Ταξίδι στην Ινδία by Cosmorama Travel & Tours

T A

M E Γ A Λ A

T A Ξ I Δ I A

Ταξίδι στην Ινδία

1 Τ Α Ξ Ι Δ Ι

Ταξίδι στην Ινδία

Σ Τ Η Ν Ι Ν

Δ Ι Α

μύθος, η ποιητική εικόνα, η μεταφορική έκφραση και περισσότερο ακόμα το σύμβολο, χρησιμοποιήθηκαν στους αιώνες, κάθε φορά που ο άνθρωπος ζήτησε να εκφράσει εσωτερικές εμπειρίες του ή «ανεβάσματα» σε κορυφές που ο κοινός λόγος δεν μπορούσε να διατυπώσει. Τέτοιες στιγμές στην ποίηση, στη θρησκεία, στη φιλοσοφία, όταν το ψυχικό ή το πνευματικό πέταγμά του, έφερνε τον ονειροπόλο ή τον στοχαστή σε περιοχές πέρα από τη νηφάλια νόηση, στις σφαίρες της υπερβατικής γνώσης, η αλληγορία και το σύμβολο ήταν τα μόνα στη διάθεσή του μέσα – φτωχά κι αυτά – για να μεταδώσουν κάτι από την άπιαστη εκείνη πραγματικότητα. Η ινδική σκέψη, χρησιμοποίηση κι αυτή, άφθονα τον μύθο που με την παιδιάστικη απλοϊκότητα του μεταφέρει τον άνθρωπο σ’ έναν κόσμο ονειρικό. Εκεί βρίσκει θέση και κάποια έκφραση ή υπερβατική αλήθεια, που θα φαινόταν παράλογη ή και ακατάληπτη, αν ζητούσε να «ντυθεί» με τους κανόνες της νηφάλιας λογικής. Οι λαϊκές εικόνες της σημερινής Ινδίας – όπως σε τόσες άλλες περιπτώσεις – είναι η προέκταση του μύθου στον εποπτικό χώρο. Για τον ξένο, τον περαστικό επισκέπτη, είναι το κατώφλι ενός μαγικού παλατιού μέσα στο οποίο οι στοχαστές των αιώνων στη χώρα τούτη, έκλεισαν μια αχτίδα από το άπειρο φως, αχτίδα που είδαν με τα μάτια κλειστά, βυθισμένοι στη σιωπή… Αυτό το κατώφλι του μαγικού παλατιού θα διαβούμε κι εμείς. Ακολουθήστε μας.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Όνομα: Δημοκρατία της Ινδίας Ανεξαρτησία: 15 Αυγούστου 1947 (από τη Μ.Βρετανία) Εθνική Εορτή: Ημέρα της Δημοκρατίας, 26 Ιανουαρίου (26 Ιανουαρίου 1950, πρώτο Σύνταγμα της Ινδίας) Πληθυσμός: 1.200.000.000 Έκταση: 3.287.590 τετραγωνικά χιλιόμετρα Γλώσσες: Χιντί (30% του συνολικού πληθυσμού), Αγγλικά, ενώ υπάρχουν 14 ακόμα επίσημες γλώσσες: Bengali, Telugu, Marathi, Tamil, Urdu, Gujarati, Malayalam, Kannada, Oriya, Punjabi, Assamese, Kashmiri, Sindhi, and Sanskrit. Φυλετικές ομάδες: Ινδο- Άριοι 72%, Δραβίδες 25%, Μογγόλλοι και άλλοι 3% Θρησκείες: Ινδουιστές 80,5%, Μουσουλμάνοι 13,4%, Χριστιανοί 2,3%, Σιχ 1,9% Μέσος όρος ζωής: 64,35 χρόνια Νόμισμα: Ινδική ρουπία Οικονομία: γεωργία: 23.6%, βιομηχανία: 28.4%, υπηρεσίες: 48% Ανεργία: 9,2% Πληθυσμός κάτω από τα όρια της φτώχειας: 25%

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ 3000 - 2000 π.Χ. Η περίοδος του «πολιτισμού του ποταμού Ινδού» 1500 π.Χ. (περίπου)* Εισβολή των Αρίων που εγκαθίστανται σε όλη την πεδιάδα του Γάγγη μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ. 518π.Χ. Ο Πέρσης μονάρχης Δαρείος καταλαμβάνει ένα μέρος της κοιλάδας του ποταμού Ινδού 327-325 π.Χ. Ο Μ. Αλέξανδρος εκστρατεύοντας φτάνει μέχρι τον ποταμό Ινδό 320 π.Χ (περίπου) Ίδρυση της δυναστείας των Μαουρύα 273π.Χ (περίπου) Βασιλεία του Ασόκα, από τις σπάνιες περιόδους που το μεγαλύτερο μέρος της χερσονήσου είναι υπό ενιαία πολιτική εξουσία 320-550 μΧ (περίπου) Αυτοκρατορία των Γκούπτα 500 (περίπου) Η περιοχή περνάει στον έλεγχο των Ούννων 606-647 Βασιλεία του Χάρσα. Χρυσός αιώνας για την οικονομία, την κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή. Ο θάνατος του Χάρσα σημάδεψε μια περίοδο πολιτικής αναρχίας για την Ινδία 1001 Πρώτη μουσουλμανική κατάκτηση στην Ινδία, από τον Μαχμούντ της Γκάζνα 1498 Ο Βάσκο Ντε Γκάμα ανοίγει το δρόμο προς τις Ινδίες τέλη 15ου –17ος αιώνας. Οι Πορτογάλοι, οι Δανοί, οι Βρετανοί, οι Ολλανδοί και οι Γάλλοι, φτάνουν στην Ινδία και αρχίζουν να δραστηριοποιούνται γύρω από το εμπόριο.

3 Τ Α Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

1600 Ίδρυση της Βρετανικής Εταιρίας Ανατολικών Ινδιών (British East India Company), που το 1613 παίρνει την άδεια να ανοίξει εμπορικό πρακτορείο στη Σούρατ με αντιπροσωπείες στο Μασουλιπάταμ, στο Μαντράς (1639), στη Βομβάη (1668) και στην Καλκούτα(1690) 1763 Συνθήκη των Παρισίων με την οποία οι Γάλλοι εγκαταλείπουν την Ινδία. Στα χρόνια που ακολουθούν οι Άγγλοι θα έχουν τον αποκλειστικό έλεγχο της χώρας. 1885 Ίδρυση του κόμματος του Εθνικού Κογκρέσου του οποίου θα ηγηθεί αργότερα ο Γκάντι

5 Τ Α Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

1906 Ίδρυση της Μουσουλμανικής Λίγκα, του κόμματος που θα αποτελέσει την πολιτική έκφραση της μουσουλμανικής μειονότητας την εποχή της ανεξαρτησίας 1920-1922 Ο Γκάντι καλεί τους Ινδούς να συμμετάσχουν στο κίνημα της ανυπακοής προς τις βρετανικές αρχές 1942-1943 Εμφάνιση του κινήματος «Έξω από την Ινδία», του οποίου ηγείται ο Γκάντι και άλλοι. 1942-1943 Φοβερός λοιμός στη Βεγγάλη με 2-3,5 εκατομμύρια θύματα 1947 Ανεξαρτησία της Ινδικής Χερσονήσου. Διαίρεση σε Ισλαμικό Πακιστάν και Ινδική Ένωση. Πρώτος πρωθυπουργός της ανεξάρτητης Ινδίας εκλέγεται ο Τζαβαχαρλαλ Νεχρού. 1947-1948 Ξεσπούν αιματηρές συμπλοκές μεταξύ ινδουιστών και μουσουλμάνων που έχουν ως αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς 1948 Δολοφονία του Μαχάτμα Γκάντι 1948 Πόλεμος με το Πακιστάν για την περιοχή του Κασμίρ 1951-1952 Το κόμμα του Κογκρέσου κερδίζει στις πρώτες εκλογές υπό την ηγεσία του Νεχρού 1962 Η Ινδία χάνει τον πόλεμο με την Κίνα 1964 Θάνατος του Νεχρού 1965 Δεύτερος πόλεμος με το Πακιστάν για το Κασμίρ 1966 Η Ίντιρα Γκάντι, κόρη του Νεχρού, ορκίζεται πρωθυπουργός 1971 3ος πόλεμος με το Πακιστάν, με αφορμή τη δημιουργία του Μπαγκλαντές (πρώην ανατολικό Πακιστάν) 1971 Υπογράφεται 20ετής συνθήκη ειρήνης με τη Σοβιετική Ένωση 1974 Η Ινδία κάνει την πρώτη της πυρηνική δοκιμή στο υπέδαφος 1975 Η Ίντιρα Γκάντι κηρύττει την χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης μετά από την αποκάλυψη συμμετοχής της σε σκάνδαλο εκλογικής νοθείας 1977 Το Κόμμα του Κογκρέσου της Ιντιρα Γκάντι χάνει τις εκλογές 1980 Επιστροφή της Ίντιρα Γκάντι στην πρωθυπουργία 1984 Ο ινδικός στρατός εισβάλλει στο Χρυσό Τέμενος των Σιχ στην Αμριτσάρ 1984 Δολοφονία της Ίντιρα Γκάντι, τη διαδέχεται ο γιος της Ρατζίβ Γκάντι 1984 Δεκέμβριος: Διαρροή σε εργοστάσιο της Union Carbide στο Μποπάλ. Xιλιάδες άνθρωποι βρίσκουν ακαριαίο θάνατο, πολλοί πεθαίνουν από τις συνέπειες της τοξικής μόλυνσης μέχρι και σήμερα 1987 Η Ινδία αναπτύσσει στρατεύματα στη Σρι Λάνκα 1989 Το Κογκρέσο χάνει στις κοινοβουλευτικές εκλογές 1990 Τα ινδικά στρατεύματα αποσύρονται από τη Σρι Λάνκα 1990 Ισλαμιστές ξεκινούν εκστρατεία βίας στο Κασμίρ 1991 Ο Ρατζίβ Γκάντι δολοφονείται από την επίθεση αυτοκτονίας ενός βομβιστή - συμπαθούντα των Tamil Tigers στη Σρι Λάνκα 1996 Το κόμμα του Κογκρέσου χάνει τις εκλογές από το ινδουιστικό εθνικιστικό BJP

