Het seminarie had zijn charmes, maar het gebouw was op. Bewoners zorgcentrum Borgerstein verhuisden naar hun nieuwe thuis.

JAN GYSEN

Ondervoorzitter van het bestuur van Borgerstein vzw

Bezieler van de site

Alle bewoners van zorgcentrum Borgerstein vzw hebben hun intrek genomen in hun nieuwe thuis. Sommigen blijven op de site naast het park, anderen trokken naar één van de verschillende inclusieve woningen in het centrum van Mechelen, zoals het huis Cadix in de Merodestraat.

Zowel voor de bewoners als het personeel betekent de verhuis een enorme verbetering op het vlak van leven, wonen en zorg. “Onze bewoners keken hier al heel lang naar uit”, vertelt Jan Gysen.

“Het zijn drukke jaren geweest voor Borgerstein vzw, maar nu kunnen we opnieuw even op adem komen en terugblikken op een erg belangrijke fase in het 50-jarige bestaan van deze sociale onderneming”, luidt het.

Het Gebouw Was Op

Het seminariegebouw waar honderden bewoners decennialang onderdak vonden, was op. “Het seminarie had zijn charme, maar voor de zorg die we verlenen, was dit gebouw niet meer aangepast aan de noden. Er waren amper liften en heel wat trappen, wat de mobiliteit van onze bewoners niet ten goede kwam”, vertelt Jan Gysen. “Dankzij de verhuis naar de nieuwe gebouwen is het comfort van onze bewoners én het personeel drastisch verbeterd. Je kan beide gebouwen eigenlijk niet met elkaar vergelijken.”

De bewoners hebben hun nieuwe woonplaats alvast helemaal omarmd. Velen van hen hebben de bouwwerkzaamheden van nabij gevolgd. Het was dan ook vaak een van de gespreksonderwerpen. “Iedereen heeft alles vanop de eerste rij kunnen meevolgen. Er werd enorm toegeleefd naar de dag van de verhuis. Een van onze bewoners heeft meer dan 6.000 foto’s genomen van de werken. Om maar aan te geven hoe ze ermee bezig waren”, gaat Jan verder. De verhuis zelf was een huzarenstukje, maar verliep erg vlot dankzij de inzet van het personeel van de vzw.

De laatste twee leefgroepen die een plek zouden krijgen in het centrum van Mechelen moesten net iets meer geduld oefenen.

“Voor hen was het minder gemakkelijk. Zij zagen een groot deel van de bewoners vertrekken en bleven achter in een gigantisch gebouw dat leeg aanvoelde. Bovendien is hun verhuis enkele keren uitgesteld omdat de nieuwe locatie nog niet klaar was. De hele coronacrisis maakte het extra moeilijk”, herinnert Jan zich nog. Maar wanneer hun moment er dan eindelijk was, konden zij ook niet snel genoeg de deur achter zich dichttrekken om richting het centrum van Mechelen te trekken.

HUIS CADIX

Huis Cadix is een begrip in Mechelen. Het historisch pand dateert uit de vijftiende eeuw. Vanaf 1835 tot 2010 waren de Zusters van Liefde er actief op vlak van onderwijs en verpleging. Vandaag wonen er mensen met een beperking. “Dit project is een mooi voorbeeld van wat je kan bereiken als je de handen in elkaar slaat. Een groep ouders van kinderen met een beperking had de financiële middelen om een pand te kopen waar hun kinderen zouden kunnen wonen, alleen konden zij niet instaan voor de zorg, iets wat wij uiteraard wel kunnen”, legt Jan uit. “Zo is dit project ontstaan. Het mooie is dat dit een verhaal van inclusie is waarbij mensen met een beperking kunnen deelnemen aan de maatschappij en toch een zekere vorm van zelfstandig wonen kunnen ervaren.”

Moestuinen

Dat inclusieverhaal wil Borgerstein vzw ook doortrekken naar de site van het seminarie. Tussen de gebouwen en het park is er ruimte voorzien voor een grote moestuin waar men zal kunnen tuinieren. Het is een fijne dagbesteding en het laat de bewoners ook toe om contact te hebben met de rest van de buurt. “De wijkgedachte is hier mooi verweven. Bovendien is deze plek er eentje van levenslang wonen. Alle componenten en alle fases van het leven komen hier samen”, besluit Jan.

JAN GYSEN

Ondervoorzitter van het bestuur van Borgerstein vzw

Een levendige wijk is er één met ruimte voor ontmoeting, dialoog en harmonie. Hierbij moet rekening gehouden worden met de (toekomstige) bewoners van Borgerwijk en de hele buurt. Het ontwerpteam van BEEL Architecten en Archipelago hebben hun schouders onder deze opdracht gezet.

Meerwaarde Met Respect Voor Het Oude

“Het project is een grote opdracht waar veel onderzoek aan voorafging: over erfgoed, kwaliteit en hoe respect te tonen voor de ziel van de plek en de schoonheid van gebouwen die er al heel lang staan. Anderzijds moest er ook gekeken worden naar het creëren van een kwalitatieve woonomgeving waar mensen gráág willen wonen. Dan moet je soms keuzes durven maken: welke gebouwen hebben geen meerwaarde voor de toekomstvisie en moeten dus afgebroken worden om investeringen in andere elementen te kunnen toelaten die dat wel bieden?”, aldus Tom Ryckaert, projectarchitect en bestuurder bij BEEL Architecten.

