Uitgave van de Confederatie Bouw - Afwerking Lombardstraat 34 - 42 • 1000 Brussel • Afgiftekantoor Gent X • Post P409635
De Vlaamse
Schrijnwerker
FEBRUARI 2021 DRIEMAANDELIJKS VAKBLAD
#125
Geef je huis een tijdloze Cedral gevel Wie is verantwoordelijk voor toiletten en sociale voorzieningen op de werf?
Gelamelleerde balken:
meer mogelijkheden dan enkel hangars en loodsen
Zicht op kwaliteit
NIEUW Productie brandwerend schrijnwerk Ramen en deuren in pvc en aluminium
Kies voor onze totaalaanpak Cras en Viewworks bieden kwaliteitsvolle ramen in pvc (Cras) en aluminium (Viewworks) tegen een scherpe prijs. We hebben 40 jaar ervaring in buitenschrijnwerk en gebruiken onder andere profielen van Gealan en Reynaers. Duurzaam, stijlvol én budgetproof. We kiezen voor een totale, geïntegreerde aanpak voor onze professionele klanten. Geleverd op de werf of het complete pakket inclusief plaatsing. Met onze grondige voorbereiding en planmatige aanpak kom je nooit voor verrassingen te staan.
www.cras-f.com
www.viewworks.be
INHOUD
10
16
22
Généreux Oushoorn
Sociale voorzieningen
Gelamelleerde balken
Iedereen kent het probleem: een werf zonder kleedkamer, toiletten of wateraansluitingen. Wie is eigenlijk verantwoordelijk voor deze sociale voorzieningen?
Een van de vaste waarden in het schrijnwerk, maar met gelamelleerde balken is veel meer mogelijk dan enkel dakgebinten en loodsen bouwen.
De zaakvoerder van AKSIS Interieur en Afwerking bvba werd verkozen tot Jonge Vlaamse Aannemer 2020.
5
18
Voorwoord Door Willy Simoens
Vlaamse Regering voert verschillende premiewijzingen door
Gelamelleerde balken: veelzijdig en esthetisch
7
20
28
Onderwijs
WTCB
Leerlingen vijfde jaar hout bouwen open klaslokaal voor basisschool
Criteria voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van isolerende beglazingen
24
32
Prikbord
12
Confederatienieuws Doorgedreven onderzoek naar stijgende prijzen isolatiemateriaal dringend nodig
14 Covid-19
Gelamelleerd hout en industriële dakgebinten “Grote toekomst voor gelamelleerde balken als draagstructuur voor verschillende houtbouwmethodes”
26
Productnieuws Festool Federale Verzekering URSA Limoco
Werken in bewoonde gebouwen? Volg de regels!
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
3
VOOR IEDER BUDGET EN BEHOEFTE EEN FORMAATZAAG BIJ DB&S MACHINES
Hammer K3
GROOTTE, PRESTATIE & PRECISIE
hoogwaardige technologie, uniek bediencomfort en excellente detailoplossingen
Felder K500
TOPPRESTATIES AAN DE BESTE PRIJS
betrouwbaarheid, stabiliteit en perfecte resultaten voor professionele houtbewerking
Felder K740
VOOR DE VEELEISENDE VAKMAN
flexibele oplossingen voor individuele uitdagingen
Format-4 Kappa 590 GENIALE PANEELZAAG
dubbele zwenking voor versteksnedes in alle situaties
www.felder.be
WWW.DBS-MACHINES.BE
www.felder.be
www.felder.be
Bruggesteenweg 109c 8830 Hooglede-Gits
+32 (0)51 70 54 66 info@dbs-machines.be
EDITO
Geef de praktijkuren de waardering die ze verdienen! Beste collega’s, Het jaar 2020 ligt achter ons en hopelijk zullen we in de loop van dit jaar opnieuw op een min of meer normale manier kunnen gaan leven. 2020 is voor iedereen een zwaar jaar geweest. De bevolkingsgroep die mogelijk het zwaarst van al getroffen is, zijn de minderjarigen. Het missen van sociaal contact en het niet kunnen uitoefenen van hun hobby’s woog voor hen ongetwijfeld erg zwaar. Om nog maar te zwijgen over de leerachterstand die ze hebben opgelopen!
Willy Simoens
Met de Confederatie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers doen we alles wat binnen onze mogelijkheden ligt om De Vlaamse Houtproef dit jaar opnieuw te laten plaatsvinden. Mogelijk zal dat niet 100% volgend de traditionele formule zijn, maar we begrijpen dat we ons soepel moeten opstellen. Uitzonderlijke tijden vragen immers om uitzonderlijke maatregelen. De voorbije jaren hebben we via dit blad al verschillende malen ons beklag gemaakt over het dalende aantal praktijkuren in de richtingen bouw- en houtkunde. Het afgelopen jaar hebben veel scholen door het afstandsonderwijs en de leerachterstand in de theoretische vakken nog meer gesnoeid in het aantal praktijkuren. Dat is uiteraard geen goede zaak, want praktijkvakken zijn minstens even belangrijk voor jongeren die een carrière in de bouw ambiëren. Daarom deze warme oproep aan de scholen: geef de praktijkvakken de waardering die ze verdienen en tracht andere oplossingen te zoeken om de leerachterstand in te halen! Oh, en mocht het nodig zijn: op donderdag 22 april krijgen jullie een uitgelezen gelegenheid om de jongeren wat extra uurtjes praktijk te geven. Willy Simoens VOORZITTER CONFEDERATIE BOUW – VLAAMSE SCHRIJNWERKERS
COLOFON Confederatie Bouw Vlaamse Schrijnwerkers
Lombardstraat 34-42 • 1000 Brussel Tel: +32 (0)2 545 57 10 Fax: +32 (0)2 545 58 59 www.vlaamseschrijnwerkers.be
Verantwoordelijke Uitgever
Filip Coveliers Lombardstraat 34-42 • 1000 Brussel filip.coveliers@confederatiebouw.be
Administratie en redactie
Redactie: Bram Schittecatte Tel: 02/545 59 47 Fax: 02/545 58 59 bram.schittecatte@confederatiebouw.be
Advertentieverantwoordelijke Steve Caufriez Tel.: +32 (0)2 545 57 25 GSM: +32 (0)486 58 71 91 steve.caufriez@confederatiebouw.be
Vormgeving
Abder-Razzaaq Boujdaini abder-razzaaq.boujdaini@confederatiebouw.be Nikka Cuypers nikka.cuypers@confederatiebouw.be
Drukwerk: Graphius Coverbeeld: Shutterstock
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
5
Prikbord
VASPA zamelt geld in voor het goede doel via Sinterklaasactie Het bestuur van de Vereniging Aannemers-Schrijnwerkers van de Provincie Antwerpen (VASPA) koppelde eind vorig jaar de jaarlijkse Sinterklaasactie aan het steunen van een goed doel. Als gevolg van de coronacrisis kon het bestuur in de maanden voordien niet meer fysiek samenkomen. Om de bestuurders te bedanken voor hun inzet tijdens de online vergaderingen en de vele uren die ze achter het computerscherm doorbrachten, kocht de VASPA een partij Sinterklaaspakketten aan bij de Lions Club Grimbergen Noordland. Het geld dat via die weg ingezameld wordt, bezorgt de Lions Club rechtstreeks aan ’t Huizeken, een opvangproject voor daklozen in de Brusselse Marollenwijk. VASPA-medewerkers bezorgden de pakketten bij de bestuurders thuis, uiteraard op veilige afstand en helemaal coronaproof. MEER INFORMATIE OVER HET GOEDE DOEL OP: lionsgrimbergennoordrand.be
VASPA kiest voor virtuele vergadering Op vrijdag 15 januari 2021 hield VASPA zijn jaarlijkse statutaire vergadering. Voor het eerst in het 115-jarig bestaan van de vereniging verliep deze vergadering noodgedwongen online. Alle deelnemers ontvingen vooraf een verrassingspakket met champagne en versnaperingen. Zo kon er toch vanop afstand getoast worden op een hopelijk beter 2021. www.vaspa.be
6
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
BouwForum met Alexander De Croo, arbeidseconoom Stijn Baert en communicatiespecialist Taha Riani Op 3 maart organisert de Confederatie Bouw opnieuw een BouwForum, het netwerkevent voor de bouw in België. Ieder jaar geven enkele deskundigen tijdens dat event hun visie op de bouw en de uitdagingen die onze sector in de komende jaren te wachten staan. Dit jaar mogen we opnieuw verschillende spraakmakende gasten verwelkomen, die hun licht laten schijnen op de heetste hangijzers van de hedendaagse bouw. - Premier Alexander De Croo geeft zijn visie op de oplossingen voor de uitdagingen van de bouw. Ook geeft hij antwoorden op concrete vragen van enkele leden.
