Heat+ augustus 2019 by Embuild

Informatieblad Techlink voor installatiebedrijven speciale technieken

AUGUSTUS 2019 DRIEMAANDELIJKS LEDENBLAD

by Techlink

by Tech

Dossier

Binnenluchtkwaliteit in werklokalen

Het belang van installatietechnieken

Zuiver CV-water VERLENG DE LEVENSDUUR VA N U W C V - I N S TA L L AT I E

BWT HFK VULKOFFER

Voorkomen is beter dan genezen, dit geldt zeker ook in CV-waterbehandeling. De kwaliteit van CV-water is belangrijk om de levensduur en goede werking van de installatie te blijven garanderen. Geleidbaarheid, pH en zuurstof zijn de drie belangrijkste parameters om rekening mee te houden. Grote en kleine installaties hebben belang bij de juiste waterkwaliteit. In deze vulkoffer kan u kiezen tussen 2 types patronen: demineralisatie of onthard. Informeer u bij BWT voor advies op maat van uw project.

bwt.be

EDITO

Strategie van Techlink Hopelijk heeft u genoten van een welverdiende vakantie en zijn de batterijen voldoende opgeladen om er weer tegenaan te gaan in de tweede helft van dit jaar! Wat mij betreft, het is onder de blauwe lucht aan de Noordzee dat ik, in gezinsverband, mijn batterijen heb kunnen opladen. Veranderingen brengen altijd weerstand met zich mee. Ook in onze beroepsfederatie. Laten we wel wezen: met de oude manier van werken is veel bereikt. Maar door de jaren heen hebben we ons teveel gericht op de interne organisatie. Om staande te blijven in de dynamiek van de veranderende markt, trends en opportuniteiten is een andere aanpak aangewezen. Dicht bij vaststaande waarden en met een solide strategie: een federatie die alle technieken en installatiebedrijven verbindt, versterkt en vertegenwoordigt!

Karl Neyrinck

De transitie naar slimme geïntegreerde technieken is hoe langer hoe meer dagelijkse realiteit. Onze sector zit volop in een energietransitie. Techlink wil haar leden zoveel mogelijk helpen met deze evolutie. We doen dat door de sector te informeren en te adviseren. Niet een paar keer per jaar maar het liefst op elk gewenst ogenblik. Als bestuur hebben we onze schouders gezet onder bovenstaande prioriteiten door middel van het uitwerken van een strategisch plan met een concreet actieprogramma. Één van de acties die we reeds hebben genomen, is het versterken van onze organisatie middels het aantrekken van nieuwe adviseurs − Joël Dewalheyns en Olivier Linder − met voldoende technische kennis waarop onze leden een beroep kunnen doen. Op pagina 32 volgt een overzicht van onze structuur. Met ons allen streven we er van harte naar om Techlink nog slagvaardiger te maken en meer verbondenheid, innovatie en flexibiliteit uit te stralen.

Karl Neyrinck VOORZITTER TECHLINK NATIONAAL

COLOFON Confederatie Bouw Lombardstraat 34-42 • 1000 Brussel confederatiebouw.be BTW: BE 406 479 092

Techlink vzw Joseph Chantraineplantsoen 1 • 3070 Kortenberg T. +32 2 896 96 10 info@techlink.be • www.techlink.be

Redactie Dirk De Wolf dirk.dewolf@confederatiebouw.be T. +32 2 545 59 48

Verantwoordelijke uitgever Filip Coveliers, directeur communicatie filip.coveliers@confederatiebouw.be

Director General Kris Van Dingenen kris.vandingenen@techlink.be

Vertaling André Verkaeren

Periodiciteit • Oplage 4x per jaar • 3500 Nederlandstalig, 1500 Franstalig

Publiciteit Inge De Ridder T. +32 53 80 87 47 inge.deridder@confederatiebouw.be

Vormgeving Nikka Cuypers nikka.cuypers@confederatiebouw.be Drukwerk Graphius augustus 2019 •

by Techlink

Systeemwater clean? Test het met de WQ10! Voorkom storingen en rendementsverlies door vervuild systeemwater. De CAPBs Sens WQ10 meet diverse parameters voor het vaststellen van de waterkwaliteit. Dompel de sensorkop in een sample van het systeemwater. Lees en registreer de metingen met een BLAUWE LIJN meettoestel of via de gratis EuroSoft live app op uw smartphone of tablet. pH-sensor voor de zuurgraad

Geleidbaarheidssensor voor het zoutgehalte, het totaal van opgeloste vaste stoffen en de hardheid Temperatuursensor voor het omzetten van meetwaarden naar referentietemperatuur (25 Â°C)

De Sens WQ10 set bevat diverse kalibratievloeistoffen, reinigingsmiddelen en maat- en testbekers in een handige Sortimo draagkoffer.

Waarom is de kwaliteit van het systeemwater belangrijk? Zuurgraad: De zuurgraad wordt uitgedrukt in pH met een waarde tussen 0 en 14. Een te lage waarde tast de stalen onderdelen en leidingen in de installatie aan, terwijl een te hoge waarde juist de aluminium delen beschadigt. Geleidbaarheid: Door corrosie (roest) en slijtage vormen zich vaste deeltjes in het water, waardoor het water zwart wordt. Deze deeltjes kunnen storingen en verstoppingen tot gevolg hebben. Door de geleidbaarheid te meten kan de mate van verontreiniging worden vastgesteld. Hardheid: Zelfs bij gebruik van relatief zacht water zal zich kalk afzetten in de installatie. Slechts 1 mm kalkafzetting heeft al een verhoging van 10% in energieverbruik tot gevolg.

Neem periodiek een sample van het systeemwater uit de installatie en test deze. Aan de hand van de meetwaarden kunnen corrigerende maatregelen worden genomen.

Meer informatie op www.WQ10.be

INHOUD

Dimensionering van SWW-productietoestel

AI inzetten voor predictief onderhoud van HVAC

Binnenluchtkwaliteit in werklokalen

De dimensionering van de Sanitair Warm Water (SWW)-productie is minder eenvoudig dan vaak gedacht. In dit artikel geven we een overzicht van de normen en methodes die in België gebruikt worden.

Edito: Strategie van Techlink

Enquête: Een innovatieve toekomst voor de HVAC-sector

Dossier: Dimensionering van sanitair warmwaterproductie-installatie

Met de opkomst van artificiële intelligentie (AI) ontstaan nieuwe mogelijkheden om HVAC installaties te onderhouden. Maar wanneer heeft het zin om hier op in te zetten?

Verwarming”

Hoogwerker met mobiel hefplatform, welke regels?

Event: Scholenwedstrijd “Sanitair &

Event: EUREKA-congres draait om duurzame HVAC-R

Organigram Techlink

legionellabesmetting

installatiesector

akkoord PC 124

het kiezen voor een warmtepomp

installatietechnieken in energetisch performante huizen

Actualiteit: Onderzoek rond

Actualiteit: Nieuw sectoraal

Dossier: Het belang van

Technologie: Wanneer AI inzetten voor predictief onderhoud van HVAC?

Het nieuwe KB over het welzijn op het werk inzake de binnenluchtkwaliteit in werklokalen trad in werking op 31 mei 2019. Een tweetal praktische voorbeelden verduidelijken de toepassing hiervan.

Actualiteit: Social media in de

Actualiteit: Aandachtspunten bij

Event: Europees Warmtepomp Forum Dossier: KB Ventilatie arbeidsplaatsen

Vraag en antwoord:

Vraag en antwoord: Warmtepompen en warmtekrachtkoppeling

Sectorraad “HVAC & Sanitair”

Oproep: Drinkwaterinstallaties om te spoelen

Kort

De medewerker: Advisor Lucine Albertian

Productnews augustus 2019 •

by Techlink

Enquête

Een innovatieve toekomst voor de HVAC-sector De HVAC-sector evolueert razendsnel. HVAC-installateurs worden geconfronteerd met snel veranderende technologische ontwikkelingen. Het gaat niet meer enkel om klassieke verwarmingssystemen, maar ook om koeling. Daarnaast heb je nog de hele transitie naar energiezuinige systemen en duurzame energiebronnen zoals warmtepompen en zonne-energie.

Het digitaal monitoren van installaties is aan een opgang bezig. Een verhoogde vraag naar waterrecuperatie, waterbesparing en warmtepompen zal in de toekomst enkel maar toenemen. Hierdoor wordt het steeds duidelijker dat innovatie in de verwarmingswereld niet stilstaat. Er komen steeds technologische nieuwigheden bij en het tempo waarmee deze innovaties elkaar opvolgen wordt steeds hoger. ‘Als installateur hebt u geen keuze: de technische vereisten en de steeds ingenieuzer wordende producten dwingen u om uw vakmanschap en kennis voortdurend aan te scherpen. En op dat vlak staat Techlink graag tot uw dienst’, zegt Jan Lhoëst, commercieel directeur bij Techlink.

by Techlink

• augustus 2019

‘Dat doen we niet alleen via onze website, e-mailing en evenementen (zoals Install Day), maar ook via dit magazine.’

geven eveneens aan in sterke mate enthousiast te worden van nieuwe ontwikkelingen en technologische vooruitgang in de installatiesector.

Voorkeur voor innovatie

Er zijn verschillende drijfveren die maken dat installateurs aan innovatie doen. Economische drijfveren spelen uiteraard een belangrijke rol. Denk onder andere aan het creëren van waarde voor de klant (bijvoorbeeld door producten en diensten met betere prestaties of betere kwaliteit aan te bieden), het realiseren van kostenbesparingen,… We stellen bovendien vast dat de installatiesector ook sterk inspeelt op de tendensen naar meer aandacht voor de impact op het milieu en de gezondheid ›››

Uit onze enquête blijkt dat de meerderheid van de HVAC-installateurs het (zeer) eens zijn met de stellingen over innovatie. Snel opeenvolgende technieken vormen voor onze installateurs een uitdaging. Ongeveer 42% vindt dat het moeilijker wordt om al die technieken te blijven opvolgen en uit te leggen aan hun opdrachtgevers. 49% heeft er geen problemen mee. Echter, het overgrote deel van de installateurs houden ervan om nieuwe methodes toe te passen en

58,21% 30% 58,21% 58,21%

20%

40%

50%

16,42% 70% 16,42% 16,42%

60%

11,94% 80% 11,94% 11,94%

geen minder 1 à 2 keer 60% meer 0% ik gebruik 10% 20% 30%dan 40% 50% 70% dan 2 keer 80% sociale media één keer per week per week per week 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% geen minder 1 à 2 keer 60% meer 0% ik gebruik 10% 20% 30%dan 40% 50% 70% dan 2 keer 80% sociale media één keer per week per week per week minder dan 1 à 2 keer meer dan 2 keer Grafiek 1:ik gebruik geen sociale media één keerdan per week per per week gebruik geen minder 1 à 2week keer meer dan 2 keer DUID ik AAN IN WELKE MATE U HET MOEILIJK VINDT OM INNOVATIES sociale media één keer per week per week per week UIT TE1: LEGGEN AAN UW OPDRACHTGEVERS Grafiek

DUID Grafiek 1:AAN IN WELKE MATE U HET MOEILIJK VINDT OM INNOVATIES HVAC-installateurs UIT TE1:AAN LEGGEN AAN UW OPDRACHTGEVERS Grafiek DUID IN WELKE MATE U HET MOEILIJK VINDT OM INNOVATIES DUID IN WELKE MATE U HET MOEILIJK VINDT OM 25,37% INNOVATIES UIT TEAAN LEGGEN AAN UW OPDRACHTGEVERS 16,42% 25,37% 8,96% HVAC-installateurs UIT TE LEGGEN AAN UW OPDRACHTGEVERS HVAC-installateurs 16,42% HVAC-installateurs 0% 10%

5,97% 5,97% 5,97% 5,97%

HVAC-installateurs HVAC-installateurs 0% 10%

7,46% 7,46% 7,46% 7,46%

IN WELKE MATE GEBRUIKT U SOCIALE MEDIA OM UW KLANTEN TE BEREIKEN? HVAC-installateurs Grafiek: Grafiek: IN WELKE MATE GEBRUIKT U SOCIALE MEDIA OM UW KLANTEN TE BEREIKEN? 58,21% 16,42% 11,94% IN WELKE MATE GEBRUIKT U SOCIALE MEDIA OM UW KLANTEN TE BEREIKEN? HVAC-installateurs

90%

100%

90% dagelijks 100% 90% 100% 90% dagelijks 100% dagelijks dagelijks

23,88%

helemaal van 10% toepassing 20% 0%

25,37% 30% 25,37% 25,37% van toepassing

40%

8,96% 50% 8,96% 8,96% neutraal 50%

25,37% 70% 25,37% 25,37% niet van toepassing 70%

23,88% 90% 100% 23,88% 23,88% helemaal niet van toepassing

0% 10% 20% helemaal van 10% toepassing 20% 0%2: Grafiek

30% van toepassing 30%

40% 50% 40% neutraal50%

60% 70% niet van 60%toepassing 70%

80% 90% 100% helemaal niet 90% van toepassing 80% 100%

van toepassing

neutraal

niet van toepassing

helemaal niet van toepassing

16,42% 16,42%

INhelemaal MIJN WERK HOU van toepassing helemaal van toepassing Grafiek 2:

20%

30%

40%

60%

80%

90%

100%

IK ER VAN OM NIEUWE METHODES PRODUCTEN) TOE TE toepassing PASSEN van toepassing neutraal helemaal niet van niet van (EN toepassing

46,27% 30% 46,27% 46,27% van toepassing

20%

helemaal van 10% toepassing 20% 0%

30%

40%

50%

40% neutraal50%

34,33% 70% 34,33% 34,33% niet van toepassing 60%

60%

70%

2,99% 2,99% 2,99% 2,99%

HVAC-installateurs HVAC-installateurs 0% 10%

5,97% 5,97% 5,97% 5,97%

IN MIJN HVAC-installateurs Grafiek 2: WERK HOU IK ER VAN OM NIEUWE METHODES (EN PRODUCTEN) TOE TE PASSEN Grafiek 2: WERK HOU IK ER VAN OM NIEUWE METHODES (EN PRODUCTEN) TOE TE PASSEN IN MIJN INHVAC-installateurs MIJN WERK HOU IK46,27% ER VAN OM NIEUWE METHODES34,33% (EN PRODUCTEN)10,45% TOE TE PASSEN 10,45% 90% 100% 10,45% 10,45% helemaal niet van toepassing 80%

80%

90%

100%

HVAC-installateurs HVAC-installateurs 0% 10%

44,78% 30% 44,78% 44,78% van toepassing

5,97% 5,97% 5,97% 5,97%

VAN ONTWIKKELINGEN EN TECHNOLOGISCHE VOORUITGANG BINNEN GrafiekNIEUWE 3: HVAC-installateurs DE INSTALLATIESECTOR WORD IKEN ZEER ENTHOUSIAST VOORUITGANG BINNEN Grafiek 3: VAN NIEUWE ONTWIKKELINGEN TECHNOLOGISCHE VANINSTALLATIESECTOR NIEUWE ONTWIKKELINGEN TECHNOLOGISCHE VOORUITGANG BINNEN DE WORD IKEN ZEER ENTHOUSIAST 34,33% 44,78% 11,94% HVAC-installateurs DE INSTALLATIESECTOR WORD IK ZEER ENTHOUSIAST

2,99% 2,99% 2,99% 2,99%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% helemaal van 10% toepassing 20% van toepassing helemaal niet 90% van toepassing niet van 0% 30% 40% neutraal50% 60%toepassing 70% 80% 100% Grafiek 3: helemaal van toepassing van toepassing neutraal helemaal niet van toepassing niet van toepassing VAN NIEUWE ONTWIKKELINGEN EN TECHNOLOGISCHE VOORUITGANG BINNEN helemaal van toepassing van toepassing neutraal helemaal niet van toepassing niet van toepassing DE INSTALLATIESECTOR WORD IK ZEER ENTHOUSIAST Grafiek 3:

helemaal van 10% toepassing 20% 0%

30%

40% neutraal50%

34,33% 70% 34,33% 34,33% niet van toepassing 70%

11,94% 90% 100% 11,94% 11,94% helemaal niet van toepassing

0% 10% 20% helemaal van 10% toepassing 20% 0%

30% van toepassing 30%

40% 50% 40% neutraal50%

60% 70% niet van 60%toepassing 70%

80% 90% 100% helemaal niet 90% van toepassing 80% 100%

van toepassing van toepassing

neutraal neutraal

niet van toepassing niet van toepassing

helemaal niet van toepassing helemaal niet van toepassing

20%

helemaal van toepassing helemaal van toepassing Grafiek 4:

40%

50%

60%

80%

90%

100%

Grafiek 4: HVAC-installateurs ZODRA Grafiek 4: IK DE KANS Grafiek 4: IK DE KANS ZODRA

KRIJG OM MET NIEUWE PRODUCTEN TE WERKEN, DOE IK DIT WERKEN, DOE IK DIT 25,37%KRIJG OM MET NIEUWE 37,31% PRODUCTEN TE11,94% 19,40% HVAC-installateurs ZODRA IK DE KANS KRIJG OM MET NIEUWE PRODUCTEN TE WERKEN, DOE IK DIT HVAC-installateurs 25,37% HVAC-installateurs 0% 10% 20%

25,37% 25,37% helemaal van toepassing 0%

10%

20%

37,31% 50% 37,31% 37,31% neutraal

30%

40%

van toepassing 30%

40%

50%

11,94% 70% 11,94% 11,94% niet van toepassing 60%

60%

70%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% helemaal van 10% toepassing 20% van toepassing niet van 0%5: 30% 40% neutraal50% 60%toepassing 70% Grafiek helemaalMOGELIJKHEDEN van toepassing vanZOU toepassing neutraal van toepassing WELKE U WILLEN KRIJGENniet ALVORENS U helemaal van toepassing van toepassing neutraal niet van toepassing EEN NIEUW PRODUCT GEBRUIKT? Grafiek 5:

WELKE Grafiek 5: MOGELIJKHEDEN ZOU U WILLEN KRIJGEN ALVORENS U HVAC-installateurs EEN NIEUW PRODUCT GEBRUIKT? Grafiek 5: MOGELIJKHEDEN WELKE ZOU U WILLEN KRIJGEN ALVORENS U WELKE MOGELIJKHEDEN ZOU U WILLEN KRIJGEN ALVORENS U EEN NIEUW PRODUCT GEBRUIKT? HVAC-installateurs EEN NIEUW PRODUCT GEBRUIKT?

5,97% 5,97% 5,97% 5,97%

ZODRA IK DE KANS KRIJG OM MET NIEUWE PRODUCTEN TE WERKEN, DOE IK DIT

19,40% 90% 100% 19,40% 19,40% helemaal niet van toepassing 80%

80%

90%

100%

80% 90% 100% helemaal niet 90% van toepassing 80% 100% helemaal niet van toepassing helemaal niet van toepassing

augustus 2019 •

by Techlink

85%

100% by Techlink

10% 10%

Enquête

20% 20%

helemaal van toepassing helemaal van toepassing

30% 30%

40% 40%

van toepassing van toepassing

50% 50% neutraal neutraal

60% 60%

70% 70%

niet van toepassing niet van toepassing

80% 80%

90% 90%

5 0% 0%

100% 100%

helemaal niet van toepassing helemaal niet van toepassing

Grafiek 4: Grafiek 4: ZODRA

5,97% 5,97%

IK DE KANS KRIJG OM MET NIEUWE PRODUCTEN TE WERKEN, DOE IK DIT ZODRA IK DEdrijfveer KANS is. KRIJG MET PRODUCTEN TE WERKEN, DOE IK DIT Vervol-OM nen ››› wat een bijkomende Voor installateurs is het belangrijk over dieNIEUWE aanzetten tot innovatie. gens HVAC-installateurs zijn het de nood aan diversificatie volledige en juiste informatie te beHVAC-installateurs Nieuwe 37,31% producten in het aanbod, het verbeteren van de schikken bij de producten waarmee zij 11,94% Ongeveer 63% geven aan met nieuwe werkomstandigheden,25,37% het aanpassen werken. Zowel19,40% fabrikanten als hande25,37% 37,31% 11,94% 19,40% producten te werken zodra ze de kans aan nieuwe regelgeving en innoveren laars kunnen hen ondersteunen door krijgen (zie grafiek 450% op p.7). 60% om de concurrenten te kunnen bijbe- 30% hen van die informatie te voorzien en ››› 0% 10% 20% 40% 70% 80% 90% 100% 0%

10%

helemaal van toepassing helemaal van toepassing

20%

30%

40%

van toepassing van toepassing

50%

neutraal neutraal

60%

70%

niet van toepassing niet van toepassing

80%

90%

100%

helemaal niet van toepassing helemaal niet van toepassing

Grafiek 5:

Grafiek 5: MOGELIJKHEDEN ZOU U WILLEN KRIJGEN ALVORENS U WELKE WELKE MOGELIJKHEDEN ZOU U WILLEN KRIJGEN ALVORENS U EEN NIEUW PRODUCT GEBRUIKT? EEN NIEUW PRODUCT GEBRUIKT? HVAC-installateurs HVAC-installateurs

100% 100% 85% 85%

51% 51% 44% 44% 2% 2% 0% 0%

20% 20% UItgebreide mogelijkheden om te testen UItgebreide mogelijkheden om te testen Opleiding-Training Opleiding-Training Voorbeeldprojecten Voorbeeldprojecten

40% 40%

60% 60% Reviews van andere gebruikers Reviews van andere gebruikers Geen Geen

80% 80%

100% 100%

Grafiek 6:

Grafiek VINDT 6: WAT U HET BESTE MIDDEL OM EEN NIEUW PRODUCT TE ONTDEKKEN? WAT VINDT U HET BESTE MIDDEL OM EEN NIEUW PRODUCT TE ONTDEKKEN? HVAC-installateurs HVAC-installateurs

3% 3% 0% 0%

27% 24%27% 24%

7% 7% 6% 6% 20% 20%

Vakbeurzen Vakbeurzen Vakbladen Vakbladen Vertegenwoordigers die een nieuw product komen voorstellen die een nieuw product Vertegenwoordigers komen voorstellen

Grafiek 7:

51% 51%

40% 40% Nieuwsbrief mail Nieuwsbrief mail Sociale media Sociale media Website Website

2019 • augustus Grafiek 7: WAARIN WIL U ZICH IN DE TOEKOMST SPECIALISEREN? WAARIN WIL U ZICH IN DE TOEKOMST SPECIALISEREN? by Techlink

66% 66%

60% 60% Nieuwsbrief print Nieuwsbrief print Zoekmachines Zoekmachines Collega’s Collega’s

73% 73% 72% 72%

80% 80%

OM TE VERWARMEN ZIJN ER ORIGINELE COMBINATIES…

EN IS ER DE PERFECTE COMBINATIE.

