Bouwbedrijf
maandblad van en voor de aannemer • uitgave van de Confederatie Bouw • Lombardstraat 34 - 42 • 1000 Brussel
NOVEMBER 2019 AFGIFTEKANTOOR GENT X – €6
MOBILITEITSVERGOEDING
Nieuwe regeling
VLAAMS REGEERAKKOORD
Goede en minder goede punten
BOUWRADAR
Is uw kostprijsberekening OK?
DOSSIER
VIRTUAL REALITY
Rijp voor de doorbraak /confederatie.bouw @Confedbouw
www .confederatiebouw.be
Confederatie Bouw - Confédération Construction
w w w. s i e v i . c o m
EDITO
Op verschillende fronten werken aan meer instroom in de bouw
R
We moeten het vaak wat oubollige beeld van de bouw bijsturen. We zijn geëvolueerd naar een technologische sector.
uim 13 000 vacatures raken momenteel niet ingevuld in de bouw. Het gebrek aan mankracht is een oud zeer in onze sector. En toch zijn er in ons land nog heel wat werkzoekenden. Geen aannemer begrijpt dan ook waarom die mismatch, het verschil tussen vraag- en aanbodzijde, niet wordt weggewerkt. Daarvoor is een veel ambitieuzer arbeidsmarktbeleid nog. Niet dat de arbeidsbemiddelaars in onze regio’s onvoldoende hun best doen, maar het mag allemaal een pak intensiever. Elke werkzoekende moet van nabij opgevolgd worden en de nodige activering vorming en omscholing krijgen zodat hij richting knelpunt beroepen geleid kan worden. Tegelijkertijd moeten we ook naar onszelf kijken. Het is de taak van de Confederatie Bouw en al haar partners om de bouw in de markt te zetten als een op verschillende domeinen bijzonder aantrekkelijke sector. Dat doen we vast en zeker nu al met gerichte acties, zoals de Open Wervendag, de blog stembouw.be, Construcity, de Speed Dating Construction en nog een pak meer. En daar zullen we ook de komende maanden en jaren verder op inzetten. Daarbij is het essentieel om vooral te werken met de kanalen die jongeren gebruiken. Het zal niemand verbazen dat we het hier over sociale media, zoals Facebook, Instagram en Twitter hebben. Daarnaast spreekt het voor zich dat scholen, hogescholen, universiteiten en opleidingsinstanties onze bondgenoot zijn. Nu, indien we jongeren (maar ook minder jongeren) warm willen maken voor de bouw moeten we het vaak wat oubollige beeld van onze sector grondiger bijsturen. De bouw is op korte tijd geëvolueerd naar een technologische sector waarbinnen 3D-printing, drones, Virtual Reality en BIM steeds meer ingeburgerd zijn geraakt. Natuurlijk biedt onze sector ook grote carrièremogelijkheden in beroepen die intussen sterk zijn geëvolueerd als metselaar, bekisters, timmerlieden, elektriciens of machinebedieners. Verder is het onze taak om klaar en duidelijk weer te geven dat de bouw ook een zeer efficiënt wapen in handen heeft om de klimaatopwarming tegen te gaan. Onze woningen en gebouwen stoten nu maar liefst 40 % van de koolstofdioxide uit in ons land. Het zijn met andere woorden stevige vervuilers. Via grondige renovatie en hernieuwbouw kan dat aandeel significant teruggebracht worden. Die positieve boodschap moet heel wat jongeren aanmoedigen om de handen uit de mouwen te steken in onze sector.
Robert de Mûelenaere Gedelegeerd bestuurder november 2019 • Bouwbedrijf 3
INHOUD
19 Virtual, mixed en augmented reality
De technologie staat tegenwoordig toe om virtuele werelden te visualiseren en om virtuele en echte wereld te combineren. Een ontwikkeling die erg interessant is voor onze sector.
14 Mobiliteitsvergoeding De mobiliteitsvergoeding is verhoogd, en er komt een mobiliteitsdag voor arbeiders die in een jaar meer dan 43 000 kilometer moeten afleggen.
4 Bouwbedrijf • november 2019
34 Extern advies van BouwRadar
De kostprijsberekening is een zwak punt bij sommige bouwbedrijven. Dat kan hun overlevingskansen ernstig aantasten. Het VCB-project BouwRadar geeft hen kosteloos zeer nuttig advies.
44 Een gebouw aan de stroom
In Namen is het lokale cultuurcentrum gerenoveerd en uitgebreid. De combinatie van oud en nieuw is altijd een uitdaging, maar dat schrok ons lid Thomas & Piron niet af.
Bouwbedrijf
maandblad van en voor de aannemer • uitgave van de Confederatie Bouw • Lombardstraat 34 - 42 • 1000 Brussel
BOUWBELANGEN
NOVEMBER 2019 AFGIFTEKANTOOR GENT X – €6
10 35 jaar sociaal overleg Interview met Dirk Cordeel en Gabriël Delporte. 14 Mobiliteitsvergoeding Flinke wijzigingen. 16 Gunstige fiscale
MOBILITEITSVERGOEDING
Nieuwe regeling
VLAAMS REGEERAKKOORD
Goede en minder goede punten
BOUWRADAR
Is uw kostprijsberekening OK?
behandeling
Voor 180 overuren.
DOSSIER
VIRTUAL REALITY
Rijp voor de doorbraak /confederatie.bouw @Confedbouw
DOSSIER
www .confederatiebouw.be
Confederatie Bouw - Confédération Construction
3 Edito Robert de Mûelenaere wil initiatieven die de instroom in de sector verbeteren. 6 Prikbord • Wie wordt de vrouw in de bouw van 2019? • Een campagne die talent aantrekt 9 Regionaal standpunt Voor Marc Dillen is de afschaffing van de woonbonus een gemiste kans.
19 Inleiding Virtuele realiteiten in onze sector. 20 Wat is het en waarvoor
dient het?
Het WTCB schept klaarheid. 22 Op de bouwplaats Muren bouwen met mixed reality. 24 Klantbeleving Virtual reality in de woningbouw. 26 De eerste ervaring Wat een provider kan doen.
SECTOR & BEROEPEN
28 Vlaams regeerakkoord De VCB over pro en contra. 30 Presentatie visierapport VCB
De toekomst is al bezig. 34 Kostprijsberekening Met BouwRadar haalt u er het maximum uit.
CONTACTEN Bouwbedrijf is het maandblad van de vzw Confederatie Bouw, Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Verantwoordelijke uitgever: Filip Coveliers, Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Afgiftekantoor: Gent X Redactie: Peter Graller, Marc Guéret, tel. 02 545 57 30 – fax 02 545 59 02 peter.graller@confederatiebouw.be Vormgeving: Nikka Cuypers nikka.cuypers@confederatiebouw.be Abder-Razzaaq Boujdaini abder-razzaaq.boujdaini@cnc.be Franstalige uitgave: Construction Druk: Graphius
Reacties - vragen: communicatie@confederatiebouw.be Met de medewerking van: • de studiediensten van de Confederatie Bouw Morgane Halleux, tel.02 545 56 33 - fax 02 545 59 09 morgane.halleux@confederatiebouw.be • Vlaamse Confederatie Bouw Johan Walewijns, tel. 02 545 57 49 - fax 02 545 59 07 johan.walewijns@confederatiebouw.be • Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad Morgane Cendoya, tel. 02 545 58 29 - fax 02 545 59 06 morgane.cendoya@confederatiebouw.be • Confédération Construction Wallonne Catherine Houtart tel. 02 545 56 68 - fax 02 545 59 05 catherine.houtart@confederatiebouw.be
36 Brussels regeerakkoord De zwaartepunten voor de Brusselse bouw. 39 Studiereis De Franse aanpak van groen in de bouw. 40 WTCB • Drones ten dienste van de bouwsector: technologieën, uitdagingen en vooruitzichten. • De kunst om beton te maken met beton.
PROJECTEN & BEDRIJVEN
44 Delta in Namen Cultuurcentrum treedt deze eeuw binnen. 46 Ledenvoordeel Profiteer van uw lidmaatschap. 48 Bouwmarkt Aan alle exposanten op Digital Construction Brussels: bedankt! 50 Markant • Demo Days Bouwmachines ontdekken in Boussu. • Woningprijzen Minder transacties maar toch hogere prijzen.
Abonnementen: Claude Bernaerts, tel. 02 545 56 88 - fax 02 545 59 00 claude.bernaerts@confederatiebouw.be Reclame: Kristel Dekempeneer, tel. 02 545 56 99 - fax 02 545 59 08, kristel.dekempeneer@confederatiebouw.be of kde@confederatiebouw.be. Prijs jaarabonnement Leden van de Confederatie Bouw: begrepen in het lidgeld Niet-leden: € 137,80 (incl. BTW en portkosten) / buitenland: € 300 (incl. BTW en portkosten)
Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers De vzw Confederatie Bouw wil met deze publicatie gepaste, betrouwbare, volledige en exacte informatie brengen. Ze kan echter niet aansprakelijk worden gesteld indien ze hierin tekortschiet. Alle elementen van deze publicatie zijn beschermd door het auteursrecht van de vzw Confederatie Bouw. Overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is slechts toegelaten mits voorafgaande toestemming en uitdrukkelijke vermelding van de bron.
Vanaf nu wordt B ouwbedrijf gedrukt op papier geproduceerd met hout uit duurzaam beheerde bossen. Deduurzaamheid wordt gegarandeerd door de internationale organisatie Forest Stewardship Council (FSC), die niet alleen het bos controleert maar de hele handelsketen tot aan de drukker.
5 november 2019 • Bouwbedrijf bouwbedrijf - februari 2016 5 www.confederatiebouw.be
PRIKBORD
VBA-ADEB
More than Building, een campagne om talent aan te trekken Het is bijzonder moeilijk geworden om geschikte arbeidskrachten te vinden voor onze sector. Daarom zijn de bedrijven in VBA-ADEB begonnen met More than Building, een grote campagne om talent aan te trekken. More than Building zet de diversiteit van de bouwberoepen in de kijker en toont hoeveel carrièremogelijkheden er bestaan in de bouw. Hopelijk ontstaan er talrijke roepingen uit. VBA-ADEB is de federatie van grote bouwbedrijven in de Confederatie. Maar groot mogen ze dan wel zijn, ze worden net als alle andere aannemers geconfronteerd met de knelpunten op de arbeidsmarkt. Meer dan bouwen alleen
Bouwen is een passie, en More than Building wil de vlam aanwakkeren bij de vrouwen en mannen die in de toekomst onze infrastructuur zullen optrekken. Mensen zoals Hassan. Hij is een jonge ingenieur van 24 die deze zomer meteen na het behalen van zijn diploma aan de slag ging bij een lid van de Confederatie. Hassan: "Deze sector is meer dan bouwen alleen. Hij heeft veel gemeen met kunst. Je moet hard werken om een project te realiseren, maar wanneer je achteraf het resultaat ziet word je met immense trots vervuld."
Meer dan 13 000 vacatures
Er bestaan talrijke en zeer diverse mogelijkheden om carrière te maken in de bouw. Onze ondernemingen zijn goed voor ongeveer 200 000 banen. Kijken we naar de grote bedrijven, dan blijkt dat deze meer dan 76 000 rechtstreeks en onrechtstreekse arbeidsplaatsen creëren. Van de 13 000 openstaande vacatures in de bouw situeren er zich ongeveer 1500 bij de leden van VBA-ADEB. Er bestaat vraag naar alle mogelijke met de bouw verwante beroepen, van ruwbouw en afwerking tot ontwerp. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Aansluitend op More than Building hebben de leden van VBA-ADEB een charter Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen goedgekeurd. Het ver-
Voor uw borgstellingen maak de sprong naar...
ankert hun verantwoordelijkheid ten opzichte van al hun partners, van de jonge talenten over de opdrachtgevers en onderaannemers tot de maatschappij in haar geheel. Frédéric Loriaux (voozitter VBAADEB): "Het charter legt formeel de drie zaken vast waarvoor we ons nu en in de toekomst engageren: het welzijn van onze medewerkers, de dialoog met de samenleving en ten slotte duurzame innovatie. Om een concreet voorbeeld te geven: we bevestigen dat we de werkgelegenheid en de lokale economie willen stimuleren en de competenties van onze medewerkers willen ontwikkelen." Interessante loopbanen aanbieden, de samenleving begeleiden bij haar duurzame transitie … Op hun eentje kunnen bouwbedrijven dat niet realiseren. Daarom vragen de leden van VBAADEB aan alle betrokkenen van de overheid en de privésector om hun initiatief te steunen en om de passie voor onze sector mee te stimuleren.
INFO: www.morethanbuilding.be
Fideris • expertise sinds 1926 • marktleider • coöperatieve vennootschap die de winsten deelt met haar vennoten
• voor hoofd- en onderaannemers in alle bouwsectoren • hoge ristorno • onze borg verzwaart uw bankkredieten niet
• voor openbare , privé werken en de wet Breyne
Gemeenschappelijke Borgstellingen cv - Ondernemingsnummer 0403.259.880 - RPR Brussel
Groenkraaglaan 5 - 1170 Brussel - T 02 676 19 20 - F 02 513 02 91 - info@fideris.be - www.fideris.be
BOR00104 AdvBouwbedrijf_190x82_dec2015_NL.indd 1
6 Bouwbedrijf • november 2019
11/01/16 10:43
Ingrid Dekempeneer was de Eva van 2018. Rechts van haar staat haar echtgenoot Marc Grootjans.
november. De verkiezing vindt plaats tijdens het galadiner en bestaat uit twee stemrondes. Na de voorstelling van de kandidaten worden er drie vrouwen gekozen die mogen meedingen naar de titel van Eva 2019. De tweede stemronde beslist dan wie de winnares wordt. Iedereen welkom
IN DE VOETSPOREN VAN INGRID DEKEMPENEER
Wie wordt de Eva van 2019? Binnenkort wordt in Vlaams-Brabant de Eva 2019 weer toegekend, de award voor de vrouw die zich met hart en ziel inzet om het bouwbedrijf waar ze werkzaam is verder te laten groeien. De huldiging vindt plaats tijdens de Eva Gala Night op vrijdag 15 november. De Gala Night wordt georganiseerd door de Jonge Ondernemers van Vlaams-Brabant, speciaal voor de vrouwen in de bouw. Zij blijven helaas nog al te vaak onder de radar. De jongerenkamer wil hen de hulde geven die ze verdienen. In 2018 kaapte Ingrid Dekempeneer van wegenwerker Dekempeneer nv uit Diegem de titel weg. Maar al is de Eva Gala Night een initiatief dat ontstond in Vlaams-Brabant, het richt zich niet alleen tot die provincie. Ook de vrouwen in de bouw uit andere provincies kunnen genomineerd worden voor de Eva-award. Wie is Eva?
Staat u ons enig schaamrood toe? De Eva's in de Confederatie bestaan al lang. Oorspronkelijk stond de naam voor "echtgenotes van aannemers". Tja, waar is de tijd, toen je zomaar mocht zeggen dat een vrouw in de bouw "de echtgenote van" was. Laten we het er maar bij houden dat het nog geen 2019 was. In de jongerenkamer van VlaamsBrabant is het wel 2019. Vrouwen in de
Elke vrouw die professioneel actief is in onze sector kan genomineerd worden voor de Eva-award van 2019. bouw zijn arbeider, werfleider, assistent, boekhouder, zaakvoerder en – inderdaad – meewerkende echtgenote. Elke vrouw die professioneel actief is in onze sector kan dus genomineerd worden voor de Eva-award van 2019. Ze kan zichzelf inschrijven, maar nominaties kunnen ook komen van de bedrijfsleider of van collega's en andere werknemers. Hoe verloopt de verkiezing?
De bedoeling is dat elke kandidaatEva zoveel mogelijk supporters meebrengt naar de Eva Gala Night van 15
Iedereen is van harte welkom op de Gala Night, of je nu komt om te supporteren of gewoon voor de fun, voor het lekkere eten of om te netwerken. Wie zich snel inschrijft is verzekerd van een plaats. Champagneactie voor de Warmste Week
Heel wat van onze jonge ondernemers hebben ook een jong gezin, en omdat zij het hart op de juiste plaats dragen willen zij graag jonge gezinnen die het moeilijk hebben een steuntje in de rug geven. Tijdens de Eva Gala Night wordt er in het kader van de Warmste Week een champagneverkoop georganiseerd. De winst gaat integraal naar het Huis van het Kind in Leuven.
INFO: Wilt u hierover meer weten? Meedingen naar de titel van Eva 2019? Scan dan de QR-code.
U kunt ook surfen naar www.confederatiebouw.be/brusselvlaamsbrabant en bovenaan op AGENDA klikken. Meer informatie over de champagneactie voor de Warmste Week staat op dewarmsteweek.be. Bovenaan klikken op ACTIES en dan als zoekterm "eva" intikken. november 2019 • Bouwbedrijf 7
Zondag 17 mei 2020
een initiatief van
SCHRIJF IN Bedrijven én w erven vóór
20 maart 202 0 o p e nw e r ve n d a g. b e
REGIONAAL STANDPUNT
De VCB betreurt de afschaffing van de woonbonus
D
e VCB betreurt de beslissing in het regeerakkoord van de nieuwe Vlaamse regering om de woonbonus af te schaffen. Zij krijgt hierover heel wat reacties van de leden-aannemers. Ook uit een recente enquête van de VCB blijkt dat de overgrote meerderheid van de leden dit nefast vindt voor de sector. Tegelijk voorziet het regeerakkoord in lagere registratierechten. Maar deze verlaging is vooral een voordeel voor wie een bestaande woning koopt. Voor nieuwbouw en renovatie biedt het regeerakkoord geen alternatieve ondersteuning.
Zeven op de tien van onze leden verwachten negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid.
