Power+ 04/2018 by Embuild

Informatieblad Techlink voor installatiebedrijven speciale technieken

NOVEMBER 2018 DRIEMAANDELIJKS LEDENBLAD

by Techlink

Ontbrekende documenten bij openbare aanbestedingen Projectbezoek Grenson et fils

Schrijf je nu in!

Install Day

by Techl

MUZIEKDISTRIBUTIE INTERNET

THUIS NETWERK

PLAYER 3 ZONES

PLAYER 1 ZONE

BEHEER

AUTONOME PLAYER

SOUNDBAR

3 UITVOERINGSNIVEAUS VOOR EEN KLANKBEELD OP MAAT

NUVO® SERIES 2

NUVO® SERIES 4

NUVO® SERIES 6

Ideaal voor de kleine ruimte

Een uitmuntende geluidsweergave

Perfect voor grote ruimtes

Evenwichtig geluid om te luisteren op gematigd volume dankzij luidsprekers met woofer van polypropyleen voor een intense en diepe bas en een zijden tweeter voor kristalheldere hoge tonen.

Uitmuntend geluid via luidsprekers met glasvezel woofer en aluminium tweeter voor een toepassing in elke ruimte.

Speciaal voor de meest veeleisende muziek-liefhebber dankzij de luidsprekers met kevlar woofer en titanium tweeter, die zorgen voor een puur en ongeëvenaard geluid.

INTEGRATIE MET MYHOME_UP Het domoticasysteem MyHOME_Up laat toe om de muziekdistributie te integreren in scenario’s.

MyHOME_Up

Welcome simplicity.

EDITO

Help onvolledige openbare aanbestedingen de wereld uit Techlink verenigt de sector. Dat is de boodschap die we intussen al bijna een jaar uitdragen. In december 2017 smolt ICS, de beroepsfederatie voor installateurs van HVAC en sanitair, samen met Fedelec, haar tegenhanger bij de elektrotechnici. Een keuze die we ons niet beklagen. Onze beide beroepsgroepen horen samen. Mocht je dit niet geloven, zak dan op 23 november even af naar de Brussels Kart Expo in Groot-Bijgaarden. Die dag vindt daar Install Day plaats. We brengen meer dan honderd standhouders samen uit beide sectoren. Ontdek op pagina 42 wie er allemaal aanwezig zal zijn. Verder lees je in dit blad wat je moet doen als een openbare aanbesteding onvolledig is (zie pagina 6). Soms is de meetstaat niet compleet of ontbreken er belangrijke documenten zoals het plan uitwendige invloeden. In theorie kan je in dat geval geen offerte maken, maar veel bedrijven doen dit toch. Ze maken een schatting voor de posten waar ze geen weet van hebben.

Karl Neyrinck

Deze manier van werken is echter zeer riskant. Vaak is het erg moeilijk om achteraf nog kosten door te rekenen. De overheid moet jou niet vergoeden en ook wij als beroepsorganisatie kunnen weinig doen. Daarom proberen we zoveel mogelijk bewustzijn te creëren. We moeten er samen als sector voor zorgen dat slecht opgemaakte openbare aanbestedingen binnenkort verleden tijd zijn. Merk je ergens een fout, laat het dan weten aan het bestuur. Dit kan zelfs anoniem. Alle leden van Techlink mogen via onze organisatie een rechtzetting vragen. Wij sturen voor jou een brief naar het bestuur. Want enkel als we samen onze stem laten gelden, zullen we in de toekomst de correcte prijs kunnen aanrekenen.

Karl Neyrinck VOORZITTER TECHLINK NATIONAAL

COLOFON Confederatie Bouw Lombardstraat 34-42 • 1000 Brussel confederatiebouw.be BTW: BE 406 479 092

Techlink vzw Joseph Chantraineplantsoen 1 • 3070 Kortenberg T. +32 2 896 96 10 info@techlink.be • www.techlink.be

Redactie Cedric Matthys filip.coveliers@confederatiebouw.be T. +32 2 545 57 05

Verantwoordelijke uitgever Filip Coveliers, directeur communicatie filip.coveliers@confederatiebouw.be

General Director Willy Pauwels willy.pauwels@techlink.be

Vertaling André Verkaeren, Metaphrasis bvba

Periodiciteit • Oplage 4x per jaar • 3000 Nederlandstalig, 2000 Franstalig

Publiciteit Inge De Ridder T. 053 80 87 47 • F. 053 80 87 48 inge.deridder@confederatiebouw.be Carmen De Coster publiciteit.bouwmagazines@confederatiebouw.be

Vormgeving Nikka Cuypers nikka.cuypers@confederatiebouw.be Drukwerk Graphius

by Techlink

KBSCL FUSION. De nieuwe generatie klikbare kabelgoten.

Maak kennis met de nieuwste standaard op het vlak van kabelgoten! www.kbscl-fusion.com

Electrical Safety for emobility

Electrical safety for DC charging stations Insulation monitoring ISOMETER® isoEV425 with AGH-EV coupling device

Electrical safety for AC charging Monitoring of direct fault currents I Δn DC ≥ 6 mA RCMB420EC Residual current monitoring

www.benderbenelux.com

Tel.: +31 (0) 76-5878713

member of

INHOUD Techlink J. Chantraineplantsoen 1 • 3070 Kortenberg

Zwijsen Security

Kabelberekeningen

Ons lidbedrijf Zwijsen Security werkte mee aan de bouw van een nieuwe middelbare school. De firma installeerde er een brand- en beveiligingssysteem. Gerrit Christiaens, hoofd van de afdeling Security, leidt ons rond in het gebouw en vertelt over de toekomst van onze sector.

Op 23 november vindt de tweede editie Veel elektrotechnici weten niet in welke 2018 van Install Day plaats. Deze beurs voor gevallen ze een kabelberekening moeten23 NOVEMBER HVACS- en elektroinstallateurs trok maken. Dat is nochtans eenvoudig te vorig jaar bijna 1600 bezoekers naar bepalen. Danny Hermans, coördinator Brussel. Lees hier welke nieuwigheden Technologie en Regelgeving bij onze je er dit jaar kan ontdekken. partnerorganisatie Volta, legt het uit.

Edito: Help onvolledige openbare aanbestedingen de wereld uit

Wetgeving: onvolledige openbare aanbestedingen

Project: Grenson et fils

Install Day

UITNODIGING

Technisch: kabelberekeningen Beurs: Intersolution Organigram Techlink

Sector: problemen met Ores Beurs: Install Day De medewerker: Technical Advisor Georges Gronsfeld

Wetgeving: wijzigingen C10/11

Project: Zwijsen Security

werkloosheid

differentieelschakelaars bij laadpalen

Technisch: energiemetingen voor opslagtechnologie

Vraag & antwoord: tijdelijke

Technisch:

BIM in de installatiesector

november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Juridisch

Bestrijd onvolledige openbare Het is een vaak gehoorde klacht in onze sector. Openbare aanbestedingen zijn dikwijls niet naar behoren opgemaakt. Er ontbreken documenten of de meetstaat is niet volledig. Wat nu gedaan? WAT IS EEN HERZIENINGSCLAUSULE?

Je merkt dat er in de openbare aanbesteding geen plan uitwendige invloeden/vitale installaties/ brandzonering zit of je vindt een fout in de meetstaat.

Bij overheidsopdrachten is het be drag altijd forfaitair. Maar dit bete kent niet dat je als aannemer de prijs niet kan herzien als bijvoorbeeld de prijs van jouw materialen stijgt. In heel wat overheidscontracten staan namelijk herzieningsclausules. Hierin legt het bestuur (in theorie althans) nauwgezet uit onder welke voorwaarden je een prijsstijging mag doorrekenen.

Je dient een offerte in en meldt nogmaals de nalatigheid. Gebruik hiervoor modelbrief 6. Je meldt de fouten en vraagt om een rechtzettingsbericht te publiceren. Gebruik hiervoor modelbrief 5.

De aanbestedende overheid zet haar fout niet recht.

Je haalt alsnog de opdracht binnen.

De aanbestedende overheid zet haar fout recht.

Je kan een correcte offerte indienen. Problem solved.

by Techlink

• november 2018

Duiken er problemen op door de nalatigheid van de aanbestedende overheid, vraag dan tijdens de uitvoering om de opdracht te herzien. Dit kan gaan om een verlenging van de uitvoertermijn, een schadevergoeding en/of een verbreking van de opdracht. De herziening vraag je als volgt aan:

MODELBRIEVEN

aanbestedingen

Ten eerste: Meld, zo snel mogelijk, nogmaals de nalatigheid en beschrijf wat de gevolgen kunnen zijn voor het verloop en de kostprijs van de werken. Ga na of er een herzieningsclausule staat in het contract.

Het contract bevat een herzienings clausule. Gebruik modelbrief 7

Het contract bevat geen herzienings clausule. Gebruik modelbrief 7 bis

In deze flowchart verwijzen we naar verschillende modelbrieven. Deze documenten vinden onze leden terug in onze online bi bliotheek. Surf naar www.techlink. be en klik op de tab "documentatie". Voor verdere vragen kan je terecht bij onze advisor Lucine Albertian (lucine.albertian@ techlink.be).

TERMIJNEN VOOR INDIENEN VAN EEN VERZOEK TOT HERZIENING De uiterste datum om een verzoek tot her ziening van de opdracht in te dienen, hangt af van wat je juist vraagt. Er bestaan drie mogelijkheden:

Je wil de uitvoerings termijn verlengen of de opdracht verbreken. Dien het verzoek in voor het verstrijken van de contractuele termijn.

Je wil een schadevergoeding of een andere herziening.

Ten tweede: Dien tijdig* een verzoek tot herziening van de opdracht in. Hierin laat je weten wat je exact vraagt aan de aanbestedende overheid. Wil je de opdracht verbreken? Of vraag je een langere uitvoeringstermijn of een schadevergoeding? Beargumenteer je verzoek en ga vervolgens na of het contract een herzieningsclausule bevat.

Het contract bevat een her zieningsclausule. Gebruik modelbrief 8

Het contract bevat geen herzienings clausule. Gebruik modelbrief 8 bis

* Zie kader: Termijnen voor indienen van

Door onvoorziene omstandigheden voor de voorlopige oplevering wil je een schadevergoe ding of herziening. Tot negentig dagen na de voorlopige oplevering kan je een verzoek indienen. Door onvoorziene omstandigheden voor de definitieve oplevering wil je een schadevergoe ding of herziening. Tot negentig dagen na de definitieve oplevering kan je een verzoek indienen.

een verzoek tot herziening

november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Project

Grenson et fils heeft heel wat alpinisten in dienst.

De Naamse Sint-Jozefkerk was dringend aan renovatie toe. Het zeventiende-eeuwse gebouw was al sinds 2008 niet meer publiek toegankelijk. De houten dakconstructie zakte steeds meer door, waardoor de druk op de zijgevels almaar toenam. ‘Intussen is dat gevaar geweken’, zegt Hirwin Grenson, zaakvoerder van Grenson et fils. ‘De structurele werken zijn afgerond en sinds enkele dagen ligt ook het dak erop.’ De medewerkers van Grenson et fils zijn sinds deze ochtend aan de slag. Hirwin Grenson pikte er bewust een nieuw project uit omdat hij ons stap voor stap wil tonen hoe je bliksembeveiliging installeert (zie ook: Bliksembeveiling in drie stappen, nvdr.). Het valt op dat hij weet waarover hij spreekt. ‘Ik heb zelf nog op het dak gestaan’, licht Grenson

Grenson et fils beveiligt 17e-eeuwse kerk tegen bliksem Grenson et fils draait 40 procent van zijn omzet in de monumentenzorg. Het familiebedrijf is lid van onze beroepsfederatie Techlink en beveiligt gebouwen tegen de bliksem. Vandaag is de Sint-Jozefkerk in Namen aan de beurt. toe. ‘In 2011 nam ik de verkoop over van mijn vader, maar ik heb eerst vijf jaar als arbeider meegedraaid. Daar heb ik veel uit geleerd. Ik merk bijvoorbeeld dat ik in discussies met de studiedienst vaak de kant van onze vakmannen kies. Onze ingenieurs zijn technisch echt top, maar zoals altijd verschilt de theorie van de praktijk. Ik ben dan de man die het probleem van de arbeiders moet vertalen richting de ingenieurs en om-

by Techlink

• november 2018

gekeerd. Ik sta letterlijk tussen mijn team.’

Interne bliksembeveiliging

‘Projecten zoals de Sint-Jozefkerk in Namen duren vaak maar enkele dagen’, gaat Grenson verder. ‘Onze concurrenten uit Vlaanderen rijden niet speciaal naar hier voor zulke kleinere werven. Op de grotere werven speelt de concurrentie wel volop. Maar die projec-

ten vragen een totaal andere aanpak. Ik heb dan ook drie soorten ploegen. Naast een team dat vooral aardingen installeert, hebben we ploegen die gespecialiseerd zijn in industriële projecten of historische gebouwen. Dat is een belangrijk verschil. In de industrie zijn de daken vaak erg groot. De projecten zijn niet complex, maar je moet wel snel en nauwkeurig kunnen werken. In de monumentenzorg is het dan weer belang- ›››

EURO-INDEX, uw Fluke leverancier met service EURO-INDEX levert niet alleen Fluke meetinstrumenten maar biedt er ook de unieke KWS® onderhouds- en kalibratieservice op aan. In ons geautoriseerde laboratorium worden de toestellen professioneel behandeld met de juiste gereedschappen en software. Hierdoor blijven de garantie en certificering steeds intact. Alles tegen een vaste, lage prijs!

www.euro-index.be Unieke KWS® serviceformule

Snelle behandeling en retourzending

Geautoriseerd Service Centrum

Professionele technici en apparatuur

Full service onderhoud en kalibratie

BEZOEK ONS

STAND 12

BUDGETVRIENDELIJKE OPLOSSINGEN VOOR

Fleet

Trailer

Machine

Moto

Vaartuig

EFFICIËNTE MOBILITEITSBEREKENING & EENVOUDIGE TIJDSREGISTRATIE MOBILITEITSBEREKENING

TIJDSREGISTRATIE

VEREENVOUDIGDE ADMINISTRATIE

CHECKIN@WORK

Het aantal gereden kilometers

Ons systeem houdt ook de

Nacalculatie per werf dankzij

Dankzij onze applicatie

wordt digitaal en nauwkeurig

gepresteerde uren bij van alle

nauwkeurige en overzichtelijke

zijn uw werknemers ook

berekend voor zowel

aangemelde personen, zo

rapportage in PDF of Excel.

correct aangemeld voor

chauffeur als passagier.

bespaart u tijd bij de voor-

bereiding van de loonfiches.