Α Ι Δ Ν Ι Ν Η Τ Σ Ι Δ Ι Ξ Α Τ

1998 Η Ινδία κάνει πυρηνικές δοκιμές που οδηγούν σε διεθνή κατακραυγή 1999 Ο πρωθυπουργός της χώρας Vajpayee κάνει ιστορικό ταξίδι στο Πακιστάν, για να συναντήσει τον ηγέτη της χώρας Nawaz Sharif και να υπογράψουν Διμερή Συνθήκη Ειρήνης του Lahore 1999 Νέα ένταση στο Κασμίρ οδηγεί σε σύντομη πολεμική διένεξη με το Πακιστάν 1999 Ανεμοστρόβιλος καταστρέφει την Ορίσα, αφήνοντας πίσω του 10.000 νεκρούς 2000 O πληθυσμός της Ινδίας φτάνει το 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους 2000 Ο Μπιλ Κλίντον επισκέπτεται την Ινδία σε μια προσπάθεια να βελτιωθούν οι σχέσεις των δύο χωρών 2001 Τον Ιανουάριο σεισμοί χτυπούν το Γκουτζαράτ αφήνοντας 30.000 νεκρούς 2001 Η Ινδία συγκαταλέγεται στις χώρες που στέλνουν μεγάλους δορυφόρους στο διάστημα 2001 Τον Σεπτέμβριο οι Η.Π.Α. αίρουν τις κυρώσεις ενάντια στην Ινδία και το Πακιστάν για τις πυρηνικές δοκιμές που έκαναν το 1998 2001 Οκτώβριος: Ένταση και συγκρούσεις στο Κασμίρ 2001 Δεκέμβριος: Ινδικά και Πακιστανικά στρατεύματα συγκεντρώνονται στο Κασμίρ, δημιουργώντας ανησυχίες και έντονο πολεμικό κλίμα 2002 Φεβρουάριος: Μουσουλμάνοι βάζουν φωτιά σε τρένο το οποίο μεταφέρει Ινδουιστές που γυρίζουν από προσκύνημα στην Αγιόντια. Σε αντίποινα, πάνω από 800 μουσουλμάνοι δολοφονούνται 2003 Η Ινδία και το Πακιστάν φτάνουν σε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός 2004 Εκλογική νίκη του Κογκρέσου και ο Μανμοχάν Σινγκ ορκίζεται νέος πρωθυπουργός της χώρας 2004 Νοέμβριος: Η Ινδία αποσύρει μερικά στρατεύματά της από το Κασμίρ 2004 Δεκέμβριος: Χιλιάδες σκοτώνονται εξαιτίας του τσουνάμι 2005 Περισσότεροι από 1000 άνθρωποι σκοτώνονται στην Μουμπάι και την περιοχή Μαχαράστρα εξαιτίας πλημμυρών και υποχώρηση του εδάφους που προκαλούν οι μουσώνες 2005 Τον Οκτώβριο σεισμός πλήττει την περιοχή στα σύνορα Κασμίρ-Πακιστάν, οι νεκρούς στην περιοχή του Ινδικού Κασμίρ είναι χιλιάδες. 2005 Στις 29 Οκτωβρίου εκρήξεις βομβών σκοτώνουν 62 ανθρώπους στο Δελχί. Υποψίες ότι πίσω από το γεγονός κρύβεται άγνωστη ομάδα εξτρεμιστών από το Κασμίρ 2005 Το Νοέμβριο πεθαίνει ο πρώην πρόεδρος της Ινδίας, K.R. Narayanan σε ηλικία 85 ετών, που ανήκε στην κάστα των ντάλιτ.

7 Τ

Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Το παρελθόν και η γέννηση

Είναι δύσκολο να καθορίσει κανείς πότε ακριβώς αρχίζει η ιστορία της Ινδίας, την ώρα που οι ιστορικοί διαφωνούν ακόμα και για το πότε άρχισε να κατοικείται η περιοχή: ορισμένοι εικάζουν ότι η κατοίκηση της περιοχής ξεκίνησε το 5000 π.Χ., ενώ σύμφωνα με άλλους κατοικούνταν ήδη από το 9000 π.Χ. Το σίγουρο είναι ότι οι πολλοί και διαφορετικοί πολιτισμοί που έζησαν στην ινδική υποήπειρο συνέβαλαν στη διαμόρφωση της Ινδίας των ινδουιστών, των μουσουλμάνων, των σίχ, των χριστιανών και των βουδιστών, μιας χώρας που αποτελεί ένα ζωντανό πολυπολιτισμικό μωσαϊκό με αμέτρητες εθνοτικές ομάδες και φυλές, με περισσότερες από 17 επίσημες γλώσσες και με 844 αναγνωρισμένες διαλέκτους.

9 Τ Α Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

Οι πρώτες φυλές, η περίοδος Χίντου και η δημιουργία των καστών (1500 π.Χ. έως 500 μ.Χ.) Λέγεται ότι η πιο παλιά φυλή που έζησε στην περιοχή ήταν η Νεγροειδής ή Νεγκρίτο, που εικάζεται ότι προήλθε από την Αφρική συμβάλλοντας ίσως στην σκουρόχρωμη επιδερμίδα των Ινδών. Ακολούθησαν οι Αυστραλοειδείς, που στη συνέχεια μετανάστευσαν στην Νοτιοδυτική Ασία και την Ωκεανία. Oι Δραβίδες, μία φυλή με μεσογειακές ρίζες, ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν την αστική κοινωνία με τη δημιουργία πόλεων στην Ινδία, μέχρι που απομονώθηκαν από τον ερχομό των ινδοευρωπαϊκών φύλων των Αρίων περίπου το 1500π.Χ., οι οποίοι κυριάρχησαν χάρη στην πολεμική τους δεινότητα. Οι Άριοι εγκαινίασαν την περίοδο Χίντου, διαχωρίζοντας την κοινωνία σε κάστες και αποφεύγοντας την επιμειξία με τους Δραβίδες. Κατά την περίοδο Χίντου γράφτηκαν στα σανσκριτικά οι Βέδες -ιεροί ύμνοι των ινδουιστών- που είναι τα αρχαιότερα κείμενα που βρέθηκαν στην περιοχή. Τον 6ο αιώνα π.Χ. το βασίλειο των Μάγκαντα κατέκτησε τα γειτονικά βασίλεια και έτσι ανέτειλε η πρώτη δυναστεία στην Ινδία. Το βασίλειο των Μάγκαντα αντιστάθηκε στις εισβολές των Περσών και στη συνέχεια του Μ. Αλέξανδρου, αλλά κατακτήθηκε τελικά από τον Τσαντραγκούπτα Μαουρία. Ο Τσαντραγκούπτα Μαουρία μετέτρεψε το κατακτημένο βασίλειο σε κέντρο της αυτοκρατορίας των Μαουρία και ο εγγονός του, ο φημισμένος αυτοκράτορας Ασόκα, επέκτεινε

τα όρια της αυτοκρατορίας προς τα βάθη του σημερινού Αφγανιστάν και Πακιστάν. Αργότερα το βασίλειο των Κουσάνα (1ος αι. π.Χ. - 230μ.Χ.), διέδωσε τον ινδικό πολιτισμό, καθώς και το βουδισμό στην Kίνα (λεκανοπέδιο του Ταρίμ), στην Κορέα και στην Ιαπωνία. Την κατάρρευση των Κουσάνα διαδέχτηκε η αυτοκρατορία των Γκούπτα (320 - 550μ.Χ.) και συνοδεύτηκε από μια θαυμαστή άνθηση των τεχνών και των γραμμάτων.

Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

Το 1761 οι Βρετανοί κατέλαβαν την Ποντιτσέρι, την πρωτεύουσα της τότε γαλλικής Ινδίας και το 1764 νίκησαν τους τοπικούς Ινδούς άρχοντες στη μάχη του Μπουχάρ. Ο έλεγχος της προσοδοφόρου Ινδίας ήταν πλέον μία αποκλειστικά βρετανική υπόθεση.

Η κυριαρχία των Άγγλων και το κίνημα για την ανεξαρτησία

Το 1498 ο Πορτογάλος εξερευνητής Βάσκο ντε Γκάμα πλησίαζε τις νοτιοδυτικές ακτές της Ινδίας και το Μάιο της ίδιας χρονιάς έφτασε στο λιμάνι του Καλικούτ, που σήμερα ονομάζεται Κοζικόντ. Η αναζήτηση του κέρδους μέσω νέων εμπορικών δρόμων είχε οδηγήσει τους ευρωπαίους στην Ανατολή, γεγονός που σήμαινε για τους Ινδούς την αναβολή της ανεξαρτησίας τους. Στις αρχές του 17ου αιώνα έφτασαν οι Ολλανδοί και στη συνέχεια οι Γάλλοι και οι Άγγλοι. Οι αποικιοκράτες εκτός από τις διάφορες εμπορικές τους δραστηριότητες, ασχολούνταν και με την διάδοση του χριστιανισμού, ώστε να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στην περιοχή. Στο θρησκευτικό παζλ των Ινδιών, προστέθηκε ο χριστιανισμός. Καθώς το φαγοπότι των ευρωπαίων εξελισσόταν, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι αναδείχτηκαν ως οι δύο μεγάλοι ανταγωνιστές για τον έλεγχο της χώρας και κατά συνέπεια, του κερδοφόρου εμπορίου της.

Οι Ευρωπαίοι κατακτητές (1498 έως 1761 μ.Χ)

Η ένωση του κόσμου των ινδών εμποδίστηκε από τη διαρκή διαμάχη μεταξύ των διαφορετικών βασιλείων στις πεδιάδες του Γάγγη και του Ινδού ποταμού αλλά και από τις επιδρομές των Αράβων τον 8ο αιώνα και των Τούρκων από τον 10ο αι. μ.Χ. Έτσι ανέτειλε η περίοδος της ισλαμικής κυριαρχίας, κατά τη διάρκεια της οποίας πολλοί Ινδοί εξισλαμίστηκαν. Η πρώτη μουσουλμανική κτήση ήταν έργο του Τούρκου Μαχμούτ της Γκάζνας ο οποίος έφτασε μέχρι την επαρχία που σήμερα είναι γνωστή ως Ουτάρ Πραντές στις αρχές του 11ου αιώνα. Το Σουλτανάτο του Δελχί δημιουργήθηκε 1206 από τον Κουτουμπουντίν Αϋμπάκ εγκαινιάζοντας μία δυναστεία 3 αιώνων, γεμάτων από διενέξεις με τα γειτονικά βασίλεια αλλά και αποκρούσεις Μογγόλων κατακτητών. Το 1221 ο Τζέκινς Χαν έφτασε μέχρι την πεδιάδα του Ινδού και κατά το 16ο αι. μεγάλο μέρος της Ινδίας περιήλθε στην κατοχή των Μογγόλων, μιας άλλης ισχυρής μουσουλμανικής ομάδας. Η αυτοκρατορία των Μογγόλων διήρκησε μέχρι περίπου τον 18ο αιώνα και οι έξι πολύ ισχυροί ηγεμόνες που τη διοίκησαν έμειναν γνωστοί ως οι Μεγάλοι Μογγόλοι, που άρχισαν να εξερευνούν σε βάθος την Ινδία και επινόησαν αξιοθαύμαστα συστήματα επικοινωνίας και διοίκησης.