Mazoutketel

In een wereld waarin energie voortdurend evolueert, blijft mazout een vaste waarde voor uw klanten. U stelt hen immers een energiebron van de toekomst voor, want mazout laat zich perfect combineren met hernieuwbare energiebronnen. Hun verwarmingssysteem gaat daardoor maximaal renderen. Als u uw klanten mazout en deze duurzame combinaties aanbiedt, helpt u hen de beste keuze te maken met respect voor de natuur én hun budget. Meer info op pro.informazout.be

Thermisch zonnepaneel

Warm voor de toekomst

44% 2%

Enquête 0%

20%

40%

60%

80%

UItgebreide mogelijkheden om te testen

Reviews van andere gebruikers

Opleiding-Training

Geen

100%

Voorbeeldprojecten

››› adviezen te geven om effectiviteit en

Momenteel zijn installatiebedrijven bouwt. Onze installateurs willen nog nog voornamelijk actief in traditionele efficiëntie altijd één aanspreekpunt waar ze met Grafiek 6:te optimaliseren. Veel intechnieken. Voor HVAC zijn dat constallateurs zouden Uuitgebreide mogeal hun kunnen. WAT VINDT HET BESTE MIDDEL OMvragen EEN terecht NIEUW PRODUCT TE ONTDEKKEN? densatieketels op gas (49%). HVAC-inlijkheden willen krijgen om de nieuwe HVAC-installateurs stallateurs hebben echter 73% oog voor de producten te testen. Daarnaast is vol• Door het toenemende belang van de toekomst en willen zich verder speciadoende opleiding ook wenselijk (zie online wereld, lijkt het alsof velen 72% liseren in warmtepompen (69%), vengrafiek 5 op p.8). het belang van vakbladen in vraag tilatie (36%), koeling stellen. Maar we weten ondertus66% (34%), sanitair Uit grafiek 6 op p.8 kunnen we het volsen dat print een medium is dat nog 51% (31%) en zonneboilers (24%). gende concluderen: steeds leeft. Ook bij onze installa27% • Installateurs vinden vakbeurzen (B2B) ‘We detecteren ondertussen een kritisch teurs. 24% zoals Install Day zeer interessant om aantal installateurs die zich hebben genieuwe producten7% te leren kennen, specialiseerd in hernieuwbare energie. • 51% van de installateurs gaat te rade aangezien dit een goed overzicht geeft En dat is een goede zaak. Maar we zijn bij collega-installatiebedrijven om 6%hun vakgebied gevan alles wat er op vooral blij dat de meerderheid van innieuwe producten te ontdekken. beurt en aangeboden wordt. Zo kan stallateurs inspeelt op de marktvraag en 3% Oog voor de toekomst je ook verschillende bedrijven en hun niet terughoudend is van nieuwe tenDe meeste installatiebedrijven zijn opdiensten densen tech0% en producten goed vergelij20% 40% 60%op vlak van innovaties en 80% ken. timistisch over de gang van zaken. Toch nieken. Men is er zich duidelijk van Vakbeurzen Nieuwsbrief print valt op dat grote bedrijven over mail het albewustNieuwsbrief dat ontwikkelingen zoals de Vakbladen Sociale media Zoekmachines • Cruciaal blijft het vertrouwen en gemeen optimistischer naar de toeenergietransitie eraan komen, en men de persoonlijke band die de vertewil daarop voorbereid zijn’, aldus Jan Vertegenwoordigers die een nieuw komst productkijken dan bedrijven Website met hoogCollega’s komen met voorstellen stens 4 werknemers of zelfstandigen. genwoordiger zijn klanten opLhoëst.

Grafiek 7:

WAARIN WIL U ZICH IN DE TOEKOMST SPECIALISEREN? HVAC-installateurs

68,7% 49,3% 35,8% 34,3% 31,3% 23,9% 22,4% 16,4% 16,4%

6% 4,5% 3% 0

by Techlink

17,5

52,5

Warmtepompen

Sanitair

Domotica

Verwarming traditioneel (condenserende ketels) aardgas

Zonneboiler

Elektriciteitsinstallaties LS

Ventilatie

Verwarming traditioneel (condenserende ketels) stookolie

Andere

Koeling

PV-panelen

Elektriciteitsinstallaties MS/HS

• augustus 2019

4x € 1000 4of

€ 1000 reischeque

Iedereen* wint!

shopbudget

4x 4of

€ 1000

restaurant

VRAAG JE KRASBILJET AAN DE BALIE VAN JE GROOTHANDEL

Een waardebon van onderstaande winkelketens t.w.v. € 5 bij aankoop van één Yonos PICO, Varios PICO of Stratos PICO verwarmingspomp.

En wordt misschien lotwinnaar van de maandelijkse hoofdprijs t.w.v. € 1000! Elke actiemaand verloten we een hoofdprijs, dus 4 in totaal!

Scan de QR-code en vind meer info op onze website www.pompjerijk.be * voorbehouden aan erkende installateurs actie geldig van 1.09.2019 tot 31.12.2019

LDL.BE

Pioneering for You

Dossier

Dimensionering van sanitair warmwaterproductie-installatie De dimensionering van de Sanitair Warm Water (SWW)-productie is minder eenvoudig dan vaak gedacht. Enerzijds dient het gewenste comfort verzekerd, en de maximale behoefte gedekt, te zijn. Beiden variëren echter sterk van gebruiker tot gebruiker. Dikwijls wordt de SWW-productie dan ook overgedimensioneerd. Anderzijds wordt het steeds belangrijker om energiezuinige installaties te ontwerpen, waarvoor dan net weer een zo klein mogelijke dimensionering nodig is. In dit artikel geven we een overzicht van de normen en methodes die in België gebruikt worden. Het aandeel SWW wordt steeds groter in het totale energieverbruik. De reden daarvoor is duidelijk: steeds verdergaande verbeteringen aan de bouwschil door betere isolatie en luchtdichtheid met een vermindering van de verwarmingsbehoefte en een grotere energie-efficiëntie tot gevolg. Het is voor uw klanten belangrijk om ze een voldoende comfort te bieden. Een sanitaire installatie die goed werkt en afgestemd is op het gebruiksprofiel van uw klant is essentieel. Als installateur zal u daarom steeds rekening moeten houden met pieken in vraagdebieten en een goede dimensionering van uw installatie.

Types SWW-productie

We onderscheiden twee types SWW- productie: productie in doorstroom, waarbij het warme water ogenblikkelijk aangemaakt wordt en niet opgeslagen wordt. Dergelijke installaties worden gedimensioneerd op basis van het piekdebiet, dat afhankelijk is van het gebouwtype en de erin aanwezige sanitaire uitrusting, en vereisen hogere vermogens dan de toestellen met opslag;

by Techlink

• augustus 2019

productie met opslag of accumulatie. Dergelijke installaties zijn voorzien van een geïntegreerde of afzonderlijke opslagtank, waardoor ze een lager vermogen vergen om eenzelfde verbruik te dekken. Deze toestellen worden gedimensioneerd op basis van het gebouwtype, de erin aanwezige sanitaire uitrusting en het aantal personen dat de installatie zal gebruiken. Aangezien dit aantal vaak varieert tijdens de levensduur van de installatie, is het aangewezen om een schatting te maken van de maximale bezetting (bv. op basis van het aantal slaapkamers in de woning).

Over normalisatie

Tot voor kort bestonden in België geen recente normen voor de dimensionering van de SWW-productie. De NBN 345: Centrale verwarming, luchtverversing en klimaatregeling - Installaties voor de bereiding, accumulatie en distributie van warm water van 1958 is in principe nog steeds geldig, maar in de praktijk wordt deze niet meer toegepast. Daarnaast wordt er regelmatig wordt verwezen naar de prNBN D 20-001: Watervoorzieningen voor huishoude-

lijk gebruik van 1984, gebaseerd op de Duitse methode. Deze norm werd echter nooit definitief gepubliceerd. Eind 2017 werd de NBN EN 12381-3: Energy performance of buildings - Method for calculation of the design heat load - Part 3: Domestic hot water systems heat load and characterisation of needs gepubliceerd. Deze norm voorziet een gedetailleerde dimensionering, in functie van het type van SWW-productie en gaat uit van tapprofiel. Het in de norm opgenomen standaardprofiel is echter niet geschikt voor woningen en kleine appartementsgebouwen. Ieder land kan via een nationale bijlage (ANB) de te gebruiken tapprofielen vastleggen. Voor België wordt momenteel een ANB opgesteld. In afwachting van deze bijlage kunnen de installaties gedimensioneerd worden volgens: • de norm DIN 1988-300 voor de productie van SWW in doorstroom. Het WTCB voert al enige tijd debietmetingen uit in installaties voor de distributie van sanitair water

sensor Figuur 1 :

PV-CURVEN VOOR EEN ÉÉNGEZINSWONING MET ÉÉN BADKAMER EN VOOR WATER 60 °C. 50 Doorstroom 1 slaapkamer 2 slaapkamers

Nuttig vermogen (kW)

3 slaapkamers 4 slaapkamers 5 slaapkamers

6 slaapkamers

0 0

100

150

200 250 Nuttig volume van de boiler (I)

300

350

400

PV-curven voor een eengezinswoning met één badkamer en voor water op 60 °C

REKENVOORBEELD

Nuttig vermogen (kW)

norm voorziet vrij hoge piekdebieten vraag te beantwoorden, vormen samen en vermogens voor eengezinswonineen PV-curve (zie figuur 1 en 2). DerDimensioneer SWW-productie voor gen. De volgens de norm NBN EN gelijke curven kunnen gebruikt worden een woning met 3 slaapkamers 12831-3 berekende piekdebieten ligom het vermogen voor de productie van waar 15 kW Figuur 2 : nodig is voor ruimtegen evenwel nog veel hoger; SWW af te stemmen op het vermogen verwarming. PV-CURVEN VOOR EEN ÉÉNGEZINSWONING MET TWEE BADKAMERS dat nodig is voor ruimteverwarming en UitEN figuur 1 lezen we af dat 15 °C. kW VOOR WATER 60 • de norm DIN 4708-2 voor de prodit, door het opslagvolume aan te pasook voor SWW kan volstaan, mits ductie van SWW met opslag. De mesen. Op die manier wordt de ketel niet 70 het plaatsen van een boiler met thode uit deze norm is tot op heden overgedimensioneerd. nuttig volume van 60 l. Er wordt Doorstroom van toepassing in Duitsland en wordt een boiler gekozen zoals weerge60 ook in België courant gebruikt. Op1 slaapkamers basis van de normen DIN 4708-2 geven in figuur 3, waardoor een slaapkamers en 2DIN 1988-300 werden er PV-curreëel volume van 120 l nodig is. De 3 slaapkamers boiler is goed geïsoleerd en heeft PV-curven voor ven berekend voor éénsgezinswoningen 50 een stilstandsverlies van 75 W, wat 4 slaapkamers éénsgezinswoningen met: verwaarloosbaar is tov. het bere5 slaapkamers Voor ééngezinswoningen werden PV- • een standaarduitrusting (één tot 40 vermogen. Bovendien is er kende 6 slaapkamers curven uitgewerkt in functie van het zes slaapkamers, één badkamer met geen circulatiesysteem in de wouitrustingsniveau en de grootte van de een douche of bad en een wastaning. We komen dus uit op: 15 kW fel en één gootsteen in de keuken) woning. 30 en 120 l. en een watertemperatuur van 60 °C (zie figuur 1). Om een SWW-productie-installatie te 20 dimensioneren, moet men het vereiste • een luxe uitrusting (één tot zes slaapnuttige vermogen (P) van het producin 10 eengezinswoningen en appartetietoestel (d.i. de hoeveelheid warm wakamers, twee badkamers met één mentsgebouwen van verschillende ter die per tijdseenheid door de instalbadkamer met een 160 l bad, een latie afgegeven wordt) en eventueel het groottes. Deze meetcampagne heeft wastafel en een bidet en daarnaast 0 nuttige volume (V) van een boiler (d.i. intussen aangetoond dat de volgens één luxedouche in een afzonderlijke het volume de methode uit deze50norm berekendoucheruimte en350één gootsteen 0 100 150 dat steeds 200op temperatuur 250 300 400 in van de boiler (I) de piekdebieten voor appartementsgehouden Nuttig wordt)volume bepalen. Alle comde keuken) en een watertemperatuur gebouwen het dichtst aanleunen bij binaties van vermogen en volume die van 60 °C (zie figuur 2). ››› de effectief gemeten debieten. Deze voldoen om aan één bepaalde SWWaugustus 2019 •

by Techlink

100

150

200 250 Nuttig volume van de boiler (I)

300

350

400

350

400

PV-curven voor een eengezinswoning met één badkamer en voor water op 60 °C

Dossier

Figuur 2 :

PV-CURVEN VOOR EEN ÉÉNGEZINSWONING MET TWEE BADKAMERS EN VOOR WATER 60 °C. 70 Doorstroom 60

1 slaapkamers 2 slaapkamers 3 slaapkamers

Nuttig vermogen (kW)

4 slaapkamers 5 slaapkamers

6 slaapkamers

0 100

››› De PV-curven vermelden:

• het nuttige vermogen voor de productie van SWW in doorstroom (bolletje op de verticale as in de grafiek) • het nuttige vermogen in functie van het nuttige boilervolume en het aantal slaapkamers. Wanneer het snijpunt van het nuttige vermogen en het nuttige volume zich in de grafiek op een PV-curve bevindt, is het toestel goed gedimensioneerd om in de SWWvraag van de betreffende woning te kunnen voorzien. Als het erboven ligt, is het overgedimensioneerd en omgekeerd. De methode uit de norm DIN 4708-2 werd bovendien geëxtrapoleerd naar grotere volumes om bijvoorbeeld ook toegepast te kunnen worden op warmtepompen met een beperkt vermogen (zie stippellijnen).

150

dient. Zo moet het nuttige volume van een boiler waarbij de temperatuursensor zich in het midden bevindt en waarvan enkel de bovenste helft continu op temperatuur gehouden wordt, verdubbeld worden om tot het reële volume te komen. Het nuttige vermogen dient

• augustus 2019

bovendien nog vermeerderd te worden met de stilstandsverliezen (defaultwaarde uit bijlage B van de norm NBN EN 12381-3 of productspecifieke waarden uit de Ecodesigngegevens) en eventueel met de continue distributieverliezen van een circulatiesysteem. Momenteel wordt er voor de opstelling van de nationale bijlage bij de norm NBN EN 12381-3 nog onderzocht of men kleiner kan dimensioneren zonder aan comfort in te boeten. Hierbij worden ook de ontwikkelingen in het buitenland op de voet gevolgd. Tot nog toe werden er echter ook in onze buurlanden nog geen nationale bijlagen gepubliceerd.

Figuur 3

nuttig volume

51%

BRON: Gebaseerd op het artikel “Hoe imensioneer ik mijn sanitairwarmwater d productie-installatie?” van B. Bleys, ir., laboratoriumhoofd, laboratorium Water technieken, WTCB.

Het nuttige boilervolume moet omgerekend worden naar het reële boilervolume, rekening houdend met de plaats van de temperatuursensor die de inschakeling van de waterverwarming be-

by Techlink

300

Volgende stappen

Omzetten naar reëel vermogen en volume

200 250 Nuttig volume van de boiler (I)

tank

sensor

Figuur 1 :

PV-CURVEN VOOR EEN ÉÉNGEZINSWONING MET ÉÉN BADKAMER EN VOOR WATER 60 °C.

Make your own genius water®

zacht, zuiver en lekker water komt voortaan uit elke kraan met de

Home Water Station

Gepatenteerd 9-stapsfiltratieproces · Zacht voor je toestellen Veilig en beschermend voor huid en haar · Lekker als flessenwater

Zacht

Wellness Water

Veilig

Genius Water

Rain Water Solutions Ontdek ook onze oplossingen voor de behandeling van regenwater

RWS Station

Wete hoe w n water ij uw Gen maken ius ?

Bel gratis 0800 14 702, mail naar genius@watergenius.eu, surf naar www.watergenius.eu of kom langs op onze stand op Install Day in november!

Actualiteit

Onderzoek rond legionellabesmetting Op 10 mei 2019 sprak het Agentschap Zorg en Gezondheid voor het eerst over een legionellabesmetting in de Gentse Kanaalzone. In totaal werden in Evergem 32 personen gehospitaliseerd, waarvan twee mensen spijtig genoeg overleden zijn. Besmetting vond plaats door het inademen van de Legionella-bacterie in zeer kleine druppeltjes water (aerosol) die in de lucht terechtkomen. Alhoewel een besmette koeltoren de oorzaak is van deze uitbraak, brengt het voorval de problematiek van Legionella opnieuw onder de aandacht. Legionella bacteriën komen voor in natuurlijke waters en in technische installaties (warmen koudwaterverdeelinstallaties, fonteinen, koeltorens, …). Sinds enkele ernstige gevallen van Legionella-besmettingen eind jaren negentig, is het voorkomen van deze bacterie een prioriteit bij het ontwerp van SWW-installaties. In 2007 werd in Vlaanderen zelfs het Legionellabesluit van kracht, met strengere eisen voor waterinstallaties in matig- en hoogrisico inrichtingen, zoals ziekenhuizen en rusthuizen. Naast het Legionellabesluit werd voor sanitaire installaties ook een BBT uitgewerkt, die recent herzien werd (zie Heat+ nr. 2/2018 p. 1220). In Wallonië en Brussel is de regelgeving beperkter, en hoofdzakelijk toegespitst op de douches bij publieke zwembaden.

Symptonen

De ziekte heeft twee varianten:

PONTIACKOORTS : de symptomen liggen vrij gelijk met de gewone griep

by Techlink

• augustus 2019

(koorts, hoofdpijn, hoesten, etc.)

DE VETERANENZIEKTE

hevige koorts of kortademigheid, al dan niet gepaard met een longontsteking.

Als je er vroeg bij bent kan de ziekte met specifieke antibiotica bestreden worden. De belangrijkste tips om legionellaontwikkeling te voorkomen zijn het hanteren van de standaard beheersmaatregel (temperatuur) en te vermijden dat je leidingwater lange tijd stilstaat. Koud water moet koud (< 25°C) blijven en warm water warm (> 55°C). Gebruik bovendien alle tappunten regelmatig, minstens wekelijks.

Proeven in installatie op reële grootte

Het WTCB beschikt over een sanitaire toren, die werkt volgens het watertorenprincipe, met een hoogte van 22,5 m die hun in staat stelt om sanitaire proefopstellingen op maat uit te voeren. Een voorbeeld hiervan is de proefopstelling die in het kader

van Instal2020 (zie Heat+ nr. 1/2019 p. 16-19) opgebouwd werd om na te gaan hoe men een efficiënte legionellapreventie zo energiezuinig mogelijk kan uitvoeren.De hoge temperaturen, nodig om legionellaontwikkeling te voorkomen, staan immers haaks op de eis voor energiezuinigheid. Er werd op reële grootte nagegaan of het mogelijk is om de SWW-productietemperatuur te laten zakken van 60 °C naar 45 °C, zonder het risico op legionellaontwikkeling te verhogen. Er werd onderzocht welke thermische schokken (temperatuur, duur en frequentie) nodig zijn om de legionellaontwikkeling onder controle te houden. Schokken van 60 °C bleken onvoldoende. Een wekelijkse schok van 65 °C gedurende 24 uur volstond wel, bij een normaal gebruik van de installatie. ‘Uit de praktijkmetingen onthouden we vooral dat wanneer éénmaal een Legionella optreedt in een installatie het niet eenvoudig is om deze tot een aanvaardbaar niveau terug te dringen. Het is dus aangewezen te voorkomen dat een

INFOSESSIE LEGIONELLA Welke wetgeving is er van toepassing? Welke technieken moet u toepassen bij het onderhoud opdat Legionella geen kans maakt? ... Leer er meer over in de infossies die Techlink en het WTCB in het najaar organiseren. Noteer alvast dinsdag 8 oktober 2019 in jullie agenda! Meer info volgt.