hebben over een probleem waar alle bouwbedrijven mee kampen: hoe kunnen we jongeren overtuigen om te kiezen voor een loopbaan in de bouw? - Taha Riani, de oprichter van Allyens, een communicatiebureau dat gespecialiseerd is in inclusieve communicatie, gaat dieper in op de diversiteit in de bouw en de uitdagingen die daarmee gepaard gaan. Een boeiend programma dus, met thema’s waar iedere aannemer mee geconfronteerd wordt. BENIEUWD NAAR WAT DEZE GASTEN TE VERTELLEN HEBBEN? REGISTREER JE DAN VOOR DEZE VIRTUELE EDITIE VAN HET BOUWFORUM OP www.BouwForumConstruction.be
- Arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) zal het
IN MEMORIAM
De Confederatie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers meldt met grote droefheid het overlijden van:
FRANS DE LAERE º 24 maart 1939 - † 8 december 2020 Gewezen gedelegeerd bestuurder NV De Laere uit Gullegem Vader van Chris De Laere, bestuurslid van De Confederatie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
7
Beursnieuws
Bisbeurs blikt vooruit op 2021 met een vernieuwde naam In 2020 kon de bisbeurs als gevolg van de coronacrisis niet plaatsvinden. Easyfairs, de organisator van bis, wil dit jaar wél opnieuw een editie organiseren. De beurs zal voortaan verder gaan onder een nieuwe naam. De grootste (ver)bouwbeurs van Vlaanderen heet voortaan bis, bouwen interieursalon. Organisator Easyfairs speelt daarmee in op de ontwikkelingen in de markt, waar projectontwikkelaars steeds belangrijker
worden. Voor de consument verschuift de focus dus steeds meer naar de afwerking en het interieur, vandaar de naamswijziging. De beurs staat gepland van 2 tot en met 10 oktober in Flanders Expo Gent. Volgens Easyfairs bevestigden al honderden exposanten, waaronder heel wat grote namen. www.bisbeurs.be
Prowood vol vertrouwen in 2021-editie De Prowood-organisatie stelt alles in het werk om Prowood 2021 te laten plaatsvinden. Afspraak van 17 tot 21 oktober 2021 op de gebruikelijke locatie: de hallen van Flanders Expo Gent. Prowood, de driejaarlijkse beurs voor de houtverwerkende nijverheid en aanver-
wante sectoren in België, staat dit jaar gepland in de tweede helft van oktober.
De organisatie is ervan overtuigd dat het tegen die datum moet lukken om een beurs te laten doorgaan, ook al is het waarschijnlijk dat een deel van de coronamaatregen nog steeds zal gelden (mondmaskers, social distancing, ontsmettingsgels,…). Ook de exposanten geloven er blijkbaar in, want eind vorig jaar had Prowood al 12.011 m² standen verkocht aan 106 deelnemende bedrijven.
Aandacht voor parket Zoals steeds zullen de grote machinefabrikanten aanwezig zijn, maar ook alle andere subsectoren uit de houtverwerkende nijverheid hebben hun plaats op
8
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
Prowood. Een opvallende nieuwigheid bij deze editie is de introductie van een aparte hal van 2000 m² exclusief voorzien voor parket en bijhorende producten en diensten. Omdat ons land geen aparte parketbeurs meer heeft, sloot De Confederatie Bouw – Dé Parketplaatsers hierover een overeenkomst met de organisatie van Prowood. Naast de klassieke beursstanden van fabrikanten, zal er ook een ruimte voorzien zijn voor demo’s en product demonstraties. Deze demo’s worden verzorgd en gecoördineerd door Dé Parketplaatsers. MEER INFO: www.prowood-fair.be
Woensdag 3 maart 2 sessies : om 17.00u en 19.30u VIRTUELE EDITIE
De bouwsector staat voor enorme uitdagingen. Het is daarom primordiaal extra competente medewerkers aan te trekken om tegen 2030 de ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen te halen. De toenemende digitalisering en industrialisering, aangevuld met de opkomst van nieuwe woonvormen en Smart toepassingen in woningen en gebouwen, zorgen eveneens voor extra tewerkstelling. Premier Alexander De Croo zal samen met andere sprekers een aantal oplossingen aanreiken. Om te weten wat precies, moet u zeker op woensdag 3 maart afstemmen en u registreren op www.BouwForumConstruction.be.
Met dank aan onze partners en sponsors
In samenwerking met
Jonge Vlaamse Aannemer 2020
Généreux Oushoorn (Aksis) verkozen tot Jonge Vlaamse Aannemer 2020 In 2015 nam Généreux Oushoorn het interieur- en schrijnwerkbedrijf Aksis over. Aksis, lid van de Confederatie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers, legt zich toe op de inrichting van kantoren, commerciële ruimtes en horecaketens. Het machinepark werd grondig gemoderniseerd en het aantal medewerkers uitgebreid van amper 1 tot 25, waarvan 8 bedienden, 4 mensen in het atelier en 13 plaatsers. Een belangrijke troef van het bedrijf is dat het de werken grotendeels met eigen mensen kan uitvoeren en zo met de klanten een vertrouwensrelatie op lange termijn kan uitbouwen. Généreux Oushoorn studeerde criminologie en business economics, geen evidente voorbereiding om een interieur- en schrijnwerkbedrijf te leiden. Maar zijn vader had een studiebureau in grootkeukens – FBO Consulting – en via deze weg kwam hij in contact met Eric Volckaert, de vroegere zaakvoerder van Aksis. Bij de herstart van het bedrijf kon Généreux Oushoorn dan ook steunen op de technische bagage en ervaring van Eric Volckaert.
Investeren in jeugd
Bij de uitbouw van het bedrijf zocht Généreux Oushoorn bewust naar een gezonde mix van jongeren en van oudere medewerkers die hun ervaring kunnen overdragen. Généreux Oushoorn: “Ik geloof sterk in zelfsturing. Ons HR-beleid is daarop gestoeld. Wij motiveren al onze medewerkers om zelfsturend te zijn. We kijken naar hun zwakke en sterke punten en passen hun taakomschrijving daaraan aan. De keuze voor jongere werknemers past ook binnen de langetermijnvisie voor mijn bedrijf. Wanneer we op langere termijn continuïteit willen bieden, dan moeten we ook gedurende lange tijd mensen aan ons binden. En dus moeten ze hier tevreden zijn. Ik vind het daarom zeer belangrijk om onze jongere werknemers perspectief te bieden, zodat ze weten dat ze zich hier kunnen ontwikkelen. Die begeleiding van de werknemers is trouwens behoorlijk intensief. Om de vier maanden heb ik een gesprek met alle mensen. Ze kunnen dan aangeven wat we als bedrijf beter of anders moeten aanpakken. Tegelijk werk ik met hen rond een aantal waarden. De klanten moeten bijvoorbeeld bij de uit-
10
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
"Ik vind het zeer belangrijk dat onze jonge werknemers weten dat ze zich hier kunnen ontwikkelen".
voering van de werken altijd over een aanspreekpunt binnen ons bedrijf beschikken. Wij ontzorgen hen van A tot Z en nemen ook de nazorg op ons. Problemen proberen we snel en proactief op te lossen. Dat is belangrijk binnen de strikte t iming die onze klanten hanteren. Met hen willen wij een langdurige vertrouwensrelatie opbouwen.”
Généreux Oushoorn: “Het is vergelijkbaar met het VCA- attest: het impliceert een dagelijkse opvolging binnen de onderneming en een jaarlijkse externe audit. Een voordeel van dit certificaat is dat het ons in staat stelt specifieke noden van klanten af te stemmen op onze bedrijfsprocessen.”
…en in technologie
Génereux Oushoorn is ook opgetogen over zijn integratie binnen de Confederatie Bouw. Hij is nu betrokken bij de cluster Afwerking Oost-Vlaanderen en op die manier bij de Houtproef. Het levert hem bovendien contacten met scholen op en zo met stagiairs die nadien als werknemer bij Aksis kunnen doorgroeien.
Aksis investeert niet alleen in mensen, maar ook in het machinepark. Na de nieuwe CNC nesting-machine is er nog een dynamische kantenlijmer met AirForce bijgekomen, een systeem met warme gecomprimeerde lucht voor de applicatie van laserkanten. Veilig werken is eveneens een belangrijk aandachtspunt voor Aksis. Généreux ondertekende het charter Safety My Priority van de Confederatie Bouw. Het bedrijf koos eveneens voor een ISO 45001-certificaat.
ILLUMINATE
EXTRACT
Actief lid
Généreux Oushoorn werd vanuit de Confederatie Bouw Oost-Vlaanderen als Jonge Vlaamse Aannemer voorgedragen.
