblazen, 26 Bouwbedrijf • februari 2018

een techniek die steeds vaker gebruikt wordt om gebouwen te isoleren.”

Aan de binnenkant van de cassettes zitten bouwplaten van BioSpan waarop een dampscherm bevestigd is. De buitenkant is afgewerkt met Duripanel, platen van cementgebonden houten spaanders.

Hugues De Saint Martin: “Een excellente oplossing voor houtbouw, voor lage-energiebouw en zelfs voor passiefbouw.”

Polyurethaan

De zijmuren en de dakgevels werden gerenoveerd met klassiek metselwerk, waarachter twee lagen van tien centimeter polyurethaan zitten. Het dak kreeg twee lagen van twaalf centimeter. Op de vloer op het gelijkvloers

110

lage-energie-koten gecreëerd Niet alleen woningen profiteren van een zeer energiezuinige renovatie. Dat bewijzen de studentenkoten in de Cité de la Grande Triperie van de universiteit van Bergen.

De energetische voetafdruk van het gebouw is nu 40 % kleiner dan vóór de renovatie.

Het gebouw huisvest 110 koten en staat pal in het centrum van de stad Bergen.

werd twaalf centimeter isolatie gespoten, waarop gepolierd beton ligt.

Hugues De Saint Martin: “Isoleren, daarmee begin je aan de onderkant.

Gespoten isolatie op de vloeren zie je steeds meer bij energetische renovaties.”

Hout

De buitenkant van het gerenoveerde gebouw staat in het teken van hout, en hetzelfde geldt voor het interieur van de koten. Niet alleen de zuinigheid,

maar ook de milieuvriendelijkheid stonden voorop. Helaas moet je daarvoor de portemonnee bovenhalen. De hele operatie heeft ongeveer € 6,5 miljoen gekost.

Wallonië wil dat het Waalse woningenbestand in 2050 gemiddeld een A-label haalt in de Waalse EPB-regelgeving. Dat wil zeggen dat de woning per vierkante meter en per jaar tussen de 45 en de 85 kWh energie uit primaire bronnen nodig heeft.

Hugues De Saint Martin: “De Waalse strategie voor energetische renovaties is zeer ambitieus. Je moet een strategie hebben en energetische renovaties zijn nodig. Maar deze zijn vaak erg duur. Dit project mikte op een laag verbruik, niet op een welbepaald EPB-label. Ik denk dat er veel administratiever gebouwen hetzelfde zullen doen.”

•

INFO: www.lixon.net – www.bpc.be februari 2018 • Bouwbedrijf 27

HET S-PEIL

Energetische kwaliteit

Vanaf dit jaar wordt het S-peil ingevoerd. Het beschrijft de energetische kwaliteit van de gebouwschil. De Vlaamse overheid gebruikt het voortaan in de EPB-eisen voor de nieuwbouw van woningen. Welke gevolgen heeft dat? De Vlaamse Confederatie Bouw vindt alvast dat de regering veel te hard van stapel loopt.

G

een K-peil meer in de EPBeisen voor nieuwe woningen, en geen netto energiebehoefte voor verwarming. Voor bouwaanvragen gedaan sinds 1 januari 2018 geldt het S-peil. Dit jaar moet de gebouwschil van een nieuwbouwwoning S31 halen.

De regering gaat ervan uit dat het S-peil vanaf 2021 verder daalt tot S28. Daarnaast moet de nieuwe woning vanzelfsprekend onder het geldende maximale E-peil blijven.

De reden

Waarom verdwijnen het K-peil en de netto energiebehoefte voor verwarming?

Ze hadden allebei hun problemen. Het K-peil was bijvoorbeeld geen complete maat voor de kwaliteit van de gebouwschil. Het hield hoofdzakelijk rekening met de U-waarden, de bouwknopen en de compactheid.

Die compactheid was trouwens een probleem op zich. De maatstaf was het volume van het gebouw gedeeld door

de verliesoppervlakte. Hoe meer volume per oppervlakte, hoe compacter. Maar deze definitie bevoordeelt grotere gebouwen. Als je een vorm groter maakt, stijgt het volume relatief bekeken sneller dan de oppervlakte. De compactheid neemt dus toe en kleinere woningen worden benadeeld.

Voor de EPB-evaluatie in 2015 liet het Vlaams Energieagentschap (VEA) dus een studie uitvoeren door 3E, Universiteit Gent, Th!nk E en Tri.zone. De opdracht: een nieuwe indicator uitwerken voor de energie-efficiëntie van de gebouwschil. Het S-peil kwam uit de bus. Daarnaast suggereerde de studie een traject voor de S-eisen richting 2021.

S-peil = kwaliteit gebouwschil

Het S-peil integreert een groot aantal aspecten. Het omvat de energiebehoefte die de gebouwschil creëert voor ruimteverwarming én houdt rekening met de zonnewinsten. De behoefte voor verwarming hangt af van de

NOG NAUWKEURIGER GAAN BOUWEN Door de invoering van het S-peil kom de kwaliteit van de gebouwschil nog meer op de voorgrond.

Het ontwerp van nieuwe woningen zal van in het begin rekening moeten houden met de eisen gesteld door S31. De Vlaamse overheid zelf zegt dat de vormefficiëntie en de verhouding tussen glas- en vloeroppervlakte cruciaal zijn. Als de opdrachtgever dan toch grote ramen

28 Bouwbedrijf • februari 2018

wil, is driedubbel glas een noodzaak.

Maar de luchtdichtheid is de derde cruciale factor, aldus de overheid. Aannemers die ingrepen aan de gebouwschil uitvoeren, kunnen zich dus geen slordigheden meer permitteren. Een luchtdichtheidstest zal nodig zijn voor

warmtetransmissie door muren, vensters en bouwknopen, maar ook van de verliezen doordat de gebouwschil niet perfect luchtdicht is (de ‘ventilatie’, ook wel ‘infiltratie’ en ‘exfiltratie’ genoemd).

Met de verluchting (de ‘hygiënische ventilatie’ door een installatie) houdt het S-peil geen rekening. De gebouwschil heeft daarop in principe geen invloed. De energiebehoefte voor koeling hangt eveneens af van de transmissie en de ventilatie, en daarnaast van de zon (de ‘zonnewinsten’).

Vormefficiëntie

In plaats van compactheid hanteert het S-peil de vormefficiëntie. Deze zegt hoeveel de verliesoppervlakte van een wooneenheid afwijkt van het ideale geval. Hoe groter de afwijking, hoe slechter de vormefficiëntie. Dit ideale geval is een bol. Deze heeft de kleinst mogelijke oppervlakte voor een gegeven volume.

een voldoende laag S-peil.

Een default-waarde gebruiken in de EPB-berekening is in de praktijk geen optie meer.

Ook de volgende factoren zijn belangrijk voor een laag S-peil: · de isolatie van de schildelen; · de bouwknopen; · de impact van de zonnewinsten; · de grootte en de oriëntatie

van de vensters; · de manier waarop elementen van het gebouw schaduw creëren (om oververhitting tegen te gaan); · de aanwezigheid van thermische massa.

Zuinige installaties en hernieuwbare energie blijven belangrijk om een laag E-peil te halen. Maar een minder dan optimale gebouwschil compenseren met installaties, dat wordt zeer moeilijk.

gebouwschil strenger beoordeeld Andere belangrijke verschillen

· Een K-peil moest berekend worden

voor het hele gebouw, het S-peil wordt berekend per wooneenheid.

In een flatgebouw moet elke flat dus S31 halen. De mindere energieprestaties van een penthouse met gigantische ramen zaten vroeger verborgen in het K-peil van het hele gebouw. Nu komen ze aan de oppervlakte. · Het K-peil hield rekening met warmteverliezen naar de buitenom-

geving en naar aangrenzende onverwarmde ruimten (AOR). Het S-peil voegt daaraan tot op zekere hoogte de verliezen naar aangrenzende verwarmde ruimten (AVR) toe.

Hoe haalbaar is het?

Maakt het S-peil het moeilijker om de vooropgestelde energieprestatieeisen te halen? Een tip van de sluier wordt opgelicht door de Studie naar de haalbaarheid van de energieprestatieeisen bij residentiele gebouwen uit 2017.

Deze werd uitgevoerd door de Thomas More hogeschool in samenwerking met het WTCB. Ze kreeg steun van de Vlaamse overheid.

Voor een aantal bestaande dossiers van nieuwbouwwoningen onderzocht de studie verschillende maatregelen waarmee men E30 kan bereiken. Dat is het maximale E-peil voor nieuwe woningen vanaf 2021, wanneer deze bijna energieneutraal moeten zijn. Het maximale S-peil zal dan – tenzij de regering het roer omgooit – S28 bedragen.

De studie vertrok van een verzameling kostenefficiënte basispakketten met maatregelen. Als deze niet volstonden voor een woning, werden ze aangevuld met bijkomende maatregelen. Bij de ›››

februari 2018 • Bouwbedrijf 29

S31, S28?

››› dossiers niet alleen vrijstaande en halfopen woningen maar ook flats.

Interessant is dat de studie voor deze theoretische E30-woningen ook het S-peil berekende (zie de tabel). De resultaten zijn opvallend. 23 % van de woningen haalde S28 niet met een pakket dat wél E30 haalde. Het probleem situeert zich vooral bij de eengezinswoningen, waarvoor dit percentage 40 % bedraagt. Kijken we naar de vrijstaande eengezinswoningen stijgt het zelfs naar 67 %.

De pakketten die wel E30 maar niet S28 haalden, bestonden hoofdzakelijk uit een minder goede isolatiegraad gecombineerd met fotovoltaïsche panelen of een warmtepomp. Dergelijke hernieuwbare-energie-installaties verbeteren het E-peil omdat ze een minder goede isolatie compenseren. Maar op het S-peil hebben ze geen invloed. Vooral woningen met een groot verliesoppervlakte en/of een slechte compactheid hebben moeite met een streng S-peil.

Ook S31 is een zware dobber voor vrijstaande woningen. Kijken we naar alle eengezinswoningen (rijwoningen, hoekhuizen en dergelijke inbegrepen) dan is er nog altijd 21 % dat S31 niet haalt. S35 en S38, de S-peilen voorgesteld door de VCB, zijn veel beter haalbaar.

•

Positief voor het klimaat? Onduidelijk.

Negatief voor nieuwbouw? Zeker!

De Vlaamse Confederatie bouw protesteert tegen de S-peilen die de Vlaamse overheid oplegt. Deze zullen nieuwe woningen nog eens 1 tot 2 % duurder maken. En het is zeer de vraag of ze de klimaatverandering tegengaan.

S

31 vanaf dit jaar, S28 vanaf 2021.

De VCB klaagt aan de regering deze strengere eisen heeft doorgevoerd tegen de zin van aannemers en de architecten in. Zij waren voorstander van een meer realistische S38 vanaf dit jaar en eventueel, na een evaluatie, S35 vanaf 2021.

De VCB is niet tegen de vervanging van het K-peil en de netto-energiebehoefte door een S-peil in de EPB-eisen.

Maar de opgelegde niveaus liggen te laag, en ze worden te snel ingevoerd.

