N
CZYTNIK + NORMY GRATIS
orma — określa wymagania jakie musi spełnić wyrób, postepowanie, by można było go uznać za funkcjonalny. Norma przedmiotowa dostępna jest zazwyczaj w postaci unormalizowanego pisemnego przepisu (dokumentu technicznego lub technicznoprawnego) przyjętego bez sprzeciwu przez wszystkie zainteresowane zagadnieniem w niej poruszanym strony i jest zatwierdzona przez odpowiednią jednostkę administracyjną lub prawną
marzec
2010
Normy Stowarzyszenia Elektryków Polskich
Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Tom I - komentarz do normy PN-IEC 60364.
Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania
Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Tom II - komentarz do normy PN-IEC 60364.
Instalacje elektroenergetyczne prądu przemiennego o napięciu wyższym od 1 kV. Komentarz do normy PN-E-05115.
Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciwporażeniowa.
Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Linie prądu przemiennego z przewodami pełnoizolowanymi oraz z przewodami niepełnoizolowanymi.
Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa.
Systemy bezprzerwowego zasilania (UPS). Komentarz do norm serii PN-EN 62040.
Silniki energooszczędne (silniki o wysokiej sprawności). Wymagania. Wytyczne doboru. Komentarz.
Światło i oświetlenie miejsc pracy. Część I Miejsca pracy we wnętrzach. Komentarz do normy PN-EN-12464-1.
Oświetlenie dróg. Komentarz do raportu technicznego PKN-CEN/TR 13201-1 oraz do normy PN-EN 13201-2.
Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Komentarz do normy PN-E-05100-1.
N SEP-E-004 :: S t r o n a | 1 NORMA SEP
STOWARZYSZENIE
ELEKTROENERGETYCZNE 1 SYGNALIZACYJNE
ELEKTRYKÓW POLSKICH
LINIE KABLOWE
PROJEKTOWANIE 1 BUDOWA
N SEP-E-004
Klasyfikacja ICS 29.120.10
PRZEDMOWA Norma zawiera wymagania dotyczące projektowania i budowy elektroenergetycznych linii kablowych prądu stałego i przemiennego na napięcie znamionowe nie przekraczające 110 kV oraz sygnalizacyjnych linii kablowych. Zawiera również wymagania dotyczące badań pomontażowych linii kablowych. W niniejszej normie w stosunku do obecnie obowiązujących wymagań w zakresie projektowania i budowy elektroenergetycznych i sygnalizacyjnych linii kablowych wprowadzono następujące uzupełnienia: - uwzględniono nowe konstrukcje kabli, - zaktualizowano zagadnienia ochrony przeciwpożarowej, - wprowadzono nowe odległości przy zbliżeniach, skrzyżowaniach i układaniu równoległym kabli oraz układaniu kabli pod drogą, - zrezygnowano ze szczegółowego opisu montażu osprzętu kablowego, - wprowadzono nową wartość wymaganej rezystancji izolacji, - wprowadzono wymóg rejestracji przebiegu próby napięciowej kabli o napięciu znamionowym wyższym niż 15 kV i nie wyższym niż 30 kV, - zrezygnowano z preferowania kabli elektroenergetycznych z żyłami aluminiowymi, - uwzględniono układanie kabli o zwiększonej odporności ogniowej. Norma nie ma odpowiednika w normach międzynarodowych.