Uit de VCB-enquête blijkt dat 88 % van de aannemers door de afschaffing van de woonbonus een daling van de nieuwbouwactiviteit verwacht. 72 % verwacht een negatieve impact op de werkgelegenheid. Bovendien zal de afschaffing een belangrijke ecologische impact hebben. Volgens 61 % van de aannemers zal de bereidheid van potentiële eigenaars dalen om verder te gaan dan E30. De woonbonus ondersteunt gezinnen om bij de bouw van hun woning bijkomende investeringen in energiezuinigheid te doen. Die ondersteuning zal vanaf 2020 wegvallen. Weliswaar zal de nieuwe regering 5 % registratierechten toepassen in plaats van 6 % wanneer de koper een ingrijpende energetische renovatie uitvoert. Wie een woning van € 260 000 koopt, zou dan een korting van € 2600 krijgen. Volgens 82 % van de aannemers is dit lagere tarief te klein om kopers ervan te overtuigen tot een dergelijke renovatie over te gaan. De kostprijs van een grondige renovatie kan immers snel oplopen tot meer dan € 50 000. Enkel een substantiële korting op de registratierechten bij een energetische renovatie kan het verschil helpen maken. De VCB heeft samen met Bouwunie en de architectenvereniging NAV gepleit voor het behoud van de woonbonus voor de bouw van energiezuinige nieuwe woningen en de energetische renovatie van bestaande woningen. De woonbonus zou daardoor worden omgevormd tot een klimaatbonus. Bovendien heeft de VCB recent samen met Bouwunie en de Beroepsvereniging van de Vastgoedsector een gesprek gehad met Matthias Diependaele, de nieuwe Vlaamse minister van Financiën, Begroting, Wonen en Onroerend Erfgoed. Maar de minister had enkel oren naar een technisch correcte afbouw van de woonbonus en niet naar de inhoudelijke opmerkingen van de aanwezige federaties. De VCB zal echter blijven pleiten voor Vlaamse maatregelen ten gunste van nieuwbouw en renovatie. Tegelijk steunt zij ten volle de demarche van de Vlaamse regering om op het federale niveau te pleiten voor een btw-tarief van 6 % bij sloop en heropbouw over heel Vlaanderen. Momenteel is dat gunsttarief slechts in een beperkt aantal steden van kracht. Marc Dillen Directeur-generaal Vlaamse Confederatie Bouw november 2019 • Bouwbedrijf 9
DIRK CORDEEL EN GABRIËL DELPORTE OVER HET SOCIAAL OVERLEG
"Ons grootste succes is de sociale vrede in onze sector" Het sociaal overleg in de bouw is begonnen aan een nieuw hoofdstuk. Dit jaar gaf Dirk Cordeel de fakkel door als voorzitter van de werkgeversdelegatie in paritair comité 124, een jaar na Gabriël Delporte, de technicus die de aannemers ondersteunde tijdens de onderhandelingen. Ze hebben meer dertig jaar lief en leed van het sociaal overleg gedeeld. Tijd om een blik op verleden, heden en toekomst te werpen. HOE HET BEGON
Dirk Cordeel: "In 1983 heb ik voor de eerste keer gezeteld in PC 124, het paritair comité van de bouwvakarbeiders. Freddy Feys was toen gedelegeerd bestuurder van de Confederatie, en Paul Willemen – de vader van Johan Willemen – was de voorzitter van de werkgeversdelegatie in het PC. In 1987 heb ik Paul dan opgevolgd." "De Confederatie is een organisatie met veel mandaten voor aannemers, en een aantal daarvan zijn zeer gegeerd. Maar voor het mandaat van sociaal onderhandelaar heb ik nooit iemand weten knokken. Ik heb dat trouwens ook niet gedaan, ik ben gevraagd. Maar je groeit daarin, en van alle mandaten die ik ooit bekleed heb, heeft dit mij de 10 Bouwbedrijf • november 2019
meeste voldoening gegeven. Ik ben de Confederatie dankbaar dat ik dit heb kunnen doen." "Over het onderhandelen met de vakbonden heb ik alles geleerd van Feys en Willemen. Je hebt er een grote dosis geduld en inschattingsvermogen voor nodig. Hoe ver kunnen wij gaan? En zij? Je vertrekt altijd van een grote wens maar uiteindelijk moet je een compromis sluiten, en in dat compromis moet een winstfactor zitten voor beide partijen. Dat geduld heb ik moeten leren, en moet ik eigenlijk nog altijd leren. Om iets te realiseren heb je tijd nodig. In die periode is ook de tandem Cordeel – Delporte ontstaan. We hadden als werkgevers nooit kunnen bereiken wat we bereikt hebben zonder de
ondersteuning van mensen als Gabriël Delporte van de Confederatie." Gabriël Delporte: "Dirk Cordeel was de politiek verantwoordelijke, ik de techneut. Hij stippelde het beleid uit en moest een kapstok hebben om het aan op te hangen. Ik gaf hem die kapstok en maakte de vertaling van het beleid. Als de patronale onderhandelaars meer flexibiliteit wilden, dan was het mijn job om te onderzoeken hoe dat technisch kon, om in alle mogelijke wetten en KB's en cao's te duiken."
ACHTERBAN CREËREN
Gabriël Delporte: "Dirk begon met een nieuwe aanpak. Vóór hij deelnam aan de onderhandelingen hadden de werkgevers een eerder defensieve atti-
"Vóór Dirk deelnam aan de onderhandelingen hadden de werkgevers een eerder defensieve attitude. Hij begon met een nieuwe aanpak." Gabriël Delporte
tude. Het enige wat op de onderhandelingstafel lag was de eisenbundel van de vakbonden. Dirk heeft dan de Ronde van België gelanceerd. Vóór de onderhandelingen ging hij naar de lokale confederaties om te luisteren naar de aannemers, iets wat die ten zeerste apprecieerden. Daaruit distilleerden we dan de patronale thema's voor de onderhandelingen. Het gevolg was dat we met recht en reden konden spreken over de wensen van onze achterban. Hij slaagde er ook altijd in om de drie patronale organisaties, de Confederatie, Bouwunie en de materialenhandelaars van FEMA, achter deze thema's
te krijgen. Dat was vanzelfsprekend niet alleen zijn verdienste, ook mensen als Hilde Masschelein en Johan Debuf speelden daarin een grote rol." Dirk Cordeel: "Dat vertrouwen dat ik kreeg, en die eensgezindheid, is iets waarvoor ik iedereen wil bedanken. We hebben vaak discussies gehad maar uiteindelijk zaten we met dezelfde ingesteldheid aan de onderhandelingstafel. Ik heb ook veel gehad aan het begeleidingscomité van aannemers dat de Confederatie altijd samenstelde. Lionel Eeckhout was daarin vaak mijn tegenspreker met zijn pertinente opmerkingen en vragen."
VROEGER EN NU
Dirk Cordeel: "Het grote verschil tussen 1987 en nu is de benadering door de vakbonden. Vroeger stuurden ze pragmatische mensen naar de onderhandelingen. Nu onderhandel je met mensen die veel theoretischer zijn en die verder staan van de bouwplaats. Het zijn nog altijd vakmensen, maar geen bouwvakmensen meer. Daardoor is een stuk menselijkheid verdwenen uit het overleg." "Een tweede verschil is dat we vroeger praatten met mensen die beslissingen konden nemen. Hun handtekening was een engagement. Nu is het eerder
" Je vertrekt altijd van een grote wens maar uiteindelijk moet je een compromis sluiten, en in dat compromis moet een winstfactor zitten voor beide partijen." Dirk Cordeel
Dirk Cordeel: sociaal onderhandelaar maar vanzelfsprekend ook aannemer. Het was voor hem essentieel dat de aannemers zelf mee onderhandelden. november 2019 • Bouwbedrijf 11
DIRK CORDEEL EN GABRIËL DELPORTE OVER HET SOCIAAL OVERLEG
een kennisname. Er werd ook vroeger hard onderhandeld, maar wanneer we het eens waren over de grote principes heerste er vertrouwen tussen de onderhandelaars. En dat vertrouwen moet er kunnen zijn in een paritair comité." "Het is voor mij ook altijd essen tieel geweest dat de aannemers zelf mee onderhandelden. In andere sectoren worden onderhandelingen doorgaans gevoerd door vrijgestelden. Maar bij ons heeft de rechtstreekse relatie tussen werkgevers en werknemers altijd geprimeerd. Aannemers kennen de werkvloer, ze brengen de werkelijkheid mee naar het overleg."
de sociale vrede in de bouw het grootste succes van het sociaal overleg. We zijn een kmo-sector, maar de sociale verhoudingen in onze bedrijven zijn goed. Ik moet hier opnieuw een pluim geven aan onze drie sterke beroepsorganisaties de Confederatie, Bouwunie en FEMA. Zij zijn nodig om het draagvlak te creëren bij de aannemers." Gabriël Delporte: "Ik zie nog wel wat andere successen die we in de afgelopen dertig jaar geboekt hebben. Er is bijvoorbeeld de uitzendarbeid in de bouw." Dirk Cordeel: Dat waren bijzonder moeilijke onderhandelingen. De vakbonden hebben toen zelfs met staking
VIER SPEERPUNTEN
Gabriël Delporte: "Vier thema's waren van bijna sacraal belang voor Dirk Cordeel. De loonkosten, vorming en onderwijs, mobiliteit en ten slotte de oneerlijke concurrentie. Wat dat laatste betreft, was zijn standpunt dat grensoverschrijdende tewerkstelling mogelijk moet zijn, maar dat we uitbuiting, sociale dumping en dergelijke niet kunnen accepteren." "Bij het thema loonkosten hoort ook Constructiv, dat onze fondsen beheert. Constructiv wordt uitsluitend gespijsd door patronale bijdragen. Volgens Dirk moesten die zo laag mogelijk zijn, terwijl het financiële evenwicht bewaard moest blijven. Op dit gebied was zijn stokpaardje dat de structuur van de fondsen niet te veel mocht kosten. De patronale bijdragen moeten ten goede komen van de arbeiders, niet van het personeel van Constructiv." Dirk Cordeel: "De toekomst van de fondsen die beheerd worden door Constructiv is verzekerd door het spaarzame beleid van de sociale partners. De sector is voorbereid op slechte tijden en dat is een zeer grote verwezenlijking."
DE SUCCESSEN
Dirk Cordeel: "Naast het degelijke bestuur van Constructiv is volgens mij 12 Bouwbedrijf • november 2019
"Vier thema's waren van bijna sacraal belang voor Dirk Cordeel. De loonkosten, vorming en onderwijs, mobiliteit en ten slotte de oneerlijke concurrentie." Gabriël Delporte
gedreigd. Maar in alle andere sectoren bestond uitzendarbeid en we hebben de werknemers kunnen overtuigen dat je de bouw niet kon uitsluiten. Ik denk dat we daarover drie maanden onderhandeld hebben." Gabriël Delporte: "Een groot succes was ook de modernisering van het statuut van de bouwvakker. Die heeft nu een groepsverzekering, een aanvullend pensioen, een hospitalisatieverzekering … Dirk wilde voorkomen dat er op dit gebied concurrentie zou ontstaan tussen ondernemingen, waarbij de kleinere bouwondernemingen vanzelfsprekend het onderspit zouden delven. Samen met Bouwunie en FEMA is hij erin geslaagd om een gemeenschappe-
lijke basis te creëren die voor iedereen gelijk is." "Maar er is nog een groot succes: de cao over opleiding en vorming die gesloten is in de periode 1990-1991. Daarmee hebben we de kranten zelfs gehaald: een investering van vier miljard frank! Inhoudelijk staat die cao nog altijd als een huis."
DE ONTGOOCHELINGEN
Gabriël Delporte: "Ik heb twee momenten meegemaakt toen Dirk het moeilijk had. Het eerste was toen een onderhandelaar van de vakbonden in het heetst van de discussie de aannemers "slavendrijvers" noemde. Dirk werd bleek van woede. Ik heb toen heel erg mijn best moeten doen om hem te kalmeren." Dirk Cordeel: "Ik heb er geen trauma aan over gehouden. Ik herinner me een van de eerste keren dat ik vergaderde in het paritair comité. Plots sloeg een vakbondsman op de tafel en riep: dan gaan we staken! Op het moment zelf was ik onder de indruk, maar de week nadien was dat weg." Gabriël Delporte: "Een grote ontgoocheling was volgens mij ook de Europese cao over grensoverschrijdende tewerkstelling. Dirk heeft daarvoor hard geijverd toen hij voorzitter was van FIEC, de Europese organisatie van werkgevers in de bouw. Er waren goede gesprekken geweest met de vakbonden en hij kreeg FIEC zo ver dat hij de Europese cao mocht signeren. En toen wilden de vakbonden niet. Ik kan nog altijd niet met zekerheid zeggen welke rol de Belgische vakbonden daarin gespeeld hebben en wat er precies fout gelopen is. Was er sprake van een misverstand? Het was in ieder geval een gemiste kans." Dirk Cordeel: "De grootste ontgoocheling heb ik gevoeld wanneer de vakbonden afspraken niet respecteerden, bijvoorbeeld de afspraak om niet te communiceren. Er moet een zekere solidariteit bestaan tussen werkgevers
Dirk Cordeel samen met Robert de Mûelenaere in gesprek met toenmalig premier Guy Verhofstadt.
en werknemers, anders ondermijn je het sociaal overleg. Dat wil voor mij ook zeggen dat je de geest en de bedoeling van een afspraak respecteert, ook al staat het niet perfect op papier."
DE TOEKOMST
Dirk Cordeel: "In onze sector is het sociaal overleg gecentraliseerd en dat moet in de toekomst zo blijven. Per bedrijf overleggen kan niet in de bouw. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt voor heel de sector samen onderhandeld en dat heeft tot nu toe goed gedraaid. Er zitten soms spanningen op de verhouding tussen grote en kleine bedrijven maar dat hebben de werkgevers onderling altijd kunnen oplossen, ook als het ging om zaken als loonvorming en dergelijke." "Zonder gecentraliseerd overleg zouden de vakbonden zich concentreren op enkele grote bouwbedrijven en de rest zou moeten volgen. Maar sociale vrede kan alleen wanneer iedereen evenwichtig aan bod komt." "Ik blijf ook pleiten voor het klassieke sociaal overleg door een sterk middenveld. De relatie tussen werkgevers en werknemers is immers op de eerste plaats een apolitiek gegeven. Het speelt zich af op het terrein. De politiek maakt wetten, maar de uitvoerende kracht gaat uit van de relatie tussen werknemers en werkgevers."
REGIONALISERING
Dirk Cordeel: "Bepaalde aspecten van het sociaal overleg zijn geregionaliseerd. Verdere regionalisering zou een slechte zaak zijn voor de bouw. Ik bekijk
"De grootste ontgoocheling heb ik gevoeld wanneer de vakbonden afspraken niet respecteerden, bijvoorbeeld de afspraak om niet te communiceren." Dirk Cordeel
dat niet vanuit een politiek standpunt, ik praat hier als aannemer en niet als nationalist, federalist of regionalist. Aannemers werken overal. Maak de afspraken en de regelgeving in dit kleine landje dus niet diverser dan ze al zijn. We moeten soms durven zeggen: dit blijft beter federaal. Bovendien is er de solidariteit. Die moet blijven, ongeacht of een werknemer een Vlaming, een Waal, een Brusselaar of een Duitstalige is."
UITDAGINGEN
Dirk Cordeel: "Ervoor zorgen dat de jeugd blijft kiezen voor de bouw. Dat is voor mij de grootste uitdaging. De sociale partners moeten inzetten op vorming en opleiding. Daarbij moeten we jongeren niet zozeer klaarstomen voor de digitale bouw van de toekomst, want die digitale bouw is er nu al. De bouw is een boeiende sector vol technische uitdagingen. Dié realiteit moeten we tot de jongeren brengen." "En daarnaast is er vanzelfsprekend de mobiliteit: files die steeds langer worden en steeds langer duren, lange verplaatsingstijden naar de bouwplaats,
leveringen die vertragingen oplopen ... Maar dat is een probleem dat PC 124 niet op zijn eentje kan oplossen. Daarvoor is een overkoepelende visie op alle sectoren nodig." Gabriël Delporte: "Als ik d aaraan nog iets mag toevoegen: het statuut van arbeiders en bedienden. De opzegtermijnen en de carensdag zijn al geharmoniseerd, maar een verdere harmonisering gaat er zeker komen. De bouwwerkgevers willen dat die kostenneutraal is, maar de vraag is hoe we dat kunnen doen." "En dan is er natuurlijk nog onze arbeidswetgeving en -reglementering. Dat is een historisch gegroeide lasagna, laagje op laagje, zo complex dat je het nauwelijks nog uitgelegd krijgt. Onze arbeidswetgeving is aan vereenvoudiging toe, maar de vakbonden staan zeer argwanend tegenover elke verandering, wellicht vanuit de vrees dat we de werknemers iets gaan afpakken. Ze gaan daarin ver. Om een historisch gegroeide reden wordt België voor de bouw verdeeld in tien weerzones. We hebben ooit onderzocht of dat niet simpeler kon, maar zijn gestuit op een njet van de vakbonden."
HET AFSCHEID
Dirk Cordeel: "Vond ik het moeilijk om te stoppen na meer dan dertig jaar sociaal overleg? Toen ik voorzitter was van de Confederatie is de limiet van 70 jaar voor mandaathouders ingevoerd. Een verstandig mens weet wanneer hij het operationele achter zich moet laten. Dus nee, ik heb er geen moeite mee dat ik nu afscheid genomen heb." "Bovendien heb ik vertrouwen in mijn opvolger Bob Van Poppel, en in Jan Vochten, de opvolger van Gabriël. Ik ben oprecht blij dat Bob de fakkel overneemt. Mijn goede raad aan hem? Werk heel hard om het vertrouwen van de achterban te krijgen, maar geef die achterban ook vertrouwen. En niet te vergeten: geduld, geduld, geduld!".
•
november 2019 • Bouwbedrijf 13
VANAF 1 DECEMBER 2019
Nieuwe regeling van de mobiliteitsvergoeding In het sectoraal akkoord 2019-2020 voor de bouwsector (PC 124) hebben de sociale partners afgesproken om de regeling van de mobiliteitsvergoeding ingrijpend aan te passen. Intussen zijn afspraken gemaakt over de uitvoering en inwerkingtreding. Vanaf 1 december 2019 treden de meeste maatregelen in voege. Voor de chauffeurs die personeel vervoer is het nog even wachten.
H
et valt niet te ontkennen dat de toegenomen verkeersdrukte langere verplaatsingstijden veroorzaakt. Het mobiliteitsvraagstuk was dus een belangrijk item bij de sectorale onderhandelingen. Een aanpassing van de vergoeding voor de arbeiders drong zich op, zonder evenwel af te stappen van het principe dat verplaatsingstijd geen arbeidstijd is. Concreet kwamen de sociale partners drie maatregelen overeen: • een verhoging van de mobiliteitsvergoeding met 20 %; • de invoering van een specifiek bedrag voor de chauffeur die alleen rijdt; • en ten slotte de toekenning van een mobiliteitsdag voor de arbeiders die op jaarbasis uitzonderlijk veel kilometers moeten afleggen. Uitzonderlijk veel werd gedefinieerd als 43 000 kilometer of meer.
