16 minute read
Waarom kiezen we altijd de foute leiders?
LEIDERSCHAP
Waarom kiezen we altijd de foute leiders?
Advertisement
In het boek Verleidingen aan de top vertelt psycholoog Jaap van Ginneken wat macht doet met een mens. Van de losse handjes van Bill Clinton en de alcoholverslaving van de Rus Boris Jeltsin tot het narcisme van Donald Trump. “Ook bedrijven kiezen zo hun leiders en helaas vaak de verkeerde.”
TEKST WILLIAM VISTERIN
“Zodra mensen een hoge positie krijgen, gebeurt er iets met hen”, oppert Jaap van Ginneken, expert massa- en politieke psychologie. Bij sommigen leidt het tot roekeloosheid en overmoed, anderen gaan zich te buiten aan grensoverschrijdend gedrag. “Bij ex-president Bill Clinton was de controverse zo groot dat ze hem uiteindelijk de bijnaam ‘gladde Willie’ gaven”, aldus Jaap van Ginneken. Hij bestempelt Clinton als een dwangmatige vreemdganger. Helaas denken we Wie zijn boek doorneemt, krijgt niet zo’n fraai beeld van vaak dat wie het luidst roept ook de wereldleiders. Zo werd bijvoorbeeld beste leider is. de Brexit van 2011 doorgedrukt door ene Boris Johnson, die met de zelf veroorzaakte crisis tot een nieuwe Churchill wilde uitgroeien. De Franse president François Mitterrand weigerde om zijn vergevorderde kanker toe te geven, waardoor hij er op sommige cruciale momenten (zoals de genocide in Rwanda) niet meer bij was. Voorts was John F. Kennedy verslaafd, net als Boris Jeltsin. Richard Nixon was gewoon gek en leed aan paranoia. Geen Vladimir Poetin overigens in het boek, dat verscheen net voor de oorlog in Oekraïne uitbrak. LEVE DE BESCHEIDENHEID Macht activeert egocentrisme, is de teneur. Maar het omgekeerde telt ook: aan wie geven we de macht? Ook in bedrijven hebben mensen de neiging om zich tijdens crisissen te wenden tot autocratische of dominantie leidersfiguren. “Maar dat zijn de leiders die we in moeilijke tijden net het minst nodig hebben. Door hun overmoed is de crisis er net vaak gekomen”, stelt Ann Baeke, coach bij Natural Leadership en expert in leiderschap. Organisaties doen er, volgens haar, juist goed aan om te kiezen voor sensitieve, onzelfzuchtige managers. “Bescheiden leiders creëren betere samenwerking. Ze hebben een sterke appreciatie voor de sterktes van anderen en staan open voor nieuwe ideeën en feedback”, somt Baeke op. SCHRIK VOOR COMMENTAAR Ook in organisaties hebben velen de neiging om exact te zeggen wat hun overste wil horen. “Veel managers vinden dat fijn. Als leider moet je al een behoorlijke mate van zelfkennis hebben om je niet te laten verleiden tot het creëren van een team van jaknikkers”, oppert ze. Vaak heerst zelfs een heuse angstcultuur. “Tijdens een leiderschapsprogramma voor kaderleden, waar de deelnemers in verschillende groepen werden verdeeld, heb ik het meegemaakt dat er twee deelnemers bij mij kwamen aankloppen, omdat ze hun lokaal niet terugvonden. Ze durfden niet door de centrale zaal waar de CEO zat, uit schrik dat hij commentaar op hen zou geven”, herinnert Baeke zich. “Ik vond dat een mooi voorbeeld van hoe ver het kan gaan als mensen liever doen alsof, gewoon uit angst voor negatieve reacties van hun baas.”
