-1-
COLOPHON In de zomer van 2006 namen 24 studenten uit Delft en Chinese studenten uit Beijing en Shanghai deel aan de workshop ‘Behind the image’ georganiseerd als onderdeel van de STYLOS grote reis. STYLOS, de studievereniging van de faculteit Bouwkunde, organiseert jaarlijks in de zomer een buitenlandse reis. November 2007
TBI bouw
SAMENGESTELD DOOR
DEELNEMERS WORKSHOP
CHINESE STUDENTEN
Ir. Marc Koehler
Anja Markovic
Blanche
Ir. Laura de Bonth
Anne Meiborg
Lizzy
Ir. Dirk Verhagen
Cecile Giezen
Autumn
Danique Zimmerman
Xujiaping
Eva Dubbelboer
Tom
DOCENTEN Marc Koehler
2
0
0
6
䐱 ⺛
㔤
Marc Schoonderbeek
Hui-jun Chang
Allen
5
2 00
Joost van Ettekoven Koen Kegel Sanne de Groot
I S R E
Dirk Verhagen
Sarah van Apeldoorn
Joost van Nes
Simon Droog
Laura de Bonth
Sven van Oosten
Milan Bergh
Tobias Beekman
t
e
Tom Kuipers
☻
Sander Potjer
ϸ
ը c h i n a
g
r
o -2-
ϸ ☻☻ Ͽ
Philip Allin
Bart van Lakwijk
buromaan.nl
Irene
㾱
Anneke Jalink
info
Henk ten Kate
Jimmy Verhoeven
GROTE REIS COMMISSIE ‘06/’07
stedenbouw en beeldende kunst
⫔
☻
era
-3-
-4-
-5-
-6-
-7-
-8-
-9-
INHOUD INTRODUCTIE
12
1. SCOPE
14
1 .1 H is t o ris ch o ve rz icht 1 .2 Dat a an aly s e 1 .3 R u i m t e l i j k e a n a l y s e 1 .4 I mage o f t he cit y : B e ijin g e n Sh a ng h a i 1 .5 A rchit e ct u ral p ract ice
2. THEMATISCHE VERKENNING
34
2 . 1 Ne t we rke n 2 . 2 P u b lie k do me in 2 . 3 I n fo rme le s t ad 2 . 4 I co n o grafie
3. BENADERING STEDELIJK ONDERZOEK
40
3.1 M e t ho de 3.2 Ro u t e B e ijin g 3.3 Ro u t e S han g hai 3.4 V an A rchit e ct u u r t o e ris t n a a r U r ba n Ex p l or er I r. M a r c K oeh l er
4. STEDELIJKE SCAN
50
4. 1 D e D é r i v e 4. 2 S t e de l i j k e s c a n : f o t o r e gi st r a t ie v a n de er v a r ing t ijdens de D ér iv e 4. 3 F o t o e s s a y s 4. 4 S t e d e l i j k D NA
5. CASE STUDIES
64
5 . 1 Ne t we rke n 5 . 2 P u blie k do me in 5 . 3 I n fo rme le s t ad 5 . 4 I co n o g rafie
6. SLOT WOORD -10-
82
-11-
INTRODUCTIE In de zomer van 2006 namen 24 Nederlandse en 10 Chinese studenten deel aan een workshop over Chinese steden. Deze workshop was opgezet door Stylos, de studievereniging van de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft. Architect Marc Koehler en Marc Schoonderbeek, beide verbonden aan de afdeling Context & Modernity van Technische Universiteit Delft, begeleidden de workshop samen met studenten Laura de Bonth, Dirk Verhagen en Milan Bergh. China creëert een nieuwe stedelijke realiteit in de snel groeiende markteconomie van zijn communistische staat. Deze realiteit wordt gekarakteriseerd door constant groeiende inwonersaantallen in de steden en een zeer sterke economische groei. Hierdoor veranderen steden als Beijing en Shanghai in een hoog tempo op het gebied van stedelijke structuur, programma en beeld. Door tijdsdruk in de ontwerpfase, missen veel nieuwe gebouwen en stedelijke gebieden een goede relatie met hun omgeving zowel fysiek als historisch en sociaal-cultureel. Het zijn ontwerpen met een instant identiteit. Omdat de stedelijke condities van Chinese steden te complex is om te registreren en analyseren met traditionele middelen, was het doel van de workshop ‘Behind the image’ nieuwe strategieën te ontwikkelen waarmee sneller een diepgaander, gelaagder en daarmee authentieker beeld van (een deel van) een stad gevonden kan worden. Deze methode is bedoeld als startpunt voor verder onderzoek, maar kan ook gebruikt worden als begin van ontwerpprojecten die ‘Behind the image’ willen reiken. De workshop is in zeven stappen uitgevoerd die in deze publicatie worden beschreven. De methode is eerst uitgeprobeerd in Beijing (7 dagen) waarna we het verfijnd -12-
hebben toegepast op Shanghai (7 dagen). 1. Scope (4 dagen): De studenten begonnen in Nederland de algemene aspecten van Chinese steden te onderzoeken door ze te vergelijken met elkaar en andere steden in de wereld. 2. Thematisch onderzoek (3 dagen): De discussies die uit de analyse voortvloeide, leverde de volgende vier thema’s op: Netwerken, publiek domein, informele stad en iconografie. 3. Benadering stedelijk onderzoek (1 dag): Door de stad op verschillende manieren te onderzoeken (de toeristenroute en de ‘dérive’) werden het clichébeeld en het ‘onbekende’ beide in overweging genomen. Waardoor het verrassingelement en willekeurigheid als aspecten werden toegevoegd aan de analyse. In het eerste gedeelte van de workshop in China, bezochten de studenten de toeristische bezienswaardigheden, architectonische hoogtepunten en bijzondere publieke ruimtes, om op deze manier het ‘clichébeeld’ van de stad te verkrijgen. 4. Stedelijke scan (1 dag): Na het vormen van het beperkte toeristische beeld van de stad, verschoof het onderzoek meer naar het onverwachte. Om dit onverwachte en onbekende beeld van Shanghai te verkrijgen, werd van de Dérive gebruik gemaakt. Deze methode van onderzoeken werd vanaf 1960 toegepast door de internationale ‘Situationisten’. In deze vrij willekeurige manier van onderzoeken, legde iedere student met een camera zijn eigen gekozen fascinatie vast. Deze foto’s vormen samen een stedelijke scan van de route die is afgelegd. Hierin kunnen relaties gelegd worden tussen de verschillende thema’s en onderwerpen. 5. Foto essays (1 dag): De stedelijke scan heeft tot vele fotoseries geleid die interessante series en patronen
in de publieke ruimte hebben opgeleverd. 6. Stedelijk DNA (1 dag): De fotoseries uit de stedelijke scan zijn op een elementaire grafische manier weergegeven zodat er leesbare conclusies uit kunnen worden getrokken die een duidelijke relatie weergeven tussen de vier thema’s. Hierdoor werden relaties gevonden tussen gebruik, beeld en structuur van dit specifieke stadsgedeelte. Deze manier zorgde ervoor dat er meer complexe informatie uit de gecreëerde data gehaald kon worden. 7. Beschrijving (3 dagen): De stedelijke scan zorgde voor een aantal specifieke vragen en waarnemingen gerelateerd aan bepaalde plaatsen op de route. Deze zijn verder uitgewerkt door kleine teams van studenten. Voorbeelden hiervan zijn aan het eind van de presentatie te vinden. Tweemaal kregen de studenten feedback van Chinese en buitenlandse architecten en stedebouwkundig planners over de fenomenen die zij tegen waren gekomen tijdens het analyseren. Deze kritiek was essentieel voor het verder verbeteren van het proces en het aanscherpen van de observaties. Met deze publicatie willen we onze bevindingen tonen aan alle mensen die hebben meegewerkt aan de workshop om ideeën uit te wisselen en na te denken over de opgedane ervaringen. We hopen ook dat het professionals werkend in China zal inspireren een meer contextgevoelige houding aan te nemen ten aanzien van analyseren en ontwerpen. Marc Koehler, Dirk Verhagen, Laura de Bonth
-13-
1. SCOPE
-14-
1.1 Historisch overzicht
16
1.2 Data analyse
20
1.3 Ruimtelijke analyse
24
1.4 Image of the cit y: Beijing en Shanghai
30
1.5 Architectural practice
32
-15-
1 .1 H i s t ori s ch over z icht De oudste doorlopende beschaving, welke een periode van meer dan 4000 jaar beslaat, is die van China. Het land met meer dan een miljard inwoners, heeft een bewogen geschiedenis achter de rug, die 1000 jaar geleden begon met de Xia dynastie. Daarna zette het zich voort met meedogenloze keizers, oorlogen met de barbaren in het noorden, een rumoerige tijd van veroveringen. 551 v Chr. deed Confucius zijn intrede in de Chinese geschiedenis. Bij het leven volgens de traditionele waarden zou er weer orde in de chaos van die tijd komen. Inhoudelijk streeft het confucianisme naar stabiele maatschappelijke verhoudingen en deugden, gebaseerd op een vast patroon van nauwkeurige omschreven onderlinge relaties van de leden van de gemeenschap, zowel binnen het gezin als binnen de structuur van de staat. Hij ging van plaats tot plaats om zijn politieke ideeën te verspreiden, waarmee hij vele koningen beïnvloedde en aanzette tot het stichten van China als een grootheid. Latere dynastieën namen zijn ideeën over als officiële staatsleer en bepaalden daarmee de levenshouding van alle Chinezen. De basis voor het echte Chinese keizerrijk werd gelegd door de Qin dynastie ( 100 v. Chr.). Met behulp van een superieur leger onderwierpen zij de andere staten, waarmee voor het eerst gesproken kon worden van een verenigd rijk. De heerser Qin Shi Huang Di gaf bevel tot de aaneensluiting van ver-dedigingswerken waaruit de ‘Chinese Muur’ ontstond. Tijdens de Han-dynastie ( 06 v. Chr.- 0 n.Chr.) werd het rijk uitgebreid tot in Korea, Vietnam en Centraal-Azië.
