Copper Architecture Forum 2018 44 POLAND

COPPER ARCHITECTURE FORUM

44

44

POLSKI

COPPERCONCEPT.ORG 1

OD REDAKCJI

4–7

8 – 13

22– 25

14 – 17

ARCHITEKTURA MIEDZI INSPIROWANA PRZEZ PROJEKTANTÓW W tym wydaniu koncentrujemy się na nowych, badanych przez architektów możliwościach współczesnego projektowania, które rozszerzają zastosowania miedzi i jej stopów poza liczne, ugruntowane i obecnie dostępne, powierzchnie, formy i systemy instalacji.

Nasz pierwszy artykuł rozpatruje własne biuro architektów (strony 4-7), chrakteryzujące się trójwymiarową powierzchnią z mosiądzu, formowaną przy użyciu technik wytłaczania hydraulicznego, oraz to jak jej wygląd zaczął ewoluować z upływem czasu. Następnie zobaczymy, jak łuszcząca się kora platanów otaczających nowe dobudowy do muzeum (strony 8-13) znajduje odzwierciedlenie w projekcie elewacji pokrytej indywidualnie wykonanymi gontami z brązu, która subtelnie dostosowuje się do przyległego kościoła i ogrodów.

Chociaż w naszym następnym projekcie – kompleksie sportowym (strony 14-17) – w wielopłaszczyznowych elewacjach ze złotego stopu zastosowano tradycyjną technikę łączenia na rąbek stojący, elewacje te są jednak na wskroś nowoczesne i fragmentują prostopadłościenną bryłę budynku. Nasz główny artykuł bada nowe dobudowy do ikonicznej Mennicy Paryskiej (strony 18-21), charakteryzujące się przezroczystą powłoką z perforowanych paneli miedzianych, niemal sugerujących, że to z nich były bite monety.

Przechodząc dalej, nieskazitelne wykonanie obróbek blacharskich skromnej wielkości pawilonu (strony 22-25) tworzy złoty klejnot. Tutaj, zwodniczo prosta koncepcja architektów rozpościera na płaski dach pokryty elewacyjnymi kasetonami ze złotego stopu, zachowując wszędzie idealnie gładkie krawędzie.

Przykładowe podejście do obróbek definiuje także budynek nowej siedziby firmy (strony 26-27), wykonany z elewacyjnego betonu, zwieńczony wyrazistą „skrzynką” całkowicie pokrytą zieloną, wstępnie patynowaną miedzią.

Jak widzieliśmy w tym i poprzednich wydaniach, złoty stop miedzi z aluminium i cynkiem jest nadal popularny we wszystkich rodzajach projektów. W przypadku dużej przebudowy (strony 28-31) obiektu wpisanego na listę światowego dziedzictwa, architekci pragnęli jednak znacznie szybszego przejścia od początkowo lśniącej, złotej powierzchni do matowego odcienia, przez zastosowanie fabrycznie wykonanego szczotkowania na indywidualne zamówienie.

Nasza ostatnia realizacja to organiczna forma spowijająca kawiarnię i kusząca do niej klientów (strony 32-33), wykonana 18-wiecznymi technikami poszycia, których zastosowanie stało się możliwe dzięki metodom komputerowo wspomaganego projektowania. Kończymy istotnym uaktualnieniem informacji na temat zastosowań miedzi w architekturze (strony 34-35) oraz jak podchodzić do systemów oceny efektywności środowiskowej.

Mamy nadzieję, że z przyjemnością czytacie to wydanie Zespół redakcyjny

Copper Architecture Forum 44, może 2018

Wydawca: Nigel Cotton, ECI

Copper Architecture Forum jest częścią “Europejskiej Kampanii Miedź w Architekturze”. Magazyn jest publikowany dwa razy w roku w nakładzie 25 000 egzemplarzy.

Redaktor naczelny: Robert Pintér

Magazyn jest rozprowadzany wśród architektów i specjalistów w dziedzinie budownictwa w całej Europie, a także poza Europą, w językach: angielskim, czeskim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim, polskim, rosyjskim, węgierskim i włoskim.

E-mail: editorialteam@copperconcept.org Adres: CAF, European Copper Institute, Avenue de Tervueren 168 b-10, B-1150 Brussels, Belgium Opracowanie graficzne i produkcja: ECI Druk: Copy & Consulting Kft., Węgry

Redaktor: Chris Hodson RIBA Zespół redakcyjny: Ari Lammikko, Chris Hodson, Graeme Bell, Herbert Mock, Hermann Kersting, Robert Pinter Panel redakcyjny: Birgit Schmitz, De birgit.schmitz@copperalliance.de Kazimierz Zakrzewski, Pl kazimierz.zakrzewski@copperalliance.pl Marco Crespi, It marco.crespi@copperalliance.it Nicholas Hay, UK nick.hay@copperalliance.org.uk Nikolaos Vergopoulos, Gr nick.vergopoulos@copperalliance.gr Nuno Diaz, Es nuno.diaz@copperalliance.es Olivier Tissot, Fr olivier.tissot@copperalliance.fr Pia Voutilainen, Se, No, Fi, Dk pia.voutilainen@copperalliance.se Robert Pintér, Hu, Cz, Svk, Ru robert.pinter@copperalliance.hu Yolande Pianet, Benelux yolande.pianet@copperalliance.eu © Copper Architecture Forum 2018

2 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

44

26 – 27

SPIS TREŚCI

28 – 31

32 – 33

18 – 21 OKŁADKA: Mennica Paryska Zamów własny darmowy drukowany egzemplarz magazynu, a także czytaj poprzednie wydania na copperconcept.org 2 ARCHITEKTURA MIEDZI INSPIROWANA PRZEZ PROJEKTANTÓW – komentarz redakcji 4 – 7 WYTŁACZANY MOSIĄDZ – modułowy budynek biurowy w Gratzu, Austria, z innowacyjną zewnętrzną powłoką z tłoczonego mosiądzu o trójwymiarowej powierzchni, przypominającej przeplataną trzcinę