LUIDST ROEPEN
De vraag van één miljoen: als dergelijke bescheiden, sensitieve leiders zo efficiënt zijn, waarom kiezen we dan toch nog zo vaak voor die autoritaire individuen? “Helaas denken we vaak dat wie het luidst roept ook de beste leider is. We vinden dat een leider visibel moet zijn en zien dat als een competentie. Maar het duurt vaak een tijd voor we inzien dat die eerste tekenen van zogezegd leiderschap uiteindelijk niet worden waargemaakt”, klinkt het. Vaak gaat het zelfs de omgekeerde richting uit. “Autoritair leiderschap zonder hart leidt tot minder uitwisseling van informatie tussen teamleden. Er heerst een angstcultuur die de resultaten van de organisatie negatief beïnvloedt.”
Het fenomeen versterkt ook zichzelf. Hoe meer angst en onzekerheid in een organisatie, hoe groter de honger van mensen naar een niet-sensitieve leider. “We zien hetzelfde fenomeen inderdaad ook in de maatschappij. Onze complexe samenleving vol crisissen en uitdagingen zorgt ervoor dat we op zoek gaan naar mensen die ons de illusie geven dat ze voor ons zullen zorgen. We zijn op zoek naar een redder. Maar daarbij vergeten we onze eigen verantwoordelijkheid te nemen.”
Verleidingen aan de top - De psychologie van de macht
Jaap van Ginneken, Uitgeverij Business Contact
Zeven hoofdzonden van de wereldleider
1. Lust
Voormalig Italiaans premier Silvio Berlusconi organiseerde ‘bunga bunga’-seksfeestjes en selecteerde kandidaten voor het nationaal en Europees parlement op basis van hun jeugd en fysieke aantrekkelijkheid.
2. Gulzigheid
John F. Kennedy gebruikte iets te veel drugs: van marihuana en hasj tot lsd en cocaïne. Tijdens zijn presidentschap gebruikte hij tien tot twaalf medicijnen per dag.
3. Hebzucht
Jarenlang werd de Duitse bondskanselier Helmut Kohl aanzien als groot staatsman. Tot bleek dat hij miljoenen onder tafel had vergaard en er een zweem van corruptie rond hem bleef hangen.
4. Gramschap
De voormalige Italiaanse minister-president Giulio Andreotti onderhield wel heel nauwe banden met de maffia.
5. Gekte
Volgens psychiaters zou Donald Trump zijn lage zelfwaardering compenseren met irreële grootheidsfantasie.
6. Ontkenning
De Franse ex-president François Mitterrand weigerde af te treden toen hij leed aan een vergevorderde kanker en bedwelmende morfine.
7. Trots
De Britse Margaret Thatcher nam, uit trots en overmoed, haar land mee in een oorlog om de Falklands, een dunbevolkte eilandengroep.
KLEDIJ OP HET WERK
Dress to impress
Hoera, we mogen weer naar kantoor. Maar of je dat nu wilt of niet: je kledij is daar een van de eerste zaken waar jij op beoordeeld wordt. “Kleed je voor de job die je wilt, niet voor de job die je hebt.”
TEKST WILLIAM VISTERIN
Stel je je eerste dag op je werk voor, of je honderdste. Wat doe je aan? “Trek geen kledij aan waar je je zeer oncomfortabel in voelt. Je nieuwe collega’s zullen onmiddellijk zien dat je onzeker bent en dat wil je toch vermijden”, stellen Eric Verbeiren en Frank Van Overwalle in hun boek De andere 50%. “En voor de dames: best geen hoge hakken, tenzij je er een 100 meter sprint mee kunt lopen”, klinkt het. “Hoge hakken maken je niet alleen onstabiel, je ademhaling en hartritme gaan ook de hoogte in.”
Een andere fout die de twee vaak zien, is dat mensen kledij aantrekken die hen simpelweg niet past. “Beter een goedkope confectie-outfit die je als gegoten zit, dan een duur pak waarin je stikt of verloren loopt”, raden ze aan. Verbeiren en Van Overwalle geven ook drie kledingregels die collega’s wel positief zullen beoordelen.
REGEL 1. RESPECTEER DE DRESSCODE
We vinden elkaar leuker als we hetzelfde zijn. Stem daarom je kledij zo veel mogelijk af op de dresscode in je bedrijf, raden ze aan. Van eerder informeel (jeans) tot formeel (pak of mantelpakje). “Kijk zeker ook naar de dresscode als je gaat solliciteren. Er is bijna altijd een dresscode, ook al is het vaak een informele.”