FURNISH
LULLABY HOOD YOUR HOME’S VITAL LYMPH
LULLABY, EEN PROJECT VAN ARCHITEKTUUR, MATERIALEN EN LICHT Lullaby is de perfecte combinatie tussen design en verlichting, technologie en innovatief denken. Ontworpen om op natuurlijke wijze op te gaan in de omgeving waarin het geïnstalleerd is, met een maximaal gebruikscomfort voor thuis. Het centrale paneel verbergt het krachtige afzuigsysteem en verspreidt een gelijkmatig en aangenaam evenwichtig licht, met regelbare intensiteit en kleur. Het kan worden aangepast met extra planken en extra verlichtingspunten en is verkrijgbaar in natuurlijk eikenhout en wit gelakte houtafwerkingen. elica.com
NikolaTesla Libra Design Fabrizio Crisà
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
11
Prikbord
Doorgedreven onderzoek naar stijgende prijzen isolatiemateriaal dringend nodig De Confederatie Bouw houdt de evolutie van de prijzen van PIR en PUR, de belangrijkste isolatiematerialen die in de bouw gebruikt worden, nauwgezet in de gaten. De laatste maanden ging de prijs van MDI, het belangrijkste onderdeel van PIR en PUR, met een kwart naar boven. “Dit probleem moet van naderbij onderzocht worden want het krijgt een repetitief karakter en het heeft enorme gevolgen voor onze sector”, vindt Robert de Mûelenaere, gedelegeerd bestuurder van de Confederatie Bouw. De prijzen van PIR en PUR zijn de afgelopen maanden met een kwart gestegen. Dat is onder andere het gevolg van de coronacrisis en het feit dat olieraffinaderijen minder benzeen zouden produceren. MDI, het belangrijkste onderdeel van PIR en PUR, wordt immers vervaardigd op basis van benzeen. Verwacht wordt dat problemen wellicht tot medio dit jaar zullen duren
TCPP (vlamvertrager) zeer fors in prijs gestegen op zeer korte termijn.
gen aan. Deze gaan van 10% tot 15%. Bouwhandelaars krijgen te horen dat de markt zeer onstabiel blijft en dat verdere prijsstijgingen niet uitgesloten zijn, en worden verzocht hun klanten op de hoogte te brengen.
In de gaten houden
De Confederatie Bouw monitort de prijzen van PIR en PUR van nabij en vraagt om de problematiek nauwgezet te onderzoeken. Ook in 2017 deden prijsstijgingen van isolatiemateriaal de bouw stevig pijn. Het zou uitstekend zijn mochten de bevoegde autoriteiten er zich over buigen, want die prijsstijging gaat ook gepaard met de levertermijn die in het gedrang komt. De grote impact van de problematiek op de ganse bouwketen en de eindklant rechtvaardigt zeker dat snel en grondig onderzoek plaatsvindt.
De oorzaak blijkt eens te meer te liggen in aan een plotse schaarste in de grondstoffen "MDI", met een zeer beperkt aantal aanbieders (Europees en Interna tionaal) hiervan die waarschijnlijk verkiezen aan meer lucratieve markten/toepassingen en betere prijzen te leveren.
De grafiek toont aan dat we tot midden dit jaar te maken zullen hebben met een constante stijging (van 104 naar 140 euro per m³). We zitten nog niet aan de prijzen van september 2017 (162 euro per m³), maar de communicatie van de producenten kondigt verdere stijgin-
Overigens zijn naast MDI ook andere grondstoffen (chemicaliën) zoals de polyol (grondstof voor polyurethaan) en
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
15,70 14,97 14,24
11,83
01/06/’20
10,42
15/09/’20 ———
11,14
11,13 01/01/’20 ———
01/06/’19 —————
01/03/’19 ————
11,12
01/10/’19 ————————
11,99 11,53
01/12/’20 ———————
12,25
01/02/’21 ————————————
12,79
01/03/’21 ——————————————————
14,06
01/01/’19 —————————
01/11/’18 ———————————————————
01/07/’18 ——————————————————————
01/05/’18 —————————————————————————
15/05/’17 ——————————————
11,27
01/04/’17 ————————
12,05
01/01/’17 ————
12/06/’16 ———————————————————
12
13,26
12/06/’17 ———————————————————
14,32
14,32
01/07/’17 ————————————————————————
15,32
11/09/’17 —————————————————————————————
16,25
Multifunctionele glasproducten
Voor meer informatie kunt u terecht bij www.riouglass.com
4 Reeksen en een oneindig aantal oplossingen om te voldoen aan de vele functies die klanten en aannemers verwachten van een hedendaags materiaal o Fabricage van dubbele beglazing / driedubbele beglazing tot 5.000 Lengte X 2.700 Hoogte. o Extra helder glas en versterkte isolatie (1.0). o Een breed assortiment ( Comfort, Veiligheid, Architecturaal, Slim glas). o Beglazing met geïntegreerde opacificatie, verwarmingsrolgordijn en reling. o Decoratieve beglazing: digitaal printen, zandstralen en lakken .
Oprichter en fabrikant van decoratieve en hoogwaardige beglazingen
Vitrages Isolants du Nord 99 Rue Alfred Nobel 62880 Vendin-le-Vieil TROUW AAN KWALITEIT LA QUALITE EN CONFIANCE
Tél. +33 (0)3 21 13 62 62 contact-vin@riouglass.com www.riouglass.com
Covid-19
Werken in bewoonde gebouwen? Volg de regels! Zolang de overheid geen strengere maatregelen oplegt, zoals tijdens de eerste golf het geval was, blijven werken in bewoonde gebouwen toegestaan. Hiervoor zijn wel duidelijke regels vastgelegd in een protocol. Het is uiteraard van levensbelang om deze regels ook nauwgezet op te volgen. Nu de coronakaart opnieuw bloedrood kleurt, kunnen we er niet genoeg op wijzen om de preventiemaatregelen die in het sectorprotocol van 7 mei werden vastgelegd, correct op te volgen. En daarbij willen we nog eens speciaal focussen op het luik met bijzondere regels voor het werken in bewoonde (huizen, appartementen) en gebruikte gebouwen (bedrijven, kantoren e.d.). Want daar ligt het besmettingsrisico uiteraard een stuk hoger dan op een werf in open lucht. • Vooraleer de werken binnenshuis te starten, zal er een overleg zijn tussen de bewoners en de uitvoerders. Dit in functie van de planning, de situatie ter plaatse en de eventuele wens van de bewoners om momenteel geen werken uit te voeren. • De contacten tussen bewoners/gebruikers van het gebouw en de uit-
14
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
voerders van de werkzaamheden, moeten zo veel mogelijk vermeden worden. • Bewoners/gebruikers zijn niet aanwezig in de ruimte waarin effectief gewerkt wordt, tenzij de 1,5 m constant kan bewaard worden. • De toegang naar de ruimte waar gewerkt moet worden, moet vrij zijn en indien mogelijk uitsluitend voorbehouden aan de uitvoerders. Als dat niet mogelijk is, moet iedereen die zich in de doorgang bevindt (zowel uitvoerders als bewoners/gebruikers), de social distancing zo goed mogelijk respecteren én een mondmasker dragen. • Om een maximale bescherming te garanderen, stelt de werkgever een PBM-kit ter beschikking. Deze kit bestaat uit:
− hygienische (chirurgische of stoffen) mondmaskers, behalve bij blootstelling aan biologische of chemische agentia (gips- of kwartsstof, asbest, ...) want dan is een FFP2 of zelfs FFP3-masker noodzakelijk − wegwerphandschoenen (+ een reservepaar), nodig bij aanraking van mogelijk besmette voorwerpen. Zij kunnen onder de werkhandschoenen gedragen worden − handgel − instructiefiche over het correct en veilig gebruik van deze PBM’s (Persoonlijke Beschermingsmiddelen). DENK ERAAN: onder het binnenshuis werken, vallen eveneens opmetingen en eventuele besprekingen in functie van offertes en werkplanning.
Brochure voor een coronaveilige bouwplaats staat online
15 – 18 JUNE 2021 DÜSSELDORF | GERMANY
De Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) heeft onderzocht welke technische middelen momenteel op de markt bestaan om bouwplaatsen coronaveilig te maken en heeft ze in een handige brochure verzameld. De tools kunnen in vier categorieën verdeeld worden: respect voor de anderhalve-meter-regel, contactopsporing, koortsdetectie met warmtecamera’s en desinfectie door verneveling. De brochure legt voor elke tool uit waarover het precies gaat, hoe de hulpmiddelen werken en wie de belangrijkste spelers op de markt zijn. Het document is nu ook online beschikbaar. De VCB beveelt geen producten of producenten aan. Wel lopen er momenteel een aantal proefprojecten bij leden van de Confederatie Bouw om de tools in de praktijk uit te testen.
Ke r
www.vcb.be
h isc am
aal teri a urm u h Sc n oe r G
Bona 8600 • Mix van keramiek en aluminiumoxide
JE BENT ZÓ VEELZIJDIG
Of het nu gaat om slijpen, vastschroeven of verlijmen. OLED, 3D of verwisselbaar glas – geen ander materiaal opent zoveel nieuwe zakelijke toepassingsgebieden. Niet alleen als balustrade, trap of reling, maar ook in de interieurbouw. Glas biedt warmte- en geluidsisolatie en creëert altijd esthetische accenten. Glas: het transparante hightech-materiaal met oneindig veel toepassingsmogelijkheden. Het gehele spectrum van het ambacht op glasstec, ‘s werelds belangrijkste vakbeurs.
• Gaat 50% langer mee dan standaard schuurmateriaal
glasstec.de/crafts
• Dank zij de unieke mix van keramiek en aluminiumoxide kan er grof worden geschuurd. De kwaliteit is mild voor het hout zonder dat houtvezels omhoog getrokken worden
Resultaat: een zeer glad oppervlak Voor meer informatie: Fairwise bv Hubert Frère-Orbanlaan 213 _ B-9000 Gent Tel. +32 (9)245 01 68 info@fairwise.be
Bona n.v. - Leuvensesteenweg 542 C.3 - 1930 Zaventem 02/721 27 59 - infobelgium@bona.com - www.bona.com
glt2102_HW_90x265_BE_NL.indd 1
21.12.20 14:57
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
15
Wetgeving
Toiletten en sociale voorzieningen op de werf: wie is verantwoordelijk? Iedere aannemer uit de afwerkingssector kent het probleem. Wanneer wij ter plaatse komen, zijn de aannemers van de ruwbouw al verdwenen, en vaak met hen ook de toiletten, kleedkamer en wateraansluitingen. Wie is verantwoordelijk voor de ‘sociale voorzieningen’ op de werf? De regels rond sociale voorzieningen op bouwwerven zijn vastgelegd in de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) van 10 maart 2016 over de sociale voorzieningen op bouwplaatsen. De bepalingen uit deze cao zijn dus enkel van toepassing op de werven. Voor de kantoren en werkplaatsen van de bouwbedrijven gelden andere regels.