-16-
Een periode van verwarring en kortdurende dynastieën die elkaar snel opvolgden brak aan. Een rustpunt in deze periode was de Tang-dynastie (618-907). Deze dynastie was een bloeitijd voor China met belangrijke
uitvindingen als buskruit, boekdrukkunst, het kompas en papiergeld. Vanaf de 9e eeuw nam de macht van de keizer toe en verplaatste het economische centrum zich naar het zuiden. De laatste dynastieën van China, de Ming en Qing keizers, hebben naar verhouding het grootste erfgoed achtergelaten. Alle grote monumenten zoals de Verboden Stad en de Hemeltempel in Beijing en talrijke tempels in het gehele land stammen uit deze tijd. China raakte pas gedurende de vorige eeuw in ernstig verval door een stagnerende maatschappij die geteisterd werd door hongersnood en corruptie en die geen partij was voor opdringende buitenlandse mogendheden. De opium oorlog tegen de Engelsen verloren de Chinezen smadelijk en ze waren gedwongen tot het afstaan van concessies langs de kust. In de architectuur van delen van Shanghai en Canton is dit nog goed zichtbaar.
In oktober 1911 kwam er onder leiding van Dr. Sun Yat Sen een einde aan tweeduizend jaar keizerlijk bestuur. Sun raakte ervan overtuigd dat China moest moderniseren, dat de Qing-dynastie diende te worden afgeschaft en China een republiek moest worden naar Westers (Amerikaans) model. Sun Yat Sen legde hiermee de grondslag voor de Drie Volksbeginselen, nationalisme, socialisme (volkswelzijn) en democratie. China viel in de periode daarna ten prooi aan binnenlandse conflicten. Deze conflicten werden voornamelijk uitgevochten door lokale krijgsheren. Het machtsvacuüm dat hiervan het gevolg was, gaf aanleiding tot het ontstaan van een krachtige communistische beweging onder leiding van de toen nog jonge Mao Zedong. De nieuwe republiek kent al snel twee kampen; de nationalistische partij van Chiang Kai-shek, bestaande uit landheren en militairen en de communistische partij met Mao Zedong als leider van de boeren en arbeiders. De nationalistische partij
lijkt de strijd te winnen als na bloedige vervolgingen en slachtpartijen, vele boeren en arbeiders uit ZuidChina naar het bergachtige noorden vluchten, bekend als de ‘Lange mars’ (1934-1935). Bij het vertrek van de Japanners uit China, na de Tweede Wereldoorlog, begint de strijd tussen beide partijen opnieuw. In 1945 komt een einde aan de burgeroorlog en vluchten Chiang Kaishek en zijn aanhangers naar het eiland Taiwan, waar hij het nationalistische China sticht. Op 1 oktober 1949 proclameerde Mao vanaf de Poort van de Hemelse Vrede de People’s Republic of China. Het Communisme stelde een samenleving in het vooruitzicht zonder privé-bezit, wat het land een economische grootheid zou maken. Met de ‘Grote Sprong Voorwaarts’ in 1958 wilde Mao via enkele ‘grote sprongen’ China omvormen tot een moderne, zelfvoorzienende en gecollectiviseerde natie. Dit in het eerste beginsel door grote collectieve boerderijen van 5000 of meer families, communes, te stichten met gratis voedsel, onderdak, garantie van werk en verzorging van de wieg tot het graf. Met staal als ‘maarschalk’ van de industrie werden op de achtererven van de boerderijen, bij de scholen en naast de ziekenhuizen staaloventjes opgericht. Via dit simpele en goedkope beleid wilde Mao China omvormen tot de grootste staalproducent ter wereld. De ‘Grote Sprong Voorwaarts’ was een falen voor het beleid van Mao Zedong. Slechte kwaliteit ijzer en een onvoldoende voedsel productie zorgden ervoor dat rond 1960-61 meer dan 20 miljoen mensen stierven van de honger. De omvang van de ramp bleef lang verborgen voor het buitenland en voor de bewoners van de steden. De Grote Sprong riep veel kritiek op binnen de partij. In 1959 trad Mao daarom af als voorzitter van de volksrepubliek en werd in die functie opgevolgd door Liu Shaoqi. Hoewel Mao’s positie nu
Ulghurs
verzwakt was, bleef hij als voorzitter van de Communist Party of China de machtigste Chinese politicus. De partij nestelde zich onder de nieuwe voorzitter en met Deng Xiaoping achter de schermen in een comfortabele machtspositie en bekommerde zich steeds minder om de communistische ideeën van gelijkheid. Er dreigde een nieuwe bovenlaag te ontstaan in bijvoorbeeld fabrieken, op scholen en in de gezondheidszorg. Mao oordeelde dat deze ontwikkeling indruiste tegen de ideeën van het communisme, dat een samenleving in het vooruitzicht stelde waarin iedereen aan elkaar gelijk is. Mao, die sterk geloofde in zijn ‘missie’, besloot dat hij de macht moest terugwinnen en de oude partijleiding van de troon moest stoten. Een van Mao’s naaste medewerkers, maarschalk Lin Biao, publiceerde in 1966 het boekje ‘Citaten van Mao Zedong’, wat de geschiedenis is ingaan als ‘het Rode Boekje’. Linkse studenten begonnen het Rode Boekje als een heilig geschrift te beschouwen en beschouwden het als hun ultieme politieke inspiratiebron. Jongeren richtten Rode Gardes op en eigen tribunalen om “contrarevolutionaire elementen” te berechten. Mao werd de “Grote Roerganger” van de Culturele Revolutie en wist meer macht naar zich toe te trekken. Al gauw werden voorzitter Liu Shaoqi, Deng Xiaoping en anderen tot “volksvijanden” en “contrarevolutionairen” betiteld, en kwamen in de gevangenis terecht. In de Culturele Revolutie kwamen vele leraren, intellectuelen, artsen en professoren, als ook boeren en arbeiders en anderen achter de tralies terecht, of werden opgesloten in heropvoedingskampen. De Chinese economie leed enorm onder de revolutie. De landbouw lag in de jaren 1966-1969 vrijwel stil en er heerste hongersnood. Op het 9de partijcongres verklaarde Mao dat de Culturele Revolutie tot een einde was gekomen.
Mao gaf ongeremd uiting aan zijn droom om China een eersteklas moderne mogendheid te maken. Hij formuleerde fantastische economische doelstellingen, dat China binnen 15 jaar de industriële productie van de Verenigde Staten en Groot Britannië kon inhalen. Een overwinning op de vijand, de landen die de kapitalistische wereld vertegenwoordigden. Het afsluiten van China voor de rest van de wereld en de absurde doelstellingen voor het land zorgden ervoor dat de Chinezen een enorm groot zelfvertrouwen kregen, een trots die het moreel van de bevolking deed verhogen.
XINJIANG Chang’an
TIBET INDIA
1.1.1 TANG EMPIRE 700 ACE
Mongolia
KHANATE OF KIPCHAK
Dadu
KHANATE OF THE GREAT KHAN Tibetu
China
INDIA Nanzhou BURNA ANNAM
1.1.2 YUAN EMPIRE 1279 RUSSIAN EMPIRE
Mongolia
Russian
Beijing
Japanese British Dutch French German
Tibet INDIA
QING EMPIRE 1800 - 1910 RUSSIA MONGOLIA Beijing
PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA
INDIA LAOS
1.1.3 CHINA 1960
-17-
QING EMPIRE
REPUBLIC OF CHINA - Kuomintang
$EC $EC /CT -ARC
'UANGXU
/CT $EC
0UYI 3UN9AT3EN 9UAN3HIKAI
!UG
#HIANG +AI 3HEK
,IN3EN
PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA - Communist Par t y of China
/CT -AY
#HIANG +AI 3HEK
!PR
-AO:EDONG
/CT
,IU3HAOQI
*AN *UL
$ONG"IWU
*UN
!PR
-AR
-AR
9E*IANYING ,I8IANNIAN *IANG:EMIN 9ANG3HANGKUN :HU$E
0ROVISIONAL 0RESIDENT
/CT &EB
-AR
*UL
-AY
3EP
*AN
*UN
$ENG 8IAOPING DIES .INTH &IVE 9EAR 0LAN
%IGHTH &IVE 9EAR 0LAN 4IANANMEN 3QUARE -ASSACRE #,AW OF TRANSFER OF ,AND USE 2IGHT 2ETAINMENT OWNERSHIP OF LAND #OASTAL $EVELOPMENT 3TRATEGY 3EVENTH &IVE 9EAR 0LAN %XTENTION 3PECIAL ECONOMICAL :ONES 3%: !NTI 3PIRITUAL 0OLLUTION #AMPAIGN 3IXTH -ODERNAZATIONS %STBLISHMENT 3PECIAL ECONOMICAL :ONES 3%: &ULL DIPLOMATIC RELATIONS 53! /PEN DOOR POLICY
$EADTH OF -AO &IFTH &IVE YEAR PLAN #RITICIZE #ONFUCIUS #RITICIZE ,IN "IAO CAMPAIGN &OUR -ODERNAZATIONS &OURTH &IVE YEAR PLAN
#AMPAIGN TO PURIFY CLASS #ULTURAL 2EVOLUTION 4HIRD &IVE YEAR PLAN
3OCIALIST %DUCATION #AMPAIGN
'REAT LEAP FORWARD !NTI 2IGHTIST #AMPAIGN 3ECOND &IVE YEAR PLAN (UNDRED &LOWERS #AMPAIGN
/CT *UN *UN *UL *UL /CT /CT *UN *UN *UN *UN *UN *UN 3EP 3EP /CT /CT .OV .OV .OVR .OV !PR !PR -AY -AY *UN *UN /CT /CT *UN *UN *UN
&IVE YEAR PLAN 4HREE !NTI &IVE !NTI #AMPAIGNS !GRARIAN 2EFORM ,AW 4HE 0EOPLEgS 2EPUBLIC OF #HINA IS DECLARED BY -AO :EDONG
9UAN 3HIKAI ,I 9UAN HUNG &ENG +UO #HANG (SU 3HIH #HANG :HOU :IQI ACTING ,I 9UAN HUNG :HANG 3HAOZENG ACTING 'AO ,INGWEI ACTING 4SAO +UN (UANG &U ACTING 4UAN #HI *UI (U 7EIDE ACTING 9AN (UIQING ACTING $U 8IGUI ACTING 'U 7EIJUN ACTING #HANG 4SO ,IN
3EP /CT *UN
3URRENDER OF *APAN
0RESIDENTOFTHE2EPUBLICOF#HINA
*APAMESE INAVATION
,ONG -ARCH COMMUNIST ARMIE
$EADTH OF 3UN 9AT 3EN
1.1.5 CHINA’S LEIDERS EN ACTIES
&OUNDATION #OMMUNIST 0ARTY -AY &OURTH -OVEMENT
&OUNDATION .ATIONALIST 0ARTY +UOMINTANG 8INHAI 2EVOLUTION
-18-
-AY
(U*INTAO
QING EMPIRE
REPUBLIC OF CHINA - Kuomintang
PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA - Communist Par t y of China
Russian influence; establish industrial centers
Post-Mao: the four modernizations and beyond
Great Leap Famine Cultural Revolution: % Forward urban declines ‘production first: living second’
Post-Mao: the four modernizations and
1301518,0 1265830,0 1200241,0 1133682,5
1051438,0
Bron: 1.1.6 ONTWIKKELING EN GROEI
Statistical Yearbook of China, 2004 Financial Statistics, International Monatary Fund. Wikipedia, 2006