BEZOEK ONS OP INSTALL DAY VOOR EEN VRIJBLIJVENDE DEMONSTRATIE GeoTracer - Gaverlandstraat 73 - 9031 Drongen - T +32 9 335 61 35 - F +32 9 270 32 69 - info@geotracer.be

WWW.GEOTRACER.BE

hlink

Project

››› rijk dat je een allrounder bent. De da-

ken zijn veel fragieler. Je breekt al eens een leisteentje. Dat moet je dan ook kunnen herstellen.’ ‘Onze arbeiders mogen niet bang zijn van hoogtes, maar moeten daarnaast begrijpen hoe elektriciteit werkt. We installeren namelijk ook interne bliksembeveiliging. Met een kooi van Faraday beschermen we het gebouw tegen directe blikseminslagen. Dat is de externe bliksembeveiliging. De kooi vangt de bliksem op en voert de energie af naar de aarde. Toch volstaat deze bescherming niet. Een deel van de energie vloeit immers via de aarding naar de binneninstallatie. Ook daar kan ze heel wat schade aanrichten. We hebben immers almaar meer elektronica in huis en die kan geen grote energiestoten verdragen. De interne beveiliging is daarom minstens even belangrijk. Ze beschermt de installatie niet alleen tegen directe blikseminslagen, maar ook tegen gevaarlijke overspanningen op het net en indirecte inslagen.’

Protect-Aménagement

Hirwin Grenson veranderde onlangs de naam van zijn bedrijf. Hij wil zo terugkeren naar de basis: ‘Mijn vader, Henri Grenson, bouwde door de jaren heen een stevige reputatie op. Toen hij begon, maakte hij alles nog hier in huis.

by Techlink

• november 2018

OVER GRENSON ET FILS

“

Wat ben je met vijfhonderd projecten als je ze niet kan kwalitatief uitvoeren?

”

. De stiel was vroeger artisanaler. Mijn vader moest veel systemen zelf uitvinden. Intussen hebben verschillende fabrikanten die producten op de markt gebracht. Al blijft het uiteraard een kleine sector. Wij hebben bijvoorbeeld een eigen winkel voor professionelen. Een doorsnee elektrotechnicus gaat naar de groothandel om zijn materiaal. Bij is dat omgekeerd. Wij leveren zelf aan groothandels als Cebeo of Rexel.’ ›››

Grenson et fils is volop aan het groeien. Tien jaar geleden had het bedrijf nog vier werknemers in dienst, vandaag zijn dat er 21. De firma draait een omzet van bijna twee miljoen euro per jaar. Voor hun verdere expansie kijkt zaakvoerder Hirwin Grenson vooral naar het buitenland. ‘We zijn vandaag al de nummer 1 in Wallonië’, zegt hij. ‘Ik had maar twee opties: ons aanbod uitbreiden of ons werkterrein vergroten. Ik heb voor dat laatste gekozen omdat we trouw wilden blijven aan wat we doen. We openden begin dit jaar dan ook een tweede afdeling in het GrootHertogdom-Luxemburg. Wie weet is een binnen een paar jaar Frankrijk aan de beurt?’

Brother P-touch draagbare labelprinter kit voor elektrische toepassingen Dankzij de PT-E550W labelprinter wordt het labellen van elektrische installaties makkelijker dan ooit te voren. www.brother.be

€

147

, 94

excl. btw *

De PT-E550WSP kit bevat 4 TZe labeltapes waarmee u elektrische installaties labelt conform de voorschriften van het AREI. • Veel ingebouwde functies en symbolen voor elektrische toepassingen • Gebruik de mobiele app om via wifi labels te printen vanaf de smartphone • Print labels vanaf de PC via USB • Inclusief 4 tapes om te labellen conform de bekabelingsvoorschriften • Complete kit met ophaaldbare batterij en handige draagkoffer * Actie geldig van 1 oktober t/m 31 december 2018.

REKEN 6X OP ONZE NIEUWE TOOLS vanaf 15 OKTOBER

BEREKEN UW VOLGENDE INSTALLATIE OP WWW.CEBEO.BE/NL/BEREKENINGSTOOLS ELK (VER)BOUWPROJECT MOET VOLDOEN AAN VOORWAARDEN IN HET KADER VAN DE EPBWETGEVING. DE ONLINE REKENTOOLS VAN CEBEO HELPEN JE BIJ DE DIMENSIONERING, TERUGVERDIENTIJDâ&#x20AC;¦ VAN DIVERSE INSTALLATIES.

KOSTPRIJS EN TERUGVERDIENTIJD PV-INSTALLATIE

VIND ALLE SUBSIDIES VOOR JE BOUWPROJECT

BEREKENING WARMTEVERLIEZEN

BEREKENING VENTILATIEDEBIETEN

DIMENSIONERING EN TERUGVERDIENTIJD WARMTEPOMP

TERUGVERDIENTIJD WARMTEPOMPBOILER

In elk project dienen keuzes gemaakt te worden. De rekentools van Cebeo geven de installateur en bouwheer een betrouwbaar beeld van de mogelijkheden en helpen om de juiste beslissingen te nemen.

Onze rekentools zijn gratis, dus aarzel niet.

Project

››› ‘Kortom, de achternaam Grenson is

een begrip in de sector. Ik vond het spijtig dat we daar te weinig gebruik van maakten in onze naam. Ons firma heette Protect-Aménagement. Dat vond ik eerlijk gezegd iets te vaag. We veranderden onze naam daarom naar Grenson et fils. We zijn een familiebedrijf met meer dan veertig jaar ervaring. Daar moeten we mee uitpakken.’ ‘De naamsverandering maakt trouwens deel uit van een groter groeitraject. Mijn vader is eerder een technicus. Ik ben meer een verkoper. Ik wil het potentieel dat ons bedrijf heeft ten volle gebruiken, wat aardig lukt. Maar ik let er wel op dat onze groei duurzaam is. Wat ben je met vijfhonderd projecten als je ze niet kan kwalitatief uitvoeren? In de monumentzorg hebben we hier in de streek quasi een monopolie. Die goede naam niet zomaar te grabbel gooien.’

BLIKSEMBEVEILIGING IN DRIE STAPPEN

DAK

Eerst kijkt het intern stu diebureau wat de hoogste punten zijn van het gebouw. Daar moet je namelijk de bliksem kunnen opvangen. Je plaatst er een zogenaamde opvanginrichting. Dat doe je door twee technieken te com bineren. Allereerst installeert Grenson et fils opvangstaven. Hiermee bescherm je een zone die onder de staaf ligt. Deze techniek gebruik je vooral op punten die erg uitsteken, zoals bijvoorbeeld torenspitsen. De vlakkere gedeeltes bescherm je met vermaasde geleiders. Door een kooi van Faraday rond het gebouw te zetten, kan je de bliksem naar de grond afleiden.

MUREN

Verschillende metalen ge leiders leiden de bliksem via de muren af naar de grond. Deze kabels plaats je zo verti caal mogelijk. De bliksem kan direct inslaan op de geleiders, maar de kans is groter dat een opvanginrichting wordt ge raakt. De geleiders vertrekken vanuit deze inrichting. In prin cipe zou één geleidende kabel per opvangrichting volstaan, maar de norm eist twee aparte verbindingen met de aarde. Zo ben je zeker dat het systeem niet faalt.

AARDING

november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Project

Zwijsen Security beveiligt Begin september opende de Zaventemse scholengroep Zavo een derde campus. Waar vroeger een drukkerij stond, volgen nu 330 leerlingen les. Zwijsen Security, lid van Techlink, plaatste de brand- en beveiligingsinstallatie. Een schoolvoorbeeld.

Het gonst van de bedrijvigheid als we aankomen in de Sterrebeekstraat 108 in Zaventem. Op de achtergrond klinkt de begingeneriek van de populaire serie Game of Thrones. ‘Ik heb er nooit bij stilgestaan dat we geen bellen moesten installeren op deze school’, zegt Gerrit Christiaens. ‘Nu weet ik waarom. Ze hebben hun belsignaal vervangen door een liedje.’

race tegen de klok, maar gelukkig weten onze mensen van aanpakken. We zijn het gewoon dat we moeten doorwerken. Als securityafdeling zijn we erg afhankelijk van de andere aannemers. We komen net na de ruwbouw toe op de werf en trekken samen met de schilders de deur dicht. Als iemand anders vertraging heeft, moeten wij ook wachten. Maar de dag van oplevering verandert niet.’

Terwijl de 330 leerlingen naar binnen slenteren, start Christiaens zijn rondleiding. Als hoofd van de afdeling Security bij Zwijsen Electro maakte hij de werken van dichtbij mee. ‘Eind augustus was het even spannend’, zegt hij. ‘Op 3 september gingen de deuren open. Het was een

Avigilon

by Techlink

• november 2018

In de wereld van de camerasystemen bestaan er twee grote categorieën. Je hebt camera’s die enkel registreren. Ze sturen ruw materiaal door naar een server die de beelden interpreteert. Zwijsen Security gebruikte bij dit project echter een

ander systeem. ‘Hier hangt een camerabewakingssysteem van Avigilon. De intelligentie zit ingebouwd in de camera zelf. Je stelt via de software parameters in waardoor de camera enkel nuttig informatie doorstuurt naar de server. Dat is in dit geval een groot voordeel. De scholengroep heeft namelijk één gecentraliseerde server voor de verschillende campussen, verspreid over Zaventem. Alle beelden naar die server sturen, zou heel wat bandbreedte vragen.’ ‘Wie met een centrale server werkt, moet op elke campus hetzelfde systeem gebruiken. Dat lijkt misschien vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Vooral bij openbare aanbestedingen is het moeilijk

OVER ELECTRO ZWIJSEN Electro Zwijsen heeft vorig jaar zijn dertigste verjaardag ge vierd. Wilfried Zwijsen richtte het elektrobedrijf op in juni 1987. Wat begon als een kleine onderneming groeide door de jaren heen uit tot een begrip in de sector. ‘Vandaag hebben we meer dan 150 medewerkers onder onze vleugels’, zegt Gerrit Christiaens. ‘Zij zitten verdeeld over een tiental afdelingen. Ik sta aan het hoofd van Zwijsen Security. We zijn al een achttal jaar actief in die sector. Maar pas twee jaar geleden richtten we een afdeling op die dag in dag uit enkel met security bezig is. Dat is nodig. Te veel bedrijven zien security als een extraatje, maar dat is geen goede aanpak. De technologie wordt almaar complexer. Het is dan ook be langrijk om binnen jouw bedrijf genoeg knowhow te hebben.’

Zaventemse school om alle verschillende projecten op één lijn te krijgen. Enerzijds moet de aanbesteding merkneutraal zijn. Anderzijds is het bestek soms erg vaag. Je vindt meestal een paar regeltjes tekst terug rond de camerabeveiliging. Er staat enkel hoeveel camera’s je binnen en buiten moet plaatsen. Waar de camera’s moeten hangen en wat zij moeten kunnen, vind je nergens terug. Toch moeten we dat weten om juist te kunnen kiezen. Er bestaan immers wel honderd verschillende soorten. Ik wil niet werken met een obscuur merk om toch maar de goedkoopste te zijn. Dat is onze stijl niet.’

Veel vacatures

‘Het is wat gek’, gaat Christiaens verder, ‘maar in onze sector is een opdracht geslaagd als je amper ziet dat we er geweest zijn. Al onze elektronica zit verstopt in een metalen box. We werken zo proper mogelijk en daar kruipt heel wat tijd in.

Zestig procent van onze omzet bestaat uit werkuren. We hebben dan ook heel wat mensen nodig. Samen met onze planner stuur ik vandaag zes technici aan, maar er staan evenveel vacatures open. Het is heel moeilijk om die in te vullen. We zoeken immers elektrotechnici die tegelijk ook met IT overweg kunnen. Heel wat geïnteresseerden knappen af als ze horen dat

“

We kunnen

moeilijk werken met gedetacheerde arbeiders.

”

ze ook met hun handen aan de slag moeten. Terwijl onze mensen die combinatie juist interessant vinden.’ ‘We kunnen het tekort moeilijk opvullen met gedetacheerde arbeiders. Iedereen die veiligheidssystemen installeert moet namelijk een erkenning hebben van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Buitenlanders staan niet te springen om deze papierwinkel te doorploegen. Maar versta me niet verkeerd. Dat mag geen reden zijn om de erkenning af te schaffen. Ze is nodig om malafide personen uit de sector te houden.’

Kwaliteitscontrole

De beveiligingssector staat niet stil. Er komen steeds nieuwe producten op de markt. Christiaens wil hiermee aan de slag gaan, maar merkt dat de regelgeving niet altijd volgt. ‘Als er ’s nachts iemand over het hek springt dan kan onze camera ››› november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Project

UITGEVOERDE WERKEN BRANDINSTALLATIE

20 11 6

“

• 1 ARGINA CIE brandcentrale met 2 bedieningsborden • 88 Multisensordetectoren

Onze

werknemers waren

• • •

niet onmiddellijk fan van digitale werkbonnen.

Branddrukknoppen Rode sirenes Houdmagneten

INBRAAKDETECTIE:

”

• 1 TEXECOM Hybride paneel • 6 8XP zone/output-uitbreiding Elite & 48/88/168/640 • 2 Codeklavieren • 1 Premier Elite IP Module • 3 Premier Elite PSU200 (2,5A stroomvoorziening) • 23 PIR Radar detectoren • 4 Magneetcontacten • 1 Buitensirene • 8 Binnensirenes

CAMERABEWAKING:

• 3 Bullet camera’s • 1 Multisensor camera

››› zien dat dit een mens is en geen hond.

Toch is dat niet voldoende om alarm te slaan. Enkel inbraaksystemen (zoals bewegingssensoren of magneetcontacten, nvdr.) worden gekeurd door het controleorganisme. Camera’s testen ze bij mijn weten nog niet. Hierdoor mag de controlekamer de politie niet verwittigen louter op basis van camerabeelden. Maar dat zal in de toekomst wel veranderen. Camera’s worden steeds intelligenter.’