Verhoging mobiliteitsvergoeding
De arbeiders uit de bouwsector ontvangen een mobiliteitsvergoeding voor hun woon-werk-verplaatsingen, ongeacht het gebruikte vervoermiddel. Het bedrag hangt af van het werkelijk aantal afgelegde kilometers. Op dit moment kan de mobiliteitsvergoeding nog niet voor iedereen verhoogd worden. Met name de chauffeurs die personeel vervoeren, ontvan14 Bouwbedrijf • november 2019
TABEL 1 - MOBILITEITSVERGOEDING Werkelijke totale afgelegde afstand per dag (heen en terug)
PASSAGIER PER KILOMETER
Huidige bedragen
Nieuwe bedragen vanaf 1 december 2019
0 tot 59 km
€ 0,0516
€ 0,0619
60 tot 77 km
€ 0,0563
€ 0,0676
78 tot 103 km
€ 0,0583
€ 0,0700
104 tot 129 km
€ 0,0603
€ 0,0724
130 tot 155 km
€ 0,0644
€ 0,0773
156 tot 207 km
€ 0,0682
€ 0,0818
208 tot 259 km
€ 0,0703
€ 0,0844
260 km en meer
€ 0,0723
€ 0,0868
TABEL 2 - MOBILITEITSVERGOEDING CHAUFFEUR gen nu alDIE hetALLEEN maximaleRIJDT vrijgestelde PER KILOMETER bedrag van € 0,1316 per kilometer. Nieuwe bedragen totale Voor deWerkelijke aanpassing vanafgelegde dit grensbedrag vanaf 1 december 2019 afstand per dag (heen en terug) is een koninklijk besluit nodig. Maar daarop wilden de sociale part€ 0,0650 0 tot 59 km ners niet wachten. Voor de passagiers € 0,0710 60 tot 77 km voerden ze dus al een verhoging door. € 0,0735 78 tot 103 km Voor hen stijgt de vergoeding met 20 % 104 tot 129 km vanaf 1 december 2019 (zie tabel 1). € 0,0760 € 0,0812 130 totdie 155 km Voor de chauffeurs personeel € 0,0859 tot 207 kmvoorlovervoeren blijft de 156 vergoeding € 0,0886 208 tot 259 km pig ongewijzigd. De sociale partners hebben stappen gezet om grensbe€ 0,0911 260 km enhet meer drag zo snel mogelijk te laten aanpassen. Voor de arbeiders die zich met de trein verplaatsen, zijn er geen wijzigingen. Zij krijgen dus geen verhoging.
78 tot 103 km
€ 0,0583
€ 0,0700
104 tot 129 km
€ 0,0603
€ 0,0724
130 tot 155 km
€ 0,0644
€ 0,0773
156 tot 207 km
€ 0,0682
€ 0,0818
208 tot 259 km
€ 0,0703
€ 0,0844
260 km en meer
€ 0,0723
€ 0,0868
TABEL 2 - MOBILITEITSVERGOEDING
CHAUFFEUR DIE ALLEEN RIJDT PER KILOMETER
Werkelijke totale afgelegde afstand per dag (heen en terug)
Nieuwe bedragen vanaf 1 december 2019
0 tot 59 km
€ 0,0650
60 tot 77 km
€ 0,0710
78 tot 103 km
€ 0,0735
104 tot 129 km
€ 0,0760
130 tot 155 km
€ 0,0812
156 tot 207 km
€ 0,0859
208 tot 259 km
€ 0,0886
260 km en meer
Nieuwe categorie: chauffeur die alleen rijdt
€ 0,0911
Tot nu toe werd een chauffeur die alleen moest rijden op dezelfde manier
vergoed als een passagier. Maar vanaf 1 december 2019 ontvangt hij 5 % meer dan een passagier (zie tabel 2). Hieraan zijn wel voorwaarden ver-
bonden: het moet gaan om arbeiders die zich op vraag van de werkgever met een bedrijfsvoertuig alleen verplaatsen naar de werf, en voor wie geen collectief vervoer mogelijk is. Indien aan deze voorwaarden niet voldaan is, blijft de vergoeding voor passagiers van toepassing.
Mobiliteitsdag
De arbeiders die op jaarbasis uitzonderlijk veel kilometers afleggen zullen voortaan een extra dag vrijaf kunnen nemen, de mobiliteitsdag. Deze wordt betaald door de werkgever. De voorwaarde is dat zij op jaarbasis tussen 1 januari en 31 december een mobiliteitsvergoeding voor een totaal van 43 000 kilometer of meer ontvangen. De nieuwe regeling geldt vanaf begin 2019. Arbeiders die in de loop van dit jaar aan 43 000 kilometer komen, kunnen dus al een mobiliteitsdag opnemen. De cao preciseert dat de mobiliteitsdag uiterlijk tegen eind maart van het volgende jaar moet worden genomen.
Andere maatregelen
De cao verhoogt, met ingang van 1 december 2019 de fietsvergoeding voor de arbeiders die zich met de fiets verplaatsen tot het maximaal vrijgestelde bedrag. Dat is € 0,24 per werkelijk afgelegde kilometer. Vanaf diezelfde datum ontvangen ook de jongeren tewerkgesteld met een overeenkomst in een stelsel van duaal leren een mobiliteitsvergoeding, zoals die voor de arbeiders van toepassing is.
De elektriciens
Ook binnen het PC 149.01 van de elektriciens zal de mobiliteitsregeling aangepast worden. Meer informatie kunt u hierover krijgen van de beroepsfederatie Techlink.
•
INFO: hendrik.dewit@confederatiebouw.be.
november 2019 • Bouwbedrijf 15
JOBSDEAL VERHELDERD
Gunstige fiscale behandeling zonder aanwezigheidsregistratie voor 180 overuren In 2019 en 2020 krijgen tot 180 overuren per jaar een gunstige fiscale behandeling in de bouwsector. De aanwezigheidsregistratie op de bouwplaats is niet meer verplicht om van de volle 180 uren te profiteren.
V
orig jaar werd in het kader van jobsdeal beslist dat in 2019 en 2020 tot 180 overuren een gunstige fiscale behandeling krijgen. Voorheen waren er dat slechts 130. De maatregel geldt voor alle sectoren. In de bouw was er al langer een verhoging van 130 naar 180 uren. Maar voor de 50 bijkomende uren was de elektronische aanwezigheidsregistratie op de bouwplaats (CAW) verplicht.
grootte van het percentage hangt af van het overloon. Voor de werkgever ontstaat de volgende situatie: • De bijkomende uren KB 213 geven recht op een overloon van 20 %. Het percentage om het voordeel te berekenen is dan 32,19 %. • In het algemene stelsel van overuren (inclusief de vrijwillige overuren) is het overloon minstens 50 %. Het percentage is dan 41,25 %.
Onduidelijkheid
Voor de werknemer is er een vermindering van de personenbelasting. Opnieuw gaat het om een percentage van het brutobedrag van het loon dat gebruikt wordt om het overloon te berekenen. En opnieuw hangt het percentage af van het overloon. • Als het overloon 20 % bedraagt, is het percentage 66,81 %. • Als het overloon 50 % of meer bedraagt, is het percentage 57,75 %.
Toen alle sectoren 180 fiscaal gunstig behandelde overuren kregen, ontstond onduidelijkheid. Was de elektronische aanwezigheidsregistratie nog verplicht in onze sector voor de bijkomende 50 uren? De administratie deelde oorspronkelijk mee van wel. Maar ze heeft haar zienswijze bijgesteld. De administratie zal in 2019 en 2020 geen CAW eisen voor deze 50 overuren. Dat staat in het verslag aan de koning bij een net gepubliceerd koninklijk besluit.
Achtergrond
De gunstige fiscale behandeling is er voor de gewone overuren (inclusief de vrijwillige overuren, zie verder) en de “bijkomende uren bouw”, ook bekend als “uren KB 213”. Voor de werkgever bestaat het fiscale voordeel hierin dat hij een deel van de bedrijfsvoorheffing niet hoeft door te storten. Het gaat om een percentage van het brutobedrag van het loon waarmee het overloon berekend wordt. De 16 Bouwbedrijf • november 2019
Het voordeel wordt meegerekend in de bedrijfsvoorheffing. De werknemer moet het ook nog opnemen in de aangifte van zijn personenbelasting.
Vrijwillige overuren
We komen ook nog even terug op de vrijwillige overuren. Een werknemer kan tot 120 van deze uren per jaar presteren. Het maximale aantal op een dag is 3, het maximale aantal in een week 10. Ze worden niet toevallig vrijwillige overuren genoemd. Het is de werknemer die er vrijwillig naar vraagt, en de
De gunstige fiscale behandeling is er voor de gewone overuren (inclusief de vrijwillige overuren) en de “bijkomende uren bouw”, ook bekend als uren KB 213. werkgever is vrij om erop in te gaan. Het onderlinge akkoord over deze overuren moet schriftelijk vastgesteld worden in een document. Dat is zes maanden geldig maar kan daarna vernieuwd worden. Deze overuren komen bovenop de andere mogelijkheden om meer te werken. Interessant aan deze overuren is hun eenvoud. Het onderlinge akkoord van werknemer en werkgever volstaat. Er is geen precies motief nodig zoals een buitengewone vermeerdering van werk, een onvoorziene noodzaak, een ongeval, een dreigend ongeval of dringende arbeid aan machines of materieel. Er hoeft geen toestemming gevraagd te worden van de syndicale delegatie of de inspectie. Er hoeft ook geen aangepast werkrooster opgenomen te worden in het arbeidsreglement. De werknemer kan deze overuren presteren buiten de voorziene roosters.
•
INFO: marleen.porre@confederatiebouw.be hendrik.dewit@confederatiebouw.be.
Veilig bouwen: eerst denken, en dan doen!
mee op is safetymypriority.be Uw Doe engagement belangrijk. Doe mee en signeer het charter op safetymypriority.be cfb-safety-adv-A4 .indd 1
29/01/19 11:00
PUBLIREPORTAGE
Eenvoud in uw verzekeringen? Build-Safe is er voor u!
Korting
-10%
*
“De bouw”… die is volop in beweging, en dat voelt u alle dagen. De sector groeit, de orderboekjes staan vol. Goed nieuws! Maar er zijn ook andere zaken om mee rekening te houden: nieuwe bouwtechnieken, de digitalisering, veranderende wetgeving, heel wat administratie, … Genoeg in elk geval om u niet nog eens met uw verzekeringen bezig te houden. Daarom ontwikkelde Federale Verzekering Build-Safe, het verzekeringspakket op maat van bouwbedrijven tot 5 werknemers. Zo hebt u uw handen vrij om in alle gerustheid te bouwen aan uw bedrijf en aan het huis van uw klant!
Wat is Build-Safe?
Wat zijn de voordelen voor u?
Met Build-Safe kiest u zelf à la carte uw verzekeringen die u in uw Build-Safe-pakket wil opnemen. Op deze manier geniet u van een bescherming op maat van uw bedrijf. Bovenop onze concurrentiële premies, geniet u zo van een bijkomende pakketkorting van 10%*!
Met Build-Safe geniet u dus niet enkel van een verlaagd tarief van -10%, maar krijgt u ook een flexibel verzekeringspakket. U kiest enkel die verzekeringen die samen uw bedrijf optimaal verzekeren. U breidt uit of legt zich toe op een andere activiteit? Dan kunt u uw Build-Safe eenvoudig laten aanpassen… en dit zonder uw korting te verliezen!
Uit welke verzekeringen kunt u kiezen? Onze verzekering B.A. Bouwwerken en/of de verzekering Arbeidsongevallen vormen de hoeksteen van het pakket, één van deze verzekering moet onderschreven worden. Verder kunt u kiezen uit B.A. Motorrijtuigen, Machinebreuk, Construct-10 – Abonnementspolis, de verzekering Alle Bouwplaats Risico’s – Abonnementspolis, de brandverzekering Multirisk Handel/KMO of Woning, Ongevallenverzekering 24u/24. In totaal moet u aan minstens 3 verschillende verzekeringen komen om te kunnen genieten van het Build-Safe voordeel.
Vraag nu uw kortingsbon aan, voor 31/12/2019! Zo kunt u genieten van uw Build-Safe-korting! Ga naar go.federale.be/build-safe-confed
Daar bovenop zorgen wij voor administratieve eenvoud. U krijgt de nodige tools in handen om het overzicht op uw verzekeringen te bewaren, schadegevallen op te volgen, … en dit zowel met de Build-Safe verzekeringsmap als met het online Build-Safe dossier op My FEDERALE. En u kunt te allen tijde beroep
doen op 1 centraal aanspreekpunt, onze regionale verzekeringsadviseur die u ter plaatse bijstaat en advies verleent. U kunt bijkomend altijd terecht bij ons Info Center. Wij kennen ook de risico’s die u – als bouwondernemer – loopt. U kunt dus gerust rekenen op de meer dan 100 jaar ervaring van Federale Verzekering in het verzekeren van bouwrisico’s. En last but not least kunt u meegenieten van onze restorno’s**. Want wij zijn een coöperatieve en onderlinge verzekeraar, en hebben dus geen externe aandeelhouders. Onze klanten delen dus mee in onze winst! In 2019 verdeelden wij zo meer dan e 13 miljoen onder onze klanten. Redactie: Federale Verzekering
Als lid van de Confederatie Bouw, krijgt u – bovenop de Build-Safe-korting – een werfradio cadeau*!
go.federale.be/build-safe-confed *Actievoorwaarden op go.federale.be/build-safe-confed **De restorno’s evolueren in de tijd afhankelijk van de resultaten en de toekomstvooruitzichten van de verzekeringsmaatschappij, van haar rendabiliteit, van de economische conjunctuur en van de toestand van de financiële markten ten opzichte van de verbintenissen van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering, zoals omschreven op www.federale.be. De toekenning van restorno’s in de toekomst is niet gewaarborgd. De restorno’s variëren per categorie en per type producten. De regels met betrekking tot hun toekenning worden bepaald in de statuten van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering. De statuten kunnen geraadpleegd worden op www.federale.be.
DOSSIER VIRTUELE REALITEIT
Rijp voor de doorbraak Allerlei technologieĂŤn rukken op in onze sector, maar in dit dossier onderzoeken we het potentieel van virtual, mixed en augmented reality. Zeker virtual reality heeft intussen de rijpheid om op grotere schaal door te breken. Het heeft toegevoegde waarde voor opleidingen, voor de klantrelaties, om clashes op te sporen in ontwerpen en nog veel meer. Op de bouwplaats is virtual reality minder nuttig. Maar daar staan alweer andere nieuwe realiteiten te popelen: augmented en mixed reality, "de eerste innovatie die echt een vooruitgang betekent voor het werk op de bouwplaats," aldus een van onze gesprekspartners. Dit dossier definieert waarover het gaat, schetst de mogelijkheden en onderzocht enkele praktijkervaringen.
november 2019 • Bouwbedrijf 19
WAT IS HET?
Virtual, mixed en augmented reality: de verschillen en gelijkenissen Er bestaan tegenwoordig nogal wat realiteiten naast de reële realiteit. Je zou van minder in de war geraken. Jammer, want er liggen kansen te wachten op aannemers. François Denis van het WTCB legt uit.
F
rançois Denis is technisch adviseur Augmented Reality en Virtual Reality bij het WTCB. Hij zette voor ons de puntjes op de i. François Denis: “Men probeert soms om virtual en augmented reality in hokjes te stoppen maar het is niet altijd gemakkelijk om het onderscheid te maken. De beste definitie start van het verschil tussen de reële en de virtuele wereld. De vraag is dan hoe groot de dosis reëel en de dosis virtueel zijn.”
Virtual reality
Neem bijvoorbeeld virtual reality (VR). In dat geval is de visuele ervaring volledig virtueel. De reële wereld doet niet mee. VR is een nuttige techniek in de ontwerpfase van een constructie. François Denis: “Je kunt er bijvoorbeeld clashes mee detecteren in een BIM-model, de punten waar verschillende aspecten van een ontwerp niet compatibel zijn. Op de bouwplaats zal Virtual reality niet veel gebruikt worden, want daar is het nut zeer klein.” Wel nuttig kan VR zijn voor de klant 20 Bouwbedrijf • november 2019
van een aannemer of een architect. Hij kan er de keuzes mee valideren die hij gemaakt heeft. François Denis: “Als je niet in het vak zit, is het moeilijk om te voorspellen hoe een gebouw er zal uitzien. Hebben de vensters de juiste hoogte? Bevalt de kleur van de muren me? Met een VR-helm op het hoofd kan de klant een virtuele wandeling door zijn nieuwe huis maken terwijl hij in zijn fauteuil zit. Jullie lid Cordeel heeft VR gebruikt voor zijn nieuwe hoofdzetel. De bedienden konden vooraf hun nieuwe werkomgeving zien, en hun opmerkingen en wensen bekend maken.”
Interessant voor opleiding
Maar er is meer dan de ontwerpfase en de klant. Voor aannemers is een derde toepassing van belang: opleiding. François Denis: “VR is onder meer interessant voor technische opleidingen of wanneer een nieuwe machine gebruikt moet worden. Aan het materieel zelf verandert niets. Wat wel verandert is de omgeving en het speelveld
van de opleiding. Je kunt de vergelijking maken met een videogame.” VR kan de opleidingskosten flink verminderen, net zoals een vliegsimulator tijdens een opleiding tot piloot. François Denis: “Van alle realities heeft virtual reality de grootste technologische maturiteit. Ze kan het snelst ingezet worden in de bouw zonder bijkomende technische eisen. VR maakt een heel natuurlijke ontwikkeling door op gebieden als ontwerp, de communicatie met de klant en opleidingen. Maar de afwezigheid van de reële realiteit maakt deze toepassing minder geschikt voor gebruik op de bouwplaats of voor onderhoud.”