-19-
1 .2 d a t a a nalys e
-20-
1.2.1 CHINA VERGELEKEN MET ANDERE GROOTHEDEN
OPPERVLAKTE
9.596.960 KM
9.631.418 KM
3.976.372 KM
BEVOLKING
2
2
2
INKOMEN
VLIEGVELDEN
INTERNET GEBRUIK
1.313.973.713
$ 6.300
489
111.000.000
298.444.251
$ 42.000
14.893
203.824.428
456.953.258
$ 28.100
3.130
230.097.055
Bron: www.ciaworldbook.com, 2004
-21-
1.2.2 BEIJING EN SHANGHAI IN VERGELIJKING MET ANDERE METROPOLEN
-22-
Bron: Metropolitain World Atlas, Arjan van susteren, 010 Rotterdam, 2005
1.2.3 Vergelijkende data analyse Beijing en Shanghai.
-23-
BEIJING
SHANGHAI
1.3.1Plaats van Beijing en Shanghai in China
-24-
1 .3 r u i m t elijk e analys e,
L au ra de B o nt h , D i r k Ver h a gen, M i l a n B er gh
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1. Buurlanden 2. Provincies China 3. Grote steden 4. Wegennetwerk 5. Treinnetwerk 1500 1000 500 100
6. Grenzen
0
7. 1.3.2 Ruimtelijke, geografische analyses China
8.
7. Neerslag 8. Geografie -25-
1.3 BEI J I NG
1.3.3 TRADITIONEEL BOUWBLOK, HUTONG
-26-
1.3.4 BEIJING NETWERKEN
Snelwegen in een gridachtige structuur doorkruisen
en een nieuwe metrolijn onsluit het totale noordelijke
de stad en dienen als katalysator voor stedelijke on-
gebied van de stad. Het zuiden toont een andere staat
twikkelingen getuige de vele monotone kantoren en
van ontwikkeling waar de oude hutongstructuren het
winkels die zich presenteren aan het netwerk. De stad
straatbeeld nog steeds domineren. Op enkele punten in
wordt ontsloten door brede achtbaans ringwegen waar
de grijze massa van bebouwing, die als een platte koek
auto’s en fietsers zich gezamenlijk op voortbewegen.
is uitgesmeerd over het landschap, verschijnen nieuwe
De aantallen en diversiteit van de verkeersstromen, die
objecten als hotels, winkelcentra.
elkaar overlappen en passeren, vormen een complex en gelaagd web van connectiviteit. Deze netwerken met hun hoeveelheid aan verplaatsingen, massaliteit van mensen creëren de basis voor de vele sociale en economische condities. De stad is opgebouwd in een concentrisch model, waarvan de Verboden Stad met het Plein van de Hemelse
1.3.5 CULTURELE ONTWIKKELINGS AS
Vrede de kern vormen. De stad is gelijkmatig uitgegroeid in de vier windrichtingen en door vijf ringwegen verdeeld in schillen van bebouwing. Deze ringwegen vormen barrières tussen gebieden in de stad. Binnen de derde ringweg bevinden zich de hutongwijken en het oude centrum. Tussen de derde en vijfde ringweg bevinden zich communistische woonblokken afgewisseld door oprukkende stedelijke vernieuwingen in de vorm van gigantische torenflats. Buiten de vijfde ring beginnen de grootschalige monotone nieuwbouwprojecten. Toch kent de stad een diversiteit aan stedelijke uitbereidingen, gated communities, gigantische complexen variërend van massale, eentonige woontorens tot disney-achtige wijken. De focus tot vernieuwing en innovatie is duidelijk op het noorden gericht. Dit heeft voornamelijk te maken met de ontwikkelingsstrategie van de gevestigde planningsorganen. De “culturele as”, die nu nog in ontwikkeling is, vormt de leidraad voor het ontwerp voor het nieuwe Olympische park. Universiteitswijken breiden uit, vele Chinese suburbs verrijzen
-271.3.6 OLYMPISCH ZWEMSTADION IN AANBOUW
1.4 SH ANG H AI
1.4.1 SHANGHAI NETWERKEN
-28-
1.4.2 TRADITIONEEL BOUWBLOK, LILONG
In tegenstelling tot Beijing werd Shanghai al in vroegere
centrum, bestaat uit de Franse en Britse concessiesge-
in de 21ste eeuw. De tweedeling van de stad wordt
tijden blootgesteld aan buitenlandse invloeden. Na de
bieden en de Bund aan het waterfront als hoogtepunt.
versterkt door een beperkt aantal verbindingen over,
Opiumoorlogen in de 19de eeuw, waarna de Fransen
Functies zoals winkelcentra, banken, musea en theaters
op of onder het water. De stad wordt ontsloten door
en Engelsen aan de macht kwamen in de stad, werd
bevinden zich op deze oever gezamenlijk met de oude
een aantal verhoogde snelwegen, die verschillende ge-
Shanghai een havenstad met internationale betrekkin-
traditionele woonwijken. Op de oostelijke oever werd
bieden in het onderliggende organische stratenpatroon
gen. De verschillende buitenlandse concessies in het
in het begin van de jaren ‘90 gestart met de bouw van
verbinden. Aan de infrastructurele hoofdaders schieten
huidige stadsbeeld getuigen hiervan. De Huangpu-rivi-
het hypermoderne Pudong, met zijn wereldberoemde
hoge torenflats de grond uit.
er, de oorspronkelijke levensader van Shanghai, deelt
Jin Mao-toren en de opvallende bollen van de televisi-
de stad in tweeĂŤn. De westelijke oever, met het oude
etoren. Pudong vormt het nieuwe beeld van Shanghai
-291.4.3 SKYLINE VAN PUDONG
1.5 Image of the cit y: Beijing en Shanghai
1.5.1 VERGELIJKENDE GOOGLE ANALYSE
-30-
De wereld wordt niet alleen meer gezien door in re-
de naam PageRank. In essentie wordt de waarde
nen we proberen een inzicht te krijgen in hoeverre
aliteit ergens te zijn maar ook via de media waarin
van een pagina bepaald door het aantal malen
de steden Beijing en Shanghai bekend zijn en aldus
het internet een van de belangrijkste middelen is.
dat er naar gelinkt wordt vanaf andere inter-
gepromoot worden. Wat is het beeld van de inter-
Google is een van de meest bezochte websites ter
netpagina’s. Elke verwijzing betekent een stem
netgebruiker van de steden? Hoe profileert de stad
wereld, elk land kent wel zijn eigen google zoekma-
voor een pagina. Google analyseert ook de pa-
zich op het internet?
chine. Door deze positie geeft google de eerste ba-
gina die de stem uitbrengt. Google heeft een al-
sis informatie over een plaats of een stad. De basis
goritme om te bepalen welke pagina het eerst in
In een eerste verkenning naar de highlights, monu-
van de Google-zoekmachine is een algoritme met
de resultaatlijst wordt genoemd. Hiermee kun-
menten en tranportmiddelen in Beijing en Shanghai
is gebruikt gemaakt van Google. Door het intypen
De zoekterm ‘transport’ toont aan de ene kant overvolle
van dezelfde zoektermen op google hebben we
drukke wegen en pitoreske fietsers in de smalle straten van
gekeken welke verschillen we tussen beide steden
de steden, aan de andere zijde de hypermoderne zweeftrein
kunnen onderkennen.
en een metrolijn. Bij Highlights vinden we in Beijing wederom vooral politiek gelieerde gebouwen en momumenten
Beijing toont een verscheidenheid aan overheids
terwijl Shanghai voornamelijk een beeld geeft van kan-
gerelateerde monumenten, in Shanghai is de ver-
toren, hoogbouwtorens en de nieuwe architectuur.
scheidenheid aan monumenten echter beperkt.