Digitale werkbonnen

‘Zwijsen Security heeft niet alleen aandacht voor nieuwe technieken’, zegt

by Techlink

• november 2018

Christiaens tot slot. ‘We willen ook onze manier van werken almaar verbeteren. Begin dit jaar voerde ik bijvoorbeeld digitale werkbonnen in. Vroeger legden onze technici vaak een stapel papieren bonnen op mijn bureau. Als ik hun doktersgeschrift al kon lezen, dan moest ik meestal nog eens diep in mijn geheugen graven om terug mee te zijn met het project.’ ‘Ik ben blij dat die tijd nu voorbij is. Al heeft het wel wat moeite gekost om het nieuwe systeem erdoor te krijgen. Onze werknemers vreesden controle. Ik vraag

immers om me elke dag een bon te bezorgen. Daarnaast moeten ze ook altijd foto’s trekken van hun werk. Je zou hiermee gemakkelijk de verschillende medewerkers kunnen vergelijken, maar dat mag echt niet gebeuren. Het is een tool om het werk te vereenvoudigen. Een simpel voorbeeld: vaak vragen klanten hoeveel werk we nog hebben. Nu klik ik de werkbon open en kan ik onmiddellijk antwoorden. Vroeger moest ik meestal nog eens naar onze technici bellen omdat ik niet altijd exact wist hoever ze stonden. Nu hoef ik ze niet meer te storen. Zij tevreden, ik tevreden.’

Profiset

EXCLUSIEVE VERDELER VAN ROLL..PROFI IN BELGIË

HERFSTACTIE 2018

Assortiment 2273 snelklemmen + Radio gestuurde High speed buggy

Roll..Proﬁ is dé referentie in cable handling systemen.

We zijn beide onbetwiste ‘originals’ die kwaliteit leveren zonder gelijke. Daarom hebben we elkaar gevonden.

High speed buggy • • • • • • •

Full function radio gestuurd 2.4 Ghz Schaal 1:10 - ca. 40cm x 23cm x 16cm Max. snelheid 15 - 20 km/u Max. afstand 25m Incl. accu NI-MH 6V 600mAH Incl. batterijen voor de controller 2 x AA Incl. USB-laadkabel

De klemmenset 100 “COMPACT“ klemmen 2 x 0,5-2,5 mm² (m) Ref. 2273-202

400 “COMPACT” klemmen 3 x 0,5-2,5 mm² (m) Ref. 2273-203

100 “COMPACT“ klemmen 4 x 0,5-2,5 mm² (m) Ref. 2273-204

400 "COMPACT“ klemmen 5 x 0,5-2,5 mm² (m) Ref. 2273-205

De Roll..Proﬁ Original is bestemd voor intensief gebruik.

Robuust metaal en stalen rollers maken het toestel geschikt voor industriële omgevingen, zowel binnen als buiten. Dankzij de

stabiliteit, de rondingen en de antislip is het tevens een bijzonder betrouwbare tool.

Roll..Proﬁ: een originele partner van Preﬂex® in veiligheid, kwaliteit en installatiegemak.

10 DIN-rail adapters voor serie 2273 Ref. 2273-500

Exclusief bij Preﬂex®!

www.preﬂex.com

Ref. 887-303 Beschikbaar bij uw WAGO groothandel tot einde voorraad.

€ 156,-*

www.wago.be/profiset

*Adviesprijs excl. BTW. Drukfouten, fouten en wijzigingen voorbehouden.

hlink

Technisch

Met energiemetingen de passende opslagcapaciteit bepalen voor hernieuwbare energie We halen steeds meer energie uit hernieuwbare energiebronnen. Dat is een erg positieve evolutie, al blijft energieopslag een probleem. Zo zijn batterijen nog steeds erg duur. Let daarom goed op dat je niet overdimensioneert. Doe energiemetingen voor je opslagtechnologie aankoopt. Onderzoeker Thijs Delerue legt uit hoe dat moet.

Nood aan data

In het energielandschap tekent hernieuwbare energie met een continue toename van verspreide energie-opwekkers uit wind en zon het net van morgen. Deze bronnen moeten continu in balans zijn met de energienoden van het moment, want oncontroleerbare productie genereert altijd een onbalans op het net. Zelf kunnen netgebruikers ook bijdragen aan het lokaal evenwicht door met hun energievraag flexibel te anticiperen op deze variabiliteit. Verbruikers kunnen in-of uitgeschakeld worden of een energiebuffer kan overtollige productie stockeren en terug injecteren op momenten van schaarste. Alvorens beroep te doen op opslagcapaciteit zoals batterijpacks dienen enkele weloverwogen keuzes gemaakt te worden. Een goed ontwerp berust op profieldata die via eigen metingen of via bovenliggende kanalen zoals energieleveranciers of netbeheerders te verkrijgen is. Om deze stap te volmaken, worden enkele tips en trick geschetst zodat over-of onder dimensioneren wordt vermeden en de terugverdientijd correcter kan ingeschat worden.

Data uit verschillende kanalen

Waarom groeit de aandacht voor opslag van energie? Steeds meer netgebruikers met eigen PV of wind stellen zich de vraag waarom ze nog steeds een aanzienlijke elektriciteitsfactuur krijgen voorgeschoteld, hoewel ze reeds geïnvesteerd hebben in decentrale productie. Echter houden ze geen rekening met de gelijktijdigheid van opbrengst en verbruik waardoor de netafname nog steeds navenant aanwezig blijft. Eén van de verdienmo-

by Techlink

• november 2018

dellen van opslag is verhoogde zelfconsumptie van eigen geproduceerde energie. Dit berust op het prijsverschil tussen “behouden van gratis eigen energie via opslag” en “terug aankopen van geïnjecteerde energie op een later tijdstip”. Om deze rekensom te kunnen maken, moet dus een zo gedetailleerd mogelijk beeld verkregen worden van de energie die op elk moment voorradig of te kort zou zijn. Het wijst voor zich dat binnen een kwartier het energieverloop heel wat schommelingen kan kennen door de momentane variabiliteit van zon (fig. 1) en wind (fig. 2) op secondenbasis. Telkens stelt de blauwe curve het kwartiergemiddelde voor, rood de ogenblikkelijke trend en groen het verschil tussen beide. Daarom kan alleen ogenblikkelijke data op secondenbasis een perfecte inschatting van de opslagbenutting opleveren. Vandaar rijst de vraag welke data moet gebruikt worden bij een dimensionering en wat de eventuele inschattingsfout bedraagt bij gebruik van kwartierdata t.o.v. de werkelijkheid. Elke afnemer wordt gekarakteriseerd door de stroom die zijn verbruikers continu of sporadisch onttrekken. Verder tekent ook de eigen energieproductie de vorm van de verbruikssignatuur. Deze data vertaalt zich naar een benodigd vermogen en energievolume van een opslagtechnologie om de zelfconsumptie en –voorziening te maximaliseren. Echter kan de profielopmeting op diverse tijdsbasissen gebeuren. Zo kan bijvoorbeeld boekhoudkundig gerekend worden met de jaarlijkse energiebehoefte, tarifeert de leverancier op basis van het maandverbruik terwijl piek-

gemeten klanten ook een bijdrage betalen volgens de maandelijks kwartierpiek. Het wordt snel duidelijk dat de tijdsbasis een belangrijke invloed zal hebben op een correcte dimensionering van opslag. Logischerwijs zullen meer meetpunten in een meetinterval het profiel gedetailleerder schetsen, maar het kan ook niet de bedoeling zijn om onnodig veel data op te nemen om conclusies te trekken. Jaar, maand en weekgemiddeldes maken afnemers eenvoudig vergelijkbaar, maar kunnen niet gebruikt worden om een het laad-en ontlaadgedrag van opslagmedium in te schatten. Kwartiergegevens zijn bij veel niet-residentiële afnemers reeds geruime tijd beschikbaar voor de netbeheerder d.m.v. een AMR-meting (Automatic Meter Reading). Ook residentiële klanten zullen binnenkort op kwartierbasis worden bemeten wanneer de netbeheerder de digitale meter uitrolt. Eén meetpunt dat de energieflow beschrijft van de voorbije 900 seconden is eerste stap in de goede richting in het ontwerpproces t.o.v. een configuratie op basis van het maandelijkse of jaarlijkse verbruik. Uiteraard kan dit resolutieniveau onmogelijk de terugverdientijd volledig correct inschatten omdat het open ontladen ogenblikkelijk verloopt. Het is echter een utopie om telkens gebruik te kunnen maken van data op secondenniveau vanwege voornamelijk de onbeschikbaarheid van dergelijke permanente meetapparatuur en de noodzakelijke data-infrastructuur voor de verwerking van de gegevens. Toch zal hierna blijken dat kwartierdata opvragen bij de netbeheerder en een bijkomende tijdelij-

Figuur 1: PV-profiel

de productie een PV-park van 100kWp. Daar het eigenverbruik van een PV-installatie nihil is, wordt deze data verwaarloosd. Afbeelding (fig. 3) toont aan hoe de netbeheerder de meetgegevens structureert en welke profielen finaal verkregen worden. Met deze data kan een eerste berekening uitgevoerd worden. Per kwartier wordt de geproduceerde en verbruikte energie met elkaar gewogen en wordt deze ofwel opgeslagen ofwel vrijgegeven uit een batterijsysteem. De totale besparing t.g.v. verhoogd eigengebruik van hernieuwbare energie wordt bij verschillende opslaggroottes weergegeven in tabel 1.

Figuur 2: Windprofiel

In deze casus valt de verhouding opbrengst vs. verbruik eerder klein uit. De 100kWp PV-installatie heeft reeds een grote inherente zelfconsumptie en –voorziening omwille van basislast in de buurt van 300kW tijdens de werkuren. Enkel een kleine batterijpack van 10kWh zal relatief gezien nog genoeg energie uitwisselen om de terugverdientijd van de investeringskost te reduceren onder de tien jaar. Deze inschatting berust uiteraard op kwartierdata en werpt de vraag op in welke mate deze resultaten veranderen indien de tijdsopname wordt gewijzigd.

Tabel 1: Resultaten kwartierdata Absolute opslag [kWh]

10,32

14,45

12,38

16,52

18,58

20,65

75,06 & 23,92

75,12 & 23,94

75,18 & 23,96

230

226

223

Zelfconsumptie & zelfvoorziening [%]

74,87 & 23,86

74,94 & 23,88

75 & 23,90

Aantal uitgevoerde cycli van batterij

244

238

233

Terugverdientijd hardware [jaar], volgens CAPEX van opslagsysteem en omvormer

8,17

9,24

10,21

ke meting op hogere resolutie uitvoeren voldoende gegevens beschikbaar stellen voor een dimensionering.

Kwartierdata: een eerste benadering

Ter illustratie wordt de AMR-data van een bedrijf weergegeven voor een periode van één jaar. Per kwartier werden vol-

11,10

11,9

12,7

gende gegevens opgevraagd bij de netbeheerder: afname, injectie en productie. De AMR-meterdata registreert de werkelijk gecumuleerde energiestroom in beide richtingen en vertaalt het verbruik naar een factuurbedrag. Voor afname betaalt de klant, voor injectie wordt een vergoeding voorzien die weliswaar kleiner is dan de afnameprijs. In deze casus omvat

Finetunen met een ogenblikkelijke meting

Ogenblikkelijke meterdata met een opname-interval van tien seconden werd geregistreerd van hetzelfde verbruiksproces. Deze verbruiksdata kan worden uitgemiddeld zodat één sample per kwartier wordt bekomen. Nadien werden terug datawaarden toegevoegd tussen de kwartiersamples via interpolatie om terug eenzelfde hoeveelheid meetpunten te bekomen als de tienseconden tijdsreeks voorheen. Zo ontstaat m.a.w. een tweede tijdreeks die hetzelfde profiel vertoont als de kwartierdata, maar die toch evenveel samples bevat als de secondereeks ter vergelijking. In de onderstaande afbeelding (fig. 4) wordt de kwartierdata voorgesteld door de blauwe trendlijn. Door vervolgens het verschil te nemen tussen deze kwartierdata en de secondedata wordt de zogenaamde ruis afgeleid. Deze trend ››› november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Technisch

Figuur 3: Afname, injectie en productie

››› manifesteert zich wel ogenblikkelijk in

het verbruiksprofiel, maar is niet zichtbaar in de kwartierdata. In welke mate wijzigen de zelfconsumptie, zelfvoorziening, het aantal bereikte cycli en de terugverdientijd (CAPEX) nu indien secondedata wordt gebruikt? De resultaten bij gebruik van een opslagsysteem van 41 kWh worden in tabel 2 gepresenteerd. Zelfconsumptie en zelfvoorziening worden verder opgedeeld in een direct en indirect bijdrage: direct duidt het aandeel van zonne-energie dat rechtstreeks wordt verbruikt door het proces, indirect duidt op het resterend aandeel dat via de batterij wordt verbruikt. Als eerste conclusies kan gesteld worden dat de zelfconsumptie en zelfvoorziening dalen in geringe mate. Een valabele verklaring hiervoor kan toegeschreven worden aan het limiteren van de oplaadstroom door de BMS (Batterij Management Systeem). De werkelijke data vertoont meer pieken dan de uitgemiddelde kwartierdata en begrensd de batterij om de levensduur te vrijwaren. Zo zal de batterij dus minder energie zien daalt bijgevolg de zelfconsumptie en -voorziening. Ten tweede valt op te merken dat de benutting van opslag in werkelijkheid hoger ligt. Een valabele verklaring hiervoor kan toegeschreven worden aan de verhoogde variabiliteit. Omwille van het feit dat het netto profiel veel frequenter de nullijn snijdt, zullen meer laad- en ontlaadcycli optreden omdat deze voorheen niet zichtbaar waren op kwartierniveau. In werkelijkheid wordt de case dus interessanter en kan een kwartieranalyse als worst case aanzien worden t.o.v. de realiteit. De tolerantie bij een dimensionering volgens 15min tijdsresolutie tegenover ogenblikkelijke data kan niet eenvoudig veralgemeend worden tot één kengetal. De tolerantie van kwartierdata hangt af van casus tot casus en kan alleen met een bekomende meting ingeschat worden. Ook staat vast dat de afwijking tussen kwartierdata en ogenblikkelijke data het grootst wordt als de opbrengst en het verbruik ogenblikkelijke ongeveer even groot zijn. In dit geval zal het verschil

by Techlink

• november 2018

tussen beide profielen veel variaties rond nul vertonen en meer werkelijke activiteit van de batterij initiëren. Veel variaties zijn gunstig voor een kleine opslagcapaciteit omdat dan maar heel kortstondig energie dient opgenomen en terug afgegeven te worden. Bijgevolg kunnen veel cycli uitgevoerd worden en kan de “duurdere” afname van externe energie en “goedkope” injectie van eigen energie deels vermeden worden. Telkens een cyclus optreedt, wordt immers geld verdiend!