Zatwierdzona przez Prezesa SEP dnia 9 października 2003 roku 1
Wstęp
1.1
Zakres normy
Przedmiotem normy są zasady projektowania i budowy elektroenergetycznych linii kablowych prądu stałego i przemiennego na napięcie znamionowe nie przekraczające 110 kV oraz sygnalizacyjnych linii kablowych. Normę należy stosować przy projektowaniu, budowie i przebudowie linii kablowych wykonanych kablami elektroenergetycznymi i sygnalizacyjnymi. Norma nie zawiera wszystkich wymagań dotyczących projektowania i budowy linii kablowych w podziemiach kopalń, morzu, na obiektach pływających, na taborze trakcji szynowej i bezszynowej. Normy nie stosuje się w doświadczalnych liniach kablowych. 1.2
Normy powołane
PN-76/E-90250 PN-93/E-90400 PN-E-90410:1994 PN-90/E-06401 PN-76/E-90300
Kable elektroenergetyczne o izolacji papierowej i powłoce metalowej na napięcie znamionowe nie przekraczające 23/40 kV. Ogólne wymagania i badania. Kable elektroenergetyczne i sygnalizacyjne o izolacji i powłoce polwinitowej na napięcie znamionowe nie przekraczające 6/6 kV - Ogólne wymagania i badania Kable elektroenergetyczne o izolacji z polietylenu usieciowanego na napięcie znamionowe od 3,6/6 kV do 18/30 kV - Ogólne wymagania i badania Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Osprzęt do kabli o napięciu znamionowym nie przekraczającym 30 kV (ark. 01-06) Kable elektroenergetyczne i sygnalizacyjne o izolacji z tworzyw termoplastycznych na napięcie znamionowe nie przekraczające 18/30 kV. Ogólne wymagania i badania Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Wymagania ogólne Tests for electric cables under fire conditions - circuit integrity Słownik terminologiczny elektryki - Kable i przewody
PN-86-E-05003/01 IEC 60331 PN-E-01002:1997 1.3
Określenia
1.3.1 Linia kablowa Kabel wielożyłowy lub kable jednożyłowe w układzie wielofazowym albo kilka jedno- lub wielożyłowych kabli połączonych równolegle, łącznie z osprzętem, ułożonych na wspólnej trasie i łączących urządzenia elektryczne jedno- lub wielofazowe albo jedno- lub wielobiegunowe. 1.3.2 Trasa linii kablowej Pas terenu lub przestrzeń, w którym są ułożone jedna lub więcej linii kablowych. 1.3.3 Napięcie znamionowe linii kablowej Napięcie międzyprzewodowe w przypadku prądu przemiennego lub międzybiegunowe w przypadku prądu stałego, na które linia kablowa jest zbudowana.
N SEP-E-004 :: S t r o n a | 2
1.3.4 Osprzęt elektroenergetycznej linii kablowej Zbiór elementów przeznaczonych do łączenia, rozgałęzienia lub zakończenia kabli, np. mufy, głowice, złączki, końcówki. 1.3.5 Odległość Najmniejszy odstęp między rozpatrywanymi punktami elementów. 1.3.6 Odległość pozioma Odległość między rzutami prostopadłymi elementów na płaszczyznę poziomą. 1.3.7 Odległość pionowa Odległość między rzutami prostopadłymi elementów na płaszczyznę pionową. 1.3.8 Skrzyżowanie Miejsce na trasie linii kablowej, w którym jakakolwiek część rzutu poziomego linii kablowej przecina lub pokrywa jakąkolwiek część rzutu poziomego innej linii kablowej lub innego urządzenia podziemnego albo naziemnego i przeszkód naturalnych. 1.3.9 Zbliżenie Miejsce na trasie linii kablowej, w którym odległość pozioma między linią kablową a inną linią kablową, urządzeniem podziemnym lub drogą komunikacyjną itp. jest mniejsza niż odległość dopuszczalna dla danych warunków układania bez stosowania przegród lub osłon zabezpieczających i w którym nie występuje skrzyżowanie. 1.3.10 Osłona linii kablowej Konstrukcja przeznaczona do ochrony kabla przed uszkodzeniem spowodowanym działaniem czynników zewnętrznych. Rozróżnia się następujące rodzaje osłon: a) przykrycie - osłona ułożona nad kablem; b) przegroda - osłona ułożona wzdłuż kabla, oddzielająca go od sąsiedniego kabla lub innych urządzeń; c) osłona otaczająca - osłona wokół kabla, dzielona lub nie dzielona np. rura; d) osłona otwarta - osłona kabla z jednej, dwóch lub trzech stron. 1.3.11 Pomieszczenie kablowe Pomieszczenie w budynku przeznaczone do ułożenia kabli w celu ich rozprowadzenia do urządzeń elektrycznych. 1.3.12 Kanał kablowy Kanał w stropie, podłodze lub w ziemi przykryty płytami zdejmowalnymi, przeznaczony do układania w nim kabli, nie przystosowany do poruszania się obsługi w jego wnętrzu. 1.3.13 Tunel kablowy Tunel przeznaczony do układania w nim kabli i przystosowany do poruszania się obsługi w jego wnętrzu. 