Legionella-ontwikkeling kan plaatsvinden. Dit kan door de ontwerpvoorschriften van de BBT te volgen’, zegt Bart Bleys, labohoofd watertechnieken bij het WTCB. ‘Om Legionella effectief te bestrijden, volstaat het niet om de boiler bovenaan op een hoge temperatuur te brengen; elk onderdeel van de installatie moet ook voldoende doorstroming en temperaturen krijgen. In de praktijk wordt hier wel tegen gezondigd. Als de bewoners klagen over te lage temperaturen van SWW in een installatie met een centrale circulatieleiding, betekent dat niet alleen een comfortprobleem, maar dikwijls ook een gezondheidsrisico.’ Er is nu nog verder onderzoek nodig om deze resultaten te kunnen extrapoleren naar grotere en complexere installaties, zoals bijvoorbeeld in woonzorgcentra en ziekenhuizen.

Viega Smartpress

Gegarandeerd geringe drukverliezen en meer druk.

smartpress.viega.be

Met zekerheid geringe drukverliezen. Viega Smartpress is de volgende grote stap in de flexibele etage-installatie. Het innovatieve perssysteem brengt jarenlang verzamelde kennis, beproefde techniek en corrosiebestendige en duurzame materialen samen in ĂŠĂŠn koppeling. En de combinatie van snelle verwerking en minimale drukverliezen garandeert bovendien betrouwbare en voordelige drinkwater- en verwarmingsinstallaties. Viega. Connected in quality. 1

1. Zeta = 2,7 Stroomsnelheid = 2 m/s Drukverlies = 54 mbar

Actualiteit

Nieuw sectoraal akkoord

PC 124

De sociale partners hebben op 25 juni 2019 in het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf een sectoraal akkoord ondertekend voor de jaren 2019-2020. Alle partners konden instemmen met het ontwerp van akkoord dat op 18 juni was bereikt. Hieronder vindt u een kort overzicht van de belangrijkste punten voor de werkgevers.

Verhoging van de instroom van jongeren

De sector gaat een businessmodel uitwerken om meer grip te krijgen op het bouwonderwijs en oplossingen uit te werken voor lacunes in het onderwijs. De ambitie is om het nieuwe model uit te rollen tegen het schooljaar 2020-2021. Tegelijk worden de mentortrajecten versterkt met bijkomende sectorale tussenkomsten voor bedrijfsinterne opleidingen.

Verhogen aantal fiscaalvriendelijke overuren

Aan de overheid wordt gevraagd om het maximaal aantal uren overwerk waarvoor een gunstige fiscale behandeling kan genoten worden, voor de sector op te trekken naar 220 uren (zonder voorwaarde aanwezigheidsregistratie) en, specifiek voor de ondernemingen die wegenwerken verrichten en die vanuit de overheid opgelegd krijgen om in het weekend, op feestdagen of ’s nachts te werken, zelfs naar 280 uren (voor deze laatste ondernemingen wordt ook de interne grens naar 280 uren opgetrokken).

Meer mogelijkheden om de arbeidstijdorganisatie te moduleren

Mits aanpassing van de regelgeving zal in toepassing van KB 213 een overschrijding van de normale arbeidsduurgrens mogelijk worden a rato van 1,5 uur per dag (i.p.v. 1 uur per dag nu). Het maximum van 180 uren blijft ongewijzigd.

Uitbreiding sectorale tussenkomst outplacement

De sectorale tussenkomst inzake outplacement wordt uitgebreid naar het outplacement aan te bieden voor werknemers aan wiens arbeidsovereenkomst een einde komt ingevolge medische overmacht.

DAARTEGENOVER STAAT:

Verhoging koopkracht

Invulling van de loonnorm door een verhoging van de lonen op 1 juli 2019 met een nominaal bedrag vastgesteld per cate-

by Techlink

• augustus 2019

gorie gelijk aan 1,1% van het baremaloon. Het nieuwe barema geldig vanaf 1 juli 2019 (cao-verhoging en indexverhoging samen).

Aanpassing mobiliteitsregeling

Ten einde een antwoord te bieden op de problemen van de toegenomen congestie op onze wegen die een langere verplaatsingstijd meebrengen, zal de regeling van de mobiliteitsvergoeding aanzienlijk worden aangepast (inwerkingtreding nog te bepalen; het grensbedrag moet immers reglementair aangepast worden waarvoor bij de bevoegde minister de nodige stappen worden ondernomen) Het bedrag van de mobiliteitsvergoeding zal worden verhoogd met 20%. Er wordt ook een specifiek bedrag ingevoerd voor de chauffeur die alleen rijdt (op vraag van de werkgever, met een voertuig van het bedrijf en enkel indien geen collectief vervoer mogelijk is) en de werkgever zal een “mobiliteitsdag” (loon ten laste van de werkgever) moeten toekennen aan de arbeiders die op jaarbasis uitzonderlijk veel kilometers moeten afleggen (43.000 km of meer).

“

Wij blijven de mobiliteitsvergoedingen verdedigen, aangezien deze vaak een klein lichtpuntje betekenen voor bedrijven die elk dag geconfronteerd worden met alsmaar langere files.

”

Uitbreiding regeling anciëniteitsverlof

De eerste anciënniteitsdag wordt voortaan toegekend vanaf 15 ondernemingsanciënniteit, een tweede vanaf 25 jaar ondernemingsanciënniteit (suppletieve regeling).

Einde loopbaan

• Verlenging stelsels SWT (algemene regeling vanaf 62 jaar en bijzondere regelingen ‘ongeschikten’ en ‘lange loopbaan’ vanaf 59 jaar) tot 30 juni 2021. • Verlenging sectorale regeling landingsbanen tot 31 december 2020 (mits aanpassing leeftijd aan de cao van de NAR): vanaf 55 jaar voor de 1/5e loopbaanvermindering en vanaf 57 jaar voor het halftijdse stelsel. Ook in het halftijdse stelsel wordt het mogelijk om de loopbaanvermindering anders dan op weekbasis vast te leggen.

VRAGEN?

Mail ze naar lucine.albertian@techlink.be

HOE VERDEDIGT TECHLINK JOUW BELANGEN? Hoe slaagt Techlink erin om jouw belangen als lidbedrijf zo goed mogelijk te verdedigen? ‘Wij nemen geen enkel standpunt in zonder nauw overleg met onze achterban’, benadrukt Lucine Albertian, advisor bij Techlink. ‘We be spreken de belangrijkste sociaaleconomische thema’s niet alleen binnen de sectorraad, maar betrekken ook de provinciale afdelingen inten sief bij onze werking. Zij vaardigen mensen af voor de werkgroep sociale zaken, waarin ook de afgevaardigden voor het paritair subcomité zetelen. Bovendien koppelen we voortdurend terug, zowel voorafgaand aan de sectorale onder handelingen als tijdens de gesprekken. Voor ons is het een topprioriteit dat alle leden akkoord gaan met de voorstellen op tafel.’

SECTORAAL AKKOORD PC 200 In het aanvullend paritair comité voor bedienden (PC 200) is op 1 juli ook een sectoraal akkoord gesloten voor de jaren 2019-2020. We geven hierna de voornaamste punten van het akkoord weer:

functie van het aantal tewerkgestelde werknemers. Belangrijk is dat vakantie als sanctie voor het niet toekennen van opleidingsdagen is geschrapt.

KOOPKRACHT

De specifieke sectorale regelingen inzake SWT (regelingen vanaf 59 jaar: lange loopbaan en nachtarbeid/zwaar beroep) worden verlengd tot 30 juni 2021. De algemene regeling vanaf 62 jaar (cao 17) geldt voor onbepaalde duur. Ook het stelsel van de landingsbanen wordt verlengd tot 31 december 2020 (mits optrekken leeftijd naar 57 jaar voor het halftijdse stelsel).

Concreet betekent dit het volgende: • De bedienden van de bouwbedrijven die een aanvullend pensioen genieten gunstiger dan het sectoraal plan van de arbeiders, ontvangen een loonsverhoging van 1,1% op 1 september 2019; • De bedienden van de bouwbedrijven die geen of een minder gunstige aanvullende pensioenregeling hebben dan die van de arbeiders, ontvangen geen loonsverhoging maar een gelijkwaardige jaarlijkse premie (tijdelijk met het oog op de latere aanwending ervan voor een aanvullende pensioenregeling op het niveau van de sector). In 2019 bedraagt deze premie 5,5% van het bruto maandloon van november 2019 en wordt samen met het loon van december 2019 uitbetaald. Vanaf 2020 bedraagt de premie 15,31% van het bruto maandloon van november en wordt telkens samen met het loon van december uitbetaald.

VORMING

EINDE LOOPBAAN

TIJDSKREDIET Verlenging tot 30 juni 2021 van de bestaande uitbreidingen van het recht op tijdskrediet (recht op 24 maanden voltijds of halftijds tijdskrediet met motief; als de bediende minstens 5 jaar anciënniteit in de onderneming telt dan bedraagt dit recht resp. 36 maanden voor het volgen van een opleiding en 51 maanden voor de andere motieven).

MOBILITEIT Vanaf 1 juli 2020 wordt een fietsvergoeding ingevoerd van € 0,10 per effectief afgelegde km met een maximum van € 4/dag.

Vanaf 2020 wordt het aantal aan te bieden opleidingsdagen geleidelijk aan opgetrokken in

augustus 2019 •

by Techlink

Dossier

Het belang van installatietechnieken in energetisch performante huizen

De maatregelen die genomen worden ter verbetering van de energieprestaties van onze woningen worden steeds ambitieuzer. Dit komt zowel door de verstrenging van de eisen van de overheid als door de toename van innovatieve en efficiënte technologieën. Dankzij de aanwezigheid van technische installaties kan een gebouw beantwoorden aan de noden van de gebruikers en dus hun comfort waarborgen.

Laag-energie: geen doel op zichzelf

Het voorkomen van energieverbruik lijkt prioriteit nummer één. Er wordt getracht zoveel mogelijk verspilling en onnodig verbruik tegen te gaan. De inspanningen die geleverd worden om de CO2-uitstoot terug te dringen, mogen echter het comfort van de gebruikers

by Techlink

• augustus 2019

niet in het gedrang brengen. Comfort in woningen zou het uitgangspunt moeten zijn: - Verhoogd temperatuurcomfort (meer differentiatie gewenst) - Verhoogd luchtcomfort (venti latie naar werkelijke behoefte) - Verhoogd akoestisch comfort

- Verhoogd warmwatercomfort (volumes - debieten, wachttijd) - Verhoogd gebruik van elektrische apparatuur - Verhoogd lichtcomfort (natuurlijk kunstlicht) Er is dus een controleparadox: diverse factoren vereisen complexere regelingen ›››

Uw villa

energieneutraal

koelen en verwarmen?

Warmtepomp • Hoog rendement voor lage temperatuursafgifte • Ook beschikbaar met Nibe warmtepompen

Hybride zonnepaneel Levert terzelfdertijd elektriciteit en warm water

Energievat • Instant productie van sanitair warm water zonder elektrische weerstand • Geen legionella risico • Warmtepomp en zonnepanelen laden energievat

Wat maakt ClimaSolar uniek? ClimaSolar is een energieneutrale verwarmingsen koelinstallatie voor grotere woningen. Uniek is dat de 3 basiscomponenten ook gebruikt worden om elkaars rendement te optimaliseren. Met een uitgekiend pakket aan accessoires kan de functionaliteit nog verder uitgebreid en gepersonaliseerd worden. ClimaSolar kan eveneens geïntegreerd worden in bestaande installaties op basis van een bodemwarmtepomp. Bezoek onze website www.climasolar.be voor meer informatie.

C O N TA C T E E R O N S :

Climapac • Rozenstraat 2 • B-9810 Eke • 09 221 40 34 • info@climapac.be

Dossier

››› terwijl de gebruiker sterker de wens heeft om eigen leefomgeving te bepalen.

‘We staan ver in duurzame technologieën, vele van deze technologieën zetten in op energie-efficiëntie én hernieuwbare energiebronnen. Binnen een gebouw ligt er heel wat verbeteringspotentieel in het goed laten samenwerken van installaties én ook van mensen ... een systeemintegratie in al haar dimensies: (1) data en modellen uitwisselen tussen de verschillende fasen van een bouwproces, (2) afstemmen van gebouwschil, technieken, gebruikers en ambitieniveau voor een optimale inzet van hernieuwbare energiebronnen, (3) kwaliteitsvolle installatie van technieken door goed opgeleide installateurs, (4) efficiënt aansturen van alle technieken als één geïntegreerd systeem waaronder ook de directe uitwisseling van thermische lasten, (5) meten en opvolgen van de globale systeemprestatie, ... ‘, zegt prof. Lieve Helsen (KU Leuven / EnergyVille).

Energetisch performante huizen “zonder verwarming”?

Klinkt goed maar de realiteit is anders. Energetisch performante huizen zijn niet gelijk aan “zonder verwarming” maar gelijk aan “andere verwarming”. Dit alles betekent niet minder technieken, maar andere hoogwaardige technieken en vereisen meer vakmanschap. De installateur moet zich niet bedreigd voelen maar het als een opportuniteit beschouwen. Installaties in gebouwen worden steeds complexer om aan de immer strengere reglementaire eisen en de verhogenden eisen van de gebruiker te voldoen. De installaties staan ook alsmaar vaker met elkaar in verbinding. Dit zal enkel maar toenemen door het Internet of Things (IoT). Vanwege de toenemende complexiteit en verbondenheid is men meer afhankelijk van service. Ook voor installatiebedrijven komt hierdoor de focus meer en meer bij service, advies en onderhoud te liggen. De uitdaging is om vanaf het het ontwerp rekening te houden met de smart trend. Kortom: van installatiebedrijf, naar technisch dienstverlener. Trend: Steeds meer bedrijven stappen over van preventief op predictief onder-

by Techlink

• augustus 2019

GEBOUWEN ZONDER VERWARMING? ‘De gebouwen van de toekomst bevatten niet minder technieken, maar vereisen juist meer techniciteit: complexere technieken, met elkaar verbonden in de woning, maar ook met het net (elektriciteitsnet, gasnet, warmtenet, internet (IoT)), en vereisen meer vakbekwaamheid: het beroep van de installateur die meerwaarde kan bieden, is nog niet in gevaar!’, zegt Paul Van den Bossche, laboratoriumhoofd, laboratorium Verwarming en ventilatie, WTCB.

houd waardoor de planning en het gebruik geoptimaliseerd wordt. Er wordt bij predictief onderhoud geen onderhoud gepleegd op basis van het aantal draaiuren of op basis van een budget. Bij predictief onderhoud gaat het om data en “meten is weten”. Onderdelen worden vervangen als uit metingen blijkt dat deze daadwerkelijk aan vervanging toe zijn. Data is hierbij essentieel. Om een concreet voorbeeld te geven, maakt de installatie van een geconnecteerde verwarmingsketel het niet alleen mogelijk om de verwarmingsinstallatie vanop afstand op te volgen, maar ook om preventief onderhoud te doen. Zodoende kan het klassieke en punctuele onderhoud van de verwarmingsketel als het ware omgevormd worden tot een continue dienstverlening aan de klant.

Uitdaging voor de installatiesector

De installatiesector kan zich op verschillende manieren voorbereiden op de uitdagingen die deze evolutie naar een sterkere integratie met zich meebrengen. Zo zal een goede basisvorming en permanente bijscholing in de toekomst nog belangrijker worden. Dit houdt in dat de instal-

latiebedrijven zich meer zullen moeten gaan specialiseren. Het zal voor een klein bedrijf immers niet langer mogelijk zijn om alle bestaande technologieën of merken onder de knie te hebben. Deze specialisatie kan niet alleen een specifieke technologie of een welbepaald merk betreffen, maar kan ook meer ontwerpmatig zijn en zich richten op de integratie van de technische installaties (met inbegrip van de integratie in gebouwen en netten). ‘Een andere tendens bestaat erin dat meerdere kleine gespecialiseerde bedrijven hun krachten projectmatig bundelen en via een coördinator een compleet pakket aanbieden (daar waar grote installatiebedrijven doorgaans de mogelijkheid hebben om verschillende specialisten in huis te houden). Een dergelijke clustering van kleine competente entiteiten zou naar de toekomst toe zelfs noodzakelijk kunnen worden’, zegt Jan Lhoëst, commercieel directeur van Techlink.

Tot slot

Installaties maken integraal deel uit van de energetische prestaties van het gebouw. De onderlinge verwevenheid tussen de diverse installaties blijft een aandachtspunt gedurende het gehele ontwerp, over realisatie tot en met gebruik. Omdat de technische ontwikkelingen zo snel gaan, is het voor individuele installatiebedrijven bijna onmogelijk om het allemaal zelf te volgen en toe te passen. Samenwerken, niet alleen onderling, maar vooral ook met ketenpartners zoals toeleveranciers en klanten, is daarom essentieel. En juist díe samenwerking zit de installatiesector (nog) te weinig in het bloed.

BRON: Deels gebaseerd op de “speciale uitgave: de technische installaties van de toekomst”, WTCB Contact 2018/1.

Bi-injection technology Ultra dunne universele douchesifon



Hoog debiet 33L/min

Universeel Aanpasbaar aan alle standaard douchetubs

ULTRA COMPACT

66MM

QU’EST-CE QUE LA TECHNOLOGIE QU’EST-CE WAT IS DE QUE LA TECHNOLOGIE TECHNOLOGIE ? WAT IS DE

Stopt slechte geuren

Nazicht

? ?

Volledig toegankelijke afvoer na verwijdering deksel

TECHNOLOGIE ? De bi-injection technologie

HAUT DÉBIT assuré ! HAUT DÉBIT assuré Gegarandeerd HOOG! DEBIET! Gegarandeerd HOOG DEBIET!

De elastomeren dichtingen zijn geïnjecteerd op het zelfde moment als de overige componenten van de sifon: Étanchéité 100% : STOP à toute remontée d’odeur ! ZÉROzijn encrassement • De verbinden 100% dicht: de dichtingen zijn altijd correct geplaatst Étanchéité 100% :STOP STOPslechte à toute geuren! remontée d’odeur ! ZÉROverloren encrassement 100% waterdicht: GEEN achterblijvend vuil geplaatste dichtingen • Gedaan met en slecht

QU’EST-CE QUE LA TECHNOLOGIE QU’EST-CE WAT IS DE QUE LA TECHNOLOGIE TECHNOLOGIE ? WAT IS DE

100% waterdicht: STOP slechte geuren!

GEEN achterblijvend vuil

? ?

TECHNOLOGIE ?

HAUT DÉBIT assuré !

ZÉRO encrassement

Étanchéité 100% : STOP à toute remontée d’odeur !

HAUT DÉBIT assuré Gegarandeerd HOOG! DEBIET!

encrassementvuil GEEN ZÉRO achterblijvend

Étanchéité 100% :STOP STOPslechte à toute geuren! remontée d’odeur ! 100% waterdicht:

Gegarandeerd HOOG DEBIET!

GEEN achterblijvend vuil

100% waterdicht: STOP slechte geuren!

w w w.nicoll.be

Technologie

Wanneer artificiële intelligentie inzetten voor predictief onderhoud van HVAC? Met de opkomst van het Internet of Things (IoT) en artificiële intelligentie (AI) ontstaan nieuwe mogelijkheden om HVAC installaties te onderhouden. Maar wanneer heeft het zin om hier op in te zetten? Jan Verhasselt, specialist AI en zaakvoerder van Yazzoom, lichtte het toe tijdens Pixii’s Expert Day “Slimme HVAC”. In de IT-wereld is AI al langer bekend. AI-oplossingen die in andere sectoren al een verandering teweeg hebben gebracht, zullen in de toekomst ook hun weg vinden in de HVAC-sector.

Onderhoudsbeheer

Er zijn verschillende manieren om onderhoud te “plannen”:

REACTIEF ONDERHOUD Bij reactief onderhoud wordt er pas aan onderhoud gedaan als de machine onverwacht stilgevallen is. Dit kan een gepaste aanpak zijn als een ongeplande stilstand geen belangrijke gevolgen heeft.