Tabel 2: Resultaten seconden vs. 15min analyse 41 KWH SYSTEEM PARAMETERS

ZON 10sec

15min

10sec/15min

Zc en Zv [%]

50,1

52,3

-4%

Direct (excl. opslag)

48,3

51,0

-5%

1,8

1,27

+42%

Cycli per maand

58,0

40,0

+44%

Payback [maanden]

75,0

99,5

-25%

Indirect (incl. opslag)

Figuur 4: Detailmeting en uitgemiddeld profiel

Wat niet zichtbaar is op kwartierbasis zal dus in werkelijkheid wel leiden tot een verhoogde benutting van opslag. Daarom kan aangenomen worden dat kwartiersimulaties een worstcase weergave zullen zijn van de realiteit. Een meting op hogere resolutie is dus zeker aan te raden om opslag te dimensioneren.

Auteur: Thijs Delerue

Klemvast zonder zorgen Niko insteekklemmen Kwaliteit in geen tijd, daar zorgen de nieuwe stopcontacten en schakelaars met insteekklemmen van Niko voor. Dankzij de hoge kwaliteit van onze insteekklemmen zitten je draden altijd stevig vast. De ontgrendeling van de geleiders zit bij alle mechanismes vooraan. Zo duwt de bedrading niet op de ontgrendeling wanneer je ze in de inbouwdoos steekt en komen de draden niet los. En Niko maakt het je gemakkelijk, want je kan altijd kiezen voor insteekklemmen. Of het nu gaat om schakelaars, stopcontacten of drukknoppen, zowel voor inbouw, opbouw als Niko Hydro. Zo kan je gaan voor ĂŠĂŠn manier van werken voor de hele installatie.

PA-876-01

www.niko.eu/plug-in

hlink

Technisch

Kabelberekeningen: een zegen of een vloek? Veel elektrotechnici weten niet in welke gevallen ze een kabelberekening moeten maken. Nochtans is dit eenvoudig te bepalen. Voor een installatie in huishoudelijke lokalen, kortweg een huishoudelijke installatie genoemd, is het niet nodig. Voor alle andere installaties wel. Danny Hermans, coördinator Technologie en Regelgeving bij onze partnerorganisatie Volta, licht toe. Kabelberekeningen geven een antwoorden op volgende vragen: • Voldoet de elektrische leiding in combinatie met zijn overstroombeveiliging in niet-foutsituaties of beter gezegd o Is de sectie van de elektrische leiding voldoende om ze gedurende tenminste 20 jaar de nominale stroom van de aanwezige overstroombeveiliging te laten voeren? o Is de spanningsval niet te groot om de verbruiker goed te laten opstarten en functioneren? • Voldoet de elektrische leiding in combinatie met zijn overstroombeveiliging in foutsituaties of beter gezegd: o Is de sectie van de elektrische leiding voldoende om in geval van een kortsluiting op de meest ongunstige plaats goed beschermd te zijn door de aanwezige kortsluitbeveiliging? o Is de sectie van de elektrische leiding voldoende om in geval van een isolatiefout de aanwezige overstroombeveiliging als beveiliging tegen onrechtstreekse aanraking voldoende snel te laten afschakelen met respect tot de relatieve conventionele grensspanning?

Huishoudelijke installaties

Voor huishoudelijke installaties zijn globaal genomen kabelberekeningen niet nodig omdat er standaard voldaan is aan de vereiste voorwaarden waarvoor kabelberekeningen een oplossing bieden. Zo geldt voor huishoudelijke installaties art 117 van het AREI dat handelt

by Techlink

• november 2018

over de toelaatbare stroom in elektrische leidingen. Het MB van 27 juli 1981 specifieert voor deze installaties de doorsnede van de geleiders en de maximale nominale stroom van de overstroombeveiliging zoals weergegeven in de tabel. De vermelde stroomwaarden wijken voor de kleine secties (1,5-2,5-4 mm²) minder dan 10% af van de toegelaten stroomwaarden die terug te vinden zijn in de norm voor kabelberekeningen, zijnde de IEC 60364-5-52, en dit bij de meest ongunstige plaatsing van een koperen meeraderige kabel met PVC-aderisolatie in een buis in een thermisch geïsoleerde wand bij een omgevingstemperatuur van 30°C, geen andere geleiders in de nabijheid en de zeer beperkte aanwezigheid van 3de harmonischen. Voor de grotere secties vanaf 6 mm² wijken de waarden minder dan 10 % af van de toegelaten waarden bij plaatsing in een buis in opbouw op de wand. Daarenboven moet ervan uit gegaan worden dat in huishoudelijke installaties geen geleiders continu de nominale stroom van de beveiliging voeren. Ook art 138 van het AREI dat handelt over de maatregelen die moeten getroffen worden als bescherming tegen de gevolgen van spanningsdalingen is van toepassing. In het AREI worden geen maximaal toegelaten waarden voor spanningsdalingen opgegeven. De norm vermeldt in een informatieve bijlage maximaal 3% voor verlichting en maximaal 5% voor andere gebruikers. Elektrische leidingen in huishoudelijke lokalen overschrijden zelden een lengte van 35 m. De spannings-

val bij een lengte van 35 m, bij een cosφ van 0,95 en bij de nominale stroom van de overstroombeveiliging overeenkomstig bovenstaande tabel geeft maximaal 7,5%. Verbruikers die grote startstromen vragen zoals warmtepompen zonder de nodige maatregelen zoals softstarters, kunnen echter wel voor problemen zorgen en moeten met de nodige aandacht hiervoor geïnstalleerd worden. Ervan uit gaand dat doorgaans de lengte minder is dan 35 m en dat de belasting lager is dan de nominale stroom van de beveiliging moet er wat spanningsval betreft geen probleem verwacht worden. Artikel 124 van het AREI dat handelt over de beschermde lengte van de leidingen wordt eveneens gerespecteerd. Dit artikel legt op dat de lengte van leiding moet beperkt worden tot die lengte waarbij in geval van kortsluiting op het einde van de leiding de kortsluitstroombeveiliging ogenblikkelijk, in geval van een automatische schakelaar magnetisch afschakelt. Elektrische leidingen in huishoudelijke lokalen worden over het algemeen met C-automaten beveiligd en overschrijden zelden een lengte van 35 m. Bijgevolg is er aan deze voorwaarde voldaan bij navolging van de tabel in het MB van 27 juli 1981. Tot slot is er nog artikel 86 van het AREI dat handelt over de bescherming tegen onrechtstreekse aanraking. Dit artikel legt op dat er aan het begin van een huishoudelijke installatie minstens een differentieel schakelaar met een aanspreekstroom van maximaal 300 mA moet geplaatst worden. Rekening hou-

dend met een maximale spreidingsweerstand van de aardverbinding van maximaal 30 Ω (indien tussen 30 en 100 Ω moeten immers bijkomende differentieelschakelaars voorzien worden) betekent dit dat er maximaal continu een spanning van 300 mA x 30 Ω = 9 V (wet van Ohm) op de massa’s in een woning (buiten de badkamer, wasmachine, droogkast en afwasmachine waar maximaal 0,9 V continu kan aanwezig zijn) aanwezig kan zijn in geval van een isolatiefout met hoge impedantie. 9 V is lager dan de absolute conventionele grensspanning en bijgevolg ongevaarlijk. Daarenboven respecteert de schakelsnelheid van een differentieel schakelaar de relatieve conventionele grensspanning in geval van een isolatiefout met zeer lage impedantie overeenkomstig de norm voor differentieelschakelaars. Ook voor de selectieve differentieelschakelaars is dit het geval. Bovenstaande verklaart waarom voor een doorsnee huishoudelijke installatie een kabelberekening overbodig is en bijgevolg ook niet opgelegd wordt als voor te leggen document bij het gelijkvormigheidsonderzoek voor de indienststelling.

Niet-huishoudelijke installaties

Niet-huishoudelijke installaties kunnen sterk afwijken van huishoudelijke installaties. Denken we maar aan de plaatsingswijzen van de elektrische leidingen die niet meer standaard ingebouwd zijn maar bij voorbeeld op al dan niet geperforeerde, al dan niet gesloten kabelgoten geplaatst zijn. Ook kabelladders

Doorsnede van de geleider (mm2)

Nominale stroom van de smeltveiligheid

Nominale stroom van de automatische schakelaar

1,5

10 A

16 A

2,5

16 A

20 A

25 A

32 A

40 A

50 A

63 A

80 A

100 A

125 A

worden als drager gebruikt. Vaak liggen meerdere kabels samen, al dan niet geordend in lagen. Ook omgevingstemperaturen kunnen allerlei waarden aannemen ingeval van industriële installaties. Zo kunnen kabels in koelruimten maar even goed boven ovens geplaatst zijn. Lengtes van elektrische leidingen zijn niet beperkt tot gemiddeld 35 m. Lengtes van honderden meters zijn geen uitzondering in grote industriële complexen en magazijnen. Door de aanwezigheid van meer en meer vermogenselektronica (schakelende voedingen) worden bij afwezigheid van goede ingangs filters vervormde stromen uit het net getrokken. In 3-fasige systemen met nulgeleider vloeien de 3de harmonischen en de veelvouden ervan door deze nulgeleider wat kan leiden tot overbelasting van de nulgeleider. Daarenboven geldt de verplichting van de automatische differentieel schakelaar niet voor niet-huishoudelijke installaties in ruimten die beschikken over gewaarschuwd(BA4) of bevoegd personeel(BA5). In geval van een TN-net zal immers meestal gekozen worden om de reeds aanwezige overstroombeveiligingen ook te gebruiken als actieve afschakelcomponenten bij de bescherming tegen onrechtstreekse aanraking. Kabelberekeningen zijn in deze het

enige middel om te controleren of voldaan is aan de eisen van het AREI met betrekking tot de toegelaten stroom van de elektrische leidingen, de bescherming tegen de gevolgen van een spanningsdaling, de bescherming tegen korstsluiting en de bescherming tegen onrechtstreekse aanraking. In het KB van 4 december 2012 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen (B.S. 21.12.2012) staat in de Bijlage II betreffende de inhoud van de documentatie (het dossier) onder punt 3° “de berekeningsnota’s en de andere documenten die eventueel nodig zijn om de naleving van de bepalingen van dit besluit te beoordelen, in het bijzonder de bepalingen van de artikelen 7 tot en met 9” waarin verwezen wordt naar installaties die moeten voldoen aan het AREI, die dateren van voor het AREI en die onder uitzonderingen van het AREI vallen. Kabelberekeningen maken wel degelijk deel uit van de berekeningsnota’s bedoeld in het KB.

Kabelberekeningen

Kabelberekeningen kunnen uitgevoerd worden met pen en papier. Het is echter veel eenvoudiger en efficiënter ››› november 2018 • by Techlink

by Techlink

Technisch

››› om gebruik te maken van beschikbare en

door de erkende organismen aanvaarde berekeningssoftware op de markt. In beide gevallen is het noodzakelijk dat de gekozen parameters zoals het soort elektrische leiding (adermateriaal, isolatiemateriaal, samenstelling), de gekozen beveiliging, plaatsing in de grond of niet, de omgevingstemperatuur, de plaatsingswijze, de nabijheid van andere geleiders, de aanwezigheid van harmonische stromen, enz. overeenstemmen met de werkelijkheid. Zo niet is het resultaat waardeloos want ook hier geldt “garbage in, garbage out.” Het komt er bij het berekenen met pen en papier op neer om te werken met de juiste tabel uit de norm. Of bij gebruik van berekeningssoftware dat de juiste tabellen op de achtergrond wordt gebruikt in functie van de juist gekozen parameters. Bij de keuze van een kabelberekeningspakket moet men zeker de nodige aandacht schenken aan: • Mogelijkheid voor het gebruik van een multifabrikant databank

• Instelmogelijkheden van te volgen reglementering (AREI in België, NEN 1010 in Nederland, NF-C15-100 in Frankrijk, …) • Gebruiksvriendelijkheid • Modulariteit (op maat van de behoefte) • Output na de berekening zoals een eendraadschema • Mogelijkheid tot bepalen van de meest economische kabelsectie, het meest economische beveiligingsapparaat • Aantoonbaarheid filiatie en selectiviteit • Print-out mogelijkheden • Mogelijkheid tot berekening van vitale kringen • Mogelijke taalkeuzes • Import en exportfuncties (ondersteunde formats: DXF, Excel, txt, …)

Besluit

Voor doorsnee huishoudelijke installaties zijn geen kabelberekeningen vereist omdat de voorschriften van het AREI en uitvoeringsbesluiten (MB’s) voldoende sluitend zijn. Voor niet huishoudelijke installaties

zijn kabelberekeningen de enige mogelijkheid om te controleren en aan te tonen dat voldaan is aan een de opgelegde voorschriften van het AREI. Kabelberekeningen zijn niet alleen iets voor ontwerpingenieurs, zijn niet iets academisch. Iedere elektricien die niet-huishoudelijke installaties ontwerpt en installeert, kan en moet het leren. Erkende organismen kunnen immers in veel gevallen enkel op basis hiervan bij het gelijkvormigheidsonderzoek voor in dienststelling of belangrijke wijziging of uitbreiding van een niet-huishoudelijke installatie nagaan of de installatie conform het AREI is. VOLTA geeft een basisopleiding kabelberekeningen in fout en niet-fout situatie, die afgesloten worden met een praktische demo met berekeningssoftware. Opleidingen worden eveneens gegeven door andere instanties die betrokken zijn bij de elektrosector en door de aanbieders van de berekeningssoftware. Auteur: Danny Hermans, VOLTA

Eenvoud in uw verzekeringen? Build-Safe is er voor u! “De bouw”… die is volop in beweging, en dat voelt u alle dagen. De sector groeit, de orderboekjes staan vol. Goed nieuws! Maar er zijn ook andere zaken om mee rekening te houden: nieuwe bouwtechnieken, de digitalisering, veranderende wetgeving, heel wat administratie, … Genoeg in elk geval om u niet nog eens met uw verzekeringen bezig te houden. Daarom ontwikkelde Federale Verzekering Build-Safe, het verzekeringspakket op maat van bouwbedrijven tot 5 werknemers. Zo hebt u uw handen vrij om in alle gerustheid te bouwen aan uw bedrijf en aan het huis van uw klant! Wat is Build-Safe?

Met Build-Safe kiest u zelf à la carte uw verzekeringen die u in uw Build-Safe-pakket wil opnemen. Op deze manier geniet u van een bescherming op maat van uw bedrijf. Bovenop onze concurrentiële premies, geniet u zo van een bijkomende pakketkorting van 10%*! Uit welke verzekeringen kunt u kiezen? Onze verzekering B.A. Bouwwerken en/of de verzekering Arbeidsongevallen vormen de hoeksteen van het pakket, één van deze verzekering moet onderschreven worden. Verder kunt u kiezen uit B.A. Motorrijtuigen, Machinebreuk, Construct-10 – Abonnementspolis, de verzekering Alle Bouwplaats Risico’s – Abonnementspolis, de brandverzekering Multirisk Handel/KMO of Woning, Ongevallenverzekering 24u/24. In totaal moet u aan minstens 3 verschillende verzekeringen komen om te kunnen genieten van het Build-Safe voordeel.