Augmented reality
In augmented reality (AR) is de echte wereld wel aanwezig. AR voegt daaraan informatie toe. François Denis: “Die informatie kan veel vormen aannemen: de temperatuur van een machine, het tijdstip, het adres … Je kunt door een pas opgetrokken gebouw lopen en een driedimen-
sionaal beeld van de waterleidingen krijgen, enzovoort. Een interessante technologie ook voor het onderhoud na het einde van de werken. De aannemer scant een QR-code op een machine en krijgt meteen alle informatie die hij nodig heeft. In een BIM kun je dergelijke informatie gemakkelijk delen tussen applicaties, wat geld- en tijdwinst oplevert.” Andere interessante toepassing: probleemoplossing vanop afstand. Op bouwplaatsen treden soms problemen op met de plaatsing van verwarmingsketels, warmtepompen of andere toestellen. Er bestaat een AR-applicatie van Skype. Vanop afstand kan iemand zien wat met een tablet gefilmd wordt op de bouwplaats, en het probleem helpen oplossen. François Denis: “Bij het WTCB krijgen we vaak de vraag technisch advies te geven. Tot nu toe moeten we dat telefonisch doen of ter plaatse gaan. Maar dankzij VR en AR kunnen we op de bouwplaats een videoconferentie organiseren en onze bijdrage leveren
zonder dat we naar de bouwplaats hoeven te gaan. Dat verbetert de dienstverlening aan onze leden.”
Mixed reality
Ten slotte is er nog mixed reality (MR). Het gaat om een superpositie van reële en virtuele realiteit. François Denis: “Sommigen noemen het een soort augmented reality 2.0, met als verschil dat men geen informatie toevoegt, maar een combinatie van 3D elementen die de werkelijkheid aanvullen. AR is de technologie met de grootste toegevoegde waarde voor de bouw. Een arbeider kan op de bouwplaats precies zien waar stenen staan en waar hij ze moet plaatsen.” Maar er bestaan ook nadelen. Doorgaans moeten zulke werken erg precies uitgevoerd worden. De toleranties worden uitgedrukt in centimeter of zelfs millimeter. Op dit moment is het niet gemakkelijk om applicaties te vinden die deze nauwkeurigheid halen. François Denis: “Bovendien is
mixed reality duur, te duur voor 90 % van de bouwplaatsen.”
Veel interesse
VR, AR en MR worden samen wel eens XR genoemd, eXtended Reality of “verruimde realiteit”. Het WTCB kan bevestigen dat XR veel interesse wekt in de bouw. Het krijgt veel vragen van aannemers over onderzoek op dit gebied. François Denis: “Ze richten zich tot ons omdat ze – vergeef me de woordspeling – reële behoeften hebben. De technologieën die vallen onder XR zijn niet allemaal even rijp, maar hun belang neemt alleen maar toe. De bouw is bezig aan een digitale transitie en dat creëert steeds meer mogelijkheden, onder meer door de combinatie verschillende technologieën zoals BIM, drones en virtual reality. Bij het WTCB begeleiden we die transitie zodat de meerderheid van de aannemers toegang krijgt tot zoveel mogelijk toepassingen van deze technologieën.”
•
www.wtcb.be november 2019 • Bouwbedrijf 21
GUIDO MOELANS VAN VANHOUT
“Mixed reality is een reële vooruitgang op de werf” Vorig jaar deden Xella en ons lid Vanhout samen een test van een mixed reality-bril, die virtuele beelden combineert met de reële situatie op de werf. Hij werd gebruikt bij de bouw van muren van kalkzandsteen. We vroegen aan werfleider Guido Moelans welke lessen hij uit het experiment trekt.
W
e ontmoeten Guido Moelans in Merelbeke op de bouwplaats waar de test plaatsvond. Vanhout bouwt er voor het OCMW een enorm project, met een nieuw dienstencentrum, een woonzorgcentrum met 142 kamers, een centrum voor dagverzorging en vijf flats. De werken begonnen eind 2017 en in de eerste helft van 2020 moet de site operationeel zijn.
Voor het project in Merelbeke heeft Vanhout uitgebreid gebruik gemaakt van BIM. Dat maakte de test met mixed reality mogelijk.
Lijmkraan
De test van mixed reality bestond uit het bouwen van een kamer met kalkzandstenen. Die worden met een speciale kraan – de lijmkraan – op hun plaats gezet en gelijmd. Dat gebeurt door twee arbeiders, waarvan er een de kraan bedient. Guido Moelans: “Ze droegen een mixed reality-bril, ook wel een hololens genoemd. Daardoor konden ze de werf tegelijk zien zoals hij was en zoals hij moest worden. Ze zagen tot op de centimeter waar de verschillende stenen moesten staan.” Een silicaatwand is opgebouwd uit standaardblokken en op maat gemaakte passtukken. Elke wand is als het ware een puzzel die samengesteld moet worden. Normaal maakt de leverancier tekeningen. Hij berekent welke stenen nodig zijn voor de muren en maakt ze op de juiste afmetingen. Aan de hand van het plan moeten de arbeiders dan uitzoeken welke stenen op welke plaats moe22 Bouwbedrijf • november juni 2019 2019
ten staan. Maar daarbij worden fouten gemaakt. Guido Moelans: “Typisch is bijvoorbeeld dat stenen in spiegelbeeld geplaatst worden, omdat de verkeerde kant van de muur met het plan vergeleken wordt. Dat heb je niet met mixed reality. Er zijn minder faalkosten, en omdat alle stenen correct geplaatst worden, heb je geen overschotten die je moet weggooien. De test heeft me ook overtuigd dat het sneller gaat.“ De combinatie van de twee beelden is
De technologie is veelbelovend, maar mixed reality-brillen zijn nog erg duur, en nog niet robuust genoeg voor langdurig gebruik op de bouwplaats. vreemd in het begin. Maar de arbeiders en de ploegbaas hadden slechts een korte opleiding nodig om ermee aan de slag te kunnen gaan.
“ALGEMENE AANNEMERS ZULLEN DE INTEGRATOR MOETEN WORDEN DIE ALLE ASPECTEN SAMENBRENGT.” Wim Mannaerts (hoofd
Wim Mannaerts: “In deze
model daarop blijven
Engineering & BIM bij
test was Xella geen lou-
baseren, zullen onder
Vanhout) sluit zich aan
tere leverancier van kalk-
druk gezet worden door
bij Guido Moelans wan-
zandsteen meer. We kon-
de technologische evolu-
neer die zegt dat mixed
den de test met de mixed
tie waarvan mixed reality
realilty-technologie nog
reality-bril uitvoeren door
een voorbeeld is.”
niet honderd procent
de goede samenwerking
rijp is voor onze sector. Al
tussen Xella enerzijds en
“In de toekomst zullen
was het maar omdat de
anderzijds Vanhout en
we de integrator moeten
meeste projecten nog
Besix, waarvan we deel
worden die alle aspecten
niet met BIM gebouwd
uitmaken. Dergelijke
van een bouwproject
worden. Maar op de
samenwerkingen zullen
samenbrengt. Als je mee
langere termijn verwacht
de rol van de hoofdaan-
bent in die evolutie, is
hij dat deze innovaties
nemer veranderen.
innovatie geen bedrei-
een ingrijpende invloed
Vroeger was Vanhout een
ging. Je blijft de specialist
zullen hebben op bouw-
topspecialist ruwbouw.
ten opzichte van de klant,
ondernemingen.
Maar algemene aanne-
om te komen tot het
mers die hun business-
gebouw dat hij wenst.”
en omdat ik het gebouw kan vergelijken met de plannen, kan ik heel efficiënt een controle uitvoeren.”
BIM
Bij Vanhout heerst een innovatieve cultuur. In 2018 kreeg het bedrijf voor deze bouwplaats een Benelux BIM Award. En ook mixed reality past in dit BIM-verhaal. Guido Moelans: “Wij delen ons BIM-model met de leveranciers en onderaannemers, die maken op basis van het model hun tekeningen en plannen. Dankzij BIM kon Xella met zijn tools deze test van mixed reality mogelijk maken. Dat komt bovenop de andere voordelen van BIM. Plannen kunnen automatisch gegenereerd worden en zijn correcter. Iedereen heeft hetzelfde model en dus komt wat gebouwd wordt beter overeen met de plannen. In de toekomst zullen papieren plannen steeds zeldzamer worden.”
Bedreiging?
Een muur van kalkzandsteen is een puzzel. Met een klassiek plan worden er regelmatig stenen verkeerd gelegd.
Sprong voorwaarts
Guido Moelans: “Dit is een heel positieve evolutie. Voor mij als man van de praktijk is dit de eerste innovatie die echt een vooruitgang betekent voor het werk op de bouwplaats. Tot nu toe hadden innovaties vooral een invloed op kantoor. Op de werf kregen we wel nieuwe producten of gingen we meer met prefab werken, maar dat zijn geen fundamentele veranderingen. Beton blijft beton, chape blijft chape. Maar mixed reality, dat is iets anders.”
Hoe veelbelovend ze ook is, volgens Moelans is de technologie niet klaar voor een snelle doorbraak. De mixed realitybrillen zijn nog erg duur. Bovendien zijn ze nog niet robuust genoeg voor langdurig gebruik op de bouwplaats. Guido Moelans: “Maar ik geloof erin. Volgens mij zullen bouwbedrijven ook op dit systeem overstappen voor andere bouwelementen zoals ramen, installaties en leidingen. Er bestaan veel mogelijkheden. Ik kan als werfleider met een mixed reality-bril door de werf lopen
Zoals Wim Mannaerts van Vanhout opmerkt (zie kader), zullen nieuwe technologieën de algemene aannemers verplichten om hun aanpak grondig te veranderen. Maar hoe zit het met de werknemers? Voelen ze zich bedreigd? Guido Moelans: “Arbeiders staan soms weigerachtig tegenover innovaties, maar deze test vonden ze geweldig. Wat mijn functie als werfleider betreft: ja, ik denk dat BIM gecombineerd met zaken als mixed reality mijn zal werk veranderen. Een deel van mijn expertise zal overbodig worden omdat ze al verwerkt zit in het BIM-model. Maar toch zullen we nodig blijven, alleen zal er een verschuiving zijn naar andere, wellicht meer administratieve taken. Is dat een bedreiging? Ik denk het niet. De werfleiders van de toekomst zullen hoe dan ook hoger opgeleid zijn dan wij in onze tijd en verder van de praktijk staan.”
•
INFO: www.vanhout.be Meer over Xella vindt u in het juli-augustus nummer van Bouwbedrijf. Zie ook www.xella.be. november 2019 • Bouwbedrijf 23
JOHAN DE VLIEGER EN JOERY MICHIELS VAN BOSTOEN
“Virtual reality zal snel mainstream worden” Een onderneming die voluit heeft ingezet op virtual en augmented reality is woningbouwerprojectontwikkelaar Bostoen. Johan De Vlieger (CEO) en Joery Michiels (hoofd Corporate Sales & Marketing) vertelden ons wat deze technologie kan betekenen voor deze ondernemingen. Loskomen van tijd en ruimte is de boodschap. Aanwezigheid op klassieke beurzen wordt steeds minder een noodzaak. Financieel-fiscaal advies aan de klanten zal daarentegen belangrijker worden.
W
e ontmoeten Johan en Joery in een kijkwoning in Londerzeel waar de virtual reality-installatie staat. Het hart bestaat uit een VR-bril, een tv-scherm, een laptop voor de bediening en ten slotte een gamecomputer met een zeer krachtige grafische kaart. Er is namelijk veel rekenkracht nodig voor de voorstelling of rendering van de virtuele objecten die je ziet. In oktober 2018 won de onderneming op de VR Awards in Londen de eerste prijs in de categorie VR Architecture en Real Estate. Maar ondanks dit digitale geweld is het basisidee eenvoudig volgens Joery Michiels: “Het gaat erom de klant te helpen met zijn keuze, en hem vertrouwen te geven dat hij de juiste keuze gemaakt heeft.”
hele woonruimte. Dus presenteren we een virtuele versie van zijn toekomstige thuis. We laten hem daarin bewegen en laten hem spelen met de keuzeopties. De rendering gebeurt in real-time, alle materiaalcombinaties zijn dus onmiddellijk zichtbaar.” De bediening gebeurt met een touch screen, toetsenbord of game controller. Klanten kunnen experimenteren met de vloerbekleding en onderzoeken wat het beste zou staan bij de kleur van hun bankstel. Ze kunnen de wastafel kiezen. Welk effect heeft de verlichting wanneer het buiten donker wordt? En ga zo maar verder …
Mogelijkheden visualiseren
Bostoen heeft twee VR-configurators laten ontwikkelen. De eerste dient voor de woningen die standaard in het aanbod zitten, de tweede voor specifieke projecten In beide gevallen is het vertrekpunt gelijk. Joery Michiels: “Het gaat om sfeer en beleving. Een klant betaalt een aanzienlijk bedrag voor zijn woning en zal er lange tijd wonen. Maar alleen op basis van het plan kan hij zich niet altijd de volumes voorstellen en weet hij ook niet wat het effect van bepaalde afwerkingsmaterialen zal zijn op de 24 Bouwbedrijf • november november 2019 2019
Klanten in de kijkwoning in Londerzeel. Dankzij VR kunnen ze levensecht zien welk effect hun keuze van de afwerking heeft.
Johan De Vlieger: “We hadden verwacht dat vooral jongeren dit interessant zouden. Maar dat was een vergissing. Ook wat oudere mensen zijn enthousiast en zeggen achteraf ‘Wat een prachtige klantbeleving!’”
Link met realiteit
De visualisatie gebeurt op een groot scherm of met een VR-bril. Deze laatste dompelt de drager helemaal onder in driedimensionale wereld. Maar je hoeft hem niet te gebruiken om een goed beeld te krijgen van de toekomstige woning. Meestal kijkt het koppel, of zelfs het hele gezin, samen naar het tv-scherm.
Johan De Vlieger (CEO Bostoen) en Joery Michiels (hoofd Corporate Sales & Marketing): " Virtual en augmented reality geven ons de kans om los te komen van tijd en ruimte."
Virtueel wil niet zeggen dat je de echte wereld kunt verwaarlozen. In onze kijkwoningen en -appartementen liggen ook voorbeelden van onze vloertegels en andere afwerkingsmaterialen.
Johan De Vlieger: “Virtueel wil niet zeggen dat je de echte wereld kunt verwaarlozen. In onze kijkwoningen en -appartementen liggen ook voorbeelden van onze vloertegels en andere afwerkingsmaterialen. Daarnaast kunnen klanten hier van dichtbij onderzoeken hoe de technische installaties eruitzien. Mensen blijven behoefte hebben aan tastbaarheid. We leven niet in een vir tuele maar in de reële wereld.”
Augmented reality
De digitale transitie begon in 2016 bij Bostoen. De eerste stap was een nieuwe website, geoptimaliseerd voor smartphone. In 2017 werden de VRconfigurators opgezet. De ontwikkelaars waren Nanopixel voor de generieke configurator en Around Media / Prompto voor de project-specifieke configurator. Dit jaar kwam er dan een nieuwe toepassing bij, ARx. Joery Michiels: “ARx staat voor Aug-
mented Reality Experience. Het is een app voor de smartphone die de link legt tussen print en digitaal. Als je de camera van de smartphone boven een advertentie houdt, kun je het project op de smartphone van alle kanten bekijken: de inplanting, de gevels …” Met een simpele tik op het scherm gaat de klant naar een video die een inspiratiebeeld van de binnenkant geeft. En nog een tik verder arriveert hij op de website, waar hij een afspraak kan maken met een bouwadviseurs en kan kijken naar de plannen en naar verdere video’s.
Andere rol spelen
Johan en Joery bevestigen iets waarop de Confederatie al vaak gehamerd heeft: digitalisering is méér dan een andere manier om te doen wat je vroeger ook al deed. Het heeft een ingrijpende invloed op de rol van alle actoren in het bouwproces. Johan De Vlieger: “We hebben bijvoorbeeld besloten geen beurzen meer te doen. Je kunt tegenwoordig niet meer eisen dat potentiële klanten een lange rit naar een showroom of een beurs maken. Virtual en augmented reality geven ons de kans om los te komen van tijd en ruimte. Als de hardware verder verbetert, kunnen onze bouwadviseurs deze ervaring binnen afzienbare tijd aanbieden bij de mensen thuis, met een portable of tablet. En uiteindelijk zul-
len mensen hun nieuwe woning zelf kunnen configureren op onze website.” De bouwadviseurs van een woningbouwer-projectontwikkelaar zullen daardoor steeds meer de rol moeten spelen van de specialist die advies geeft over de beste financiering en over fiscale optimalisatie. Joery Michiels: “Bostoen zet ook veel in op Marketing Automation. Met behulp van artificiële intelligentie gaan we geautomatiseerd communiceren met specifieke doelgroepen. Dat gebeurt onder meer op basis van het surfgedrag op onze website, waarbij we vanzelfsprekend de GDPR respecteren, de Europese privacy-verordening. Het is de machine die beslist wie we per e-mail welke informatie over welk project sturen.”
Blijven vernieuwen
Joery Michiels: “Voor ons is digitalisering een manier om ons te onderscheiden van de anderen. We hebben nog niet vergeleken wat het meeste kostenefficiënt is, een virtuele of een klassieke showroom. Dat kan ook niet volgens mij. De verschillen zijn te groot. VR en AR hebben veel voordelen en sluiten beter aan op hedendaagse verwachtingen. Ik verwacht dus dat ze snel mainstream zullen zijn. En dat zal ons verplichten om te blijven vernieuwen.”
•
INFO: www.bostoen.be. november 2019 • Bouwbedrijf 25
BERNARD CONSTRUCTION
Onderdompeling in de virtuele wereld Niet alleen in de woningbouw maar ook in een ruimere projectontwikkeling is virtual reality een plus om belangstelling te wekken voor een project. Dat bleek uit de ervaringen van Bernard Construction.
B
ernard Construction is een onderdeel van de groep Cordeel. Het bedrijf is op dit ogenblik bezig met een kantoorgebouw bij de luchthaven van Bierset (Luik). Er is nog geen spade de grond in gegaan maar de beginfase van het project schiet goed op. De stedenbouwkundige vergunning is al toegekend.
Positieve return
Het project is een kantoorgebouw bij de luchthaven van Bierset. Een virtuele wandeling in een omgeving die nog niet bestaat.