34 – 35

Zdjęcie: Benjamin Chelly (przednia okładka) Aitor Orti (tylna okładka)

22 – 25 KRAWĘDZIE ZŁOTEGO STOPU – nienagannie wykonany pawilon pokryty złotym stopem miedzi usytuowany w sercu nowej dzielnicy mieszkaniowej Monachium 26 – 27 POŁĄCZENIE MIEDZI I BETONU – nowa siedziba przedsiębiorstwa w Bawarii śmiało obwieszcza swoją obecność wysuniętą bryłą górnej kondygnacji, pokrytą zieloną miedzią

8 – 13 PONADCZASOWY BRĄZ – pokryta brązem rozbudowa Muzeum Historii Ogrodów w jednym z historycznie najważniejszych i stawiających szczególne wyzwania miejsc w Londynie, emanuje ponadczasową jakość

28 – 31 FINALIZACJA PRZEBUDOWY PLACU – żebra ze stopu miedzi, wykończone indywidulanie wykonanym szczotkowaniem, odgrywają kluczową rolę w ukończeniu przebudowy jednego z historycznych placów Edynburga

14 – 17 SPORTOWE ZŁOTO – nowy kompleks sportowy w pobliżu Marsylii pokryty złotym stopem miedzi ma podnosić znaczenie sportu wśród lokalnej społeczności

32 – 33 MIEDŹ I KAWA – nawiązująca do kielicha kwiatu orchidei, nakryta miedzianym dachem kawiarnia silnie zaznacza swój rzeźbiarski charakter w wymagającym londyńskim otoczeniu

18 – 21 DYNAMICZNA META(L)MORFOZA – współczesne, pokryte miedzią, interwencje architektoniczne nawiązują do historycznej roli Monnaie de Paris, najstarszej na świecie nieprzerwanie działającej mennicy

34 – 35 Miedź architektoniczna i efektywność środowiskowa budynków – aktualizacja informacji nt. właściwości użytkowych, produkcji, recyklingu i ciągłego doskonalenia oraz stosowania ocen środowiskowych

© Copper Architecture Forum 2018 COPPERCONCEPT.ORG 3

WYTŁACZANY MOSIĄDZ

4 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Zdjęcie: Viereck Architekten ZT - GmbH

Ten modułowy budynek biurowy w Gratzu, Austria, jest zdefiniowany przez innowacyjną zewnętrzną powłokę z tłoczonego mosiądzu o trójwymiarowej powierzchni, przypominającej przeplataną trzcinę.

Koncepcja pracowni Viereck Architekten’s [BOX:09] wykorzystuje znormalizowane, prefabrykowane i w pełni wykończone moduły do stworzenia jednoprzestrzennych pomieszczeń mieszkalnych i biurowych. Indywidualne jednostki modułowe, o powierzchni około 20m2 są w całości wykonane fabrycznie wraz ze ścianami, dachem i podłogami, łącznie z wykończeniem i instalacjami mediów. Na miejscu moduły po prostu łączy się ze sobą za pomocą śrub rzymskich, bardzo szybko tworząc budynek zgodnie z potrzebą. Ten przykład – własne biuro architektów ustawione ponad parkingiem samochodowym – w pełni wykorzystuje działkę o szczególnie silnych ograniczeniach.

HYDRAULICZNIE WYTŁACZANE PANELE Kluczowe znaczenie dla architektury budynku mają elewacje wykonane z mosiężnych paneli o charakterystycznym trójwymiarowym wzorze powierzchni przypominającym przeplataną trzcinę. Panele zostały wykonane przez specjalistyczne przedsiębiorstwo stosujące technikę wytłaczania hydraulicznego, która optymalnie wykorzystuje kowalność miedzi i jej stopów. Arkusze mosiężnej blachy są tu formowane plastycznie za pomocą płynu hydraulicznego który pod wysokim ciśnieniem wtłacza metal do matrycy lub formy, wykonanej specjalnie dla konkretnego projektu.

Proces ten umożliwia dokładne i powtarzalne wykonywanie złożonych trójwymiarowych kształtów. Następnie w procesie produkcji modułu każdy panel o wymiarach 175 x 65cm był klejony do podłoża przy zastosowaniu specjalnego systemu gwarantującego jakość i trwałość.

Zdjęcie: Wolfgang Croce

COPPERCONCEPT.ORG 5

2009 Zdjęcie: Andreas Tischler

EWOLUUJĄCA POWIERZCHNIA MIEDZI I JEJ STOPÓW W ARCHITEKTURZE Tworzenie się naturalnej patyny jest jedną z unikalnych cech miedzi. Wystawiona na działanie czynników atmosferycznych miedź tworzy z czasem warstwę ochronnej patyny, która czyni ją odporną na wpływy atmosferyczne i trwałą na wiele pokoleń.

Wygląd miedzi i jej stopów – takich jak mosiądz – zależy w znacznym stopniu od sposobu, w jaki tworzy się warstwa ochronnej patyny, jej grubości i składu chemicznego. Wyniki badań naukowych potwierdzają, że stopień i szybkość zmian powierzchni zależą przede wszystkim od: •

•

• •

jakości powietrza i warunków atmosferycznych: stężenie zanieczyszczeń w powietrzu, osadzanie się cząstek i przeważające warunki pogodowe mają znaczny wpływ na skład patyny, odległości od morza: materiały znajdujące się w miejscach narażonych na bryzgi wody morskiej szybko pokrywają się patyną w odcieniu zielonym, podczas gdy na materiałach umieszczonych w środowisku miejskim tworzy się patyna w odcieniu ciemnobrązowym, składu stopu, nachylenia i orientacji powierzchni.