REGEL 2. GA IETSJE FORMELER
De bekende auteur Austin Kleon zei het al: “Kleed je voor de job die je wilt, niet voor de job die je hebt.” Want als je één stapje formeler gaat, zend je een signaal uit naar de collega’s. “Managers denken vaak dat je geen grote verantwoordelijkheden kunt nemen als je nog niet kunt zorgen voor de kleine dingen. Met andere woorden: als je jezelf nog niet netjes kunt kleden, wat zou je dan wel kunnen?”, opperen Verbeiren en Van Overwalle. “Als een casual pak bijvoorbeeld de norm is, ga dan voor een iets netter pak”, geven ze als voorbeeld. Ze raden ook aan om een horloge te dragen. “Het voorkomt dat je op je smartphone kijkt tijdens gesprekken of meetings. Het geeft aan dat je aandacht hebt voor tijd én laat je toe wat extra persoonlijkheid in je kleding te leggen.”
REGEL 3. GEBRUIK DE JUISTE KLEUREN
In de westerse wereld is blauw de meest geliefkoosde kleur. “Het heeft een aantal associaties, zoals competent, betrouwbaar en kalm”, stellen ze. Groen volgt op de tweede plaats. De minst geliefde kleur is bruin, gevolgd door geel en oranje. “Draag geen drukke prints of schreeuwerige kleurencombinaties. Probeer riemen, schoenen en sokken ook wat bij elkaar te laten passen. Collega’s met hoofdpijn zullen je carrière niet ten goede komen.”
WELL-BEING
Ken jij je innerlijke saboteurs?
Iedereen heeft weleens af te rekenen met innerlijke saboteurs. Ze herkennen is al een eerste stap naar positievere gedachten. Welke destructieve kantjes heeft jouw brein?
TEKST WILLIAM VISTERIN
In hun boek Positieve intelligentie geven Gina Peeters en Isabelle Hoebrechts inzicht in het concept van innerlijke saboteurs. Die hebben zich in de loop van je leven verankerd in je stressbrein. “Ze zijn gevormd tussen je derde en elfde levensjaar door de drie grote O’s: ouders, omgeving en onderwijs”, stellen de auteurs. Veel van je gedachten worden vandaag gestuurd door deze saboteurs, die vaak onheilspellende leugens spuien. Dit zijn ze:
1De perfectionist. Nooit tevreden en een ongezonde behoefte aan orde, organisatie en juistheid van zaken. Voor de perfectionist is het nooit goed genoeg.
2De pleaser. Dwingt je steeds anderen te helpen en te behagen. Hij laat je vergeten op te komen voor je eigen belangen en behoeften.
3De streber. Nauwe familie van de bovenste twee. De streber maakt je afhankelijk van het constant leveren van prestaties en externe successen. Steeds op zoek naar zelfbevestiging. 4De controleur. Heeft een grote behoefte om bewust te kiezen voor verantwoordelijkheden en die onder controle te houden. Waardoor hij een onweerstaanbare drang heeft om alles en iedereen te beheersen.
5De rusteloze. Is voortdurend op zoek naar opwinding, uitdagingen of constante drukte. En is zelden tevreden met de huidige activiteit. Tempo en prioriteiten, daar draait het om.
6Het slachtoffer. Legt constant de nadruk op negatieve emoties en pijnlijke gebeurtenissen. Het is een manier om aandacht te krijgen van anderen. Deze saboteur weerhoudt je van zelfinzicht. 7De denker. Is niet in staat om emoties te tonen of relaties te onderhouden. Als emoties de bovenhand halen, wil hij er zoveel mogelijk van weglopen. Daardoor wordt hij al snel als koud, afhankelijk en arrogant aanzien.
8De waakzame. Maakt je voortdurend angstig voor alles wat mogelijk fout kan gaan. Is steeds bezorgd en ziet overal gevaren om zich heen. Hij wil controle over alle zaken die fout kunnen gaan.