Wat zijn sociale voorzieningen?
Met het begrip ‘sociale voorzieningen’ worden de kleedruimtes, refters, verzorgingsruimtes, wasplaatsen, toiletten en opbergkasten bedoeld. De cao bevat heel precieze, duidelijk omschreven technische eisen voor al deze voorzieningen. Onder andere de constructie, de inrichting en uitrusting, het onderhoud, het rookverbod, de verlichting en de brandbeveiliging worden gedetailleerd beschreven. De sociale voorzieningen moeten steeds ondergebracht worden in één of meerdere lokalen die gescheiden zijn van de werkpost. Kleedkamers en wasplaatsen moeten in één lokaal of in aangrenzende lokalen komen. Het aantal sociale voorzieningen moet bepaald worden in functie van het aantal gelijktijdig tewerkgestelde werknemers.
Hoofdaannemer onderaannemers
De cao gaat uit van de basissituatie waarbij een hoofdaannemer één of meerdere
16
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
onderaannemers inschakelt op de werf. De hoofdaannemer krijgt in dat geval de verantwoordelijkheid om schriftelijke afspraken vast te leggen over de installatie, het gebruik en het onderhoud van de sociale voorzieningen. De hoofdaannemer moet er ook op toezien dat de gemaakte afspraken nageleefd worden. Is dat niet het geval, dan moet hij de onderaannemer(-s) hiervan op de hoogte brengen. Indien er geen sprake is van hoofdaannemers en onderaannemers, dan moet iedere werkgever zelf instaan voor de sociale voorzieningen van zijn werknemers.
Adviezen
toiletten over zowel warm als koud water moeten beschikken, de selectie van de zepen die in de wasplaatsen worden aangeboden, etc… De preventieadviseur-arbeidsgeneesheer kan ook adviseren om dit basispakket verder aan te vullen met bijkomende maatregelen en voorzieningen, afhankelijk van de activiteiten, de aanwezige risico’s,…
Voor het nemen van een aantal beslissingen is bovendien ook het voorafgaand advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer nodig. Dat is onder andere het geval bij het bepalen of al dan niet een afgescheiden verzorgingslokaal nodig is, de keuze of de wastafels in de
Wat met kortdurende werken?
De cao mag dan de belangrijkste voorschriften bevatten, iedere werkgever moet voor de toepassing ervan nog steeds voorafgaandelijk het advies vragen aan het comité voor preventie en bescherming op het werk, of bij ontstentenis daarvan aan de vakbondsafvaardiging.
In de algemene situatie, waarbij verschillende onderaannemers gedurende langere tijd werken uitvoeren in opdracht van een hoofdaannemer, zijn de verplichtingen dus duidelijk, maar anders ligt het in het geval aannemers uit de afwerkingssector kortstondige werken komen uitvoeren. Denk bv. aan een schrijnwerker die één raam komt plaatsen en daarvoor minder dan een dag nodig heeft, een schilder die enkele kleine retouches komt doen,… Voor deze situaties zijn er uitzonderingen op de algemene regels voorzien. Dit kan enkel “zeer uitzonderlijk”, en “omwille van de kortstondigheid van de activiteiten en de materiële onmogelijkheid om de cao na te leven”. Deze uitzondering is enkel toegestaan bij bouwwerken van zeer korte duur en bij kleine bouwplaatsen (maximaal 5 arbeiders). In dat geval kan er bijvoorbeeld een compacte werfkeet gebruikt worden, maar de werknemers moeten nog steeds de mogelijkheid hebben om hun kleding op te bergen, zich te wassen, de maaltijden te gebruiken, naar het toilet te gaan,… Deze uitzonderingen moeten bovendien voor advies voorgelegd worden aan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer.
Enkel voor ‘werknemers’
De aandachtige lezer heeft gemerkt dat er bij al deze regels sprake is van een relatie werkgever-werknemer. Voor een zelfstandige zonder personeel, die alleen werkt, gelden deze verplichtingen dus niet.
BRON: CAO van 10 maart 2016 Humanisering van de arbeid
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
17
Energiepremies
Vlaamse Regering voert verschillende premiewijzingen door In oktober 2020 besliste de Vlaamse Regering om in 2021 verschillende energiepremies aan te passen. We lijsten ze voor u op.
Verdubbeling premie glas en buitengevelisolatie De renovatiepremie voor isolerende beglazing wordt vanaf 1 januari 2021 verdubbeld van 8 euro naar 16 euro per vierkante meter. Deze verhoging van de premie kadert in de doelstelling van de Vlaamse Wooncode dat alle woningen en appartementen tegen 2023 overal minstens dubbel glas moeten hebben. De premie voor buitengevelisolatie werd verhoogd naar 30 euro per vierkante meter. De verhoogde premies worden uitgekeerd voor eindfacturen vanaf 2021. Uiteraard zijn deze wijzigingen voor zowel de consument als de aannemer interessant. Communiceer er dus zeker over met uw klanten!
Verhoogde isolatiepremie gekoppeld aan asbestverwijdering Er wordt een verhoogde premie voorzien voor dakisolatie en buitengevelisolatie als de werken gecombineerd worden met de verwijdering van asbest. Voor dakisolatie blijft de premie voor volgend jaar 4 euro/m², waar nog eens 8 euro/m² bijkomt als dit gekoppeld wordt aan asbestverwijdering. De totale premie zal dan 12 euro/m² bedragen. Voor buitenmuurisolatie aan de buitenkant komt er ook 8 euro/m² bij als er asbest verwijderd moet worden. Deze premie zal dan in totaal 38 euro/m² bedragen. De koppeling is beperkt in tijd: ze geldt enkel voor de jaren 2021 en 2022. Zowel woongebouwen als niet-woongebouwen komen in
18
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
aanmerking. Om in aanmerking te komen voor deze extra premie, zal het asbest moeten verwijderd en afgevoerd worden volgens strikte regels bepaald door OVAM en de Codex welzijn op het werk. Voor de verwijdering van asbest in het dak van woongebouwen loopt deze maatregel ook na 2022 verder.
Labelpremie voor iedereen
Oorspronkelijk werd de labelpremie alleen voorzien voor Vlamingen die in 2021 een woning kochten. De Vlaamse Regering heeft echter beslist om de premie te voorzien voor iedereen die binnen de vijf jaar hun woning energetisch verbetert. Vlamingen die een woning met een oorspronkelijk EPC-label E of F dat energetisch verbeterd wordt naar een label A, B of C zullen respectievelijk een premie van 5000 euro, 3750 euro of 2500 euro krijgen. Voor wooneenheden (appartementen) met label D, E of F die gerenoveerd worden naar label A of B wordt een premie voorzien van respectievelijk 3750 euro of 2500 euro. De maximale premie is hier dus 3750 euro. Deze premies zijn niet cumulatief. Er wordt maximaal 5000 euro uitbetaald. Dus als u een woning van label F renoveert naar label B, zal u een premie krijgen van 3750 euro. Als u dan nog enkele energetische verbeteringen uitvoert, en binnen de voorziene (te tellen vanaf het moment van de eerste renovatiewerken) vijf jaar label A haalt, zal u nog 1250 bijkrijgen, zodat de premie op 5000 euro eindigt voor label A. De labelpremie vervangt de totaalrenovatiebonus en komt bovenop de individuele premies die blijven doorlopen.
Sloop/heropbouwpremie
Tot nu toe bestond er een verlaagde btw van 6 % voor sloop gevolgd door heropbouw tot woning. Maar deze was alleen van toepassing in 32 stadsgebieden. Daarom stelde de Vlaamse regering een eigen sloop- en heropbouwpremie in voor de rest van het Vlaamse grondgebied. Maar de federale regering heeft deze verlaagde btw voor vernieuwbouw nu uitgebreid tot heel België in 2021 en 2022. Recent heeft de Vlaamse Confederatie Bouw enkele zaken bekomen in verband met de sloop- en heropbouwpremie. Zo heeft minister Zuhal Demir op vraag van de VCB de premie verhoogd en de aanvraagmodaliteiten aangepast. Wil u de Vlaamse premie aanvragen voor omgevingsvergunningen in 2021 en 2022, dan moet u een verklaring op eer ondertekenen dat u op basis van de federale btw-wetgeving voor uw bouwproject niet in aanmerking kunt komen voor het 6% btw-tarief bij sloop en heropbouw en geen aanvraag daartoe ingediend hebt of zult indienen. Voor omgevingsvergunningen aangevraagd in 2020 is het wel mogelijk om de premie van 7.500 euro te combineren met het verlaagde btw-tarief voor werken vanaf 1 januari 2021.