Η ισλαμική κυριαρχία, από τον 8ο έως τον 18ο αιώνα

Η ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΙΝΔΙΑ

Α Ι Δ Ν Ι Ν Η Τ

Οι Βρετανοί, θέλοντας να διασφαλίσουν την παρουσία τους στη χώρα, εγκατέστησαν στρατεύματα σε διάφορα σημεία της, ενώ επέβαλαν και φορολογία. Η αγγλική κυριαρχία επεκτεινόταν σε πολλαπλά επίπεδα, ενώ το εμπόριο της χώρας έλεγχε μονοπωλιακά η Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών. Η αγγλική κτήση εμπόδισε την ανάπτυξη της ινδικής οικονομίας και η δυσαρέσκεια των Ινδών φούντωνε. Οι Ινδοί στρατιώτες που υπηρετούσαν τα βρετανικά συμφέροντα ήταν οι πρώτοι που εξεγέρθηκαν κατά των αποικιοκρατών το 1857. Το γεγονός υπογράμμισε τις αυθαιρεσίες της βρετανικής αρχής και καλλιέργησε σταδιακά την ανάγκη ανεξαρτησίας στις συνειδήσεις των Ινδών. Η αυξανόμενη πολιτική συνειδητοποίηση μιας ελίτ Ινδών, που είχε δημιουργηθεί μετά την ίδρυση πανεπιστημίων από τους Βρετανούς, έλαβε εθνικό χαρακτήρα και οδήγησε στο σχηματισμού του Κόμματος του Εθνικού Κογκρέσου το 1885. Ο διοικητικός διαχωρισμός της Βεγγάλης (1905) εκ μέρους των Βρετανών στις επαρχίες της ανατολική Βεγγάλης, της Ασσάμ, του Μπιχάρ και της Ορίσσα, καθώς και η προοπτική ενός περιορισμένου ρόλου της μουσουλμανικής μειονότητας σε μια ανεξάρτητη Ινδία, οδήγησε τους μουσουλμάνους της χώρας στη δική τους πολιτική δραστηριοποίηση. Το 1906 δημιούργησαν το κόμμα της Μουσουλμανικής Λίγκα, το οποίο δεν ακολουθούσε τις γραμμές του ινδικού εθνικισμού που εξαπλωνόταν παράλληλα σε όλη τη χώρα. Οι ινδουιστές ηγέτες της Βεγγάλης ήταν αυτοί που οργάνωσαν το πρώτο μποϊκοτάζ σε βρετανικά προϊόντα και μέχρι το 1908 οι εισαγωγές προς την Ινδία είχαν μειωθεί δραματικά. Ο Γκάντι από το 1919, με κάποιες χρονικές παύσεις, άρχισε να εφαρμόζει τη μησυνεργασία με τις βρετανικές αρχές στα πλαίσια μίας μη-βίαιης επανάστασης. Η απήχηση που είχε ήταν μαζική. Μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, η άρνηση των Ινδών να συμμετάσχουν στον πόλεμο στο πλευρό των Βρετανών καλλιέργησε ακόμα περισσότερο το έδαφος για την ανεξαρτησία, που αναγνωρίστηκε τελικά το 1947 για την Ινδία και το Πακιστάν, που πλέον ήταν δυο χωριστά κράτη. ‘Όμως λίγο μετά την ανεξαρτησία, ξέσπασαν βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα σε ινδουιστές και μουσουλμάνους, που οδήγησαν στο θάνατο 100.000 ανθρώπους τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβρη και στη δολοφονία του Γκάντι το 1948.

Υπό την ηγεσία του Νεχρού, του οποίου η συμμετοχή ήταν αποφασιστική για την ανεξαρτησία της Ινδίας, τέθηκε σε ισχύ το πρώτο Σύνταγμα της χώρας, τον Ιανουάριο του 1950: οι κάστες καταργούνταν και η Ινδία ανακηρυσσόταν σε Κυρίαρχη και Ομόσπονδη Δημοκρατία. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Ινδία τήρησε μια αρκετά ουδέτερη πολιτική ως τα

13 Τ

1962, όταν μπλέχτηκε σε μια διαμάχη με τη Λαϊκή Kίνα για τα σύνορα του Θιβέτ και μονάχα από το 1982 καθορίστηκε επίσημα μια συγκεκριμένη έκταση. Επίσης έμεινε ανοιχτό το θέμα της περιοχής Κασμίρ, του οποίου ο πληθυσμός, στην πλειοψηφία του μουσουλμανικός, διεκδίκησε το δικαίωμα της αυτοδιαχείρισης. Το 1966 η κόρη του Nεχρού, η Ίντιρα Γκάντι γίνεται πρωθυπουργός της χώρας. Επιστρέφει στην εξουσία το 1980, μέσα σε ένα κλίμα σοβαρών κοινωνικών και θρησκευτικών εντάσεων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την θρησκευτική μειονότητα των Σιχ. Το 1984 η Ίντιρα Γκάντι δολοφονείται από μια ομάδα του σώματος των Σιχ. Ο γιος της Ρατζίβ Γκάντι, την διαδέχεται στην διακυβέρνηση της χώρας. Όμως τον περιμένει η ίδια μοίρα με την μητέρα του και το 1991, κατά τη διάρκεια της εκλογικής του καμπάνιας, δολοφονείται από Σιχ. Η ένταση στις σχέσεις ινδουιστών και μουσουλμάνων γίνεται ολοένα και πιο φανερή και αρχίζουν να ξεσπούν αιματηρά επεισόδια: το 1992 προκλήθηκαν 1200 θάνατοι όταν δημιουργήθηκε ένας ινδουιστικός ναός στη θέση ενός τεμένους στην Αγιόντα. Προς τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 η χώρα γνωρίζει σημαντική οικονομική άνθηση. Αυτή τη στιγμή, η οικονομία της Ινδίας είναι από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες του κόσμου. Εντούτοις το 25% των κατοίκων της εξακολουθεί να ζει ακόμα κάτω από τα όρια της φτώχειας.

15 Τ

ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΜΑΧΑΤΜΑ ΓΚΑΝΤΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΙΝΔΙΑΣ

Α Ξ Ι Δ

“Συ πρέπει να γίνεις η αλλαγή που επιθυμείς να δεις στον κόσμο”, Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι.

Ι Ν Ι Ν Δ Ι Α

* satyagraha: σανσκριτική λέξη που σημαίνει αλήθεια και σταθερότητα

“Η μη-συνεργασία δεν στρέφεται ενάντια στους ανθρώπους, αλλά ενάντια στα

Το κίνημα της πολιτικής ανυπακοής

Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι, έμεινε γνωστός και ως “Μαχάτμα” δηλαδή μεγαλόψυχος. Γεννήθηκε το 1869 στην επαρχία Γκουτζαράτ της Ινδίας και σπούδασε Νομική στο Λονδίνο. Το 1893 έφυγε για την Νότιο Αφρική για να εργαστεί ως νομικός σύμβουλος σε εταιρία ινδικών συμφερόντων και παρέμεινε εκεί για 20 χρόνια. Οι Ινδοί που εργάζονταν τότε στη Νότιο Αφρική αντιμετωπίζονταν ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας από τους λευκούς ευρωπαίους που κυβερνούσαν τη χώρα. Αυτή η ρατσιστική συμπεριφορά συνέβαλε στη πολιτική του αφύπνιση. Και ο Γκάντι εφάρμοσε για πρώτη φορά την παθητική αντίσταση και την πολιτική ανυπακοή προς τις νοτιο-αφρικανικές αρχές για να προασπίσει τα πολιτικά δικαιώματα των Ινδών μεταναστών. Επέλεξε τον όρο “satyagraha *” για να εκφράσει τις επαναστατικές μεθόδους που ακολουθούσε, ενώ εμπνευστές του ήταν ο συγγραφέας Λεο Τολστόι, τα διδάγματα του Χριστού αλλά, κυρίως, η “Ανυπακοή του Πολίτη” του Χένρυ Ντέιβιντ Θόρω. Οι επικριτές του Γκάντι αμφισβητούν την αγιότητα που περιβάλλει το πρόσωπο του, καθώς και τη σχέση του με τους Βρετανούς αποικιοκράτες. Το 1906 στη Νότια Αφρική τάχθηκε στο πλευρό των Βρετανών οργανώνοντας το Σώμα των Ινδών Τραυματιοφορέων κατά τη διάρκεια της Επανάστασης των Ζουλού, ενός λαού καταπιεζόμενου και εξεγερμένου ενάντια στους ξένους αποικιοκράτες. Ο ίδιος, σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στον Η. Ν. Brailsford το 1946, απάντησε με αφοπλιστικό τρόπο: “Στην αλληλογραφία μου μάλιστα με τον τότε κυβερνήτη της αποικίας, λόρδο Τσέμσφορντ, χρησιμοποιούσα εκφράσεις οι οποίες από καιρού εις καιρόν χρησιμοποιούνται εναντίον μου. Επιθυμούσα να εμφυσήσω στην καρδιά των Ινδών την ίδια αφοσίωση και πίστη στο βρετανικό στέμμα που θα μπορούσε να τρέφει ένας Άγγλος. Ποιος με “προσηλύτισε” και με έπεισε να προσχωρήσω στο κίνημα της ανεξαρτησίας; Ένας... βρετανός ποδοσφαιριστής!”. Η αφοσίωση που έδειχνε στους Βρετανούς μέχρι να αρχίσει τον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ινδίας ήταν πράγματι δεδομένη, αλλά και πιθανότατα δικαίως ύποπτη.