GEPLAND ONDERHOUD – PREVENTIEF ONDERHOUD Bij preventief onderhoud krijgen de machines onderhoud alvorens een storing ontstaat, bijvoorbeeld na een vooraf vastgesteld aantal draaiuren, of op gezette tijden. Het voornaamste doel van dit soort onderhoud is om eventuele machines die neigen defect

by Techlink

• augustus 2019

JAN VERHASSELT

te geraken reeds te herstellen. Op die manier vermijdt men dure breuken, de kans op vroegtijdige defecten aan apparatuur, ongeplande stillstand en slaagt men erin het slijtageproces van de machines te vertragen.

CONDITIEGEBASEERD ONDERHOUD – VOOR SPELLEND ONDERHOUD Bij conditiegebaseerd onderhoud wordt de conditie van een machine en haar slijtdelen met behulp van metingen (bv. vibratie, ook wel conditiebewaking genoemd) in kaart gebracht. Door een juiste analyse (door middel van een wiskundig rekenmodel) van de verschillende (beschikbare) meetdata kan het falen van de machine tijdig worden voorspeld en/of onderhoudsintervallen worden verlengd.

Bemerkingen:

- De installateur weet dus wanneer onderhoud nodig is => koppelen metingen prestaties installaties aan gebruikersdata => gepersonaliseerde aanpak voor klant o.b.v. gebruikerspatroon

Jan Verhasselt is industrieel ingenieur automatisering, burgerlijk ingenieur natuurkunde en doctor in de toegepaste wetenschappen gespecialiseerd in AI. Acht jaar geleden heeft hij Yazzoom, een software en R&D dienstenleverancier uit Gent, opgericht. Zijn team bestaat uit ongeveer 15 mensen die zich focussen op het toepassen van AI, geavanceerde procescontrole en (big) data analytics.

- Tip! Per machinedeel bepalen wat het ideale concept is, wat de inspectie mogelijkheden zijn, wat de kritische slijtdelen zijn, en hierbij ook de risico’s meenemen is een aan te raden werkwijze.

“

Wie denkt dat AI de techniek van de toekomst is die alles kan oplossen, heeft het mis. Niet alles wordt AI. Ook AI dient men enkel te gebruiken als het zin heeft.

”

JAN VERHASSELT

- De kennis over gedrag van bijvoorbeeld CV-installaties komt door de sensoren ook beschikbaar voor de fabrikanten van die apparaten en stelt hen zo in staat betere producten te produceren die minder storingsgevoelig worden.

Gebruik van voorspellend onderhoud op basis van AI

1STE REGEL: Voorspellend onderhoud op basis van AI alleen gebruiken wanneer het zinvol is voorspellend onderhoud te doen ... in plaats van reactief of preventief onderhoud Reliability Centred Maintenance (RCM) is een methode om te bepalen wanneer dat het geval is. RCM bestaat al sinds 1978 en is tot op heden de meest toegepaste aanpak om tot een integraal onderhoudsconcept voor een installatie of

machine te komen. RCM wil niet zozeer het optreden van storingen voorkomen, maar eerder de gevolgen van die storingen binnen vooraf bepaalde acceptabele grenzen houden (Meer info: zie boek van John Moubray over RCM2). Hoe u beslist wanneer u voorspellend onderhoud gebruikt of niet, verandert fundamenteel niet: pas gewoon de RCM2-principes toe. De uitkomst van dat beslissingsproces kan anders zijn als u toegang hebt tot op AI gebaseerde voorspellende onderhoudstechnieken, omdat deze de technische haalbaarheid en kosten van het voorspellen van de onderhoudsbehoefte beïnvloeden. Je moet dus een beetje leren over deze technieken en hoeveel ze kosten en wanneer ze nuttig zijn.

2E REGEL: Voorspellend onderhoud op basis van AI alleen gebruiken wanneer voordelen van black box-modellering belangrijker zijn dan die van white boxmodellering

Men spreekt van black box-modellering wanneer men machine learning (een AI techniek) gebruikt om een voorspellend wiskundig model af te leiden uit historische data van een proces of machine. Men spreekt van “black box” omdat dergelijke machine learning systemen beslissingen maken die voor de gebruiker niet altijd duidelijk of vanzelfsprekend zijn. Dit is een belangrijk verschil met white box-modellen, waarbij het wiskundig model opgesteld wordt door een expert, en waarbij dus dat model op zijn minst door die expert perfect begrepen wordt. Een voordeel van black box modellering is dat het ook ingezet kan worden wanneer er geen expert bestaat ››› augustus 2019 •

by Techlink

Technologie

3E REGEL: ››› die een goed voorspellend model kan opstellen.

Machine learning kan zowel gesuper viseerd als ongesuperviseerd: - Bij gesuperviseerd leren krijgt het algoritme tijdens het leerproces voorbeelden aangeboden waarvoor een menselijke supervisor aangeduid heeft wat de gewenste uitvoer is van het model bij een bepaald invoergegeven. - Bij ongesuperviseerd leren gebeurt dat niet, het algoritme moet zelf een structuur zien te vinden in de geleverde data en hier zijn output mee genereren. Gesuperviseerd leren kan gebruikt worden om een voorspellend model te bouwen voor vaak terugkerende problemen. Dat is mogelijk omdat voor dat type problemen voldoende voorbeelden beschikbaar zijn opdat het leeralgoritme kan ontdekken welke elementen in de data een indicatie geven dat dat probleem spoedig zal gaan optreden. Naarmate men succesvoller is in het vermijden van die courante problemen door gepast preventief of voorspellend onderhoud, zal het grootste deel van de onge-

plande stilstanden veroorzaakt worden door nieuwe problemen die nooit of zelden voorkomen. Voor dergelijke zeldzame problemen kan men geen gesuperviseerd leren gebruiken simpelweg omdat er niet genoeg voorbeelden zijn om uit te leren. Gelukkig is er dan wel een oplossing die gebruik maakt van ongesuperviseerd leren, namelijk anomalie detectie. Anomalie detectie richt zich op het monitoren van industriële processen om afwijkende objecten of gebeurtenissen te kunnen detecteren en in te grijpen voor er een defect of obstructie optreedt. Als een meting van een sensor niet overeenkomt met het gangbare patroon op basis van eerder gegenereerde data (de normale werking van een machine), dan wordt deze afwijking (anomalie dus) gedetecteerd en gerapporteerd zodat men weet dat de sensor of machine niet correct werkt.

Voorspellend onderhoud op basis van AI alleen gebruiken wanneer het toegang heeft tot de nodige gegevensstroom, en wanneer zijn uitvoer tijdig verzonden kan worden naar de onderhoudsmensen Opdat het voorspellend model geleerd zou kunnen worden via machine learning heeft het toegang nodig tot historische gegevens van die machine voor het trainen van het model: invoergegevens en ten minste enkele uitvoergegevens. Opdat het voorspellend model, eenmaal geleerd, ingezet zou kunnen worden voor het bewaken van een machine heeft het toegang nodig tot gegevens voor het voeden van het live monitoring-model met een continue stroom van invoergegevens of op zijn minst met periodiek doorgezonden groepjes van invoergegevens. Ten slotte is het model maar nuttig voor voorspellend onderhoud wanneer de uitvoer van het model (die aangeeft of onderhoud nodig is) kan worden verzonden vanaf de locatie waar het model loopt (lokaal of cloud) naar de onderhoudsmensen.

PRAKTISCHE TOEPASSING VAN ANOMALIE DETECTIE Een mogelijke toepassing van anomalie detectie in de HVAC wereld gaat uit van volgend vertrekpunt: de normale nood aan verwarming, ventilatie en koeling kan geleerd worden door middel van ongesuperviseerd leren op basis van historische data. 1STE STAP: Het automatisch geleerd wiskundig model van een gebouw zal leren wat het normale verband is tussen bijvoorbeeld de nood aan koeling in een bepaald vertrek in een gebouw, en andere factoren zoals de omgevingstemperatuur en de nood aan koeling in andere vertrekken in hetzelfde gebouw. De zelflerende algoritmes zullen ontdekken welke andere vertrekken een meer gelijklopende nood aan koeling hebben, bijvoorbeeld omdat ze zich aan dezelfde zijde (gevel) van het gebouw bevinden en dus eenzelfde zoninstraling kennen, en ongeveer even groot zijn en op dezelfde manier gebruikt worden, en daar nuttig gebruik van maken om de nood aan koeling van een bepaald vertrek in te schatten. Voor elk van de vertrekken zullen de algoritmes een dergelijk voorspellend model voor de nood aan koeling leren uit de data.

by Techlink

• augustus 2019

2DE STAP: Door nu de voorspelling van het koelvermogen voor een vertrek te vergelijken met het werkelijk koelvermogen dat aangewend wordt, kan het algoritme opsporen in welke vertrekken er een abnormaal koelvermogen ingezet wordt. Dat kan bijvoorbeeld wijzen op een raam dat open staat, of dat verwarming en koeling allebei actief zijn, of op een abnormale bezetting/gebruik van dat vertrek.

MERK OP!

Wat precies de oorzaak is van de gedetecteerde anomalie moet uitgezocht worden door een installateur die ter plaatse vaststellingen doet, maar de AI helpt wel bij die diagnose door aan te geven in welke vertrekken er een probleem lijkt te zijn op welk tijdstip, en wat het precies verdacht vindt in de gemeten data.

GO DIGITAL!

TOUR & TAXIS | BRUSSEL

WWW.DIGITALCONSTRUCTIONBRUSSELS.BE

ONDERHOUD van uw GASDETECTIE SYSTEMEN uw GERUSTHEIDSGARANTIE Inspecties en volledige controles

Nulpuntsbepaling en kalibratie door middel van een ijkgas met certificaat Configureren van toestellen Vervanging van defecte onderdelen Afgifte van een interventierapport

WIS T

? U DATvan

al t g ev I n h e d e g ev a l , a h r c een s er zekeraa v w n u e kan vrag d t te s t een a onder hou oed ies va n g t a l l at w ins u n a v

THE BELGIAN PIONEER IN GAS DETECTION

www.dalemans.com

Event Laureaat De Ast uit Poperinge

Scholenwedstrijd “Sanitair & Verwarming” aan 14de editie toe Op vrijdagavond 7 juni 2019 vond, kort voor het afsluiten van de schoolperiode, de prijsuitreiking van de scholenwedstrijd “Sanitair en Verwarming” plaats. Dit initiatief van de Confederatie Bouw WestVlaanderen en Techlink is ondertussen alom bekend. Negen scholen namen deel aan deze editie. ‘De maatschappij duwt BSO- en BUSO- leerlingen te vaak in een hokje. Ze worden aanzien als minderwaardig terwijl het stielmannen zijn met poten aan hun lijf. Het is dan ook belangrijk om hen eens in de spotlights te zetten en te benadrukken dat deze leerlingen de economie écht doen draaien, we hebben ze hard nodig’, aldus Philippe Warlop, Voorzitter van de West-Vlaamse beroepsfederatie. Het is een veelgehoorde klacht: het vakonderwijs sluit te weinig aan bij de realiteit op de werf. Al 14 jaar lang timmert de afdeling Techlink van de Confederatie Bouw West-Vlaanderen echter aan de weg om de kloof te dichten. In de scho-

by Techlink

• augustus 2019

lenwedstrijd “Sanitair en Verwarming” krijgen de leerlingen een voorproefje van de werkelijkheid in de sector.

Synergie tussen onderwijs en industrie

Bij de scholenwedstrijd staat de samenwerking tussen school en ondernemingswereld centraal. Het contact tussen de installateurs met de scholen is immers essentieel. Bij de evaluaties in de scholen geeft de vakjury – installateurs van het inrichtend comité – graag haar praktische kennis door aan de leerkrachten en leerlingen. Ook het contact tussen de scholen wordt hierdoor bevorderd. De leerkrachten overleggen met elkaar, van een heu-

se “strijd” om laureaat te worden is geen sprake. De bedoeling is voornamelijk dat de scholen een praktijkgerichte installatie kunnen maken, waarbij telkens een aantal regels van goed vakmanschap opgezocht en toegepast worden. Bovendien beschikken de scholen ondertussen over uitgebouwde ateliers en didactisch materiaal om praktijkgerichte opleidingen te geven aan de toekomstige installateurs. Dit is ook voor een stuk te danken aan deze wedstrijd, want de scholen krijgen alle materialen nodig voor de installaties gratis ter beschikking. Bovendien kan de school met de waardebon die ze tijdens de prijsuitreiking ontvangen, nieuwe materialen of toestellen aankopen.

Opdracht

Dit jaar maakten alle scholen een huishoudelijke binneninstallatie met sanitair warm water en CV-installatie. De vakjury gingen langs in elke school om de uitgevoerde installatie grondig te controleren. Bij de beoordeling werd de instal-

Laureaat OLV Ter Duinen uit Zeebrugge

EEN PLUIM Ons artikel zou onvolledig zijn indien wij niet onze vrijwilligers een pluim bezorgen voor het werk dat door hen gepresteerd wordt met betrekking tot de Scholenwedstrijd in West-Vlaanderen. Binnen het bestuur van de afdeling SanitairVerwarming werd een werkgroep opgericht die als inrichtend comité de scholenwedstrijd coördineert. Deze werkgroep bestaat uit: Tino Devriese, Marc Deprez, Hans Dhaens, Gregory Naessens, Dieter Schwabe, Jean-Claude Seys, Dirk Snick, Rony Van Den Hove, Marcio Verhulst, Philippe Warlop, Jo Desutter (Katholiek Onderwijs), Chris Vanderghinste (De Watergroep) en Gerd Decoene (Confederatie Bouw). Ze offeren heel wat van hun vrije tijd op om deze wedstrijd in goede banen te leiden. Bedankt jongens, vrijwilligerswerk vraagt moeite maar geeft voldoening als alles op wieltjes loopt. Daarenboven is werken aan de vorming en toekomst van onze opvolgers dubbel verheugend als er resultaat uit voort vloeit.

Voorzitter Philippe Warlop verwelkomde het aanwezige publiek

“

Een vakbekwame installatiesector is cruciaal voor de energietransitie. DIRK SNICK

latie onder druk geplaatst om zodoende te controleren of er eventueel lekken in de leidingen waren, of de verbindingen en lassen goed uitgevoerd werden, etc. Naast de praktische realisatie van de installatie, moesten de leerlingen hun kennis ook bewijzen aan de hand van een aantal vragen. Tenslotte werd gevraagd aan de leerlingen om een aantal kleine praktische proeven uit te voeren.

Prijsuitreiking 2018-2019

Na de eindevaluaties was de vakjury tevreden over de resultaten. Elke school heeft met haar leerlingenteam weer mooi werk geleverd en mooie installaties verwezelijkt. Tijdens de prijsuitreiking op 7 juni in het seminariecentrum B’aula

van de Confederatie Bouw te Kortrijk werden de resultaten bekendgemaakt. Alle deelnemende scholen kregen een waardebon waarmee ze materiaal voor hun afdeling sanitair-cv kunnen aankopen bij de steunende groothandelaars. Dit jaar werd een totale prijzenpot van € 3.400 uitgereikt. De resultaten: • In het BUSO ging De Ast uit Poperinge met de hoofdprijs van € 450 aan de haal. Haverlo Assebroek en VIBSO Waregem kregen elk € 350. • In het BSO ging de eerste plaats uiteindelijk naar OLV Ter Duinen uit Zeebrugge (€ 450), vóor VTI Roese-

”

lare (€ 400). VTI Ieper, Guldensporencollege Kortrijk, Petrus en Paulus Oostende en VTI Waregem kregen elk een waardebon van € 350. De eindlaureaten bij BSO en BUSO krijgen bovendien een uithangbord “laureaat scholenwedstrijd sanitair & verwarming” die ze in hun school kunnen ophangen en deze leerlingen krijgen een gratis jaarabonnement op twee vaktijdschriften (De Onderneming en Heat+). www.scholenwedstrijd.be

augustus 2019 •

by Techlink

Event

EUREKA-congres draait om duurzame HVAC-R De derde editie van EUREKA 2019 vond op 11 en 12 juni 2019 plaats in het Brugse Europacollege. EUREKA is het Europese event waar duurzame technologie op het vlak van Heating, Ventilation, Airconditioning & Refrigeration centraal staat. Ditmaal is het centrale thema: “Hoe kan de HVAC-R industrie bijdragen tot het bereiken van duurzame ontwikkelingsdoeleinden?” Sinds 2016 wordt de conferentie jaarlijks georganiseerd door de Europese organisaties EPEE en EVIA: • De European Partnership for Energy and the Environment (EPEE) vertegenwoordigt de verwarming, koeling, koudetechniek, airconditioning en warmtepompen sector in Europa. • De European Ventilation Industry Association (EVIA) vertegenwoordigt de belangen van de ventilatie- en ventilatorsector in Europa. Eerdere edities vonden plaats in Den Haag (2016), Berlijn (2017) en Boekarest (2018). Ruim 100 deelnemers uit verschillende achtergronden (ngo’s, academici, studenten, besluitvormers, etc.) waren naar Brugge afgezakt om hun visie uit te wisselen.

by Techlink

• augustus 2019

HVAC-debat

De conferentie werd geopend door Jürgen Göller en Joan Miro Ramos, de voorzitters van respectievelijk EPEE en EVIA. De conferentie vond dit jaar plaats in een periode waarin jongeren wereldwijd de straat opgaan om op te roepen tot klimaatbescherming. Het is namelijk de jongere generatie die zal moeten afrekenen met de gevolgen van de klimaatopwarming. ‘Niemand kan nog voorbijgaan aan de noodzaak om onze planeet te beschermen’, stellen de organisaties in een verklaring. ‘De HVAC-R-sector loopt daarin voorop en luistert middels onze EUREKA-evenementen naar de zorgen van jongere generaties’. David King (partner bij SYSTEMIQ) en Hans van der Loo (voorzitter van het

Institute for Integrated Economic Research) benadrukten beiden de langetermijndoelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs, en daarmee verbonden de systeemveranderingen die nodig zijn om die doelstellingen te behalen. Daarnaast werden de uitdagingen van de HVAC-R sector - het niveau van technische kennis en vaardigheden, de nood aan een betrouwbare koudeketen voor een gezond en duurzaam leven, het oplossen van personeelstekorten, en een toename van het aandeel vrouwen binnen de koeltechniek - onder de aandacht gebracht.

Paneldiscussies

Na de diverse presentaties werd de conferentie interactief. Na de laatste lunch werden de deelnemers opgedeeld in kleine groepen, om te brainstormen over hoe de HVAC-R industrie kan helpen om de duurzame ontwikkelingsdoelen te bereiken. Die ideeën werden daarna verzameld en samengevat in de plenaire vergadering. We lichten enkele elementen uit de grote diversiteit aan voorstellen. Gezien nieuwe generaties mobieler zijn en minder belang hechten aan bezit, moet de sector overschakelen van producten naar het aanbieden van diensten. In deze nieuwe bedrijfsmodellen dient service, onderhoud en interactie met de klant centraal te staan. Bovendien is er nood aan bundeling van krachten, niet alleen tussen verschillende industriële sectoren, maar ook tussen de publieke en private sector.

EURO-INDEX, compleet in meten.

Meetinstrumenten voor indienststelling, onderhoud en controle van HVAC-installaties. Mét eigen gecertificeerde service- en kalibratiediensten aan vaste, lage prijzen.

Advies, verkoop & verhuur

HVAC

We helpen u aan het juiste meetinstrument voor uw toepassing.

Support

Vrijstaande rooftop frames, koperleidingen, kanalen en toebehoren voor het monteren en in dienst stellen van HVAC&R-installaties.

Heeft u een technische vraag over uw toestel? Onze medewerkers staan voor u klaar.

Onderhoud & kalibratie Met onze unieke KWS® serviceformule houdt ons geautoriseerd labo uw toestel steeds in topconditie.

Eigen studiedienst voor projecten op maat.

Transparant & duurzaam

Contacteer ons voor een catalogus & studie.

Werk zorgeloos met online inzage in uw certificaten, vaste serviceprijzen, afhaaldienst, etc.