-31-
1.6 Architectural practice,
J o o s t van Ne s , Sa nder Pot j er
Hoe werkt de architectuurindustrie in China? Om deze vraag te beantwoorden hebben wij tijdens de reis enkele bureaus bezocht. Voornamelijk waren dit architectenbureaus maar er zat ook een maquettebouwwerkplaats en een wereldwijd opererend constructiebureau bij. Standardarchitecture Standardarchitecture is in 1999 opgericht en is een samenwerkingsverband tussen een groep jonge internationale ontwerpers op het gebied van architectuur, landschapsarchitectuur, interieur en industriële bouw. Na ontvangst gaf eigenaar en architect Zhang Ke een presentatie. Hij heeft een aantal projecten van Standardarchitecture toegelicht en is dieper ingegaan op de manier van bouwen in China. Bij Standardarchitecture werken ongeveer vijf mensen die aan vier à vijf projecten per maand werken. Naast de enorme tijdsdruk die dit oplevert, is vooral het realiseren van details een lastige opgave. Een van Zhang Ke's uitspraken was dan ook: “Een succesvol ontwerp bevat geen details.” Elk extra detail levert een extra probleem op bij het uitvoeren, dus hoe minder details, des te minder problemen er zijn bij de realisatie van het ontwerp. Deze problemen ontstaan door het lage opleidingsniveau van de bouwvakkers. Het beste is om ervoor te zorgen dat je een oplossing weet te vinden voor problemen. Door de hogere constructiestandaard in Shanghai is er op het gebied van detaillering meer mogelijk ten opzichte van Beijing. Het hoogste doel in China op het gebied van de architectuur is dan ook nog lang niet bereikt. -32-
OVE ARUP – we shape a better world Deze zin, zichtbaar na aankomst bij het Chinese kantoor van het wereldwijd opererende ingenieursbureau ARUP beloofde ons een interessante presentatie. Vanuit het kantoor op de twintigste verdieping was de bouwplaats van CCTV de grote blikvanger. Het kantoor van ARUP in Beijing houdt zich vooral bezig met ingenieurswerk op het vlak van constructie, voornamelijk bij grote projecten. Projecten waar wij een presentatie van hebben gezien zijn onder andere de CCTV-toren van OMA, Beijing Airport van Norman Foster en de Water Cube van ARUP/PTW. Indrukwekkende en belangrijke gebouwen voor Beijing, die op dit moment in uitvoering zijn. Daarbij zijn de gebouwen niet alleen aan de buitenzijde indrukwekkend, maar is de constructie net zo interessant. Het kantoor bestaat uit een verdieping waar een man of vijftig werkt aan de projecten. Bij veel projecten wordt samengewerkt met andere vestigingen van ARUP die bijvoorbeeld gespecialiseerd zijn in bouwfysica of veiligheid. Bij de presentatie over het CCTV-gebouw was het verhaal over de aansluiting van de diverse bouwvolumes interessant. De enorme uitkraging was natuurlijk de grote opgave voor de constructeurs. In het gebouw komen kolommen voor met een profieldikte van ruim tien centimeter! Dit is voor bouwkundige bouwwerken uitzonderlijk groot. Daarnaast heeft ARUP de noodzakelijke opdracht gekregen om tijdens de bouw de constructie te controleren. De bouwvakkers zijn namelijk net machines, ze doen wat wordt gezegd, maar als iets fout gaat wordt dit niet opgemerkt.
Kingwood Model Kingwood Model is in China een van de grootste maquettewerkplaatsen. Ze maken maquettes van stedenbouwkundige plannen tot en met houten modelboten. De maquettes voor de Urban Planning Centers van Beijing en Shanghai zijn van hun hand. In de werkplaats wordt aan tafels met bankjes en tlbalken erboven hard gewerkt aan alle modellen. Van een nette, goede werkplaats is geen sprake. De tafels zijn te hoog of te laag, er zijn geen goede stoelen, de verlichting is slecht en er is veel stof en plastic afval. Kortom, omstandigheden die je kunt verwachten in China. Wanneer het nodig is wordt er zelfs 's nachts door dezelfde mensen doorgewerkt. In de werkplaats vind je ook een computergestuurde snijafdeling met vijftig computers. Hier worden alle plastic onderdelen gesneden zodat deze door de werknemers als bouwpakket in elkaar worden gezet. Boven de werkplaats is nog een verdieping waar de grote stedenbouwkundige modellen worden gemaakt. Tien à twintig meter brede maquettes zijn geen uitzondering. Een aantal jonge Chinezen is hier bezig om alle gaatjes te boren voor de bomen. Ze lopen met de boormachine in hun hand over de maquette en lijken willekeurig gaten te boren in de bodemplaat. Al met al een bijzonder bezoek, vooral door de barre omstandigheden waaronder de werknemers de modellen maken
Kingwood m
-331.6.1 Kingwood Model
2 . T H E M AT I S C H E V E R K E N N I N G
-34-
2.1 Netwerken
36
2.2 Publiek domein
37
2.3 Informele stad
38
2.4 Iconografie
39
De verschillende fascinaties van de 24 studenten hebben een belangrijke rol gespeeld bij de indeling van de vier thema’s. Tijdens de verkenning hebben we geprobeerd de theoretische context te onderkennen in welke de snel ontwikkelende Chinese steden Beijing en Shanghai zich bevinden. De vier thema’s en de daaraan verbonden vragen worden hieronder kort uiteengezet.
-35-
2.1 Netwerken
-36-
L au ra de B o n t h, T o bias B e e km a n, K oen K egel , B a r t v a n La k w i j k , T om K u i p er s
In het Chinese landschap worden ontelbare nationale,
Het traditionele beeld van de stad verandert sterk.
structuur van de stad? Wat voor invloed heeft dit op de
regionale en stedelijke snelwegen, bruggen en rails
De structuur van open plekken en infrastructuur
lokale dynamiek? Hoe presenteert de stad zichzelf aan
aangelegd. Om de stedelijke transformaties in China
wordt even belangrijk als de gebouwen zelf. De
het netwerk, en hoe presenteert het netwerk zich aan
bij te kunnen benen worden vernieuwende concepten
fysieke netwerken faciliteren de constante stroom van
de stad?
ge誰mplementeerd.
verkeersoplossingen
mensen. De fysieke netwerken van een stad voorzien
op stedelijk niveau worden gevonden door Chinese
in de mogelijkheid tot deze beweging. Op welke
ontwerpers met de hulp van buitenlandse adviseurs.
manier faciliteren fysieke netwerken in de Chinese
Netwerken dringen de steden binnen en laten daar
stad de verschillende bewegende stromen mensen?
sporen achter van globalisatie, snelheid en welvaart.
Beijing en Shanghai voorzien beide in verschillende
De snelheid en schaal waarop dit gebeurt ontstijgt alle
vormen van transportnetwerken, zoals snelwegen,
wetten en is onbekend voor Weterse Europese steden.
rails en metrotunnels dwars door het stedelijk weefsel.
Het is interessant te onderzoeken wat deze netwerken
Beijing bouwt een 8-baans ringweg rond zijn alsmaar
betekenen voor de lokale context. Zijn er specifieke
uitbreidende stad, terwijl Shanghai een tweede laag
bijwerkingen en op welke wijze ontstaan er nieuwe
aan zijn netwerken toevoegt. Op welke manier zal
informele netwerken?
deze specifieke infrastructuur invloed uitoefenen op de
Integrale
2.2 Publiek domein
J o o s t van Ne s , S an de r Pot j er, Annek e Ja l i nk , Anne M ei bor g, D a ni q u e Z i m m er m a n, H u i - Ju ng Chan g
De snelle economische groei, uit zichzelf niet alleen in de
afhankelijk van verschillende factoren zoals de manier
gewoontes en tradities vinden nog steeds plaats in het
nog nooit eerder vertoonde groei van de steden, maar
waarop het aan zijn context is gekoppeld, hoe bereikbaar
publieke domein? Verandert het traditionele gebruik
ook in het ontwerpen en maken van publieke ruimtes.
het is, hoe het ontworpen is, de verscheidenheid aan
van de publieke ruimte door economische groei
Deze publieke ruimte krijgt steeds meer aandacht.
mensen en activiteiten die erin plaatsvinden en de
en globalisatie, of wordt het gebruik aangepast en
Naast het ontworpen publiek domein, ontstaan er
verschijning van de ruimte in estetische termen. Samen
toegepast op nieuwe plaatsen? Wat zijn de verschillen
mede door de omvang en de snelheid van interventies,
bepalen al deze factoren de mate van levendigheid,
in uiterlijk en gebruik van geplande publieke domeinen
zogenaamde ‘rest ruimtes’. Dit zijn niet geplande
sociale interactie en herkenbaarheid van plaatsen, die
en de zogenaamde ‘restruimtes’ in China?
ruimtes die door de lokale bevolking wordt ingenomen.
worden onderzocht.
Hier ontstaan nieuwe ontmoetingsplaatsen en vinden (bijzondere) sociale interacties plaats.
(1) Maarten Haaien, Arnold Reijndorp, 2001 “Op zoek naar een nieuw
China staat bekend om zijn oude gewoontes en
publiek domein”
tradities die plaatsvinden in de publieke ruimte, Om publieke ruimte te omschrijven is de volgende
zoals het ochtendritueel met Tai Chi, dansen en straat
definitie gebruikt: ‘Publieke ruimtes zijn plekken waar
kalligrafie. Dit zijn plaatsen waar veel sociale interactie
wisselwerking tussen verschillende sociale groepen
plaatsvindt en waardoor het belangrijke plekken zijn
plaats kan vinden en ook daadwerkelijk plaatsvindt.’ (1)
in de stedelijke omgeving. Een groot deel van deze
Het gebruik en functioneren van een publieke ruimte is
interactie vindt plaats op pleinen en in parken. Welke
-37-
2.3 Informele stad
M ilan B e rg h, A n ja M arko v i c , C ec i l e G i ez en, H enk t en K a t e, Joost v a n Et t ek ov en, Si m on D r oo g
Het openstellen van China door Deng Xiaoping zorgde
Ten tweede, Hutongs (Beijing) en lilongs (Shanghai)
voor een opkomende stroom van investeerders,
zijn de laatste decennia vervangen door commerciĂŤle
architecten en toeristen naar Chinese steden. Steden
complexen en appartementenblokken. Deze nieuwe
als Beijing en Shanghai functioneren meer en meer
gebouwen domineren de skyline in de binnenstad,
als wereld steden. De opkomst van deze steden
terwijl de voormalige inwoners ergens anders zijn
beinvloed ook de ruimtelijke en sociaal-economische
gepositioneerd. De kleine overgebleven nederzettingen
transformaties op het lokale schaal. Wat voor invloed
die gespaard zijn gebleven, staan onder een constante
heeft de nieuwe fysieke omgeving op het sociaal-
dreiging van sloop. De media speelt een belangrijke rol
economische systeem van een stad op het lokale schaal?
in het verstrekken van informatie over veranderingen
Op welke manier ontstaan er kansen voor informele
in de stedelijke structuur, maar er is weinig geschreven
activiteiten als reactie op de groei van toerisme en
over de relatie tussen het bestaande sociale gedrag van
globale economien?
de bewoners van de hutongs en lilongs, en de fysieke veranderingen in de stad. Welke traditionele gebruiken van de publieke ruimte blijven bestaan en op welke manier passen zij zich aan de nieuw gebouwde fysieke structuur van de stad aan?