6 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Zmiany są powolne, stopniowe i niezupełnie przewidywalne – podobnie jak pogoda, która z kolei jest czynnikiem odpowiadającym za ciągłe przemiany miedzi. Skład chemiczny i ochronne właściwości patyny są zdeterminowane głównie przez koncentrację dominujących zanieczyszczeń w powietrzu i warunki środowiskowe. Oddziaływanie patyny z lokalnymi warunkami atmosferycznymi określa wygląd powierzchni oraz to, jak zmienia się ona z upływem czasu.

Miedź

W ciągu kilku dni ekspozycji na warunki atmosferyczne, powierzchnia zaczyna utleniać się, zmieniając barwę na kasztanowo brązową, która w przeciągu kilku lat stopniowo ciemnieje, a później może przybierać postać typowej, zielonej patyny.

Brąz

Stop miedzi i cyny. Początkowo ciepła, czerwonawobrązowa powierzchnia zmienia się w charakterystyczny sposób pod wpływem czynników atmosferycznych. Brązowo-czerwona oksydacja powierzchni, o brązowo-szarym odcieniu, jest typowa dla tego stopu. Materiał następnie stopniowo zmienia barwęna ciemnobrązowy antracyt, a późniejsza zielona patyna tworzy się znacznie wolniej niż na czystej miedzi.

Architekci: Viereck Architekten Wyrób z miedzi: TECU® Brass wave

2012 Zdjęcie: Angelo Kaunat

Złoty stop miedzi

Materiał w kolorze złota jest stopem miedzi z aluminium i cynkiem, który jest bardzo stabilny. W oddziaływaniu ze środowiskiem zachowuje się odmiennie od czystej miedzi, ponieważ posiada cienką warstwę ochronną tlenku powstającą w produkcji, zawierającą wszystkie trzy pierwiastki stopowe. Dzięki temu powierzchnia zachowuje swój złoty kolor bez ograniczenia w czasie i tylko traci nieco ze swego blasku w miarę pogrubiania się warstwy tlenku pod wpływem czynników zewnętrznych, przybierając matowozłoty wygląd.

Mosiądz

Mosiądz jest stopem miedzi i cynku, o początkowo charakterystycznym złoto-żółtym kolorze. Powierzchnia wystawiona na działanie czynników atmosferycznych, zaczyna ciemnieć w ciągu tygodni może zmienić barwę na ciemnobrązową zaledwie w przeciągu roku. Powierzchnia, początkowo lśniąca, stopniowo matowieje. Na ogół starsze pionowe powierzchnie pozostają ciemnobrązowe, a niebieska/ zielona patyna może, w końcowym efekcie, powstawać na dachach i innych powierzchniach, gdzie woda deszczowa utrzymuje się dłużej.

Powyższe fotografie, wykonane w odstępie około 3 lat, ukazują zmiany wyglądu mosiądzu zachodzące z upływem czasu pod wpływem środowiska. Proces ten był bardziej szczegółowo badany w innym projekcie, przedstawionym w naszym wydaniu nr 42/2017 (strony 34-37).

Chris Hodson

EWOLUCJA MIEDZI

EWOLUCJA POWIERZCHNI NA COPPER CONCEPT Aby znaleźć więcej przykładów realizacji architektonicznych oraz informacje na temat ewolucji miedzi i jej stopów z upływem czasu, przejdź do copperconcept.org/en/references i włącz filtr “surface evolution” lub zeskanuj kod QR. Broszura na ten temat jest także dostępna copperconcept.org/en/publications

COPPERCONCEPT.ORG 7

PONADCZASOWY BRĄZ 8 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Zdjęcie: David Grandorge

COPPERCONCEPT.ORG 9

Pokryta brązem rozbudowa muzeum w jednym z historycznie najważniejszych i stawiających szczególne wyzwania miejsc w Londynie, promieniuje ponadczasową jakością – pomimo użycia nowoczesnych, lekkich technik budowy.

Architekci z pracowni Dow Jones Architects omawiają swój projekt.

Dow Jones Architects

Architekci: Dow Jones Architects Instalator miedzi: Richardson Roofing Wyrób z miedzi: Nordic Bronze Fotografie: Anthony Colemen - o ile nie zaznaczono inaczej

10 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Muzeum Historii Ogrodów jest zwrócone w stronę Tamizy i położonego na przeciwległym brzegu Parlamentu i przylega do Pałacu Lambeth, będącego od 800 lat londyńską rezydencją Arcybiskupa Canterbury, zwierzchnika kościoła anglikańskiego. Muzeum mieści się w zabytkowym, zdesakralizowanym kościele St. Mary w Lambeth i rozsławia historię, kulturę i projektowanie ogrodów.

Pierwszy etap naszej pracy w 2008 r. obejmował dwupoziomową galerię wewnątrz kościoła, stworzenie nowych galerii, sali edukacyjnej i magazynu, oraz wzmocnienie nawy głównej jako przestrzeni dla wydarzeń.

Umożliwiło to muzeum rozwinięcie wielu różnorodnych wydarzeń oraz działań o charakterze edukacyjnym i w pierwszym roku wytworzyło 400% wzrost liczby zwiedzających.

WYRAZISTA OBECNOŚĆ W MIEŚCIE

Pawilony , połączone przeszklonym krużgankiem opasującym nowy ogród zaprojektowany przez Dana Pearsona, zapewniają pomieszczenia dla nauki i działalności lokalnej społeczności oraz kawiarni. Biura, warsztaty i inne pomieszczenia pomocnicze wypełniają przestrzeń pomiędzy kościołem a otaczającym ogród murem. Działka prezentowała liczne wyzwania, w tym chronione drzewa, zabytkowe groby i widoki na Pałac Lambeth, jak również 36 000 ciał pochowanych na starym cmentarzu.

Naszym rozwiązaniem jest lekka, pokryta brązem konstrukcja, posadowiona na 300 mm betonowej płycie fundamentowej.