EURO-INDEX bvba Leuvensesteenweg 607 - 1930 Zaventem T: 02 757 92 44 - sales@euro-index.be - www.euro-index.be

www.linum.eu

LINUM EUROPE NV - Vijverhoek 53 - 8520 Kuurne T: 056 35 92 94 - info@linum.eu

18.021 Pub Heat+ BFS systemen 90x270.indd 1

15/01/2019 14:45:01

DIRECTOR GENERAL KRIS VAN DINGENEN

COMMERCIAL DIRECTOR JAN LHOËST

OFFICE MANAGER Magali Mannaerts

TEAMLEADER TECHNICAL ADVISORS

TEAMLEADER STUDY DEPARTMENT

Joël Dewalheyns

Willy Pauwels

ELECTRICAL ENGENEERING Olivier Linder

ADVISOR Lucine Albertian

TEAMLEADER ACCOUNT MANAGERS & COMMUNICATION Jan Lhoëst

ACCOUNT MANAGERS VLAANDEREN - BRUSSEL Sandra Mertens

HVAC & SANITARY Georges Gronsfeld

WALLONIË- BRUSSEL Rudo Bonni

Lenn Coussement

COMMUNICATION ENERGY TRANSITION Jozefien Vanbecelaere David Germani

COMMUNICATION & EVENTS OFFICER Sofie Lapière EDITOR Dirk De Wolf

maakt deel uit van:

Techlink vzw • J. Chantraineplantsoen 1, 3070 Kortenberg • T. +32 2 896 96 10 • info@techlink.be • BE 0682.796.163

by Techlink

• augustus 2019

23,6 is positief

Account Manager Vlaanderen-Brussel Sandra Mertens

Account Manager Wallonië-Brussel Rudo Bonni

Het eerste aanspreekpunt voor Nederlandstalige leden Contact: sandra.mertens@techlink.be of +32 2 896 96 18 • +32 478 934 824

Het eerste aanspreekpunt voor Franstalige leden Contact: rudo.bonni@techlink.be of +32 2 896 96 19 • +32 470 175 590

Teamleader Technical Advisors Joël Dewalheyns

Teamleader Study Department Willy Pauwels

Contact: joel.dewalheyns@techlink.be of +32 2 896 96 24

Studiediensten, sociaal, economisch, juridisch, fiscaal, CAO Contact: willy.pauwels@techlink.be of +32 2 896 96 12

Technical Advisor Electrical Engineering Olivier Linder Opvolging elektrotechnische trends en ontwikkelingen Contact: olivier.linder@techlink.be of +32 2 896 96 22

Technical Advisor HVAC & Sanitary Georges Gronsfeld Opvolging trends en ontwikkelingen Contact: georges.gronsfeld@techlink.be of +32 2 896 96 21

Technical Advisor HVAC & Sanitary Lenn Coussement Opvolging trends en ontwikkelingen Contact: lenn.coussement@techlink.be of +32 2 896 96 23

Technical Advisor Energy Transition Jozefien Vanbecelaere Opvolging hernieuwbare energie Vlaanderen Contact: jozefien.vanbecelaere@ode.be of +32 2 218 87 47

Technical Advisor Energy Transition David Germani

Advisor Lucine Albertian Opvolging sociaal-juridische actualiteit Contact: lucine.albertian@techlink.be of +32 2 896 96 13

Office Manager Magali Mannaerts Onthaal & secretariaat Contact: magali.mannaerts@techlink.be of +32 2 896 96 10

Communication & Events Officer Sofie Lapière Online communicatie en events Contact: sofie.lapiere@techlink.be

Editor Dirk De Wolf Redactie magazines en nieuwsbrieven Contact: dirk.dewolf@confederatiebouw.be

Commercial Director Jan Lhoëst Innovatie, business development, marketing & communicatie, ledenzaken Contact: jan.lhoest@techlink.be

Opvolging hernieuwbare energie Wallonië Contact: david.germani@techlink.be of +32 2 896 96 17

Director General Kris Van Dingenen Strategie, financiën, algemeen beleid, HR Contact: kris.vandingenen@techlink.be

augustus 2019 •

by Techlink

Actualiteit

Social media

in de installatiesector Connectie met de klant, technische innovaties of primeurs in de kijker zetten, informeren over dienstverlening, nieuwe medewerkers aantrekken, zich positioneren als werkgever, reageren op berichtgeving in de pers, … zijn allemaal mogelijk door social media toe te passen als communicatiemiddel. Uit onze enquête blijkt echter dat de meeste installatiebedrijven geen of nauwelijks gebruik maken van social media ondanks hun laagdrempeligheid. van hun bedrijf ’, zegt Jan Lhoëst, commercieel directeur van Techlink. ‘Vooral de kleinere installateurs hebben niet echt een idee hoe ze voordeel kunnen halen uit digitale communicatie. Maar evolueer je mee of niet, het is niet echt een keuze. Je kunt de digitalisering niet ontwijken. Uiteraard is niemand verplicht om in te zetten op digitale kanalen, maar ze zijn wel een groeimiddel dat ondernemingen kunnen uitbuiten. In een concurrentiële sector maakt dat een verschil.’

Door hun laagdrempelige karakter is het gebruik van social media exponentieel gestegen. Ook steeds meer technische professionals zijn aanwezig op social media. Wat wel opvalt is dat vele onder hen weinig informatie posten over hun bedrijf of werkzaamheden. Dit betekent dat ze de netwerken liever gebruiken om met andere professionals te netwerken en informatie te delen dan hun eigen organisatie te promoten. De vraag is en blijft waarom niet meer technische ondernemingen social media consequent toepassen binnen hun organisatie?

Digital Report 2019

Het internationale agentschap We Are Social en het beheerplatform voor social media Hootsuite onthullen elk jaar hun digitale rapport met de laatste internationale cijfers in de digitale wereld, social media, het gebruik van mobiele apparaten en e-commerce in ruim 230 landen. Hieronder volgt een samenvatting van enkele cijfers voor België. In ons land maakt het digitale gedrag geen spectaculaire sprongen. Toch stijgt

Enquête

‘Het grootste deel van onze installatiebedrijven zeggen onvoldoende tijd te hebben om meer gebruik te maken van social media. Daarnaast speelt dat installateurs onvoldoende kennis denken te hebben van social media en het gebrek aan middelen (budget) speelt ook een rol. Tegelijkertijd zeggen zij dat social media niet aansluiten op de klanten en producten

het internetgebruik ook hier jaar na jaar, vooral bij de mobiele gebruikers (zie figuur 1 op p. 36). • 11,53 miljoen inwoners (+0,6 % ten opzichte van 2018) • 10,18 miljoen unieke gsm gebruikers (-5,8% ten opzichte van 2018) • 10,86 miljoen internetgebruikers (+6,4% ten opzichte van 2018) • 7,50 miljoen actieve sociale media gebruikers (+0% ten opzichte van 2018) • 6,60 miljoen actieve sociale media gebruikers op gsm (+4,8% ten opzichte van 2018) Tussen YouTube en Facebook woedt al lang een hevige strijd, maar dit jaar stoot YouTube Facebook van de troon en verovert het platform de eerste plaats in de lijst van sociale netwerken in België. In absoluut volume is het Facebook Network (met Facebook, Messenger, WhatsApp en Instagram) evenwel veruit het grootste sociale netwerk in België (zie figuur 2 op p. 36).

Grafiek:

IN WELKE MATE GEBRUIKT U SOCIALE MEDIA OM UW KLANTEN TE BEREIKEN?

10% ik gebruik geen sociale media

Grafiek 1:

20%

30%

16,42% 40%

minder dan één keer per week

50% 1 à 2 keer per week

60%

11,94% 70%

meer dan 2 keer per week

augustus 2019 DUID AAN• IN WELKE MATE U HET MOEILIJK VINDT OM INNOVATIES UIT TE LEGGEN AAN UW OPDRACHTGEVERS by Techlink

80%

90%

7,46%

58,21%

5,97%

HVAC-installateurs

100% dagelijks

Met een advertentie op Facebook (of Instagram) kun je meer mensen bereiken, ook al wordt Snapchat onontkoombaar bij de jongeren en staat LinkedIn heel sterk in België (zie figuur 3 op p. 36). LinkedIn groeit en bloeit. Dit kanaal geniet dan ook de voorkeur om je merkimago en reputatie als werkgever te verhogen.

Online marketing

WAAROM?

DE VERANDERENDE MEDIACON SUMPTIE VAN CONSUMENTEN.

Ze besteden steeds meer tijd op internet. Dat gaat ten koste van traditionele kanalen (denk aan tv, radio en print). Bedrijven die niet zichtbaar zijn op het internet missen kansen om hun boodschap aan consumenten te tonen. De tijd dat men telefoonnummer van een vakman opzocht in de Gouden Gids is voorgoed voorbij.

HET VERANDERENDE KOOP GEDRAG VAN CONSUMENTEN EN BEDRIJVEN. Zij kopen in

toenemende mate producten en diensten via internet. Bedrijven die alleen nog via traditionele kanalen hun producten verkopen, zullen steeds meer omzet mislopen.

DE UITSTEKENDE MOGELIJK HEDEN DIE ONLINE MARKE TING BIEDT. Elke campagne is

tot in detail te meten. Elke uiting en positie is te testen. Kleine campagnes met beperkte budgetten

zijn goed mogelijk en bijsturen kan simpel en snel. Bovendien: iedereen kan het zelf. Veel efficiënter dan bijvoorbeeld folders verspreiden. Online marketing is al lang niet meer het simpel plaatsen van een banner op een website. Die tijd is al jaren voorbij. Nu gaat het erom dat je slim de juiste plekken op internet weet te vinden waar je nog een goede deal kunt maken. Of de juiste keyword combinaties te kiezen bij het adverteren op zoekmachines. ‘Soms hoor ik bedrijfsleiders zeggen dat ze geen behoefte hebben aan nieuwe digitale kanalen omdat hun orderboekje toch goed gevuld is. Maar dat moet het natuurlijk ook blijven. Een inhaalbeweging maken wanneer nieuwe projecten uitblijven is een stuk lastiger dan nu proactief zijn’, legt Jan uit. STRATEGIE Succesvolle online marketing vereist zowel een uitgekiende strategie als een slimme tactiek bij de uitvoering van de vastgestelde strategie. De online marketingstrategie van een bedrijf beschrijft de wijze waarop diverse vormen van online marketing samenwerken teneinde bezoekers te genereren die via de website van het bedrijf klant worden en zo winst opleveren. De online marketingtactiek beschrijft de praktische wijze waarop de diverse vormen van online marketing operationeel worden uitgevoerd. Er kan bijvoorbeeld gekozen worden voor affiliate marketing, zoekmachine marketing,

enkele banners, weblog marketing en social media marketing. Één van de grootste uitdagingen is de diversiteit van de verschillende sociale media, die elk hun eigen publiek hebben. Wil u elke doelgroep bereiken, dan bent u meer dan voltijds bezig met het verspreiden van (versies van) uw boodschap via de verschillende kanalen. Merk op dat uw Facebook pagina niet dezelfde berichten kan bevatten als uw LinkedIn pagina. Deze pagina’s hebben verschillende soorten van content nodig. Waar Facebook veel meer bedoeld is om het gezicht achter uw bedrijf te laten zien, vraagt LinkedIn weer meer om zakelijke updates en relevante informatie.

Social media marketing

Hieronder volgt een opsomming van enkele sociale netwerken die het meest gebruikt worden. Elk netwerk heeft zijn eigen spelregels, doelen en inzetmogelijkheden. FACEBOOK Facebook is een laagdrempelige manier om in contact te blijven met uw doelgroep. Via gericht posten en adverteren kan u bovendien verschillende segmenten van uw doelgroep aanspreken met gepersonaliseerde boodschappen. Foto’s werken nog altijd het beste, dus gebruik uw Facebook pagina om nieuw beeldmateriaal te tonen. Gaat u naar een seminarie, staat u op een evenement of heeft u een leuke inspiratiebron gevonden voor een nieuw project, aarzel dan niet om de foto’s of video’s op uw pagina ››› augustus 2019 •

by Techlink

Actualiteit

Figuur 1:

JAARLIJKSE GROEI INTERNETGEBRUIK TOTALE BEVOLKING

+0,6% ››› te delen. Tip: Tag uw werknemers en op-

drachtgevers in berichten. Zo verbreed u uw netwerk! Regelmatig wordt u op de hoogte gehouden van onze activiteiten via onze Facebook pagina! Volg en like ons! https://www.facebook.com/Techlinkbe/

Veel van uw zakelijke relaties in de installatiesector zullen een profiel hebben op dit platform. Maak voor uw bedrijf een bedrijfspagina aan en zorg dat uw netwerk deze pagina gaat volgen. Dit doet u door continue relevante informatie te blijven delen. Heeft u bijvoorbeeld een blogpost geschreven over de vooruitgang die u met uw technisch project hebt geboekt, dan kan u die zeker ook op LinkedIn delen. Hierbij toont u uw expertise én u inspireert uw netwerk. Tip: Tag uw opdrachtgever en de betrokken partijen in het bericht over uw project. Hierdoor komt u in hun netwerk onder de aandacht! Benieuwd naar wat er reilt en zeilt bij Techlink? Volg dan onze bedrijfspagina op LinkedIn. https://www.linkedin.

com/company/techlink-be/

TWITTER

Dankzij het real-time en snelle karakter van het medium verspreidt nieuws zich op Twitter in een razend tempo. Een belangrijke rol is hierbij ook weggelegd voor trending topics, waardoor gebruikers in één oogopslag kunnen zien wat

-624 DUIZEND GEBRUIKERS

+6,4% +654 DUIZEND ACTIEVE SOCIAL MEDIA GEBRUIKERS

Tot slot

GEBRUIKERS SOCIAL MEDIA VIA SMARTPHONE

De identiteit van uw onderneming is fundamenteel om u te profileren op d igitale kanalen. Daarvoor moet u zich baseren op uw missie, visie en kernwaarden, en vervolgens de doelgroep definiëren. Wie social media gebruikt, doet dat niet voor de fun maar omdat men er het nut van inziet. Indien men social media gebruikt voor zakelijke doeleinden, en dan ingezoomd op het zoeken van informatie voor de werkzaamheden, dan wordt op social media vooral gezocht naar innovaties/nieuwigheden/nieuwe producten/ trends en (technische) productinformatie. Vergis u niet: een social media strategie opstellen, en uw social mediakanalen naargelang beheren en opvolgen, veronderstelt engagement en tijd.

+4,8%

+ 300 DUIZEND

Figuur 3:

PUBLIEKE ADVERTENTIES OP SOCIAL MEDIA (maandelijks actieve gebruikers)

7,10

MILJOEN

VROUW

50%

MILJOEN

54%

MILJOEN

79%

FACEBOOK

MAN

46%

1,03 81%

YOUTUBE

MAN

50%

3,50 VROUW

(percentage internetgebruikers die de verschillende platformen gebruiken)

VROUW

32%

MAN

68%

62%

FB MESSENGER

2,95

54%

42%

INSTAGRAM

MILJOEN

29%

LINKEDIN TWITTER

26%

25%

SNAPCHAT

25%

SKYPE

25%

VROUW

54%

10%

VIBER REDDIT

TWITCH

TUMBLR

WECHAT

by Techlink

-5,8%

ONGEWIJZIGD

MEEST ACTIEVE SOCIAL MEDIA PLATFORMEN

ABONNEMENTEN SMARTPHONE

https://twitter.com/Techlink_nl

Figuur 2:

BADOO

+67 DUIZEND

er speelt in de wereld. Reageer op vermeldingen! Dit zijn tweets die persoonlijk naar u gericht zijn. Wanneer iemand uw twitternaam in een tweet vernoemd krijgt u hiervan aan melding bij uw notificaties. Check deze dagelijks en probeer zo snel mogelijk te reageren. Blijf ook constant twitter screenen op uw bedrijfsnaam. Tip: Hashtags kan u tegenwoordig ook op Facebook of LinkedIn gebruiken, maar Twitter blijft het medium bij uitstek om hashtags te gebruiken. Volg uw concurrenten en kijk welke van hun hashtags goed scoren! De laatste nieuwtjes van Techlink vindt u als eerste op onze Twitter pagina:

• augustus 2019

MAN

46%

3,60 SOCIAAL NETWERK MESSENGER / VOIP

MILJOEN

VROUW

MAN

44% 56%

save ate d e h t

met e tiev a v o n in ries a n i sem

22 NOV 2019 www.installday.be



De eerste en enige Belgische vakbeurs voor alle installatietechnieken: binnenklimaat, sanitair, elektrotechniek, automatisering én beveiliging, verwarming, schoorsteenvegen, waterbehandeling.



In de ruime hallen van Brussels Kart Expo van 9u00 tot 19u00.



Met innovatieve seminaries rond integratie van technieken: op naar de energietransitie?



Gratis toegang voor bouwprofessionals.



Sfeer en gezelligheid verzekerd dankzij gratis buffetten en drank.

 Meer dan 150 standhouders tekenden reeds present. Meer informatie over het boeken van een stand voor dit unieke evenement via steve.caufriez@confederatiebouw.be. organisatie:

by Techlink

mediapartners:

by Techlink by Techlink

by Techlink

initiatief van:

Actualiteit

Aandachtspunten bij het kiezen voor een warmtepomp Warmtepompen winnen steeds aan populariteit en de verkoopscijfers nemen langzaam maar zeker elk jaar toe. Dat is ook logisch, want van alle verwarmingstechnologieën is de warmtepomp één van de meest klimaatvriendelijke en comfortabele oplossingen. Toch is niet iedereen tevreden na het aanschaffen van een warmtepomp, niet zelden omdat er fouten gemaakt zijn bij het ontwerp of het opbouwen van de installatie. Daarom reiken we u zes belangrijke aandachtspunten aan voor het ontwerpen en plaatsen van warmtepompinstallaties.

TEMPERATUUR 1LAGE AFGIFTESYSTEEM

Warmtepompen werken het efficiëntst als het verschil tussen de brontemperatuur en de afgiftetemperatuur laag is. Een warmtepomp die radiatoren met een temperatuursregime 60°C/40°C moet voeden zal niet efficiënt zijn en dus veel elektrische energie verbruiken. Het is daarom uitermate belangrijk enkel warmtepompen te gebruiken in situaties waar de aanvoertemperatuur van het cv-water laag is. Ideaal is bijvoorbeeld vloerverwarming, maar ook met wand- of plafondverwarming of ventilo- convectoren kunnen warmtepompen nog goed presteren.

2ISOLATIE

Grondig isoleren is altijd een goed plan, onafhankelijk van de gekozen technologie. Voor warmtepompen is het echter essentieel om eerst goed te isoleren zodat de relatief hoge verbruikskosten zo veel mogelijk vermeden worden en zodat een toestel kan aangeschaft worden met een lager vermogen. Ook dat scheelt een stuk in de portemonnee.

by Techlink

• augustus 2019

3CORRECTE DIMENSIONERING

Om hogere verbruikskosten te vermijden is het belangrijk om het juiste toestel te plaatsen. Een te nipt gedimensioneerd toestel zal het gebouw niet voldoende kunnen verwarmen of koelen, een te groot gedimensioneerd toestel zal niet

ideaal werken en meer verbruiken. Vertrek voor de dimensionering dus altijd van een grondige warmteverliesberekening en kies een warmtepomp die bij de laagste brontemperatuur het juiste vermogen kan leveren.

4LEIDINGDIAMETERS

Omdat de temperatuur van het cv-water dat van de warmtepomp vertrekt aanzienlijk lager is dan bij de conventionele gas- of stookolieketel moeten de leidingdiameters van het hydraulische cirquit groter zijn dan bij deze ketels. Er moet immers evenveel energie aan een lagere temperatuur getransporteerd worden, dus het debiet door de leidingen zal groter zijn. Zijn de diameters te klein dan kan de klant geluidshinder ondervinden door het snel stromen van het water door de leidingen of kan de warmtepomp mogelijks zijn warmte niet kwijt waardoor deze in storing gaat. Online bestaan er voldoende eenvoudige tools om de juiste diameter te berekenen.

5INNAME RUIMTE

Afhankelijk van het type warmtepomp en de keuzes van de klant of installateur kan het zijn dat de totale in-

stallatie wel wat plaats in beslag neemt. Lucht-lucht en lucht-water toestellen vereisen de plaatsing van een buitenunit. Bodem-water warmtepompen nemen buiten geen zichtbare ruimte in, maar ondergronds hebben ze dan weer wel een impact. De binnenunits van warmtepompen nemen afhankelijk van hun type en uitvoering ook ruimte in. Luchtlucht binnenunits zijn aanwezig in elke te verwarmen ruimte, maar kunnen ook ingewerkt worden in de vloer of op een handige plek tegen de wand gemonteerd worden. De binnenunit van water gebaseerde afgiftesytemen neemt typisch de ruimte in van een klassieke gaswandketel, maar kan of moet nog uitgebreid worden met een buffervat voor sanitair warm water en eventueel met een buffervat voor cv-water. Installaties met een losstaand buffervat voor CV en voor sanitair warm water nemen doorgaans het meeste plaats in beslag.

BELANG VAN 6 SANITAIR WARM WATER

Een warmtepomp maakt op een andere manier warm water aan dan de meeste ketels. Het is immers geen doorstroom toestel, maar maakt gebruik van een buffervat voor de productie van sanitair warm water. Voor woningen met een zeer lage verwarmingsvraag (zoals passiefwoningen) wordt de warmtepomp dus best gedimensioneerd op basis van de vraag naar sanitair warm water. Ook de grootte van de buffer moet steeds goed worden doorgesproken met de klant zodat deze niet aan comfort moet inboeten.

VRAGEN? Stuur ze naar Lenn Coussement via lenn.coussement@techlink.be

BESCHERM JE THUIS MET WHATSUP HOME. WAAR JE OOK BENT, HOU ZELF EEN OOGJE IN HET ZEIL. Aan het strand, op het werk of op restaurant, check via je smartphone of alles goed gaat thuis. Ben je gerustgesteld? Geniet dan nu ten volle van je leven!

0G €O 1R0 I TN

E ENT LIG , TEL LAY ET IN IFTHP K P K F U O PA N R A N V G E E O EN* OP NIK SOR OF SEN MBER E AM

Ontdek ons aanbod op whatsuphome.be.