-38-
2.4 Iconografie
Dirk V e rhag e n , E va Du bbe lboer, Ji m m y Ver h oev en, Ph i l l i p Al l i n, Sa nne de G r oot , Sa r a h v a n A pe ldo o rn , S v e n v an Oo ste n
Beijing verandert in een ‘stad van objecten’. Onder druk
de olympische spelen van 2008 in Beijing en de
manier iconische architectuur in Shanghai en Beijing
van politieke koerswijzigingen, hervormde opvattingen
Wereldtentoonstelling van 2010 in Shanghai stimuleert
de esthetische ervaring, oriëntatie en het beeld (zowel
en een sterk bloeiende economie, transformeert de
deze ontwikkeling.
marketing gericht als in het ‘collectieve geheugen’)
voormalige kleurloze horizontale stad in een verticaal
beïnvloedt? Wat is hun effect op de verschillende
kleurrijke stad. De verticale gebouwen zijn uniek in
Het woord iconografie komt van het Griekse ‘εικωνă
schalen van de stad, van lokaal tot globaal? En op welke
hun omgeving, vrijstaand en figuratief in hun stedelijke
(beeld) en ‘γραφεινă (schrijven) en betekent letterlijk
manier is er een relatie te onderkennen tussen identiteit
context.
“beelschrijven”. (2) In architectuur wordt iconografie
en de iconische expressie van een gebouw en de
meestal gezien als het modelleren en schrijven
levendigheid eromheen? Wat is de uitwerking van het
Een vergelijkbaar proces vindt plaats in Shanghai.
van de gevel van een gebouw. Toch blijft de term
gebouw op de verschillende gebruikers van de publieke
Tot de tachtiger jaren was Shanghai een monotone
‘iconische architectuur een subjectief concept, dat op
ruimtes eromheen?
zee van communistische appartementen complexen
vele verschillende manieren benadert kan worden.
afgewisseld door tal van traditionele lilongs. Westerse
Robert Venturi and Denise Scott Brown beweren dat
invloeden zijn vooral langs de Bund nog goed zichtbaar
een gebouw pas iconische waarde heeft als het een
in de imposante gebouwen. Tegenwoordig worden ze
symbolische betekenis heeft die door architectonische
overschaduwd door duizenden hoogbouw torens. Uit
iconografie
het niets kwamen Beijing en Shanghai in 2003 binnen
omschrijven een icoon als een object dat in contrast staat
op de lijst van top 10 meest belangrijke steden als
met zijn omgeving op gebied van grootte, vorm, kleur
locaties voor architecten om de meest toonaangevende
of het feit dat een beroemd ontwerper zijn naam aan
gebouwen neer te zetten. (1) Het organiseren van
het gebouw verbindt. De onderzoeksvraag is op welke
wordt
tentoongespreid.
(1) Ren, Xuefei 2005 “World Citiets and Global Architectural Firms: A Network Approach” (2) www.wikipedia.com
Anderen
-39-
3. EX P ER IMENT EL E A NALYSE
-40-
3.1 Methode
42
3.2 Route Beijing
44
3.3 Route Shanghai
46
3.4 Van Architectuur toerist naar Urban Explorer, Ir. Marc Koehler
48
-41-
3.1 METHODE hedendaagse
onderzochten de psychegeografische effecten van de
gevonden voor de bevindingen. Afsluitend werd
maatschappij spelen een steeds grotere rol in onze
stad; de precieze wetten en specifieke effecten van de
aan het eind van de reis in Shanghai een presentatie
perceptie van de wereld en haar steden. Beelden
geografische omgeving, al dan niet georganiseerd, op
voorbereid om zodoende een samenhang te vinden
van steden als Beijing en Shanghai worden, gefilterd
het gedrag en de emoties van individuen. De dérive is
in de verschillende deelconclusies van de thematische
en
onderzoeksgroepen.
De
informatiestromen
geregisseerd
door
in
onze
ons
een experimentele methode van doelloos ronddwalen
gepresenteerd. Deze projectie van de identiteit van de
“city-branders”,
aan
door de stad waarbij plotselinge invallen worden
stad komt niet altijd overeen met de ‘eigenheid’ van
gevolgd. In een dérive vergeten één of meerdere
steden als Beijing en Shanghai. De formele identiteit
personen tijdelijk hun normale motieven van hun
werd de eerste dag getoetst door een bustocht langs
bewegingen, relaties, werk en vrije tijd activiteiten. Ze
de toeristische hoogtepunten, architectonische iconen
laten zich leiden door de aantrekkingskrachten van het
en opvallende openbare ruimtes van de stad, om
terrein en de confrontaties die ze daarin tegenkomen.
zo het authentieke, specifieke van het generieke te
(Theorie van de Dérive, Guy Debord 1958)
kunnen onderscheiden. Om de stad op een andere, meer innovatieve manier te ervaren, is afgestapt van
Het documenteren en vastleggen van de persoonlijke
de toeristische architectuurroutes. De nieuwe route is
fascinaties was het uitgangspunt bij het afleggen van
gebaseerd op een rechte lijn die op de kaart dwars door
de route. De methode van fotograferen was hierbij van
vele soorten stedelijkheid is getrokken.
essentieel belang om reeksen van beelden te krijgen van een fenomeen of een verschijnsel langs de route.
Iedere deelnemer liep of fi etste deze zelfde lijn zo
Deze reeksen werden in kaart gebracht door ze te
precies mogelijk, terwijl ze hun eigen fascinaties op
verzamelen op een poster. Hierdoor konden relaties
foto probeerde vast te leggen. De gebruikte regel bij
en verbanden getrokken worden om zo de stedelijke
het naderen van een obstakel op de getrokken lijn was
identiteit van de route te kunnen lezen. De fenomenen
simpel: rechts, links, links, rechts. Op deze manier kon
die we tijdens de analyse tegenkwamen werden op
zoveel mogelijk de rechte lijn aangehouden worden.
twee momenten in de reis teruggekoppeld naar lokale architecten, stedenbouwers en planners. De inbreng van
-42-
De methode van het doorkruisen van de stad is gebaseerd
deze externe expertise was essentieel voor het vorderen
op de ‘Dérive’ van de ‘Situationisten’ (1957-1972) Zij
van het proces. Op deze manier werden er verklaringen
-43-
3.2 Route Beijing
FORBIDDEN CITY
TIAN’ANMAN SQUARE
START 1st RING
-44-
3rd RING
END
3.2.1 Attracties en gelopen route in Beijing
DÉRIVE BEIJING 4,4 KM
TOURIST EXPERIENCE
2nd RING
De dérive bestond uit een route die begon binnen de eerste ring, bij het hostel en net voorbij de derde ring liep, dwars door het gridpatroon van de stad. De beslissing om een rechte lijn van noord naar zuid te nemen was gebaseerd op het rigide gridsysteem dat de ruimtelijke opbouw van Beijing kenmerkt. De moderne uitbereidingen in het noorden bepaalden de focus op de lijn zuidwaarts, om een zo werkelijk mogelijke lezing van de stad te krijgen ver weg van bestaande toeristische routes. Afwisseling was het kenmerk van de fi etsroute waarin we een variëteit aan voornamelijk woongebieden passeerden. Elke themagroep had een methode bedacht voor het documenteren van de diverse fascinaties. De kilheid van de moderne woonbuurten voorzien van fletse kleuren, monofunctionele torenflats met een gevelbeeld dat gedomineerd wordt door airconditioningventilatoren tekende scherp af tegenover de levendigheid en de complexiteit van de arme, rommelige hutongwijken. Waar er een diversiteit aan handelingen en gebruiken op de straat ontstaat binnen de oude hutongstructuren, zien we dat bij moderne hoogbouwcomplexen deze gebruiken naar binnen verplaatst zijn waardoor de ruimte een verlaten aanblik geeft. De reden om te koken, te eten en te overnachten op straat is heel praktisch vanwege het feit dat de woningen niet voldoen aan de standaard wooneisen en de hutongs te klein zijn geworden voor het aantal inwoners.
kennen. Het gevolg van deze stedelijke opbouw is dat er rondom ingangen van deze complexen, de knooppunten naar het stedelijke netwerk, een hoge mate van informele activiteiten ontstaat. Straatverkoop, aanplakbiljetten en transportfietsen verzamelen zich op deze knooppunten.
De ervaringen van deze route hebben we kort gepresenteerd aan de Chinese architect Pei Zhu, en de Nederlandse architect Paul Kroese die voor OMA in Beijing werkt. Dit leidde tot nieuwe inzichten en thematieken.