WESTMINSTER BRIDGE PARLAMENT

TAMIZA

W drugim etapie, który zwyciężył w konkursie w 2013 r., nastąpiła rozbudowa muzeum, zarówno wewnątrz istniejącego budynku jak też w obrębie dziedzińca. Muzeum, mieszczące się w budynku kościoła, często było mylnie uważane za część sąsiadującego Pałacu Lambeth. Nasz nowy budynek wprowadza bardzo potrzebną, wyrazistą obecność w mieście – grupę pokrytych brązem pawilonów o drewnianej konstrukcji szkieletowej, zwróconych frontem do ulicy.

LAMBETH BRIDGE

PAŁAC LAMBETH

MUZEUM HISTORII OGRODÓW

COPPERCONCEPT.ORG 11

12 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

MIEDŹ W ZBLIŻENIU

Konstrukcja dachu ciepłego: - Konstrukcja zielonego dachu na deskowaniu ze sklejki - Sztywna płyta izolacyjna - Folia paroprzepuszczalna - 18mm deskowanie ze sklejki WBP - Listwy dla zapewnienia spadku - 150mm belki stropowe - Wykończenia wewnętrzne na podwieszanym suficie MF

Zwieńczenie ściany wykonane z brązu, dopasowane do deski okapowej. Szczegóły wykonania kapinosa określi specjalista.

Konstrukcja ściany: - Okładzina z gontów z brązu - Folia paroprzepuszczalna - 8mm sklejka WBP - 50mm przestrzeń wentylacyjna utworzona za pomocą listew z impregnowanego drewna miękkiego - Folia paroprzepuszczalna - 18mm sklejka WBP - 150mm drewniana konstrukcja ramowa wypełniona sztywną płytą izolacyjną - 25mm sztywna płyta izolacyjna - Warstwa paroizolacyjna - 12mm sklejka - 12,5m płyta kartonowo gipsowa wykończona gładzią tynkarską

INDYWIDUALNIE WYKONANE GONTY Pawilony są pokryte wykonanymi indywidualnie gontami z brązu, układanymi tak, aby odzwierciedlały przypominającą łuski korę otaczających platanów. Platany zostały sprowadzone do Wlk. Brytanii przez królewskiego kolekcjonera roślin Johna Tradescant’a, który jest pochowany na tutejszym przykościelnym cmentarzu i dał początek temu muzeum.

W celu zbadania różnych opcji materiału okładzinowego: brązu, mosiądzu i wstępnie oksydowanej miedzi, została zbudowana makieta elewacji naturalnej wielkości.

Ostatecznie został wybrany brąz, gdyż pod wpływem czynników atmosferycznych będzie on zmieniał kolor od lśniącej miedzi do ziemistego, czekoladowego brązu.

Taki kolor spowoduje, że budynek nie będzie wysuwać się na pierwszy plan na cmentarzu, pozwalając silniej wyeksponować obecność ogrodu i kościoła. Niektóre płaskie dachy są również pokryte brązem, obok obsadzonych roślinnością „zielonych dachów”.

Konstrukcja ciepłego dachu - Pokrycie brązem na rąbek leżący - Folia paroprzepuszczalna - 25mm sklejka - Sztywna płyta izolacyjna - Panel izolacji próżniowej - Warstwa paroizolacyjna - 18mm sklejka WBP - Listwy dla zapewnienia spadku - 150mm belki stropowe - Wykończenia wewnętrzne na suficie podwieszanym MF

Panel deski okapowej pokryty brązem

Gonty z brązu, o wymiarach 950 x 450mm są ułożone naprzemiennie i rozsunięte w poziomie o 150 mm; posiadają ukryte mocowania i są zagięte na krawędziach celem usztywnienia. Gonty były formowane na miejscu i są mocowane do odpornej sklejki szkutniczej oddzielonej folią paroprzepuszczalną. Za nią znajduje się 50mm przestrzeń wentylacyjna, oddzielona listwowaniem od kolejnej warstwy sklejki szkutniczej, mocowanej do izolowanej drewnianej ramy budynku. Gonty z brązu zostały także zastosowane w niektórych miejscach wewnątrz budynku.

Gonty ściśle spowijają elewację, stykając się z oknami i z konstrukcją ciepłego dachu tworzą wyrazisty kontur budynku. Wywietrzniki wentylacji wyciągowej są zintegrowane z gontami okładziny elewacyjnej za pomocą wykonanych na zamówienie deflektorów z brązu, wyprowadzonych na zewnątrz ściany.

WIĘCEJ ONLINE COPPERCONCEPT.ORG 13

SPORTOWE ZŁOTO

14 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

“

złoty stop miedzi – piękny, solidny, nieprzemijający i przebarwiający się pod wpływem czynników atmosferycznych, który wie jak starzeć się szlachetnie

COPPERCONCEPT.ORG 15

Chris Hodson

RADOSNE I DYNAMICZNE

Wielopłaszczyznowe fasady ze złotego stopu miedzi fragmentują prostopadłościenną formę nowego kompleksu sportowego w la Fare les Oliviers, w pobliżu Marsylii. Pomogły także urzeczywistnić pragnienie architekta, jakim było uwydatnienie znaczenia sali gimnastycznej i sportu dla lokalnej społeczności, zakorzenionego już przez starożytnych Greków i Rzymian.

Pracownia Atelier Montecristo optymalnie dostosowuje projekt do 4-metrowego spadku wzdłuż nachylonej działki, utrzymując stosunkowo konsekwentną linię dachu. Główne przestrzenie sportowe są zagłębione w zboczu terenu, na poziomie stadionu piłkarskiego, podczas gdy pomieszczenia recepcyjne znajdują się wyżej, na poziomie wejścia do obiektu.