9De ontwijker. Richt zich extreem op het positieve en aangename. Hij vermijdt alle moeilijke en onaangename taken en conflicten. Maar zo komt hij natuurlijk nooit aan het oplossen of aanpakken van problemen.
WELL-BEING
In de zorg ligt de werkdruk altijd hoog en daar kwam twee jaar geleden corona bovenop. De impact op de medewerkers van UZ Leuven was enorm. Diensthoofd ontwikkeling en opleiding Marc Verschueren en preventieadviseur Koen Boonen vertellen hoe je welzijn op de werkvloer zó organiseert dat echt iedereen mee blijft als het moeilijk wordt.
TEKST WIELAND DE HOON
▲ Diensthoofd ontwikkeling en opleiding Marc Verschueren: “Dé kernboodschap naar al onze medewerkers? Je staat er niet alleen voor.” Door snel te schakelen tijdens de eerste acute pandemiefase legde UZ Leuven de basis voor een nieuwe welzijnsaanpak. “Eerst hebben we een hulplijn opgezet die alle teams permanent live en telefonisch ondersteuning bood”, verklaart Marc Verschueren. “Binnen de covidunits ondersteunden onze paramedische zorgverleners – liaisonpsychologen, sociaal werkers, pastoraal werkers en het palliatief supportteam – naast patiënten ook onze zorgmedewerkers. Hun draagkracht werd enorm op de proef gesteld. Maar ook ons laboratorium was druk bevraagd en kreeg extra aandacht. Deze werkwijze legde de basis voor een nieuwe, brede samenwerking rond well-being die superkort op de bal speelt.”
PEER SUPPORT: ELKAAR STEUNEN
Welzijn kwam vroeger veeleer aan bod als reactie op een probleem. Het werd ook centraal gestuurd. “Nu leeft het veel meer op de werkvloer”, zegt Koen Boonen. “We hebben overal voelsprieten. De nabije en snelle ondersteuning heeft de grote structuren aangevuld. Jouw aanspreekpunt is nu een bekend gezicht. De psycholoog van de afdeling neemt die rol ook op voor de mensen die daar werken. Peer support en zorgcollega’s betekent dat mensen uit gelijkaardige beroepsgroepen elkaar direct ondersteunen. Voor bijvoorbeeld artsen in opleiding – die weleens geconfronteerd worden met
▲ Preventieadviseur Koen Boonen: “Collega’s uit dezelfde beroepsgroepen ondersteunen elkaar direct.”
een ernstig incident – hadden we dat is dan heel nuttig. Opleidingen en al. Maar door corona werd duidelijk getuigenissen helpen daarbij. In 2022 dat onze schoonmaakmedewerkers, maken we een complete videoreeks technici en bewaking dat net zo goed over welzijn. Topics zijn bijvoorbeeld nodig hebben als de topchirurg. We omgaan met werkdrukte of goede leggen meermaals per week ons oor te gewoontes aannemen zoals op tijd luisteren bij de teams. rusten.” Leidinggevenden krijgen meteen steun om stress of onenigheid OOK ARTSEN LEREN LEIDINGGEVEN aan te pakken.” JE STAAT ER NIET ALLEEN VOOR UZ Leuven specialiseert zich in peer support. “In leiderschaps- en teamontwikkeling hebben we bij UZ Leuven een fantastische traditie hoog Psychosociale onder- te houden”, zegt Marc steuning betekent dat Verschueren. “We kiezen je er niet alleen voor voor relatie-georiënteerd staat. Die boodschap leiderschap. Ondersteuwordt verspreid naar alle teams van UZ ning en ontwikkeling van leidinggevenLeuven. “Dat is inderdaad onze kern- den gebeurt intensief. Ook de artsen boodschap”, beaamt Marc Verschueren. en medische diensthoofden krijgen “Naast de directe aanspreekpunten, zijn doorgedreven leiderschapscoaching. er ook interne vertrouwenspersonen, Er is een werkgroep talentontwikkeling personeelsmanagers en interne en ex- en ondersteuning voor onze artsen. Dat terne preventieadviseurs. Ook opleiding is wel bijzonder voor een ziekenhuis.” en tips voor zelfzorg zijn erg belangrijk. Sta je onder druk, dan wil je weten hoe GOED OMRINGD je je veerkracht kunt verhogen. Zien Als startende verpleegkundige komt er hoe je collega’s daarmee