1.3.14 Szyb kablowy Wydzielony obudowany pionowy przepust łączący więcej niż dwie kondygnacje budynku, przeznaczony do ułożenia w nim kabli. 1.3.15 Estakada kablowa Konstrukcja nadziemna przeznaczona do układania kabli oraz instalacji i urządzeń technologicznych. 1.3.16 Drabinka kablowa Konstrukcja wsporcza w formie drabinki przeznaczona do układania kabli. 1.3.17 Korytko kablowe Konstrukcja wsporcza w postaci elementu o trzech ścianach pełnych lub ażurowych przeznaczona do układania kabli. 1.3.18 Studzienka kablowa Pomieszczenie podziemne ułatwiające montaż linii kablowych. 1.3.19 Ściana przeciwpożarowa Przegroda z drzwiami przeciwpożarowymi służąca do podziału tunelu lub pomieszczenia kablowego na strefy pożarowe, wykonana z materiałów niepalnych. 1.3.20 Przegroda przeciwpożarowa Przegroda z otworem przełazowym bez drzwi, wykonana w strefie pożarowej tunelu, służąca do ograniczenia rozprzestrzeniania się pożaru w obrębie jednej strefy, wykonana z materiałów niepalnych. 1.3.21 Grodź przeciwpożarowa Przegroda przeciwpożarowa stosowana w kanałach lub szybach kablowych, wykonana z materiałów niepalnych w całym przekroju poprzecznym kanału lub szybu kablowego. 1.3.22 Osłona trudno palna Osłona nie podtrzymująca płomienia w temperaturze otoczenia. 1.3.23 Pozostałe określenia Pozostałe określenia wg PN-E-01002:1997. 2
Wymagania ogólne
2.1
Własności urządzeń i materiałów
N SEP-E-004 :: S t r o n a | 3
2.1.1 Kable, osprzęt i materiały pomocnicze Kable, osprzęt i materiały pomocnicze stosowane do budowy linii kablowych powinny odpowiadać wymaganiom Polskich Norm. W przypadku braku norm wymagania techniczne dotyczące kabli i osprzętu powinny być uzgodnione między producentem, projektantem i użytkownikiem linii. 2.1.2 Osłony linii kablowych Konstrukcja i materiał osłon powinny być tak dobrane, aby chroniły kabel przed zagrożeniami wywołanymi czynnikami zewnętrznymi. 2.1.3 Tunele i pomieszczenia kablowe Tunele i pomieszczenia kablowe powinny być wykonane z materiałów niepalnych i powinny być tak zbudowane, aby przenikanie do ich wnętrza wody i zanieczyszczeń było utrudnione. Tunele powinny mieć: - odwodnienie, - przewietrzanie naturalne lub sztuczne z możliwością jego przerywania, - budowę zapewniającą możliwość ewakuacji ludzi, - wysokość w świetle co najmniej 200 cm, - przejścia komunikacyjne o szerokości co najmniej 80 cm. Tunele o długości przekraczającej 100 m powinny być podzielone na strefy pożarowe o długości nie przekraczającej 100 m, o odporności ogniowej 60 min. Zaleca się dzielenie poszczególnych stref pożarowych przegrodami przeciwpożarowymi o odporności ogniowej 30 min, na odcinki po około 50 m. Tunele o długości ponad 20 m powinny mieć oświetlenie elektryczne. 2.1.4 Kanały kablowe Kanały kablowe powinny być wykonane z materiałów niepalnych. Płyty powinny być zdejmowalne na całej długości kanału. Dopuszcza się wykonanie kanałów bez możliwości dostępu z góry na długości nie większej niż 200 cm. Kanały kablowe powinny mieć odwodnienie. Kanały kablowe, jeżeli nie są na całej długości zasypywane piaskiem, powinny być podzielone na strefy pożarowe przez zastosowanie grodzi przeciwpożarowych. Grodzie nie powinny utrudniać odwodnienia kanałów. W kanałach kablowych wykonanych na zewnątrz budynków i znajdujących się powyżej poziomu wody gruntowej dopuszcza się dno kanału gruntowe, pokryte na całej powierzchni ubitą warstwą piasku i żwiru o grubości co najmniej 10 cm. 2.1.5 Szyby kablowe Szyby kablowe powinny być wykonane z materiałów niepalnych. Powinny być dzielone na strefy pożarowe grodziami przeciwpożarowymi o wytrzymałości ogniowej 90 min. Do każdej strefy pożarowej należy zapewnić dostęp umożliwiający wykonywanie prac eksploatacyjnych. 2.1.6 Estakady kablowe Konstrukcja estakady powinna mieć odpowiednią wytrzymałość mechaniczną. Estakady kablowe powinny być wyposażone w odpowiednie półki, drabinki kablowe lub korytka kablowe. Metalowa konstrukcja estakady powinna być uziemiona. 2.1.7 Osłony otaczające Konstrukcja osłon otaczających i materiały, z których są wykonane, powinny być odporne na działanie czynników zewnętrznych. Osłony otaczające powinny być tak ułożone, by nie zbierała się w nich woda i nie następowało ich zamulanie. Osłony otaczające w ścianach, stropach (tuneli, kanałów lub budynków), po ułożeniu kabli powinny być uszczelnione materiałem niepalnym. Wnętrza osłon otaczających nie powinny powodować uszkodzeń zewnętrznej warstwy kabla chronionego. 2.1.8 Studzienki kablowe Studzienki kablowe powinny być wykonane z materiałów niepalnych i powinny być przykryte zdejmowalnymi płytami lub mieć zamykany właz. Wielkość studzienek kablowych powinna umożliwiać przeciąganie, zmianę kierunku ułożenia oraz wykonanie połączeń kabli. 2.2