Architekci: Atelier MONTECRISTO i Fabrice Giraud Architecte DPLG Instalator miedzi: Dautremer – Gap Wyrób z miedzi: TECU® Gold Fotografie: Florent Joliot

16 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

WIĘCEJ ONLINE

Wszystkie elewacje i powierzchnie dachu są pokryte blachą ze stopu miedzi z aluminium i cynkiem, o głębokim złotym kolorze, ułożoną na drewnianej ramie i łączoną tradycyjną techniką na rąbek stojący. Stop miedzi został wybrany ze względu na jego trwałość i proekologiczny charakter, uznany przez architektów za: „piękny, solidny, nieprzemijający i przebarwiający się pod wpływem czynników atmosferycznych, który wie jak starzeć się szlachetnie”.

Architektoniczne potraktowanie elewacji jest radosne i dynamiczne, odzwierciedlając kontury otaczających wzgórz.

Długie elewacje – wschodnia i zachodnia – są dużymi, prostymi płaszczyznami, zaginanymi wzdłuż pionowych linii. Wschodnia elewacja wita odwiedzających sekwencją postaci „sportowych gigantów” wyciętych z lakierowanej stalowej blachy, umieszczonych przed frontem poziomego przeszklonego pasa. Całą wysokość budynku ujawnia tylko południowa elewacja, z szeregiem przypominjących klejnoty, trójkątnych powierzchni ze złotego stopu miedzi umieszczonych na szkielecie z drewnianej kraty, kontrastujących z formą budynku.

COPPERCONCEPT.ORG 17

DYNAMICZNA META(L)MORFOZA

18 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

DYNAMICZNE FASADY

Głównym akcentem architektonicznym lewego brzegu Sekwany jest Hotel de la Monnaie, będący klasycznym przykładem osiemnastowiecznego neoklasycyzmu. Ostatnio realizowany projekt renowacyjny obejmuje współczesne, pokryte miedzią, interwencje architektoniczne związane z historyczną rolą tego budynku, jako siedziby Mennicy Paryskiej – Monnaie de Paris – najstarszej na świecie, nieprzerwanie działającej mennicy.

Oryginalny budynek, zaprojektowany przez Jacques-Denis Antoine’a, z powodzeniem łączył okazały pałac z masywnego, głęboko boniowanego kamienia, w istocie z fabryką.

Rozciąga się on wokół wielkiego wewnętrznego dziedzińca, z położonymi przy nim bocznymi dziedzińcami, a jego tył jest ograniczony ukośnie przebiegającą ulicą.

COPPERCONCEPT.ORG 19

Pięcioletni projekt renowacyjny, znany jako „Méta(l)morfozy” miał na celu przerwanie izolacji usytuowania obiektu, szczególnie w tylnej części, umożliwienie publiczności jego powtórne odkrycie i stworzenie zachęcającego wejścia do muzeum mennicy – Musée du Conti. Projekt ten przywraca do działania rzemiosło, które było tu uprawiane od czasu utworzenia mennicy i przenosi je w nowoczesne środowisko.

Architekci: Atelier d’architecture Philippe Prost Instalator miedzi: BAUDIN Chateauneuf Wyrób z miedzi: naturalna miedź Fotografie: Philippe Prost, architecte / AAPP © adagp – 2017 © Aitor ORTIZ

WIĘCEJ ONLINE 20 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

OK SUGESTYWNY MATERIAŁ Projektanci – Atelier d’architecture Philippe Prost, poszukiwali dla nowej interwencji nowoczesnego rozwiązania architektonicznego, które współgrałoby z neoklasycystycznym kamiennym oryginałem i nawiązałoby z nim dialog. Było dla nich oczywiste, że metal jest właściwym surowcem dla tej realizacji – żywej architektury, przywodzącej na myśl używane tu materiały i biegłość w rzemiośle menniczym.

W szczególności, w swojej koncepcji miedzianej, nieprzemijającej i odnawialnej powłoki ścian i dachów, pragnęli oddać długą historię Mennicy, wiążącą się recyklingiem monet. Nie budzi więc zdziwienia, że pokrywające elewacje miedziane panele, wyglądają jakby to z nich były bite monety. Regularny wzór kolistych perforacji zapewnia przejrzystość, jak również ocienienie okien, które można regulować za pomocą otwieranych miedzianych okiennic.

Chris Hodson

COPPERCONCEPT.ORG 21

KRAWĘDZIE ZŁOTEGO STOPU

22 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Chris Hodson Pięknie wykonany i wykończony pawilon, pokryty nieskazitelnym złotym stopem miedzi, zaprojektowany przez Maisch Wolf Architekten jest usytuowany w sercu Baumkirchen Mitte, nowej dzielnicy mieszkaniowej Monachium.

Średniej wysokości blok mieszkalny, będący częścią rewitalizacji terenu dawnych kolejowych zakładów remontowych, oddziela nową dzielnicę i jej otwarte przestrzenie publiczne od ruchliwej linii kolejowej. Północna elewacja została potraktowana jako bariera akustyczna dla linii kolejowej, natomiast południowe frontony otwierają się w regularnym rytmie prywatnych ogrodów i balkonów i są nakryte dachowymi tarasami.

COPPERCONCEPT.ORG 23

MIEDŹ W ZBLIŻENIU

ZŁOTY KLEJNOT Wszystkie zewnętrzne płaszczyzny pawilonu, potraktowanego jako złoty klejnot, są pokryte kasetonami ze złotego stopu miedzi z ukrytymi łączeniami i mocowaniami dla uzyskania płaskich powierzchni. Kasetony są układane na ukośnej kracie, która z iluzoryczną prostotą przechodzi wokół naroży. Podobnie, krawędzie wokół przeszklonych otworów są ostre, czyste i w widoczny sposób pozbawione listew maskujących, obróbek blacharskich i innych dodatków – wynik inteligentnego i fachowego wykonania obróbek.

Meandrujący blok mieszkalny otacza urządzony zielenią teren oraz wielofunkcyjny pawilon, położony w centrum tej społeczności. Złoty pawilon, o nieregularnej pięciokątnej formie rzutu, jest widoczny z każdego mieszkania i pod każdym kątem, także z góry. Staranny projekt i wykonanie obróbek elewacji i dachu, w całości pokrytych złotym stopem miedzi, miały zatem krytyczne znaczenie dla jego sukcesu.