Renovatiekrediet en Energielening+
Iemand die vanaf 2021 een woning koopt, kan een renteloze energielening tot 60.000 euro krijgen indien de woning binnen de vijf jaar na aankoop verregaand energetisch verbetert. Het behalen van het vooropgestelde energielabel en dus de resultaatsverbintenis na 5 jaar moet worden aangetoond aan de hand van een EPC (energieprestatiecertificaat). Indien aan de
resultaatsverplichting niet wordt voldaan, zal de ontvangen rentesubsidie teruggevorderd worden en zal daar bovenop een boete moeten worden betaald. De maximum bedragen variëren naargelang het type (woningen of appartementen) en het originele EPC-label. Wie zich engageert om de woning naar label A te brengen binnen de 5 jaar, kan tot 60.000 euro renteloos lenen. Voor label B is dat 45.000 euro en voor label C is dat 30.000 euro. Wie zich engageert om een appartement naar label A te brengen binnen de 5 jaar, kan tot 45.000 euro renteloos lenen. Voor label B is dat 30.000 euro. Het Vlaams Energieagentschap zal één keer per jaar de betaalde rente automatisch terugbetalen. Nieuwe eigenaars van een geërfde of geschonken woning kunnen bij het lokale energiehuis terecht voor een energielening+, die grotendeels volgens dezelfde modaliteiten zal worden verstrekt. Het belangrijkste verschilpunt met het hypothecair renovatiekrediet is dat bij de energielening+ niet met een rentesubsidie wordt gewerkt, maar dat de lening van bij aanvang renteloos wordt toegekend. DE VCB ORGANISEERDE EEN WEBINAR OVER DE PREMIEWIJZIGINGEN. DEZE IS TE BEKIJKEN VIA YOUTUBE: https://www.youtube.com/watch?v=CeRwkGUbZpI MEER INFO: www.vcb.be VOOR VRAGEN IN VERBAND MET ENERGIEPREMIES KAN U TERECHT BIJ tim.vanhelden@vcb.be; VOOR VRAGEN OVER ASBEST BIJ griet.goossens@vcb.be.
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
19
Onderwijs
Leerlingen vijfde jaar hout bouwen open klaslokaal voor basisschool Zes leerlingen van het vijfde jaar houtbewerking van het GO! Atheneum Geraardsbergen hebben bij het begin van dit schooljaar een mooi project gerealiseerd. Ze bouwden op vraag van een naburige basisschool een open klas in houtskelet. Van de plankenvloer tot het dak: de jongeren deden alles zelf.
Directeur Brecht Persoons van het GO! Atheneum Geraardsbergen vertelt hoe het project tot stand kwam. “Vanuit de basisschool BSBO De Drempel kregen we de vraag of wij een leeshuisje zouden kunnen bouwen, een klas waar de leerlingen in alle rust en stilte zouden kunnen lezen. De mensen van de basisschool stelden voor om een soort driehoekig gebouwtje te maken in de vorm van
20
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
een tent. Na overleg met de betrokken leerkrachten en de technisch adviseurs leek het echter interessanter om een écht gebouw te ontwerpen, waarin de leerlingen ook rechtop zouden kunnen staan. Dit ontwerp werd vervolgens uitgetekend door onze technisch adviseur Yves De Wolf,” aldus Brecht Persoons.
Leerplannen verwerkt
“We krijgen wel vaker van derden de
vraag of onze leerlingen ergens werken kunnen gaan uitvoeren, maar we zijn daar zeer selectief in,” vervolgt technisch adviseur Yves De Wolf. “Zo moet het werk perfect passen binnen de leerplandoelstellingen. Aangezien ik voor dit project zelf het finale ontwerp bedacht heb, heb ik er voor gezorgd dat het heel wat elementen uit het leerplan bevatte. Zaken zoals balklagen, de dakconstructie, dakbedekking, een dakvenster, ge-
Eenmaal dat klaar was, begon het tweede deel van het project. De zes leerlingen moesten alles plannen en organiseren om op de werf zo efficiënt mogelijk te kunnen doorwerken. “Dat dwong hen om buiten hun comfortzone te gaan”, vullen vakleerkrachten Stijn De Graeve en Laurenz Van Snick aan. “Want dat plannen was nieuw voor hen. De leerlingen moesten berekenen hoeveel materiaal ze nodig zouden hebben op de werf, welke handgereedschappen en toestellen ze moesten meenemen, zodat ze niet nodeloos zouden moeten over en weer rijden tussen beide scholen,… Het was een heel goede oefening voor hen.” Begin september was het dan tijd voor het derde en laatste gedeelte. Tijdens de praktijkuren trokken de leerlingen naar de werf om daar het gebouw helemaal op eigen kracht op te trekken.
Combinatie van leerdoelen en motivatie
velbekleding, muurbekleding, plankenvloer... ze staan stuk voor stuk in de leerplandoelstellingen van de derde graad houtbewerking. Dit was dus een ideale aangelegenheid om ze ook in de praktijk tot uitvoering te brengen.”
Houtskeletbouw
Het ontwerp bestond uiteindelijk uit een gebouw in houtskelet waarvan de voorkant open blijft. Het dak werd be-
kleed met traditionele dakpannen. De plankenvloer en de binnenwanden bestaan uit houten planken (lariks) terwijl voor de niet zichtbare achterwand gekozen werd voor betonplex. Voor de buitenwanden viel de keuze op rabat-planchetten, eveneens uit lariks. De leerlingen van de 3e graad BSO maakten eerst het houten skelet van het gebouw in de werkplaats van de school.
“Het project bleek een schot in de roos. Niet alleen omdat het voor heel wat motivatie zorgde bij de leerlingen, maar vooral ook omdat de jongeren de kans kregen om de zaken die ze aanleerden meteen in de praktijk te brengen. Dat gaat niet alleen over de houtbewerkingstechnieken, maar ook bijvoorbeeld over het organiseren van een werf, het waken over de veiligheid,… Dit project combineerde eigenlijk heel veel zaken die onze leerlingen in de derde graad moeten aanleren. Het is voor hen bovendien vele malen leuker om een echt gebouw te bouwen dat de basisschool ook effectief gaat gebruiken. Ze weten dat hun werk echt waardevol is. Dat zorgde duidelijk voor een motivatieboost. Normaal gezien zouden we aan het einde dan een receptie organiseren om het gebouw plechtig in gebruik te nemen, maar dat is in deze coronaperiode helaas niet mogelijk. Een jammere zaak, vooral dan voor de jongeren zelf,” aldus nog Yves De Wolf. De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
21
Gelamelleerd hout en industriële dakgebinten
Gelamelleerd hout: veelzijdig en ecologisch In de industrie- en utiliteitsbouw grijpt men vaak naar gelamelleerde balken voor de bouw van dakconstructies en overspanningen van grote hallen. Maar zoals op de volgende pagina’s blijkt, leent dit materiaal zich voor veel meer toepassingen. Waarom precies geeft men steeds vaker de voorkeur aan gelamelleerd hout? Gelamelleerd hout bestaat uit houten lamellen die op elkaar verlijmd worden zodat hun vezels evenwijdig lopen. De lamellen zelf bestaan uit planken die in de lengterichting aan elkaar gevingerlast zijn. Doorgaans gebruikt men hiervoor lijmen waarvan de mechanische eigenschappen minstens gelijk zijn aan die van de houten lamellen zelf. Het gevolg is dat er een heel stevige gelamelleerde balk ontstaat, die zich gedraagt als een massief geheel. Deze techniek maakt overspanningen tot meer dan 150 meter en complexe geometrische dakstructuren mogelijk. Bogen, elliptische vormen, enorme overspanningen, het kan allemaal met gelamelleerd hout.
Verschil met kruislaaghout
Gelamelleerde balken vertonen gelijkenissen met kruislaaghout (CLT), maar
22
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
er zijn ook enkele wezenlijke verschillen. Uiteraard is er de richting waarin het hout geplaatst wordt. Bij CLT liggen de houten elementen in meerdere lagen loodrecht op elkaar, terwijl ze bij gelamelleerde balken allemaal in dezelfde richting lopen. Daarnaast gebruikt men voor de verlijming van CLT-panelen doorgaans PUR-lijmen, terwijl men voor gelamelleerde balken zowel voor PUR als melaminelijm kiest.
manier vormen ze dus een bijzonder ecologisch hernieuwbaar bouwmate riaal.
De voordelen
Meestal gebruikt men voor zowel gelamelleerde balken als CLT vurenhout.
Gelijmd gelamelleerd hout heeft talloze voordelen. Zo hebben gelamelleerde balken een uniforme kwaliteit. Door de verschillende lamellen samen te lijmen, worden individuele gebreken immers weggewerkt en gecompenseerd. Bovendien hebben deze balken ook een hoge brandweerstand, aangezien er enkel massief hout in verwerkt is.
Naalhoutsoorten hebben het voordeel dat ze over een uitstekende prijs/kwaliteitverhouding beschikken. Ze hebben bovendien een laag gewicht ten opzichte van hun mechanische weerstand en ze zijn overvloedig beschikbaar in onze bossen. Het meeste naaldhout is zelfs afkomstig uit Europese bossen. Op die
Gelamelleerd hout heeft het voordeel tegenover staal en beton dat het beter bestand is tegen agressieve omgevingen, zoals bijvoorbeeld plaatsen waar zout of meststoffen opgeslagen liggen. Ook voor zwembaden of gebouwen in de omgeving van de kust is het daardoor een uitstekende keuze.
dig is om eenzelfde draagkracht te verkrijgen. In industriële omgevingen, waar elke kubieke meter optimaal moet benut worden, kan dit soms een doorslaggevend element zijn. Al kan met een beperkte aanpassing van het design hier vaak wel een oplossing gevonden worden.