Wat zijn de voordelen voor u?

Met Build-Safe geniet u dus niet enkel van een verlaagd tarief van -10%, maar krijgt u ook een flexibel verzekeringspakket. U kiest enkel die verzekeringen die samen uw bedrijf optimaal verzekeren. U breidt uit of legt zich toe op een andere activiteit? Dan kunt u uw Build-Safe eenvoudig laten aanpassen… en dit zonder uw korting te verliezen!

Vraag nu uw kortingsbon aan, voor 31/12/2018! Zo kunt u genieten van uw Build-Safe-korting! Ga naar www.build-safe.be

Daar bovenop zorgen wij voor administratieve eenvoud. U krijgt de nodige tools in handen om het overzicht op uw verzekeringen te bewaren, schadegevallen op te volgen, … en dit zowel met de BuildSafe verzekeringsmap als met het online Build-Safe dossier op My FEDERALE. En u kunt te allen tijde beroep doen op 1 centraal aanspreekpunt, onze regionale verzekeringsadviseur die u ter plaatse bijstaat en advies verleent. U kunt bijkomend altijd terecht bij ons Info Center. Wij kennen ook de risico’s die u – als bouwondernemer – loopt. U kunt dus gerust rekenen op de meer dan 100 jaar ervaring van Federale Verzekering in het verzekeren van de bouwrisico’s. En last but not least kunt u meegenieten van onze restorno’s**. Want wij zijn een coöperatieve en onderlinge verzekeraar, en hebben dus geen externe aandeelhouders. Onze klanten delen dus mee in onze winst! Afgelopen jaar verdeelden wij zo bijna € 13 miljoen onder onze klanten. Redactie: Federale Verzekering, 0800 14 200, www.build-safe.be

*Actievoorwaarden op www.build-safe.be **De restorno's evolueren in de tijd afhankelijk van de resultaten en de toekomstvooruitzichten van de verzekeringsmaatschappij, van haar rendabiliteit, van de economische conjunctuur en van de toestand van de financiële markten ten opzichte van de verbintenissen van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering, zoals omschreven op www.federale.be. De toekenning van restorno's in de toekomst is niet gewaarborgd. De restorno's variëren per categorie en per type producten. De regels met betrekking tot hun toekenning worden bepaald in de statuten van de ondernemingen die deel uitmaken van de Groep Federale Verzekering. De statuten kunnen geraadpleegd worden op www.federale.be.

BOUW UW VERZEKERINGSPAKKET, À LA CARTE…

VOOR EEN OPTIMALE EN VOORDELIGE BESCHERMING! Build-Safe: exclusief voor de bouwprofessional Zelfstandige of kleine bouwondernemer (max. 5 personeelsleden, bedrijfsleider incl.)? Dan is Build-Safe er voor u! U kunt dit flexibele verzekeringspakket zelf samenstellen, zo is het steeds op maat van uw onderneming. Daarbovenop kunt u 10% besparen op uw verzekeringspremies! En uw bedrijf en uzelf zijn optimaal beschermd.

Vraag uw kortingsbon op www.build-safe.be

Korting

-10%

Vragen? Contacteer ons Info-Center: 0800/14.200 * Reglement op www.build-safe.be Federale Verzekering – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel. www.federale.be. Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CVBA Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE31 3100 0723 3155 - RPR Brussel BTW BE 0403.257.506

De verzekeraar die zijn winst met u deelt

hlink

Beursnieuws

Intersolution aan achtste editie toe Na de succesvolle herstart van Intersolution vorig jaar vindt de beurs rond zonne-energie ook dit jaar opnieuw plaats. Op woensdag 23 en donderdag 24 januari verzamelt de sector in Flanders Expo Gent. Fabrikanten uit heel Europa stellen hun nieuwste producten voor. Zonnepanelen, over energieopslag tot regelsystemen, alles komt aan bod. Daarenboven is de beurs enkel toegankelijk voor professionals. U komt toch ook?

MEER INFO: http://www.intersolution.be

by Techlink

â&#x20AC;˘ november 2018

H E T E N I G E P L U G & P L AY S Y S T E E M O P D E M A R K T

L E S E U L S Y S T È M E P L U G & P L AY S U R L E M A R C H É

BEZOEK ONS / VISITEZ NOUS INSTALL DAY BRUSSEL • STAND ��

B E D R I J V E N PA R K C O U P U R E 5 A - B - 9 7 0 0 O U D E N A A R D E - T. + 3 2 ( 0 ) 5 5 2 3 2 9 9 0 - I N F O @ T R AYC O . B E - W W W.T R AYC O . B E opm. advertentie-TraycoTheBox-128x186mm-ok.indd 1

24/10/18 14:40

— De oplossing bij stroomuitval REACT 2 een netgebonden omvormer met batterijopslag Met de REACT 2 wordt de opgeslagen zonne-energie gebruikt als back-up. Met de ingebouwde belastingmanager wordt de opgeslagen energie vervolgens gebruikt tijdens perioden met hogere energiebehoeften of een black-out. Dit kan tot een capaciteit van 12kWh, dit is vergelijkbaar met het normale elektrische verbruik van een gemiddeld gezin (24 uur) en de basisbehoefte van een klein of middelgrote onderneming. Met de installatie-app is de REACT 2 snel en eenvoudig te installeren. Hij werkt plug & play! Kortom, de REACT 2 is dé oplossing voor energieopslag, voor nu én later. abb.com/react

Te verkrijgen bij:

hlink

GENERAL D Studied sociaal, econom fiscaal

WILLY PA

willy.pauwels

DIRECTOR TECHNOLOGY & CERTIFICATION Technologie, innovatie, normalisatie, certificatie Teamleader technical advisors KRIS VAN DINGENEN kris.vandingenen@techlink.be

TECHNICAL ADVISORS

∙ Elektrotechniek (aan te werven) ∙ HVAC & Sanitair georges.gronsfeld@techlink.be

∙ Energy transition

jozefien.vanbecelaere@ode.be david.germani@techlink.be

∙ Project Manager

lenn.coussement@techlink.be

by Techlink

• november 2018

Adv

lucine.albertian

In samen met de studie de Confede

DIRECTOR diensten, misch, juridisch, l, CAO

OUTSOURCED:

∙ ACCOUNTING ∙ HR

AUWELS

s@techlink.be

44,1%

deze evolutie DIRECTOR COMMERCIAL is negatief Business Development, Mar&Com, Ledenzaken

visor

n@techlink.be

nwerking ediensten van eratie Bouw

Teamleader account managers & administratie JAN LHOËST jan.lhoest@techlink.be

ACCOUNT MANAGERS

∙ Vlaanderen - Brussel sandra.mertens@techlink.be ∙ Wallonië - Brussel rudo.bonni@techlink.be ADMINISTRATION

23,6 % assistant ∙ Executive

deze evolutie yvan.longin@techlink.be is positief

∙ Administrator Events & Communication (aan te werven)

Techlink vzw J Chantraineplantsoen 1, 3070 Kortenberg T. +32 2 896 96 10 • info@techlink.be BE 0682.796.163 maakt deel uit van:

november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Sector

Stakeholders nemen technisch document C10/11 onder de loep Synergrid riep op 20 juli de verschillende stakeholders bijeen om de vernieuwing van de technische voorschriften van de C10/11 onder de loep te nemen. De C10/11 dat zijn de â&#x20AC;&#x153;Technische voorschriften voor installaties die gedecentraliseerd energie opwekken in parallel met het distributienetwerkâ&#x20AC;?. We heten jullie van harte welkom op deze bijeenkomst en danken Synergrid voor deze kans. Alle stakeholders kunnen hier hun visie op de voorstellen van Synergrid uiten. We zouden graag enkele reacties en suggesties op het regelgevende document voorstellen. Deze nota maakt integraal deel uit van het formele overlegdocument. Op dinsdag 11 september 2018 organiseerde Synergrid een workshop rond de revisie van C10/11. We zouden graag het belang onderstrepen van de workshop die Synergrid organiseerde. We hopen dat dit initiatief een voorbeeld mag zijn voor alle volgende bijeenkomsten. Deze documenten vatten onze belangrijkste opmerkingen en bezorgdheden samen. We betreuren dat de revisie van de C10/11 van Synergrid zo weinig gericht is op de energietransitie. Onze federaties pleiten voor minder strikte eisen. Ze mogen geen extra kosten met zich meebrengen voor mensen die willen investeren in hernieuwbare energie. Al moeten we er uiteraard over blijven waken dat de veiligheid van het net te allen tijde gegarandeerd is.

Opmerkingen

Een transitieperiode van negen maanden voor installaties waarvan de vraag tot aansluiting op het net dateert van voor de publicatiedatum: Welke aansluitingsdatum kies je dan? Het moment waarop om een MES gevraagd is? Het moment waarop om een studie gevraagd is? Voor de LV1 is het de datum waarop de technische controle plaatsvond. Het moment waarop om een studie ge-

by Techlink

â&#x20AC;˘ november 2018

vraagd is zou de referentiedatum moeten worden. Er is volgens ons geen transitieperiode van 9 maanden nodig.

bruiken is opgetrokken naar 30 kVa. Volta wil samen met Synergrid het initiatief nemen zodat het AREI hieraan aangepast wordt. We zijn van mening dat het automatische afsluitsysteem steeds meer mogelijkheden biedt. We

We vinden het goed dat de limiet om een automatische afsluitsysteem te ge-

COMMENTAREN VOOR DE ENERGIEREGULATOREN  De distributienetbeheerder mag tussen 250 en 1000 kVa een RTU eisen, maar moet dit steeds motiveren.

COMMENTAREN VOOR DE WAALSE OVERHEID  De limiet waarboven je verplicht bent om een RTU te installeren moet opgetrokken worden naar 1000 kVa.

 Je moet de mogelijkheid krijgen om een batterij te installeren in plaats van een RTU.  De distributienetbeheerder moet de kosten voor een RTU op zich nemen. Op die manier zal de distributienetbeheerder enkel een RTU plaatsen waar nodig.

vragen daarom om de limiet nog verder op te trekken naar 70 kVa. Volgens ons onderzoek is dat het kantelpunt waarop het economisch interessant wordt om te investeren in een hoogspanningscabine. We betreuren het dat het door de verplichting rond EnFluRi-batterijen niet mogelijk is om een service aan te bieden waarmee we het net kunnen ondersteunen. We denken dat batterijen in de toekomst een belangrijke rol kunnen spelen. Ze kunnen een belangrijke rol spelen in de ondersteuning van het distributienet. We denken dat het document niet is aangepast aan de V2G-applicaties (Vehicle-to-Grid). We moeten bijkomende regelgeving uitwerken van zodra dit mogelijk is. Zekeringen of afschakelrelais moeten verplicht in een hoogspanningscabine worden geïnstalleerd, maar daar is vaak geen plaats voor. Daarom moet men een tweede cabine plaatsen. Hierdoor rijzen de kosten de pan uit. Het zou mogelijk moeten zijn om ze te installeren op plaatsen die de klant openstelt voor de distributienetbeheerder We betreuren het dat bij de installatie van een productiesysteem een renovatie wordt geëist. Men hoeft de cabine immers niet te veranderen als men afziet van de installatie van een productie systeem. Bijgevolg beschouwen klanten de bijkomende kosten die samenhangen met de kosten aan de cabine als extra kosten voor de installatie van een productiesysteem. Het lijkt ons dan ook beter om de nodige aanpassingen aan cabines systematisch te verplichten, zelfs als er geen productiesysteem wordt geïnstalleerd. We betreuren ook dat de distributienetbeheerder vaak kosten aanrekent voor de nieuwe kabel om de gedecentraliseerde productie-eenheid aan te sluiten. De reden hiervoor zou zijn dat de bestaande kabel niet aan de nieuwe cabine kan worden aangesloten. Auteur: David Germani

november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Elektrische laadpunten

Kies de juiste differentieelschakelaar Het aantal elektrische voertuigen neemt jaar na jaar toe. Hierdoor installeren steeds meer elektrotechnici laadpalen. Al weten ze niet altijd met welke differentieelschakelaars ze deze systemen moeten beveiligen. Daarom maakte Techlink samen met haar partnerorganisatie Volta een technische nota. Wij halen er twee markante vragen uit.

Moet je één differentieel schakelaar per laadpunt plaatsen?

De norm eist een aparte differentieelschakelaar van maximaal 30 mA per laadpunt. Een laadpaal met twee laadpunten moet je bijvoorbeeld beschermen met twee differentieelschakelaars in parallel. Soms zijn deze schakelaars geïntegreerd in het laadpunt. Is dat niet het geval dan moet je de toestellen zelf plaatsen.

by Techlink

• november 2018

Volstaat een differentieel schakelaar type A?

Volgens de norm heb je een differentieelschakelaar nodig die een verliesstroom in wisselspanning van maximaal 30 mA toelaat. Een type A is echter niet gemaakt om verliesstromen af te schakelen groter dan 6 mA DC. Deze differentieelschakelaar volstaat dus niet. Enerzijds ben je niet zeker dat hij zal afschakelen bij verliesstromen groter dan 6 mA DC.

Anderzijds maken zulke verliesstromen een type A blind. Hij zal niet meer in werking treden wanneer er in een andere kring een verliesstroom ontstaat waarop hij normaal wel zou reageren. Er zijn twee oplossingen. Ofwel plaats je een type B van maximaal 30 mA. Ofwel kies je toch voor een type A. Maar dan moet je deze differentieelschakelaar combineren met een toestel dat afschakelt bij een foutstroom

van 6 mA DC. Deze toestellen zijn vandaag te vinden op de markt, al hebben ze nog geen naam. Je vindt ze als afzonderlijk apparaat of geïntegreerd in een differentieelschakelaar type A. De technische nota van Techlink en Volta is heel wat uitgebreider dan dit artikel. Je komt er bijvoorbeeld te weten wat je moet doen als er stroomopwaarts nog een differentieelschakelaar is. Of hoe je moet handelen als de differentieelschakelaar voor het laadpunt aan het begin van de installatie staat. Je vindt de nota terug in onze bibliotheek op www.techlink.be.

witty.park

Veiligheid, kwaliteit,

design. witty.park, laadstations geschikt voor tertiaire toepassingen. hager.be

hlink

BIM

Het BIM-proces onder de loep In dit artikel gaan we dieper in op de manier waarop een BIM-proces in de praktijk binnen een bouwproject verloopt. Wie levert welke informatie aan en wanneer dient dit precies te gebeuren? Welke taken verschuiven of veranderen ten opzichte van een klassieke aanpak? Hieronder komt u het te weten.