Α Ι Δ Ν Ι Ν Η Τ Σ Ι Δ Ι Ξ Α Τ

μέτρα που αυτοί παίρνουν. Δεν στρέφεται ενάντια στους Κυβερνήτες, αλλά ενάντια στο σύστημα διοίκησης που αντιπροσωπεύουν. Οι ρίζες της μη-συνεργασίας δεν βασίζονται στο μίσος, αλλά στη δικαιοσύνη, αν όχι στην αγάπη”. Όταν το έργο του στη Νότιο Αφρική τελειώσε, ο Γκάντι επέστρεψε στην πατρίδα του όπου καταπιάστηκε με την διάδοση του κινήματος της satyagraha που στόχο του τώρα είχε την ανεξαρτησία και την αυτοδιάθεση της χώρας του. Το κίνημα του Γκάντι για μη-συνεργασία με τις αρχές βρήκε εκατομμύρια υποστηρικτές το 1919, μετά τη σφαγή της πόλης Αμριτσάρ. Τότε, πνίγηκε στο αίμα μια διαδήλωση που στρέφονταν ενάντια στο νόμο Rowlatt, έναν νόμο που έδινε στις βρετανικές αρχές “έκτακτες δικαιοδοσίες” για την αντιμετώπιση των επαναστατικών δραστηριοτήτων. Το 1920 οι αποικιοκράτες αρνήθηκαν να κάνουν υποχωρήσεις στο θέμα της ανεξαρτησίας και η Ινδία παρέλυσε από το γενικό μποϊκοτάζ στο οποίο ο Γκάντι είχε καλέσει το λαό. Δημόσιοι υπάλληλοι παραιτούνταν, δικαστήρια και άλλες δημόσιες υπηρεσίες μποϊκοτάρονταν, μαθητές δεν προσέρχονταν στα σχολεία, ενώ απλοί πολίτες απέκλειαν δρόμους με καθιστικές διαμαρτυρίες και αρνούνταν να σηκωθούν, ακόμα και όταν τους ξυλοκοπούσε η αστυνομία. Ο Γκάντι συνελήφθη αλλά οι Βρετανοί αναγκαστήκαν να τον αφήσουν λόγω της μεγάλης του λαϊκής απήχησης. Παράλληλα, στα πλαίσια του αγώνα για αυτοδιάθεση της Ινδίας, όλο και περισσότεροι Ινδοί συμμετείχαν στο μποϊκοτάζ των βρετανικών αγαθών. Ωστόσο, τα κηρύγματα του Γκάντι για τη μη-βία (ahimsa) δεν είχαν βρει την ανταπόκριση που ο ίδιος περίμενε και το 1922 ξέσπασαν βίαια επεισόδια σε ολόκληρη τη χώρα ενάντια στις αποικιοκρατικές δυνάμεις. Ο Γκάντι φυλακίστηκε και, μετά την αποφυλάκισή του, το 1924, αποσύρθηκε προσωρινά από την ενεργό πολιτική ζωή. Ο Γκάντι “αναζητούσε ένα μόνο σκοπό, ένα γνήσιο σκοπό στον οποίο θα αφοσιώνονταν για το υπόλοιπο της ζωής του. Ήθελε να επαναλάβει τον θρίαμβο της Νοτίου Αφρικής σε ινδικά εδάφη και το 1930 επανήλθε με μία νέα εκστρατεία πολιτικής ανυπακοής. Κάλεσε τους Ινδούς να αρνηθούν να πληρώσουν φόρους που είχαν επιβάλει οι Βρετανοί. Τότε πραγματοποιήθηκε η περίφημη πορεία προς τη θάλασσα, κατά την οποία ο Γκάντι μαζί με χιλιάδες Ινδούς περπάτησαν 241 μίλια προς την αραβική θάλασσα για να παρασκευάσουν αλάτι αφαλατώνοντας το θαλασσινό νερό. Επρόκειτο για διαμαρτυρία απέναντι στο μονοπώλιο της Βρετανίας σε βασικά αγαθά, όπως το αλάτι. Ο Γκάντι φυλακίστηκε ξανά, αλλά σύντομα απελευθερώθηκε. Το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου βρήκε το κόμμα του Εθνικού Κογκρέσου -του οποίου ηγείτο ο Γκάντι- να αρνείται να υποστηρίξει στρατιωτικά την Βρετανία όσο αυτή δεν παραχωρούσε στην Ινδία πλήρη ανεξαρτησία. Το 1944 η βρετανική κυβέρνηση συναίνεσε στην εκχώρηση της ανεξαρτησίας υπό τον όρο να λύσουν τις μεταξύ τους διαφορές τα δύο ανταγωνιστικά κόμματα της Ινδίας, το Εθνικό Κογκρέσο και η Μουσουλμανική Λίγκα. Ο Γκάντι τελικά συμφώνησε με το “διαίρει και βασίλευε”, με την ελπίδα ότι ο διαχωρισμός θα έφερνε την ειρήνη. Το 1947, η Ινδία και το Πακιστάν ήταν πλέον δυο ανεξάρτητα και ξεχωριστά

17 Τ Α Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

κράτη. Οι ινδουιστές και οι μουσουλμάνοι δεν μοιράζονταν το όραμα του Γκάντι για μια ενωμένη Ινδία. Ακολούθησαν άγριες συμπλοκές ανάμεσά τους. Ο Γκάντι έκανε έκκληση για ειρηνική συνύπαρξη και προχώρησε σε απεργία πείνας μέχρι να σταματήσουν οι εχθροπραξίες. Το Ιανουάριο του 1948 προχώρησε σε νέα απεργία πείνας. Στις 30 Ιανουαρίου, λίγες μέρες αφού είχε τερματίσει και τη νέα του αυτή απεργία, έπεσε νεκρός από τις σφαίρες ενός φανατικού ινδουιστή, την ώρα που πήγαινε για τη βραδινή του προσευχή. Είχε ήδη αναδειχτεί σε παγκόσμιο σύμβολο. ** Από τη βιογραφία που έγραψε ο Ρόμπερτ Πέϊν, “Η ζωή και ο θάνατος του Μαχάτμα Γκάντι”.

Ο ΙΝΔΟΥΙΣΜΟΣ

Ο Ινδουισμός που είναι η τέταρτη μεγαλύτερη θρησκεία του πλανήτη, έχει πάνω από 900 εκατομμύρια πιστούς, το 96% των οποίων κατοικεί στην Ινδία. Όμως ινδουιστές υπάρχουν και στο Νεπάλ, το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, τη Σιγκαπούρη, τη Μαλαισία, τη Σρι Λάνκα, το Μπουτάν και το Μπαλί της Ινδονησίας. Το Νεπάλ μάλιστα, είναι το μοναδικό κράτος στον κόσμο, το οποίο έχει ως επίσημη θρησκεία του τον Ινδουισμό. Ο Ινδουισμός αντίθετα από τις δυτικές θρησκείες είναι θρησκεία πολυθεϊστική και αποτελείται από περισσότερες από 300 εκατομμύρια θεότητες. Ο όρος “Ινδουισμός” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά γύρω στο 1830 από Ευρωπαίους μελετητές. Με τον όρο αυτό ορίζονται ο πολιτισμός και οι θρησκείες που αναπτύχθηκαν στην περιοχή της ινδικής υποήπειρου -που εκτείνεται από την κοιλάδα του ποταμού Ινδού, έως τον Ινδικό ωκεανό-, κατά τη διάρκεια περίπου των τελευταίων 3000 χρόνων. Οι ίδιοι οι Ινδοί για να περιγράψουν τη θρησκεία τους χρησιμοποιούν τον όρο “σανατάνα ντάρμα”, που σημαίνει: ο αιώνιος νόμος. Ο ινδουιστής έχει την τάση να σέβεται το θείο, σε κάθε του εκδήλωση, και είναι από δογματική άποψη ανεξίθρησκος, επιτρέποντας σε ινδουιστές και μη ινδουιστές οποιαδήποτε πίστη και λατρευτική πρακτική προτιμούν. Ένας ινδουιστής πιστεύει ότι οι ανώτατες θείες δυνάμεις συμπληρώνουν η μία την άλλη για το καλό του ανθρώπινου γένους. Η ουσία της θρησκείας δεν έχει σχέση καν με την

19 Τ Α

ύπαρξη Θεού ή μη και δεν έχει καμιά δογματική διατύπωση. Είναι μορφή πολιτισμού, αλλά και άθροισμα θρησκειών ταυτόχρονα. Όλες οι απόπειρες να δοθεί συγκεκριμένος ορισμός στον ινδουισμό έχουν καταλήξει σε μη ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

Ξ Ι Δ

Οι Βέδες και οι ινδουιστικές κάστες Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

Οι παραδόσεις και ο πολιτισμός του Ινδουισμού βασίζονται σε 2 ιερά βιβλία: τις Βέδες και τις Ουπανισάδες. Οι Βέδες αποτελούν το αρχαιότερο σώμα θρησκευτικών κειμένων καθώς γράφτηκαν από το 1500 έως το 1000 π. Χ.. Εμπεριέχουν την “απόλυτη αυθεντία”, η οποία αποκαλύπτει τη θεμελιώδη και αναντίρρητη αλήθεια, την αιώνια πραγματικότητα του κόσμου. Οι Βέδες αντιστοιχούν στην αρχαία βεδική θρησκεία των Ινδών, που ήταν πολυθεϊστική και περιλάμβανε λατρεία με θυσίες σε θεούς όπως ο ουρανός, η φωτιά, ο ήλιος, ο θεός της καταιγίδας, της γονιμότητας και του πολέμου. Στις Βέδες κυριαρχεί η ιδέα του Ντάρμα. Ντάρμα, ονομάζουν την παγκόσμια τάξη, την οποία οφείλουν οι άνθρωποι να σέβονται και να προσαρμόζουν τη ζωή τους σ΄ αυτήν. Έχει θεία καταγωγή κι αφορά τόσο στη δομή και λειτουργία του κόσμου, όσο και της κοινωνίας. Όσον αφορά την κοινωνία, είναι χωρισμένη σε τρεις τάξεις, τις βάρνες ή κάστες όπως τις ονόμασαν αργότερα οι Πορτογάλοι άποικοι. Τους ιερείς ή βραχμάνους, τους αριστοκράτες πολεμιστές και τους εμπόρους βιοτέχνες. Σε αυτές προστέθηκαν αργότερα οι χειρώνακτες, οι οποίοι αποτέλεσαν την τέταρτη κάστα. Στο τέλος της βεδικής εποχής διαμορφώνεται η αντίληψη ότι στο βάθος του κόσμου βρίσκεται μια θεϊκή πραγματικότητα, ενώ ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι το εξωτερικό-επιφανειακό στρώμα αυτής της θεϊκής πραγματικότητας. Έτσι ο κόσμος χωρίζεται σε δυο μέρη: τη θεμελιώδη πραγματικότητα και τον “φαινόμενο κόσμο”. Οι Ουπανισάδες γράφτηκαν απ΄ το 800 ως το 500 π. Χ.. Εδώ, σε αντίθεση με τις Βέδες που θεωρούν τον κόσμο καλό, καλή θεωρείται μόνο η θεϊκή πραγματικότητα που αποτελεί το υπόστρωμα του σύμπαντος. Η υπέρτατη πραγματικότητα είναι το Βράχμαν. Το Βράχμαν είναι το Όλον, το Παν από το οποίο εκπορεύονται το σύμπαν, και όλα τα όντα. Είναι εκείνο που δημιουργεί, συντηρεί, μετουσιώνει και απορροφά και πάλι το καθετί. Το Βράχμαν βρίσκεται μέσα σε όλα τα πράγματα και είναι ο εαυτός όλων των έμβιων όντων. Αυτό το θεϊκό στοιχείο που υπάρχει μέσα σε κάθε τι, καθώς και στον άνθρωπο, ονομάζεται Άτμαν. Σύμφωνα με τις Βέδες, η λύτρωση επιτυγχάνεται με το σεβασμό και την υποταγή στο Ντάρμα, ενώ σύμφωνα με τις Ουπανισάδες επιτυγχάνεται με τη σταδιακή απόσυρση του νου του ανθρώπου από τον εξωτερικό κόσμο στον εσωτερικό, ώστε το Άτμαν του να ταυτιστεί με το Βράχμαν. Παρ’ ότι ο Ινδουισμός δεν έχει ένα ενιαίο δόγμα περιλαμβάνει κάποια στοιχεία τα οποία αποτελούν “κοινές αλήθειες” για όλους τους πιστούς του:

Στον Ινδουισμό είναι απαραβίαστη η ιερότητα των βραχμάνων, της κάστας των ευγενών που κατέχουν κληρονομικά πνευματική υπεροχή. Ως ειδικές εκφάνσεις του Βράχμαν, οι μελετητές και διδάσκαλοι των Βεδών, οι βραχμάνοι, θεωρείται ότι αντιπροσωπεύουν ένα ιδεώδες πρότυπο ιερατικής καθαρότητας και κοινωνικής υπόληψης. Μετενσάρκωση και κάρμα

Η αυθεντία της τάξης των βραχμάνων

Γενική αποδοχή έχει από τους Ινδουιστές η μετενσάρκωση και η νέα γέννηση σε συνδυασμό με την πίστη στο κάρμα, δηλαδή τις πράξεις της προηγούμενης ζωής (ή των προηγούμενων ζωών), οι οποίες καθορίζουν τις συνθήκες, σύμφωνα με τις οποίες ζει ένα έμβιο ον σήμερα (αλλά θα ζήσει και στις μελλοντικές ζωές του). Η διαδικασία της νέας γέννησης ονομάζεται σαμσάρα. Η σαμσάρα δεν έχει αρχή και τις περισσότερες φορές δεν έχει τέλος. Το κάρμα συνδέει το Άτμαν, δηλαδή τον εαυτό των όντων, με τον κόσμο εξαναγκάζοντας τα να περιφέρονται σε ατελεύτητη κίνηση μέσα από άπειρους κύκλους γέννησης και θανάτου. Οι Ινδουιστές πιστεύουν ότι η πορεία του κόσμου καθορίζεται από το συλλογικό κάρμα. Ενώ γενικά, εκτρέφεται η αντίληψη ότι η εγκόσμια ζωή δεν είναι αληθινή ύπαρξη, και ότι η ανθρώπινη προσπάθεια θα έπρεπε να κατευθύνεται προς τη διακοπή της μετενσάρκωσης, δηλαδή προς την απελευθέρωση, τη μόκσα.