omgaan, veel op je af. Daarom heeft UZ Leuven een lange traditie van mentorschap. “Ook voor nieuwe artsen en binnen de ondersteunende diensten zijn we een betere onboarding aan het opzetten”, zegt Marc Verschueren. “Binnentreden in onze veeleisende context is niet altijd evident. Maar geen zorg: grijp je kans, we zijn er voor jou.” Koen Boonen legt uit dat welzijn veel aandacht krijgt: “Vanuit het oogpunt van kwaliteit, patiëntveiligheid en tevredenheid staat welzijn helemaal bovenaan. Welzijn krijgt aandacht vanaf je start, tijdens je opleidingen en gedurende je hele loopbaan, zelfs tot en met de begeleiding naar je welverdiende pensioen. Net omdat er zo veel structuren en collega’s bij betrokken zijn, hebben we hier niet zoiets als één Chief Happiness Officer of welzijnsmanager. Welzijn leeft bij UZ Leuven overal op de werkvloer. Iedereen vult het mee in. Op termijn zijn we allemaal zorgcollega van elkaar.”
▼
Go for happy online:
lees ook de verhalen over well-being bij D’Ieteren en 24+ op www.jobat.be/gfh
WELL-BEING
Sarah Van Marcke is bij Unilin Group een van de initiatiefnemers van een e-learningtoepassing rond mentaal welzijn. “Als organisatie willen we inzetten op een veilig klimaat waarin ook moeilijke thema’s bespreekbaar zijn.”
TEKST WILLIAM VISTERIN
“Duurzaamheid staat bij ons hoog op de agenda. Ook voor onze collega’s willen we een duurzame omgeving creeren”, vertelt Sarah Van Marcke, talent development partner bij Unilin Group. Daarbij staan veiligheid, levenslang leren én welzijn centraal. “In dat domein zetten we al in op gezondheid, vitaliteit en veerkracht. Maar we wilden het luik rond mentaal welzijn en het detecteren van risico’s nog beter ondersteunen”, stelt Van Marcke. “We maken uitdagende tijden mee en mensen zijn op zoek naar balans en veerkracht. Aangezien we een grote organisatie van meer dan achtduizend mensen zijn, kom je onvermijdelijk weleens gedrag tegen dat niet oké is. We willen daar de ogen niet voor sluiten en onze medewerkers hierover informeren en sensibiliseren, zodat ze altijd de weg vinden naar een mogelijke oplossing.”
STRESS EN CO
Een voor iedereen toegankelijke e-learning is een eerste stap. “Het centrale idee is zorgen voor jezelf en elkaar. Een goede relatie met je leidinggevende en onder collega’s is daarin een belangrijk aspect”, stelt ze. “Fundamenteel gaat het over respect, een belangrijke pijler van onze bedrijfscultuur.”
⊳ Sarah Van Marcke van Unilin Group: “Aangezien we een grote organisatie zijn, kom je onvermijdelijk weleens gedrag tegen dat niet oké is. We willen daar de ogen niet voor sluiten.” De e-learning is ingedeeld in een aantal verschillende modules. “Er is een informatief deel met info over wat wij als organisatie belangrijk vinden en waarop we blijven inzetten. Maar we bieden ook een interactief deel met zeer concrete praktijkcases. Inhoudelijk baseren we ons op de volgende thema’s We can’t help everyone, of risico’s: stress en burn-out, alcohol en drugs but everyone can help someone. en ongewenst, grensoverschrijdend gedrag zoals pesten, intimidatie en discriminatie. Er is bovendien een preventief kader over de rol van vertrouwenspersonen en anonieme hulplijnen.” Waaruit blijkt dat de e-learning en inspanningen hun vruchten afwerpen? “De e-learning is een preventieve tool. Pas door teams te activeren en deze thema’s op agenda te blijven zetten, zal het effect blijken. Maar in sommige gevallen – denk aan anonieme getuigenissen – kunnen we het ook niet te weten komen”, stelt ze. “We bieden dit aan omdat we het nodig vinden. We willen dat mensen de weg vinden naar hulp, gelijk hoe. We zijn wel realistisch. We kunnen niet alles preventief verhelpen. We can’t help everyone, but everyone can help someone.”