Volgens schattingen van de VCB zullen nieuwe woningen daardoor vanaf dit jaar 1 tot 2 % duurder worden. Dat is € 15 tot 30 per vierkante meter. Bovendien is de terugverdientijd veel te lang.

Daardoor zijn de opgelegde niveaus allesbehalve kostenoptimaal.

DE RESULTATEN VAN ALLE GESIMULEERDE PAKKETTEN DIE E30 HALEN (inclusief extra pakketten voor sommige woningen)

aantal

vrijstaand

1gezins

app

samen

105

282

189

471

S

<38

98%

99%

100%

100%

S

<35

90%

95%

100%

97%

S

<31

60%

79%

99%

87%

S

<28

33%

62%

98%

77%

30 Bouwbedrijf • februari 2018

Lagere CO2-uitstoot?

Het is onduidelijk of het klimaat gebaat is met de maatregel. Er zal meer isolatiemateriaal nodig zijn. Dat produceren vraagt ook energie. Daardoor dreigt de energiebesparing vanwege het lage S-peil een slag in het water te zijn.

De VCB vraagt dus een grondig onderzoek van het gecombineerde effect van energiebesparingen en van de grijze energie nodig voor de productie van materialen. Men moet er ook rekening mee houden dat her risico op oververhitting zou kunnen stijgen. Als men dan moet koelen, zal dat extra energie vragen.

Te weinig voorbereidingstijd

De bouw kreeg te weinig tijd om zich voor te bereiden op S31. Dat S-peil is niet alleen te laag, het werd dan ook nog eens abrupt ingevoerd. De regering moet de aannemers de kans geven om zich geleidelijk aan te passen. Dat deed ze wel met het E-peil, waarvoor lang van tevoren een traject uitgestippeld werd. Aannemers die ramen plaatsen betreuren, net als de VCB, dat er niet naar hen geluisterd is. Ze vrezen ook dat ontwerpers en opdrachtgevers door het S-peil minder of kleinere ramen zullen kiezen.

•

INFO: bertrand.waucquez@confederatiebouw.be.

Bouwen zit in ons DNA Dat merkt u ook aan onze service

Om als bouwondernemer opdrachten binnen te halen, moet u weten welke risico’s u kunt nemen. Federale Verzekering werd meer dan 100 jaar geleden opgericht door aannemers en kent dus die risico’s en weet hoe ze te verzekeren. Meer veiligheid, minder ongevallen, minder schade en bijgevolg meer winst. Winst die we met u delen*.

Meer info op www.federale.be

2014

2017

2016

2015

2013

Reeds voor de 5de maal op rij winnaar van de DECAVI Trofee voor de beste Arbeidsongevallenverzekering… en dat is geen toeval. Kom er snel meer over te weten.

Federale Verzekering – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel www.federale.be Gemeenschappelijke Kas voor Verzekering tegen Arbeidsongevallen – RPR Brussel BTW BE 0407.963.786 Financieel rekeningnummer BIC : BBRUBEBB IBAN : BE19 3100 7685 5412

De verzekeraar die zijn winst met u deelt

*De restorno's en de winstdeelnames evolueren met de tijd in functie van de resultaten en de toekomstperspectieven van de verzekeringsonderneming, haar solvabiliteit, de economische conjunctuur en de toestand van de financiële markten in verhouding tot de verbintenissen van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering, zoals omschreven op www.federale.be. De toekenning van de restorno's en de winstdeelnames zijn niet gewaardborgd in de toekomst. De restorno's en de winstdeelnames variëren per categorie en per type product. De regels inzake hun toekenning zijn opgenomen in de statuten van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering. De statuten kunnen worden geraadpleegd op www.federale.be

CODEX RUIMTELIJKE ORDENING GEWIJZIGD

Ruimte voor wonen beter benutten Het keurslijf van de verkavelings- en inrichtingsvoorschriften wordt wat losser. Een nieuw decreet wijzigt een aantal regels op het vlak van ruimtelijke ordening, milieu en omgeving. We geven een overzicht van de meest relevante veranderingen.

Door het nieuwe decreet mag gevelisolatie nu flink wat dikker zijn.

D

e wijzigingen zijn het gevolg van een decreet van 8 december 2017 dat werd gepubliceerd in het Staatsblad op 20 december. Kenners zeggen dat de zogenaamde Codextrein weer gereden heeft. Een aantal van deze wijzigingen is intussen van kracht.

Minder obstakels

Het decreet staat toe meer ruimtelijk rendement te creëren. De Vlaamse overheid heeft ingezien dat oude verkavelingsvoorschriften vaak ruimte vreten en niet efficiënt zijn. Maar nu vormen deze niet langer een verplichte reden om vergunningen te weigeren.

Daarnaast bestaat nu een procedure om verouderde inrichtingsvoorschriften te wijzigen in bijzondere plannen van aanleg en in ruimtelijke uitvoerings32 Bouwbedrijf • februari 2018

plannen. Bovendien is wijzigingsprocedure vereenvoudigd voor verkavelingen op verzoek van de eigenaar. Wie in een verkaveling woont en afwijkend van de verkavelingsvoorschriften wil verbouwen, hoeft niet langer huis aan huis toestemming te vragen.

Gevelisolatie mag nu tot 26 centimeter dik zijn.

Het decreet voert het as-builtattest in. De architect stelt het op. Louter technische verschillen tussen de reële maten en de maten in de vergunning worden tot op zekere hoogte getolereerd. De marge wordt uitgedrukt in metsershaar (ongeveer 7 centimeter).

Bestemmingen

Het decreet schept de mogelijkheid om overstromingsgebieden en signaal-

gebieden opnieuw om te vormen tot open ruimte. Voor de toepassing hiervan is het nog wachten op een uitvoeringsbesluit van de Vlaamse Regering.

De situatie van landschappelijk waardevolle agrarisch gebieden is verduidelijkt. Als er een grondige motivatie bestaat, kunnen ontwikkelingen eventueel vergund worden.

Procedures

De trechterprocedure is ingevoerd.

Daardoor kan men geen beroep meer indienen als men geen bezwaar heeft ingediend tijdens het openbaar onderzoek. Hierop bestaan wel uitzonderingen, onder meer als men kan aantonen dat men tijdens het openbaar onderzoek verhinderd was. Een andere uitzondering ontstaat als de vergunningverlenende overheid na het openbaar onderzoek zaken verandert die niet duidelijk waren bij het openbaar onderzoek.

Indien een vergunninghouder de vergunde werken niet op tijd - dus binnen twee jaar – heeft kunnen starten vanwege overmacht, is een verlenging van de vervaltermijn mogelijk.

Een deel van de beslissingsmacht verschuift van het lokale naar het Vlaamse niveau. Zo zal de Vlaamse regering in de toekomst een lokaal ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) niet enkel kunnen schorsen maar ook vernietigen. Daarnaast zal de regering bepalingen van een gemeentelijk ruimtelijk structuurof beleidsplan kunnen schrappen (na advies van de gemeenteraad).

•

INFO: Normaal gezien zijn de meeste van deze bepalingen in werking getreden, maar er zijn uitzonderingen. Vragen? Stel ze aan nicola.loxham@confederatiebouw.be

BINNENKLIMAAT EN KRINGLOOPECONOMIE

De Vlaamse Confederatie Bouw gaat internationaal Het belang van een gezond binnenklimaat en van een kringloopeconomie houdt niet op aan de Vlaamse grenzen. Daarom werd een internationale samenwerking opgezet tussen Frankrijk, Wallonië en Vlaanderen. De Vlaamse Confederatie Bouw neemt deel aan twee projecten, RE C² en ET’AIR.

N

aast de VCB zijn ook onze collega’s van de Waalse Confederatie Bouw (CCW) betrokken, net als verschillende binnen- en buitenlandse universiteiten en onderzoeksinstellingen.

BEN-verplichting voor nieuwbouw vanaf 2021 en van de BENOvatiedoelstellingen. Beide beogen een energiezuinig en -efficiënt Vlaams woningenbestand tegen 2050. Woningen worden zuiniger, gebouwen worden beter geïsoleerd en de luchtdichtheid neemt toe. Maar daardoor wordt ook ventilatie steeds belangrijker. Anders is de goede kwaliteit van de binnenlucht niet gegarandeerd, en dat kan leiden tot medische klachten.

ET’AIR maakt eerst een code van goede praktijk op. Daarna wordt een opleiding ontwikkeld, die getest en uitgerold wordt in de buurlanden. Het spreekt vanzelf dat deze u als bouwprofessional ten goede zal komen.

RE C² voor een kringloopeconomie

ET’AIR voor een gezond ­binnenklimaat

ET’AIR wil samen met de andere partners een opleiding ontwikkelen over de kwaliteit van binnenlucht.

Volgens een studie lopen de sociale en economische kosten van vervuilde binnenlucht op tot € 19 miljard per jaar in Frankrijk. Duizelingwekkend veel, maar het bewijst meteen hoe belangrijk een goed binnenklimaat is. De VCB beseft dat. Ze verricht bijvoorbeeld al een tijdlang werk over de problematiek van de ventilatie van arbeidsplaatsen.

Maar ook bij de bouw en renovatie van woningen komt een gezond binnenklimaat steeds meer op de voorgrond. Het vormt een aspect van de

RE C² is een internationaal project dat bedrijven en bedrijfsleiders wil begeleiden op het vlak van recyclage en hergebruik. In de logica van de kringloopeconomie is een product dat niet meer gebruikt wordt niet noodzakelijk afval. Het heeft het potentieel om grondstof te zijn voor andere bedrijven. Dat creëert meerwaarde en kan besparingen opleveren voor de onderneming.

Bovendien worden bedrijven tegenwoordig meer en meer gestimuleerd

BEDRIJVEN GEZOCHT! Voor RE C² zoekt de Vlaamse Confederatie bouwbedrijven uit Oost- en West-Vlaanderen die het potentieel van hun afval willen valoriseren.

Eveneens gezocht: bedrijven die dit afval kunnen herwaarderen. Geïnteresseerd? Neem dan contact op met Ansy Poelman van de VCB.

om hun afval slim te beheren. Dat maakt van afvalpreventie een prioriteit.

RE C² wil de knowhow en de tools op dit gebied optimaliseren. Daarnaast is het doel de vermindering van de hoeveelheid afval dat niet wordt hergebruikt. Het project moedigt interregionale samenwerking over de grenzen aan, door kortere afval- en kringloopcircuits op te zetten.

•

INFO: Hebt u vragen over ET’AIR? Stel ze aan bertrand.waucquez@vcb.be of tim.vanhelden@vcb.be.

Meer informatie RE C² kunt u krijgen van ansy.poelman@vcb.be.

februari 2018 • Bouwbedrijf 33

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

V

ivaqua is de Brusselsel intercommunale die instaat voor de watervoorziening en voor de afvoer en behandeling van afvalwater.

Er zijn heel wat investeringen gepland en bouwbedrijven kunnen hun kandidaturen voor deze werken indienen.

Laurence Bovy: “Vivaqua is al vijftien jaar bezig met het vernieuwen van de rioleringen. We werken met contracten met een duur van vier tot vijf jaar.

Nu staan we op een kruispunt, met talrijke uitdagingen in het verschiet.

2018 is bijvoorbeeld het jaar waarin het strategisch plan voor de periode 20192024 uitgewerkt wordt.”