Υπάρχουν οι 3 οδοί λύτρωσης (3 διαφορετικές μάργκα) που οδηγούν στην τελική απελευθέρωση (τη μόκσα) οι οποίες περιγράφονται στο θρησκευτικό κείμενο Μπαγκαβαντζικίτα (Ύμνος προς τον Κύριο) το οποίο γράφτηκε περίπου το 200 π.Χ. 1 η κάρμα-μάργκα ( η οδός των καθηκόντων): η ανιδιοτελής εκπλήρωση των λατρευτικών και κοινωνικών υποχρεώσεων 2 η μπάρκτι-μάργκα (η οδός της αφιέρωσης ή της αφοσίωσης): δηλαδή η αφιέρωση σε έναν ορισμένο προσωπικό Θεό. 3 η τζναάνα-μάρκα( η οδός της γνώσης): δηλαδή η χρησιμοποίηση της πνευματικής περισυλλογής ύστερα από μια μεγάλης διάρκειας ηθική διαπαιδαγώγηση και άσκηση στην περισυλλογή και στο στοχασμό-Γιόγκα- για να αποκτήσει το άτομο μια υπέρτατη πνευματική ικανότητα συνειδητοποίησης της ταυτότητάς του με το Βράχμαν.

Τ Α

Οι 3 μάργκα: οι οδοί της σωτηρίας

Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι

Γιόγκα, κυριολεκτικά, σημαίνει “ζεύξη” δηλαδή ένωση. Είναι η σταδιακή απόσυρση του νου από τον εξωτερικό κόσμο, κι η ένωση με τον εσωτερικό. Είναι ο σύντομος δρόμος για τη λύτρωση στον Ινδουισμό, ο οποίος περιλαμβάνει την ένωση του ανθρώπου με το θείο στοιχείο που υπάρχει μέσα του, και πιο αναλυτικά την ένωση του νου με το Άτμαν και στη συνέχεια του Άτμαν με το Βράχμαν, οπότε ο άνθρωπος λυτρώνεται δηλαδή ξεφεύγει απ΄ τον κύκλο των μετενσαρκώσεων. Βασική τεχνική της γιόγκα είναι ο διαλογισμός που συνίσταται στο να ξεφύγει ο νους από τις διάφορες σκέψεις, αφού με αυτές ταυτίζεται με τα αντικείμενα στα οποία αναφέρονται κι άρα με τον κόσμο των φαινομένων. Εκτός αυτού, οι μέθοδοι κι οι τεχνικές της χρησιμοποιούνται και για άλλους σκοπούς. Στη Δύση για παράδειγμα, έχει μεταφερθεί χωρίς το θρησκευτικό της υπόβαθρο, και χρησιμοποιείται βασικά σαν άσκηση χαλάρωσης.

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΚΑΣΤΩΝ Ένα από τα αρχαιότερα συστήματα κοινωνικής ιεράρχησης Η λέξη “κάστα” που σημαίνει “γένος-καταγωγή” δεν είναι ινδική. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 16ο αιώνα από τους πρώτους Πορτογάλλους εμπόρους που έφτασαν στις Ινδίες. Στις Ινδίες, η λέξη που χρησιμοποιείται για τις κάστες, είναι “Βάρνα”. Σύμφωνα με έναν μύθο του ινδουισμού, την ώρα της δημιουργίας του κόσμου,

Η ΓΙΟΓΚΑ

Ένας ασφυκτικός κλοιός κι ένα καλά προστατευμένο προνόμιο

Α Ι Δ Ν Ι

από το στόμα του θεού Βράχμα, ξεπρόβαλλε η κάστα (ή αλλιώς Βάρνα) των κληρικών-Βραχμάνων, από τα χέρια του οι Κσατρίγια-οι πολεμιστές, από τους μηρούς οι Βασύγια-οι έμποροι, και από τα πόδια του, η τέταρτη και τελευταία κάστα, αυτή των Σούντρα- των εργατών. Οι τέσσερεις αυτές κάστες που δημιουργούν το αυστηρό και άκαμπτο μοντέλο κοινωνικής διαστρωμάτωσης που ισχύει στην Ινδία εδώ και 3000 χρόνια, χωρίζονται σε υποκάστες. Υπολογίζεται ότι οι υπο-κάστες (οι “τζάτι”) φτάνουν τις 3000. Τα ιερά κείμενα του Ινδουισμού, οι Βέδες, ορίζουν με σαφήνεια το ρόλο της κάθε κάστας. Και τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των ανθρώπων προσδιορίζονται ανάλογα με την κάστα στην οποία ανήκουν. Αφετηρία της δημιουργίας του συστήματος των καστών λέγεται ότι υπήρξε η μετακίνηση των Ινδοευρωπαϊκών φύλων των Αρείων από τη βόρεια Ινδία προς το Νότο της χώρας περίπου το 1500 π.Χ., και η επιβολή τους στους αυτόχθονες πληθυσμούς. Η θεωρία όμως αυτή αμφισβητείται από πολλούς ιστορικούς. Παρόμοιες πρακτικές κοινωνικής ιεράρχησης με αυτή των καστών συναντώνται επίσης στο Νεπάλ, το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, τη Σρι Λανκα, την Ιαπωνία, καθώς και στην Αφρική (Σενεγάλη, Νιγηρία, Νίγηρας, Μαυριτανία και Σομαλία). Η ιδιαιτερότητα του συστήματος των καστών-βάρνα της Ινδίας έγκειται στην άμεση συσχέτισή τους με τη θρησκεία. Οι Ινδουιστές ιερείς, χωρίζοντας την κοινωνία σε 4 κάστες μετέτρεψαν τις κοινωνικές διακρίσεις σε θρησκευτικές επιταγές. Θεσμοθέτησαν μάλιστα και τη δική τους “φυσική” ανωτερότητα, ορίζοντας τη δική τους κάστα ως την ανώτερη. Η μελέτη και η ερμηνεία των ιερών κειμένων είναι “υποχρέωση” αλλά και αποκλειστικό “δικαίωμα” της τάξης των κληρικών, των Βραχμάνων. Έτσι, όταν μεταξύ του 200 π.Χ. και του 100 π.Χ. γράφτηκε το Manu Smriti, ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο το σύστημα των καστών. Σύμφωνα με τον περίφημο αυτό νόμο του μυθικού προσώπου Μανού, η δολοφονία ενός μέλους των Σούντρα, της κατώτερης κάστας των εργατών, ισοδυναμούσε με το να σκοτώσεις ένα “βάτραχο, ένα σκύλο ή μία κουκουβάγια”. Κι όλα αυτά, την ώρα που πολύ πιο κάτω από τους Σούντρα και εντελώς έξω από το σύστημα των καστών, βρισκόταν η τάξη των Ανέγγιχτων, των απόβλητων της ινδουιστικής κοινωνίας.

“Αν κάποιος έχει κάνει κακές πράξεις στην προηγούμενη του ζωή, πρέπει να υποφέρει στην τωρινή. Αν κάνουν καλές πράξεις τότε μπορεί στην επόμενη ζωή να γεννηθούν σε ανώτερες κάστες και να γίνουν μέχρι και βασιλιάδες”, Ακιλές, ινδουιστής ιερωμένος στο Bhopur. Η πεποίθηση ότι όλα πληρώνονται στη ζωή, έστω και στην επόμενη, είναι ισχυρή στους Ινδουιστές. Έτσι, η χαμηλή κοινωνική θέση και τα βάσανα ενός ανθρώπου είναι συχνά το αποτέλεσμα των αμαρτιών που είχε κάνει στην προηγούμενη ζωή, άρα οφείλει να τα υπομείνει. Οι ινδουιστικές έννοιες της σαμσάρα (η μετενσάρ-

23 Τ

Α Ι Δ Ν Ι Ν Η Τ Σ Ι Δ Ι Ξ Α Τ

κωση) και του κάρμα (το προσδιορισμένο από την ποιότητα των πράξεων των προηγούμενων ζωών, παρόν και μέλλον του ανθρώπου) συνέβαλαν στη διαιώνιση του κοινωνικού μοντέλου των καστών. Σύμφωνα με τον ινδουισμό, κάθε άτομο, στην επόμενη ζωή του, έχει την ευκαιρία να μετενσαρκωθεί σε μία ανώτερη κάστα. Αρκεί στην προηγούμενη ζωή του να ήταν υπάκουο στα όσα η κάστα του προσδιόριζε ως δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η κάστα στην οποία ανήκει κανείς είναι μια κληρονομική υπόθεση που δύσκολα μπορεί να παραβλέψει. “Κάθε κάστα είναι φτιαγμένη για αυτό που είναι να κάνει. Αν κάποιος κάνει τη δουλειά μιας άλλης κάστας, είναι προσβλητικό προς την ινδουιστική θρησκεία”, λέει ο ινδουιστής ιερωμένος του Bhopur. Έτσι, για όσους ανήκουν στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα η κάστα γίνεται ένας ασφυκτικός κλοιός, ενώ για τους ευγενείς ένα καλά προστατευμένο προνόμιο. Οι άνθρωποι παραμένουν στην κάστα στην οποία γεννήθηκαν για όλη τους τη ζωή. Τα παιδιά ενός ανέγγιχτου, ενός ντάλιτ, θα γεννηθούν και θα παραμείνουν ντάλιτ όπως ακριβώς οι γονείς τους, οι οποίοι -στις περισσότερες περιπτώσεις- μοιράστηκαν τη ζωή τους μετά από ένα προξενιό. Οι προκαθορισμένοι αυτοί γάμοι άλλωστε, υπήρξαν πάντα ένας τρόπος να αποφεύγονται οι επιμειξίες ανάμεσα σε άτομα διαφορετικής κάστας. Ακόμα και σήμερα, στην Ινδία, οι γάμοι ανάμεσα σε άτομα διαφορετικής κάστας είναι αδιανόητοι. Μια τέτοια “προσβολή” συνεπάγεται, στην καλύτερη περίπτωση, τον κοινωνικό αποκλεισμό του “απείθαρχου” ζευγαριού. Οι “δολοφονίες τιμής” άλλωστε, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο στη χώρα. Οι γονείς, συχνά αποκα-

25 Τ

θιστούν την “πληγωμένη τιμή και υπόληψη” της οικογένειας από ένα γάμο ανάμεσα σε νέους που ανήκουν σε διαφορετική κάστα, δολοφονώντας τους νεόνυμφους, τα ίδια τους τα παιδιά, ξεπλένοντας με αίμα την προσβολή...