3.2.2 Activiteiten rondom uitgangen van woongebieden
3.2.3 Diversiteit en mix van woontypologien dicht bij elkaar
Gesloten muren vormen harde overgangen tussen private en publieke ruimtes in Beijing. Achter elke muur is een doelgroep of functie gehuisvest. De woonclusters liggen als eilanden in de stad en worden slechts op enkele punten verbonden met het stedelijke weefsel. Deze beperkte toegankelijkheid doet ‘villages within cities’ ontstaan, die allen een eigen buurtidentiteit 3.2.4 Levendigheid op straat
-45-
3.3 Route Shanghai
BUND Huangpu rivier
-46-
END
3.3.1 Attracties en gelopen route in Shanghai
DÉRIVE SHANGHAI 1,6 KM
TOURIST EXPERIENCE
START
De methode van analyse werd in Shanghai aangescherpt en de gefotografeerde thema’s werden aangepast. De dérive in zuidelijke richting werd per voet afgelegd. De route was een 1,5 km lange, rechte lijn naar het zuiden, beginnend bij ons hostel op de Bund. De verzameling fotoreeksen die de route opleverde, werden verwerkt op een poster van vijf meter lang waarop de route was uitgezet. In een matrix van reeksen gaven de foto’s niet alleen een beeld van de totale route, maar konden ook clustering en concentratie van activiteiten en beelden onderkend worden. De verkregen fotoreeksen werden omgezet in een data-analyse door de bevindingen om te zetten in een streepjescode, het urban dna. De diverse fascinaties en fenomenen werden daarnaast vastgelegd op een plattegrond, om zo tot andere inzichten en patronen te komen. Het urban dna had als doel, om in symbiose met de beeldenposter, een beeld te geven van de stad en om relaties en samenhang te vinden. Clustering van activiteiten kon gerelateerd worden aan het beeld en de connectiviteit van bepaalde ruimtes. Op deze manier konden gevonden verschijnselen beter verklaard worden. Na het systematisch vastleggen en uitwerken van de gelopen route, werd dieper op de thematiek van de stad ingegaan. Dit werd door middel van deelonderzoeken naar specifieke verschijnselen op de route gedaan. De resultaten van deze methode van analyseren werden op 4 augustus gepresenteerd aan een publiek van Chinese studenten, Chinese architecten en geïnteresseerden. Voortbewegend over een van de verhoogde snelwegen, ontstaat een prachtig gechoreografeerd uitzicht over de stad waarbij de banken, hotels en dure appartemententorens de skyline domineren. Taxi’s, tourbussen en dure auto’s zweven door het stadslandschap van hoge torens. De snelweg is maar voor een beperkt
publiek toegankelijk. Onder dezelfde snelweg speelt zich de dagelijkse chaos van het werkelijke Shanghai zich af. Het straatbeeld wordt hier gedomineerd door immense stromen van auto’s en fietsers, de samenkomst van lokale informele systemen, straatverkopers en kleine winkels verbonden aan het fijnmazige netwerk van de stad. De infrastructurele netwerken zorgen voor een segregatie in de stad, die verschillende dagelijkse belevingen in Shanghai bewerkstellingen. Achter het beeld van Pudong, een fata morgana van moderniteit, zit een ‘expat-stad’, gemaakt voor de grote multinationals en haar buitenlandse werknemers. De afwezigheid van levendigheid in het straatbeeld en de openbare ruimtes en de aanwezigheid van ontzettend dure appartementencomplexen, voorzien van alle luxe, versterken dit beeld. Alles is erop gericht om buitenlandse investeerders aan te trekken. Op de westelijke oever zorgt de skyline van datzelfde Pudong voor een hele nieuwe set aan stedelijke activiteiten. De brede boulevard is een ontmoetingsplaats, waar toeristen, straatverkopers en bedelaars ’s avonds samenkomen met op de achtergrond een prachtig plaatje van belichte torens en dynamische billboards. De obsessie voor het westen is aan deze zijde van de rivier ook totaal doorgedrongen in de samenleving van Shanghai. Billboards met westerse modellen en producten domineren de winkelstraten en de Chinese staatsbanken vestigen zich in de koloniale gebouwen op de Bund. De Westers ogende bouwblokken zijn slechts een schil van bebouwing, een verpakking, rondom de traditionele Shanghainese woonblokken, de lilongs. De ‘westerse’ gevels tonen af en toe een opening naar de wereld die zich erachter afspeelt. Het beeld dat veel meer overeenkomt met de Chinese cultuur. In deze lilongs bevindt zich een andere werkelijkheid, een wereld waar traditionele Chinese gebruiken veel meer aanwezig zijn in het straatbeeld. Deze dualiteit in identiteit die
ervaren is, is tekenend voor de spagaat waarin de Chinese cultuur zich op het moment bevindt.
3.2.2 Activiteiten rondom uitgangen van woongebieden
3.3.2 Fata Morgana van de moderniteit
3.3.3 Flaneren op de Bund
-47-
3.4 ESSAY: Van Architectuur toerist naar Urban Explorer, Ir. Marc Koehler
Ik ben, samen met Marc Schoonderbeek bij deze reis betrokken geweest als docent van de workshops die we in de zomer van 2006 in Delft, Beijing en Shanghai hebben georganiseerd en als redacteur van de tentoonstelling op de Creative Industry Fair in Shanghai in 2007. Ons doel was om, op basis van experimentele analyse methoden en een gelaagd excursieprogramma een onconventionele lezing van de steden Beijing en Shanghai te ontwikkelen en de beperkingen van de traditionele architectuurexcursie te vermijden. Uitgangspunt waren de eigen fascinaties van de studenten, als basis voor onderzoeksthema’s die gedurende het voorwerk en ook tijdens de workshop ontwikkelden en toepassing vonden op de Chinese context. Door een dynamische onderzoeksmodel te gebruiken en een verrassingseffect in te bouwen in de manier we de steden doorkruisenden, hebben we getracht te ontsnappen aan vooroordelen en clichés van de architectuurtoerist. China, why bother? Mijn interesse in dit project richt zich, als architect en docent op 2 thema’s. In de eerste plaats ben ik geïnteresseerd in de dynamische effecten van de economische ‘pressure coocker’ van Beijing en Shanghai op de stedelijke ruimte, architectuur en de ontwerpbenaderingen die met deze conditie samengehangen. In de tweede plaats ben ik geïnteresseerd in de analyse methoden die we in de workshop ontwikkelen. Zoals Koolhaas beschrijft in Great Leap Forward zijn traditionele concepten en methoden van stedelijke -48-
analyse onbruikbaar om de complexiteit, schaal, snelheid en dubbelzinnigheid van verstedelijkingsprocessen in China te begrijpen. Het ontwikkelen van analyse methoden voor nieuwe stedelijke condities vormt een belangrijk onderwijs thema in de afdeling Architecture/ Context en Modernity. De maakbaarheid van stedelijkheid Uit de analyses van studenten blijkt dat het snelle groeiproces van Chinese steden ambivalente stedelijke condities oplevert gekenmerkt door grote contrasten in de stedelijke ruimte met een hoge mate van concentratie en complexiteit van programma’s, ruimtetypen en infrastructuur. Enerzijds blijkt de snelle groei vaak onplanbaar en hebben spontane, informele ontwikkelingen een grote mate van complexiteit waardoor voor Nederlandse begrippen ongekende dynamische en gelaagde stedelijke condities ontstaan. Aan de andere kant poogt men op een ongeëvenaarde schaal en op basis van ‘tabula rasa’ complete wijken en zelfs complete steden te ontwikkelen, waarbij geëxperimenteerd wordt met de maakbaarheid van stedelijk imago en beeldidentiteit. Dit is bijvoorbeeld het geval in de New Towns rond om Shanghai waar westerse modellen en beeldiconen worden ingezet om een instant beeld van een complete stad te projecteren. De studenten onderzocht in hoeverre de identiteit van een ruimte of stad maakbaar is en welke rol architectuur en ruimtelijke programmering hierbij hebben. Zo analyseerde de groep die zich met ‘iconografie’ bezig hield de ruimtelijke werking van de skyline van het nieuwe zakencentrum Pudong, dat als een enorm decor, gelegen aan de
overkant van de rivier de Huangpu het beste vanuit het hart van Shanghai zichtbaar is (meestal is de skyline van een stad alleen van buiten de stad zichtbaar) en de stad voorziet van een futuristische projectie van moderniteit, ongrijpbaar en illusionair. Openbare ruimte, architectuur en globalisering Economische en culturele globalisering lijkt in China, net als in Europa, een verarmend en homogeniserend effect te hebben op de identiteit van openbare ruimte, die onderhevig aan toenemende mechanismen van controle en verleiding, steeds meer uitgekleed wordt van haar traditionele sociale en culturele complexiteit. In zijn lezing in het Luxor theatrer in Roterdam van 15 juni jl. analyseerde Koolhaas het stedelijk beeld van een Chinese controle maatschappij als evenbeeld van de ontwikkeling die Europese en Amerikaanse openbare ruimten nu doormaken en benadrukte de potenties in de Chinese droom om zich hierin te onderscheiden . Het zelfde spanningsveld tussen verWesterlijking en verChinesing kan op de architectuur worden toegepast. In de meeste gevallen worden bestaande gebouwconcepten klakkeloos overgenomen uit het westen, en vaak met name de oppervlakkige kenmerken zoals gevelbeeld en stereotypische plattegronden. Instant modellen worden als ‘aliens’ in bestaande contexten gedropt, zonder de buitenruime bij het gebouw te betrekken. Een Chinese Generic city lijkt een onomkeerbaar gevolg. Interessant is echter, dat dit soms ook specifieke, ongeplande mutaties, tegenreacties en spin-off effecten genereert zoals informele retail en leisure programma’s die als parasieten rond belangrijke
wegen en toeristische attracties clusteren en in voor Nederlandse begrippen unieke flexibele en meervoudige winkelgebouwen. Of de onverwachte beelden die ontstaan doordat snelwegen dwars door bestaande wijken zijn gelegd. Maar ook de tijdelijke onderkomens van bouwvakkers die als seizoenswerkers naar de stad trekken bepalen dit beeld. In de workshop zijn we opzoek gegaan naar de ruimtelijke mechanismen en fenomenen die,verbonden aan de generieke stad, Beijing en Shanghai een eigen karakter geven. Door kenmerken van formele- tegenover informele ruimte en kenmerken van generieke- tegenover specifieke ruimte te onderzoeken hebben we de meer onzichtbare identiteit van deze steden in beeld gebracht en geanalyseerd. Het onderzoeksgebied beperkte zich tot de openbaar-toegankelijke ruimte. Als onderzoeksmethode hebben we geëxperimenteerd met verkenning- en mapping-technieken voor stedelijke doorkruising gericht op het verrassingseffect van ontdekking, zoals de derive (spelling) bekend van de Internationale Situationisten uit de jaren ‘60 . Mede door de beperkte tijd die we op locatie hadden, zijn we op zoek gegaan naar fotografische mapping-technieken die observatie bijna direct in registratie en presentatie omzetten. Beeldstofzuiger met 25 filters In de eerste twee dagen is de stad op twee manieren doorkruist waarbij elke student een specifiek thema fotografeerde. Opgeteld vormden de 25 studenten een
soort ‘beeldstofzuiger met 25 filters’, waarbij het resultaat in beide steden – een meters lange matrix opleverde van beelden van ruimtelijke, programmatische en materiele fenomenen en patronen van openbare ruimte. Enerzijds vormt dit principe een ‘hitlist’ van interessante plekken en fenomenen langs de afgelegde route op basis waarvan studenten locaties uitkozen voor een verdiepende analyse. Anderzijds is dit diagram een instrument om variatie en eigenheid in het stedelijk beeld te registreren en interpreteren. Omdat dit voor twee steden is gedaan konden resultaten ook vergeleken worden. Om het authentieke van het generieke te kunnen onderscheiden werd eerste het cliché-imago van de stad geanalyseerd door de toeristische routes af te leggen langs de bekende iconen zoals monumenten, belangrijke gebouwen, en openbare ruimten. De tweede dag probeerden we de beperkte werkelijkheidsweergave die je als (architectuur)toerist van de stad hebt, te doorberken door zo precies mogelijk een route te volgen, langs een ‘blind’ op de kaart getrokken lijn die vanuit het hostel de stad uit- en weer terug liep. Hierdoor werd een onbekend deel van de stad verkend. Deze route werd in Beijing met de fiets- en in Shanghai lopend, afgelegd. In de avonduren werd er door de groep op het beeldmateriaal gereflecteerd en werden de geformuleerde thema’s en methoden aangescherpt. Vervolgens gingen de studenten voor verdiepend onderzoek terug naar plaatsen die zij langs de route hadden ontdekt, gewapend met gevarieerde analysemethoden afgestemd op thema’s die ze zelf hadden geformuleerd.