2018 zal voor de specialisten van deze werken onder onze leden een belangrijk jaar worden. Samen met de Brusselse gemeenten heeft Vivaqua de toestand van de rioleringen in kaart gebracht, vertelde ons Olivier Broers (directeur Studies en Investering).

Olivier Broers: “In zekere zin werken we upstream. Onze rioleringsinspecteurs en eerstelijnstechnici gaan op pad om coherente aanbestedingsdossiers op te kunnen stellen. Daarna is het aan uw leden om de werken uit te voeren, in samenwerking met ons en de gemeenten.”

Vijf contracten

Voor de werken aan de rioleringen werkt Vivaqua met vijf types van opdrachten. Voor elk van deze types zullen aanbestedingen uitgeschreven worden in 2018.

Olivier Broers: “We vermijden daarbij zoveel mogelijk dat delen van een riolering weggenomen en vervangen moeten worden. Dat is werkelijk de allerlaatste uitweg, als geen enkele andere technische oplossing mogelijk is. We geven de voorkeur aan herstel.”

Een eerste techniek die gebruikt wordt heet de Ter Plaatse Uitgeharde Buis (TPUB). Daarmee kan een stuk riolering weer waterdicht gemaakt worden. Een tweede techniek behelst het plaatsen van schalen. Deze komt er ongeveer op neer dat men in een 34 Bouwbedrijf • februari 2018

Vivaqua heeft werk voor u in 2018 Voor de leden van de Confederatie die samenwerken met Vivaqua wordt 2018 om verschillende redenen een spannend jaar. Dat bleek uit een gesprek met directeurgeneraal Laurence Bovy. De Brusselse waterbeheerder zoekt aannemers voor werken aan het rioolnet, want dat is een van de prioriteiten. bestaande leiding een nieuwe leiding aanlegt. De derde techniek is de gunnitering. Hiermee wordt beton op de wanden van een riolering gespoten om het oppervlak gladder te maken en om de structurele capaciteit te verhogen.

Gunnitering is alleen mogelijk in specifieke omstandigheden, als de vorm van

de riolering er zich toe leent. Ten slotte laat Vivaqua ook vertakkingen herstellen en vervangen. Het gaat hier om buizen met een diameter van 200 tot 300 millimeter.

Investeringen

Voor leden-aannemers die deze tech-

Een excellente samenwerking met de gemeenten maar ook met de bouwbedrijven is van essentieel belang voor Vivaqua.

Aan de slag bij het koninklijk paleis. In de afgelopen vier jaar heeft Vivaqua elk jaar € 55 miljoen geïnvesteerd in werken aan het rioolnet van het Brussels gewest.

Laurence Bovy is sinds maart 2017 directeur van Vivaqua.

nieken beheersen, is meedingen naar de opdrachten van Vivaqua een interessant idee. Er is immers heel wat geld mee gemoeid.

Olivier Broers: “In vier jaar tijd hebben we € 8 miljoen uitgegeven aan de vervanging van delen van het rioolnet; 16 miljoen aan TPUB; 33 miljoen aan de meest toegepast techniek, het plaatsen van schalen; 19 miljoen aan gunnitering en ten slotte 34 miljoen aan het herstellen en vervangen van vertakkingen. Samen goed voor € 110 miljoen aan opdrachten in vier jaar.

En dat is maar de helft van onze totale investeringen in bouwwerken.”

Vivaqua heeft nog eens een gelijkaardig bedrag geïnvesteerd in een verzameling opdrachten die verschillende technieken combineren of die een eerder eenmalig karakter hebben.

Het gaat dan om stormbekkens, zeer specifieke herstellingen, uitgravingen enzovoort.

Olivier Broers: “Het gaat dus om € 55 miljoen per jaar aan opdrachten voor het rioolnet alleen. En daar moet je de kosten van de voorafgaande studies nog aan toevoegen. Zo arriveer je bij een bedrag van € 60 tot 65 miljoen per jaar geïnvesteerd in dit net.”

Nieuwe cyclus op komst

Voor Vivaqua begint binnenkort een nieuwe cyclus, merkt Laurence Bovy op. De organisatie, die werk geeft aan 1 500 mensen, wil het begonnen werk voortzetten.

Laurence Bovy: “Dat is een aanzienlijke uitdaging, net als de overname van Hydrobru, nu vijftien Vlaamse gemeenten uit Vivaqua gestapt zijn.

Maar we gaan verder met de professionalisering en stemmen onze werkwijze continu af op de noden. De excellente samenwerking met de gemeenten en met de leden van de Confederatie blijft van essentieel belang. We moeten gezamenlijk optreden, met een gecoördineerde aanpak.”

•

www.vivaqua.be

februari 2018 • Bouwbedrijf 35

BRIC IN BRUSSEL

Het was een koude winterdag, maar toch trok het bezoek aan BRIC veel belangstellenden.

Prikkelend voorbeeld van kringloopeconomie “Omkeerbaar bouwen vanaf het ontwerp.” Dat zou een mooie slogan zijn om de kringloopeconomie in onze sector te stimuleren. Maar intussen zet BRIC deze slogan ook al om in de praktijk. Samen met een twintigtal aannemers bracht Bouwbedrijf een bezoek aan dit fascinerende project.

MODULE 2.0 VAN HET BRUSSELS BEROEPSREFERENTIECENTRUM BRC Tijdens het bezoek kregen we ook een blik op module 2 van de nieuwe lokalen van het BRC Bouw. Module 1 wordt al gebruikt als kantoorruimte. 2 was ongeveer klaar. Ook deze modules halen de passiefnorm en zijn demonteerbaar.

H

et bezoek werd georganiseerd door de Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad. Het project staat opgesteld in EFP, een opleidingscentrum in het Brussels gewest dat werken en leren combineert. We werden er ontvangen door Caroline Morizur, de drijvende kracht achter BRIC. Caroline Morizur: “BRIC staat voor Build Reversible in Conception.

Het gaat om een passiefgebouw dat na montage weer demonteerbaar is, met het oog op hergebruik. BRIC is op de eerste plaats een pedagogisch en didactisch demonstratieproject, niet alleen voor aannemers maar ook voor onderwijs en opleiding.”

Levend initiatief

BRIC sluit aan op het Gewestelijke Programma voor Circulaire Economie en krijgt subsidies van Leefmilieu Brussel. Er doen een dertigtal partners 36 Bouwbedrijf • februari 2018

In deze vroege fase van het project zijn de bouwtechnieken goed zichtbaar.

mee, die samen het grootste deel van de bouwberoepen vertegenwoordigen. In oktober 2016 ging het van start. Twee kenmerken zijn opvallend: het is een levend project dat voortdurend evolueert, en de verschillende sectoren werken met elkaar samen als gelijkwaardige partners - transversaal zoals dat dan heet. Verschillende partners leveren materialen. Opleiders en opleidingsvolgers maken de elementen dan ter plaatse in het EFP. Caroline Morizur: “Het gaat per fase vooruit. Vanaf maart zal het gebouw bruikbaar zijn. In het begin

zal het dienstdoen als kantoorruimte.

In oktober gaan we het demonteren, om het in januari 2019 weer op te bouwen, op dezelfde plaats en met dezelfde bouwelementen. Het project loopt af in 2020, maar voor het zover is zal de constructie verschillende functies krijgen.”

Blokkendoos

Verschillende functies, inderdaad, want BRIC is eigenlijk een klein huis met een oppervlakte van 55 vierkante meter. Het is opgetrokken uit bouwblokken – modules – in een houtske-

Voor uw borgstellingen maak de sprong naar...

let. De vloer bestaat voor de helft uit nieuwe en voor de andere helft uit gerecycleerde materialen. Voor de buitenmuren zijn lichte cassettes gebruikt die 40 centimeter diep zijn.

Caroline Morizur: “Ook het dak bestaat uit cassettes. Het rust op zestien houten pijlers. De cassettes zijn gevuld met een mengsel van nieuwe en gerecycleerde cellulosevlokken. Net als de vloer zijn ze bekleed met gerecycleerde kurk.”

Valt het frequente gebruik van het woord gerecycleerd u ook op? In nagenoeg alle elementen van BRIC zitten dan ook gerecycleerde of hergebruikte materialen, zelfs in de zonnepanelen.

De isolatie van de buitenmuren is een kleine uitzondering: deze bestaat hoofdzakelijk uit nieuwe cellulosevlokken.

Geen afval

Caroline Morizur: “Het grootste voordeel van deze bouwwijze is dat er geen afval ontstaat. De ecologische voetafdruk is klein. Op de bouwplaats is er geen houtafval, want alles arriveert met het juiste formaat. Het materiaalgebruik is rationeel: we kopen alleen wat we nodig hebben!”

•

www.bric-efp.be

Fideris • voor hoofd- en onderaannemers in alle bouwsectoren

• expertise sinds 1926 • marktleider • coöperatieve vennootschap die de winsten deelt met haar vennoten

• hoge ristorno • onze borg verzwaart uw bankkredieten niet

• voor openbare , privé werken en de wet Breyne

Gemeenschappelijke Borgstellingen cv - Ondernemingsnummer 0403.259.880 - RPR Brussel

Groenkraaglaan 5 - 1170 Brussel - T 02 676 19 20 - F 02 513 02 91 - info@fideris.be - www.fideris.be

BOR00104 AdvBouwbedrijf_190x82_dec2015_NL.indd 1

11/01/16 10:43

februari 2018 • Bouwbedrijf 37

AEDIFICAS FOUNDATION

Belangeloze inzet vier keer beloond Aan het einde van vorig jaar, op 13 december, kende de Aedificas Foundation haar Awards 2017 toe. Het DNA dat de laureaten deelden? De herintegratie van kansgroepen door opleiding. Wat drijft deze toonbeelden van maatschappelijk verantwoord ondernemen? We laten het hen zelf uitleggen.

“E

cht een heerlijke erkenning!”

Marc Lefebvre (bestuurder Start Construction) sprak voor alle vier de laureaten van de Awards toen hij zijn tevredenheid uitdrukte. “Dit zal ons meer bekendheid geven, en het proces dat enkele jaren geleden van start ging nog meer stimuleren.”

De onderneming bestaat sinds 2007

38 Bouwbedrijf • februari 2018

en is door Wallonië erkend als een organisatie voor de begeleiding van werkzoekenden die als zelfstandige willen beginnen. (structure d’accompagnement à l’autocréation d’emploi of SAACE).

Ze heeft al meer dan 800 mensen in een moeilijke situatie onder haar vleugels genomen. 135 daarvan werken nu als zelfstandige, 37 andere hebben een bouwbaan gevonden. “In Wallonië zijn

we de enige structuur in de bouw die dergelijke begeleiding organiseert”, aldus onze gesprekspartner.

Criterium nummer één: toewijding

De Aedificas Foundation ondersteunt het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maar … “Het engagement, de actieve bijdrage en de toewijding van het hele team zijn belangrijker dan financiële donaties door het bouwbedrijf,” benadrukte de voorzitter van de jury vóór de toekenning.