Wie organisatorische en praktische vragen heeft rond een BIM-proces, krijgt slechts zelden een eenduidig antwoord. Elk BIM-proces is immers anders naar gelang van het type project, de BIM-doelstellingen van de opdrachtgever en de projectpartners, de BIM-mogelijkheden en BIM-kennis van de projectpartners, het contracttype, de grootte van het project, de opgelegde mijlpalen … De BIM-gerelateerde afspraken tussen alle betrokken partijen zijn dus steeds projectspeciﬁek. Dit impliceert dat het BIM-proces van het project altijd goed vooraf omschreven en gespeciﬁceerd dient te worden.

Verloop van een BIM-proces

We willen erop wijzen dat het toepassen van BIM binnen een bouwproject geenszins gepaard gaat met een wijziging van eenieders traditionele verantwoordelijkheden. Zo dienen de verschillende leden van het ontwerpteam (architecten, advies- en ingenieursbureaus …) nog steeds hun eigen deel te ontwerpen, zij het dat de plannen van de betrokken ontwerpers nu opgebouwd worden aan de hand van bouwinformatiemodellen (architectuurmodel, stabiliteitsmodel, HVAC-model …) en ze hierbij meer input krijgen van de andere projectpartners. Deze afzonderlijke deelmodellen kunnen virtueel gecoördineerd worden met behulp van specifieke software waardoor ze beter op elkaar afgestemd zijn en fouten (bv. een ventilatiebuis die door een

by Techlink

• november 2018

draagbalk gaat) snel opgespoord en vermeden kunnen worden. Vervolgens kunnen deze modellen doorgegeven worden aan het uitvoeringsteam dat hiervan kan

gebruikmaken bij de uitvoering (werkvoorbereiding en bouw) van het project. Het bouwwerk wordt met andere woorden eerst virtueel gebouwd in samen-

spraak met alle projectpartners, waarna deze virtuele versie gebruikt zal worden als dataset bij de eﬀectieve bouw van het ››› project. november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

BIM

››› Deze BIM-gerelateerde processen (het

maken, delen, coördineren en gebruiken van BIM-modellen ...) dienen per project verder omschreven en gespeciﬁceerd te worden (bv. wie voert welk proces uit, wanneer dient dit te gebeuren en op welke manier?). Een schematische weergave van het verloop van het globale BIM-proces met de verschillende deelprocessen (zie de afbeelding op de volgende bladzijde) kan hierbij een handige leidraad vormen. De bestanden die bij de diverse BIM- deelprocessen horen (documenten, BIM-modellen, opmerkingen …) en die tussen de verschillende betrokkenen uitgewisseld moeten worden, dienen goed en eﬃciënt beheerd te worden. Hiervoor kan er gebruikgemaakt worden van een centraal uitwisselingsplatform (Common Data Environment) waarop de informatie verzameld, bijgehouden en be-

heerd wordt en vanwaaruit ze verspreid wordt naar alle partijen. Ook hierrond dienen goede afspraken gemaakt te worden (wie beheert dit platform, wie krijgt toegang tot wat, wat mag hierop gedeeld worden …?).

Het Belgische BIM-protocol

Om met BIM een optimaal, kwalitatief resultaat te kunnen behalen bij een project, is het dus belangrijk goede afspraken te maken. Deze afspraken moeten gebundeld worden in het BIM-protocol en het bijhorende BIM-uitvoeringsplan. Om de bouwprofessionelen te ondersteunen bij het opstellen van deze docu menten, heeft het WTCB het Belgische BIM-referentieprotocol uitgewerkt. Door bij het opstellen van een projectspeciﬁek BIM-protocol gebruik te maken van deze algemene template met bijhorende handleiding, kan elk project

Bubox Elite B10 : waterdicht in aangesloten toestand op de vloer ! Bubox Systems, Belgische fabrikant van robuuste waterdichte vloerdozen (IP67 / IK10), genaamd Elite B10, voegt aan de catalogus nieuwe handige accessoires toe, waaronder een "beschermingskit" voor een waterdichtheid in aangesloten toestand op de vloer. Deze optionele accessoire beveiligt het geheel (stekker/stopcontact) tijdens het reinigen van de vloer en/of eventuele spatten. Verschillende afwerkingen zijn beschikbaar: natuurlijk geanodiseerd aluminium, champagne en grafiet of RVS 316L. Voor een perfecte integratie in de valse vloer, biedt Elite B10 ook een stevige "installatie kit" aan in RVS 316L, terwijl voor een eenvoudige installatie in beton dekvloer zal de "polystyreen Reservatiekit" gewaardeerd worden of de "herbruikbare bekisting” voor droge beton (handig wanneer de vloerhoogte niet bekend is). Elite B10 voltooit steeds de kenmerken die hem eigen zijn: een waterdichtheid tegen alle toestanden, een eenvoudige installatie en gebruik, een soepel beheer van de bevoorrading en een perfecte afwerking. Elite B10 kan binnen of buiten worden geïnstalleerd, in nieuwe gebouwen of bij renovatie. www.bubox.eu

by Techlink

• november 2018

starten vanaf dezelfde basis en kan er – ondanks de vereiste projectspeciﬁeke aanpassingen – toch een zekere uniformiteit in het verloop van het BIM-proces gebracht worden. Het Belgische BIM-protocol, gericht op gebouwen, kwam tot stand met de medewerking van vele ervaren bouw professionelen uit verschillende domeinen evenals van de beroepsfederaties en -organisaties. Zodoende werd er reeds een eerste consensus rond het BIM- samenwerkingsproces gevormd. De ontwerpversie van het Belgische BIM-protocol kan gedownload worden op de website bimportal.be.

Auteur: Ch. Euben, ir.-arch., hoofdadviseur, afdeling Bouw 4.0, WTCB. Bron: WTCB-contact 2018/2

hlink

Sector

Ores ondergraaft investeringen in zonnepanelen Sinds enkele maanden klagen heel wat leden van Techlink over de eisen van ORES. De Waalse netbeheerder maakt het plaatsen van fotovoltaïsche installaties met een groot vermogen te moeilijk. Daarom contacteerden we ORES om dat probleem ter sprake te brengen. De netbeheerder ontving ons samen met de experten van Volta en enkele vertegenwoordigers van verschillende lidbedrijven. De meeting vond plaats op 31 juli laatstleden. Van Ores moet je bijvoorbeeld verplicht een telecontroletoestel plaatsen bij een installatie van meer dan 250 kWp. We hebben het hier al over gehad met de Europese nethebeheerdersfederatie ENTSOE en haar Belgische broertje Synergrid. Twee jaar geleden vonden er discussies plaats bij Synergrid, de federatie van alle Belgische netbeheerders, om de limiet A-B (250 of 1000 kWp) vast te leggen. Het was de bedoeling om een telecontroletoestel te verplichten voor die categorieën. Uiteindelijk kwamen we overeen dat we het toestel gingen verplichten vanaf 1 MW, maar de netbeheerder zelf mocht beslissen om de limiet te verlagen naar 250 kWp. Volgens ons is ORES de enige netbeheerder in België die de limiet ook effectief verlaagd heeft naar 250 kWp. Eandis kijkt geval per geval na wat ze moeten doen en verplicht enkel telecontrole daar waar het echt nodig is! Bij Ores is hier geen sprake van! De eindklant financiert de installatie van een telecontroletoestel, maar moet daar-

by Techlink

• november 2018

enboven ook nog heel wat bijkomende kosten betalen. ORES wil het toestel namelijk plaatsen in een elektriciteitscabine waar de netbeheerder gemakkelijk aan kan. In de praktijk betekent dit dat de klant zijn cabine volledig moet vernieuwen. De kosten kunnen soms oplopen tot bijna 300.000 euro! En hiermee is het verhaal nog niet ten einde. De netbeheerder vraagt vaak extra veiligheidszekeringen en afschakelrelais voor installaties die geen energie op het net zetten. Dat is toch het toppunt! Wij als sector hebben het gevoel dat fotovoltaïsche installaties gebruikt worden als een manier om elektrische installaties bij klanten te laten renoveren. Het gevolg is dat potentiële klanten zich afkeren van zonne-energie. Hoewel ze toekomst zien in de technologie, vrezen ze voor extra kosten (die vaak buitengewoon hoog zijn). De ontwikkeling van industriële zonne-energie wordt dan ook gevoelig afgeremd. Dit staat uiteraard haaks op het streefdoel van de Waalse overheid. We hebben onze meeting samen laten vallen met een andere ronde tafel bij Synergrid. Hierover spreken we verderop in ons blad (zie p.30). We hebben aan ORES gevraagd om

voor installaties tussen de 250 kWp en 1MWp steeds geval per geval te bekijken of een RTU’s (telegecontroleerd) nodig zijn. Hiervoor moeten er duidelijke regels bestaan. Er is niks nefaster voor investeerders dan onzekerheid. Het komt voor een klant vaak hard aan als hij plots te weten komt dat hij door de installatie van zonnepanelen ook zijn hoogspanningscabine moet vernieuwen! We vragen dan ook om dit al op te nemen in de voorafgaande studie. Verder willen we dat de RTU enkel in zeer afgebakende zones geïnstalleerd wordt. Daarenboven moet elke uitzondering gemotiveerd worden. ORES verwees tijdens de meeting op 31 juli naar de wetgeving. De ambtenaren hadden het immers over Europese normen die ook in België van toepassing zijn, maar ORES verwees ook naar het Arrête du Gouvernement Wallon (AGW) van 10 november 2016. Hierin is het gebruik van de RTU opgenomen. Dat is belangrijke informatie. Het wil immers zeggen dat we politieke actie moeten ondernemen tegen de overheid. Fotovoltaïsche installaties versterken het net voor de netbeheerder. Volgens ORES zelf moeten we 300 miljoen euro minder investeren door de installatie van RTU’s (We weten spijtig genoeg niet hoe dit ge-

tal berekend is. Het hangt immers sterk af van het aandeel auto-consumptie).

want het is eigenlijk de Waalse regulator die het tarief bepaalt.

ORES vergelijkt die kost van 300 miljoen euro met de kost voor het installeren van een RTU (die wordt geschat op 30.000 euro per installatie) en de kost van “flexibele energie” en schat dat de business case positief is.

Tot slot herinnert de nethbeheerder ons eraan dat er op haar website een pagina staat waarop ze schat wat de geografische fotovoltaïsche ontvangst is van de capaciteit van het net.

Op onze vraag om de installatie van een RTU geval per geval te bekijken (enkel daar waar hij het meest nodig is), antwoordde ORES dat de CWaPE hier niet voor te vinden is. Die oplossing kan daarenboven discriminatie in de hand werken.

Ores verstaat het standpunt van de sector, maar komt niet met een oplossing op de proppen. De netbeheerder stuurt ons door naar de Waalse overheid en de regulator. Ze stellen voor om telkens, geval per geval, na te gaan of er, in samenspraak met de installateur, een pragmatische oplossing kan worden gevonden.

Ook tegen installaties die geen energie op het net kunnen zetten, is Ores gekant. De RTU blijft verplicht, maar enkel omdat hij aan telesignalisatie kan doen (dus niet voor de telecontrole). Ores gaf wel mee dat ze werken aan een alternatieve techniek die goedkoper zou moeten zijn.

Tot slot raadt de netbeheerder de installateurs aan om een “voorafgaand verzoek” aan te vragen bovenop de detailstudie. Ores maakt, als je dat wenst, immers al een voorlopige schatting van kosten die je kan verwachten (RTU, renovatie, enz.). Deze service is gratis.

De netbeheerder heeft ons ook gezegd dat ze voorgesteld hebben om de kostprijs van een RTU te laten zakken. Als de tarieven voor 2019-2023 gepubliceerd worden zullen we zien of ze woord houden. Ores moet die tarieven in oktober 2018 doorgeven aan de CWaPE,

Een afschakelrelais heeft voor ORES relatief weinig belang. Al heeft de afschakelrelais wel deze drie functies:

Afschakelrelais

BESCHERMING De afschakelrelais beschermt de productie-installatie als de paramaters op het net overschre-

den worden (spanning, frequentie).

ONDERSTEUNING Met een afschakelrelais ondersteun je het de transportnetbeheerder. Je kan geconnecteerd blijven aan het net tijdens een kortstondige spanningsdaling. Merk op dat dit de enigste reden is waarom je de spanning op hoogspanning moet meten en niet op laagspanning. De meting van de netparameters is immers het laagst op hoogspanning.

ANTI-NETSPLITSING Als het net buiten gebruik wordt gesteld door onderhoudswerken, dan moet je er zeker van zijn dat de productie-eenheden die op dit deel van het net zijn aangesloten geen energie meer kunnen injecteren. Dat is immers gevaarlijk voor de medewerkers van de netbeheerder. Enkel deze functie is van belang voor de netbeheerder. Al kan dat ook perfect op laagspanning gebeuren, want de afschakelrelais moet een spanning van nul volt kunnen detecteren.

Ons volgende actiepunt is om samen met Elia te bekijken of zij baat hebben bij de installatie van afschakelrelais. We moeten namelijk nagaan of de functies die deel uitmaken van omvormers niet kunnen volstaan. Auteur: David Germani

hlink

Install day

Frequently asked questions Op 23 november 2018 vindt de tweede editie van Install Day plaats. Techlink organiseert deze gratis vakbeurs voor de installatiesector. Hier antwoordt uw beroepsorganisatie alvast op acht veelgestelde vragen.

WAAROM MOET IK KOMEN? Meer dan honderd standhouders stellen op Install Day hun nieuwste producten en technieken voor. Je komt te weten wat er leeft in jouw sector.

WIE ZAL ER ALLEMAAL ZIJN? Op Install Day ontmoet u mensen uit de hele installatiesector. De beurs richt zich zowel tot de elektro-, de HVAC- als de sanitairmarkt. Dit omdat steeds meer bedrijven multidisciplinair zijn. We kiezen vanuit die realiteit resoluut voor een grensoverschrijdend concept.

WAAR VINDT INSTALL DAY PLAATS? De beurs vindt plaats in Brussels Kart Expo (Groot-Bijgaarden). Deze expohallen zijn ideaal gelegen op het kruispunt van de E40 en de Brusselse ring.

WAAR KAN IK MIJN AUTO KWIJT? Brussels Kart Expo heeft een parking met maar liefst tweeduizend plaatsen. De parking is bewaakt. U betaalt zes euro voor een hele dag.