Tot slot werden de resultaten aan een lok aal publiek van architecten, studenten en docenten gepresenteerd en geevauleerd waarbij Giel Groothuis van architectuurcentrum FAR in Shanghai een leidende rol had. Daarnaast werden er om de 2 dagen ‘salons’ georganiseerd waar Chinese en westerse architecten door studenten werden geïnterviewd over hun werk in relatie tot de onderzochte thema’s. De resultaten van de analyse zijn divers, en variëren in niveau. Dit komt enerzijds door de brede en vrije thematische opzet van de workshop en anderzijds door de verschillende achtergonden die de studenten hadden (van 1e jaars tot afstudeerders). De grootste verdienste van het project zijn de creatieve stedelijke analyse methoden en technieken die zijn ontwikkeld en de mooie beeld reeksen die ontstaan. De studenten hebben ongeloofelijk veel geleerd, zowel over het kijken naar de stad, als op intellectueel en sociaal niveau. Ondanks dat de workshop niet tot eenduidige conclusies heeft geleid, zijn de resultaten zeker de moeite van het bestuderen waard. Het is bewonderingwaardig hoe creatief en gemotiveerd de studenten waren, gezien de zeer uitdagende omgevingsfactoren en beperkende omstandigheden waarin studenten moesten werken (soms in jeugdherbergen, soms in een park of in internet cafe). Het zou zeer interessant zijn over een paar jaar een tweede workshop op de zelfde locaties te organiseren om veranderingen in het stedelijk beeld nog beter te kunnen vatten. ir. Marc Koehler, architect en docent afdeling Context & Modernity
-49-
4. S T ED E L I J K E S C A N 4.1 De DĂŠrive 4.2 Stedelijke scan:
-50-
52 f ot o r egistr atie van de er var ing tij dens de D ĂŠr ive
54
4.3 Foto essays
56
4.4 Stedelijk DNA
62
-51-
4. 1 De DĂŠr i ve Shanghai
START
-52-
-53-
4. 2 S tedelij k e sc an: f o to re gi s t r a t i e va n de er va r i ng t i j den s de Dér i ve Transitions_
NETWORKS
Transfer zone_ Framed movement_ Junctions_ Intensity of people_
PUBLIC SPACE
Green spaces_ Actions and use_ Entrances_ Streetvendors_
INFORMAL CITY
Baggers_ Telephone numbers_ 'RPHVWLÀFDWLRQB Billboards night time_
ICONOGRAPHY
Billboards day time_ NETWORKS Movements Transitions Transfer Presentation
s n t
I m
PUBLIC SPACE
g
M o v e
a
m
e
e
Playing Sitting Moving Standing Green
Transparancy_
LIVELYNESS VISIBILITY
Western ornaments_ P
t y
ACCESIBILITY
l
c
e
A c t i v
i
Creative city Contrast Domestification
a
INFORMAL CITY
Chinese ornaments_ ICONIC ARCHITECTURE
-54-
Billboards Transparency Ornaments Materials
Materials_
-55-
4.3 Foto Essays
MENSEN IN HET GROEN, Danique Zimmerman Beijing, Shanghai, 2006
-56-
OVERGANGEN, Laura de Bonth Beijing, Shanghai, 2006
De stedelijke scan resulteerde in een aantal foto series welke een aantal interessante terugkerende fenomenen en patronen in de openbare ruimte kenmerken.
FRAMED MOVEMENT, Tobias Beekman Beijing, 2006
FRAMED MOVEMENT, Tobias Beekman Shanghai, 2006
-57-
COMMERCIELE EXPRESSIE DAG, Eva Dubbelboer, Jimmy Verhoeven, Philip Allin, Sarah van Apeldoorn, Sven van Oosten, Dirk Verhagen, Sanne de Groot Beijing, 2006
-58-
COMMERCIELE EXPRESSIE NACHT, Eva Dubbelboer, Jimmy Verhoeven, Philip Allin, Sarah van Apeldoorn, Sven van Oosten, Dirk Verhagen, Sanne de Groot Beijing, 2006
SLAPENDE MENSEN, Anneke Jalink Beijing, Shanghai, 2006
ENTREES, Joost van Ettekoven Shanghai, 2006
-59-
NEON RECLAME, Eva Dubbelboer Shanghai, 2006
-60-
STRAATPROFIELEN, Joost van Nes Beijing, Shanghai, 2006
MUREN, Laura de Bonth Beijing, 2006 TRANSPARANTIE, Sanne de Groot Beijing, 2006 INNOVATIEF MODERNISEREN, Cecile Giezen Shanghai, 2006
SPELEN IN DE OPENBARE RUIMTE, Hui-jun Chang Beijing, 2006
LEEUWEN, Cecile Giezen Beijing, 2006
MATERIALS - BEIJING MATERIALEN, Henk ten Kate
Beijing, 2006
MATERIALS - SHANGHAI MATERIALEN, Henk ten Kate
Shanghai, 2006
-61-
4. 4 S ted elij k e DNA : Re -pre se n t a t i e va n r i t mes en pa t r on en i n de open ba r e r u i m t e
NETWORKS
Functions_
COMMERCIAL RESIDENTIAL RECREATION
BUS
CAR
Mobility_
PUBLIC SPACE INFORMAL CITY
Intensity of people_
TOURIST PASSER-BY RESIDENT
Green spaces_ Actions and use_ Streetvendors_ Telephone numbers_ 'RPHVWLÀFDWLRQB
ICONOGRAPHY
BIKE
Ornaments_
LAUNDRY
CHINESE WESTERN ORNAMENTS
PLASTIC
Materials_
WOOD METAL GLASS STONE
AREA OF CASE STUDY: Behind the image The skyline of Pudong in relation to the
AREA OF CASE STUDY: VERTICAL CITY
diversity of flows and activities that ere
Het
urban
een
DNA
is
Bund, different times of the day.
IV UR
layer of experience
GP
AN HU
AREA OF CASE STUDY: PUBLIC SPACE
gesimplificeerde
weergave
The elevated highway creates a second
ER
taken place in the public domain of the
van
fenomenen, ritmes en patronen
die
ondekt
ROUTE
TOURIST
werden tijdens dérive.
PASSER-BY
RESIDENT
Op
deze
manier
kunnen relaties tussen verschillende
series
Billboards night time_ Billboards day time_
BILLBOARD AT NIGHT
BILLBOARDS DAYTIME
EB
TH
D
UN
en reeksen gevonden
N ’A
defineerde de positie en
AD RO
Interessante
en opvallende relaties
N YA
worden.
de onderwerpen van de case studies.
AD RO
-62-
AREA OF CASE STUDY: INFORMAL CITY Domestification of public space. Intensity
AREA OF CASE STUDY: PUBLIC SPACE
and flows of people high, streetvendors, low speed movements but hidden for
AD RENMIN RO
G HUAN OF CHEN TEMPLE
RENMIN ROAD
YU YUAN PARK
G
GUCHENG PARK
tourism. No western ornament.