Ook de samenwerking tussen ons lid Wust en de vzw Amonsoli (Action mondiale pour la solidarité) kon de jury overtuigen. “Totaal onverwacht!” aldus een verraste Quintin Hupkens van Amonsoli. De vzw strijdt tegen sociale uitsluiting en schooluitval, onder meer door lessen te organiseren voor pas gearriveerde migranten en kansgroepen. Hupkens geeft Frans en burgerschap. “Dit is een erkenning van de waarde van ons werk. Daardoor

OOK U VERDIENT MISSCHIEN EEN AWARD! De Aedificas Foundation is een stichting van openbaar nut. Ze geeft een verdiende erkenning aan bouwbedrijven met een warm hart voor de samenleving.

De Awards die Aedificas uitreikt gaan het ene jaar naar initiatieven op het vlak van opleiding en het andere naar huisvesting. In 2017 was opleiding weer aan de beurt.

De Aedificas Foundation Award staat open voor alle bouwbedrijven. Enige voorwaarden: het project stimuleert de integratie van kansgroepen, en het gaat om een samenwerking met een organisatie zonder winstoogmerk.

De winnende organisaties krijgen elk € 5 000.

De Foundation kent elk jaar vier Awards toe.

www.aedificas-foundation.be.

U kunt ook bellen naar Véronique Vanderbruggen (02 545 56 26).

krijgen we de kans om ons project en onze structuur te verstevigen. De mensen van Wust hebben ons geholpen om ICT-materiaal aan te kopen. Ze waren ongelooflijk vriendelijk.”

Een werknemer van Wust zet zich tegenwoordig trouwens met hart en ziel in voor de lessen lezen en schrijven.

“Een geweldiger stimulans”

“Deze Award is fantastisch. We zijn nu meer dan ooit in staat om jongeren kansen te bieden. Het is een geweldige stimulans die ons team nog verder zal stuwen.”

Dat was de reactie van Evelien Dick, afdelingshoofd van vzw De Sprong.

Meer woorden had ze niet nodig om aan te geven hoe belangrijk de Award is voor haar organisatie. De Sprong is een centrum voor arbeidszorg en vangt jongeren met mentale problemen

op. De derde laureat van de Aedificas Foundation kreeg de steun van de firma Zenner. Deze schonk materieel en één van de bedrijfsleider gaf zelf omkadering.

De vierde Award van 2017 ten slotte ging naar het duo Wyckaert/De Tandem. Deze vzw geeft thuisbegeleiding aan kinderen met ontwikkelingsproblemen en personen met een verstandelijke beperking. Wyckaert helpt door geld te zoeken maar ook met talrijke investeringen.

“Het bewijst mooi dat meer en meer bouwbedrijven maatschappelijke initiatieven steunen,” zei Sophie Droessaert (directiesecretaresse bij Wyckaert). Algemeen directeur Johan Franceus voegde er meteen aan toe: “En we doen verder!”. Hij vatte de spirit van de deelnemende aannemers mooi samen.

•

RC, VG. 819/BC, W.INTC.001/W.RSC.1, 00257-406-20121120, 00257-405-20121120

goeie stielmannen vinden

NL.indd 1

De gespecialiseerde consultants van onze Randstad Construct-kantoren staan garant voor een professionele screening en selectie.

Meer over onze Randstad Construct-kantoren vind je op randstad.be/construct.

dat is onze stiel. human forward.

16/01/18 14:41

februari 2018 • Bouwbedrijf 39

PUBLIREPORTAGE

info@groups.be - www.groups.be

OPZEGTERMIJNEN IN DE BOUWSECTOR AANGEPAST De invoering van het Eenheidsstatuut in 2014 zorgde voor gelijke opzegtermijnen voor arbeiders en bedienden, maar in de bouwsector werden afwijkende kortere termijnen ingevoerd. Deze uitzondering is vanaf 1 januari 2018 afgeschaft.

Voor arbeiders in de bouwsector die tewerkgesteld worden op tijdelijke en mobiele werkplaatsen werden afwijkende opzegtermijnen toegepast. Daar komt nu verandering in, voortaan zullen ook zij de algemene regeling volgen en gelden voor hen dus langere opzeggingstermijnen. De nieuwe regeling geldt voor arbeiders die vanaf 1 januari 2014 in dienst zijn genomen. Er zullen dus in de toekomst verschillende opzeggingstermijnen van toepassing zijn naargelang de arbeider voor of na 1 januari 2014 werd aangeworven.

Arbeiders die sinds 1 januari 2014 of later in dienst zijn genomen Voor deze groep arbeiders gelden de algemene opzeggingstermijnen die sinds de invoering van het eenheidsstatuut van kracht zijn.

Anciënniteit vanaf 1 januari 2014

Opzegging door de werkgever

Opzegging door de arbeider

Van 0 tot minder dan 3 maanden

2 weken

1 week

Van 3 tot minder dan 6 maanden

4 weken

2 weken

Van 6 tot minder dan 9 maanden

6 weken

3 weken

Van 9 tot minder dan 12 maanden

7 weken

3 weken

Van 12 tot minder dan 15 maanden

8 weken

4 weken

Van 15 tot minder dan 18 maanden

9 weken

4 weken

Van 18 tot minder dan 21 maanden

10 weken

5 weken

Van 21 tot minder dan 24 maanden

11 weken

5 weken

Vanaf 2 jaar

12 weken

6 weken

Vanaf 3 jaar

13 weken

6 weken

Vanaf 4 jaar

15 weken

7 weken

Vanaf 5 jaar

18 weken

9 weken

Vanaf 6 jaar

21 weken

10 weken

Vanaf 7 jaar

24 weken

12 weken

Vanaf 8 jaar

27 weken

13 weken

Let wel op, want deze opzegtermijnen kunnen als gevolg van het regeerakkoord van 2017 nog veranderen. De regering wil kortere opzegtermijnen invoeren in geval van ontslag tijdens de eerste maanden van de tewerkstelling.

Anciënniteit

Opzegging door de werkgever

Van 0 tot minder dan 3 maanden

1 week

Van 3 tot minder dan 4 maanden

3 weken

Van 4 tot minder dan 5 maanden

4 weken

Van 5 tot minder dan 6 maanden

5 weken

Arbeiders die vóór 1 januari 2014 in dienst zijn genomen Voor arbeiders die in dienst kwamen vóór 1 januari 2014 wordt het kliksysteem toegepast en is de opzegtermijn samengesteld uit 2 delen die worden samengeteld:  voor de anciënniteit die op 31 december 2013 door de arbeider verworven is, berekent men de overeenstemmende opzeggingstermijn door de sectorale opzeggingstermijnen toe te passen die op 31 december 2013 van kracht waren;  voor de anciënniteit die vanaf 1 januari 2014 door de arbeider verworven is, berekent men de overeenstemmende opzeggingstermijn door bovenstaande tabel toe te passen.

Om de exacte opzegtermijn te berekenen kan u altijd de applicatie Out Sim gebruiken, die kan u gratis raadplegen op www.groups.be

De opzegging door de werkgever stijgt systematisch verder naargelang de anciënniteit stijgt, terwijl de opzegging door de werknemer bij 13 weken een maximum heeft bereikt. ondernemingsloket | fonds voor zelfstandigen | sociaal secretariaat | kinderbijslag | sociaaljuridische begeleiding | human resources

COLLOQUIUM

Het gevecht van ons lid Boutribati tegen de sociale dumping Aan het einde van 2017 vond een colloquium over sociale dumping plaats in Kain bij Doornik. Ons lid Boutribati (Havinnes) kwam er getuigen over de gevolgen voor onze sector, en deed enkele voorstellen. We citeren.

A

an het woord kwam Myriam Vausort van Boutribati. Het bedrijf bestaat intussen drie generaties. In al die tijd bleef het groeien, en in 2000 werd de drempel van vijftig voltijdse werkkrachten bereikt, zonder economische werkloosheid.

Maar de sociale dumping doet pijn.

Myriam Vausort: “Onze doelstellingen zijn de rendabiliteit op peil houden, het familiale karakter bewaren en het personeel betrekken bij ons permanente streven om de kwaliteit te verhogen. Ik kom hier getuigen over de ervaringen van de bouwkmo’s met een steeds intensievere sociale dumping. Ik benadruk dat mijn getuigenis neutraal, waarheidsgetrouw en niet vijandig bedoeld is.”

10 % van de offertes

Myriam Vausort: “Al meer dan tien jaar moeten we concurreren tegen bijzonder lage offertes waar we niet tegenop kunnen. Slechts 10 % van onze offertes leiden tegenwoordig tot een opdracht, tegenover 50 % vroeger.

Onze ondernemingen krijgen dagelijks per e-mail of per fax voorstellen die mankracht ter beschikking stellen tegen € 15 per uur, alles inbegrepen.

Een groeiend aantal Belgische bouwbedrijven doet een beroep op deze buitenlandse onderaanneming met zijn aantrekkelijke prijs. Deze concurrentie omzeilt alle regels en veroorzaakt veel faillissementen, grote ontslaggolven en toenemende economische werkloosheid. 30 % van het tewerkstel-

lingspotentieel in de Belgische bouw wordt op dit moment ingenomen door buitenlandse arbeidskrachten.”

Ommezwaai

Hiermee geconfronteerd besloot Boutribati om niet stil te blijven zitten maar te reageren. Om beter weerstand te bieden tegen dumping, liet ons lid een revolutie plaatsvinden.

Myriam Vausort: “Ons personeel, wiens vertrouwen geschokt was door de economische situatie, hebben we gemotiveerd. Interne diensten die niet rendabel waren en arbeiders die weinig motivatie vonden, hebben we verwijderd.”

Tot zover de interne strijd. Maar Boutribati wil ook op nationaal niveau strijd voeren.

Unfaire concurrentie, die alle regels omzeilt, bedrijven failliet doet gaan en economische werkloosheid creëert.

Myriam Vausort: “Waarom zou men gedetacheerde zelfstandige arbeidskrachten niet verplichten om lid te worden van de Confederatie en het WTCB? Waarom zou men hen

Het colloquium vond plaats in de Espace Wallonie Picarde.

niet verplichten om de vereiste erkenningen te hebben voor de bouwplaats waar ze werken? Bovendien zouden ze bewijzen moeten kunnen voorleggen van een hoofdactiviteit in hun land van oorsprong, met een echte omzet.”

Vier maatregelen

Daarnaast zijn volgens Myrian Vausort nog andere maatregelen nodig.

Zo zou in de balans de verhouding moeten staan tussen de personeelslasten en het zakencijfer.

Myriam Vausort: “Op bouwplaatsen zou men het Nederlands of het Frans moeten verplichten, omwille van de veiligheid en omwille van de begrijpelijkheid, niet alleen van de aanwijzingen maar ook van de technische aspecten van het plan. En een overheidsopdracht zou men moeten toekennen aan de gemiddelde prijs nadat de extreem hoge en lage offertes verwijderd zijn.”

•

februari 2018 • Bouwbedrijf 41

PENSIO B

De bouw heeft het beste pensioenfonds van het land Pensio B, het pensioenfonds van de bouwvakarbeiders, kreeg aan het einde van vorig jaar de IPE Country Award voor het beste pensioenfonds van België. Het scoorde bovendien hoog op de lijst van de beste kleine pensioenfondsen van Europa.