VANAF HOE LAAT BEN IK WELKOM? We openen om 9.30 uur de deuren. Tot 19.00 uur ’s avonds kan je kennismaken met alle nieuwigheden in de installatiesector.

KAN IK DAAR IETS ETEN? Elke bezoeker geniet op de beurs van een uitgebreid aanbod aan catering. U vindt er verschillende foodstands. De stands zijn open van 11.30 uur tot 15.00 uur en van 16.00 uur tot 19.00 uur. De catering is daarenboven volledig gratis.

HOEVEEL KOST DE BEURS? De toegang tot de beurs is volledig gratis, maar vooraf inschrijven via de site www.installday.be is verplicht.

EN IETS DRINKEN? Naast foodstand, voorzien we ook een bar van 11.00 uur tot 19.00 uur. Eveneens volledig gratis. Tot dan!

adressen, projecten, offertes, voor- en nacalculatie, facturen, aan- en verkopen, betalingsopvolging, vorderingsstaten, e-mail, machines, onderaannemers, leverbonnen, agenda, planning,… Uit een recente bevraging kregen we een score van 9.2 op 10. Bovendien hebben we een tool gecreëerd zodat iedereen kan berekenen hoeveel tijd en geld je kan besparen met ons pakket. Gemiddeld is dit 33%! www.useitgroup.com

Desco

Bouwsoft

Bouwsoft is een all-in-one tool voor bouwprofessionals die ervoor zorgt dat je tijd bespaart en meer inzicht krijgt in jouw bedrijf. Het centraal beheer van adressen en projecten zorgt ervoor dat alle documenten en communicatie automatisch aan het juiste project gekoppeld worden. Met als resultaat, in één oogopslag een totaal overzicht van de klant inzake het project. Met Bouwsoft beheer je snel en makkelijk

by Techlink

• november 2018

Desco blijft inzetten op extra service voor de vakman. Het innovatief aansluitsysteem voor gas, PAKTERMO PLT, is daar een nieuwe bewijs van. Deze flexibele buizen in roestvast staal laten een snelle, gemakkelijke en veilige montage toe. Desco ontwikkelde een heel praktisch aansluitsysteem voor gas: PAKTERMO PLT. De set bestaat uit een plooibare gegolfde rvs slang (in meerdere lengtes verkrijgbaar tot 300m op rol om grote afstanden te overbruggen) en handige 2-delige steekfittings zonder losse ringen of halve maantjes die je eenvoudig kan monteren. Met de ››› PAKTER-

23 NOV 2018 23 NOV 23 NOV 20182018

www.installday.be www.installday.be www.installday.be



De Belgische vakbeurs alle installatietechnieken: binnenklimaat,  De Belgische  De voor Belgische vakbeurs voor vakbeurs alle installatietechnieken: voor alle installatietechnieken: binnenklimaat, binnenklimaat, sanitair, elektrotechniek, automatisering én beveiliging, verwarming, sanitair, elektrotechniek, sanitair, elektrotechniek, automatisering automatisering én beveiliging, én beveiliging, verwarming, verwarming, schoorsteenvegen, waterbehandeling. schoorsteenvegen, schoorsteenvegen, waterbehandeling. waterbehandeling.

 In de ruime Brussels Expo van 9u00 19u30.  Inhallen de ruime  van Inhallen de ruime vanKart hallen Brussels vanKart Brussels Expo tot van Kart 9u00 Expo tot van19u30. 9u00 tot 19u30.  Gratis  toegang bouwprofessionals. Gratisvoor  toegang Gratis voor toegang bouwprofessionals. voor bouwprofessionals.  Sfeer en verzekerd dankzij gratis buffetten en drank.  gezelligheid Sfeer en  gezelligheid Sfeer en gezelligheid verzekerd dankzij verzekerd gratis dankzij buffetten gratis en buffetten drank. en drank. Meer informatie overMeer het boeken vanboeken een voorstand dit evenement viaunieke evenement Meer informatie informatie over het overstand het vanboeken een vanunieke een voorstand dit unieke voor evenement dit via via steve.caufriez@confederatiebouw.be. steve.caufriez@confederatiebouw.be. steve.caufriez@confederatiebouw.be. organisatie: organisatie: organisatie:

by Techlink

by Techlink by Techlink by Techlink

mediapartners: mediapartners: mediapartners:

by Techlink by Techlink

by Techlink by Techlink by Techlink

by Techlink

initiatief van: initiatief van: initiatief van:

by Techlink

hlink

Install day • exposanten

››› MO PLT-kit heb je minder verbindingen, wat de aansluiting

vergemakkelijkt en tot 70% tijdwinst oplevert. Bovendien heeft de installateur geen specifiek gereedschap nodig. De pushfitting kan niet foutief gemonteerd worden en de flexibele buizen blijven na het plooien in de gewenste positie. De assemblage gebeurt uiterst veilig dankzij de dubbele dichting. Ook zijn de buizen corrosiebestendig, inclusief tegen chloor en zout. Het systeem is ARGB/KVBG-gekeurd. www.desco.be

EURO-INDEX

EURO-INDEX is een technische handelsonderneming die meet- en regelapparatuur, CV-componenten en tank- en branderarmaturen levert voor veiligheid, onderhoud en nieuwbouw van technische installaties. De firma levert daarbij ook ondersteunende diensten zoals onderhoud, kalibratie en verhuur van meetapparatuur en het geven van opleidingen en advies. EURO-INDEX Benelux heeft 2 vestigingen, één in Zaventem en één in Capelle a/d IJssel (Nederland). Beide vestigingen beschikken over een modern service- en kalibratielaboratorium met professioneel opgeleid personeel en originele documentatie, software en onderdelen van de vertegenwoordigde merken. Hierdoor blijft de garantie en eventuele certificering van het meetinstrument ook na de behandeling steeds intact. U vindt ons op Install Day, stand 82!

rapportage van de mobiliteit en de werkuren kunt u alvast heel wat tijd besparen bij de voorbereiding van de loonadministratie. Ook uw werknemer verliest geen tijd: hij/zij kan zich aanmelden in het voertuig (badge) of via de smartphone. Het aantal gereden kilometers wordt digitaal en nauwkeurig berekend voor zowel de chauffeur als de passagier(s). Ons systeem houdt ook de gepresteerde uren bij van alle aangemelde personen. Registreer uw werf als RSZ-plichtig, en uw werkkrachten worden automatisch aangemeld voor checkin@work. Meer info: 09 335 61 35 of info@geotracer.be www.geotracer.be

Hager

De nieuwe IoT-controller TJA560 van Hager verbindt de wereld van dingen (Internet of Things of IOT) en digitale diensten met het KNX-gebouwbeheer. U verlaat uw woning en wenst de afwezigheidsmodus te activeren via de spraakbediening … Alles wordt mogelijk dankzij de IoT: het verlaagt de verwarming, schakelt het licht uit en zet automatisch de muziek uit. De IoT-controller bevat al veel vooraf geïnstalleerde productinterfaces (Sonos, Amazon-echo, IFTTT, Netatmo, Philips hue, ...) en wordt voortdurend bijgewerkt. Met de IoT-controller biedt u uw klanten een snelle en eenvoudige oplossing om hun KNX-gebouwbeheersystemen uit te breiden met nieuwe functies, en dit alles zonder transformaties. Laat ons vandaag voorbereid zijn met de IoT-controller van Hager! www.hager.be

www.euro-index.be

HandSoft

Filtermat

Filtermat filters is gespecialiseerd in vloeistof en luchtfiltratie. Naast automatisch zelfreinigende vloeistoffilters kunnen wij U eveneens een volledig gamma filters aanbieden, met onder andere kaarsenfilters en filterkaarsen, korf- en zakfilters en filterzakken, automatische bandfilters, luchtfilters, enz. en filtersystemen. www.filtermat.be

Geotracer

Vereenvoudig uw loonadministratie dankzij efficiënte mobiliteitsberekening en eenvoudige tijdsregistratie en beheer alles in de gebruiksvriendelijke webapplicatie van GeoTracer! Met de nauwkeurige

by Techlink

• november 2018

HandSoft is hét softwarepakket voor installatiebedrijven. Het is ontwikkeld door 3 softwarebedrijven (Duitsland-België-Nederland) die elk meer dan 32 jaar ervaring hebben opgebouwd in deze branche. Met de belangrijke leveranciers hebben we een E-link gemaakt, een rechtstreekse koppeling met de e-shop zodat u artikelen eenvoudig en snel kan toevoegen in HandSoft. Met 1 klik worden de bruto- en uw nettoprijzen van courante artikelen razendsnel geactualiseerd. Op de offerte of factuur kan u teksten met totaalprijzen en/of detail tonen. De krachtige zoektechnieken gecombineerd met synoniemen, filters en sets zorgen ervoor dat ook een persoon die niet technisch is, toch meer administratie kan doen. Met het digitaal dossier hebt u snel de juiste informatie, zowel op uw computer, laptop of tablet. www.handsoft.be

Honeywell

Honeywell breidt zijn portfolio uit met een witte versie van de T6 Slimme Thermostaat. Deze variant van de programmeerbare, slimme thermostaat past perfect in elk interieur. De universele thermostaat met app helpt om gebruikers automatisch energie te laten besparen en kan van gelijk waar bediend worden met de Honeywell Home app. De thermostaat met geïntegreerde Wi-Fi-verbinding is makkelijk te installeren, heeft een touchscreen en energiebesparende eigenschappen. Zo past de geofencing-functie de temperatuur automatisch aan op basis van de locatie van de smartphone. De T6 Slimme Thermostaat is compatibel met Apple HomeKit, Apple Watch, Google Home, IFTT en Amazon Alexa. De nieuwe, witte T6 is verkrijgbaar bij de groothandel. www.honeywellenergiebesparen.be

1. Comfort: temperatuur, luchtvochtigheid en akoestiek 2. Onderhouds- en exploitatiekosten 3. Flexibiliteit van het gebouw 4. Budget Omdat Interalu klimaatplafonds gebruik maken van straling en absorptie, zijn er geen hinderlijke luchtstromen. Dus geen allergieën, wel een optimaal binnenklimaat. Een Interalu klimaatplafond verbruikt weinig energie: het koelt een ruimte met water van 18-19°C en het verwarmt met water van 30-35°C. Interalu klimaatplafonds hebben maar liefst 90% minder koppelingen dan andere systemen. Bovendien liggen deze in de gang of in de technische zone dus bij eventuele onderhoudswerkzaamheden kan er gewoon verder gewerkt worden. www.interalu.eu

Roth

Roth is fabrikant van sanitair en energiesystemen sinds 1947. De eigen dochteronderneming in België, Roth Benelux in Keerbergen, verdeelt de Roth vloerverwarmings- en koelsystemen, leidingsystemen, buffertanks en boilers voor HVAC-systemen, stookolietanks, regenwateropslagtanks

Huppertz

Huppertz, gevestigd in Drogenbos, is een referentie als verdeler van elektrotechnische materialen en systemen. De firma vertegenwoordigt exclusieve en gerespecteerde merken in de Belux, zoals BEGHELLI, HAUPA, VORTICE en anderen. Onze klanten zijn professionele wederverkopers van elektrisch materiaal. De solide reputatie is gebaseerd op hoogwaardige producten, technische “know how”, 84 jaar ervaring, een toegevoegde waarde voor de klanten en een efficiënte logistiek. Kom op onze stand kennismaken met de nieuwe BEGHELLI LED noodverlichting EUROCOMPLETA met testknop en 5 jaar garantie. Daarnaast is er ook de nieuwe ELVOX videofoonkit met WIFI koppeling, de DMax Bluetooth LED dimmer by Domintell en andere interessante producten uit ons gamma. www.huppertz.be

Interalu

Interalu: slimme plafonds voor sterke projecten, ontdek ons op stand 80! Een Interalu klimaatplafond gaat uit van vier belangrijke factoren:

en warmtepompen via de traditionele groothandel. In het brede assortiment producten, voor diverse toepassingen in de bouw, die gebaseerd zijn op kunststoftechnologie spelen vloerverwarmings- en leidingsystemen een centrale rol. Innovatie en installatievriendelijke technieken zijn de rode draad doorheen het productgamma dat voor 95 % in de eigen fabrieken wordt geproduceerd. Op Install Day 2018 zet Roth 4 verschillende vloerverwarmingssystemen in de kijker die allen een lage opbouwhoogte hebben en die niet alleen uitermate geschikt zijn voor renovatie maar ook voor nieuwbouw door hun snelle reactiviteit. Met systemen gaande van een opbouwhoogte van 17 mm tot 45 mm biedt Roth een oplossing aan elke toepassing van vloerverwarming waarbij comfort voor de eindgebruiker en eenvoudige installatie voorop staan. Kom ze ontdekken op de Roth stand nummer 9. www.roth-belgium.com

november 2018 • by Techlink

by Techlink

›››

hlink

Install day • exposanten

›››

Syncro

Bestelwagens zijn erg in trek bij dieven omdat ze makkelijk open te breken zijn en vaak duur gereedschap of waardevolle goederen bevatten. Geen enkel alarm houdt georganiseerde bendes tegen bij dit soort inbraken. Ze doen het zeer snel (30 seconden) en ze zijn goed georganiseerd. De beste manier om inbraak in bestelwagens te voorkomen, is het blokkeren van de deuropening. Syncro System biedt sinds meerdere jaren antidiefstalsystemen met grendelsloten aan, die specifiek zijn ontworpen voor bestelwagens. Ze zijn verkrijgbaar in de versie MONO (alleen voor achterdeuren), de versie DUO (achterdeuren + 1 schuifdeur) of in de versie TRIO (achterdeuren + 2 schuifdeuren). www.syncro-utilitaire.be

ThorbiQ

ThorbiQ is een digitaal platform dat digitaal bouwen mogelijk maakt en de bouwsector een betrouwbare bron biedt voor consistente (BIM) data, content, applicaties en services. Onze technologie maakt het gemakkelijk voor fabrikanten om hun datastromen te publiceren, te distribueren en te meten en een volledig digitale service aan de bouwsector te bieden. Architecten, ontwerpers, aannemers en facilitair managers krijgen allemaal gratis toegang tot de productinformatie en gegevens die fabrikanten op ons platform leveren. Ons doel? Door middel van digitale transformatie de waardeketen van het bouwproces naar een ongezien efficiënt niveau brengen. www.thorbiq.com