Α Ξ Ι

Οι κάστες και η Ινδική νομοθεσία (όσα οι νόμοι απαγορεύουν)

Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

Η επιτακτική ανάγκη της προστασίας του πληθυσμού των ανέγγιχτων οδήγησε τις αρχές στην εύρεση τρόπων με τους οποίους θα δινόταν τέλος στις βίαιες προεκτάσεις μιας αρχέγονης παράδοσης. Και η νομοθεσία έγινε το βασικό εργαλείο με το οποίο επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστούν οι διακρίσεις. Αποδείχτηκε όμως ότι το εθιμικό δίκαιο είναι πιο ισχυρό, αφού οι κάστες συνεχίζουν να είναι βαθιά ριζωμένες στις συνειδήσεις των Ινδών. Όλα άρχισαν το 1950 με τη θέσπιση του πρώτου Συντάγματος της Ινδίας. Το άρθρο 15 του Συντάγματος αυτού, καταργούσε κάθε διάκριση βάσει θρησκευτικών πεποιθήσεων, κάστας, φύλου ή τόπου γέννησης. Για την αποφυγή οποιασδήποτε παρερμηνείας, με το άρθρο 17 καταργούνταν ρητά και η ιδιότητα του “ανέγγιχτου”. Επίσης, διάφοροι κοινωνικοί τίτλοι καταργήθηκαν και με το άρθρο 18. Το 1956 θεσπίστηκε και ο “Νόμος για την Προστασία των Πολιτών”, με στόχο να καταγράφονται τα εγκλημάτων που στρέφονταν κατά των ανέγγιχτων και να επιρρίπτονται ευθύνες στους υπαίτιους. Οι κάστες πια δεν υπήρχαν, τουλάχιστον νομικά. Στις συνειδήσεις όμως των Ινδών, οι κάστες παρέμεναν και παραμένουν βαθιά ριζωμένες. Έτσι, η Πολιτεία πήρε πρόσθετα μέτρα περιλαμβάνοντας στο Σύνταγμα της χώρας καταλόγους στους οποίους καταγράφονται οι ασθενείς κοινωνικές ομάδες και εθνοτικές φυλές. Όλοι αυτοί που υπέφεραν λόγω μειονεκτικής κοινωνικής θέσης, θα μπορούσαν πλέον να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή της χώρας βάσει ποσοστώσεων. Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις το 22% των εισακτέων στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα πανεπιστήμια, το 22% των θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα, καθώς και οι 119 από τις 543 έδρες του Κοινοβουλίου, θα προορίζονταν για αυτές τις ομάδες. Όμως οι νομοθετικές προσπάθειες για την προστασία των ανέγγιχτων συνεχίστηκαν. Και ο ατέλειες του νόμου του ‘56 διορθώθηκαν το 1989 από ένα πιο ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο, τον “Νόμο για την Πρόληψη των Εγκλημάτων Κατά των Συνταγματικά Προστατευόμενων Καστών και Φυλών”. Παρόλα αυτά όμως οι διακρίσεις και τα εγκλήματα εναντίον των ανέγγιχτων συνεχίζονταν και αυτά. “Εδώ, παρότι υπάρχει νόμος ενάντια στην “ untouchability”, οι κοινωνικές διακρίσεις ισχύουν ακόμα, γιατί βασίζονται στη θρησκεία”, εξηγεί ο πανεπιστημιακός Sukhadeo S. Thorat, που ανήκει και ο ίδιος στην κάστα των ντάλιτ. Και προσθέτει: “αν οι κατώτερες κάστες δεν υπακούσουν στο σύστημα καστών, θα υποστούν κοινωνικές τιμωρίες, οικονομικό μποϊκοτάζ, σωματική βία, και αρκετές άλλες ποινές που αναφέρονται στη θρησκεία των ινδουιστών”.

Οι νόμοι δεν υπάρχουν από μόνοι τους, είναι απόρροια της ανθρώπινης κρίσης, επεξεργασίας και δραστηριότητας. Όπως είναι και η τελική εφαρμογή τους. Η παντελής άρνηση συνεργασίας των κρατικών φορέων και η ταυτόχρονη προσκόλληση τους στις ινδουιστικές αξίες, συνέβαλε στην μη-εφαρμογή των νόμων. Έτσι, οι νόμοι υπάρχουν, αλλά οι υπάλληλοι στις δημόσιες υπηρεσίες, οι αστυνομικοί, οι δικαστικές αρχές και οι απλοί πολίτες της μεγαλύτερης δημοκρατίας του κόσμου, συνεχίζουν να τους απαξιώνουν.

Ανέγγιχτοι, oι θρυμματισμένοι άνθρωποι Περισσότεροι από 160 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ινδία γεννήθηκαν έξω από το ινδουιστικό σύστημα των τεσσάρων βάρνα, το σύστημα των καστών που είναι ένα από τα αρχαιότερα συστήματα κοινωνικής ιεράρχησης στον κόσμου. Τους ονομάζουν “Ανέγγιχτους”, παρόλο που οι ίδιοι προτιμούν την λέξη ντάλιτ, που σημαίνει “θρυμματισμένοι άνθρωποι”. Η αξία όσων ανήκουν στην κάστα των Ανέγγιχτων είναι ανύπαρκτη σύμφωνα με την ινδουιστική θρησκευτική παράδοση, που θεωρεί τους ντάλιτ πιο ασήμαντους κι από ζώα. Οι ντάλιτ βρίσκονται στην χαμηλότερη κοινωνική θέση της ινδικής κοινωνίας, κληρονομούν την ιδιότητα τους από τους γονείς τους και απαγορεύεται να την αποβάλουν. Στις τάξεις τους προστίθενται μόνο οι παρίες και οι απόβλητοι της ινδικής κοινωνίας, αυτοί που εκδιώχθηκαν από την κάστα στην οποία γεννήθηκαν εξαιτίας κάποιου ασυγχώρητου θρησκευτικού ή κοινωνικού αμαρτήματος. Οι δραστηριότητες που αρμόζουν στη “φυσική κατωτερότητα” των ντάλιτ είναι πολύ περιορισμένες, δεδομένου ότι ο ινδουισμός καθορίζει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα κάθε κάστας με πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Οι Ανέγγιχτοι έγιναν με τον καιρό οι βυρσοδέψες, οι καθαριστές των δρόμων, οι συλλέκτες απορριμμάτων και περιττωμάτων, οι υπηρέτες στα σπίτια των ανώτερων καστών. Ακόμη και στις μέρες μας, στα χωριά όπου το αποχετευτικό σύστημα είναι ακόμα υποτυπώδες, οι Ανέγγιχτοι το καθαρίζουν με τα ίδια τους τα χέρια. Οι ντάλιτ έγιναν το κατακάθι της ινδουιστικής κοινωνίας και “Ανέγγιχτοι” σήμερα χαρακτηρίζονται εκείνοι των οποίων τα παραδοσιακά καθήκοντα και ο τρόπος ζωής περιλαμβάνουν δραστηριότητες που θεωρούνται “ακάθαρτες”. Οι ντάλιτ τιμωρούνται σκληρά από τα μέλη των ανώτερων καστών, εξαιτίας και μόνο της ιδιότητας που οι ίδιοι τους προσέδωσαν. Τα περιστατικά των ξυλοδαρμών και των δολοφονιών, των βασανιστηρίων και των βιασμών είναι αμέτρητα. Οι εμπρησμοί σπιτιών. Τα λυντσαρίσματα και ο δημόσιος διασυρμός. Οι ληστείες στα σπίτια τους, οι εκβιασμοί και η εκδίωξη τους από το χωριό όπου ζουν, επίσης. Οι “Καθαροί”, οι άνθρωποι από τις ανώτερες κάστες, θεωρούν εξαιρετικά μια-

27 Τ

Α Ι Δ Ι

σματικό ακόμα και το άγγιγμά των ντάλιτς. Όμως η “επαφή” με ένα μέλος των Ανέγγιχτων δεν θεωρείται μολυσματική στις περιπτώσεις των γυναικών ντάλιτ. Οι βιασμοί “ανέγγιχτων” γυναικών, συχνά ομαδικοί, είναι ένα έγκλημα αρκετά συνηθισμένο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ρατζαστάν, όπου καταγράφηκαν 900 βιασμοί γυναικών ντάλιτ το διάστημα 1991-1996. Δηλαδή 1 βιασμός κάθε 60 ώρες, σε μία επαρχία όπου η καταγγελία και η καταγραφή τέτοιων εγκλημάτων είναι ιδιαίτερα μειωμένη. Το 27% των καταγγελιών βιασμών κρίθηκαν “αναληθείς” και οι θύτες απαλλάχθηκαν από τις κατηγορίες. Ίσως στη συγκεκριμένη επαρχία οι γυναίκες συνηθίζουν για κάποιο περίεργο λόγο να ψεύδονται περισσότερο, αφού στην υπόλοιπη χώρα το ποσοστό των βιασμών που κρίθηκαν αναληθείς αγγίζει μόλις το 5%. Πέραν της αυθαιρεσίας των Αρχών, και η ιδέα ότι οι κοινοί θνητοί -και κυρίως οι φτωχοί θνητοί ντάλιτς- είναι “μικρόψυχοι ψεύτες”, δείχνει να είναι μία από τις προκαταλήψεις που αποδεικνύονται ιδιαίτερα βολικές. Στην αυγή του 21ου αιώνα, αυτό το καλά κρυμμένο “μικρό μυστικό” της Ινδίας, ο ρατσιστικός δηλαδή διαχωρισμός εκατοντάδων εκατομμυρίων πολιτών της βάσει του “καθορισμένων από τα θεία” κοινωνικού τους ρόλου, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα παγκοσμίως. Για όποιον βέβαια επιθυμεί να το δεί. Γιατί όσοι ανήκουν στις ανώτερες κάστες της Ινδίας, τυχαίνει να είναι και οι πλουσιότεροι. Αυτοί δηλαδή που έχουν άμεσα οφέλη απ’ τη διατήρηση των φτωχών σε αυτή την κατάσταση: Στην κατάσταση όπου η εκμετάλλευση γίνεται αντιληπτή ως επιταγή του Θεού. Οι φτωχοί πιστεύουν ότι βρίσκονται σε αυτό το χάλι γιατί “κάτι κακό έκαναν σε κάποια προηγούμενη ζωή τους”. Αλλά, και είναι πεπεισμένοι ότι αν αδιαμαρτύρητα ανεχτούν στην τωρινή ζωή τους το ρόλο του σκλάβου, θα ξαναγεννηθούν στο μέλλον σε κάποια ανώτερη κάστα. Ίσως το “η θρησκεία είναι το όπιο του λαού” να μην έχει καλύτερο παράδειγμα από αυτό που συμβαίνει σήμερα στην κοινωνίας της Ινδίας.