D

e award is een mooie beloning voor het beleggingsbeleid van Pensio B. Hij wordt uitgereikt door Investments Pensions Europe (IPE), een toonaangevend magazine voor institutionele beleggers en beheerders van pensioenfondsen. De uitgever organiseert ook een jaarlijkse Conference & Awards, de grootste bijeenkomst van Europese pensioenfondsen. Het is op deze conferentie dat Pensio B zijn prijs in de wacht sleepte.

op de bescherming van de privacy strenger. FSMA, de waakhond van de Belgische financiële sector, verwacht meer transparantie. En dan is er nog het eenheidsstatuut op het vlak van aanvullende pensioenen voor arbeiders en bedienden.

Maar dankzij de opgebouwde kennis en de financiële buffers staat Pensio B klaar voor de toekomst.

•

www.pensiob.be.

Goede resultaten

Het beleggingsbeleid van Pensio B is voorzichtig en houdt de risico’s onder controle. Maar tegelijk behaalt het mooie resultaten, met een gemiddeld rendement van 5,97 % over de voorbije tien jaar. In 2017 beheerde Pensio B activa ter waarde van € 630 miljoen.

Zowat een kwart van de portefeuille is in vastgoed geïnvesteerd, noblesse oblige voor een fonds in onze sector. Daarmee ondersteunt Pensio B ook de reële economie.

Gewapend voor de toekomst

De komende jaren kan Pensio B niet op zijn lauweren rusten. Op de financiële markten zullen de rentevoeten wellicht stijgen. In mei wordt de regelgeving Het pensioenfonds van de bouwvakarbeiders beloont trouw aan de sector.

42 Bouwbedrijf • februari 2018

VAN EN VOOR DE BOUWSECTOR In 2007 hebben de sociale partners van de bouw Pensio B opgericht voor de bouwvakarbeiders (PC 124).

Daardoor kunnen deze rekenen op een interessante aanvulling op hun wettelijke pensioen. Er zijn nu 265 000 mensen aangesloten.

Het is een grote troef voor de bouw dat het aanvullend pensioen sectoraal geregeld is. Voor de vele duizenden bouwkmo’s zou dit anders niet eenvoudig zijn, want de wetgeving is strikt en complex. Pensio B neemt dit gewicht van hun schouders.

Ook voor de arbeiders is het gemakkelijker. Ze worden automatisch aangesloten.

Elk jaar zien ze op hun pensioenfiche welke reserves op hun individuele rekening staan. Door de sectorale organisatie is er ten slotte een schaalvoordeel, wat de werkingskosten drukt.

Het aanvullende pensioen van de bouwvakkers beloont trouw aan de sector. Samen met de anciënniteit in de bouw stijgt het percentage van het loon dat ieder kwartaal op de rekening wordt gestort.

Arbeiders die blijven werken na hun zestigste krijgen een bijkomende storting van € 2 000 per jaar. Opvallend is ook dat bepaalde periodes van inactiviteit gelijkgesteld worden, onder andere weerverlet. Daardoor blijft de verdere opbouw van het aanvullend pensioen gegarandeerd.

SINDS 1 JANUARI

Nieuwe VCA-examens leggen nadruk op inzicht

Kennis blijft vanzelfsprekend belangrijk. Maar in de nieuwe examens krijgen de kandidaten specifieke situaties voorgeschoteld waarin ze veilige keuzes moeten maken. Bovendien wordt overgeschakeld naar testen op de computer, die ook gebruik maken van beelden zoals foto’s, animaties of tekeningen.

Dit betekent dat veel meer aandacht moet gaan naar een goede voorbereiding en een degelijke opleiding.

Een VCA-certificering is regelmatig een voorwaarde om een opdracht binnen te halen als aannemer of onderaannemer. Maar ook in andere gevallen blijft een VCA een voordeel. Het is een bewijs dat u veilig en milieubewust werkt. Er is nu een nieuw examensysteem in werking getreden.

V

CA is de afkorting voor VGM Checklist Aannemers, waarbij VGM staat voor Veiligheid, Gezondheid en Milieu. Maar eigenlijk hoeven we dat niet te zeggen, want VCA is een begrip in de bouw. Er is nauwelijks een aannemer die VCA niet kent.

Een aanvrager moet voldoen aan criteria vóór het

VCA-certificaat wordt toegekend. Daarin speelt opleiding een belangrijke rol.

Alle betrokkenen moeten immers de nodige kennis en vaardigheden hebben. VCA stelt eisen aan de inhoud en de examens van verschillende soorten opleiding.

Inzicht

Sinds begin dit jaar is een nieuw examensys-

teem in werking getreden, zowel voor het certificaat Basisveiligheid als voor het certificaat Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden. De nieuwe testen leggen de nadruk minder op pure kennis en meer op inzicht. Essentieel is namelijk dat men de kennis over veilig en gezond werken ook kan toepassen in concrete situaties.

•

Onze lokale confederaties organiseren opleidingen om een VCA-certificaat te behalen. U vindt hun adressen op www.confederatiebouw.be.

Zij kunnen al uw vragen over VCA beantwoorden.

U HEEFT NU MEER DAN 15 900 REDENEN OM EEN BRUSSELAAR AAN TE WERVEN. Carine (Brussel), zoekt werk als redacteur.

“MIJN TROEVEN? VOLHARDING EN GEDULD.”

15 900 EURO AAN PREMIES: GENIET NU VAN ACTIVA.BRUSSELS. Wanneer u een Brusselaar aanwerft via Select Actiris, de gratis advies- en rekruteringsdienst van Actiris, staat u als eerste in de rij voor de premie activa.brussels. Want wij stellen u kandidaten voor die voldoen aan de juiste voorwaarden.

Wist u trouwens dat uw kandidaat in aanmerking komt voor activa.brussels vanaf de eerste dag van zijn inschrijving bij Actiris als hij een stage of opleiding heeft gevolgd via Actiris, VDAB Brussel of Bruxelles Formation?

Ontdek activa.brussels en tal van andere goede redenen om te rekruteren via Select Actiris op www.actiris.be/activabrussels.

Met de steun van het Europees Sociaal Fonds

Activa_campagne_210X140.indd 1

15/01/18 15:53

februari 2018 • Bouwbedrijf 43

WTCB

Daken die energie laten ontsnappen? Weg ermee!

Een hellend dak renoveren om energie te besparen ... en om energie te produceren!

Daar waar hellende daken perfect in staat zijn om het op het dakoppervlak vallende regenwater af te voeren, moeten ze er tegelijkertijd ook voor zorgen dat er geen energie uit het gebouw ontsnapt. Soms wordt er zelfs van het dak verwacht dat het energie opneemt! Bij de renovatie van oude huizen wordt de zolder vaak omgevormd tot een woonruimte en dit, na de isolatie van het dak en de verbetering van de luchtdichtheid. Dikwijls beslist de eigenaar op dat moment ook om zonnepanelen op het dak te plaatsen.

E

erst en vooral moet de toestand van de dakbedekking gecontroleerd worden. Verkeren de pannen of leien nog in goede staat? Is hun overlapping toereikend om de waterdichtheid van het dak te verzekeren?

Is het dak voorzien van een onderdak?

Is het reeds geïsoleerd? Is de aanwezige isolatie zichtbaar? Is ze niet vochtig of verzakt? Zijn de te isoleren onderdelen gemakkelijk te bereiken? Zo niet, wat zijn dan de obstakels (timmerwerkelementen, bestaande kokers ...)? Kan het bestaande daktimmerwerk behouden blijven? Volledig of slechts gedeeltelijk? Verkeren de structuurelementen in goede staat? Zijn ze stabiel? Is hun doorsnede groot genoeg?.

Een goed isolatiemateriaal kiezen

De warmtegeleidbaarheid of

44 Bouwbedrijf • februari 2018

λ-waarde (uitgedrukt in W/m.K) is een belangrijk keuzecriterium: naarmate de λ-waarde lager is, zullen de thermische prestaties voor eenzelfde isolatiedikte beter zijn.

Er zijn verschillende plaatsingswijzen mogelijk. Een isolatie door middel van stijve platen (kunststofschuim, cellenglas, houtvezels ...) boven of onder het daktimmerwerk is een goede oplossing voor daken met een eenvoudige vorm waarvan het daktimmerwerk regelmatig en niet-vervormd is.

Het gebruik van soepele isolatiedekens (minerale of plantaardige wol ...) laat dan weer toe om beter de vorm van het daktimmerwerk te volgen.

Een ingeblazen (cellulosevlokken, perliet...) of ingespoten (kunststofschuim) isolatiemateriaal biedt op

zijn beurt het voordeel dat er geen versnijdingswerken uitgevoerd moeten worden en dat zelfs de kleinste en moeilijker bereikbare hoekjes van het dakvlak opgevuld kunnen worden.

Dit isolatietype kan toegepast worden in dakschilden met een stijf of strak gespannen onderdak en kent ook veel succes bij het isoleren van zoldervloeren.

Een onderdak is onontbeerlijk

Indien er geïsoleerd wordt zonder een onderdak te voorzien, dan kunnen de prestaties van het isolatiemateriaal sterk in het gedrang komen. Een onderdak – of in afwachting hiervan een ersatz-onderdak – laat immers toe om het gebouw tijdens de werken te beschermen en om het eventuele condensatiewater onder de dakbedekking op te vangen. Het zorgt tevens voor de wind- en stofdichtheid en beschermt zodoende het isolatiemateriaal. Ongeacht of het opgebouwd is uit een membraan, panelen of platen, moet het onderdak voldoende dampopen zijn (Sd ≤ 0,5 m). De oude, weinig dampdoorlatende onderdaken mogen slechts behouden worden indien de dakbedekking niet vervangen wordt.

De energetische renovatie van een gebouw, hét thema van deze uitgave van het tijdschrift Bouwbedrijf, kan geconcretiseerd worden via verschillende maatregelen. Hoewel het verwarmingssysteem uiteraard de nodige aandacht vergt, dient men in eerste instantie de gebouwschil – d.w.z. het dak en de buitenmuren – te controleren en zo nodig te verbeteren en te checken of er een ventilatie-installatie aanwezig is. In dit artikel komen achtereenvolgens de energetische renovatie van hellende en platte daken aan bod, waarbij er uitgegaan wordt van de recentste aanbevelingen die hieromtrent gegeven werden door het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB).

In voorkomend geval dient er bijzondere aandacht uit te gaan naar de keuze en de uitvoering van het dampscherm.

Het dampscherm

Aan de binnenzijde moet er steeds een ononderbroken lucht- en dampscherm aangebracht worden: zelfs wanneer het isolatiemateriaal op zich zeer dampdicht is (bv. PUR- of PIRplaten) mag men niet vergeten dat een groot deel van het waterdamptransport door convectie plaatsgrijpt via de lekken tussen de isolatie-elementen.

Het dampscherm moet geplaatst worden volgens de regels van de kunst, d.w.z. zonder zichtbare lekken ter hoogte van de aansluitingen. Om de goede uitvoering te controleren, is het aanbevolen om het gebouw – zeker wanneer het slecht geventileerd is en het binnenklimaat redelijk vochtig is – te onderwerpen aan een pressurisatieproef met het oog op de opsporing en herstelling van de gebeurlijke lekken.