Deze drie rollen zijn cruciaal om problemen op te lossen
Of het nu gaat over stressklachten, discriminatie of een vermoeden van alcoholmisbruik: in al deze gevallen zijn binnen de werkcontext drie rollen cruciaal. De persoon zelf die signalen bij zichzelf erkent en durft te bespreken. Ten tweede zijn er de collega’s, die hun bezorgdheid durven uit te spreken en een klankbord of steun kunnen bieden. Ten derde is er de leidinggevende die op zijn beurt alert moet zijn voor signalen en in gesprek kan treden. Een leidinggevende staat er ook nooit alleen voor, maar kan rekenen op de HR-afdeling en zijn of haar eigen leidinggevende.
BOEKEN
De beste boeken voor dit voorjaar
Ah, de lente. Binnen of buiten. Regen of zon. Werk of (paas) vakantie. Work of pleasure. Een interessant boek doet het altijd. We zetten naar goede gewoonte enkele boeken op een rijtje die (direct of indirect) met werk te maken hebben.
TEKST WILLIAM VISTERIN
WERK & PRODUCTIVITEIT 1 Doe één ding
Het verrassend simpele idee dat je wereld zal veranderen Auteurs: Gary Keller & Jay Papasan / Uitgeverij Xander
2 Wat ze je op het werk niet vertellen
Alles over soft skills Auteurs: Gitte Dockx & Tom Goossen Uitgeverij OWL Press
3 De ongeschreven regels
Een praktische gids voor een succesvolle start van je carrière Auteur: Gorick Ng / Uitgeverij Business Contact
MANAGEMENT & TEAMWORK 1 Goede leiders eten als laatste
Waarom teams excelleren in een cirkel van veiligheid Auteur: Simon Sinek / Uitgeverij Business Contact
2 Spanning op het werk
8 strategieën om af te rekenen met stress en onzekerheid in je team
Auteurs: Adrian Gostick & Chester Elton Uitgeverij Business Contact
3 De reputatiecoach
Wat wil je dat ze zeggen als je niet in de kamer bent? Auteur: Jeroen Wils / Uitgeverij Manteau
WELL-BEING 1 Je krijgt zoveel meer ja, als je nee kan zeggen
Over keuzes maken in je leven en op je werk Auteur: Nele Colle Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts
2 De mentale reset
Hoe hybride werken en leven je veerkracht vergroten Auteur: Elke Geraerts / Uitgeverij Lannoo
3 De energiebalans
Begrijp je lichaam: verbrand calorieën en blijf gezond Auteur: Herman Pontzer / Uitgeverij Xander
STORIES 1 Vijand van de Russische staat
De brute realiteit van het Poetin-regime Auteur: Bill Browder Uitgeverij Olympus
2 De zwijgende miljardairs
De duistere kanten van de familie achter BMW Auteur: Marjolijn Uitzinger Uitgeverij De Geus
3 De meetmaatschappij
Waarom we alles meten en wat dat met ons doet Auteur: Berend van der Kolk Uitgeverij Business Contact THRILLERS 1 Win Win Wunderkammer
Laura, een bijna afgestudeerde ingenieur, ontvangt van een cryptospecialist een vliegticket. Auteur: Jan van der Cruysse / Uitgeverij Manteau
2 De perfecte echtgenote
Hoort een lijk niet te blijven liggen waar je het hebt achtergelaten? Auteur: Darby Kane / Uitgeverij Volt
3 Voor onze zonden
Op een koude ochtend wordt de secretaris-generaal van het Rode Kruis gekruisigd aangetroffen voor het kantoor van de organisatie. Auteurs: Line Holm & Stine Bolther / Uitgeverij Volt