Wybór trasy linii kablowej
Trasę linii kablowej należy ustalić z uwzględnieniem następujących zasad: a) kable powinny być jak najmniej narażone na uszkodzenia mechaniczne i szkodliwe wpływy czynników zewnętrznych, aby zapewnić niezawodność eksploatacji linii i dostęp do kabli w czasie eksploatacji; b) liczba skrzyżowań i zbliżeń kabli z innymi urządzeniami na trasie oraz liczba przejść przez ściany, stropy i inne przeszkody powinna być jak najmniejsza; c) prowadzenie kabli przez pomieszczenia i strefy zagrożone wybuchem lub pożarem należy ograniczyć do kabli zasilających urządzenia w tych pomieszczeniach lub strefach, jak również należy spełnić warunki określone w odrębnych przepisach; d) w przypadku ułożenia kabla w ziemi, trasa kabla powinna być wyznaczona wzdłuż dróg, ulic lub przez trawniki w pasach do tego przeznaczonych; wzdłuż rzek i brzegów jezior trasa powinna być wyznaczona poza miejscami narażonymi na podmywanie przez wodę. Linie rezerwowe zaleca się prowadzić innymi trasami niż linie rezerwowane. 2.3 Dobór kabli 2.3.1 Napięcie znamionowe kabli Napięcie znamionowe kabla powinno być nie mniejsze niż napięcie znamionowe sieci, do której linia wykonana tym kablem ma być włączona. 2.3.2 Przekrój żył kabli Przekroje żył kabla powinny być tak dobrane, aby dla danych warunków eksploatacji linii kablowej wartość prądu obciążenia kabla była nie większa od wartości obciążalności długotrwałej, a wartość prądu zwarciowego nie powodowała przekroczenia wartości temperatury kabla podanej przez producenta. Dla kabli o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV przekrój żył kabli powinien być również dobrany w zależności od dopuszczalnego spadku napięcia oraz wymagań z zakresu ochrony przeciwporażeniowej. W przypadku występowania odmiennych warunków odprowadzenia ciepła z kabla na różnych odcinkach trasy linii kablowej przekrój żył roboczych kabla należy dobrać do najbardziej niesprzyjających warunków chłodzenia. Dopuszcza się dobór przekroju żył kabli bez uwzględniania temperatury dopuszczalnej przy zwarciach w przypadku linii kablowej zasilającej pojedynczy odbiornik, jeżeli: a) linia kablowa jest ułożona w taki sposób, że skutki jej uszkodzenia nie przenoszą się na inne linie kablowe; b) jest to uzasadnione technicznie i ekonomicznie;
N SEP-E-004 :: S t r o n a | 4
c) trasa linii kablowej nie przebiega przez pomieszczenia zagrożone wybuchem lub pożarem; nie dopuszcza się układania takich linii we wspólnych kanałach, tunelach, na drabinkach kablowych itp. z innymi kablami. Przekrój żył roboczych i żyły neutralnej/zerowej kabla powinien być jednakowy. Dopuszcza się stosowanie kabli czterożyłowych o zmniejszonym przekroju żyły neutralnej/zerowej, jeżeli linia kablowa zasila pojedynczy odbiornik. 2.3.3 Izolacja żył Nie dopuszcza się stosowania kabli o izolacji papierowej przesyconej syciwem zwykłym (ściekającym). 2.3.4 Powłoki, pancerze i osłony kabli Powłoki, pancerze i osłony kabli powinny chronić izolację kabla przed szkodliwym oddziaływaniem środowiska występującego na trasie linii kablowej. Przy doborze kabli należy przestrzegać następujących zasad: a) jeżeli przewiduje się występowanie w kablach naprężeń rozciągających, to należy stosować kable opancerzone drutami; b) w miejscach narażonych na przemieszczenie gruntu oraz w strefach działania prądów błądzących należy stosować kable w osłonach z tworzyw sztucznych; c) żyły kabli, np. sygnalizacyjnych, powinny być chronione przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, jeżeli takie pola mogłyby zakłócić działanie obwodów, które kabel zasila. 2.3.5 Rodzaje kabli układanych w wodzie i pod wodą Przy układaniu kabli w wodzie i pod wodą należy stosować kable opancerzone o osłonie antykorozyjnej wytłoczonej z tworzywa. 2.3.6 Rodzaje kabli przeznaczonych do układania w tunelach kablowych, kanałach, osłonach otaczających i w pomieszczeniach W tunelach kablowych, kanałach, osłonach otaczających i w pomieszczeniach należy stosować kable o zwiększonej odporności na rozprzestrzenianie się płomienia. Dopuszcza się stosowanie innych kabli pod warunkiem zastosowania skutecznej ochrony przeciwpożarowej.