* Aanbod en voorwaarden op whatsuphome.be. Om te kunnen genieten van € 100 korting op een pakket WhatsUp Home dient een nieuwe brandverzekering Multirisk Brand Woning onderschreven te worden. Vooraleer een verzekering af te sluiten, neem zeker de IPID en AlgemeneVoorwaarden door. In samenwerking met fifhtplay, member of Niko Group. V.U.: Tom Meeus. Federale Verzekering – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel. www.federale.be. Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CVBA. Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE31 3100 0723 3155 - RPR Brussel BTW BE 0403.257.506

WhatsupHome 186 x 128.indd 1

De verzekeraar die zijn winst met u deelt

augustus 2019 •

by Techlink

19/07/2019 06:58:58 by Techlink

Event

Europese Warmtepomp Forum: warmte en koeling zijn topprioriteit De European Heat Pump Association (EHPA) heeft op het Heat Pump (HP) Forum 2019 van 15-16 mei in Brussel meer dan 200 experts uit de industrie, waaronder Techlink, verzameld om de laatste ontwikkelingen in de markt te bespreken en om te beoordelen hoe warmtepompen hun bijdrage aan het Europa van de toekomst kunnen voortzetten. Voor de EHPA staat het echter vast dat warmtepompen niet weg te denken zijn uit een koolstofarme verwarming.

worden van het volgende Europees Parlement en de volgende EC. EHPA heeft altijd sterk gepleit voor ambitieuze en effectieve maatregelen om de Europese economieën tegen 2050 volledig koolstofvrij te maken en een duurzaam, efficiënt en slim energiesysteem te bevorderen. De nieuwe energiesystemen zullen verdere integratie van technologieën en toepassingen vereisen en de warmtepompindustrie moet zich hierop voorbereiden. Volgens Thomas Nowak, algemeen secretaris van de EHPA, is het grootste voordeel van de warmtepomptechnologie misschien wel de brede toepasbaarheid; warmtepompen kunnen worden ingezet in woningbouw en kantoren, maar ook voor industriële processen, waarbij temperaturen tot 160 °C kunnen worden behaald.

Voortrekkersrol van EHPA EHPA

De EHPA vertegenwoordigt ruim 120 leden - waaronder warmtepompfabrikan ten, onderzoeksinstellingen, n ationale belangenorganisaties - uit de gehele war mtepompindustrie en bevordert het bewustzijn rond en de inzet van de warmtepomptechnologie in Europa. Alle activiteiten zijn gericht op het op Europees niveau creëren van een marktomgeving die een snellere ontwikkeling van de warmtepomptechnologie mogelijk maakt. Op 16 mei 2018 heeft de EHPA een nieuw bestuur aangesteld om de industrie te vertegenwoordigen van 2018 tot 2020. Doel van dit bestuur is om de decarbonisatie van verwarming en koeling op de agenda van de Europese Commissie (EC) te brengen. EHPA-voorzitter Martin Forsén opende het HP Forum 2019 met de impact van klimaatbetogingen, versterkt door de toe-

by Techlink

• augustus 2019

genomen digitalisering en sociale media, die bijdragen om beleidsmakers en industrie te beïnvloeden om actie te ondernemen om de klimaatverandering te stoppen.

Klimaat

Het programma werd geopend door milieuactivisten uit drie verschillende generaties - een tiener (Marian Jones - Kids for Climate), jongvolwassene (Anke Uytterhoeven - PhD student bij KU Leuven) en gevestigde wetenschapper (Lieve Helsen, Professor in Mechanical Engi neering bij KU Leuven) - die de alarmklok luidden over de klimaatverwarming. Iets minder dan 10% van alle gebouwen wordt tegenwoordig verwarmd met een warmtepomp, maar in het nieuwe energiesysteem zal dit toestel meer dan nodig zijn om tegen 2050 volledig klimaatneutraal te zijn. Dat betekent dat verwarming en koeling de topprioriteit moeten

De EHPA heeft de afgelopen jaren een ander karakter gekregen. Ze heeft ook aandacht voor andere, gerelateerde onderwerpen van het energiedebat, zoals de samenwerking met jongeren en studenten en de juiste wisselwerking tussen elektrificatie en vergassing. Zo is de EHPA bijvoorbeeld initiatiefnemer van Decarb Heat, waarin tientallen organisaties samenwerken aan het fossielvrij maken van verwarming, en waarbij de focus meer op hernieuwbare energie ligt dan op warmtepomptechnologie.

Tot slot

Tijdens het HP Forum 2019 werd ook de Heat Pump City of the Year Award uitgereikt. De organisatie lanceerde de award in 2011, om steden en regio’s in de kijker te zetten die een energie-efficiënt warmtepompproject hebben opgezet. Dit jaar ging de prijs naar een stad in Finland (Tampere) waarin gebouwen opgewekte energie kunnen ‘terugverkopen’ aan een stadsverwamingsnet.

U kunt op uw twee oren slapen met onze geothermische warmtepomp.

Maar eerst even goed luisteren. Ga naar www.ithodaalderop-wpu.be en ontdek alle voordelen van onze vijfde generatie bodemwater warmtepomp. Met zijn vernieuwd design en Plug & Play installatie is de WPU 5G geruisloos en heeft hij het hoogste rendement van alle verwarmingssystemen die vandaag te verkrijgen zijn. Slaap nu gerust verder.

Dossier

Nieuwe regelgeving ventilatie op het werk De werkgever moet ervoor zorgen dat zijn werknemers in de werklokalen over een goede binnenluchtkwaliteit beschikken. Om dit te bereiken legt de federale regering een risicoanalyse op en een nieuw plafond voor de CO2-concentraties.

Waarom is ventilatie zo belangrijk?

Ventileren is noodzakelijk om het comfort binnenin de gebouwen veilig te stellen en om een toereikende luchtkwaliteit te verzekeren met het oog op de gezondheid van de gebruikers (en de duurzaamheid van het gebouw). Concreet laat ventilatie toe om de polluenten af te voeren die afgegeven worden binnen het gebouw. Denken we hierbij maar even aan de bio-effluenten die afgegeven worden door de bewoners en de vochtigheid

by Techlink

â&#x20AC;˘ augustus 2019

en geurtjes die vrijkomen bij bepaalde activiteiten (badkamer, keuken ...). In het werklokaal kunnen afwerkingsmaterialen (vloer, wanden, enz.), toestellen (bijvoorbeeld kopietoestellen), meubilair en aankleding aanwezig zijn die stoffen loslaten in de lucht. Vluchtige organische componenten komen gemakkelijk vrij uit nieuw meubilair. Niet goed onderhouden vloerbekleding zal stof verspreiden. En als de schoonmaakploeg gepasseerd is en met veel schoonmaak-

producten gewerkt is kunnen er irriterende stoffen in de lucht hangen. Ook de aangevoerde lucht kan een bron van verontreiniging zijn. Slechte buitenluchtkwaliteit (NOx, ozon, fijn stof, uitlaatgassen) komt vooral in de stad voor.

Welke wetgeving is van toepassing?

Niet-residentiĂŤle ventilatie moet aan diverse normeringen en reglementeringen voldoen. Enerzijds zijn er ventilatie eisen in de EPB-regelgeving voor nieuwe

COMBINATIES ZIJN MOGELIJK Het is belangrijk te noteren dat in zekere gevallen hetzelfde gebouw een residentiële en een nietresidentiële ruimte kan bevatten. Dit is bijvoorbeeld het geval voor het bureau van een zelfstandige, zoals het kabinet van een dokter, gesitueerd in een familiaal huis. Het residentiële deel moet voldoen aan de eisen van

de evaluatie van situaties in de praktijk. Deze Praktijkrichtlijn is gebaseerd op wetenschappelijk inzicht, praktijkervaring en consensus en zal periodiek worden geëvalueerd, bijgestuurd en verfijnd waar nodig. Voor bestaande situaties doet men er dus goed aan om deze periodiek te toetsen aan de recentste versie van de Praktijkrichtlijn.

Verschil met het verleden

bouwen en grondige renovaties. EPB legt minimum debieten vast op basis van de Europese norm NBN EN 13779 (er is nu ook een nieuwe norm EN 167983). Anderzijds is er het koninklijk besluit (KB) van 2 mei 2019 tot wijziging van de codex over het welzijn op het werk inzake de binnenluchtkwaliteit in werklokalen. Dat werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 21 mei 2019 (Numac: 2019201857) en trad in werking op 31 mei 2019.

KB ventilatie

Merk op! Het KB is geen vervanging voor de EPB-regelgeving. Beide regelgevingen staan naast elkaar, en de strengste van beide zal altijd moeten gevolgd worden. Het KB is ook zo algemeen mogelijk gehouden zodat dit toepasbaar is op zowel bestaande en gerenoveerde als nieuwe gebouwen. Hoe er met bestaande situaties moet omgegaan worden, wordt verder uitgelegd in de Praktijkrichtlijn (gepubliceerd op 5-07-2019 op de website van de FOD WASO). De Praktijkrichtlijn is weliswaar geen expliciet deel van het KB, maar zal door de FOD WASO wel gebruikt worden voor

In het verleden werd de eis uitgedrukt in m³/h.persoon. Deze eis was quasi onmogelijk te checken op conformiteit tenzij met gespecialiseerde apparatuur: - Indien mechanische ventilatie: debiets metingen door middel van anemometer - Indien natuurlijke ventilatie: metingen waren erg moeilijk en niet eenduidig Er was dus weinig risico dat er frequent vaststellingen van niet-conformiteit zou den plaatsvinden en sancties zouden volgden. In het nieuwe KB is de eis ook uitgedrukt in ppm CO2. Het voordeel hiervan is dat het eenvoudig te meten is en bij niet-conformiteit zijn er grote gevolgen.

Inhoud

BINNENLUCHTKWALITEIT Het algemene principe bestaat erin dat werknemers over een goede binnenluchtkwaliteit moeten beschikken. Dit is ruimer dan de vroegere doelstelling waarbij alleen “voldoende verse lucht” als criterium gold, maar niets gezegd werd over het aanpakken van verontreinigingsbronnen.

De werkgever is ertoe gehouden een risi coanalyse uit te voeren van de binnenluchtkwaliteit. Hij houdt daarbij rekening met het debiet van de aangevoerde lucht en de mogelijke bronnen van verontreiniging. Zoals:

EPB voor residentiele toepassingen (die verwijst naar de norm NBN D50001) en het niet-residentiële deel moet voldoen aan de eisen van EPB voor NR (die verwijst naar de norm NBN EN 13779). Dit wil niet zeggen dat ze geen deel kunnen uitmaken van hetzelfde ventilatiesysteem, enkel sommige eisen kunnen verschillen.

• de aanwezigheid en fysieke activiteit van personen; • de in de werklokalen aanwezige producten en materialen; • het onderhoud, het herstel en de reiniging van de arbeidsplaatsen; • de kwaliteit van de aangevoerde lucht als gevolg van infiltratie en ventilatie, verontreiniging en werking van het ventilatie-, luchtbehandelings- en verwarmingssysteem. De risicoanalyse bestaat uit een visuele inspectie en een controle van de installaties en documenten, met medewerking van de werknemers. Indien nodig, worden er metingen of berekeningen uitgevoerd. EÉN CO2-GRENS MET UITZONDERINGEN

Net als nu, moet de werkgever maatregelen nemen om de CO2-concentraties onder een bepaalde grens te houden. Maar de standaardgrens van 800 ppm [KB van 2016-03-25] wordt versoepeld tot 900 ppm, aangevuld met een ventilatiedebiet. De werkgever neemt de nodige technische en/of organisatorische maatregelen om ervoor te zorgen dat de CO2-concentratie in de werklokalen gewoonlijk lager is dan 900 ppm of dat een minimum ventilatiedebiet van 40 m³/u per aanwezige persoon wordt gerespecteerd. Als de werkgever echter op basis van de risicoanalyse kan aantonen dat de werknemers een gelijkwaardige of betere bescherming genieten als gevolg van het uitschakelen of verminderen van zoveel mogelijk verontreinigingsbronnen (bijvoorbeeld door het gebruik van emissiearme materialen, zie volgende paragraaf over KB Vloerbekleding), dan volstaat het dat de CO2-concentratie in de werklokalen gewoonlijk lager is dan 1200 ppm, of dat er een minimum ventilatiedebiet is van 25m³/u per aanwezige persoon. ››› augustus 2019 •

by Techlink

Event

Figuur 1: EEN OVERZICHT VAN DE VERSCHILLENDE MOGELIJKHEDEN OM TE VOLDOEN AAN DE EISEN INZAKE LUCHTKWALITEIT. Lokaal met aanzienlijk verminderde verontreinigingsbronnen? Ofwel vloerbekleding conform § 4.2 Ofwel metaal, keramiek, steen Ofwel emissie VCC < limietwaarden Ofwel meting in situ conform bijlage 3

• •

NEEN

• •

• • • •

JA Ventilatie Ofwel CO2 < 1200 ppm Ofwel debiet > 25 m3/u. pers. EN permanente organisatorische maatregelen Aangegeven nominale bezetting ...

Ventilatie Ofwel CO2 < 900 ppm Ofwel debiet > 40 m3/u. pers. EN permanente organisatorische maatregelen Aangegeven nominale bezetting ... Alternatieve methode (bijlage 4)

NEEN

Corrigerende organisat. maatregelen

+ Actieplan

JA NEEN

• •

JA Deze ruimte voldoet aan de eisen m.b.t. binnenluchtkwaliteit

››› Men dient er zich wel van bewust te zijn dat er nog weinig classificatiesystemen bestaan om emissies te kunnen evalueren, en dat het best mogelijk is dat door voortschrijdend wetenschappelijk inzicht een “propere” ruimte plots wél schadelijke stoffen blijkt te bevatten. Maar ook een andere aankleding of gebruik van een ruimte kan al tot een ongunstigere situatie zorgen. HOE MOET DIT IN DE PRAKTIJK TOEGEPAST WORDEN?

VOORBEELD 1: bestaand klaslokaal (school) In een bestaand schoolgebouw bestaat de vloerbedekking van een klaslokaal uit keramische vloertegels. Het klaslokaal is niet voorzien van een ventilatiesysteem. • Het drempelniveau voor de emissies van keramische vloertegels wordt in het koninklijk besluit betreffende de vloerbedekking als laag beschouwd. De risicoanalyse brengt geen andere problematische bronnen van vervuiling in het lokaal aan het licht. • De toepassingsvereiste is dus: maximaal CO2-niveau 1200 ppm of minimaal debiet 25 m³/h per persoon. • Aangezien er geen ventilatiesysteem aanwezig is, moet er een actieplan

by Techlink

• augustus 2019

worden opgesteld met maatregelen op korte, middellange en lange termijn om binnen afzienbare tijd aan de eisen te voldoen. • De organisatorische maatregelen op korte termijn kunnen met name het volgende omvatten: o Een CO2-sensor met weergave van de CO2-concentratie installeren in het klaslokaal. o Een verluchtingsstrategie invoeren waarbij de ramen worden geopend, afhankelijk van de gemeten CO2-concentratie. • Eén van de technische maatregelen op lange termijn zou de installatie van een mechanisch ventilatiesysteem in het klaslokaal kunnen zijn. Dat systeem zal geschikt zijn voor een minimaal debiet van 25 m³/h per persoon en de nominale bezetting zal in het lokaal worden weergegeven. In het actieplan worden de installatietijd en de middelen die moeten worden ingezet om de doelstellingen te bereiken, aangegeven. VOORBEELD 2: bestaand kantoorgebouw In een bestaand kantoorgebouw is een ruimte met bureaulandschap uitgerust

met vast tapijt en een mechanisch ventilatiesysteem. • De eigenschappen van de vloerbedekking zijn onbekend en bij gebrek aan VOC-metingen in de ruimte kan het drempelniveau voor de emissies niet als laag worden beschouwd. • De toepassingsvereiste is dus in principe: maximaal CO2-niveau 900 ppm of minimaal debiet 40 m³/h per persoon. • Hoewel er een ventilatiesysteem aanwezig is, is het debiet ervan onbekend. De risicoanalyse zou daarom allereerst kunnen worden aangevuld met aanvullende maatregelen, zoals: o Het debiet van de mechanische ventilatie meten aan de uitgangen in de ruimte; o De luchtverversingsgraad beoordelen door grondige metingen van de CO2-concentratie in aanwezigheid van mensen, in overeenstemming met de praktische richtlijnen; o Eventueel de VOC in de lucht van de ruimte meten om de emissies door de aanwezige materialen te evalueren. • Als uit deze aanvullende maatregelen blijkt dat het debiet van de ventilatie onvoldoende is of dat de CO2- ›››

Design radiator

Comfortabele ventilatie

Verwarmings-en koelplafondsystemen

Clean air solutions

Always the best climate for

INTELLIGENT VENTILATION NIEUW Zehnder CO2 -sensor

Installatie via ComfoControl App

Hoe opgenomen vermogen meten in situ? Begin 2019 wijzigde de EPB-rekenmethodiek voor de ingave van ventilatie, via de zogenaamde hulpenergie. De wijziging is van toepassing op projecten met bouwaanvraag vanaf 1 januari 2019. Vanaf begin 2019 geeft de EPB-verslaggever gedetailleerd de hulpenergie van de ventilatie-unit in: merk en type met bijbehorend ventilatorvermogen zijn zeer belangrijk. De vereenvoudigde berekening scheert alle merken over één kam en is vanwege het slechte resultaat niet meer mogelijk. Wanneer de eindgebruiker in overleg met de EPB-verslaggever kiest voor krachtige maar zuinige ventilatoren, haalt het ventilatietoestel een laag vermogen in vergelijking met het verplaatste debiet. Het benodigde vermogen gaat verder naar omlaag bij een kanalensysteem met weinig tegendruk. De ventilatiever-

slaggever kan na uitvoering het vermogen van de ventilatie-unit opmeten met een goedgekeurde vermogensmeter, bijvoorbeeld de Christ CLM1000 professional. Om het vermogen op te meten, plugt de ventilatieverslaggever de stekker van het ventilatietoestel in zijn vermogensmeter en leest het vermogen af op de display. Een goede uitvoering staat gelijk aan een laag ventilatorvermogen en resulteert in een verdere verlaging van het E-peil. De bouwheer profiteert via deze opmeting van een verlaging tot 15 E-peilpunten, t.o.v. de vereenvoudigde berekening van hulpenergie. Meer dan ooit kan u zich als installateur onderscheiden door de combinatie van een performante ventilatie-unit en een goed uitgevoerd kanalensysteem. www.zehnder.be

augustus 2019 •

by Techlink

Event

›››

concentratie te hoog is, dan moet er een actieplan worden opgesteld. • De maatregelen op korte termijn kunnen met name omvatten: o Het ventilatiesysteem opnieuw instellen om het debiet zo veel mogelijk te verhogen. o Een extra verluchtingsstrategie invoeren waarbij de ramen worden geopend. o De nominale bezetting van de ruimte beperken. • De maatregelen op lange termijn kunnen met name omvatten: o De vloerbedekking vervangen door een nieuwe vloerbedekking met lage emissie. o Het ventilatiesysteem renoveren of vervangen. Het systeem zal aangepast worden aan de uiteindelijk geplaatste vloerbedekking en de nominale bezetting zal in het lokaal worden weergegeven. VANAF 1 JANUARI 2020 De werkgever moet alle technische en organisatorische maatregelen nemen die nodig zijn om aan de grenswaarden te voldoen wanneer hij nieuwe werklokalen laat bouwen, of bestaande werklokalen laat verbouwen of renoveren met een bouwaanvraag die na 1 januari 2020 wordt ingediend.

Voor alle andere werklokalen zal de werkgever samen met de preventieadviseur en het comité, een actieplan opstellen dat ervoor zorgt dat de binnenluchtkwaliteit wordt verbeterd en er binnen een niet nader bepaalde “afzienbare termijn” voldaan wordt aan de grenswaarden.