Aanbevolen diktes om EPB-conform te zijn

Afb. 1 Voorbeeld van een hellend dak zonder onderdak.

Na elke volledige dakrenovatie zou de warmtedoorgangscoëffi­ ciënt van de wanden kleiner moeten zijn dan of gelijk moeten zijn aan 0,24 W/m2.K. Hiertoe moet men 18 tot 23 cm minerale of plantaardige wol tussen de kepers of ongeveer 12 cm polyurethaan op of onder de draagstructuur voorzien. Om te komen tot nog betere prestaties, is het niet alleen mogelijk om deze diktes te verhogen, ››› februari 2018 • Bouwbedrijf 45

WTCB ››› maar ook om verschillende technieken

Afb. 2 Ingeblazen cellulose-isolatie (© Isofloc).

te combineren.

Uitvoering

Bij renovaties wenst men vaak de binnenafwerkingen te behouden. In voorkomend geval dient men langs de buitenzijde te werk te gaan, door bijvoorbeeld stijve platen bovenop de kepers te plaatsen (sarkingmethode).

Hierbij moeten er een aantal regels in acht genomen worden: • de dragende kepers moeten minstens 5 cm breed zijn, zelfs bij gebruik van zelfborende schroeven. Wanneer de draagstructuur opgebouwd is uit spantbenen (die doorgaans slechts 3,6 cm breed zijn), is de sarkingmethode afgeraden • om scheurvorming in het hout te vermijden, moet de doorsnede van de tengellatten groot genoeg zijn: minstens 3 x 5 cm voor schroeven met een diameter van 6 mm en minstens 4 x 6 cm voor schroeven met een diameter van 8 mm • de schroeven moeten minstens tot op een diepte die overeenstemt met het zesvoud van hun diameter in de draagstructuur verzonken zijn (36, 42 of 48 mm voor schroeven met een respectievelijke diameter van 6, 7 en 8 mm) • wanneer de schroeven niet schuin aangebracht worden, dient men onderaan het dak een steunkeper te voorzien om het eigengewicht en de sneeuwbelasting op te nemen • wanneer er verschillende isolatielagen gecombineerd worden (op én tussen de kepers), dient men ervoor te zorgen dat het lucht- en dampscherm zich in het warme deel van de isolatie bevindt. Indien het dampscherm net onder de sarkingplaat ligt, dan dient de warmteweerstand van deze plaat minstens 1,5 keer groter te zijn dan die van de tussen de kepers geplaatste isolatie (zie afbeelding 3). Voor een tussen de kepers gelegen laag minerale wol van 9 cm (λ = 0,035 W/m.K) betekent dit 46 Bouwbedrijf • februari 2018

concreet dat men een PUR-plaat (λ = 0,024 W/m.K) van minstens 10 cm dik moet voorzien • er moet bijzondere aandacht besteed worden aan de continuïteit van de isolatie en de luchtdichtheid van de gevels en de puntgevels, ook ter hoogte van de details. Om de gevelen de dakisolatie aan de voet van het dakschild goed op elkaar te laten aansluiten, dient men soms, zowel wat de isolatie als het dampscherm betreft, een toereikende overlapping te voorzien.

Voorkomen is beter dan genezen

Bij een gefaseerde renovatie van de verschillende onderdelen van de gebouwschil (bv. eerst het dak en daarna de gevels), is het beter om reeds van bij de aanvang te anticiperen op de uitvoering van bepaalde details. Door het voorzien van een uitsparing ter hoogte van de gevels en de puntgevels, zal het in de latere uitvoeringsfasen bijvoorbeeld mogelijk zijn om de vereiste isolatiediktes te plaatsen, zonder zijn toevlucht te moeten nemen tot verbindingsprofielen of de dakgoot en de dakranden

Afb. 3 De warmteweerstand van de isolatie aan de koude zijde van het dak moet minstens 1,5 keer groter zijn dan die van de isolatie aan de warme zijde.

te moeten demonteren. Hoewel deze werken zeker uitvoerbaar zijn, brengen ze immers een aanzienlijke meerkost met zich mee. Bovendien kunnen ze leiden tot zichtbare kleurverschillen in de dakbedekking.

Hoe kan men een plat dak met een afdichting renoveren?

Het volstaat niet om louter en alleen een nieuwe afdichtingslaag aan te brengen. De dakafdichter moet eerst de volledige dakopbouw onderzoeken en de nodige herstellingen uitvoeren. Net zoals het geval was bij hellende daken, dient hij ook na te gaan of het dak voldoende thermisch geïsoleerd is.

Voorafgaandelijke analyse

Er zijn verschillende punten die vooraf onderzocht moeten worden: • de bestemming van het gebouw en de binnenklimaatklasse waartoe het na de renovatie zal behoren • de eventuele bijkomende functies van het dak: zonnepanelen? groendak?

• de aanwezigheid van vocht: infiltraties? condensatie?

• de hechting van de verschillende lagen • de aard en de staat van de dakvloer: toereikend draagvermogen? doorbuiging?

• de aan- of afwezigheid van een hellingslaag: waterstagnaties?

• de aanwezige dampdichte lagen en isolatiematerialen: gaat het om een warm dak, een omkeerdak of een koud dak?

• de aard en de dikte van de isolatielaag: is ze nog voldoende cohesief?

• de aanwezige afdichtingslagen en hun bevestigingen: kunnen deze behouden worden?

Afb. 6 Renovatie van een dak met een dakoversteek en een betonnen dakvloer.

• de dakdetails: hoe hoog zijn de dakopstanden? kunnen deze verhoogd worden?

• de staat van de dakwaterafvoeren: deze moeten vervangen worden indien hun levensduur te sterk afwijkt van deze van de nieuwe dakafdichting.

Thermische isolatie

Om aan de huidige regelgeving te voldoen, zal er vaak een bijkomende thermische isolatielaag van 10 à 18 cm dik nodig zijn. Het dampscherm zou bij voorkeur net onder de thermische isolatie en op een continue drager (de dakvloer of diens hellingslaag) aangebracht moeten worden. De aanwezigheid van ingesloten luchtlagen tussen het dampscherm en de dakafdichting is uit den boze.

Indien het gaat om een warm dak en de bestaande dakopbouw behouden kan worden, dan kan men bovenop de bestaande dakopbouw ofwel een bijkomende thermische isolatielaag en dakaf-

Afb. 4 Thermische renovatie van een warm dak met behulp van een bijkomende thermische isolatielaag en een dakafdichting.

Afb. 7 Renovatie van een dak met een dakoversteek en een houten dakvloer.

dichting (zie afbeelding 4), hetzij een omkeerdakisolatie met ballastlaag (zie afbeelding 5) aanbrengen.

Een koud dak moet eerst omgevormd worden tot een warm dak. De continuïteit van de thermische isolatie is primordiaal om te vermijden dat er koudebruggen zouden ontstaan. De bouwknopen moeten in overeenstemming zijn met de EPB-regelgeving. Alle dakoversteken moeten geïsoleerd worden, zoals voorgesteld in de afbeeldingen 6 en 7. De dakopstanden moeten op hun beurt hoog genoeg zijn of verhoogd kunnen worden.

•

REFERENTIES: Afb. 15 Thermische renovatie van een warm dak met behulp van een omkeerdakisolatie en een ballastlaag (duodak).

Vrije compilatie van twee artikels, verschenen in WTCB-Contact 2016/1, speciale uitgave, gewijd aan de energetische renovatie van gebouwen. Enkel de originele documenten, die geraadpleegd kunnen worden via www.wtcb.be, gelden als referentie.

De auteurs zijn D. Langendries, E. Mahieu, Y. Grégoire, A. Tilmans en J. Wijnants, allen ingenieur bij het WTCB.

februari 2018 • Bouwbedrijf 47

BOUWCAMPUS IN LIMBURG

Waar de bouw van de toekomst thuis is Soms is een gebouw functioneel. Soms is het mooi. En soms, heel soms is het tegelijk een symbool, een instrument én een levend onderdeel van een strategie.

We nodigen u uit om kennis te maken met de nieuwe Bouwcampus van de Confederatie Bouw Limburg.

48 Bouwbedrijf • februari 2018

O

ver enkele weken opent de Bouwcampus officieel de deuren. Maar Bouwbedrijf mocht in primeur het bijna afgewerkte gebouw al bezoeken.

Het eerste wat opvalt is de ligging: in het Wetenschapspark in Diepenbeek, op een boogscheut van de UHasselt en de hogescholen PXL en KLIM. Geen toeval, vertelde ons Vince Feytongs. Hij is adviseur Transformatie Bouw Limburg bij de lokale kamer.

Vince Feytongs: “Het concept van het gebouw, inbegrepen de ligging, is gedreven door het idee van de Triple Helix. Dat laatste is een metafoor voor onderzoek en onderwijs, overheid en bedrijfsleven die samen het DNA van innovatie vormen. En dat is dan weer de filosofie die Transformatie Bouw Limburg drijft.”

Toekomstgericht

Transformatie Bouw Limburg (TBL) is een project van de CB Limburg. Het vertrekt van het idee dat bouwbedrijven, willen ze overleven in de eenentwintigste eeuw, een diepgaande en innoverende transformatie moeten doormaken – op alle vlakken.

De nieuwe Bouwcampus symboliseert de ambitie. Op de eerste plaats op technisch vlak. Het gebouw zal meer energie produceren dan het verbruikt, dankzij de doorgedreven isolatie, de zonnepanelen en de twee warmtepompen. Deze zijn aangesloten op een geothermische installatie en dienen voor verwarming en koeling. Overtollige elektrische energie wordt opgeslagen in een batterij geproduceerd door Mercedes; buiten staan laadpalen voor elektrische auto’s.

Op de meeste plaatsen hangen klimaatplafonds, en de lokalen zijn uitgerust met detectoren die de verlichting automatisch sturen. De verwarming is nog niet geautomatiseerd, maar het kan in de toekomst wel: in de lokalen hangen de voelers al.

Duurzaam was een prioriteit. Slechts één detail: in de opleidingslokalen liggen vilten tegels op de vloer. Ze zijn gemakkelijk te onderhouden, te recycleren en te vervangen er één beschadigd is. Hemelwater wordt vanzelfsprekend opgevangen, gebufferd en gebruikt.

Interactie

Het hoofddeel van het gebouw benadert de kubusvorm, om de energieprestaties van de gebouwschil te optimaleren.

Maar hoe spitsvondig de technieken ook zijn, voor TBL is innovatie meer dan techniek. En ook dat straalt het gebouw uit.

Vince Feytongs: “Er is bijvoorbeeld veel aandacht gegaan naar Universal Design. Daardoor is het gebouw erg leesbaar: je ziet meteen waar je moet zijn. De centrale trap heeft leuningen op twee hoogten. We willen voor alle bezoekers gemakkelijk toegankelijkheid zijn, ook als ze minder mobiel zijn. Tussen sommige opleidingslokalen staat een beweegbare wand, waardoor ze zeer flexibel in ››› het gebruik zijn.” februari 2018 • Bouwbedrijf 49

BOUWCAMPUS IN LIMBURG

De grote inkomsthal. De alomtegenwoordige ICT-infrastructuur wijst bezoekers meteen de weg.