Przykładowo, konwencjonalne parapety okienne zostały na połączeniu z pokryciem elewacji zastąpione przez czystą krawędź, ukrywającą małą rynienkę odprowadzającą deszczówkę. Romboidalne kasetony zapewniające wodoszczelność elewacji, na prawie płaskim dachu spoczywają na bitumicznej folii wodoszczelnej z ukrytymi rynnami, wewnętrznymi rurami spustowymi oraz przelewem służącym do wykorzystania wody deszczowej. Zastosowanie trzech okien dachowych, z których każde jest innego rodzaju, okazało się szczególnie wymagającym zadaniem.

PRZEKRÓJ POPRZECZNY DACHU

POKRYCIE DACHU ROMBOIDALNYMI KASETONAMI ZE ZŁOTEGO STOPU MIEDZI

USZCZELNIONE PODPARCIE

DOLNA WARSTWA WENTYLOWANEGO STROPODACHU USZCZELNIONA BITUMICZNĄ FOLIĄ PRZECIWWODNĄ

WENTYLOWANA ELEWACJA POKRYTA ROMBOIDALNYMI KASETONAMI ZE ZŁOTEGO STOPU MIEDZI

Mike Fleischer/Maisch Wolf Architekten

Architekci: MAISCH WOLF ARCHITEKTEN Instalator miedzi: FLEISCHER Metallfaszinationen Wyrób z miedzi: TECU® Gold Fotografie: Ralf Dieter Bischoff – Fotografie

24 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

WIĘCEJ ONLINE

COPPERCONCEPT.ORG 25

POŁĄCZENIE MIEDZI I BETONU Chris Hodson Nowa siedziba przedsiębiorstwa w Ingolstadt w Bawarii, z przesuniętą prostopadłościenną bryłą górnej kondygnacji, pokrytą zieloną miedzią, jest śmiałym sygnałem dla otoczenia.

Architekci: Eßmann, Gärtner, Nieper, Architekten Instalator miedzi: Karl Wild Wyrób z miedzi: TECU® Patina Zdjęcie: Ralf Heidenreich Fotografie

26 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Zaprojektowany przez pracownię Eßmann, Gärtner, Nieper, Architekten, nowy budynek dla firmy Collomix produkującej specjalistyczne mieszarki dla budownictwa, posiada trzy kondygnacje plus podziemny parking. Pierwsze dwie kondygnacje są zbudowane z betonu elewacyjnego z dużymi oknami i podwójnej wysokości wejściem, tworząc aurę spokoju dla komercyjnego otoczenia.

Ta część budynku kontrastuje z osadzoną na niej wyrazistą „skrzynką” – całkowicie pokrytą wstępnie patynowaną miedzią, poprzegradzaną pionowymi oknami i osłaniającą główne wejście. Z drugiego końca „skrzynka” otwiera się, ukazując biało obramowane balkony z rozległym przeszkleniem za nimi.

COPPERCONCEPT.ORG 27

FINALIZACJA PRZEBUDOWY PLACU

28 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

COPPERCONCEPT.ORG 29

Architekci z CDA i Hoskins Architects omawiają rolę żeber ze stopu miedzi wykończonych indywidulanie wykonywanym szczotkowaniem w zdefiniowaniu znacznej przebudowy dopełniającej jeden z historycznych placów Edynburga

ST ANDREW SQUARE

3-8 ST ANDREW SQ

PRINCES STREET

SOUTH ST ANDREW ST

ROSE STREET

SOUTH ST DAVID ST

GEORGE STREET

Architekci: Hoskins Architects, Comprehensive Design Architects (CDA) Instalator miedzi: Charles Henshaw & Sons Wyrób z miedzi: Szczotkowany Nordic Royal Fotografie: dapple photography 30 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Plac St Andrew Square jest położony na wschodnim końcu ulicy George Street, w centrum wpisanego na listę światowego dziedzictwa “Nowego Miasta” i stanowi kontrapunkt dla placu Charlotte Square na zachodnim końcu tej ulicy. W przeciwieństwie do Charlotte Square, który jest niemal nienaruszonym przykładem georgiańskiej architektury, St Andrew Square przedstawia bardziej heterogeniczny kontekst, o szerokim przekroju budynków wiktoriańskich, z połowy XX wieku i początku XXI wieku.

Jest to zatem pod wieloma względami bardziej tolerancyjne otoczenie niż obiekt światowego dziedzictwa i, co także ważne, o małej spójności pod względem materiałów, wysokości, kształtowania bryły, języka architektonicznego czy warunków na poziomie ulicy.

Hoskins Architects i CDA rozważali także opcje przebudowy większości południowego skraju placu, składającego się z paru budynków o różnej jakości – numery 3 do 8 – pochodzących z różnych okresów.

Budynki zostały połączone między sobą, jako siedziba przedsiębiorstwa, w ciągu kilku lat były rozbudowywane i zmieniane, czego wynikiem była chaotyczna, doraźna aranżacja wnętrz pozostawiona po ich opuszczeniu. Zachowanie kilku istniejących budynków, proponowane we wstępnych studiach prowadzonych od 2007 r., okazało się ekonomicznie nieopłacalne. W następstwie zmiany właściciela w 2013 r. projekty zostały zmienione i wprowadzono dalsze rozbiórki.

Ostateczny plan obejmuje 9 300 m2 powierzchni biurowej klasy A, 6 500 m2 powierzchni rekreacyjnej/handlowej oraz zespół luksusowych apartamentów.