KB Vloerbekleding

KB van 8 mei 2014 tot vaststelling van de drempelniveaus voor de emissies naar het binnenmilieu van bouwproducten voor bepaalde beoogde gebruiken. Dat werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 18 augustus 2014 (Numac: 2014024239). Het gaat over een inperking van een 170 tal VOS (Vluchtige organische stoffen), ook VOC genoemd (Volatile Or-

by Techlink

• augustus 2019

LUCHTVOCHTIGHEID In de werklokalen die voorzien zijn van een bevochtigings- of ontvochtigingsinstallatie moet volgens het KB de gemiddelde relatieve luchtvochtigheid op 40% à 60% liggen. Tenzij dat om technische redenen óf omwille van de aard van de activiteiten niet mogelijk is. Maar net als nu mag de relatieve luchtvochtigheid tussen 35% en 70% schommelen als de werkgever kan aantonen dat de lucht geen chemische of biologische agentia bevat die een risico kunnen vormen voor de veiligheid en gezondheid van de personen die aanwezig zijn op de arbeidsplaats. Bovendien is een niet te verwaarlozen doel van ventilatie vocht afvoeren. Ter info: het Mollier diagram vertelt je exact wat de conditie van de lucht is. Het is een grafische weergave van de relatie tussen luchttemperatuur, vochtgehalte en enthalpie.

ganic Compound). Dat is een verzamelnaam voor vluchtige substanties die zijn opgebouwd uit koolstoffen, waterstoffen en zuurstof. Omdat ze vluchtig zijn, kunnen ze vrijkomen uit materialen, en sommige van die stoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid. VOS worden bovendien geassocieerd met het “sick building syndrome”. Jonge kinderen en ouderen zijn extra gevoelig voor de effecten van VOS. Het KB is van toepassing op volgende producten: vloerbedekkingsproducten, lijmen voor vloerbedekkingsproducten en afwerkingsproducten voor houten vloerbedekkingen. De VOS-uitstoot van deze producten mag een reeks drempelniveaus niet overschrijden. Voor sommige polluenten (formaldehyde, acetaldehyde en tolueen) worden ook individuele grenswaarden bepaald. De definitie van vloerbedekkingsproducten verwijst duidelijk naar “het door een toplaag bedekken van een ondergrond”. Tussenlagen worden bijgevolg niet geviseerd (tenzij aangeboden in een “kit”). Voegmortels horen binnen het toepassingsgebied van het KB, aangezien zij

wezenlijk deel uitmaken van de vloerbedekking. Dit in tegenstelling tot bewegingsvoegen die niet tot het toepassingsgebied behoren. Merk op! Er is echter nog veel onderzoek nodig (in vele gevallen zijn er lange-termijn gevolgen) en er is momenteel weinig of geen informatie beschikbaar over cocktail-effecten.

Slot

De verbetering van de energieprestaties heeft de afgelopen jaren een sterke stempel gedrukt op de ventilatie. Dit heeft ertoe geleid dat de energiezuinige mechanischeventilatiesystemen (systeem D met warmteterugwinning, systeem C met vraagsturing) de volledig natuurlijke ventilatiesystemen (systeem A) aan het verdringen zijn. Op het vlak van energiezuinigheid is er ook niet zoveel ruimte meer om te verbeteren. In de toekomst zal de focus ook op de binnenluchtkwaliteit moeten liggen. Een duidelijke verandering is de meetbaarheid van luchtkwaliteit. Tot voor kort was luchtkwaliteit bijna synoniem met luchtdebiet. Er zijn echter zoveel onvoorspelbare factoren – met de gebruiker voorop – dat debiet niet altijd een garantie biedt over luchtkwaliteit [en anderzijds is te veel ventileren zonder dat er een nood aan is niet gunstig voor de energieprestatie]. Het KB Ventilatie verlaat (deels) dit pad en verlegt de aandacht naar daadwerkelijke prestaties in plaats van theoretische waarden. Het lijkt er sterk op dat ventilatie stilaan het statuut van “bijzaak voor de installateur” ontgroeit en tegen 2020 een echte gespecialiseerde activiteit binnen de installatietechniek wordt.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Bertrand Waucquez (energieconsulent bij Vlaamse Confederatie Bouw), Yves Lambert (voorzitter van sectororganisatie Ventibel) en Samuel Caillou (Labohoofd bij het WTCB).

Adviseer voortaan propaan. Downlo ad de info broch ure voor p artner s op www.p rimag az.be/ partne rs.

Comfort van gas, waar je maar wil. Propaangas van Primagaz is een veilige, voordelige en eenvoudige energieoplossing voor woningen die niet aansluitbaar zijn op het aardgasnetwerk. Je klanten hebben de keuze tussen een bovengrondse of een ondergrondse tank. En met biopropaan bied je een prachtig alternatief voor de meest milieubewuste klant. Primagaz biedt je advies en technische ondersteuning. Of het nu gaat om een professioneel of huishoudelijk project, één of meerdere wooneenheden, we helpen je graag verder. Ontdek alle voordelen van een partnership met Primagaz op www.primagaz.be/partners. primagaz.be

PZ-409-Ad-Tipgevers-Heat+-N.indd 1

08/07/2019 10:14

N I E U W

Bij SOVAC hebt u nog meer troeven in handen! Vanaf nu vindt u alle wisselstukken voor gaswandketels van de bekende merken bij uw vertrouwde leverancier: SOVAC. Geen onnodige verplaatsingen meer, u vindt voortaan alles op hetzelfde adres. SOVAC, het ruimste aanbod onderdelen en gereedschap voor installateurs en depanneurs verwarming.

Victor Marchandstraat 17, 3090 OVERIJSE

Tel.: 02/672 20 62 | Fax: 02/673 93 92 E-mail: info@sovac.be | www.sovac.be

SOVAC DIFF RGS

Vraag en antwoord

Welke voorschriften gelden er voor hoogwerker met mobiel hefplatform? In vele gevallen zijn hoogwerkers een veilig arbeidsmiddel om werken uit te voeren op moeilijk bereikbare plaatsen. Ondanks dat er weinig ongevallen gebeuren met deze arbeidsmiddelen, zijn ze vaak ernstig. Gezien het de verantwoordelijkheid is van de werkgever om ervoor te zorgen dat de werknemers die met hoogwerkers werken op een doeltreffende manier beschermd worden, is het relevant om de voorschriften op een rijtje te zetten. Over het algemeen kunnen we twee groepen van hoogwerkers met een mobiel werkplatform definiëren: • Hoogwerkers die enkel verticaal kunnen bewegen; • Hoogwerkers met een telescopische arm of een knikarm die zowel in de hoogte als zijwaarts kan bewegen. Gezien het grote aantal risico’s (bijvoorbeeld kantelrisico’s, knelgevaar, overbelasting, valgevaar, elektrocutie, enz.) dat hoogwerkers met zich meebrengen, is het van vitaal belang om, voorafgaand, een grondige risicoanalyse op te maken. Aan de hand van deze risicoanalyse en de gerichte vragen die erin beantwoord worden, kan u dan bepalen welke hoogwerker het beste overeenstemt met de werkzaamheden die u gaat uitvoeren. De keuze van de juiste hoogwerker zal er namelijk voor zorgen dat de risico’s op een ongeval geminimaliseerd worden.

EU-normen

In de NBN EN 280-A1:2015 zijn de essentiële eisen voor veilig werken met hoogwerkers opgenomen, met als doel de constructie- en veiligheidsregels voor alle soorten hoogwerkers in één norm te verzamelen. De norm geeft een uitgebreide lijst van alle risico’s én daarbij worden voor de relevante items ook de te nemen veiligheidsmaatregelen uitgewerkt. Gebaseerd op deze norm werd een gids (te downloaden op de website van Tech-

by Techlink

• augustus 2019

link) uitgewerkt met optimale richtlijnen voor het voorkomen van letsels doordat personen op het platform ingesloten of ingeklemd worden. Deze gids is slechts een “guideline”, er is geen wetgeving die het gebruik van deze gids verplicht.

Opleiding

Hoogwerkers met een mobiele werkplatform mogen enkel bestuurd worden door een werknemer die hiervoor een adequate opleiding voor gevolgd heeft. Er zijn geen specifieke wettelijke bepalingen rond de inhoud van deze opleidingen. De wet stelt namelijk dat een opleiding inhoudelijk moet worden aangepast aan de gehanteerde arbeidsmiddelen. De werkgever dient zijn werknemer dus op te leiden in functie van de hoogwerker waarop hij/zij moet werken. De opleidingen kunnen worden gevolgd bij een extern opleidingscentrum of er kunnen interne opleidingen worden georganiseerd door het bedrijf zelf. Het belangrijkste is dat er kan worden aangetoond dat de werknemer een aangepaste opleiding heeft gevolgd.

Keuring

Het indienststellingsonderzoek (door een erkende EDTC) en de driemaandelijkse periodieke keuring van een hoogwerker gebeurt overeenkomstig het ARAB. Gezien de uniformisering van de Europese regelgeving, om dubbel werk te

voorkomen en om het vrije verkeer van goederen en diensten te garanderen, kunnen de hoogwerkers ook in het buitenland gekeurd worden. Hier zijn echter een aantal voorwaarden aan verbonden, waaronder: • Het keuringsverslag moet in één van de 3 landstalen zijn (Nederlands, Frans of Duits); • Registratie van de datum van indienstname in België.

VRAGEN? Mail ze naar lucine.albertian@techlink.be

WINDBELASTING VOLGENS NBN EN 280 De maximum toegelaten wind snelheid in m/sec is één van de verplichte aanduidingen op de plaat die de fabrikant moet vastmaken op het werktuig. Een voorbeeld: stel dat de hoogwerker geacht wordt stabiel te blijven tot een windsnelheid van 12,5 m/sec (windkracht 6 op de schaal van Beaufort of 45 km/u). Deze windsnelheid kan nul bedragen bij hoogwerkers die enkel binnenshuis gebruikt mogen worden. Raadpleeg dus eerst de voorspelde windsnelheid vooraleer een hoogwerker buitenshuis te gebruiken. De beste oplossing is een draagbare windmeter. Zo kan er rekening gehouden worden met lokale kenmerken van de omgeving.

CHEMINÉES • SCHOORSTENEN

g n i s s o l p O e D k j i l e k a z d o die no is …

Minder pollutie • Voorkomt condensvorming • Bespaart de brandstoffen •

Jouw top-team voor het stookseizoen. Alle meettaken onder controle – met meettechniek van Testo. • Slimme rookgasmeting • Snelle controle van de ventilatie van woonruimtes • Eenvoudige service aan warmtepompen • Efficiënt lekkages lokaliseren www.testo.com

Autumn-2019-Ad-105x297-DE-EN-ES-ER-NL-IT.indd 1

25/07/2019 12:40:06

39, rue Trixhay - 4020 WANDRE • Tel. 04 362 65 34 www.colli-net.com • info@colli-net.com

Vraag en antwoord

FAQ: warmtepompen en warmte-krachtkoppeling Warmtepompen en warmte-krachtkoppelingen (WKK) worden alsmaar populairder. Toch hebben veel installateurs nog nooit een warmtepomp of WKK geplaatst. ‘Via opleidingen en (technische) ondersteuning maken we de sector warm om met deze technieken aan de slag te gaan’, zegt Lenn Coussement, projectcoördinator bij Techlink. We lijsten terug enkele FAQ’s op.

IS EEN WARMTEPOMP ECHT BETER VOOR HET MILIEU?

Een correct geplaatste en goed werkende elektrische warmtepomp is op verschillende manieren beter voor het milieu dan de conventionele gas- en stookolieketels. Zo is er lokaal geen CO2-uitstoot of uitstoot van milieuverontreinigende of giftige stoffen. Daarom heeft een warmtepomp ook geen schouw nodig en geen boven- of onderverluchting in het verwarmingslokaal. Uiteraard heeft een elektrische warmtepomp stroom nodig om warmte te kunnen leveren en dient deze stroom ook ergens geproduceerd te worden. Zelfs als we ervan uit gaan dat de stroom volledig voorzien wordt door een elektriciteitscentrale op gas zal de warmtepompgebruiker 3 tot 4 keer minder CO2-uitstoot veroorzaken dan de gasketelgebruiker voor het verwarmen van zijn woning en wel 6 keer minder dan iemand die verwarmt met stookolie.

WELKE TYPES MICRO-WKK’S WORDEN ER IN VLAANDEREN VERKOCHT?

Er zijn momenteel 3 types micro-WKK (tot 20 kWe) op de markt in Vlaanderen: de stirlingmotor, de interne gasverbrandingsmotor en de brandstofcel. Een stirlingmotor wekt elektriciteit op door een geleider te laten bewegen in een magnetisch veld en wordt aangedreven door het opeenvolgend krimpen en

by Techlink

• augustus 2019

uitzetten van een inert gas. Het voordeel van een stirlingmotor is dat deze technologie op eender welke warmtebron gebruikt kan worden. In de praktijk is er in Vlaanderen slechts 1 leverancier en die plaatst de stirlingmotor op een pelletketel. De interne gasverbrandingsmotor wekt eveneens stroom op door een geleider te laten bewegen in een magnetisch veld. Een verbrandingsmotor, zoals we die kennen in personenwagens, drijft een generator aan. De warmte die vrijkomt bij het koelen van de motor wordt gebruikt om het gebouw mee op te warmen. Deze technologie wordt in Vlaanderen door verschillende leveranciers aangeboden. Een brandstofcel wekt elektriciteit op via een chemisch proces dat waterstofgas ontbindt in elektronen en waterstofprotonen. Dit waterstofgas is voorlopig nog niet op grote schaal beschikbaar en wordt dus lokaal uit aardgas gewonnen door een proces van kraking. Momenteel zijn er in Vlaanderen 2 leveranciers actief, de ene levert brandstofcellen op lagere werkingstemperatuur, de andere op hogere temperatuur.

WELK TYPE WKK KAN IK WAAR PLAATSEN?

Omdat een WKK slechts rendabel is als deze per jaar voldoende draaiuren kan verzamelen is het zeer belangrijk om het juiste thermische vermogen te kiezen op basis van de warmtevraag van de klant. Een WKK die te groot gedimen-

sioneerd is zal zijn warmte niet kwijt kunnen en bijgevolg ook niet voldoende draaiuren en elektriciteit maken. Om die reden worden WKK’s niet geplaatst in passiefwoningen, BEN-woningen en andere gebouwen met een lage warmtevraag. In het algemeen zijn WKK’s zeer interessant in gebouwen met een grote thermische en elektrische vraag zoals brouwerijen, slagerijen, sportcomplexen, wellness centra, … . De interne gasverbrandingsmotoren die vandaag op de markt zijn hebben voor de meeste eengezinswoningen een te groot ther-

misch vermogen om rendabel te zijn. De evolutie naar steeds kleinere vermogens is echter wel aan de gang, dus in de toekomst zou dit ook een toepassing voor eengezinswoningen kunnen worden. De stirlingmotoren worden in Vlaanderen gecombineerd met pelletketels die een relatief groot thermisch vermogen hebben. Ook hier is deze technologie dus eerder voor de grotere en minder geïsoleerde gebouwen geschikt. Lage-temperatuur brandstofcellen zijn voor eengezinswoningen het interessantst. Het thermisch vermogen van deze toestellen ligt rond de 1 kW, wat een voldoende aantal draaiuren en elektriciteit zou moeten opleveren. De hoge-temperatuur brandstofcel is dan weer beter geschikt voor toepassingen met een normale warmtevraag, maar een hoge elektriciteitsvraag.

Warmtepompen Made in Sweden

MEER INFO Heb jij ook vragen over warmtepompen en/of warmte-krachtkoppeling? Aarzel dan niet om contact op te nemen met onze projectcoördinator Lenn Coussement via lenn.coussement@techlink.be of +32 2 896 96 10. Hij helpt je graag verder. Wil je meer weten over warmtepompen en warm te-krachtkoppeling? Neem een kijkje op www. vernieuwende-installateur.be, verkrijg nuttige info en ontdek onze gratis opleidingen!

A+++ XL

Contacteer ons voor uw offerte: - Plug and play installaties - Gemakkelijke bediening - Uitstekende service www.ctcbenelux.com - info@ctcbenelux.com

augustus 2019 •

by Techlink

Sectorraad

Techlink: uw belangen, onze zorg! De installatiebranche is heel divers en omvat heel wat verschillende specialisaties en deelsectoren. Om te komen tot standpunten over bepaalde deelsectoren, baseert de Raad van Bestuur van Techlink zich op de mening van de leden die actief zijn in deze deelsectoren via de respectieve Sectorraad en Sectorcomités. Tijdens de laatste sectorraad “HVAC & Sanitair” kwamen volgende vakgebonden materies aan bod:

DUURZAME VERWARMING

VOORSTELLEN IN WALLONIË

Techlink steunt het pleidooi voor een 100% CO2-neutrale verwarming tegen 2050. De installatiesector heroriënteert zich namelijk steeds meer naar hernieuwbare energie. Er is een noodzaak tot creatie van de juiste omstandigheden (correcte info en stabiel beleidskader) door overheden om een duurzame energietransitie mogelijk te maken. Bovendien kunnen onze leden deelnemen in de werkgroep “Uitrolplanning” van dit pleidooi. Er werd een werkgroep samengesteld om hier dieper op in te gaan. EPB-FORMULIEREN

Er is een discussie lopende aangaande de formulieren en procedures van periodiek onderhoud in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Techlink bekijkt op welke manier we de dialoog kunnen aangaan met het Gewest zodat onnodige investeringen voor onze installateurs vermeden kunnen worden.

Techlink stelt voor om de benamingen van beroepsprofielen in Wallonië te wijzigen. Meer bepaald door de vaardigheden en opleidingen in acht verschillende niveaus te splitsen waarbij elk niveau een specifieke naam draagt. De beschikbare opleidingen en de verwachte kennis kunnen dan per niveau gelijkgesteld worden over de verschillende beroepen.

prNBN B 61-001 & 002

De twee normen in herziening bevatten alleen nog informatie en eisen omtrent de stookplaats en toegang tot de stookplaats. Alle artikels met betrekking tot het rookafvoerkanaal (schouw) zijn verwijderd. Publicatie volgt binnenkort, samen met de verduidelijkende fiches.

WIL U DE VOLGENDE KEER OOK GRAAG AANWEZIG ZIJN OP ONZE SECTORRAAD? Of wil u een bepaald probleem dringend eens onder de aandacht brengen? Neem dan contact op met onze accountmanager Sandra Mertens (02 896 96 18 of sandra.mertens@techlink.be). Ze helpt je graag verder.

by Techlink

• augustus 2019

DIRTMAG® Kunststof vuilafscheider met magneet

Serie 5453

• Verwijdert alle metalen en vuildeeltes, tot 5 µm, uit de installatie • Langere periode tussen onderhoudsbeurten door grote opvangruimte van vuildeeltjes onderaan • Uiterst snelle en makkelijke reiniging dankzij de verwijderbare magnetische band aan de buitenzijde en een spuikraan met groot debiet • Voorzien van manuele ontluchter • Horizontale en verticale installatie mogelijk door verstelbare aansluiting • Zeer laag drukverlies

Centrale verwarming: het hart van de installatie

www.caleffi.com

CALEFFI_ADV_serie545302_DIRTMAG_185x130 HEAT+_NL.indd 1

LiHD

Topprestaties ook zonder snoer.

3-6-2019 10:04:48

Nu in oo 12 k V

De krachtige cellen van de Metabo LiHD accu-packs leveren voldoende power, om zelfs meest veeleisende toepassingen snoerloos het hoofd te bieden. Dankzij de LiHD-technologie dekt Metabo als enige fabrikant wereldwijd de totale vermogensbreedte van 400 tot 3.200 Watt. 12 of 18 Volt: maximaal vermogen, die extreem lang beschikbaar is – voor iedere toepassing.

www.metabo.be

Oproep

Drinkwaterinstallaties om te spoelen Het WTCB onderzoekt momenteel het effect van het spoelen van een drinkwaterinstallatie vóór de ingebruikname. Uit de praktijkervaring tot nu toe, is duidelijk gebleken dat de waterkwaliteit aan de kranen bij de ingebruikname van een gebouw dikwijls te wensen overlaat en dat het spoelen van de installatie tot een duidelijke kwaliteitsverbetering leidt. Het doel van het onderzoek is om na te gaan in welke mate de spoelprocedure vereenvoudigd kan worden, uiteraard met behoud van een voldoende waterkwaliteit aan de kranen.

Waarom spoelen?

De praktijk wijst uit dat er 2 belangrijke oorzaken zijn waarom het water in een drinkwaterinstallatie tijdens de werffase “ondrinkbaar” kan worden: in de eerste plaats de aanwezigheid van vreemde stoffen – zoals bijvoorbeeld stof, bramen, vloeimiddelen, … – die bij montage onvermijdelijk in de installatie opgesloten geraken

en daarnaast in een aantal gevallen ook microbiële besmettingen die tot ontwikkeling kunnen komen na een periode van stagnatie van water in de installatie, bijvoorbeeld om de lekdichtheid ervan te controleren. Een spoeling, waarbij de inhoud van de installatie een aantal keren ververst wordt, kan beide oorzaken van vermindering van waterkwaliteit tegengaan. De huidige spoelprocedure is echter complex en omslachtig en wordt door de installateurs zelden toegepast. Een onderzoek in de praktijk kan nieuwe inzichten opleveren om deze procedure te vereenvoudigen met als doel de spoeling ingang te doen vinden op de werf.

Welke gebouwen?

Het WTCB is op zoek naar gebouwen waarbij het mogelijk is om de nieuwe drinkwaterinstallatie kort voor de ingebruikname te spoelen. Merk op dat de toevoer- en de afvoerinstallatie operationeel dienen te zijn en alle waterkranen gebruikt kunnen worden tijdens de spoeling. Het uitvoeren van de spoeling en de analyse van de waterstalen is verder kosteloos en alle resultaten kunnen door de betrokken partijen bekomen worden.

Interesse?