Visueel overtuigend
Gedelegeerd bestuurder Sébastien Grutman heeft veel belangstelling voor nieuwe technologie en ziet er meerwaarde in. Hij gebruikte dus virtual reality om het kantoorproject voor te stellen aan een aantal genodigden tijdens Shake me Up, een evenement georganiseerd door het agentschap voor economische ontwikkeling van de provincie Luik. Sébastien Grutman: "Het agentschap zocht een plek voor de voorstelling van zijn nieuwe directeur en ook van een nieuw product dat het ontwikkeld had. Ze kwamen bij ons terecht, en wij hebben van de gelegenheid gebruik gemaakt om een virtual reality-voorstelling te organiseren van het project in Bierset, met VR-brillen."
heel weinig die deze technologie al geprobeerd hadden. De groep bestond uit bedrijfsleiders, mensen van studiebureaus, architecten, klanten … en de interesse was groot. Het bleek een heel interessante manier te zijn om vastgoed te promoten." En wat bracht het allemaal op? Gaat Bernard Construction dit nog vaker doen in de toekomst? Wat was de reactie? Sébastien Grutman: "Zeer positief. Heel wat mensen hebben het spelletje meegespeeld en vond de technologie interessant of toch minstens amusant. Ook voor ons als projectontwikkelaar-bouwbedrijf was het een overtuigende ervaring."
"Virtual reality is een instrument dat de commerciële kant van ons werk ondersteunt."
Vastgoedpromotie
In de loop van de avond in maart kregen een tweehonderdtal aanwezigen de kans om de VR-bril op te zetten en een virtueel bezoek te brengen aan een gebouw
26 Bouwbedrijf • november 2019
dat nog niet bestond. Sébastien Grutman: "Ze konden erdoor wandelen alsof ze er waren. Het was een complete onderdompeling. Iedereen vond het een unieke ervaring. Er waren er maar
"We wachten nu af of dit iets oplevert. Het is nu te vroeg om dat te zeggen. Voorlopig zie ik dit als een instrument dat de commerciële kant van ons werk ondersteunt. Klanten kunnen het nieuwe gebouw bij wijze van spreken tot in hun poriën voelen. Maar we zullen nu moeten onderzoeken wat het kost, want er kruipen uren werk in."
•
NIRLI
Wat kan een provider voor u doen? Bernard Construction ging in zee met Nirli voor de test met virtual reality. Deze provider maakt zich sterk dat hij oplossingen heeft op maat van onze sector. Algemeen directeur Jean-Marc Duyckaerts legt uit wat deze technologie voor de bouw kan doen.
J
ean-Marc Duyckaerts: "Nirli kan met virtual reality de link leggen tussen de verkoper en de koper van een goed. Daarbij focussen we op nieuwbouw. Onze oplossingen helpen alle betrokkenen doorheen een complexe fase van een project, namelijk: hoe gaat de nieuwe constructie er uitzien?"
Volledige oplossing
Een provider als Nirli kan de klant een volledige VR-dienstverlening aanbieden: computer, VR-helm met bril en een platform voor de digitale data van de klant. Jean-Marc Duyckaerts: "We gaan ter plaatse om alle toestellen en de nodige sensors te installeren. De klant krijgt ondersteuning van A tot Z als het nodig is."
Na de bouw
Zoals u kon lezen nam Bernard Construction Nirli onder de arm met commerciële bedoelingen: interesse wekken bij potentiële klanten door hen een virtuele wereld te presenteren. Jean-Marc Duyckaerts: "Maar de fase vóór de bouw is niet de enige. Er is ook de fase na de bouw. Wanneer de constructie er staat, kan een klant zijn project modelleren, aankleden en eventueel aanpassen. De bedoeling is dat het
platform een soort catalogus presenteert waarin de verschillende betrokkenen een aanbod van materialen vinden. Het gebouw in Bierset heeft een oppervlakte van 14 000 vierkante meter. Je kunt onze tools gebruiken om de ruimtes en verdiepingen in te richten."
Internet en 3D
Het internet wordt nu hoofdzakelijk gebruikt om tekst en beeld uit te wisselen. Maar de algemeen directeur van Nirli gaat ervan uit dat het internet en de virtuele wereld meer en meer verweven zullen zijn. Jean-Marc Duyckaerts: "In de toekomst zullen gebruikers in toenemende mate via het internet 3D-beelden delen die bruikbaar zijn in virtuele werelden. Wie deze evolutie niet wil ondergaan, bereidt zich best nu al voor, bijvoorbeeld door een 3D-catalogus op te zetten."
In de toekomst zullen gebruikers in toenemende mate via het internet 3D-beelden delen voor virtuele werelden.
Viewmaster
Tijdens het gesprek poneerde JeanMarc Duyckaerts een stelling die misschien verbazing zal wekken: virtual reality is eigenlijk niet nieuw. Jean-Marc Duyckaerts: "Een halve eeuw geleden bestonden er al VR-toepassingen. Ik heb het over de legendarische Viewmater, dat toestelletje waarmee je met behulp van kleine dia's levensechte 3D-beelden kon zien van plaatsen waar je nooit geweest was. Ook toen al maakte men zich los van plaats en tijd."
Kosten
En wat mag dat allemaal kosten? Is het efficiënt om een project aan de man te brengen met virtual reality nog vóór een aanzienlijk deel van de eenheden verkocht zijn? Vormen de kosten een rem? Jean-Marc Duyckaerts: "Voor een vaste prijs van € 350 per maand kun je bij ons toestellen huren die dienst kunnen doen voor verschillende projecten. Noem het leasing als je wilt. De ontwikkeling van een virtueel bezoek kost € 3 per vierkante meter, hoewel dat goedkoper wordt voor een groot gebouw. Dat zijn redelijke uitgaven, want een fout op de bouwplaats, wat kost dat? Wat kost een teleurgestelde klant? En wat kost het wanneer je langer moet wachten op je gebouw?"
•
november 2019 • Bouwbedrijf 27
VLAAMS REGEERAKKOORD
De Vlaamse Confederatie de komende regering 1 De Vlaamse regering streeft naar een verdubbeling van de hernieuwbare ener HERNIEUWBARE ENERGIE
gie tegen 2030. Het minimumaandeel hernieuwbare energie bij nieuwbouw en ingrijpende renovaties zou daarnaast omhooggaan.
2De registratierechten dalen met 1 % en zelfs meer bij energetische renova STEUN
tiewerken. De Vlaamse regering gaat er bij de federale regering op aandringen dat de btw voor vernieuwbouw overal naar 6 % gaat. Tegelijk versoepelt zij de voorwaarden voor een energielening. De bedoeling is dat woningen die van eigenaar veranderen binnen de vijf jaar grondig energetisch gerenoveerd worden.
joen voor scholen; € 195 miljoen voor O&O-infrastructuur; € 95 miljoen voor culturele topinfrastructuur; € 80 miljoen voor onroerend erfgoed; € 60 miljoen voor ziekenhuizen; € 55 miljoen voor sportinfrastructuur en € 30 miljoen voor IT. Bovendien is er sprake van minstens € 150 miljoen investeringen in fiets infrastructuur met een steil groeipad naar € 300 miljoen. Er komt geen kilometerheffing op personenwagens en de kilometerheffing op vrachtwagens tussen 3,5 en 12 ton wordt gehalveerd. De Vlaamse regering wil de uitspraaktermijn bij de Raad van State tot een jaar beperken. Ten slotte wil ze met de bouwsector een actieplan uitwerken om het aanbod van vakmensen in de erfgoedsector te verzekeren.
3De nieuwe regering behoudt het 6De VDAB wordt meer dan voorinstrumentendecreet. Maar eigenaars heen een regisseur op de arbeidsmarkt. HERBESTEMMING
zouden de juridische zekerheid krijgen dat zij bij herbestemming een "billijke" vergoeding krijgen.
4 De nieuwe regering streeft naar meer draagvlak voor ruimtelijke plan DRAAGVLAK VOOR PROJECTEN
nen. De burger en het middenveld worden daarbij betrokken in een vroeg stadium. Het uitgangspunt is eerder een bouwshift dan een betonstop.
5 Er komen maar liefst € 1,65 miljard bijkomende investeringen gespreid over INVESTERINGEN
de komende vijf jaar. Volgens de raming gaat het om € 635 miljoen voor mobiliteit en openbare werken; € 500 mil28 Bouwbedrijf • november 2019
ARBEIDSBEMIDDELING
De VDAB kan dus geschikte opleidingen (bijvoorbeeld van lokale bouwconfederaties en beroepsfederaties) rond specifieke bouwberoepen aankopen en die dan ter beschikking stellen van werkzoekenden via een systeem van vouchers.
7Gezien de enorme tekorten op de Vlaamse arbeidsmarkt wil de nieuwe KNELPUNTBEROEPEN
Vlaamse regering verder werken aan een beleid om hoog- en middengeschoolden naar de Vlaamse arbeidsmarkt aan te trekken voor knelpuntberoepen.
8 De nieuwe Vlaamse regering maakt een prioriteit van het versneld invoeren DUAAL LEREN
van duaal leren, met uitbreiding van de opleidingen in de hogescholen en het volwassenenonderwijs. Met univer siteiten wordt een structureel beleid uitgewerkt om van stages en praktijkervaring onderdeel te maken van een doctoraat. Syntra Vlaanderen wordt afgeschaft. Voor de ondernemersvorming wordt VLAIO de regisseur.
9 Binnen de circulaire economie wordt de bouw erkend als hefboom. Recyclage KRINGLOOPECONOMIE
vormt volgens het regeerakkoord de sluitsteen om alle grondstoffen maximaal te herwinnen. De VCB hoopt dan ook op steun voor de werking van de slooporganisatie Tracimat. Het asbestactieplan vormt een prioriteit. De nieuw regering wil de bouwsector ook richting circulaire en modulaire gebouwen doen evolueren en zal samen met de bouwsector een routeplan uitwerken. Bovendien wil zij inzetten op circulair ontwerp en circulair aankopen binnen instrumenten zoals de aanvaardingsplicht en green deals.
10
DIGITALISERING
Uit het Vlaams regeerakkoord blijkt ook nog de ambitie om van Vlaanderen een voortrekker in digitaal ondernemerschap te maken. Het energiesysteem moet worden gedigitaliseerd. De capaciteit voor energieopslag moet kostenefficiënt worden uitgebouwd. We moeten evolueren naar een flexibel en decentraal energiesysteem waar de verbruiker centraal staat. Lokale energiegemeenschappen krijgen een regelgevend kader. Ook de infrastructuur moet slimmer worden.
Bouw geeft punten aan Is het Vlaams regeerakkoord een goede of een slechte zaak voor de bouw? De VCB bestudeerde het en ontdekte tien goede maar ook tien minder goede punten. We beginnen het rapport met de goede punten.
1investeringen Er komt een drieprocentnorm voor 5 8De aangekondigde jobbonus zal aan in O&O maar geen inves- Het Planbureau Omgeving, een bestaan- de bouwsector voorbijgaan. Die wordt INVESTERINGSNORM
ONDERBOUWING RUIMTELIJK
JOBBONUS
BELEID
teringsnorm op lange termijn. De VCB had vooropgesteld dat de overheden in ons land gezamenlijk een investeringsnorm van 5 % dienen te halen om historische achterstand bij te benen.
2 De woonbonus wordt afgeschaft zonder valabel alternatief voor nieuw ALTERNATIEF VOOR WOONBONUS
bouw of renovaties. De nieuwe regering is niet ingegaan op de klimaatbonus die de VCB had voorgesteld en waarbij de woonbonus zou worden beperkt tot nieuwbouw en energetische renovaties. Dit regeerakkoord verhoogt vooral de drempel voor nieuwbouwprojecten.
de afdeling binnen het departement Omgeving, wordt versterkt. Taken die te maken hebben met beleidsondersteunende studies worden samengebracht in één hand. Maar er zijn vooralsnog geen studies over de noden van kwaliteitsvolle verdichting gepland. Het is onduidelijk of men de uitdagingen en oplossingen gaat bestuderen in het licht van de recente evolutie en de juridische realiteit.
6 Bij het realiseren van het juridische aanbod maakt de Vlaamse regering BOUWRECHTEN
maximaal gebruik van instrumenten zoals planologische ruil en verhandelbare bouwrechten.
3Het Vlaams Energieagentschap en de VCB hebben de verplichte energe- 7Tegen 2027 moet Vlaanderen de tische renovatie naar voren geschoven. eisen van de Europese Kaderrichtlijn ENERGETISCHE RENOVATIES
WATERBELEID
Deze staat niet in het regeerakkoord.
4 De nieuwe regering blijft ernaar streven om het bijkomend gemiddelde RUIMTEBESLAG
dagelijks ruimtebeslag al tegen 2040 terug te dringen tot nul hectare. De nieuwe regering wil ook het instrumentendecreet definitief goedkeuren. De heffing op de vermoede meerwaarde bij ruimtelijk rendement maakt hier deel van uit. Het lijkt weinig waarschijnlijk dat de nieuwe regering dit decreet nog zal willen bijsturen.
Water halen. Maar op dit punt bevat het regeerakkoord geen duidelijk engagement. De belangrijke streefdatum 2027 blijft onvermeld. Er zal nochtans minstens € 2,7 miljard nodig zijn, een bedrag dat kan oplopen tot € 3,7 miljard. In het regeerakkoord wordt dit niet afdoende vermeld, op volgende bemerking na: “Geld voor afvalwater moet gebruikt worden waarvoor het geïnd wordt, namelijk aanleg en onderhoud van riolering en zuiveringsinstallaties”. Dit zou neerkomen om een effectieve besteding van de inkomsten van de saneringsbijdrage voor investeringen. Maar de vorige regering is er evenmin in geslaagd die belangrijke investeringsbron aan te boren.
uitgefaseerd van een bruto maandloon van € 1700 tot een bruto maandloon van € 2500. En dat nu juist het loon dat in de bouwsector geldt. De jobbonus zal enkel de sectoren met lage lonen bevoordelen.
9 Het mechanisme van het Financieringsfonds voor Schuldafbouw en Eén FFEU
malige Investeringsuitgaven (FFEU) wordt vervangen door een vaste provisie van € 105 miljoen. Het is niet duidelijk of deze provisie jaarlijks dan wel eenmalig is. Voorheen had het FFEU doorgaans € 100 miljoen per jaar alleen al voor de aanpak van de gevaarlijke punten in het wegennet. Aanvullend werden met het FFEU nog andere investeringsnoden gedekt. In 2010 kwamen er bijvoorbeeld nog € 20 miljoen bij en in 2013 nog € 30 miljoen extra.
10
KMO-PORTEFEUILLE
De nieuwe regering wil fors besparen op de kmo-portefeuille waarop heel wat bouwbedrijven een beroep doen. In de meerjarenraming bij de begroting wordt ervan uitgegaan dat men € 73 miljoen kan besparen door de vermindering van het subsidiepercentage op de kmo-portefeuille.
•
INFO:
gerrit.degoignies@ confederatiebouw.be.
november 2019 • Bouwbedrijf 29
VCB VISIERAPPORT 2019
Digitalisering is geen bedreiging maar een kans Op 8 oktober stelde de Vlaamse Confederatie Bouw haar visierapport 2019 voor. Het heet Smart tools en talenten. Onder meer door de toepassing van artificiële intelligentie zullen niet alleen werktuigen maar ook gebouwen, wijken, steden en infrastructuur steeds slimmer worden. En daar hoeft u niet bang van te zijn. Integendeel, er liggen kansen te wachten voor aannemers.
D
e nochtans behoorlijk grote zaal in hotel Le Plaza in Brussel zat eivol op 8 oktober. De aanwezigen werden niet teleurgesteld. Boeiende video's, prikkelende analyses, een interessante gastbijdrage van Thierry Geerts (Country Director van Google België) … En dit alles naadloos aaneengelast door Goedele Wachters van de VRT. De presentatie van het visierapport was weer een evenement dat aan het denken zette.
Doorbraak
Marc Dillen (directeur-generaal VCB) gaf het startschot door een stand van zaken op te maken. Hoe digitaal zijn onze aannemers intussen? Volgens een recente VCB-enquête is het aandeel dat voluit de digitale transitie gemaakt heeft, nog vrij beperkt. Maar – en dat is significant – er is wel sprake van een grote toename vergeleken met 2017, toen de nationale Confederatie een gelijkaardige enquête deed. Het aandeel ondernemingen dat connected beheertools gebruikt, ging bijvoorbeeld van 15 naar 35 %.
Dankzij een handige app konden de aanwezigen vragen stellen en stemmen over enkele heikele thema's. 30 Bouwbedrijf • november 2019
De VCB maakte van de gelegenheid gebruik om met een handige app aan het publiek te vragen welke technologie de grootste kans heeft op een doorbraak. Virtual en augmented reality eindigde op één, gevolgd door drones op twee en het internet of things op drie. Niet onlogisch, volgens Marc Dillen. De winnaars zijn technologieën die een direct effect hebben op het bouwproces en die, zeker in combinatie met BIM, de productiviteit opdrijven.
Enkele video illustreerden dat verschillende van onze leden al grote stappen gezet hebben. Ons lid Danilith gebruikt in het atelier een gesofistikeerde metselrobot. Bij Bostoen is virtual en augmented reality een belangrijk aspect van de marketing geworden (zie ook blz. 24 in dit Bouwbedrijf). Ons lid BAM liet zien welk potentieel er bestaat voor slimme infrastructuur. Het WTCB is zeer intens bezig met onderzoek naar de mogelijkheden van BIM.
Goedele Wachters leidde de avond weer in goede banen.
Marc Dillen: "Het aantal aannemers dat digitale technologieën gebruikt is sterk toegenomen in twee jaar tijd."
En de onderneming Linea Trovata bouwt aan een heuse smart street in een project voor cohousing.
rente limieten. Zo zal niet alle communicatie draadloos kunnen zijn. Om grote hoeveelheden data snel door te sturen, zijn hoogfrequente signalen nodig. Maar die worden fel afgezwakt door veel materialen die in gebouwen voorkomen. Lokaal draadloos kan, maar kabels zullen nodig blijven. Het is ook nog even wachten tot batterijen krachtig en betaalbaar genoeg zijn om een significante rol te spelen in het energiebeheer van gebouwen. IMEC doet op dat gebied onderzoek. In tegenstelling tot wat misschien gedacht wordt, zijn de fotovoltaïsche zonnepanelen daarentegen nog niet uit-ontwikkeld. Kris Van de Voorde verwachte een heel mooie toekomst voor Specialty PV en Building Integrated PV (BIPV). Digital twins zitten nog in een experimenteel stadium, maar zijn zeer veel-
Futureproof
Kris Van de Voorde (IMEC) en Johan Vyncke (WTCB) bespraken vervolgens verschillende technologieën. Vyncke merkte op dat we volgens sommige voorspellingen hier in België over een, twee decennia misschien het klimaat van Canberra in Australië zullen hebben. De toepassing van nieuwe technologie moet dus futureproof zijn. Dat vereist flexibele systemen die passen in een servicebenadering maar ook in een kringloopeconomie. Kris Van de Voorde sloot zich daarbij aan en pleitte voor gemakkelijke moduleerbaarheid. Ondanks de grote vooruitgang die gemaakt wordt, heeft technologie inhe-
belovend. Als men genoeg data heeft, kan men het model van een constructie – de digitale tweeling – confronteren met het werkelijke gedrag en voorspellingen doen.