Let op de dubbele trapleuning. De Bouwcampus is gebruiksvriendelijk voor iedereen, hoe groot en fit de bezoekers ook zijn.

››› Slim ruimtegebruik

Sinds de betonstop is de boodschap: we zullen verstandiger moeten omspringen met de open ruimte. Het nieuwe gebouw doet dat nu al. De Bouwcampus is gevestigd op het gelijkvloers en de eerste verdieping. De tweede verdieping huisvest nu de Confederatie Bouw Limburg en de lokale afdeling van Constructiv. Het grootste deel van het volume is kubusvormig, voor de compactheid en de energieprestaties.

Maar tegelijk is het gebouw nu al klaargemaakt voor eventuele uitbreidingen. Het gelijkvloers en de eerste verdieping springen uit en vormen als het ware een trap. Op de terrassen die zo ontstaan kunnen later nieuwe ruimten opgetrokken worden, zonder dat nieuw terrein aangesneden moet worden.

Boven de terrassen hangt een grote luifel bekleedt met zonnepanelen. Deze tempert de inval van zonlicht en vermindert de behoefte aan koeling. Maar het is ook een regenscherm voor mensen die op een terras een pauze nemen.

Instrument

De Bouwcampus zal de Construction Academy huisvesten. Deze is niet alleen gericht op de leden-bouwbedrijven van de Confederatie maar op alle stakeholders: architecten, studiebureaus, de andere ondernemingen in de bouw­ kolom …

50 Bouwbedrijf • februari 2018

Flexibele lokalen.

In het gebouw wordt de verlichting deels automatisch gestuurd.

Het onderwijs werd al in de bouwfase betrokken. De UHasselt en PXL lieten enkele studenten deelnemen aan een schaduw-bouwteam, dat onder meer deelnam aan de werfvergaderingen. Daaruit is een cursus ontwikkeld die zowel voor de masters als voor de bachelors kan dienen De warmtepompen, de ventilatie-installatie en de batterij staan achter glas, centraal in de inkomsthall. Zo kunnen ze gebruikt worden om opleidingen te illustreren. Het idee dat een gebouw een opleidingsinstrument is, komt op andere plaatsen terug. Zo zijn in een van de buitenmuren al ankers gemonteerd, die nuttig zijn tijdens opleidingen steigerbouw.

De informatieschermen die overal hangen, verhogen de bruikbaarheid nog meer. Er zijn bovendien plannen om ­iBeacons te installeren. Een bezoeker kan dan via de smart-

STRENGE SELECTIE AANNEMERS

De – zeer zuinige – installaties staan centraal in de inkomsthal en dienen als didactisch voorbeeld tijdens opleidingen.

De hoofdaannemer van de Bouwcampus is zeer zorgvuldig gekozen, vertelde ons Chris Slaets (directeur CB Limburg). Daarvoor werd een onafhankelijk panel samengebracht, met daarin onder meer vertegenwoordigers van CeDuBo, Vlaanderen Bouwt (VlaBo) en de administraties Ruimtelijke Ordening van Diepenbeek en van de provincie. Voor de bouwsector zetelde Eric Keijers (voorzitter CB Limburg) in het panel. Rik Mondelaers (ex-directeur CB Limburg) was de voorzitter.

De kantoren van het Confederatie Bouw Limburg. De materialen van de afwerking zijn gemakkelijk te onderhouden en te recycleren.

Chris Slaets: “Het panel organiseerde drie selectieronden. Het keek niet alleen naar de prijs van de offertes maar ook naar het engagement van de deelnemende bouwbedrijven.

Hoe toekomstgericht waren ze?

Sloot hun denkwijze aan op de filosofie van de Bouwcampus en van ons project Transformatie Bouw Limburg?”

Uiteindelijk kwam ons lid Matthieu Gijbels als hoofdaannemer uit de bus. De Construction Academy van de Bouwcampus kreeg subsidie van EFRO, het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en werd financieel gesteund door de provincie. Het ontwerp is van de hand van HVC Architecten.

phone nuttige informatie krijgen, die eventueel afgestemd wordt op zijn profiel: een aannemer ziet meteen waar een opleiding plaatsvindt, een onderhoudsmonteur ziet waar een lamp vervangen moet worden.

ties van die mensen te redden, te verhogen en weer in te zetten. Met deze Bouwcampus laten we zien dat onze sector innovatief is en op dat gebied een voortrekker kan zijn.”

BIM & Lean

Naast de Construction Academy zal er ook een applicatiecentrum voor bouw en beton worden opgetrokken.

Het zal kennis inzake betonapplicaties uitdragen naar de beton- en bouwsector. Ook Limtec, de opleidingsinstelling voor de metaalsector, zal naast de Construction Academy een nieuwe opleidingsinfrastructuur uitbouwen. Dit alles moet leiden tot nieuwe samenwerkingen en synergiën, waar de Limburgse bouwbedrijven een competitief voordeel uit kunnen halen.

Het bouwproces zelf verliep in bouwteam, en steunde op een (bijna) full BIM. Het ging om een open benadering, waarin BIM ook gebruikt werd voor de communicatie tussen de bouwpartners, in de twee richtingen. Vanzelfsprekend werden consequent Lean Management-technieken toegepast: zowel BIM als Lean zijn belangrijke aspecten van Transformatie Bouw Limburg.

Chris Slaets: “De provincie heeft een moeilijk periode doorgemaakt met massaal banenverlies, onder meer door de sluiting van Ford Genk. Overheid, bedrijfsleven en onderwijs hebben de handen in elkaar geslagen om de competen-

Plannen

•

INFO: U vindt de coördinaten van uw lokale confederatie op www.confederatiebouw.be.

februari 2018 • Bouwbedrijf 51

RENOVATIE RSZ-GEBOUWEN

“Duurzaam bouwen is ook een ingesteldheid” Duurzaamheid. Sommige aannemers krijgen stilaan een hekel aan het woord. Het wordt zoveel gebruikt dat er sleet op zit. Goed dus, dat ons lid Louis De Waele bewijst dat duurzaamheid nog altijd zin heeft. De onderneming zet in op hergebruik bij de renovatie van de RSZ-kantoren aan het Victor Hortaplein in Brussel. We praatten er met Marc Vanderick van De Waele.

M

arc Vanderick: “Duurzaam bouwen vraagt een algemene voorbereiding. In 2012-2013 hebben we nagedacht over het concept en het voor onszelf gedefinieerd. In 2015-2016 begonnen we het in werkelijkheid om te zetten. Sindsdien laten we de boodschap weerklinken op al onze bouwplaatsen. Nu krijgen we al opmerkingen van onze arbeiders: ‘Op deze bouwplaats wordt geen afval gescheiden, dat is toch niet normaal!’ Duurzaamheid is ook een ingesteldheid.”

Hergebruik

Vanderick is onder meer verantwoordelijk voor SQE, waarbij de SQE staat voor Safety, Quality and Environment.

We ontmoeten hem op de bouwplaats, achter het station van Brussel-Zuid.

Het gaat om vijf verdiepingen met kantoren. Het hele project heeft een oppervlakte van 28 000 vierkante meter.

Marc Vanderick: “We demonteren de isolerende wanden en brengen deze naar een andere bouwplaats in Watermaal-Bosvoorde. Hergebruik, daar zijn we goed in. Maar we doen het vanzelfsprekend ook omdat het bestek het eist. Hergebruik is in opkomst. In onze onderneming geeft het onze aandacht voor het milieu een nieuwe dynamiek.

Sloopmateriaal is geen afval; je kunt het hergebruiken.”

Drie pijlers

Zoals we in de inleiding al suggereerden, heeft het begrip duurzaam 52 Bouwbedrijf • februari 2018

Marc Vanderick:“Sloopmateriaal is geen afval, je kunt het hergebruiken.”

bouwen veel betekenissen. Maar in het algemeen kun je zeggen dat het op drie pijlers steunt: het financiële, het milieu en de sociale aspecten. Ook de manier waarop De Waele duurzaamheid benadert, is daarop gebaseerd.

Marc Vanderick: “Op deze bouwplaats zie je vooral de interactie tussen het financiële en het milieu. Sloopafval hergebruiken is niet alleen goed voor het milieu maar creëert ook een economische meerwaarde. Afval scheiden doet de kosten dalen.”

Opdrachten binnenhalen

De Confederatie Bouw Brussel-

Hoofdstad maakte een verhelderend overzicht van de situatie, Duurzaam bouwen – Uw werkelijkheid in Brussel.

Het staat op het blad hiernaast. In één oogopslag vindt u alle relevante cijfers.

Deze zijn bemoedigend, zegt Ludwik Kastory (duurzaamheids­adviseur CBBH). Maar er is nog ruimte voor verbetering, want nog niet alle bouwbedrijven zijn mee. En daardoor missen ze wat …

Ludwik Kastory: “Duurzaam bouwen, dat is meer dan energiezuinigheid en natuurlijke isolatiematerialen.

Het creëert ook kansen op opdrachten. ­Louis De Waele is een onderneming die dat goed begrepen heeft.”

•

400.000 m2

5.000 m2

gelabelde gebouwen met hoge energie- en milieuprestaties gebouwd in Brussel

groendaken geïnstalleerd per jaar

10%

natuurlijke isolatie geplaatst

38

hectare PV-panelen op daken

85%

bij

GEBOUW

80%

van de werven in het BHG gaat het om renovatie

van het bouwafval wordt gerecycleerd

150 mln

3,6 mln

er zijn

12.600

euro per jaar energiepremiegerelateerde werken

ton bouwmaterialen/jaar vervoerd over Brusselse water bouwbedrijven

1800 Brusselse

+1000 bedrijven hebben

bouwbedrijven per jaar nemen deel aan energiepremiegerelateerde werven

1000

personen zijn gecertificeerd als installateur van hernieuwbare energie*

MATERIALEN

6700

OOK U BENT EEN ACTOR VAN DUURZAAM BOUWEN !

erkenningen EPBberoepen

(*Gegeven voor heel België)

deelgenomen aan de bouwwerken voor Brusselse voorbeeldgebouwen jongeren en bedrijven in het bedrijfsinlevingsproject

150

112

Duurzaam BOUWEN:

HERGEBRUIK LOGISTIEK

HOUT

uw werkelijkheid in BRUSSEL

Publicatie gemaakt door de Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad in het kader van het Gewestelijk Programma voor Circulaire Economie

Volledig verslag: www.cbbh.be

GEZONDHEID EN VEILIGHEID AKOESTIEK

LOKALE WERKGELEGENH.

DATA VAN 2016

februari 2018 • Bouwbedrijf 53

LEDENKORTINGEN FEBRUARI

CAPRIOLE COFFEE SERVICE Capriole Coffee Service zorgt voor de lekkerste koffie op het werk bij bedrijven en instellingen in België en Nederland.

Capriole Coffee Service adviseert, levert apparatuur en ingrediënten en verzorgt tevens de technische service.

Capriole is een echt familiebedrijf. In 1995 startte Peter’s zoon Pascal bij Capriole en in 2010 sloot ook Peter’s dochter Joyce zich aan bij de onderneming.

Na het overlijden van hun papa in 2016 hebben beide de volledige leiding overgenomen.