2.4
Ochrona kabli
2.4.1 Ochrona kabli przed uszkodzeniami mechanicznymi W miejscach, w których w zwykłych warunkach użytkowania przewiduje się występowanie naprężeń mechanicznych mogących spowodować uszkodzenie kabla, kabel należy układać w osłonach. W szczególności należy osłaniać kable: a) ułożone na mostach, wiaduktach i przyczółkach; b) ułożone na wysokości nie przekraczającej 200 cm w miejscach dostępnych dla osób nie należących do obsługi urządzeń elektrycznych; c) ułożone w ziemi pod drogami, torami itp. Dopuszcza się układanie kabli o napięciu znamionowym nie większym niż 30 kV bez osłon otaczających: - pod drogami z nawierzchnią rozbieralną, - pod drogami zbiorczymi, lokalnymi, dojazdowymi z nawierzchnią nierozbieralną pod warunkiem ułożenia równolegle do trasy kablowej wolnej osłony otaczającej. W miejscach wyjścia z osłon kable należy tak ułożyć i zabezpieczyć, aby nie były narażone na uszkodzenie np. ścinanie i zgniatanie. 2.4.2 Ochrona kabli przed korozją W środowisku o wysokim stopniu korozyjności należy stosować kable o powłokach zewnętrznych odpornych na korozję. 2.4.3 Ochrona kabli przed prądami błądzącymi W strefach działania prądów błądzących należy stosować kable o powłokach lub osłonach odpornych na ich działanie. 2.4.4 Ochrona kabli przed promieniami ultrafioletowymi Odcinki linii kablowej narażone na działanie promieni UV powinny być osłonięte lub wykonane kablami odpornymi na ich działanie.
2.5
Zasady układania kabli
2.5.1 Wymagania ogólne Kable należy układać w sposób uniemożliwiający ich uszkodzenie. Przy układaniu powinny być zachowane środki ostrożności zapobiegające uszkodzeniu innych kabli lub urządzeń znajdujących się na trasie budowanej linii oraz przestrzegane zasady ochrony środowiska. Zastosowana technologia układania kabli powinna uniemożliwiać: - tarcie zewnętrznej warstwy kabla o ściany lub dno wykopu, kanału albo tunelu; - przekroczenie dopuszczalnej siły naciągu. 2.5.2 Temperatura kabli przy układaniu Temperatura kabli przy układaniu powinna być nie niższa od wartości podanej przez producenta kabli. 2.5.3 Zginanie kabli Przy układaniu kabel można zginać tylko w przypadkach koniecznych, przy czym promień gięcia powinien być nie mniejszy od podanego przez producenta kabli. Jeżeli brak danych, to promień gięcia kabla powinien być nie mniejszy niż: 25-krotna zewnętrzna średnica kabla w przypadku kabli olejowych i kabli o izolacji polietylenowej o napięciu znamionowym wyższym niż 30 kV, 20-krotna zewnętrzna średnica kabla w przypadku kabli jednożyłowych, 15-krotna zewnętrzna średnica kabla w przypadku kabli wielożyłowych, 10-krotna zewnętrzna średnica kabla w przypadku kabli sygnalizacyjnych. 2.5.4
Układanie kabli