Betaalbaar?
Zal het allemaal betaalbaar blijven? "Dat mogen we niet uit de gaten verliezen," zoals Goedele Wachters zei. Digitalisering is geen doel op zich, repliceerde Johan Vyncke. Deze technologieën zullen hun toegevoegde waarde moeten bewijzen.
Twistpunt: data
De avond werd gekenmerkt door een positieve benadering van de technologische evolutie. Toch kwam een heikel punt aan bod: data. Om tools, gebouwen en steden smart te maken is de analyse van enorme hoeveelheden zeer diverse data nodig, van de route die u met de fiets neemt tot het verbruik van een verwarmingsketel op elk moment. Maar wie is de eigenaar van die data? Is dat de consument of het nutsbedrijf dat de elektriciteit levert? Gaat de betere service die dankzij de data geleverd wordt, gepaard met een verlies aan privacy? Zijn aannemers bereid hun data te delen met andere aannemers of met providers van diensten? Kris Van de Voorde hield het bij de stelling "goede contracten maken goede vrienden". Er zullen nieuwe businessmodellen nodig zijn.
Johan Vyncke (WTCB) en Kris Van de Voorde (IMEC) in gesprek met Marc Dillen en Goedele Wachters. Ze analyseerden het potentieel van verschillende nieuwe technologieën. november 2019 • Bouwbedrijf 31
VCB VISIERAPPORT 2019
DE JONGE VLAAMSE AANNEMERS VAN 2019 Traditiegetrouw reikte Tom Meeus (gedelegeerd bestuurder Federale Verzekering) de awards uit voor de jonge Vlaamse aannemers van 2019. De uitverkorenen waren dit jaar Cerina Marchetta (Marchetta), Tom Fransen (Fransen Bouwonderneming), Tom Spapen (BATO), Kristof Papeleu (Papeleu bvba) en Maarten Dutry (Maarten Dutry bvba). Tom Meeus maakte van de gelegenheid gebruik om de aandacht te vestigen op de producten van Federale die in de pipeline zitten en die perfect aansluiten op de digitale uitdagingen van de toekomst.
Maarten Dutry, Kristof Papeleu, Cerina Marchetta, Tom Fransen en Tom Spapen.
Hernieuwbare energie
Sinds 2014 zien we een toenemende productie van hernieuwbare energie, zeker door nieuwbouwwoningen en in iets mindere mate door grote installaties. "Het komt er nu op aan die energie goed te gebruiken," aldus Marc Dillen. Daarvoor zijn smart building en smart grids nodig. De digitale meter die naar voor geschoven wordt in het Vlaamse regeerakkoord is alvast een goede stap. Hij verwacht dat we binnenkort woningen een IQ zullen toekennen, gebaseerd op de mate waarin ze connected zijn. Europa steunt het idee van local energy communities en smart districts. Volgens Marc Dillen is het perfect mogelijk dat we over enkele jaren al nieuwbouwwijken hebben die volledig zelfbedruipend zijn op het gebied van energie. Merk overigens op dat deze evolutie het monopolie van de netbeheerders in de praktijk zal doorbreken.
As a service
In combinatie met BIM kunnen we evolueren naar building as a service, aangezien BIM alle aspecten en digitale 32 Bouwbedrijf • november 2019
diensten kan integreren van ontwerp over bouw tot de exploitatie en het einde van de levenscyclus. Is dat allemaal een bedreiging voor de bouw? Volgens Marc Dillen niet. De bekende consultant McKinsey kwam tot de conclusie dat smart cities gekenmerkt worden door 57 aspecten. 27 daarvan houden rechtstreeks verband In zijn slotwoord wees Jef Lembrechts erop dat intense samenwerking met alle betrokkenen meer dan ooit vereist zal zijn.
met de bouwsector. Smart cities creëren dus een markt voor bouwbedrijven.
Imagocampagne
Er bestaat talent op de arbeidsmarkt. Dat bleek uit een video over een jonge ambitieuze ingenieurs die aan de slag is bij ons lid Stadsbader. Maar een toenemend probleem is dat de bouw moeite heeft om dat talent te vinden. De overheid moet daaraan iets doen, bijvoorbeeld het duaal leren doortrekken naar het hoger onderwijs (zoals al gebeurd is in Wallonië). Maar ook de bouw moet zijn verantwoordelijkheid nemen, en Marc Dillen besprak de grote imagocampagne die de VCB opzet in samenwerking met universiteiten en hogescholen. Hij riep de aanwezigen op om hieraan mee te werken, door stages aan te bieden en in te zetten op masterproeven die deels op de werkvloer gemaakt worden.
Regeerakkoord
Hoe sluit het kersverse Vlaamse regeerakkoord aan op de verzuchtingen van onze sector? Marc Dillen sloeg en zalfde. De abrupte afschaffing van de woonbonus is een gemiste kans, die negatieve gevolgen zal hebben voor de tewerkstellingen. Deze regering wil een investeringsregering blijven. Goed, maar helaas ontbreekt een lange-termijn investeringsnorm. Positief is dan weer dat de passages over digitalisering in het akkoord helemaal op dezelfde golflengte als de bouw zitten.
Conclusie
Jef Lembrechts (voorzitter VCB) kreeg de eer om de presentatie af te sluiten en de aanwezigen uit te nodigen op het netwerkevent dat volgde. Maar eerst vatte hij de avond samen in enkele conclusies. De digitale doorbraak is begonnen in de bouw. De regering zou voor onze sector de rode loper moeten uitleggen. Onze bedrijven zijn bezorgd: zullen ze het talent vinden? Dienstverlening wordt enorm belangrijk, en ten slotte: meer dan vroeger zullen alle betrokkenen moeten samenwerken.
•
Thierry Geerts
verschillende keren terug tijdens de presentatie van het visierapport, en ook Geerts had het erover. Een auto bezitten zal niet meer nodig zijn. Dankzij AI bestaan er nu zelfrijdende auto's die mobiliteit as a service aanbieden, net zoals Spotify muziek aanbiedt as a service. Bankapps bieden tal van mogelijkheden. Je kunt ze al koppelen aan een auto, waardoor parkeergarages automatisch betaald worden.
"WIJ WONEN NU ALLEMAAL IN DIGITALIS" Keynote Speaker van de avond was Thierry Geerts (Country Director van Google België). Hij begon met een opvallende stelling: wij wonen eigenlijk niet meer in Vlaanderen, België of Europa. We zijn allemaal burgers geworden van Digitalis, het land van de vier miljard mensen die tegenwoordig connected zijn dankzij het internet. De smartphone is de grote connector die Digitalis gecreëerd heeft. Hij verbindt ons permanent met iedereen over de hele wereld. Hij verenigt een enorm aantal toepassingen in één klein toestel: wekker, gps, telefoon, fototoestel, tool om treintickets te kopen … Het zou ons in 1998 ongeveer € 30
digitalisering is artificiële intelligentie (AI). De revolutie veroorzaakt door AI zal nog ingrijpender zijn dan de smartphonerevolutie. Artificiële intelligentie boezemt soms angst in, denk maar aan de op hol geslagen robot in de film Robocop. Maar dat hoeft niet. Google wil de smartphone weer
op het werkblad verschijnt dan het recept. Maar een gadget is AI absoluut niet. Het gaat om de vierde industriële revolutie, na de industriële revoluties veroorzaakt voor de stoommachine, de elektriciteit en de computer. En vergis u niet, waarschuwde Geerts:
Voor de bouw Volgens Geerts bestaat de technologie al voor de bouw om mee te stappen in de vierde industriële revolutie, denk maar aan zaken als the cloud. Onze sector kan steden heruitvinden. Op dit gebied heeft Google zijn Toronto Sidewalk Lab opgericht. De technologie is dus niet het probleem, het gaat eigenlijk om een culturele revolutie. Maar op dat punt heeft het Belgische bedrijfsleven nog een weg af te leggen. Geerts sloot af met een paradox: in ons land zijn de mensen meer connected dan de ondernemingen …
De komst van artificiële intelligentie zal een ingrijpende revolutie veroorzaken, aldus Thierry Geerts. Maar bang hoeven we er niet voor te zijn. miljoen gekost hebben om al die toestellen en de rekenkracht van een moderne smartphone te kopen. Maar intussen heb je voor € 250 je eigen "afstandsbediening van de wereld, " aldus Geerts, die aan de zaal vroeg of aannemers dat potentieel al volledig benutten.
Artificiële intelligentie De volgende vlaag in de
in uw jaszak stoppen en de leefomgeving zelf intelligent maken.
Lerende machines AI is gebaseerd op machine learning. Machines worden getraind door ze enorme hoeveelheden data voor te schotelen, waarin ze dan steeds beter de patronen leren herkennen. Binnenkort kunt in u de keuken zeggen "hoe bereid je waterzooi?" en
de technologie bestaat al, de vierde industriële revolutie is bezig. Alle procedures zullen daaraan aangepast moeten worden. Boekhouding op een computer? Dat is echt wel iets van vroeger, want niet connected.
Dienst of bezit? Dienstverlening in plaats van bezit en in plaats van object. Het kwam
Hoe dachten de aannemers hierover? Na de toespraak van Thierry Geerts kregen ze de kans om hun eigen onderneming een score te geven, van 1 (helemaal niet klaar voor de digitale revolutie) tot 5 (wel helemaal klaar). Ongeveer 40 % van de aanwezigen gaven zichzelf de score 3, en nog eens 30 % de score 4. Een bemoedigend resultaat.
november 2019 • Bouwbedrijf 33
BOUWRADAR
De kostprijsberekening, de achilleshiel van veel aannemers De kostprijsberekening is vaak een zwak punt in bouwbedrijven. Ze doen het niet, of niet goed, en dat brengt hun voortbestaan in gevaar. De afdeling Bedrijfsbeheer en Kwaliteit van het WTCB doorkruist sinds jaar en dag het land om aannemers bij te staan op dit gebied. Dit artikel is een résumé van de – soms pijnlijke – lessen die daaruit getrokken kunnen worden.
D
e afdeling Bedrijfsbeheer en Kwaliteit spreekt vaak voor goedgevulde zalen, maar geeft ook advies op maat, ter plaatse in bouwbedrijven. Dat gebeurt onder meer voor BouwRadar, het project van de Vlaamse Confederatie Bouw dat aannemers kosteloos helpt om hun bedrijfsbeheer te verbeteren. Onlangs bereikte het WTCB de kaap van 100 begeleidingen voor BouwRadar. Tijd om de geleerde lessen op een rijtje te zetten. In uw belang, want een onjuiste kostprijsberekening is de voornaamste oorzaak van faillissementen in onze sector.
Absolute noodzaak
De afdeling Bedrijfsbeheer en Kwaliteit van het WTCB krijgt dagelijks vragen van aannemers over de correct calculatie voor bouwprojecten. Wat blijkt? Een groot aantal stemt de prijzen af op die van hun concurrenten. Het is evident dat men marktconforme prijzen moet hanteren. Maar men verliest vaak uit het oog dat men eerst een inzicht moet hebben in de kostenstructuur van de eigen onderneming. Andere aannemers werken dan weer met vaste eenheidsprijzen, bijvoorbeeld
34 Bouwbedrijf • november 2019
€ 50 per vierkante meter. Maar ook die manier van werken brengt risico’s mee. Elk project is anders en heeft zijn eigen moeilijkheden. Een vaste prijs hanteren zonder te weten of alle kosten gedekt zijn, kan nooit voor alle projecttypes een geschikte oplossing zijn. Tot slot zijn er ook aannemers die nooit berekeningen uitvoeren. Ze baseren hun prijzen louter op een ruwe schatting. De conclusies? Het moet beter, en er bestaat nood aan een laagdrempelige oplossing.
De drempels
De orderboekjes van aannemers waren goed gevuld in de voorbije jaren. Dat was onder meer zichtbaar aan de stapel offertes die gemaakt moesten worden. Nog altijd grijpen aannemers daarbij terug naar de oude recepten die we net beschreven. Wat houdt hen tegen om onderbouwd en correct te calculeren? Elk project is toch anders, is het argument dat het WTCB het vaakst hoort. Wellicht wordt bedoeld dat je in een projectmatige sector zoals de bouw iedere keer van nul moet beginnen. Daarvoor zorgen de klantvraag, de architect,
de onderaannemers, de leveranciers en alle andere betrokken partijen. Maar laten we even eerlijk zijn. Gelooft men dat echt, of is het een smoes om er niet aan te beginnen? Wat er ook van zij, één ding is zeker: met deze attitude kan het eerder geleverde werk nooit gerecupereerd worden voor toekomstige projecten. Er is met andere woorden geen structuur om op verder te bouwen. Het tweede dat bouwbedrijven tegenhoudt, is de schroom van zaakvoerders en calculators tegenover digitalisering. Dit is vreemd. Blijkbaar kan men wél een onderbouwde calculatie neerschrijven met pen en papier, maar wenst men deze niet in te geven in een digitale omgeving. Dat heeft onder meer tot gevolg dat alle kennis in het hoofd van de specialist zit, die meteen de benijdenswaardige positie heeft incontournable te zijn.
cpro als oplossing
Het is duidelijk: de goesting om aan de slag te gaan, moet nog aangewakkerd worden. Sinds 2017 biedt het WTCB dus een digitale tool aan, cpro genaamd. Cpro is laagdrempelig, snel, eenvoudig en gratis. Eén online rekentool volstaat om bouwprojecten op te volgen van offertes over facturen tot nacalculaties.
BEDRIJFSBEHEER EN KWALITEIT BIJ HET WTCB
1Een onderbouwde offerte bespaart heel GOED CALCULEREN = TIJDWINST LATER
wat tijd in de werkvoorbereiding van projecten. Met een druk op de knop krijg je de lijst van materialen die besteld moeten worden. Ook de berekening van de nodige werkuren maakt het plannen van projecten veel eenvoudiger.
2 Onderbouwde kosten voorzien is GOED CALCULEREN = GOED NA-CALCULEREN
belangrijk, maar het wordt pas echt zinvol wanneer ze achteraf vergeleken worden met de werkelijk gemaakte kosten. Enkel dan kan een aannemer nagaan hoe winstgevend een project was. Merk
op dat hij dat niet kan wanneer hij werkt met richtprijzen of ruwe schattingen.
3 Ook voor de relatie met de klant heeft GOED CALCULEREN = GOED COMMUNICEREN
een onderbouwde offerte voordelen. Een aannemer die op voorhand een helder beeld heeft van de kosten die hij aanrekent, kan helder en transparant communiceren met zijn klanten, en dat wekt vertrouwen.
4 Een onderbouwde offerte geeft een beeld GOED CALCULEREN = VINGER AAN DE POLS
van het totale financiële plaatje. Een aannemer weet bijvoorbeeld waar de ondergrens van de offerteprijs ligt wanneer hij uitgaat van de bouwkosten en pas nadien een toeslag aanrekent voor de winst en voor de verzekering, de marketing, de
BETON, in het hart van duurzaam bouwen
bedrijfsinfrastructuur en de andere algemene bedrijfskosten. Hij krijgt dus de broodnodige informatie om zijn bedrijf goed te besturen.
Nog vragen?
Cpro is een gratis rekentool van het WTCB speciaal gemaakt voor bouwkmo's. Geïnteresseerd? Neem dan een kijkje op cpro.wtcb.be en registreer u. U krijgt een bevestigings-email en kunt vervolgens de voorbeeldcalculaties ontdekken.
•
BouwRadar kan u niet alleen helpen met de kostprijsberekening. Het kan ook samen met u bekijken hoe uw bedrijf zich verhoudt tot andere bouwbedrijven en dieper ingaan op de toekomstplannen, het personeelsbeleid, juridische kwesties en nog veel meer. Bent u op zoek naar een klankbord? BouwRadar is kosteloos! Profiteer van deze begeleiding door in te schrijven op www.BouwRadar-vbc.be/aanmelding.
Partner van
infobeton.be Goede akoestische isolatie, optimale thermische inertie, brandbestendig, weinig onderhoud, economisch en recycleerbaar … Over zijn hele levenscyclus zorgt beton voor een gezonde en veilige omgeving. Beton bouwt de toekomst !
AnnBouwforum09/2019 210x140 nl.indd 13
Vorstlaan, 68 B11 1170 Brussel Tel. 02 645 52 11 info@febelcem.be www.febelcem.be
Antwerpen Nieuw Zuid
Om de instap te vergemakkelijken komt cpro met een aantal voorbeelden. Die zetten een aannemer vlot op weg naar zijn eerste digitale offerte. Ondertussen hebben al 2500 bouwbedrijven cpro gebruikt. Wat leren hun ervaringen?
De afdeling Bedrijfsbeheer en Kwaliteit van het WTCB staat bouwbedrijven bij in het verbeteren van de bedrijfsvoering. Ze bouwt haar expertise op door contacten met bouwbedrijven, onderzoek en eigen vorming. Haar knowhow brengt ze naar buiten via publicaties, opleidingen en individuele adviezen en begeleidingen. Naast kostprijsberekening en planning behoren ook lean bouwen en logistiek tot de actiedomeinen van de afdeling. Wilt u meer weten? Stuur dan een e-mail naar gebe@bbri.be.
23/09/19 09:46
november 2019 • Bouwbedrijf 35
BRUSSELSE BELEIDSVERKLARING
Een basis voor samenwerking met de bouw In juli maakte de Brusselse regering haar algemene beleidsverklaring 2019-2024 bekend. De Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad heeft ze intussen grondig geanalyseerd. "Aan uitdagingen geen gebrek, maar net als in het verleden staan we klaar om nauw samen te werken met regering," aldus de CBBH.
D
e CBBH koos voor ons uit de beleidsverklaring vier thema's die van groot belang zijn voor de bouw: de renovatiestrategie 2050, werkgelegenheid, stedenbouw en ten slotte het gebruik van het openbare domein. Aannemers die plaats in beslag nemen op het openbare domein moeten dit sinds 2014 melden aan het digitale OSIRIS-loket. Deze vier thema's zijn politieke keuzen die elk hun eigen uitdaging stellen. Maar de CBBH heeft oplossingen.