OTWARTY I JEDNOLITY Strategia kształtowania brył części wysuniętych i cofniętych, odzwierciedla skalę historycznych działek po tej stronie placu, godząc zabytkowy charakter tego miejsca ze współczesnymi wymaganiami dużej powierzchni piętra dla jednoprzestrzennych pomieszczeń biurowych. Poszukiwanie architektury, która ukazuje się i ukrywa gdy przechodnie przemieszczają się względem niej było dla nas ważne, gdyż oznaczało wyście poza banalną „szklaną skrzynkę” spekulacyjnego budownictwa biurowego. Szereg metalowych i kamiennych żeber powoduje, że kompleks widziany na wprost jest bardzo „otwarty” (dzięki niezwykle dalekiej perspektywie widoku i maksymalnemu wykorzystaniu dziennego światła), natomiast widziany z innego kąta, z perspektywy przechodniów, wydaje się być jednolitą, zwięzłą bryłą (harmonizującą ze swoim sąsiedztwem z piaskowca w stylu georgiańskim i wiktoriańskim).

SZCZOTKOWANY ZŁOTY STOP Rozważając materiał żeber, architekci z CDA i Hoskins Architects oceniali wiele różnych metali i wybrali grupę stopów miedzi ze względu na jakość i trwałość oraz eleganckie starzenie pod wpływem czynników atmosferycznych. Ostatecznie zdecydowali się na złoty stop miedzi z aluminium i cynkiem, chrakteryzujący się głębokim złotym kolorem w całej objętości materiału, który jest bardzo stabilny.

W przeciwieństwie do brązu lub mosiądzu, powierzchnia tego stopu zachowuje swój złoty kolor i stopniowo traci nieco ze swego blasku, w miarę jak pod wpływem ekspozycji na warunki atmosferyczne zwiększa się grubość pokrywającej ją warstwy tlenku, tworząc ochronną matową powłokę.

Architekci pragnęli jednak znacznie szybszego przejścia od początkowo lśniącej, złotej powierzchni do względnie matowego odcienia, co w naturalny sposób następuje pod wpływem środowiska. Efekt ten osiągnięto na drodze wykonanej w fabryce, na indywidualne zamówienie, obróbki powierzchni szlifierką taśmową. Wypróbowano różne wielkości ziarna materiału ściernego zanim uzyskano bezodblaskową, szczotkowaną powierzchnię. Teraz szczotkowany stop miedzi będzie się z upływem czasu zmieniał bardziej subtelnie.

COPPERCONCEPT.ORG 31

MIEDŹ I KAWA Nakryta miedzianym dachem, nawiązującym do kielicha kwiatu orchidei, kawiarnia silnie zaznacza swój rzeźbiarski charakter w wymagającej londyńskiej lokalizacji, jak objaśniają jej projektanci z Mizzi Studio.

Kiosk Colicci Coffee w galerii handlowej Westfield Stratford City znajduje się u wejścia do największego centrum handlowego Londynu przy głównej ulicy łączącej stację Stratford z pobliskim Parkiem Olimpijskim wraz z jego halą sportową Copper Box Arena i ikonicznymi budynkami, jak projektowane przez Zahę Hadid Centrum Sportów Wodnych – Aquatics Centre. Odpowiedzią kiosku na jego otoczenie jest obfity miedziany dach, który zdaje unosić się ponad szklanymi ścianami, chroniąc przed każdą pogodą. Wejście i dach, zaprojektowane tak, aby naśladowały kielich kwiatu orchidei, wabią swym kształtem gości do wnętrza miedzianego kokonu, przemieniając zwykłe „wyskoczenie na kawę” w ciepłe, sensoryczne doświadczenie.

32 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

STARODAWNE I NOWOCZESNE TECHNIKI Powierzchnia dachu jest połączeniem 18-wiecznej techniki wykonania poszycia i metod komputerowo wspomaganego projektowania. Opracowaliśmy cyfrową powłokę, odwzorowującą ostateczną fizyczną konstrukcję dachu, następnie podzieliliśmy pole jego powierzchni na segmenty odpowiadające wirtualnym płytkom – każdy z nich przekładając na wycinane techniką CNC blachy, które mogły być układane ręcznie.

W rezultacie powstała układanka z 542 indywidualnych, ponumerowanych miedzianych elementów, montowanych ręcznie za pomocą pneumatycznej nitownicy i 20 000 nitów, która utworzyła rzeźbiarską bryłę. Spatynowane odciski palców i ślady młotka pozostawiono, aby ukazać widzom ziemistą fakturę powierzchni, gdy zbliżą się do konstrukcji. Miedź została zabezpieczona matowym lakierem bezbarwnym dla zachowania historii jej tekstury i zachowania wysokiego połysku i odbicia światła.

Architekci: Mizzi Studio Wyrób z miedzi: naturalna miedź Fotografie: Greg Fonne

COPPERCONCEPT.ORG 33

ZIELONY BUDYNEK

“

Miedź może być wielokrotnie przetwarzana bez utraty swoich właściwości lub parametrów jakościowych.

Miedź architektoniczna i środowiskowa efektywność budynków Nigel D R Cotton, Program Director, European Copper Institute Przed dokonaniem oceny korzyści, jakie użycie miedzi w architekturze przynosi dla środowiska, warto wrócić do podstaw. Miedź jest pierwiastkiem występującym w skorupie ziemskiej, który został przyswojony przez żywe organizmy w procesie ich ewolucji. Jest ona ważną substancją odżywczą, niezbędną dla niemal wszystkich wyższych form życia, a przyroda jest dobrze przystosowana do jak najlepszego wykorzystywania miedzi, chroniąc się przy tym przed możliwymi niekorzystnymi skutkami.

Dotyczy to większości podstawowych poziomów aż do najbardziej złożonych funkcji metabolizmu ludzkiego ciała. Jest to prawdziwe także w kategoriach długoterminowego oddziaływania miedzi instalowanej w budynkach.