De rol van de architect bestaat er bijkomend ook in om te bepalen wat de samenhang is tussen de nieuwe en de oude gebouwen. Moeten nieuwe elementen opvallen en hard contrasteren, of net de oude stijl imiteren? Volgens Ryckaert is de uiteindelijke aanpak noch het één, noch het ander. “Er ontstaat een nieuw evenwicht, een dialoog tussen de oude gebouwen en de nieuwe.

Dit gaat onder andere over schaal, materiaalgebruik en eenheid in kleur die neutraal samensmelt, zonder na te bootsen.”

Als voorbeeld haalt hij de plannen voor de achterbouw van het seminariegebouw aan. Die wordt afgebroken en vervangen door nieuwe gebouwen die op dezelfde plaats komen te staan, maar in een andere materialisatie: groen getint metselwerk dat mooi opgaat in de bestaande architectuur.

“De inplanting van nieuwe gebouwen op de exacte plaats van de oude achterbouw toont respect voor het erfgoed. En het gaat hier niet zozeer over het gebruik van de bestaande bakstenen, maar eerder om het respecteren van het oorspronkelijke plan dat ontworpen is door de architect in de jaren 1930: de onderlinge verhouding tussen de gebouwen, de afstanden die daartussen zitten, de orthogonaliteit en symmetrie van die typische christelijke architectuur. Door deze nieuwe gebouwen op dezelfde manier te positioneren worden een heel aantal originele kwaliteiten uit het oorspronkelijke ontwerp bewaard. Tezelfdertijd zullen de nieuwe toevoegingen, met behulp van moderne (bouw)technologie, de allerhoogste woonkwaliteit kunnen aanbieden.”

ORIGIN ARCHITECTURE & ENGINEERING

Het ontwerpteam laat zich bijstaan door Origin Architecture & Engineering. Origin voerde een historisch onderzoek uit met betrekking tot de erfgoedwaardering van de gebouwen op de site. Daaruit bleek al snel dat het draagvermogen van de huidige structuur geen residentiële functie kan toelaten. De draagkracht die men vroeger nodig had, is niet meer dezelfde als wat vandaag vereist is om aan alle huidige normen qua comfort, akoestiek, thermische eigenschappen en brandveiligheid te voldoen. Bovendien laten de aard van de draagconstructie en de indeling niet toe om de achterbouw eenvoudig aan te passen.

Het onderzoek van Origin Architecture & Engineering toont aan dat het seminariegebouw met haar grotere en hogere ruimtes wel meer mogelijkheden biedt voor een herbestemming. Bovendien blijft de voorbouw dankzij de invulling met niet-residentiële functies zowel fysiek als functioneel het gezicht van de site.

BUURTONDERSTEUNENDE FUNCTIES

De moderne woningen bestaan uit een gevarieerd woonaanbod, zoals onder meer studio’s, twee- of drieslaapkamerappartementen en co-living units. Dit was een weloverwogen keuze van de NV Bergesteyn om meer diversiteit en een aangename woonkwaliteit te bekomen.“Het is de weerspiegeling van hoe een gemeenschap organisch ontstaat”, zegt de projectarchitect. “Een plek waar jonge en oudere mensen samenwonen, in allerlei mogelijke gezinssamenstellingen.”

Hoewel een groot deel van Borgerwijk een residentiële invulling krijgt, is er ook ruimte voor niet-residentiële functies. In één van de nieuwe gebouwen komt er een buurtsupermarkt van Carrefour. Dit heeft volgens Ryckaert een buurtondersteunende functie die ervoor zorgt dat Borgerwijk geen slapende woonwijk wordt. De aanwezigheid van vzw Borgerstein, met bewoners, personeel en bezoekers, zorgt sowieso voor passanten die eveneens gebruik kunnen maken van de verschillende functies op de site. “Het is de bedoeling dat de wijk zich inbedt in zijn omgeving, als een klein dorpscentrum waar mensen kunnen wandelen, fietsen, boodschappen doen of gewoon passeren.” Andere niet-residentiële functies concentreren zich vooral in de nog te renoveren gebouwen. Er liggen concrete plannen op tafel voor een kinderdagverblijf, een medische groepspraktijk, een middelbare school … Het kunstenatelier van vzw Borgerstein heeft er tijdelijk zijn intrek genomen, terwijl er gekeken wordt naar de optimale plek om hen permanent te huisvesten. “Ideeën voor verdere invullingen zijn ook zeker welkom.”

De volgende stappen in de laatste fase van de bouwplannen van Borgerwijk richten zich op de noodzakelijke sloop van bepaalde oude delen die niet herbestemd kunnen worden en het aanleggen van een bouwterrein om de eerste bouwfase te starten. Het einddoel komt dan in zicht, de puzzelstukjes vallen in elkaar.

Na de afbraak worden eerst residenties Arcus en Hortus gerealiseerd. Dan starten ook de werken in het park en de renovatie van het seminariegebouw en de kapel. In een latere fase worden residenties Claustrum, Domus en Ecclesia voltooid.

“Wat ik voor Borgerwijk wens, is dat het een bruisend deel van de gemeente wordt en dat er een wisselwerking ontstaat tussen de nieuwe wijk en de bewoners van omliggende buurten. Dat iedereen het als een meerwaarde ziet en er nieuw leven, activiteiten en buurtondersteunende functies ontstaan. En tot slot: dat toekomstige bewoners er een aangename en warme thuis vinden en hartelijk onthaald worden door hun nieuwe buren”, besluit Ryckaert.

Toekomstbeeld met zicht op de terrassen van Residentie Arcus

11 10