Renovatiestrategie 2050
In mei maakte de Brusselse regering bekend hoe ze de bestaande gebouwen in het gewest zuiniger wil maken (zie ook Bouwbedrijf van september 2019). Tegen 2050 mogen Brusselse woningen gemiddeld nog slechts 100 kWh per vierkante meter verbruiken, wat overeenkomt met een Brussels E-peil C+. Men zal de eigenaars verplichten om energiebesparende werken uit te voeren, merkt Hugues Kempeneers op (manager Kringloopeconomie, Milieu en Energie bij de CBBH). Hugues Kempeneers: "Het Brussels gewest wil een voorbeeld blijven wat betreft de energieprestaties van woningen. De lat ligt zeer hoog. Nu moeten 36 Bouwbedrijf • november 2019
we onderzoeken hoe we die 570 000 Brusselse woningen van vóór 1960 gaan renoveren, en hoe we de sector in staat gaan stellen om dat te doen. Het gaat hier om werken ter waarde van miljarden."
Belastingkrediet
Enkele jaren geleden voerde Brussel een belastinghervorming door. De CBBH pleit sindsdien voor een fiscaal instrument dat renovaties stimuleert. Hugues Kempeneers: "In 2017 hebben we aan de regering een belastingkrediet voorgesteld voor werken die de energieprestaties verbeteren. Op die manier zou je mensen in staat stellen om de broodnodige renovaties uit te voeren. Een dergelijke maatregel is van kapitaal belang voor de CBBH. De woonbonus werd immers afgeschaft in 2017. Er kwam wel een vermindering van de registratierechten met een abattement maar dat is geen goed idee. Het moedigt de woningrenovaties niet aan en bovendien drijft het de woningprijzen op." De renovatie-inspanningen zouden geïntegreerd moeten worden met smart bouwen en de kringloopeconomie. Zo kunnen ze leiden tot duurzaamheid in alle betekenissen van het woord.
Werkgelegenheid
De tweede uitdaging is de werkgelegenheid, en ook op dit punt is de boodschap van de CBBH ondubbelzinnig volgens Sihame Al Barajraji (manager Werkgelegenheid, Opleiding en Onderwijs). Sihame Al Barajraji: "Onze bedrijven willen aanwerven maar het aanbod op de arbeidsmarkt is veel te klein en heeft bovendien niet de gezochte vaardigheden. Op zijn eentje neemt de Brusselse bouw elk jaar duizend nieuwe mensen aan, en de behoeften zullen in de komende maanden nog in snel tempo toenemen. Er is niet alleen de renovatiestrategie. Op de korte termijn zal de overheid nog andere grote investeringen doen, onder meer in de Brusselse tunnels en bruggen." Een van de oplossingen die de CBBH voorstelt, is het sluiten van sectorale akkoorden tussen de bouw en het Brussels Gewest. Deze moeten de sector een hoofdrol geven in de plannen voor opleiding en tewerkstelling.
Stedenbouw
Een derde heikel punt in Brussel is het stedenbouwkundig beleid, en dan vooral de lange wachttijden voor vergunningen.
Werken die de straat innemen, moeten gemeld worden. Maar de administratieve overlast die daarmee gepaard gaat, is aanzienlijk.
OSIRIS
Zoals opgemerkt moeten aannemers sinds 2014 het gebruik van het openbare domein melden. En zo komen we aan het vierde thema: administratieve vereenvoudiging. De CBBH vraagt al van in het begin een vereenvoudiging van de administratieve procedures en van de digitale tool die gebruikt moet worden. Geen van de twee is afgestemd op aannemers en daardoor veroorzaken ze tijd- en geldverlies. Sihame Al Barajraji: "Bouwbedrijven kunnen er niet meer aan uit hoe ze een toestemming kunnen verkrijgen. Er zijn twintig beheerders van het openbare domein, de negentien gemeenten en het Gewest. Alle twintig springen ze anders om met de aanvragen. Dat is onbegrijpelijk voor een aannemer."
Administratieve vereenvoudiging
Sinds 1 oktober bestaat er in Brussel nieuwe regelgeving op het openbare domein. Ook de software is vernieuwd. De CBBH hoopt dat een significante administratieve vereenvoudiging het gevolg zal zijn. En mocht dat niet zo zijn, dan vraagt de CBBH aan de regering om de meerwaarde van de verplichting objectief te evalueren en ze eventueel af te schaffen.
Maatregelen die energiebesparende renovaties stimuleren, zijn van kapitaal belang voor de Brusselse bouw. Hugues Kempeneers: "Daar moet dringend iets aan gebeuren. We horen op dat gebied veel klachten van onze leden en hun klanten. Investeerders aarzelen om in Brussel te investeren, want
de wachttijden zijn te lang en de onzekerheid te groot. De Brusselse ruimtelijke ordening is wel herzien, maar dat volstaat niet. We doen dus een oproep aan het Gewest en de gemeenten: verleen die vergunningen binnen een redelijke termijn."
Digitalisering
De digitalisering van administratieve procedures biedt veel kansen en zou in dit geval een win-win-oplossing zijn. Hugues Kempeneers: "We vragen dus aan de overheden om te digitaliseren. Brussel zou zijn achterstand in een voorsprong kunnen ombuigen door nu al beginnen na te denken of ze blockchain zouden kunnen inzetten."
Besluit
Voor Laurent Schiltz van de CBBH is het duidelijk dat de bouwsector en de overheid zullen moeten samenwerken om de obstakels uit de weg te ruimen. Laurent Schiltz: "De Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad staat ter beschikking van de regering om de beleidsverklaring in werkelijkheid om te zetten, maar op voorwaarde dat de administratieve lasten niet toenemen. Administratieve vereenvoudiging zal in de komende vijf jaar een krachtlijn zijn in onze werking."
•
INFO:
hugues.kempeneers@ confederatiebouw.be.
november 2019 • Bouwbedrijf 37
De Belgische vakbeurs voor alle installatietechnieken:
binnenklimaat, sanitair, elektrotechniek, automatisering én beveiliging, verwarming, schoorsteenvegen, waterbehandeling. In de ruime hallen van Brussels Kart Expo van 9u00 tot 19u00. Gratis toegang voor bouwprofessionals. Sfeer en gezelligheid verzekerd dankzij gratis buffetten en drank.
Kom gratis naar de beurs en schrijf in via www.installday.be
VRIJDAG 22 NOVEMBER 2019
organisatie:
mediapartners:
by Techlink
by Techlink by Techlink
initiatief van:
by Techlink
Vakbeurs en netwerkevent van het jaar voor fabrikanten, voorschrijvers, architecten en vakmannen uit de volledige afwerkingsector: schilders, schrijnwerkers, plaatsers van plafond- en wandsystemen, parket-, tegel- en mozaïekplaatsers, stukadoors, glazenmakers,… In de ruime hallen van Brussels Kart Expo in Groot-Bijgaarden van 9u00 tot 19u00. Gratis toegang tot meer dan 160 standen. 4.300 bezoekers op 1 dag tijd. Gemoedelijke sfeer met gratis buffetten en drank.
Kom gratis naar de beurs en schrijf in via www.dagvandeafwerking.be
DINSDAG 26 NOVEMBER 2019
De Nationale Raad van Dak- en Dichtingswerken nodigt u uit op haar
■ Dé leidinggevende vakbeurs en het netwerkevent in de Benelux voor dakdekkers, dakafdichters, fabrikanten, architecten, voorschrijvers en vakmannen uit de dakensector… ■ In de ruime hallen van Brussels Kart Expo van 09u00 tot 19u00. ■ Gratis toegang tot meer dan 140 standen. ■ 4.100 bezoekers op 1 dag tijd. ■ Gemoedelijke sfeer met gratis buffetten en drank.
VRIJDAG 29 NOVEMBER 2019
Kom gratis naar de beurs en schrijf in via www.belgianroofday.be organisatie:
media partner:
initiatief van:
STUDIEREIS
Groen in de bouw – de Franse aanpak
verkeersader van Bordeaux naar de grens met Spanje. Het traject loopt door verschillende zones van Natura 2000, het Europese netwerk van beschermde gebieden. Daarom werden maatregelen genomen. Er wordt gewerkt met een klassiek drietrapsschema: natuurschade zoveel mogelijk vermijden; als er toch schade is deze herstellen; en als dat niet mogelijk is, compenseren in de nabijheid. Natuurwaarden kregen aandacht van in de ontwerpfase. Daardoor vielen de uitvoeringskosten veel goedkoper uit. De combinatie van weg- en omgevingsaanleg is minder duur dan een spreiding over twee fasen.
Welke rol kan groen spelen in stadherwaardering en bij de aanleg van infrastructuur? De Vlaamse Confederatie Bouw organiseerde van 26 tot 28 september een studiereis naar Frankrijk om te onderzoeken hoe ze die vraag daar beantwoorden.
E
r reisden dertien deelnemers mee naar Frankrijk, waarbij delegaties van het Agentschap Natuur & Bos, het Agentschap Wegen en Verkeer en andere overheidsdiensten. De eerste plaats die aangedaan werd, was Bègles net ten zuiden van Bordeaux. De economische hoofdactiviteit daar was vroeger het drogen van zoutevis (morue). Maar de productie viel stil en Bègles begon te verpauperen.
Samenwerking
Onderhoudsarm groen
Intussen zijn pogingen gedaan om de stad nieuw leven in te blazen. Zo werd een tramlijn naar Bordeaux aangelegd. De studiereis bezocht Terres Sud, een project met verschillende woonblokken. Ze hebben een beperkte hoogte en zetten elkaar niet in de schaduw. Opvallend is dat de bebouwing minder dan de helft van de totale oppervlakte inneemt. Het onbebouwde deel werd aangelegd met streekeigen, onderhoudsarm groen. Op verschillende plaatsen liggen wadi's, bufferings- en infiltratievoorzieningen in open lucht waarin hemelwater tijdelijk opgeslagen wordt. In de straten van Terre Sud kun je niet parkeren. Er staan
De deelnemers aan de studiereis bij het streekeigen groen dat aangeplant werd op een nieuwe woonontwikkeling.
wel twee parkeertorens, die herbruikbaar gebouwd zijn. De ruimtes kunnen omgevormd worden tot kantoren.
Van bij het begin
Les Sècheries was het tweede woonproject dat bezocht werd. Daar werden de grote lijnen van de beplanting al vastgelegd van bij de start van het project. De bomen waren al aan het groeien tijdens de bouw. Dat creëert een aangenaam beeld. Maar het vergt wel voorzichtigheid van de aannemers, aangezien ze de bomen en hun wortels
niet mogen beschadigen. Ook hier werd het autoverkeer aan banden gelegd. Er is een klassieke toegangsweg met gescheiden fiets- en voetpaden, maar de verdere ontsluiting bestaat uit smalle, kronkelende betonwegjes waarop autorijden mag, maar niet prettig is. Hierdoor ontstaat een publieke ruimte waar kinderen kunnen spelen.
Autoweg door Natura 2000
De gemeenten en de lokale natuurbeweging werden betrokken bij de natuurbescherming, onder meer bij de aankoop van een compensatiegebied. Soms is er veel overleg nodig om de neuzen in dezelfde richting te krijgen. Dat bleek bijvoorbeeld bij de bouw van een koker die een waterloop verlegt. Er wordt nog altijd gediscussieerd over de begeleidende maatregelen. De studiereis bezocht ook Urrugne bij de Spaanse grens, waar drie jaar geleden struiken geplant werden langs geluidsschermen. Deze hebben de functie van de schermen intussen volledig overgenomen. Het plantgoed kan ongehinderd verder groeien en de geluidsschermen aan het oog onttrekken.
•
De tweede dag bezocht de studiereis de verbreding van de A63, een belangrijke
INFO:
tim.vanhelden@ confederatiebouw.be.
november 2019 • Bouwbedrijf 39
WTCB
Drones ten dienste van de bouwsector: technologieën, uitdagingen en vooruitzichten Onder deze titel heeft het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) recentelijk een monografie gepubliceerd waarin gewezen wordt op het belang van de rol die drones te spelen hebben in de bouw. Drones kunnen vandaag de dag tal van taken uitvoeren, die vroeger louter voorbehouden waren voor menselijke operatoren. Dit leidt tot tijdwinst, een grotere veiligheid, een betere precisie … Na het lezen van deze monografie zal u weten welke plaats de drone ingenomen heeft en nog zal innemen in onze sector!
D
eze nieuwe monografie van het WTCB bevat een schat aan informatie over drones, over hun talloze mogelijkheden voor de bouwsector, maar ook over hun huidige beperkingen en hun mogelijke evoluties. Deze ‘luchtvaartuigen zonder piloot noch passagier aan boord’ waren tot voor enkele jaren voorbehouden voor militaire doeleinden, maar zijn recentelijk ook toegankelijk geworden voor het grote publiek. Ze kunnen
Afb. 1 - Op deze bouwplaats wordt er een drone gebruikt voor de fotogrammetrische opmeting van een gebouw.
40 Bouwbedrijf • november 2019
voorzien worden van een brede waaier aan uitrustingen, zoals fototoestellen, thermische camera’s, gps-systemen … Op de bouwplaats kunnen ze gebruikt worden om moeilijk toegankelijke zones te inspecteren, 3D-modellen van het terrein te realiseren en nog zoveel meer! Deze monografie geeft een overzicht van de beschikbare technologieën, met bijzondere nadruk op deze die interessant kunnen zijn voor de bouwsector, zonder daarbij hun wettelijke en techni-
sche beperkingen uit het oog te verliezen.
De drone is sterk geëvolueerd
De huidige drones hebben het stadium van het model voor verlichte amateurmodelbouwers ruimschoots overtroffen. Voor de professionele sectoren heeft de diversiteit aan sensoren en tools die in een drone geïntegreerd kunnen worden ervoor gezorgd dat deze technologie voor tal van taken overwogen kan worden.
Afb. 2 - Het transport van de drone werd vereenvoudigd dankzij zijn plooibare armen.
Afb. 3 - Dankzij de toegenomen rekencapaciteit van de huidige computers kan het gebouw door middel van een softwareprogramma in 3D gereconstrueerd worden op basis van foto’s die door de drone genomen werden vanuit verschillende perspectieven.
Afb. 4 - Dit door een drone gecreëerd digitaal model van de vervorming van een gevel drukt voor elk punt de afstand tot een gemiddeld vlak uit. De blauw- en roodgekleurde zones duiden de grootste afwijkingen aan ten opzichte van dit gemiddelde gevelvlak.
Denken we maar even aan drones voor het bezorgen van pakjes, zoals nu reeds het geval is bij een bekende onlinedistributeur … De dronegerelateerde technologieën zijn in volle bloei. Wat de op de drone gemonteerde apparatuur betreft, zullen de miniaturisatie en de democratisering van de elektronica zich verder blijven ontwikkelen. Hierdoor zal de integratie van meerdere sensoren op eenzelfde platform steeds gebruikelijker worden, wat zal leiden tot efficiëntere opmetingen en inspecties. De drones zullen ook alsmaar autonomer worden, niet alleen vanuit een energetisch oogpunt, maar vooral door hun toegenomen intelligentie (artificiële intelligentie). Verder zullen ze actiever ingezet worden op de bouwplaats, bijvoorbeeld voor gecoördineerde vluchten van meerdere toestellen. Drones kunnen eveneens gebruikt worden voor het creëren van BIM-modellen en talloze andere toepassingen. Het is dus de hoogste tijd om ze onder de aandacht te brengen!
Een voorsmaakje op de monografie
Enkele sprekende beelden, onttrokken uit de WTCB-monografie… Zoals duidelijk blijkt uit de hier voorgestelde beelden, heeft de drone zeker en vast zijn plaats op de bouwplaats van vandaag en morgen en dit, zowel voor nieuwbouwprojecten, renovatieprojecten (zelfs erfgoed), industriële sites als voor ruimtelijke ordening en infrastructuren.
•
Afb. 5 - De schade ten gevolge van een explosie op de bouwplaats kan in detail geanalyseerd worden met behulp van een drone.
HOE KAN MEN DE MONOGRAFIE ‘DRONES TEN DIENSTE VAN DE BOUWSECTOR’ VERKRIJGEN :
Afb. 6 - Gebruik van een drone voor het transport van bouwmaterialen.
Deze nieuwe WTCB-monografie kan gedownload worden via de rubriek Publicaties op de website www.wtcb.be.
november 2019 • Bouwbedrijf 41
WTCB
D
e monografie nr. 32 van het WTCB met als titel ‘Het gebruik van gerecycleerde betongranulaten in beton’ bundelt als het ware alle bestaande kennis en ervaring over het gebruik van gerecycleerde granulaten, afkomstig van het breken van puin van betonconstructies en -verhardingen, die dus een hoog gehalte aan beton en natuursteen bevatten. De fractie die het meest geschikt is voor een gebruik in beton is de ‘grove’ fractie, d.w.z. de granulaten waarvan de kleinste afmeting van de korrels groter is dan of gelijk is aan vier millimeter. Deze granulaten benaderen immers het sterkst de natuurlijke grove granulaten waarmee men de meeste ervaring heeft.
Betrokken actoren
Dit document is vooral gericht op de integratie van deze granulaten in gebruiksklaar beton. Het is bestemd voor de diverse actoren uit de bouw- en sloopafvalketen, met andere woorden de recyclage van gebroken beton met het oog op het verkrijgen van granulaten die bruikbaar zijn in beton. Het gaat hier in eerste instantie om de bedrijven die beton met gerecycleerde granulaten produceren en gebruiken en die dus in staat moeten zijn om de technische en praktische uitdagingen die gepaard gaan met dit materiaal aan te gaan. Wij denken hier met name aan de betonproducenten en aannemers. Dit document is echter ook interessant voor tal van andere actoren. De slopers hebben een rol te spelen bij het opstellen van het sloopplan. Zij moeten de afbraak zodanig organiseren dat de sorteerinstallaties en puinbrekers kwaliteitsvolle gerecycleerde granulaten voor gebruik in beton zouden kunnen produceren. Deze monografie moet ook de ontwerpers, studiebureaus en bouw heren het nodige vertrouwen geven om te kiezen voor een beton met gerecycleerde granulaten, gelet op alle ervaring die reeds opgedaan werd met dit materiaal. 42 Bouwbedrijf • november 2019
De kunst om beton te maken met … beton Het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf heeft in juli van dit jaar een rijkelijk geïllustreerde monografie van meer dan honderd pagina’s gepubliceerd over het gebruik van gerecycleerde betongranulaten in beton. Dit document werd opgesteld door de ingenieurs J. Vrijders (WTCB) en L. De Bock (OCW) onder leiding van de werkgroep ‘Recyclage en beton’, opgericht in de schoot van het Technisch Comité Ruwbouw en algemene aanneming van het WTCB en past perfect in de context van de circulaire economie.
rings- en werfaspecten wordt er dieper ingegaan op het volledige proces, van initieel idee tot realisatie, met de nodige aandacht voor de kwaliteit, de manier van voorschrijven … • Na enkele praktische toepassingsvoorbeelden vindt de lezer tot besluit een aantal aanbevelingen voor het (ruimere) gebruik van gerecycleerde granulaten in beton voor gebouwen en wegenistoepassingen.