Gebruiksklassen en verduurzaming
Ook qua prijsklasse zitten gelamelleerde balken in dezelfde categorie als de concurrenten staal en beton.
Het grootste nadeel van de gelamelleerde balken in vergelijking met betonnen spanten, is dat er een grotere hoogte no-
Gelijmd gelamelleerd hout is enkel geschikt voor toepassingen in de gebruiksklassen 1 en 2 (NBN EN 335). Dat houdt in dat het kan en mag gebruikt worden in gebouwen in constant droge omstandigheden (luchtvochtigheid lager dan 70%). Tijdelijke bevochtiging van de gelamelleerde balken is toegestaan, maar het hout mag niet in contact staan met de grond en normaal niet permanent blootgesteld worden aan weers invloeden of aan uitloging.
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
23
Gelamelleerd hout en industriële dakgebinten
“Grote toekomst voor gelamelleerde balken als draagstructuur voor verschillende houtbouwmethodes” Gelamelleerde balken worden traditioneel gelinkt aan grote industriële projecten, zoals opslagloodsen, magazijnen en fabriekshallen. Het Belgische Laminated Timber Solutions heeft zich gespecialiseerd in dat soort projecten, maar managing director Niko Bonnyns ziet ook een mooie toekomst voor gelamelleerde balken in andere toepassingen. “Wanneer ik de markt van de gelamelleerde balken bekijk, dan stel ik vast dat we veel minder goed georganiseerd zijn dan onze collega’s uit de betonmarkt en dat we er veel minder goed in slagen om onze boodschap uit te dragen,” steekt Niko Bonnyns van wal. “Daarom beschouw ik het als mijn taak om de rol van ambassadeur van het gelamelleerd hout op mij te nemen en informatie te verspreiden over dit materiaal. Gelamelleerde houten balken zijn een heel alledaags product. Dit type balken wordt al 60 jaar gebruikt in de bouw. Ze worden zo vanzelfsprekend beschouwd dat er eigenlijk ook weinig informatie over te vinden is. En dat merken wij, want wekelijks krijgen we bij Laminated Timber Solutions een hoop vragen over bouwen met deze balken. Net omdat er blijkbaar toch een grote behoefte bestaat over informatie, bieden wij via onze website een gratis whitepaper aan, waarin de eigenschappen, technische mogelijkheden en verwerkingsvoorschriften van gelamelleerde balken toegelicht worden. Ik raad alle schrijnwerkers dan ook aan om dit document eens door te nemen.”
Veelzijdigheid
Gelamelleerde houten balken worden traditioneel gebruikt voor grote industriële constructies, en daar zijn verschillende goede redenen voor (zie ook tekst op de vorige pagina). Maar, zo stelt men bij Laminated Timber So-
24
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
OVER LAMINATED TIMBER SOLUTIONS Laminated Timber Solutions is een expert in gebouwen met een dragende houtstructuur, opgetrokken in gelijmde houtconstructies. Laminated Timber Solutions maakt daarbij vooral gebruik van gelijmd gelamelleerd hout en kruislaaghout (CLT). Het 100% Belgische bedrijf neemt zowel het voorontwerp, de engineering als de uitvoeringsstudie voor zijn rekening en uiteraard de bouw van de ontwerpen. De gelamelleerde balken worden gemaakt in de eigen productiefaciliteit in Moorslede. Balken met lengtes uit één stuk van 42 m kunnen intern gemaakt worden. Kruislaaghout wordt niet intern geproduceerd, maar Laminated Timber Solutions beschikt wel over een aparte faciliteit in Marche-en-Famenne, waar de CLT platen verwerkt en voorbereid worden. www.laminatedtimbersolutions.be
lutions vast, het gebruik van gelamelleerde balken voor andere toepassingen zit in de lift. Niko Bonnyns: “Gelamelleerde balken kunnen inderdaad dienst doen als alternatief voor betonnen spanten of metalen H- of I-liggers voor de bouw van loodsen, maar de laatste jaren stellen we toch vast dat men ook voor andere toepassingen naar dit materiaal grijpt. Zo gebruiken we steeds vaker gelamelleerde balken voor kantoorgebouwen of gebouwen die architecturaal wat uit de band willen springen. De groei in de
markt van de gelamelleerde balken ligt volgens mij vooral in dit marktsegment. Zelf geloof ik heel erg in een combinatie van verschillende houtbouwmethodes. De toekomst van het gelamelleerd hout ligt denk ik bij gebouwen met een skelet in een paal- en balk structuur bestaande uit gelamelleerde balken, en waarbij we voor de wanden, vloeren en het dak gebruik maken van andere houtbouwmethodes. Zo bouwen wij bijvoorbeeld kantoorgebouwen van vijf, zes of zelfs zeven
ADVERTENTIE ADVERTENTIE MAYER 192x66mm MAYER NL.pdf 192x66mm 1NL.pdf 13/09/12 1 13/09/12 15:36
bouwlagen, die bestaan uit een skelet in paal en balk. De wanden kan je dan optrekken uit traditioneel houtskelet of CLT, afhankelijk van het feit of het al dan niet gaat om dragende wanden. Werk zo’n gebouw nog af met Lignatur- of Kielsteg dakelementen en je kan er bovenop nog een groendak plaatsen. Op die manier krijg je hypermoderne ecologische, maar duurzame gebouwen die helemaal eigentijds zijn. Er zijn heel veel zinvolle en mooie combinaties mogelijk met verschillende houtbouwtechnieken en die gaan we de komende jaren steeds meer zien.”
15:36
VITAP Universeel CNC bewerkingscenter K2 De meest flexibele machine in zijn range:
N.V.
N.V.
• • • • • •
alles in één enkele doorvoer optimalisatie en opdelen X en Y bar nesting boorfunctie 5 zijden en groeven zagen op de X-as freesbewerking langs de 4 zijden en oppervlakte en zo veel meer.
Wij zijn klaar voor de industriële revolutie 4.0
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
25
Gelamelleerd hout en industriële dakgebinten
Gelamelleerde balken: veelzijdig en esthetisch
Bombaai Strandbar in Westkapelle In Westkapelle in het Nederlandse Zeeland, leverde Laminated Timber Solutions houten constructie-onderdelen voor een strandpaviljoen (430 m²). Naast het voorzien in de materialen, hielp de West-Vlaamse houtbouwer ook met het optrekken van de construc-
26
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
tie. Dat gebeurde in opdracht van NXT outdoor Middelburg. Hout is een zeer dankbaar materiaal voor strandbars, omdat het beter dan metaal en beton bestand is tegen het agressieve milieu (zeezout, water).
∙ LOCATIE: Westkapelle ∙ JAAR: 2020 ∙ ARCHITECT: Gabrielse architectuur ∙ BOUWHEER: NXT outdoor Middelburg
∙ LOCATIE: Grobbendonk ∙ JAAR: 2014 ∙ ARCHITECT: Goossens & Bauwens ingenieurarchitecten bvba
Strategische zoutopslag Grobbendonk
∙ BOUWHEER: Agentschap Wegen & verkeer
Voor deze opslagplaats van strooizout leverde en plaatste Laminated Timber Solutions de dakstructuur in gelamelleerd hout. Deze complexe structuur betekende zowel rekentechnisch als voor de uitvoering een flinke uitdaging. De constructie is namelijk pas stabiel op het moment dat de laatste ligger gemonteerd is, als de ring centraal gesloten is, dan pas werkt het als één geheel. Dit project illustreert mooi dat met gelamelleerd hout veel meer mogelijk is dan enkel klassieke industriële loodsen.
ONDERHOUD-HERSTELLINGEN VERHUUR-VERKOOP
Bij Euro Top Concept ben jij koning!
Industrieweg 34, 2880 Bornem - België t +32(0)3 771 28 40 - info@eurotopconcept.be
www.klaas-belgium.be
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
27
WTCB
Criteria voor de beoordeling van isolerende beglazingen
AFBEELDING 1: Lineaire fout (niet toelaatbaar).
Fouten en referentienorm
Sinds augustus 2018 legt de norm NBN EN 1279-1 onder meer de waarnemingsvoorwaarden en de maximaal toelaatbare fouten voor isolerende beglazingen vast.
1 en 2) of clusters (opeenhoping van zeer kleine gebreken; zie afbeelding 3 op de volgende pagina) over een grotere lengte of oppervlakte. De krassen kunnen recht of gebogen zijn.
We onderscheiden drie categorieën van fouten: • PUNTFOUTEN: sferische of semi sferische verstoringen. Het kan hierbij gaan om vaste of gasvormige insluitsels
Deze norm is niet van toepassing op isolerende beglazingen waarvan één van de componenten uit figuurglas, draadglas, draadfiguurglas, getrokken glas of brandwerend gelaagd glas bestaat.