Η καθημερινότητα ενός ντάλιτ ή το πάνθεο των διακρίσεων και του ρατσισμού Η καθημερινότητα ενός ντάλιτ, κάθε άλλο παρά ρόδινη είναι. Η ζωή τους είναι γεμάτη διακρίσεις και περιορισμούς σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής. Σε διάφορες αγροτικές περιοχές της Ινδίας, οι ντάλιτ αναγκάζονται να χτίσουν τα σπίτια τους έξω από τα όρια του χωριού. Σε κάποιες περιπτώσεις, τους απαγορεύεται ακόμα και να μετακινούνται με ποδήλατο μέσα στις συνοικίες των ανώτερων καστών εντός του χωριού. Ένας άλλος άγραφος κανόνας που εφαρμόζεται συχνά αφορά στη χρήση των λεωφορείων: στους ντάλιτ δεν επιτρέπεται να κάθονται στις στάσεις ή στα καθίσματα των λεωφορείων. Και για να χρησιμοποιήσουν το λεωφορείο, θα πρέπει πρώτα να περιμένουν να περάσουν μέσα όλα τα άτομα των ανώτερων καστών. Η Ινδία δε διαθέτει αποχετευτικό σύστημα… και το ρόλο του έχουν αναλάβει με

Α Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

Ακόμα και ο Γκάντι, ο οποίος υπήρξε σε πολλούς τομείς “ένας άνθρωπος πολύ μπροστά από την εποχή του”, πίστευε στις αξίες του συστήματος των καστών και η ανάδειξή του σε υπέρμαχο των ανέγγιχτων ίσως είναι απλά μία υπερβολή στα πλαίσια της γενικότερης μυθοποίησής του προσώπου του. Το Σεπτέμβριο του 1932, ο Mαχάτμα, ξεκίνησε μέσα από τη φυλακή απεργία πείνας ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την κατάσταση των ανέγγιχτων. Αίτημά του ήταν η βελτίωση της κοινωνικής τους θέσης. Νωρίτερα εκείνη τη χρονιά, οι Βρετανοί έδιναν τη δυνατότητα στους ντάλιτ να θεωρηθούν ξεχωριστό τμήμα ψηφοφόρων, προσφέροντάς τους έτσι ασφάλεια κατά τη συμμετοχή τους στις δημοκρατικές διαδικασίες. Ο Γκάντι αντέδρασε λέγοντας ότι έτσι αποδέχονταν μια αδικία εις βάρος τους και προχώρησε στην απεργία πείνας. Ο Αμπεντκάρ, ιστορικός ηγέτης των ντάλιτ, αναγκάστηκε να αρνηθεί την προ-

Γκάντι: πολέμιος ή υπέρμαχος των δικαιωμάτων των ανέγγιχτων;

το ζόρι οι ντάλιτς. Πολλοί από αυτούς έχουν δεχτεί αδιαμαρτύρητα τη μοίρα τους. Όσοι πάλι δεν το αντέχουν, δέχονται απειλές και επιθέσεις μέχρι να “πειστούν”. Αρκετοί ντάλιτ εργάζονται ως οικιακοί βοηθοί σε ευκατάστατες οικογένειες, φροντίζοντας για την καθαριότητα του νοικοκυριού. Επηρεασμένοι από τις ινδουιστικές αντιλήψεις, αρκετοί από τους εργοδότες τους, αφού πρώτα οι ντάλιτ τους καθαρίσουν το σπίτι, φροντίζουν να το ραντίζουν με αγιασμό σε μια προσπάθεια να το “απολυμάνουν” από το “μιασματικό άγγιγμα” των ντάλιτ. Εξαιτίας της ίδιας φοβίας, οι ντάλιτ σπάνια προσλαμβάνονται ως μάγειροι. Οι “συνήθειες” αυτές είναι τόσο διαδεδομένες στην Ινδική κοινωνία, ώστε ακόμα και λιλιπούτειοι γόνοι ανώτερων καστών αρνούνται να φάνε από φαγητό που μαγείρεψε η Ανέγγιχτη μαγείρισσα του σχολείου. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, οι παρίες τη ινδουιστικής κοινωνίας αναγκάζονται να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα έξω από τους ναούς: για να μην τους “μολύνουν”. Ακόμα και τους γάμους τους, οι ινδουιστές ντάλιτ, τους τελούν συχνά έξω από το ναό. Σε διάφορες καφετέριες της Ινδίας, όταν πρόκειται να σερβίρουν σε “ανέγγιχτους” είτε τους σερβίρουν σε ξεχωριστά ποτήρια, είτε απλά δεν τους εξυπηρετούν καθόλου… Η ρατσιστική συμπεριφορά φυσικά δεν εκλείπει από τα σχολεία και τη συμπεριφορά των δασκάλων απέναντι σε μαθητές ντάλιτ. Συχνότατα αποφεύγουν να δώσουν στα παιδιά που ανήκουν στην κάστα των ανέγγιχτων το λόγο “για να μην απαντάνε οι ντάλιτ σε ερωτήσεις”, ενώ θεωρείται δεδομένο ότι τα παιδιάντάλιτ θα κάθονται σε διαφορετικές θέσεις από τους υπόλοιπους μαθητές. Τέλος, αρκετά αστυνομικά τμήματα -πάντα πρωτοπόρα στις καινοτόμες ιδέες παγκοσμίως- επέβαλαν εισιτήριο εισόδου στους ντάλιτ που πήγαιναν να καταγγείλουν κάποια αδικία που έγινε εις βάρος τους.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ

σφορά των Βρετανών επειδή φοβήθηκε ότι στην περίπτωση που ο Γκάντι πέθαινε από την απεργία πείνας, οι Ινδουιστές θα το χρησιμοποιούσαν ως αφορμή για να σφαγιάσουν ανέγγιχτους σε ολόκληρη την Ινδία. Ένας φόβος βάσιμος αφού οι βιαιοπραγίες σε βάρος των ντάλιτ ήταν ένα φαινόμενο αρκετά συνηθισμένο, που παρατηρείται μέχρι σήμερα, χωρίς μάλιστα να συντρέχει κάποιος σοβαρός λόγος. Από το 1932 μέχρι το 1939 ο Γκάντι αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική ζωή και άρχισε να ταξιδεύει στην Ινδία απαιτώντας την κατάργηση των αδικιών που πηγάζουν από το σύστημα των καστών. Το 1933 αρχίζει να εκδίδει την εφημερίδα “Harijan”, που είχε ως στόχο την ένταξη των ανέγγιχτων στην ινδική κοινωνία. Ο Γκάντι δεν συμφωνούσε με την ονομασία “ανέγγιχτοι” και τους αποκαλούσε “χαριτζάν”, που σημαίνει “άνθρωποι του θεού”. Ωστόσο ορισμένοι θεωρούν ότι αυτός ήταν ένας συγκαλυμμένος τρόπος για να εκφράζει ο Γκάντι την άποψή του ότι οι ντάλιτ “δεν ήταν παιδιά κανενός”, ότι ήταν άνθρωποι που δεν ανήκαν πουθενά. Ο Γκάντι έμεινε τελικά γνωστός ως υπέρμαχος των ανέγγιχτων, παρόλο που υποστήριζε σθεναρά το σύστημα των καστών. Ο ίδιος προερχόταν από την τρίτη υψηλότερη τάξη των Βασύγια και πίστευε με πάθος στις αρχές του ινδουισμού αλλά και στο σύστημα των καστών. Όπως είχε πει, “το σύστημα των καστών έχει σώσει τον Ινδουισμό από την αποσάθρωση” και “το να καταστρέψουμε το σύστημα των καστών και να υιοθετήσουμε το Δυτικοευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, σημαίνει ότι οι Ινδουιστές πρέπει να εγκαταλείψουν τις αρχές της κληρονομικής συνέχειας, που είναι η ψυχή του συστήματος των καστών. Η αρχή της κληρονομιάς είναι μία αιώνια αξία. Η αλλαγή της θα προκαλέσει χάος”…

Η Ινδική γραμματεία είναι απέραντη και περιλαμβάνει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου. Οι ύμνοι των «Βεδών» και τα μεγάλα έπη «Μαχαμπαράτα» και «Ραμαγιάνα» αποτελούν κορυφαία δημιουργήματα του ανθρώπινου πολιτισμού .Η θρησκειο-φιλοσοφική σκέψη καλλιεργήθηκε με ιδιαίτερη ένταση, ποικιλία και πάθος στο ινδουιστικό έδαφος. Από τις τέχνες ιδιαίτερα άνθισε η αρχιτεκτονική. Τα ινδικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα είναι πολυσύνθετα (στις μορφές τους).Οι κυριότεροι ρυθμοί της αρχιτεκτονικής είναι 6, 4 στο βορά και 2 στο νότο. Σε στενό συνδυασμό με την αρχιτεκτονική, ως συμπλήρωμα και εξάρτημα της, αναπτύχθηκε η γλυπτική. Αμέτρητα αγάλματα, συνήθως ογκώδη, και άλλα γλυπτά κοσμούν τους ινδικούς ναούς. Η διάθεση των καλλιτεχνών είναι συμβολική. Προσπαθούν με το υλικό τους - πυλό, ξύλο, μέταλλο, κεραμίδι, κυρίως όμως πέτρα - να αποδώσουν διάφορες όψεις της ινδικής θεολογίας και μυθολογίας. Τα αγάλματα των Θεών δεν αποτελούν απομίμηση ιδανικής ανθρώπινης μορφής, αλλά προσπάθεια να εκφραστεί το υπερφυσικό με αισθητούς συμβολισμούς. Λίγα μόνο παραδείγματα σώζονται από την πρώιμη εποχή, υποδειγματικά στο

31 Τ

Α Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

Η Μαχαμπαράτα έχει χαρακτηριστεί σαν έπος των αιώνων. Είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, τόσο σπουδαίο για τους Ινδούς, όσο η Ιλιάδα για τους Έλληνες, και το πλουσιότερο σε θέματα γι’ αυτό και λέγεται πως ό,τι δεν υπάρχει στη Μαχαμπράτα δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού. Πράγματι εκτός από τον πόλεμο που εξιστορεί ανάμεσα στους Παντάβα και τους Καουράβα για την εξουσία, περιέχει και πλήθος άλλων ιστοριών και παραδόσεων, καθώς και ηθικούς κώδικες, κανόνες πολιτικής για μια ορθή διακυβέρνηση, φιλοσοφικά συστήματα και διδασκαλίες που ακόμα και σήμερα εμπνέουν τους πνευματικούς αναζητητές σε όλο τον κόσμο. Είναι ένα έργο στο οποίο τονίζεται το υψηλό ήθος των ηρώων του, ο ανώτερος σκοπός της πνευματικής αναζήτησης και ο θρίαμβος της αρετής πάνω σε καθετί κακό. Ο πόλεμος που περιγράφεται στο έπος ήταν ένας παγκόσμιος πόλεμος της εποχής εκείνης, όχι μόνο γιατί έλαβαν μέρος πολλά έθνη και λαοί, αλλά και επειδή ήταν αποτέλεσμα μιας αδυσώπητης μάχης ανάμεσα στους λαούς και τους τιτάνες. Όταν οι τιτάνες νικήθηκαν, αποφάσισαν να ενσαρκωθούν στον κόσμο των ανθρώπων. Σύντομα όμως ενσαρκώθηκαν και οι θεοί, οπότε εκείνος ο ουράνιος πόλεμος μεταφέρθηκε στη γη με αποτέλεσμα να σκοτωθούν εκατομμύρια άνθρωποι και να χαθούν πολλοί ηγεμόνες και ένδοξοι ήρωες. Ο πόλεμος αυτός έλαβε χώρα στη μεγάλη πεδιάδα Κουρουκσέτρα, κοντά στο σημερινό Δελχί. Όμως η μάχη του Κουρουκσέτρα έχει και ένα πνευματικό νόημα, αφού πρόκειται για μια μάχη που κάθε αναζητητής οφείλει να κάνει σε