De kringloop sluit zich
De Belgische bouwsector produceert op jaarbasis meer dan vijf miljoen ton betonafval… De granulaten die gebruikt worden in de betonsamenstelling hoeven niet noodzakelijk van de eerste generatie te zijn. (© foto: Nicolas Oldenhove)
Een rijke inhoud
• De monografie nr. 32 maakt eerst een stand van zaken op omtrent het belang van grondstoffen en afvalbeheer in de bouwsector en gaat dieper in op het sluiten van de kring loop. Ze maakt een korte schets van de historiek van de recyclage van bouwafval (toegespitst op de steen achtige fractie, het puin) en geeft een overzicht van de huidige toepassingen van gerecycleerde granulaten. Verder wordt er ingezoomd op de wettelijke verplichtingen, de duurzaamheidsaspecten en de milieuimpact. • Ze focust op de eigenschappen die vereist zijn om een mogelijk gebruik van de gerecycleerde granulaten in beton toe te laten en beschrijft de processen die leiden tot een nieuw beton van hoge kwaliteit: slopen, puin breken en verwerken. • De auteurs onderzoeken de mogelijkheden om de primaire granulaten te vervangen door gerecycleerde betongranulaten en geven een overzicht van de beperkingen en de praktische aspecten bij de productie van het beton. • Bij het bespreken van de uitvoe-
Gerecycleerde betongranulaten afkomstig van het breken van sloopafval kunnen gebruikt worden in structureel beton voor gebouwen en wegenistoepassingen. Het beton wordt zodoende beter gevaloriseerd en de levenscyclus wordt gesloten, door het zogenoemde afval om te vormen tot een secundair product. De Belgische bouwsector produceert op jaarbasis meer dan vijf miljoen ton betonafval. Het hergebruik van gebroken beton in nieuw beton vertegenwoordigt dus een ware recyclagemijn en kadert perfect binnen de context van duurzaam bouwen!
•
HOE KAN MEN DE MONOGRAFIE NR. 32 VERKRIJGEN? De monografie nr. 32 met als titel ‘Het gebruik van gerecycleerde granulaten in beton’ kan gedownload worden via de rubriek Publicaties op de website www.wtcb.be.
november 2019 • Bouwbedrijf 43
THOMAS & PIRON
Delta huisvest ook een tentoonstellingsruimte, een museum, een mediatheek, kantoren, een boetiek, winkels, een documentatiecentrum voor kunst en een café-restaurant. (foto: Sto)
Onlangs werd het Huis van de Cultuur van de provincie Namen ingehuldigd. Het ligt aan de samenvloeiing van Samber en Maas, en is een herkenningspunt waar de stad trots mag zijn. Het werd gebouwd door ons lid Thomas & Piron Bâtiment.
Delta in Namen, een atypisch project
W
e horen u nu mompelen: Thomas & Piron Bâtiment … Is dat geen woningbouwer? In Vlaanderen is het bedrijf wellicht vooral als dusdanig bekend. Maar toch dong het mee naar deze design & buildopdracht met Coeur de Ville, een consortium waarin ook het bekende architectenbureau Samyn & Partners en verschillende studiebureaus zaten. Enigszins verbaasd haalde het consortium de opdracht ook binnen. Maar de verbazing maakte snel plaats voor fierheid, vertelde Aubry Lefebvre (gedelegeerd bestuurder Thomas & Piron Bâtiment) op de inhuldiging. Aubry Lefebvre: “Ik zou zelfs zeggen: drievoudige fierheid. Ten eerste omdat niemand Thomas & Piron verwacht had voor een dergelijk prestigieus project. Ten tweede omdat we ondanks de talrijke uitdagingen tot het uiterste gegaan zijn op het vlak van kwaliteit, in samenwerking met onze talrijke partners en leveranciers. En ten derde omdat we dankzij de goede voorbereiding binnen het budget gebleven zijn.”
Niet gemakkelijk
De opdrachtgever, het provinciebestuur van Namen, trok
44 Bouwbedrijf • november 2019
€ 20 miljoen exclusief btw uit voor dit project. Een aanzienlijk bedrag, maar even aanzienlijk waren de uitdagingen. Neem bijvoorbeeld de plaats: waar twee rivieren samenkomen, in het hart van de stad, omringd door nauwe straten. Aubry Lefebvre: “Het was niet evident om kranen op te stellen, opslagplaatsen te creëren en containers te plaatsen. We hebben zelfs boten gebruikt om materialen aan te voeren en om duizenden kubieke meter grond af te voeren. Dat is relatief zeldzaam in onze sector.“ Het project bestond deels uit nieuwbouw en deels uit de renovatie en de uitbreiding van een bestaand gebouw. Dat was een bijkomende uitdaging: hoe kon men de culturele erfgoedwaarde van de site bewaren? Het oorspronkelijke gebouw, een ontwerp van Victor Bourgeois dat ingehuldigde werd in 1964, moest gerespecteerd worden. De afbraak en de heropbouw verliepen dus in verschillende, zeer delicate fasen. De onderneming moest een aantal atypische maatregelen treffen om de stabiliteit te garanderen. Aubry Lefebvre: “We hebben de fundamenten van de bestaande constructie versterkt omdat er op bepaalde plaatsen
De halfcirkelvormige voorgevel staat nu een verdieping hoger en is verlengd met een koepelzaal aan de voorkant en met een portiek voor de receptie. (foto: Sto)
verdiepingen moesten bijkomen. De halfcirkelvormige voorgevel staat nu een verdieping hoger en is verlengd met een koepelzaal aan de voorkant en met een portiek voor de receptie. Bovendien moesten we een verbinding maken tussen het oude en het nieuwe gebouw. Maar die staan niet op hetzelfde type fundament, en dus moesten we een manier vinden op het risico op scheuren te elimineren.” Ook de installaties zijn atypisch. Zo werd een warmtepomp geplaatst die energie uitwisselt met de Samber. Het Huis van de Cultuur heeft nu een oppervlakte van 6000 vierkante meter, een derde meer dan vroeger.
Tamboerzaal
Het Huis telt nu drie zalen in plaats van één grote zaal vroeger. Deze werd afgebroken en op halve grootte heropgebouwd. Hij telt nu 600 zitplaatsen, die weggeschoven kunnen worden om ruimte te maken voor een rechtstaand publiek. De kleinste zaal is volledig nieuw en heet la salle Médiator, letterlijk vertaald: “de plectrumzaal”. Er kunnen een honderdtal personen binnen. Het opvallendst is evenwel de nieuwe Tamboerzaal (la salle Tambour) die plaats biedt aan honderdvijftig mensen. Hij is omringd door een cilindervormige muur die van ver zichtbaar is, een mooi contrapunt voor de citadel van Namen die ertegenover ligt.
Ontmoetingsplaats
Delta, zoals het nieuwe cultuurhuis heet, wil er voor ieder-
een zijn – ook voor minder mobiele mensen. Delta kreeg zelfs een groen certificaat van de Waalse vzw Access-i. Dat is de hoogste quotering voor toegankelijkheid. Het was meteen een primeur voor Waalse overheidsgebouwen van dit type, aldus Aubry Lefebvre. Naast de drie podiumzalen huisvest Delta een ruimte voor tentoonstellingen, een museum, een mediatheek, kantoren, een boetiek, winkels, een documentatiecentrum voor kunst en – vanzelfsprekend – een café-restaurant. Er kunnen twee artists in residence verblijven en er zijn drie opname- en repetitiestudio’s. Aubry Lefebvre: “In die studio’s hebben we bijzondere zorg besteed aan de akoestiek, met gipsplaten die losgekoppeld zijn van de ruwbouw en geluiddempende panelen met rotswol en houtvezels.”
Uitzicht
Vroeger ging je naar dit Naamse cultuurhuis voor een concert of een tentoonstelling. Maar nu kun je er ook zonder een toegangsticket te kopen aangename momenten doorbrengen. Mocht u er ooit zijn, vergeet dan vooral niet om op de bovenste verdieping het terras met panoramisch uitzicht te bezoeken. Een prachtige plaats om de Waalse hoofdstad te bewonderen. Ingenieus is trouwens ook de manier waarop het gebouw in de omgeving geïntegreerd is. Onder de Tambourzaal zijn trappen aangelegd waarop je kunt zitten terwijl een orkest speelt op een boot op de rivier.
•
november 2019 • Bouwbedrijf 45
LEDENVOORDELEN NOVEMBER
Cadeautjestijd! Geniet met uw Businesskaart altijd het grootste voordeel op uw speelgoedaankopen bij DreamLand en Dreambaby! December staat voor de deur en dit betekent cadeautjesmaand! Met uw Businesskaart geniet u op elk moment het grootste voordeel in alle winkels van DreamLand en Dreambaby. Haal zo u cadeautjes voordelig in huis!
Surf snel naar businesskaart.be voor meer informatie over de werking van de Businesskaart en ontdek al de lopende acties!
Welke voordelen?
U kan u ook inschrijven op de nieuwsbrief zodat u op de hoogte blijft van alle lopende acties en voordelen van de Businesskaart!
Met uw Businesskaart geniet u het hele jaar door van deze professionele voordelen:
• 10 % bij Dreambaby* • 7 % op school- en kantoorbenodigdheden bij DreamLand • 5 % op een ruim assortiment van DreamLand*
Uw nieuwe Businesskaart niet ontvangen? Vraag ze dan nu aan bij de Confederatie Bouw via bestellingen@confederatiebouw.be
Naast uw professionele voordelen worden ook de meeste winkelacties automatisch op uw Businesskaart opgeladen. U vindt een volledig overzicht van de acties op businesskaart.be. Loopt er gelijktijdig een actie op hetzelfde assortiment? Dan wordt met de Businesskaart altijd het grootste voordeel in rekening gebracht. U ontvangt uw korting zodra u uw kaart aan de kassa toont. De Businesskaart is niet geldig op online bestellingen bij DreamLand, Dreambaby of ColliShop.
46 Bouwbedrijf • november 2019
*De voorwaarden vindt u terug op www.businesskaart.be
Dagboek der Werken Het Dagboek der Werken (opgemaakt conform aan de eisen van de overheid), wordt bijgehouden op elke bouwplaats door de afgevaardigde van de aanbestedende overheid. Dagelijks worden alle aanduidingen in verband met de uitvoering van de werken vermeld. Het dagboek der werken geeft een stand van zaken van de werken weer en een samenvatting van de genomen beslissingen en aangegane overeenkomsten, evenals de bevelen van het bestuur en van de ontwerper. Het dagboek der werken wordt permanent bewaard op de bouwplaats tot aan de voorlopige oplevering van de opdracht. Het bestuur, de aannemer en de ontwerper ontvangen meestal wekelijks een afschrift van de aantekeningen die in de afgelopen week werden opgemaakt. Het dagboek der werken is in de eerste plaats bedoeld voor de overheidsopdrachten maar kan ook nuttig zijn voor private werken.
Speciale verkoopprijs enkel voor de maand november Ledenprijs voor deze publicatie: € 11, (exclusief BTW) Niet-ledenprijs voor deze publicatie: € 21, (exclusief BTW) Deze uitgave kan besteld worden via de website www.confederatiebouw.be/ e-shop/publicaties/juridisch/ type-contracten en nuttige documenten. Er kan ook gemaild worden naar bestellingen@ confederatiebouw.be
november 2019 • Bouwbedrijf 47
DIGITAL CONSTRUCTION BRUSSELS 2019
Aan al onze exposanten: bedankt voor jullie aanwezigheid! ZILVEREN PARTNERS
ThorbiQ building. virtually. anything.
48 Bouwbedrijf • november 2019
De derde editie van Digital Construction Brussels steunde in belangrijke mate op de meer dan 60 exposanten en standhouders. We willen hen allemaal bedanken dat ze er weer bij waren. Daarbij gaat onze bijzondere dank naar de zilveren partners van deze beurs: het OCW, Federale Verzekering, 3STATE en Orange. Hopelijk zien we iedereen terug in 2020!
november 2019 • Bouwbedrijf 49
MARKANT
Demo Days in Boussu
Matexpo 2019 heeft nog niet lang de deuren gesloten, en de organisatie is al bezig met de tweede uitgave van de Demo
Days. Ter herinnering: deze grote machinebeurs in Kortrijk vindt slechts plaats om de twee jaar. Dat vonden de organisa-
In het eerste semester van 2019 werden in België 31 433 huizen met twee of drie gevels verkocht, 14 453 huizen met vier gevels en 17 764 appartementen. Dat blijkt uit cijfers van de FOD Economie. Hoe evolueerden de prijzen? De FOD hanteert hiervoor de mediaanprijs, de prijs waarvoor geldt dat de helft van de appartementen goedkoper is en de helft duurder. De mediaanprijs van een appartement was € 186 000, een stijging met 0,5 % vergeleken met het voorgaande semester. De mediaanprijs van een twee- of driegevelwoning bleef constant op € 200 000, en de prijs van een viergevelwoning steeg met 1,4 % tot € 293 972. De stijgingen kwamen er ondanks de afname van het aantal transacties vergeleken met hetzelfde semester in 2018: min 13,6 % voor viergevelwoningen, min 3 % voor twee- of driegevelwoningen en min 7,4 % voor appartementen.
50 Bouwbedrijf • november 2019
vond plaats in 2018 in Eigenbrakel in Waals-Brabant. Voor 2020 is de keuze gevallen op de Terril de Saint-Antoine in het Henegouwse Boussu.
toren te lang. Daarom is er nu in de jaren zonder Matexpo een evenement in Wallonië, de Demo Days. De eerste editie
De datums om in uw agenda te zetten zijn 5 en 6 september. Ook in 2020 zijn de Demo Days gewijd aan grondverzet en grondwerken. Maar deze keer zullen de deelnemende exposanten zes machines kunnen voorstellen in plaats van vijf. Bovendien mogen ze nu ook andere machines voorstellen dan graafmachines. Ze zullen kunnen beschikken over een eigen stand op het terrein, compleet met beeldscherm voor video's en productvoorstellingen. Er zullen demonstraties zijn van machines en hun uitrusting maar ook van technologie zoals lasers en 3Dsturing. De organisatie rekent volgend jaar op 50 exposanten en 5000 bezoekers.
€ 186 000
-10%* OP UW VERZEKERINGSPAKKET
VOOR EEN BESCHERMING OP MAAT Nu exclusief CADEAU voor u, als lid van de Confederatie Bouw: een werfradio!** Met Build-Safe geniet u van een flexibel verzekeringspakket op maat! En -10% op uw polissen! En als lid van de Confederatie Bouw krijgt u daar nu een exclusief cadeau bovenop: een stevige werfradio!** Ontdek Build-Safe en uw voordeel op go.federale.be/build-safe-confed
De verzekeraar die zijn winst met u deelt
* Actievoorwaarden op go.federale.be/build-safe-confed. ** Aanbod geldig t.e.m. 30/11/19 of zolang de voorraad strekt
Federale Verzekering – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel. www.federale.be. Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CVBA. Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE31 3100 0723 3155 - RPR Brussel. BTW BE 0403.257.506 - Gemeenschappelijke Kas voor Verzekering tegen Arbeidsongevallen. Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE19 3100 7685 5412 - RPR Brussel. BTW BE 0407.963.786
SINDS 100 JAAR
NET ALS U GAAN ZIJ GEEN UITDAGING UIT DE WEG.
NEW CITROËN BERLINGO VAN "INTERNATIONAL VAN OF THE YEAR 2019"
CITROËN JUMPY
CITROËN JUMPER
CITROËN PRO GAMMA PROFESSIONAL DAYS
VAN 1 OKTOBER TOT 30 NOVEMBER
NEW BERLINGO VAN 5,3 – 6,6L/100 KM 137 – 173G CO2/KM (WLTP)
TOT
14.900€ VOORDEEL EN 50% OP ALLE OPTIES (1)
(4)
JUMPY JUMPER business.citroen.be 6,2 – 7,4L/100 KM 164 – 196G CO2/KM (WLTP) NIET MEEGEDEELD
Milieu-informatie (KB 19/03/2004): citroen.be. Contacteer je verkooppunt voor alle informatie over de fiscaliteit van je wagen. (1) Maximum voordeel, alle premies inbegrepen alsook de volgende voorwaardelijke premies : EcoTech premie(2), stock premie(3), geldig bij aankoop van een nieuwe CITROËN Jumper Driver Bestelwagen 35 L3H2 2.2 BlueHDi 165 MAN6. Het maximum voordeel mag volgens model en afwerking veranderen.(2) CITROËN biedt u een EcoTech premie van 1.400€ ZBTW aan voor de overname en de recyclage van uw oude voertuig bij aankoop van een nieuwe CITROËN Jumper bedrijfswagen. Het voertuig moet volledig zijn en minimum 6 maanden ingeschreven zijn op naam van de koper van het nieuwe voertuig. F Y Y (3) CITROËN biedt u een stockpremie van 1.600€ ZBTW bij aankoop van een nieuwe CITROËN Jumper in stock besteld en geleverd vóór 30/11/2019. (4) CITROËN biedt u 50% korting op alle opties. Aanbiedingen voorbehouden aan bezitters van een ondernemingsnummer en geldig van 01/10/2019 t.e.m. 30/11/2019. Deze aanbiedingen gelden zolang de voorraad strekt. Niet contractuele foto. Meer info en voorwaarden in de deelnemende Citroën verkooppunten of op business.citroen.be. V.U.: A-L Brochard, Bourgetlaan 20, 1130 Brussel. KBO BE0448.813.060. IBAN BE55 4829 0520 2144. Tel. 02/206.68.00.