Velbus

De nieuwe Velbus Edge-Lit bedieningsmodules met ingebouwde led-verlichting aan alle zijden zijn niet alleen mooi, maar ook praktisch. Deze verlichting met RGBW-kleurenspectrum kan gebruikt worden als sfeerverlichting, maar ook gekoppeld worden aan een bepaalde functionaliteit. Staat de verwarming aan, dan kan dit aangeduid worden door bijvoorbeeld een rode gloed. Bij licht in de kinderkamer, kan groen licht de aandacht trekken. Kiezen voor Velbus is kiezen voor Belgische kwaliteit waarbij zowel de hardware als de software volledig ontwikkeld wordt door eigen ingenieurs. Velbus is een modulair bussysteem dat in tegenstelling tot vele andere aanbieders geen dure centrale nodig heeft. Met Velbus haalt men een stabiel en betrouwbaar systeem in huis met een lage instapkost en vijf jaar garantie. www.velbus.eu

Wago

Snel, eenvoudig en veilig: dat zijn de drie kenmerken van de WAGO 221-serie. Hendel open, geleider invoeren, hendel dicht - klaar. En omdat dit zo handig, betrouwbaar en tijdbesparend is in de dagelijkse installatiepraktijk, heeft WAGO het populaire productgamma in de elektrotechniek nu uitgebreid met een versie voor geleiderdoorsneden tot 6 mm². Tot nu toe konden met de serie 221 een aansluitbereik van 0,2 tot 4 mm² massief en meeraderig en van 0,14 tot 4 mm² fijnaderige geleiders worden verbonden. Het enige wat men moet doen is, de klem openen met de karakteristieke oranje hendel, de gestripte geleider tot aan de aanslag in de klem schuiven en de hendel weer sluiten. De transparante behuizing maakt de visuele controle van de verbinding mogelijk. www.wago.be

1011

01010 11

by Techlink

• november 2018

Benieuwd hoe de digitale meter uw omzet kan verhogen ? Bezoek ons op Install Day vrijdag 23 november - stand 23

Trilec is dĂŠ vooraanstaande Belgische familiale groothandel in Verlichting - Kabel - Installatiemateriaal - Domotica - Parlofonie - Automatisatie - Data - IndustriĂŤle componenten

hlink

De medewerker

GEORGES GRONSFELD

> Geboren op 30 april 1958 > Sterrenbeeld: Stier > Functie: Technical Advisor > In dienst sinds 1 augustus 2018 > Lievelingseten: Osso Buco > Favoriete muziek: Chanson > Favoriete boek: Illuminati (Dan Brown)

Leden van Techlink kunnen met al hun technisch vragen rond HVAC en sanitair bij Georges terecht. Contacteer hem via georges.gronsfeld@ techlink.be.

by Techlink

â&#x20AC;˘ november 2018

De werknemers van Techlink staan dagelijks voor jou op de barricaden. Ze vertegenwoordigen onze sector in heel wat vergaderingen, beantwoorden al jouw vragen en doen zoveel meer. Toch verschuilt zich achter de façade ook gewoon een mens met zorgen en dromen.

TECHNISCH ADVISEUR GEORGES GRONSFELD

“

Ik ben een Duitstalige Belg en daar ben ik trots op

‘Dit was vroeger geen drie-, maar een vierlandenpunt’, zegt Georges Gronsfeld terwijl hij poseert voor de foto. De technisch adviseur is sinds begin augustus nieuw in ons team. Echte hobby’s houdt hij er niet op na. Al is hij wel bijzonder geïnteresseerd in de geschiedenis van zijn streek. ‘Mijn dorp Kelmis ligt op de grens met Duitsland en Nederland, maar van 1816 tot 1920 behoorde een groot deel van Kelmis tot Neutraal Moresnet. Dat was een neutraal gebied met een oppervlakte van amper 344 hectare. Het land ontstond na de val van Napoleon. De Nederlanders en de Pruisen wilden beiden de belangrijke zinkmijn hebben die vroeger in Kelmis lag. Ze raakten het maar niet eens. Daarom maakten ze er een neutrale staat van die ze samen beheerden.’

Mengelmoes

‘Neutraal Moresnet groeide uit tot een heel vrije gemeenschap. Mensen van verschillende godsdiensten leefden er samen, er waren heel wat casino’s en een deel van de bevolking sprak een nieuw uitgevonden taal: Esperanto. ‘Taal is altijd een belangrijke factor geweest in onze streek’, legt Georges uit. ‘In Duitstalig België komen immers verschillende culturen samen. We worden meer beïnvloed door onze buurlanden want we steken vaker de grens over. Ik ga bijvoorbeeld uit eten in Aken, werk in Brussel en shop in Maastricht of Luik. Hierdoor spreek ik vloeiend verschillende talen. Ik kan Duits, Frans en Nederlands. En dan vergeet ik nog het Plat, onze plaatselijke streektaal.’

”

‘Mijn talenkennis is altijd goed van pas gekomen. Vroeger had ik een elektrotechnisch bedrijf dat over heel België actief was. Ik behoorde tot de derde generatie. Mijn grootvader startte de zaak in 1919. Later nam mijn vader de firma over en ik stond vanaf 1984 aan het roer. Ik heb altijd graag gedaan, maar het werd almaar moeilijk om geschikt personeel te vinden. Ze moesten niet enkel hun stiel kennen, maar ook meertalig zijn. Daarenboven werd het duidelijk dat ik geen opvolging had. Ik heb één dochter. Zij koos voor een opleiding als apotheker. Mijn vrouw en ik zetten het bedrijf dan ook stop.’

Brugfiguur

‘Na mijn jaren als zelfstandige ging ik in dienst bij Stiebel Eltron. Een interessante job, maar na een tiental jaar kwam er een einde aan. Op dat moment kwam ik bij Techlink terecht. Ik kende de beroepsfederatie al heel lang. Toen ik nog een bedrijf had, was ik aangesloten bij Fedelec (de vroegere beroepsfederatie van elektrotechnische bedrijven, nvdr.). Hier leerde ik doorheen de jaren heel wat vrienden kennen.’ ‘Tijdens een vergadering van onze lokale afdeling in Verviers hoorde ik dat Techlink op zoek was naar een technisch adviseur. Ik solliciteerde en kreeg de job. Voor mij is dit een nieuwe uitdaging, al moet ik uiteraard realistisch zijn. Ik ben vandaag zestig, dus ik zal geen tien jaar meer werken. Ik zie mezelf dan ook als een brugfiguur. Mijn belangrijkste taak is om een goede opvolger te vinden en op te leiden. Mijn kennis mag niet verloren gaan.’

november 2018 • by Techlink

by Techlink

hlink

Paritair Comité 149.01

FAQ: tijdelijke werkloosheid De Belgische economie draait op volle toeren. Het is van 1964 geleden dat het aantal aanvragen voor tijdelijke werkloosheid nog zo laag lag. ‘Toch krijgen we nog bijna dagelijks vragen over deze materie’, zegt Lucine Albertian, advisor bij Techlink. We lijsten even enkele FAQ’s op.

Wat zijn de verschillende vormen van tijdelijke werkloosheid?

Lucine Albertian: ‘Je kan tijdelijke werkloosheid om verschillende redenen invoeren(zie kader, nvdr.). Werkgebrek op grond van economische oorzaken, maar ook weerverlet zijn de meest gebruikelijke. Deze redenen kan je tamelijk gemakkelijk inroepen. Je beslist namelijk als werkgever zelf of je aan de voorwaarden voldoet. De RVA kan dat achteraf controleren. Let wet op: deze regel geldt enkel voor arbeiders. Je kan bedienden ook tijdelijk werkloos stellen, maar dan kan je enkel een beroep doen op economische werkloosheid. Daarenboven moet je als werkgever vooraf kunnen aantonen dat jouw bedrijf het economisch moeilijk heeft. Wat bij arbeiders niet het geval is.’

Hoe lang mag je tijdelijk werkloos zijn om economische redenen?

Lucine: ‘Een werkgever in onze sector mocht tot voor kort zijn werknemers acht weken na elkaar volledig tijdelijk werkloos stellen om economische redenen. Dat was een uitzondering op de algemene regels, maar daar kwam midden augustus een einde aan. Je mag vandaag opnieuw slechts vier weken na elkaar tijdelijk werkloos zijn. Na vier weken moet er minstens een week gewerkt worden, tenzij je kiest voor een systeem van gedeeltelijke schorsing. Je kan jouw personeel bijvoorbeeld één week op de twee laten werken. Zo kan je hen voor een langere periode tijdelijk werkloos stellen. Al moet ik zeggen dat weinig bedrijven van die optie gebruiken maken.’

REDENEN TIJDELIJKE WERKLOOSHEID: • Werkgebrek op grond van economische oorzaken • Sluiting wegens jaarlijkse vakantie • Slecht weer • Technische stoornis • Overmacht • Overmacht om medische reden • Staking en lock-out* *Hiervoor gelden bijzondere regels die in dit artikel niet aan bod komen.

by Techlink

• november 2018

Wat zijn jouw verplichtingen als werkgever?

Lucine: ‘Als je als werkgever iemand tijdelijk werkloosheid stelt of wil stellen, moet je dit melden aan de RVA. De meeste bedrijven doen dat elektronisch via de site van de sociale zekerheid (www.socialsecurity.be). Wat je daar juist moet vermelden, hangt af van de reden waarom jouw werknemer tijdelijk werkloos is. Is er bijvoorbeeld een technische storing dan moet je onder andere uitleggen welke storing zich voordoet. Zo zijn er per type tijdelijke werkloosheid verschillende voorschriften. Meer info vind je op de site van RVA. Maar onze leden kunnen uiteraard ook altijd bij mij terecht.’ ‘Verder zijn er ook heel wat regels over het momemt waarop je de tijdelijke werkloosheid moet melden. Ook dat hangt af van het type tijdelijke werkloosheid. Bij weerverlet zijn er relatief weinig regels, terwijl de wetgeving rond economische werkloosheid erg strikt is. In dat laatste geval moet je twee mededelingen doen. Je moet vooraf laten weten dat je gebruik wil maken van de regeling. Daarenboven is het ook jouw taak om de eerste effectieve werkloosheidsdag van de maand te melden. Tot slot moet je er als werkgever dat de RVA de tijdelijke werkloosheid kan controleren en uitbetalen (zie vraag 4 en 5, nvdr.).

›››

VOLLEDIG ASSORTIMENT, TALLOZE VOORDELEN. ONS NIEUWE prOdUcTpOrTfOlIO lEd ArMATUrEN.

Bezoek ons op Install Day. Stand 62.

AANTREKKELIJK. ONDERSCHEIDEND. FUNCTIONEEL. Van winkels en hotels tot industriÃ«le productiehallen, de uitgebreide reeks armaturen van LEDVANCE biedt de juiste oplossing voor een breed scala aan toepassingen. Ons assortiment kent een sterke combinatie van uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding, vereenvoudigde installatie en een garantie tot vijf jaar.

L BENELUX.LEDVANCE.COM

hlink

Paritair Comité 149.01

Hoe wordt tijdelijke werkloosheid gecontroleerd?

Lucine: ‘De werkgever moet aan zijn werknemers een controlekaart C3.2A geven als hij ze tijdelijk werkloos stelt. Deze kaart moet hij aan hen bezorgen op de eerste effectieve werkloosheidsdag van de maand. De werknemer vindt op de kaart heel wat instructies terug over de manier waarop hij ze moet gebruiken. Verder is de werkgever verplicht om de werkloosheidsdagen bij te houden in een elektronisch validatieboek. Zo kan de RVA nagaan of de administratie klopt.’

‘In de praktijk brengt het sociaal secretariaat de aangifte bij de RVA in orde voor de werkgever. Het sociaal secretariaat geeft trouwens ook de zogenaamde uitkeringsaanvraag aan. De werkgever moet in bepaalde gevallen namelijk controleren of zijn werknemer recht heeft op tijdelijke werkloosheid. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer een werkgever een werknemer voor het eerst tijdelijk werkloos stelt.’

‘Daarenboven bestaat er in onze sector nog een aanvullende vergoeding bij tijdelijke werkloosheid om economische redenen. Deze vergoeding bedraagt € 11,17 per volledige € 5,59 per halve dag. Ze wordt maximaal gedurende 150 dagen per kalenderjaar uitbetaald. Het Fonds voor bestaanszekerheid van de elektricien, waar zowel werknemers als werkgevers aan bijdragen, betaalt de eerste zestig dagen. De eenenzestigste dag tot de hondervijftigste dag moet de werkgever volledig voor zijn rekening nemen. Hij is verplicht om de vergoeding te betalen bij de loonafrekening die volgt op de maand waarop de tijdelijke werkloosheid betrekking heeft.’

Hoe krijgt een arbeider zijn uitkering?

Lucine: ‘Zowel de werknemer als de werkgever moeten hun duit in het zakje doen. De werknemer dient tijdig zijn controlekaart in bij zijn uitbetalingsinstelling (meestal zijn vakbond, nvdr.). De werkgever geeft dan weer op het einde van de maand het aantal uren tijdelijke werkloosheid door aan de RVA. Dat gebeurt elektronisch via de site van de sociale zekerheid (www. socialsecurity.be).’

Wie komt in aanmerking voor een uitkering?

Lucine: ‘Iedereen (die in dienst is, nvdr.) komt in aanmerking voor een uitkering, behalve bij tijdelijke werkloosheid om economische redenen. Daarvoor moet de werknemer al voldoende arbeidsdagen op zijn teller hebben. Je kan vooraf aan de RVA vragen of jouw werknemer er recht op heeft.’

Hoeveel bedraagt de uitkering voor tijdelijke werkloosheid?

Lucine: ‘Een werknemer krijgt 65 procent van zijn laatst verdiende loon. Al is dat loon begrensd tot 2.671,37 euro per maand. De uitkering daalt, in tegenstelling tot andere uitkeringen, niet in de tijd. Maar je betaalt wel een bedrijfsvoorheffing van 26,75%.’

MEER INFO: lucine.albertian@techlink.be

by Techlink

• november 2018

Universele inbouw dimmer

EUD61NPL - 230V

Zonder N-aansluiting, toch geschikt voor LED! 4 – 200 W ■ Slechts 0,5 Watt stand-by verlies ■ Aan te sturen door drukknop en schakelaar ■ Instelbare minimum lichtintensiteit, werkprincipe en dimsnelheid ■

Gasmeterlaan 207, B-9000 Gent, België + 32 / 9 / 2232429

+ 32 / 9 / 2254679

info@serelec.be

■ BTW BE 0458 516 723

www.eltako.com/vl

SOLARCLARITY DÃ&#x2030; SPECIALIST IN BUILDING INTEGRATED PV BIPV maakt het mogelijk om duurzame energieopwekking te combineren met bouwfuncties en draagt daardoor bij aan de wens naar duurzame energieopwekking met behoud van esthetiek.

MAAK DUURZAME AMBITIES WERKELIJKHEID www.solarclarity.be