Loskomende verf op oud metselwerk in een ondergrondse ruimte

De bouw evolueert non-stop. Er duiken continu nieuwe materialen en bouwmethoden op en als aannemer is het niet evident om met alle ontwikkelingen mee te zijn. Niet onlogisch dus dat er af en toe iets fout loopt, maar daar kunnen we vaak leerzame lessen uit trekken. Experten van Buildwise, het vroegere WTCB, nemen deze bouwgebreken onder de loep en leggen uit wat we eruit kunnen leren.

De case

Een oude abdij wordt gerestaureerd. In de ondergrondse ruimten worden de muren van (natuursteen) metselwerk behandeld met een dampopen kalkverf. Een zestal maanden na de uitvoering komt het verfsysteem op een aantal plaatsen los.

De situatie

Het verfsysteem is losgekomen op een kolom en op twee muren. Wanneer de deskundigen op deze plaatsen over de nog niet losgekomen verf wrijven, heeft deze eveneens de neiging om los te komen.

Vervolgens meten de experten het massavochtgehalte van het metselwerk. Dat bedraagt 2,5 à 3 % voor de kolom en ongeveer 4 % voor de muren. Zoutmetingen met indicatiestrookjes tonen aan dat er hygroscopische zouten aanwezig zijn: nitraten en chloriden.

De onderzoekers stellen vast dat ook de achterzijde van de muren en de voeten van de kolommen rechtstreeks in contact staan met de grond.

Mogelijke oorzaken

In deze situatie zijn er twee mogelijke oorzaken. Aangezien de achterzijde van de muren en de onderzijde van de kolommen permanent in contact staan met grond, zonder de aanwezigheid van een afdichting tussen beide, is het mogelijk dat (opstijgend) grondvocht hier een rol gespeeld heeft.

In de onderstaande tabel, die afkomstig is uit de TV 252 ‘Vocht in gebouwen. Bijzonderheden van opstijgend vocht’, wordt aangegeven vanaf welk massavochtgehalte van metselwerk een behandeling tegen opstijgend vocht noodzakelijk is.

Het massavochtgehalte van de kolom (2,5 à 3 %) valt dus in de veilige zone, terwijl voor de muren (4 %) een behan-

Nood aan een behandeling tegen opstijgend vocht in functie van het vochtgehalte van het metselwerk.

Vochtgehalte [% massa] Behandeling tegen opstijgend vocht

< 3

3 - 5

Overbodig

Aan te raden in geval van duidelijke schadebeelden of als er een afdekking aangebracht wordt (bv. thermische isolatie of andere)

Werking

Bij een hoge luchtvochtigheid nemen de hygroscopische zouten het vocht uit de lucht op. Ze vertonen bovendien een cyclisch gedrag, waardoor ze afwisselend als uitbloeiend of als hygroscopisch zout voorkomen (naargelang het luchtvochtgehalte).

> 5

Noodzakelijk deling tegen (opstijgend) vocht te overwegen valt. Maar aangezien het schilderwerk in de abdij slechts zeer lokaal loskwam, en niet over het volledige oppervlak van de muren en kolommen, besluiten de onderzoekers dat dit wellicht niet de belangrijkste oorzaak is van het probleem.

In plaats daarvan kijken ze naar de aanwezigheid van hygroscopische zouten. Zoutmetingen met indicatiestrookjes tonen namelijk aan dat er hygroscopische zouten aanwezig waren: nitraten en chloriden.