-63-
5 . C A S E S T U D IES o n dekt e f enom enen verder gea na ly s eerd
-64-
5.1 Netwerken
66
5.2 Publieke ruimte
68
5.3 Informele stad
70
5.4 Iconografie
72
-65-
5.1 Netwerken
L au ra de B o n t h, T o bias B e e km a n, K oen K egel , B a r t v a n La k w i j k , T om K u i p er s
5.1.1 Filmfragmenten op en onder de snelweg
VERTICAL CIT Y Voortbewegend over een van de verhoogde snelwegen, ontstaat een prachtig gechoreografeerd uitzicht over de stad waarbij de toppen van banken, hotels en dure appartemententorens de skyline domineren. Taxi’s, tourbussen en dure auto’s zweven door het stadslandschap van hoge torens, waar de reizigers een filmische opeenvolging van ervaringen van het moderne Shanghai. Onder deze snelweg speelt zich de dagelijkse chaos van het werkelijke Shanghai zich af. Het straatbeeld wordt hier gedomineerd door immense stromen van auto’s en fietsers, de samenkomst van lokale informele systemen, straatverkopers en kleine winkels verbonden aan het fijnmazige netwerk van de stad. De ruimte onder de snelweg wordt gekenmerkt door een mix van regionale en locale bewegingen. Dit resulteerd in een hybryde programma in een complex compositie. Kansen tot ontmoeting doen zich veelvuldig voor. De dubbellaags snelweg creëert nieuwe ervaringen. Op deze manier werken de commerciële uitingen van de gebouwen op twee manieren. De stad krijgt een verticale gelaagdheid met verschillende snelheden en deelnemers. Wegen die direct verbonden zijn met de verhoogde snelweg blijken de meest winstgevende plaatsen te zijn voor grootschalige faciliteiten op straatniveau. De zichtbare verbondenheid van het stedelijk weefsel tot deze bewegingsruimtes op globale schaal schept kansen en de mogelijkheid voor gebouwen of zelfs hele wijken zichzelf zichtbaarder te maken op een hoger niveau, waardoor de verticaliteit van de stad versterkt wordt. -66-
5.1.2 Knooppunten en verbonden netwerken
ROOFTOPS BANKS APPARTMENTS HOTEL
BILLBOARDS
HYBRID PROGRAM SHOPS MARKETS PUBLIC SPACES -675.1.3 Verschillende belevingen
ver sc h i jn i n g svo r m geb r ui k ove rd a g
Pu d o n g
d e B und
00.00
2 0.00
13.0 0
07 .00
o n der zo eksvra a g
J o o s t van Ne s , S an de r Pot j er, Annek e Ja l i nk , Anne M ei bor g, D a ni q u e Z i m m er m a n, H u i - Ju ng Chan g
geb r ui k ‘s na c ht s
5.2 PUBLIEK DOMEIN
-68-
5. 2. 1 intensiteit geb r u i k o p e n b a re r u i mte ‘ de Bu n d ’
5 . 2 . 2 d r i e zo ne s langs d e B und
oc htend
avo n d
vec hten voo r s c h a du w
fl a n e re n i n de avo n du re n
niet
00.00
2 0.00
13.0 0
07. 00
o chtend gymnast iek
middag
5 .2 .3 G e b r ui k o p e nb are r ui mte N anj i ng ro ad
-69-
5.3 INFORMELE STAD
M ilan B e rg h, A n ja M ark ov i c , C ec i l e G i ez en, H enk t en K a t e, Joos t v a n Et t ek ov en, Si m on D ro o g
Dualiteit
5. 3. 1 Wester se st raat vs C hinese id ent iteit
5.3.2 d e oud e lilongs word en snel weggevaagd
-70-
5 . 3 . 3 d o o rgang en naar een andere wereld d ru k ke weg m et wester s e f a c a d e s
m eergezin swo n in g
co mme rc i e e l g e br u i k o pe n ba re r u i mte bi j overg ang naar de li long
o n d e r ve rd e l i n g n a a r ve r s c h i l l e n d e straten -71-
5.4 ICONOGRAFIE
Dirk V e rhag e n , E va Du bbe lboer, Ji m m y Ver h oev en, Ph i l l i p Al l i n, Sa nne de G r oot , Sa r a h v a n Ape ldo o rn , S v e n v an Oo ste n
BEHIND THE IMAGE De skyline van Pudong functioneert als een belangrijk landmark die overdag en ’s avonds bezoekers richting de Bund trekt. De torens van Pudong zijn behoudend geplaatst, zodat ze een instant skyline vormen, zichtbaar vanuit het hart van de stad (de Bund). Dit is een bijzondere conditie gezien het feit dat skylines normaliter alleen zichtbaar zijn vanaf een afstand van het centrum. In tegenstelling tot Pudong, moet je om de iconische skyline van Manhattan te ervaren de rivier oversteken en het centrum uitgaan.
3
2
Wanneer men verder langs de Huangpu rivier, loopt verdwijnt gecreëerde skyline. Lopen langs de rivier openbaart een facade van hoogbouwtorens, alleen zichtbaar vanaf een beperkte zone aan de Bund. De beroemde, in de avonduren belichtte, skyline Shanghai’s beeldkenmerk, terug te vinden op veel postkaarten, verschijnt alleen op deze
1
5.4.1 Panorama posities 1,2,3 and 4
-72-
4 4
specifieke zone en concentreert de toeristische en recreatieve activiteiten in dit gebied. Het resultaat is dat andere gebieden langs de rivier die verder van dit punt verwijderd, minder levendigheid kennen en commercieel onderontwikkeld. De skyline is als een film set op stedelijke schaal.
4
In de toekomst kan de ontwikkeling van meer wolkenkrabbers in Pudong er voor zorgen dat aan de Bund zijde, waar de wolkenkrabbers op een iconische wijze kunnen worden ervaren, de potenties voor toerisme en leisure activiteiten vergroten.
3
2
1
5.4.2 Panorama 1,2,3 and 4
5.4.3 Toerisme en Leisure op de Bund
-73-
Tent oons tel l i ng ‘Dutch architects in Booming China’, TU Delf t 2 006
-74-
-75-
Tet oons tel l i ng RAP architectuurcentrum, ‘he t beeld van China’ 2 007
-76-
AD RO
EB
’ AN
AD RO
TH
’A
EB
N YA
TH
>>
>>
PUDONG
UR
N
D NG>>
NG
DO
GP
YAN
THE BUN PUDO
PU
AN HU IVE R
UN D
UN D
-77-
Workshop China 2007
-78-
presentatie Beijing
workshop Shanghai
Fotoreeksen Beijing
Derive Beijing -79-
Tentoonstelling Shanghai,‘Behind the image’ Creative industry week 2007
-80-
-81-
6. SLOTWOORD Op het snijpunt van het versnelde ontwikkelingsproces van de markteconomie en het regime van het communisme, wordt in China een nieuwe realiteit gecreëerd. Een realiteit die wordt gekarakteriseerd door een constante bevolkingsgroei, economische vooruitgang en een stedelijke ontwikkeling in nog nooit eerder vertoont tempo en op fenomenale schaal. Steden als Beijing en Shanghai ondergaan een transformatie van modernisering, door de aanleg van kantorenwijken, commerciële centra, highrise appartementen, en infrastructurele elementen die de oude stadstructuren laten verdwijnen. Dit resulteert in grootschalige projecten die wereldwijde aandacht krijgen. Om de snelle groei bij te benen worden internationale architecten ingevlogen welke in hoog tempo, nieuwe gebouwen en woonwijken ontwerpen, maar waarbij de tijd voor analyse en conceptvorming steeds beperkter wordt. Het doel van de workshop ‘Behind the image’, waarbij 24 Nederlandse, 10 Chinese studenten en verschillende architecten uit Nederland en China betrokken waren, was op basis van een experimentele analyse methode een authentieke lezing van stedelijke fenomenen in Beijing en Shanghai te ontwikkelen en registreren. Op deze manier is geprobeerd een clichélezingen van de stad te omzeilen en meer van de stedelijke identiteit van de Beijing en Shanghai te ontdekken. De methode van analyse, een verkennende bustour, het fietsen van onvoorspelbare routes en de gesprekken met Chinese studenten en architecten hebben nieuwe inzichten en ervaringen opgeleverd. De indrukken die tijdens de routes zijn opgedaan, vormden niet alleen een waardevolle toevoeging aan de reis, maar bracht -82-
ook onbekende identiteiten van de Chinese steden naar boven. Met de eigen fascinaties als uitgangspunt heeft iedereen de routes op zijn eigen manier beleefd en ervaren. Het doel om eenduidige verbanden te leggen tussen de verschillende reeksen, om zo tot nieuwe vragen en conclusies te komen, bleek moeilijk. Het experimentele karakter van de workshop reflecteerde ook op de aanpak en methode. Dit neemt niet weg dat de verkregen resultaten zeker van waarde zijn en de methode potentie heeft doorontwikkeld te worden. Als quickscan analyse methode voor complexe stedelijke situaties kan de methode beginpunt zijn voor vervolgonderzoek of uitgangspunten bieden voor ontwerp in een dergelijke complexe stedelijke context. Wellicht biedt de volgende Stylos grote reis een uitgelezen kans voor doorontwikkeling van de methode. Bij deze willen we alle deelnemers bedanken voor hun enorme inzet voor en tijdens de reis in soms ondragelijke tempraturen, tijdstippen en ruimtes. Dankzij de inzet van de totale groep is het mogelijk geweest in zo’n korte tijd zoveel gegevens te verzamelen en te verwerken. Daarnaast willen we Marc Koehler en Marc Schoonderbeek bedanken voor hun coördinerende rol als docenten en Marc Koehler in het bijzonder voor zijn bijdrage aan de tentoonstelling tijdens de Creative Industry week in Shanghai, 2007.
Dirk Verhagen, Laura de Bonth en Milan Bergh.
-83-
-84-
-85-
China creëert een nieuwe stedelijke realiteit in de snel groeiende markteconomie van zijn communistische staat. Deze realiteit wordt gekarakteriseerd door constant groeiende inwonersaantallen in de steden en een zeer sterke economische groei. Hierdoor veranderen steden als Beijing en Shanghai in een hoog tempo op het gebied van stedelijke structuur, programma en beeld. Door tijdsdruk in de ontwerpfase, missen veel nieuwe gebouwen en stedelijke gebieden een goede relatie met hun omgeving zowel fysiek als historisch en sociaal-cultureel. Het zijn ontwerpen met een instant identiteit. Omdat de stedelijke condities van Chinese steden te complex is om te registreren en analyseren met traditionele middelen, was het doel van de workshop ‘Behind the image’ nieuwe strategieën te ontwikkelen waarmee sneller een diepgaander, gelaagder en daarmee authentieker beeld van (een deel van) een stad gevonden kan worden. Deze methode is bedoeld als startpunt voor verder onderzoek, maar kan ook gebruikt worden als begin van ontwerpprojecten die ‘Behind the image’ willen reiken. -86-