Heeft u interesse om een gebouw voor een spoeling aan te melden of heeft u vragen? Aarzel dan niet om contact op te nemen met Liesbeth Vos, labo Watertechnieken, via liesbeth.vos@bbri.be of op 02/655.77.11.

by Techlink

• augustus 2019

99% TEVREDEN KLANTEN. DAAR WERKEN WE ELKE DAG AAN. Zin om te weten hoe? Meer info op Facq.be

Met meer dan 30.000 artikelen die meteen beschikbaar zijn, 3 regionale magazijnen, 40 verkooppunten en een snelle leveringsdienst, laten we onze klanten nooit in de steek. Onze e-commerce site en onze app laten hen toe hun artikelen te bestellen 24 u op 24 en 7 dagen op 7. Om nog maar te zwijgen over de Facq Chrono leveringen in minder dan 90 minuten en onze Collect&Go service die open is vanaf zonsopgang. Want bij Facq wordt aan het concept van klantenservice elke dag weer harder gewerkt.

Meer info op facq.be

EEN PRO AAN UW ZIJDE

Kort

Chalumeau d’Or 2018

Op 15 juni 2019 werd de trofee van de Cv-installateur uitgereikt in een prachtig gekozen locatie namelijk Martin's Château du Lac. Dit kasteel met elegante 5-sterrenkamers is een eeuw oud en ligt tussen het Meer van Genval en een ruim landschapspark. Daar vond een groots opgezet galadiner met de nodige spektakeldosis plaats. Deze wedstrijd staat open voor alle Delta-T leden. Er zijn drie categorieeën waarbij de hoofdprijs per categorie gaat naar het lid, welke zijn zakencijfer (in euro) tegenover het vorige jaar het meest verhoogd werd. De winnaars werden daarbovenop nog beloond met een mooie prijs (€ 3000). Techlink is trotse sponsor van deze uitreiking.

Meet & Greet Circuit Zolder Op vrijdag 24 mei 2019 werden de rijvaardigheidstechnieken van de Techlink leden van de provincie Limburg getest op het Circuit van Zolder. ProMove gaf de slipcursus en bijhorende praktische rijvaardigheidstraining, inclusief ontwijkmanoeuvres op glad wegdek, bochtentechniek, kijktechniek, remtechniek en noodstop. Ruim 20 deelnemers beleefden mobiliteit op een verrassend leuke manier en met veel interactie op verschillende snelheden.

Meet & Greet Virtual Reality R.A.V.E.N.

Naar aanleiding van de oprichting van Techlink Brussel Vlaams-Brabant werden de leden uitgenodigd op donderdag 23 mei 2019 op een meet & greet bij R.A.V.E.N. De 30-tal aanwezigen lieten zich onderdompelen in de wondere wereld van Virtual Reality. Na de groepsactiviteit was het tijd voor een hapje en drankje. Iedereen maakte van de gelegenheid gebruik om bij te praten met oude bekenden en nieuwe contacten te leggen. We danken ook onze sponsor Stabiplan.

Regionale meeting bij Techlink

Op 4 juni 2019 vond de regionale meeting bij Techlink plaats waarbij we ons klaarstoomden voor de toekomst in onze sector in transitie, met een strategische oefening aangestuurd door Geert Vanhees. Om staande te blijven in de dynamiek van de veranderende markt, trends en opportuniteiten is een andere aanpak aangewezen. Dicht bij vaststaande waarden en met een solide strategie: een beroepsfederatie die alle technieken en installatiebedrijven verbindt, versterkt en vertegenwoordigt.

by Techlink

• augustus 2019

De medewerker

LUCINE ALBERTIAN

> Geboren op 30 juni 1986 > Sterrenbeeld: Kreeft > Functie: Advisor > In dienst sinds 1 juli 2014 > Lievelingseten: Steak met frieten > Favoriete muziek: R&B >

Leden van Techlink kunnen met hun sociaal-juridische vragen bij Lucine terecht. Contacteer haar via 02 896 96 13 of lucine.albertian@techlink.be.

by Techlink

â&#x20AC;˘ augustus 2019

De werknemers van Techlink staan dagelijks voor jou op de barricaden. Ze vertegenwoordigen onze sector in heel wat vergaderingen, beantwoorden al jouw vragen en doen zoveel meer. Toch verschuilt zich achter de façade ook gewoon een mens met zorgen en dromen.

ADVISOR LUCINE ALBERTIAN

“

Durf keuzes maken!

Op en top mama, gedreven en passioneel. Zo is Lucine Albertian. Als onze advisor aan tafel zit, vertelt ze precies hoe het zit zonder iets te verzwijgen. ‘Mocht ik mezelf in één woord mogen omschrijven’, zegt Lucine, ‘dan kies ik voor rechtuit. Mijn collega’s kennen me vooral als iemand die een eigen visie heeft, gecombineerd met een vleugje koppigheid. Deze eigenschappen helpen mij ook in mijn job als advisor. Ik zie dagelijks dat de sociaal-juridische noden veranderen en complexer worden in deze gemondialiseerde wereld. Vanuit mijn eigen, sterke identiteit slaag ik erin om in samenwerking met de studiediensten van de Confederatie Bouw steeds een onderbouwd standpunt in te nemen en te verenigen met de belangen van onze leden.

Armeense afkomst

Lucine is van Armeense origine en dat intrigeert velen onder ons. Armenië is namelijk een land waar we eigenlijk niet zo vaak over horen in onze contreien. Met zijn drie miljoen inwoners is het de kleinste internationaal erkende staat in de Zuidelijke Kaukasus. Het land grenst aan Georgië, Azerbeidzjan, Iran en Turkije. ‘Ik ben geboren in Georgië en heb er tot mijn dertiende gewoond. Georgië ligt op het breukvlak tussen oost en west en is een land waarin traditie en vernieuwing botsen en schuren. Er is ook veel culturele diversiteit waardoor je verscheidene talen, Armeens en Russisch, oppakt. Op zoek naar een betere toekomst hebben mijn ouders besloten om alles en iedereen achter te laten om in Europa, meer bepaald België, te belanden. Mijn ouders zijn inspirerende mensen omdat ze erin geslaagd zijn om, zonder de taal te spreken, helemaal van nul te beginnen in België.’

”

Tweede thuis

‘België is mijn tweede thuis en ik heb hier mijn leven opgebouwd. Ik heb biomedische wetenschappen gestudeerd aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar ik tevens op kot zat. Op kot gaan was het ultieme excuus voor mij om geweldig los te gaan zonder dat je ouders erachter komen. Feesten, leven als een varken of gewoon niet studeren zijn een kotstudent niet vreemd’, lacht Lucine. Lucine is erg trots op haar Armeense afkomst. Dit bleek ook uit onze wandeling in Brussel waarbij ze ons meenam naar een “khachkar” (kruissteen). Dit is een monument dat de slachtoffers van de genocide op de Armeniërs in 1915 herdenkt. De kruissteen is een rechtopstaande, rechthoekige steen op een rechthoekige basis, met inscripties en motieven waarbij het kruis als christelijk symbool doorgaans het centrale element vormt.

Goed voornemen

‘Iedereen heeft het tegenwoordig zo druk. Tijd voor jezelf is lastig in te plannen met alle verplichtingen die je hebt op een dag. Bovendien had ik vorig jaar net een appartement gekocht met alle administratieve, technische en financiële beslommeringen van dien. Toen besliste ik om mijn eigen work-life balance eens kritisch onder de loep te nemen. Mijn conclusie: Durf keuzes maken! Voor jezelf en voor je kinderen!’ ‘Meer reizen werd één van mijn goede voornemens voor 2019. De bedoeling is om iedere zomer samen met mijn dochter onze familie te bezoeken in Georgië. Het is nu een plek vol natuurschoonheid en Georgiërs houden van gasten’, besluit Lucine.

augustus 2019 •

by Techlink

Productnews

Wilo bij meest innovatieve bedrijven in Duitsland

Technologiespecialist WILO SE (Dortmund) heeft zich in de 26e editie van de Top 100 innovatie-competitie genesteld bij de beste. “Sinds de oprichting heeft Wilo zich bewezen als een leider in innovatie in de pompindustrie. Nieuwe technologieën en innovatieve oplossingen vormen een essentieel onderdeel van de geschiedenis van ons bedrijf,” aldus Oliver Hermes, CEO van de Wilo Groep. “De positie in de categorie ‘Innovatieve processen/ organisatie’ van de beroemde Top 100 is ook een waardering voor de prestaties van onze medewerkers.” Dankzij de talrijke innovaties en de open bedrijfscultuur heeft het in Dortmund gevestigde bedrijf zich ontwikkeld van een onzichtbare tot een zichtbare kampioen. I edereen in het bedrijf kan nieuwe ideeën aandragen voor ontwikkeling: “Een actief door het personeel gedragen innovatie- en ideeënschema heeft al tal van verbeteringen geleverd,” zegt Georg Weber, hoofd afdeling Technologie van Wilo. “Die creatieve aanpak beperkt zich niet tot de productportfolio. Procesverbeteringen in werkprocessen komen net zo veel in aanmerking als onderwerpen als duurzaamheid en sociale verantwoordelijkheid.” www.wilo.be

Deze zelflerende boiler is nu al klaar voor de energienetten van morgen!

De toekomst ziet er groen uit: het aandeel van zonne- en windenergie in de elektriciteitsmix zit in de lift. Al brengt dat ook uitdagingen met zich mee. Uitdagingen die het innoverende Itho Daalderop maar al te graag aangaat. Dat bewijst de grootspeler in warmwateroplossingen met hun nieuwe en revolutionaire Green Energy Smartboiler: een slimme boiler die in staat is de pieken van hernieuwbare energie op het net op te vangen. Itho Daalderop is zo het allereerste bedrijf in België dat met deze duurzame oplossing op de markt komt. De boiler maakt deel uit van de nieuwe generatie zelflerende elektrische boilers, wat inhoudt dat het zich aanpast aan het verbruikerspatroon. De boiler zorgt voor een besparing tot 12% per jaar ten opzichte van een klassieke elektrische boiler. Bovendien kan de gebruiker via het online “Spider” platform en de bijhorende app zijn of haar energieverbruik van de Green Energy Smartboiler volgen. www.ithodaalderop.be

by Techlink

• augustus 2019

Fresh Warehousing kiest voor een groene koelinstallatie van Daikin

Fresh Warehousing uit Meer slaat reefer-cargo, zoals bananen en ander fruit, op die in de havens van Antwerpen, Rotterdam en Vlissingen aankomen. Om de vruchten te kunnen bewaren in de tijd tussen hun aankomst in België, en hun verspreiding over heel Europa, verzorgt het bedrijf onder meer de opslagruimte. Een goede koelinstallatie is dus uitermate belangrijk. De bananen worden bewaard bij een temperatuur van maximum 14 graden. In de zomer van 2018 was de oude installatie van het bedrijf aan vervanging toe. Na grondig onderzoek naar de noden en opties, heeft Fresh Warehousing gekozen voor nieuwe chillers van Daikin die beter zijn voor het milieu, enerzijds door de hoge energie-efficiëntie, anderzijds door het koelmiddel R1234ze. Dankzij de vervanging van de oude koelvloeistof R130 door R1234ze, daalt het potentieel CO2-equivalent zo met 1.863 ton, oftewel 99%. Het CO2-equivalent is een meeteenheid die gebruikt wordt om het opwarmend vermogen van broeikasgassen weer te geven, met CO2 als referentiegas. Ook het energieverbruik voor de koeling is verminderd: door overdimensionering moet de installatie nooit op volle toeren draaien, en is de efficiëntie steeds optimaal. www.daikin.be

Bescherm je drinkwaterinstallatie met de waterslagdempers van Caleffi

Waterslag treedt op in gesloten systemen wanneer het water zeer snel afgeremd of versneld wordt door het plotseling sluiten van ventielen of kranen of door het stoppen van een circulatiepomp. Het effect hiervan is de voortplanting van een over- en onderdruk in de leidingen, waardoor er niet alleen geluid ontstaat, maar waardoor ook het hele systeem beschadigd kan worden. Waterslagdempers die gemonteerd worden in de buurt van ééngreepsmengkranen, magneetkleppen, enz., vangen deze hoge drukpieken op en voorkomen dergelijke negatieve effecten. De Antischock van Caleffi vangt waterslag op tot 50 bar en is geschikt voor continu gebruik bij hogere waterleidingsdruk tot 10 bar. Hij werkt volgens een mechanisch principe met een kunststof zuiger waar de drukpieken worden opgevangen door een veer. Deze waterslagdemper heeft compacte afmetingen en is mede daardoor eenvoudig te installeren. Tevens is het mechanisch werkingsmechanisme onderhoudsvrij en door de afwezigheid van een membraan is de Antishock niet onderhevig aan slijtage. Deze waterslagdemper is met haar lange levensduur daarmee zeer duurzaam. www.caleffi.com

Heeft uw klant geen aardgas?

Propaangas van Antargaz vormt de oplossing!

De ondergrondse tank van Antargaz is bijna onzichtbaar

Onze bovengrondse tank is in een mum van een tijd geïnstalleerd

Laat uw klanten genieten van alle comfort van gas dankzij propaangas Meer info rond propaangas? Ga naar www.antargaz.be of contacteer ons op installateur.service@antargaz.com of 02 246 00 65. Schrijf u in op onze nieuwsbrief op www.antargaz.be/nl/installateurs

MultiSkin,

Ook de betrouwbaarste koppelingen moet blijven evolueren

Pers PPSU

De 3de generatie perskoppelingen + Multiprofiel koppeling: compatibel met TH, U en H profielen + Verbeterde doorlaat + Afneembare Visu-Control® ring + Beschermdoppen

Push PPSU

Pers Messing

Alsembergsesteenweg 454 – B-1653 DWORP - info@comap.be – www.comap.be - tel 02 371 01 67

Half page SKin- NL.indd 1

17/01/2019 18:01:39

Productnews

autonoom dankzij zijn stille werking. FACQ geeft zijn deskundigheid graag door aan vakmensen én particulieren, met name via de tool ‘Het Groene Huis’. Op de nieuwe website, die online staat vanaf september 2019, vinden surfers heel wat tips en verschillende types innovatieve oplossingen in functie van de eigen behoeften. www.facq.be

Gloednieuw intelligent ventilatiesysteem bij Facq

Bosch Thermotechnology opent Training Academy

Een goede ventilatie gaat gepaard met een degelijke isolatie. Die combinatie voorkomt warmteverliezen, verhoogt het comfort in de woning en verlaagt de energiefactuur. Wie tijdens renovatie- of bouwwerken een ventilatiesysteem installeert in de badkamer, het toilet of de keuken vermijdt al meteen problemen met vocht of slechte geurtjes. Dit najaar stelt FACQ – expert in duurzame en energiezuinige oplossingen – dé innovatie in de sector voor: de compacte en intelligente ventilatieoplossing, Waves van Renson, die automatisch afrekent met vocht, slechte geurtjes én CO2. Het ventilatiedebiet van dit nieuwe systeem wordt automatisch op de behoeften van de bewoners afgestemd. Zo wordt rekening gehouden met hun levensstijl en met de metingen van de luchtkwaliteit. Het systeem functioneert bovendien perfect

De Academy beslaat 400m². Installateurs vinden er de nieuwste technologieën op het vlak van internetconnectiviteit, warmtepompen, zonnesystemen en gas en stookolie, zowel residentieel als commercieel. In vier verschillende lokalen kunnen 60 installateurs tegelijkertijd een training volgen aan 85 verwarmingstoestellen. Met dit nieuwe centrum willen de verwarmingsmerken Bosch Climate en Buderus, samen met hun installateurs, de stap naar de toekomst zetten. De vraag naar warmtepompen en andere vormen van verwarming met hernieuwbare energie wordt steeds groter en installateurs moeten hieraan kunnen beantwoorden. Daarom wil fabrikant Bosch Thermotechnology hen de nodige ondersteuning geven om kwalitatieve, op maat gemaakte installaties te kunnen afleveren. www.bosch-thermotechnology.com

OPROEP TOT HET INDIENEN VAN EEN PROJECT Techlink plaatst haar leden graag in de kijker. Dit blijkt ook uit deze editie van Heat+. Heeft jouw bedrijf onlangs een interessant project uitgevoerd? Neem dan vrijblijvend contact op met onze redacteur Dirk De Wolf (dirk.dewolf@confederatiebouw.be). Dit project laat je toe om als bedrijf via een andere invalshoek in het nieuws te komen.

by Techlink

• augustus 2019

Total Mazout Ultra, een plezier voor de verwarmingsketel, de klant en de installateur ! Pascal Huart

Pascal Huart, zaakvoerder van ‘Ets Roger Myaux’, is overtuigd van de superieure kwaliteit van Total Mazout Ultra. Als installateur van verwarmingstechnieken en eveneens mazoutverdeler van Total, komt hij dagelijks in aanraking met de voordelen van het exclusieve additief. Hij zet ze graag nog even op een rijtje voor u.

Filter inspuitstuk

Neus verstuiver

Binnenkant van de pomp

Gewone mazout

Het genot voor de verwarmingsinstallatie

Het voordeel voor de installateur

“Enerzijds is er de anticorrosie-werking van TOTAL Mazout Ultra, die de metalen onderdelen van uw verwarmingsinstallatie reinigt en beschermt, en anderzijds is er de antioxidant, die ervoor zorgt dat de Total Mazout Ultra stabieler is”, legt Mr. Huart uit. Dit betekent dat de Total Mazout Ultra beter bestand is tegen temperatuurverschillen en bovendien beperkt hij het bezinksel in de tank. Minder vuil, minder afzetting, minder verbrandingsresidu’s,… Kortom : de verwarmingsketel blijft schoner en meer betrouwbaar.

“Ook wij, als installateur, genieten mee van al deze voordelen”, zegt Mr. Huart overtuigend. Het onderhoud van de ketel neemt iets minder tijd in beslag en we kunnen op onze beide oren slapen, dat de verwarmingsketel de kwaliteit krijgt die hij verdient. Al deze voordelen leiden uiteindelijk tot een tevreden klant en dat blijft natuurlijk primordiaal voor ieder van ons !

De winst voor de klant Een schonere verwarmingsketel vertaalt zich in “een langere levensduur van de ketel en een afname van het risico op pannes”, licht Mr. Huart toe. Daarenboven zorgt de Total Mazout Ultra in combinatie met een laag zwavelgehalte (< 50 ppm) ook voor een optimaal rendement, waardoor de verwarmingsketel efficiënter werkt en het verbruik van de klant verminderd op langere termijn. “Dit laatste klinkt natuurlijk als muziek in oren van de klant”, besluit Mr. Huart.

Tot € 5.000 VERVANGPREMIE voor oude gastoestellen.

Minder

Meer

Nóg een reden om gas te adviseren aan uw klanten.

Alle voordelen op een rij:

Uw klanten willen voor hun nieuwe verwarming en/of warmwaterinstallatie een groene maar ook zuinige oplossing.

• Tot € 5.000 vervangpremie van Gas.be

Als professionele installateur kan u hen met een gerust hart de mogelijkheden van gas adviseren. De lage CO2-uitstoot, het zuinige verbruik, de vele combinatie mogelijkheden met hernieuwbare energie en de groei van biogas maken van gas de ideale transitieenergie die actief helpt om de klimaatdoelstellingen te behalen. En uw klant? Die geniet ondertussen van alle comfort, voordeliger dan ooit dankzij de nieuwe vervangpremie op oude gastoestellen.

voor verwarming en/of € 200 voor sanitair water • -30%* tot -48%** CO2/jaar • € 440* tot € 700** besparing/jaar * berekend voor een gascondensatieketel en een gemiddelde netto warmtebehoefte van 18.600 kWh/jaar ** berekend voor een gaswarmtepomp en een gemiddelde netto warmtebehoefte van 18.600 kWh/jaar

Bespaar tot € 5.000*** Wie een gastoestel van vóór 1985 vervangt door een nieuw exemplaar op gas ontvangt nu tot € 5.000 premie van Gas.be. Per nieuw toestel op gas, met een maximum van 2 nieuwe installaties, ontvang je een premie die kan oplopen tot € 2.500 per toestel. Zo is de aankoop van een nieuw, energie-efficiënt gastoestel nóg sneller terugverdiend en verwarmen uw klanten elke dag groen, zuinig en comfortabel.

*** € 500 voor een nieuw centraal verwarmingstoestel op aardgas met een maximaal nominaal vermogen van 70 kW (condensatieketel, gaswarmtepomp, condenserende warme lucht generator, hybride warmtepomp op aardgas). € 5 extra per kW wordt toegekend met een plafond van € 2.500 per toestel (overeenkomstig met 470 kW). Met een maximum van twee nieuwe verwarmingstoestellen (cf. cascade-opstelling van twee verwarmingstoestellen) voor appartementsgebouwen. Het maximale totaalbedrag van de premie bedraagt € 5.200.

Meer info op premie.gas.be Gas.be | Masuiplein 15 | B-1000 Brussel

GAS_19-073-vervangpremie_adv_230x297_NL_5.indd 1

gas.be 25/03/2019 16:14