De risico’s van hygroscopische zouten worden uitgebreid besproken in de TV 249 ‘Leidraad voor de goede uitvoering van schilderwerken’ en de hierboven genoemde TV 252. Ook de Innovation

Paper 2.2 ‘Gids voor de restauratie van metselwerk. Deel 2: Opstijgend grond-

Het gedrag van de zouten is immers afhankelijk van de omgevingsomstandig- heden en van de verschillende soorten aanwezige zouten, die elkaar onderling beïnvloeden. Zuiver natriumchloride (NaCI) komt bijvoorbeeld meestal voor onder de vorm van kristallen, bij een relatieve luchtvochtigheid lager dan 75 %. Wanneer de relatieve luchtvochtigheid dit evenwichtspunt overschrijdt, zal natriumchloride het vocht opnemen en oplossen. In een droge omgeving zal zuiver natriumchloride zich dus gedragen als een uitbloeiend zout, terwijl natriumchloride in een zeer vochtige omgeving vooral een hygroscopisch gedrag zal vertonen, waardoor de droging van het metselwerk verhinderd wordt. In omstandigheden waar de relatieve vochtigheid schommelt rond 75 %, zal het zout onderhevig zijn aan cycli van kristallisatie en oplossing, die desastreuze gevolgen kunnen hebben voor het metselwerk en de afwerking.

In de praktijk wordt men meestal geconfronteerd met een mengsel van zouten, dat zowel kristallisatie als hygroscopiciteit kan veroorzaken en dat de individuele eigenschappen van de verschillende zouten wijzigt in vergelijking met hun zuivere toestand. Het is bijgevolg zeer moeilijk om het gedrag van een mengsel van zouten in een metselwerk te voorspellen uitsluitend op basis van de omgevingsomstandigheden.

Mogelijke herstellingsmaatregelen

Bij de aanwezigheid van hygroscopische zouten zijn er verschillende mogelijkheden om de schade te herstellen: • een binnenafwerking onafhankelijk van de muur voorzien, door bijvoorbeeld gebruik te maken van stijve noppenplaten. De authentieke sfeer van de ruimte kan hierdoor echter verloren gaan. Dergelijke noppenplaten zijn bovendien moeilijk aan te brengen op gebogen oppervlakken

• de zouten in het metselwerk isoleren door een voldoende dichte coating (type epoxy, aan te brengen op een (cementgebonden) egaliseerpleister) of door een volledig dicht membraan aan te brengen, waarna men de structuur kan schilderen. Hierbij kan de authentieke sfeer van de ruimte evenmin behouden blijven

• een saneerpleister aanbrengen. Dit biedt evenwel geen garantie en bovendien beschikken deze pleisters over een beperkte levensduur. Ook dit kan ten kosten gaan van de authentieke sfeer van de ruimte

• geen binnenafwerking voorzien. Het vocht zal hierdoor min of meer visueel zichtbaar blijven, wat louter een esthetische hinder oplevert (functioneel wordt het metselwerk niet aangetast) https://www.buildwise.be/nl/publicaties/bouwgebreken

• een afwerklaag aanbrengen en een systematisch onderhoud voorzien: jaarlijks de aangetaste zones bijwerken (wat redelijk gelimiteerd zal blijven gezien de tot op heden beperkte aangetaste zones).

Ideaal was echter geweest om deze problemen te voorkomen. Dat had gekund door voor aanvang van de schilderwerken indicatieve zoutmetingen uit te voeren met behulp van teststrookjes. Maar ook die methode biedt geen volledige zekerheid. Zoals hierboven beschreven, kan het immers gebeuren dat de zouten slechts heel plaatselijk voorkomen en dus is het mogelijk dat ze niet opgemerkt worden tijdens de indicatieve zoutmetingen.

Meer bouwgebreken raadplegen?

De innovatieve waxcrème voor een langdurige, ademende en waterafstotende houtbescherming

 GEBASEERD OP WAX

 VOEDEND & ADEMEND

 WATERAFSTOTEND

 ZELFREINIGEND

 AFWERKING IN 1 LAAG KAN

Buiten is het essentieel om houten oppervlakken te behandelen met het juiste product. Je wilt tenslotte dat het hout er lang mooi uitziet. Rubio Monocoat WoodCream is gebaseerd op hydrofobe technologie, speciaal ontwikkeld voor maximale houtbescherming.

Lees meer over deze innovatie op www.rubiomonocoat.com