Met inmiddels 12 koffieliefhebbers in België en meer dan 90 in Nederland, zorgen we elke dag opnieuw voor tevreden klanten in de BeNeLux. In de afgelopen 40 jaar hebben we maar liefst 1 miljard koppen koffie en meer dan 30.000 koffieautomaten verkocht en met trots bedienen we nog steeds klanten die vanaf het allereerste begin bij ons zijn.

Wij blijven ons inzetten om de beste service te bieden vanaf het eerste contactmoment tot en met elk kopje koffie dat u drinkt.

54 Bouwbedrijf • februari 2018

LEDENVOORDEEL: Bij bestelling van 8 zakken Capriole Coffee

· Ontvang een gratis voucher maximum tot €350* · Krijg meteen 12,5% korting op de koffie · Geniet van een gratis levering Aarzel dus niet en doe meteen je bestelling via www.capriole.be/ledenkorting Of voor meer informatie over onze flexibele oplossingen, neem gerust contact op met Klaartje Timmermans.

Telefoon: 016 53 37 56 E-mail: info@capriole.be

∙

Geniet van exclusieve voordelen met de Businesskaart!

Met uw Businesskaart geniet u op elk moment het voordeligste tarief voor al uw aankopen bij DreamLand en Dreambaby. Naast de meeste winkelacties geniet u het hele jaar door van vaste professionele voordelen: -5 % op het volledige DreamLand-assortiment * -7 % op school- en kantoorbenodigdheden, boeken en strips -10 % op het volledige Dreambaby-assortiment ** Ontdek op businesskaart.be alle lopende acties van uw Businesskaart!

Bij gelijklopende acties wordt steeds het grootste voordeel in rekening gebracht, u geniet dus op elk moment van het voordeligste tarief.

Schrijf u nu in op onze nieuwsbrief en krijg een geschenkkaart twv â&#x201A;Ź 5!

Nog niet in het bezit van uw Businesskaart?

Vraag ze aan bij de Confederatie Bouw via bestellingen@confederatiebouw.be

* Niet geldig op geschenkkaarten, vouchers en op het multimedia en gaming assortiment, school- en kantoorbenodigdheden, boeken en strips ** Niet geldig op luiers en verzorgingsproducten.

februari 2018 â&#x20AC;˘ Bouwbedrijf 55

Formalis

uw springplank naar zorgeloos ondernemen

U start of heeft een bouwbedrijf? Vertrouw dan op Formalis: > bij de afhandeling van al uw administratieve formaliteiten. > voor de inschrijving en wijzigingen in de Kruispuntbank van Ondernemingen. > voor onze expertise en kennis van de bouw.

formalis.be

ondernemingsloket

SYNERGIE BOUWT AAN CARRIĂ&#x2C6;RES Bent u op zoek naar jong talent of ervaren vakspecialisten voor uw bouwbedrijf?

Synergie Construct richt zich specifiek op de selectie en werving van geschoold personeel in de bouwsector. Wij zorgen zowel voor experts in ruwbouw als voor nauwkeurige afwerkers.

Interesse in een samenwerking? Contacteer een van onze kantoren in uw buurt.

Synergie Oudenaarde Construct

oudenaarde-construct@synergiejobs.be

Synergie Oostende Construct

oostende-construct@synergiejobs.be

Synergie Kortrijk Construct

kortrijk-construct@synergiejobs.be

www.synergiejobs.be Bouwflash_dec_2017.indd 1

Synergie Gent Construct

gent-construct@synergiejobs.be

Synergie Aalst Construct

aalst-construct@synergiejobs.be

Synergie Mechelen Construct

mechelen-construct@synergiejobs.be

Synergie Geel Construct

geel-construct@synergiejobs.be

Synergie Zwijndrecht Construct

zwijndrecht-construct@synergiejobs.be

our job is your job SYNERGIE 21/09/17 14:02

BOUWMARKT

De Digitale Werf,

het bouwproces verliep nog nooit zo vlot.

U hebt een bouwplaats en wat helaas dikwijls gebeurt, gebeurt nu ook weer.

Hoe degelijk de voorbereiding ook was, u moet voortdurend aan het bouwplan sleutelen. U moet de timing geregeld bijstellen en ook de financiële planning moet gecorrigeerd worden.

U beseft dat u naast de eigenlijke bouwplaats een tweede werf moet beheren.

Een administratieve werf. Misschien is het

tijd dat u helemaal digitaal gaat. Bent u klaar voor de digitale transformatie van uw bouwplaatsen? De voordelen mogen er zijn. Een projectdossier dat altijd up-todate is. Alle informatie gecentraliseerd en beveiligd in de cloud. Perfecte communicatie tussen klant, werf, kantoor en architect. Geautomatiseerde werfverslagen, to-do-lijsten en tijdsregistraties.

De Digitale Werf heeft de nodige expertise en tools in huis om uw bouwtraject te vereenvoudigen en alle communicatie te centraliseren. Zo wint u tijd, kunt u efficiënter laten werken en is het risico op fouten kleiner. De Digitale Werf neemt u een flink deel van uw zorgen uit handen, en biedt ondersteuning service voor uw IT-materiaal en -infrastructuur.

www.digitalewerf.be

De Healthbox 3.0: slimme ventilatie van Renson De Healthbox 3.0 staat - als onderdeel van het slimme en energiezuinige ventilatiesysteem C+ - dan ook symbool voor een nieuwe generatie in ventilatie. Dankzij de ingebouwde sensoren die het vochtgehalte, het CO2-gehalte en/of VOC-niveau continu monitoren, past de Healthbox 3.0 het ventilatieniveau aan waar en wanneer nodig. De compacte unit is uitgerust met een nieuwe, extra energiezuinige en stille

ventilator. In een aparte gebruikersapplicatie krijg je als bewoner in één oogopslag zicht op de binnenluchtkwaliteit, kan je kamerprofielen voor ventilatie op maat instellen en de historiek van je ventilatiesysteem oproepen. Dat je dankzij de Healthbox 3.0 van Renson de luchtkwaliteit in je woning dus 24/7 kan opvolgen is een niet te onderschatten troef.

www.renson.be

De Xentro® technology van Recticel Insulation: revolutionaire oplossing op isolatiegebied Recticel Insulation lanceert nieuwe, revolutionaire oplossingen die u nog beter ondersteunen en nog beter comfort geven om uw vastgoed te isoleren.

Met Xentro® technology in PU-hardschuimplaten isoleert u beter dankzij de uitmuntende lambdawaarde van 0,019 W/mK. Met Xentro® technology in PU-hardschuimplaten isoleert u ruim 13% beter. Deze nieuwste Xentro® gebaseerde PU-generatie kwam tot stand dankzij de kennis, ervaring en passie van het toegewijde team dat jarenlang onderzoek deed met de meest geavanceerde technologieën.

Recticel Insulation is een betrouwbare en ervaren isolatiepartner die hoogwaardige oplossingen aanbiedt om het dagelijks comfort van de eindgebruiker te garanderen.

www.recticelinsulation.be

februari 2018 • Bouwbedrijf 57

MARKANT

Jacques Delens heeft ons verlaten Aan het einde van vorig jaar, op 6 december 2017, is de heer Jacques Delens overleden. Hij werd 91 jaar. De Confederatie moest afscheid nemen van een persoonlijkheid die een leidende rol heeft gespeeld in de beroepsorganisatie.

Jacques Delens nam in zijn loopbaan heel wat functies op, niet alleen in het bedrijfs­leven maar ook in de Confederatie en in aanverwante organisaties.

Zelfs een kort overzicht van zijn belangrijkste mandaten is indrukwekkend. · · · · · · · · · · · · · · · ·

Gedelegeerd bestuurder van de Ondernemingen Maurice Delens (1964 tot 1966) Oprichter en Voorzitter van de Ondernemingen Jacques Delens Gedelegeerd bestuurder van Bétonimmo Bestuurder van nv Besix Ondervoorzitter van de Confederatie Bouw (1978 tot 1979) Ondervoorzitter van de FABA (1978 tot 1980) Lid van de Nationale Raad van de Confederatie Bouw van 1966 tot 1990 Lid van de Raad van bestuur van de Confederatie Bouw van 1968 tot 1989 Lid van het Bestuurscomité van de Confederatie Bouw van 1977 tot 1980 Bestuurder van de Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad Voorzitter van de Confederatie Bouw Brussel-Halle-Vilvoorde van 1980 tot 1987 Voorzitter van het Brabants Verbond der Algemene Aannemers van 1975 tot 1980 Lid van het Paritair Comité van 1962 tot 1982 Bestuurder van NImBo Bestuurder bij Federale Verzekering van 1981 tot 1997 Stichtend lid van de NAVB

Als erkenning voor zijn welgevulde carrière kreeg hij verschillende eretekens.

Zo was hij Emeritus Eredeken van de Arbeid en sinds 1992 officier in de Kroonorde.

De Confederatie biedt de familie haar innige deelneming aan.

42 785 (21,4 %) bedienden

157 337 (78,6 %) arbeiders In het tweede kwartaal van 2017 telde de bouwsector 200 122 werknemers volgens de RSZ. Vier op de vijf waren arbeiders. Om precies te zijn: 157 337 arbeiders (78,6 %) en 42 785 bedienden (21,4 %). Het aantal bedienden nam met 0,9 % toe vergeleken met hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Het aantal arbeiders bleef ongeveer stabiel, met een daling van 0,1 %.

In vijf jaar tijd verdween 10,4 % van de arbeidersbanen in de bouw. In het tweede kwartaal van 2012 waren er nog 175 511 arbeiders. Samen met de 38 788 bedienden waren zij toen goed voor 214 299 werknemers.

Er waren 27 652 bouwwerkgevers in het tweede kwartaal van 2017. Iets meer dan een jaar eerder (27 109), maar minder dan vijf jaar daarvoor (28 407).

58 Bouwbedrijf • februari 2018

OOK ZO VAN DE T

BOUW? SC

O P E N WH R I J F I N V I A E RV E N DAG . B E

Zondag 6 mei 2018 initiatief van

sponsors

partners

Heating systems with a future.

Logatherm WPL AR

Hernieuwbare energie, zonder twijfel!

Polyvalente lucht/water warmtepomp Logatherm WPL AR De lucht/water warmtepomp Logatherm WPL AR is uitermate geschikt voor nieuwbouwwoningen, verbouwingen of als aanvulling op bestaande installaties.

De Logatherm WPL AR van Buderus heeft het hoogste seizoensrendement op de markt*. Dit levert u tot 5 extra E-peilpunten op in de EPB in vergelijking met een standaard warmtepomp. Bovendien geniet u van een hoog sanitair warmwatercomfort op een snelle en efficiĂŤnte manier. Dit uiterst stille toestel kan via een standaard internetaansluiting bediend worden vanaf uw smartphone of tablet. Indien nodig kan de Logatherm WPL AR gecombineerd worden met andere energiebronnen. Wenst u een kant-en-klaarsysteem of maatwerk? Aan u de keuze.

Hernieuwbare energiesystemen, Buderus is er klaar voor. U ook?

Buderus warmtepompen, made in Sweden, sinds 1968.

Buderus Belgium - www.buderus.be

*Volgens een uitgebreide test in een onafhankelijk Deens testlaboratorium.