•
materialen die op het glasoppervlak achterblijven en die de vorm van een vlek (gebrek dat groter is dan een puntfout en vaak onregelmatig is van vorm) of een veeg kunnen hebben. Het gaat hier meestal om een residu van een afdichtingsmateriaal
Waarnemingsvoorwaarden
LINEAIRE OF UITGEREKTE FOUTEN:
• vanop een afstand van minstens drie meter
•
28
AFBEELDING 2: Lineaire fout (toelaatbaar).
RESIDU’S:
vlekken, krassen (zie afbeeldingen
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
De norm legt de waarnemingsvoorwaarden voor de beoordeling van isolerende beglazingen vast. Deze laatste moeten onderzocht worden: • gedurende maximaal één minuut per vierkante meter
• van binnen naar buiten • onder een zo loodrecht mogelijke kijkhoek ten opzichte van het glas oppervlak • bij diffuus daglicht (bv. bewolkte lucht), zonder direct zon- of kunstlicht. De afwijkingen mogen uiteraard niet vooraf op het glas gemarkeerd worden (zie afbeelding 4). Isolerende beglazingen die zich binnenin een gebouw bevinden (bv. tussen twee ruimten), moeten beoordeeld worden onder de normale (diffuse) verlichting die in de ruimten voorzien is. De kijkhoek moet ook hier zo loodrecht mogelijk zijn ten opzichte van het glasoppervlak. Voor elke beglazing kunnen er drie ob-
van de visuele kwaliteit Bij de oplevering van een beglazing stelt men niet zelden krassen of kleine gebreken vast. Om delicate situaties met de klant te vermijden, doet de glazenmaker er goed aan om zo snel mogelijk over te gaan tot de oplevering en de andere projectpartners ertoe aan te moedigen het buitenschrijnwerk te beschermen wanneer er een schaderisico bestaat.
AFBEELDING 3: Cluster van fouten (niet toelaatbaar).
AFBEELDING 4: Cluster van fouten (niet toelaatbaar).
servatiezones onderscheiden worden (zie afbeelding 5): • DE ZONE R: deze is 15 mm breed en wordt meestal afgedekt door het raamkader (of stemt in geval van een niet-omlijste rand overeen met de randafdichting) •
DE ZONE E:
deze is 50 mm breed en bevindt zich aan de rand van het zichtbare oppervlak
•
DE ZONE M:
het gaat hier om de hoofdzone van de beglazing.
Maximaal aantal toelaatbare fouten
AFBEELDING 5: Afbakening van de observatiezones van een beglazing.
De tabellen A, B en C op de volgende pagina geven een overzicht van het maximale aantal toelaatbare puntfouten, residuspatten en -vlekken en lineaire of uitgerekte fouten voor een isolerende beglazing bestaande uit twee glasplaten (bv. 10/12/8). De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
29
Rubriek
TABEL A: Aantal toelaatbare puntfouten.
TABEL B: Aantal toelaatbare residuspatten en -vlekken.
TABEL C: Toelaatbare lineaire of uitgerekte fouten.
We willen erop wijzen dat haarkrassen (niet voelbaar met de nagel) toegelaten zijn voor zover ze geen cluster vormen.
• 1,25 voor een beglazing bestaande uit drie monolithische glasplaten (bv. 6/14/4/14/8)
Beglazingen bestaande uit meer dan twee monolithische glasplaten
• 1,5 voor een beglazing bestaande uit twee gelaagde glasplaten (bv. 44.2/16/33.2)
Bij beglazingen bestaande uit meer dan twee monolithische glasplaten moet het in de tabellen vermelde aantal toelaatbare fouten per bijkomende glascomponent en per gelaagde glasplaat vermeerderd worden met 25 %. Zo moet dit aantal vermenigvuldigd worden met:
30
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
• 1,75 voor een beglazing bestaande uit twee gelaagde glasplaten en een monolithische glasplaat (bv. 44.2/10/4/10/33.2). WTCB Contact 2020/6
OPMERKING Het polijsten van het glas met ceriumoxide laat meestal toe om fijne krassen of haarkrassen te verwijderen. Hierbij dient men er echter wel op toe te zien dat er niet overmatig gepolijst wordt om de vlakheid van het glas niet te wijzigen en geen visuele vervormingen te veroorzaken. Deze behandeling heeft geen enkel nut bij diepe krassen.
DAG VAN DE AFWERKING 24 NOV 2020
OPGE
G E CA
LET -
NCEL
D! NIEU DINSD WE D AG 2 ATUM 3 NOV ! EMBE R 202 1 In het licht van Corona zullen we er alles aan doen om de veiligheid, gezondheid en welzijn van exposanten, medewerkers en bezoekers te garanderen. U wil kijken, ontmoeten en bijleren? Geen betere gelegenheid dan een vakbeurs en netwerkevent om alle nieuwe trends en technieken op het vlak van interieur en afwerking te ontdekken. Voor wie is het? Alle professionals die bezig zijn met afwerking. Van plaatser tot ontwerper.
Waar is het te doen? In de ruime hallen van de Brussels Kart Expo in Groot-Bijgaarden, van 9u30 tot 19u00. Wat valt er precies te beleven? Er zijn ruim 140 standen en een demotent. En je geniet er van een gemoedelijke sfeer met gratis buffetten en drank. Meer informatie en inschrijvingen als standhouder voor dit unieke evenement via steve.caufriez@confederatiebouw.be.
Productnieuws
Elke kant snel en heel eenvoudig schuren met de kantenschuurmachine ES-ETS 125/ES-ETSC 125 van Festool Welke vakman kent het niet? Moeizaam, tijdrovend schuren met het schuurblok, doorgeschuurde kanten, vernieuwing van kanten? Een ondankbare taak en nauwelijks winstgevend. Elke kant is anders: soms is die gezaagd of gefreesd, soms onbewerkt of gelakt. Om kanten zo eenvoudig en effectief mogelijk te schuren is er de unieke mobiele kantenschuurmachine van Festool.
32
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
• Een kantenschuurmachine voor elke kant: of het nu gaat om een gezaagde of gefreesde, onbewerkte of gelakte kant • Machinaal schuren vervangt handmatig schuren: 50 procent tijdsbesparing voor meer efficiëntie • Niet kantelen en niet doorschuren dankzij een volledig steunstuk
• Instelbare schuurmodus: klap de hendel om en de flexibele hoekaanpassing is al geactiveerd • Stofarm schuren bij de geïntegreerde stofafzuiging met stofzak of in combinatie met een stofzuiger • Betrouwbaar: ook gelakte werkstukken kunnen comfortabel worden geschuurd - herhaalbaar tot een perfecte kant
TECHNISCHE GEGEVENS
ES-ETSC ES-ETS
Accuspanning
18 V
Accuvermogen
3,1 Ah ---
Opgenomen vermogen netvariant
250 W
Toerental excenterbeweging
6.000 -10.000min-1
6.000 -12.000min-1
Schuuruitslag
2 mm
2 mm
Hoekinstelling
43-92° 43-92°
Kanthoogte
5-60 mm
5-60 mm
Verwisselbare steunschijf Ø
125 mm
125 mm
Aansluiting stofafzuiging Ø
27 mm
27 mm
Gewicht met Lion
1,4 kg ---
Gewicht netvariant
--- 1,2 kg
GAMMA ‘‘QUALITY ENVIRONMENT’’ PERFORMANT & BIOGEBASEERD
Een gamma van producten op biologische basis. Voor succesvolle projecten die performantie, gezondheid en milieu combineren.
Sinds 1832 *Niet van biologische landbouw.