ΜΑΧΑΜΠΑΡΑΤΑ

σχέδιο, τις γραμμές, τα χρώματα. Η μουσική καλλιεργήθηκε στην Ινδία από τα αρχαία χρόνια και θεωρήθηκε σπουδαίο μέσο για την ανάπτυξη της πνευματικότητας του ανθρώπου. Στις περισσότερες ινδουιστικές λατρευτικές εκδηλώσεις η μουσική, ενόργανη και φωνητική, έχει δεσπόζουσα θέση. Σε στενό σύνδεσμο με τα τελούμενο στους ναούς αναπτύχθηκε ο χορός, ο οποίος για τους Ινδούς δεν αποτελεί μόνο αισθητική απόλαυση, αλλά και διακόνημα στην ινδουιστική λατρεία. Με την έντονη συμβολικότητά του ανακαλεί ιστορίες των Θεών, επανενεργοποιεί ιερά γεγονότα. Χάρη στη γεωγραφική της θέση η Ινδία δέχτηκε επιδράσεις τόσο από τη δυτική Ασία, όσο και από την κεντρική. Οι Ινδοί καλλιτέχνες έδειξαν μεγάλη ικανότητα στην αποδοχή, αφομοίωση και μεταμόρφωση αυτών των στοιχείων, σύμφωνα με τη δική τους παράδοση και πνευματικότητα. Εξάλλου, η ινδική τέχνη επέδρασε γόνιμα και σε άλλες ασιατικές χώρες: Κεϋλάνη, Βιρμανία, Ταϊλάνδη, Καμπότζη, έως και Ινδονησία. Γενικά, η ινδουιστική τέχνη, πλούσια και πολυποίκιλη, χωρίς όμως να χάνει τη συνοχή της, διακρίνετε άλλοτε για πλαστικότητα, άλλοτε για αφαίρεση και συνήθως διαπνέεται από πολύμορφο συμβολισμό. Καρπός δημιουργικής φαντασίας εκατομμυρίων ανθρώπων, διαμορφωμένη σε διάστημα χιλιάδων χρόνων, η τέχνη αυτή είναι διαποτισμένη με τη βαθύτατη θρησκευτικότητα της Ινδίας.

κάποιο στάδιο της ατραπού του. Όποιος έχει διαβάσει την Μπάγκαβαντ Γκιτά (που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Μαχαμπαράτα) θα θυμάται τις θαυμάσιες πνευματικές διδασκαλίες που δίνει ο Κρίσνα στο μαθητή του Άρτζουνα, παρακινώντας τον να λάβει μέρος στη μάχη ενάντια στο κακό. Όλοι μέσα μας κρύβουμε ένα σκοτεινό υποσυνείδητο και συνδεόμαστε με τα αρχέτυπα του ομαδικού ασυνειδήτου. Σε κάποια στιγμή καλούμαστε να φωτίσουμε αυτόν τον σκοτεινό χώρο, να δαμάσουμε τις κρυφές ανεξέλεκτες δυνάμεις του υποσυνειδήτου και μέσω της αυτογνωσίας να γίνουμε κύριοι όλων των όψεων του εαυτού μας, κατωτέρων και ανωτέρων. Η Μαχαμπαράτα δίνει το έναυσμα γι’ αυτήν την εσωτερική μάχη που οδηγεί στην τελική Απελευθέρωση.

ΡΑΜΑΓΙΑΝΑ: ΤΟ ΜΕΓΑ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΙΝΔΙΑΣ Η Ραμαγιάνα είναι ένα έπος, αρκετά μικρότερο από τη Μαχαμπάρατα. Απαριθμεί μόνο γύρω στους 48.000 στίχους, είναι όμως και πάλι μεγαλύτερο από τα Ομηρικά έπη. Σαν την Οδύσσεια, η Ραμαγιάνα αφηγείται τις περιπέτειες ενός ήρωα, του Ράμα, που περιπλανιέται από την βόρεια Ινδία έως την Κεϋλάνη, μέχρι να ξαναβρεί το χαμένο του βασίλειο. Σαν την Ιλιάδα, περιγράφει τις μάχες και τις περιπέτειες για την ανάκτηση μιάς βασίλισσας, της Σίτα, της ίδιας της ψυχής του. Οπωσδήποτε, η συνεχής απήχηση για χιλιάδες χρόνια που έχει το έργο αυτό, που με την Μαχαμπαράτα αποτελούν τα δύο παραδοσιακά έπη της Ινδίας, οφείλεται στο έντονο στοιχείο της περιπέτειας. Επίκεντρο της Ραμαγιάνα είναι η μάχη που δίνει διαρκώς το Καλό ενάντια στο Κακό. Οι ήρωές της πολεμούν εκείνους που δεν σεβάστηκαν το ντάρμα, την αντανάκλαση του θείου νόμου πάνω στην κοινωνία. Οι μαγικές πράξεις προσθέτουν ενδιαφέρον, και η συνεργασία των ανθρώπων με τα ζώα δίνει στο έργο μιαν μυθική διάσταση. Η Ραμαγιάνα έχει επηρεάσει αφάνταστα τον πολιτισμό στην Ινδία. Έδωσε μορφή στις αξίες της κοινωνίας της, επαναλαμβάνοντας σε αναρίθμητες γενιές τα πρότυπα ορθής συμπεριφοράς. Για πολλούς αιώνες υπήρξε απαραίτητο στήριγμα της παιδείας. Οι χαρακτήρες του έπους είναι μοντέλα, ήρωες της καθημερινής ζωής. Αυτός που σε στιγμές κρίσης βασίζει τη δράση του πάνω στο πρότυπο του Ράμα, είναι βέβαιος πως πράττει το σωστό, και ότι θα έχει τη γενική αποδοχή των συνανθρώπων του. Η Ραμαγιάνα παραμένει μέχρι τις μέρες μας αναπόσπαστο μέρος της Ινδικής παράδοσης. Οι οικογένειες δίνουν στα παιδιά τους τα ονόματα των ηρώων της και τα μεγαλώνουν με ιστορίες και παραμύθια παρμένα από τα κείμενά της. Το έπος, στο σύνολό του ή αποσπασματικά, ανεβάζεται σε θεατρικές παραστάσεις ή θρησκευτικές τελετές στην Ινδία, την Ινδονησία, την Ταϊλάνδη, σ’ όλες τις περιοχές που έχει αγγίξει ο Ινδουισμός. Τα βάσανα που πρέπει να υποστεί ο Ράμα και η Σίτα δεν είναι παρά απόψεις των ταλαιπωριών που περνά κάθε άνθρωπος στη ζωή του. Ιστορικά, το έπος αναφέρεται στις παραδόσεις δύο αρχαίων ισχυρών λαών, των

35 Τ Α Ξ Ι Δ Ι Σ Τ Η Ν Ι Ν Δ Ι Α

κατοίκων της Αγιόντια και της Μιτίλα στη βόρειο Ινδία, όπου βασίλευαν οι οικογένειες του Ράμα και της Σίτα, αντίστοιχα. Οι μελετητές, που δέχονται το γεγονός της ύπαρξής τους τα χρόνια μεταξύ του 1.200 και 1.000 π.Χ., εντοπίζουν ότι ο πολιτισμός στις περιοχές αυτές την περίοδο εκείνη ήταν σημαντικά ανώτερος απ’ ό,τι σε άλλα μέρη της Ινδίας. Οι Γερμανοί ιστορικοί του δέκατου ένατου αιώνα θεωρούσαν ότι η νίκη του Ράμα επικεφαλής μιας συμμαχίας στρατιών της βορείου και μέσης Ινδίας πάνω στα στρατεύματα των Ραξάσα, των κατοίκων της σημερινής Κεϋλάνης, απεικονίζει την επικράτηση των Αρίων φυλών πάνω στους πιο πρωτόγονους πολιτισμούς της νοτίου Ινδίας. Η μυστικιστική ανάλυση της Ραμαγιάνα σχετίζεται με τον συνεχή αγώνα του ανθρώπου ενάντια στην κατώτερή του φύση και τους δαιμονικούς πειρασμούς που διαταράσσουν τη σχέση του με τις δυνάμεις του Ιερού. Ο Ράμα κατανικά τους πειρασμούς έναν-έναν και ολοκληρώνει τον θρίαμβό του νικώντας τον Ραβάνα, τον δαίμονα της σάρκας. Έτσι ξαναβρίσκει τη Σίτα, τη ψυχή του, κατακτώντας και το δικαίωμα της βασιλείας πάνω στο πατρογονικό βασίλειο της Αγιόντια. Οι στίχοι του Βαλμίκι, του φερόμενου σαν συγγραφέα του έπους, κρατούν με τη

Με τελετές μεγάλες τίμησαν τον Ράμα, που είχε νικήσει όλους τους Ραξάσα τους δαιμόνους, όλους τους πειρασμούς. Ακόμα και τον μεγάλο Ραβάνα, τον δαίμονα της σάρκας τον παντοδύναμο, εξόντωσε ο Ράμα σε μάχη ενας προς έναν. Εναν μονάχα ο Ράμα δεν είχε υποτάξει, τον μεγαλύτερο δαίμονα απο όλους, που είναι τόσο δυνατός ώστε να μας κυβερνάει χωρίς ποτέ κανένας στα μάτια να τον έχει δεί. Είναι ο δαίμονας της ζήλειας, ο τελευταίος που έμενε ανάμεσα στον Ράμα και τη Σίτα, πρίν να ενωθεί για πάντα ο άνθρωπος με την αιώνια ψυχή του. (απο το έργο)

μεγάλη τους ποιητική δύναμη την ισορροπία ανάμεσα στις δύο ερμηνείες, την μυστικιστική και την ιστορική, διατηρώντας έτσι το ενδιαφέρον τόσο των θεατών που βλέπουν τη Ραμαγιάνα σαν περιπέτεια, όσο και αυτών που το ερμηνεύουν σαν μείζον θρησκευτικό έργο.

EΠIMEΛEIA KEIMENΩN: MAPIA KABBAΔIA T Y Π O T E X N I K H E Π I M E Λ E I A : N I K O Σ A Γ Γ E Λ AT O Σ