Miedziane elewacje, dachy i inne zewnętrzne elementy architektoniczne pokrywają się z biegiem czasu ochronną patyną, która w razie uszkodzenia może się odbudowywać, zapewniając wyjątkową trwałość i odporność na korozję praktycznie w każdych warunkach atmosferycznych. Miedź, w przeciwieństwie do innych metali stosowanych w architekturze, nie ulega także korozji od strony spodniej.

W konsekwencji miedź stanowi podtrzymujące podłoże dla konstrukcji, która ostatecznie prędzej ulegnie uszkodzeniu niż sama miedź. Znane są przypadki, gdy miedziane dachy dobrze funkcjonują od ponad 700 lat.

34 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018

Właściwości użytkowe Miedź jest na ogół stosowana, jako lekkie pokrycie, wymagające mniejszej konstrukcji wsporczej niż wiele innych materiałów. Przy niskiej rozszerzalności cieplnej ruchy wywołane zmianami temperatury są minimalne, co pozwala uniknąć degradacji i uszkodzeń elementów. Ponadto, wysoka temperatura topnienia miedzi zapewnia, że nie będzie ona „pełzać” lub rozciągać się jak niektóre inne metale. Zgonie z normą EN 13501-1:2007+A1:2009 miedź jest zaliczona do klasy A1, jako materiał niepalny.

Miedź jest bezpieczna w użyciu i może być obrabiana w każdej temperaturze, nie stając się krucha przy zimnej pogodzie ani nie deformując się w upale. Nie wymaga dekorowania, konserwacji lub czyszczenia, oszczędzając zasoby, chemiczne środki czyszczące i koszty. Oddziaływanie blachy miedzianej (miedź lita) ze środowiskiem zostało ocenione w ramach europejskiego systemu oceny chemikaliów REACH i nie posiada klasyfikacji/ograniczenia.

Produkcja i recykling

Zdjęcie: Sigurgeir Sigurjónsson

Europejskie produkty dla zastosowań architektonicznych są wytwarzane zgodnie z wymaganiami normy EN 1172 w światowej klasy zakładach, przy rygorystycznym monitorowaniu wskaźników efektywności środowiskowej produktów i ustalonych procedurach recyklingu.

Uwzględniają one wysoki poziom recyklingu materiałów – typowo 85% lub więcej, z perspektywą 100%, co przynosi oszczędność energii i redukcję emisji gazów cieplarnianych, przyczyniając się do gospodarki o obiegu zamkniętym.

Miedź występuje w sposób naturalny w cyklu metali, które tworzą się w naturze, są używane przez społeczeństwo i powracają do natury, lub są poddane recyklingowi i ponownie wykorzystywane. Ekonomiczna wartość miedzi napędza odzyskiwanie i recykling, nie tylko miedzi ale także wielu innych materiałów, podczas demontażu urządzeń i rozbiórki budynków.

Oceny środowiskowe Narzędzia oceny środowiskowej mają duże znaczenie przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i są przydatne dla śledzenia całego łańcucha dostaw oraz określenia, gdzie można osiągnąć poprawę efektywności środowiskowej danego produktu. Niestety, w zastosowaniu do dokonywania porównań narzędzia te wykazują wiele niedoskonałości.

Aby porównanie było przydatne, metodologia będąca jego podstawą i dokładność użytego narzędzia muszą być solidne i rzetelne, szczególnie przy porównywaniu dwóch produktów o bardzo odmiennych składach i zastosowaniach.

Dla uproszczenia zbyt wiele narzędzi przyjmowało nieodporne i nierzetelne założenia, prowadzące do całkowicie mylnych porównań. Łatwo tu o popełnienie następujących błędów:

Zdjęcie: Esko Tuomisto

Ciągłe doskonalenie Recykling miedzi jest dobrze ugruntowaną praktyką a jego zakres obejmuje ogólne modele konsumpcji. Wynika to z względnej łatwości, w porównaniu z innymi metalami, powtórnego użycia zarówno odpadów produkcyjnych, jak złomu odzyskiwanego przy rozbiórce; zachętą jest również wartość miedzi. Miedź może być wielokrotnie przetwarzana bez utraty swoich właściwości lub parametrów jakościowych.

Przemysł miedziowy – od wydobycia do wytwarzania – wydaje w regionie 30% nakładów kapitałowych na poprawę efektywności środowiskowej. Przetwarzanie miedzi jest objęte „Programem ciągłego doskonalenia” aby służyć klientom i akcjonariuszom oraz spełniać bieżące wymagania rynku i polityki. Przemysł odpowiada na inicjatywę Komisji Europejskiej „gospodarki o obiegu zamkniętym” i oczekuje większych dostaw złomu do powtórnego wykorzystania, w miarę jak gospodarka staje się coraz bardziej efektywna w zarządzaniu zużyciem surowców w całym cyklu życia, szczególnie w fazie wycofania z eksploatacji.

•

• • • •

porównanie zużycia energii i kosztu na tonę zamiast na m2 materiału, a w konsekwencji fałszywe przedstawienie właściwości cieńszych, lżejszych materiałów pominięcie lekkich materiałów w kosztach i korzyściach środowiskowych całości budowy przyjęcie niewłaściwych prognoz okresu użytkowania, dodając tym samym „zużycie energii” dla zbędnej wymiany ignorowanie obecnych efektywnych praktyk recyklingu.

Obecnie nakłaniamy architektów aby dokonując porównania koncentrowali się na takich elementach jak: energia pierwotna; potencjał niszczenia ozonu; potencjał zakwaszania; potencjał eutrofizacji i potencjał fotochemicznego tworzenia ozonu, które są dobrze rozpoznanymi, globalnymi i uznanymi kategoriami oddziaływań, zamiast na innych, mniej znanych nieodpornych i błędnych wskaźnikach, szczególnie w dziedzinach toksyczności, użytkowania terenu i wykorzystania zasobów.

COPPERCONCEPT.ORG 35

Copper Architecture Forum

36 COPPER ARCHITECTURE FORUM 44/2018