w w w. b l a n ch o n . b e
Productnieuws
220 mm dikke HOMETEC 32 speelt in op vraag van de markt Als een van de grootste Europese producenten van minerale wol of glaswol en XPS, blijft URSA constant vernieuwen en innoveren. De nieuwste generatie glaswol kreeg de naam URSA TERRA en geniet bij aannemers een uitstekende reputatie, omdat het weinig stof afgeeft en dus aangenaam is om te plaatsen. URSA TERRA is ook voelbaar zachter en levert absolute topprestaties op het gebied van thermische en akoestische isolatie. Deze nieuwe generatie minerale wol scoort daarnaast ook hoog op brandveiligheid. Bovendien is het een ecologisch product, dat voor 95 % uit natuurlijke minerale grondstoffen bestaat. De jongste telg in het URSA TERRA-gamma is de HOMETEC 32. Tot voor kort bestond deze minerale wolplaat in rolvorm enkel in diktes tot 200 mm, maar sinds kort is ook een dikte van 220 mm verkrijgbaar. En dat laat zich voelen! Want met een warmtege-
34
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
leidingscoëfficient: 0,032 W/m.K is het meteen het best isolerende isolatiemateriaal bij URSA. Het grote voordeel van
HOMETEC 32 is dat je met één laag nog dikker kan isoleren en zo dus een betere isolatiewaarde behaalt. Klanten die de HOMETEC 32 al konden uittesten, zijn unaniem lovend. “Onze mensen werken heel graag met URSA omdat de producten makkelijk te plaatsen zijn en altijd aangenaam aanvoelen. De HOMETEC 32 heeft als grote troef dat we nu slechts één laag meer moeten plaatsen, waar we vroeger soms twee lagen nodig hadden om de gewenste isolatiewaarden te behalen. Dat betekent een aanzienlijke tijdswinst voor ons! We zijn bovendien ook erg tevreden van de korte communicatielijnen, vlotte leveringen en flexibiliteit van URSA. HOMETEC 32 van URSA Is geschikt voor het isoleren van hellende daken, zoldervloeren en houtskeletbouw. www.ursa.be
Zondag 30 mei 2021
SCHRIJF IN Bedrijven én w erven vóór
31 maart 2021
o p e nw e r ve nd
een initiatief van
a g. b e
Productnieuws
Behouden wat goed is, vernieuwen wat nodig is Limoco en maatwerk, twee woorden die altijd in één adem worden uitgesproken. Maatwerk betekent echter niet dat we altijd een volledige installatie gaan plaatsen of vernieuwen. Als een klant een bestaande installatie heeft, dan gaan we in de eerste plaats kijken wat er aangepast kan of moet worden. Daarbij proberen we te behouden wat goed is en te vernieuwen wat nodig is. Enkele voorbeelden van situaties waar we maximaal behouden: - De capaciteit van een bestaande afzuiginstallatie is niet (meer) voldoende voor het machinepark. Wanneer er geïnvesteerd wordt in nieuwe of extra machines in de productiehal, is de kans reëel dat de afzuiging niet meer in verhouding is. Ze is overbelast of het leidingnet is niet meer goed gedimensioneerd, waardoor het moeilijk wordt om de
machines/productiehal stofvrij te houden. De ingenieurs van Limoco kunnen dan een berekening maken van de capaciteit die nodig is om efficiënt te kunnen werken. Meer nog, bij de berekening wordt meestal nog reservecapaciteit ingebouwd, zodat de klant bij een volgende uitbreiding
van het machinepark niet opnieuw in de problemen komt. Als het leidingnet nog in orde is en voldoende gedimensioneerd is, kan dit perfect behouden blijven. - De omgekeerde situatie is ook mogelijk: een afzuiginstallatie is nog bruikbaar maar de leidingen zijn aan vervanging toe, dan gaan we enkel het leidingennet aanpakken en optimaliseren. - Als een bedrijfshal heringericht wordt, kunnen bepaalde activiteiten gegroepeerd of gecentraliseerd worden. In functie daarvan kan geopteerd worden om de afzuiging op te splitsen en twee i.p.v. één installatie te plaatsen. Al dan niet met behoud van het bestaande leidingnet. - Een klant kan opteren voor
36
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
een optimalisering indien hij problemen ondervindt omwille van de brand -en explosie veiligheid. Limoco zorgt dan op de bestaande installatie voor brandkleppen, explosiepanelen, terugslagkleppen en, indien nodig, blusleidingen. - Andere optimaliseringen kunnen betrekking hebben op energiezuinigheid, warmterecuperatie, vraaggestuurd werken d.m.v. frequentieregeling, enz. Elk bedrijf is anders. Elke situatie is ook anders. Omdat Limoco een eigen team van ervaren ingenieurs heeft, kunnen we perfect berekenen waar optimalisering mogelijk is én op welke manier. MEER INFO EN VOORBEELDPROJECTEN VINDT U OP ONZE WEBSITE: www.limoco.be.
-10%* OP UW VERZEKERINGSPAKKET
Nu exclusief CADEAU voor u, als lid van de Confederatie Bouw: een werfradio!** Met Build-Safe geniet u van een flexibel verzekeringspakket op maat! En -10% op uw polissen! En als lid van de Confederatie Bouw krijgt u daar nu een exclusief cadeau bovenop: een stevige werfradio!**
Ontdek Build-Safe en uw voordeel op go.federale.be/build-safe-confed
VOOR EEN BESCHERMING OP MAAT De verzekeraar die zijn winst met u deelt
* Actievoorwaarden op go.federale.be/build-safe-confed. ** Aanbod geldig t.e.m. 31/12/2021 of zolang de voorraad strekt
Federale Verzekering – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel. www.federale.be. Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CV. Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE31 3100 0723 3155 - RPR Brussel. BTW BE 0403.257.506 - Gemeenschappelijke Kas voor Verzekering tegen Arbeidsongevallen. Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE19 3100 7685 5412 - RPR Brussel. BTW BE 0407.963.786
Buildsafe 185 x 130 (werfradio).indd 1
11/02/2021 10:16:16
Productnews
Renson ventilatieroosters blazen 50 kaarsjes uit 50 jaar geleden bracht Renson zijn eerste ventilatierooster op de markt. Een halve eeuw later vormen ventilatieroosters nog steeds een belangrijk onderdeel van het Renson-productgamma, maar de West-Vlaamse specialist in ventilatie, zonwering en ‘outdoor living’ heeft zijn aanbod intussen flink uitgebreid en gediversifieerd. Om het jubileum te vieren, brengt Renson dit jaar een upgrade uit van het allereerste rooster dat het ooit produceerde. ‘411’ heet het originele ventilatierooster dat dit jaar 50 kaarsjes uitblaast. Met dit rooster, opgebouwd uit L.033.01 lamellen, maakte Renson in de jaren ’70 furore op het vlak van natuurlijke ventilatie. Het was namelijk het eerste ventilatieroosters waarin de lamellen ingeclipst werden in plaats van gelast of bevestigd met klinknagels. In die tijd een revolu tionaire stap voorwaarts op het vlak van de productie van roosters.
411 rooster viert met upgrade
Het zijn die L.033 lamellen (ook gebruikt in de 414 en 431 roosters en lamellenwanden die later volgden) die in de nieuwe versie van het rooster een upgrade krijgen. Daardoor kunnen deze roosters
voortaan uitpakken met een vrije doorlaat van 50% ipv 45% en gaat de luchtdoorlatendheidklasse klasse 4 naar klasse 3. Dit heeft geen impact op de montagewijze en de andere onderdelen van deze roosters, maar zorgt wel voor een ventilatierooster dat nog beter kan voldoen aan de vereisten anno 2020.
Technisch ventilatierooster
Aangezien de meeste ventilatieroosters ook zichtbaar blijven in de schil van een gebouw, hecht Renson heel wat belang aan het esthetische aspect ervan: onberispelijk lakwerk, geen doorkijk als je loodrecht op het rooster kijkt, geen vervuiling door water omwille van een goede afvloeiing en een volledig roest-
vrije en duurzame afwerking in aluminium. Ook op technisch vlak springen Renson ventilatieroosters eruit. De combinatie van luchtdoorlatendheid en waterwerendheid wordt tot op vandaag steeds verder geoptimaliseerd voor het volledige assortiment. Dat levert een uitgebreid gamma roosters op die aan heel wat technisch uiteenlopende eisen kunnen voldoen: van akoestisch demping, inbraakwerendheid, spatwaterdichtheid en doorvalveiligheid, over brandwerendheid, thermische afsluitbaarheid en specifieke filter-eigenschappen. www.renson.eu
Eenvoud in uw verzekeringen? Build-Safe is er voor u! De bouw is volop in beweging: nieuwe bouwtechnieken, digitalisering, veranderende wetgeving, heel wat administratie, … Genoeg om u niet nog eens met uw verzekeringen bezig te houden.
Daarom ontwikkelde Federale Verzekering Build-Safe, het verzekeringspakket op maat van bouwbedrijven tot 5 werknemers. Met Build-Safe kiest u zelf à la carte uw verzekeringen die u in uw Build-Safe-pakket wil opnemen. Bovenop onze concurrentiële premies geniet u een bijkomende pakketkorting van 10%*! Uit welke verzekeringen kunt
38
u kiezen? Onze verzekering B.A. Bouwwerken en/of de verzekering Arbeidsongevallen vormen de hoeksteen van het pakket, één van deze verzekering moet onderschreven worden. Verder kunt u kiezen uit B.A. Motorrijtuigen, Machinebreuk, Construct-10 – Abonnementspolis, de verzekering Alle Bouwplaats Risico’s – Abonnementspolis, de brandverzekering Multi
De Vlaamse Schrijnwerker • februari 2021
risk Handel/KMO of Woning, te volgen, … en dit zowel met Ongevallenverzekering de Build-Safe verzekeringsmap 24u/24. als online op My FEDERALE. In totaal moet u aan minstens 3 verschillende verzekeringen komen om te kunnen genieten van het Build-Safe voordeel. Daar bovenop zorgen wij voor administratieve eenvoud. U krijgt de nodige tools om het overzicht op uw verzekeringen te bewaren, schadegevallen op
En als lid van C onfederatie Bouw krijgt u er nog een stevige werfradio van Metabo bovenop!* go.federale.be/build-safe-confed *Actievoorwaarden op go.federale.be/ build-safe-confed
ONTDEK DÉ GEVELTREND: VERTICAAL GEPLAATSTE GEVELSTROKEN Een gevelafwerking met Cedral sidings geeft elke woning de juiste uitstraling. Uitgebreid kleurenpalet Makkelijk te plaatsen Brandveilig Niet schilderen
Architectenbureau S.H.M. van der Linde BV
Center Parcs Zandvoort
BESTEL GRATIS EEN STAAL & BROCHURE www.cedral.world
Drieskens en Dubois
Eternit nv, Kuiermansstraat 1, B-1880 Kapelle-op-den-Bos, België Tel. +32 (0)15 71 71 71, Fax +32 (0)15 71 71 79 info.benelux@cedral.world, www.cedral.world