Book Press #07 by CRE8

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

• Ο Κώστας Κατσουλάρης συζητάει με τη Σοφία Νικολαΐδου • Ο Τζορτζ Πελεκάνος μιλάει στη Μάνια Στάικου

α λ Ό τα βιβλία

ς η ξ ι ο ν ά της

ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ

«Ήλιος με δόντια» του Γιάννη Μακριδάκη ΕΜΠΝΕΥΣΗ ΕΙΝΑΙ…

Έλληνες και ξένοι λογοτέχνες απαντούν στον Χρήστο Χρυσόπουλο GRAPHIC NOVELS

Κόμικς για ενήλικες; ΕΠΙΣΗΣ:

Νοέλ Μπάξερ, Σπύρος Αραβανής, προτάσεις ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, παιδικά, manga κ.ά.

04.2010

#07 www.bookpress.gr

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ - ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ exofilo.indd 7

Γράφουν και μιλούν οι: Σωτήρης Βανδώρος, Νίκος Βλαντής, Χριστίνα Μπάνου, Παντελής Μπασάκος, Σοφία Νικολαΐδου, Άρης Πετρόπουλος, εκδότες και συγγραφείς

Πώς θα είναι ο αναγνώστης του αύριο;

4/19/10 11:45 AM

03_periexomena.indd 2

4/19/10 11:11 AM

BOOKPRESS03

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ04/2010

BOOKPRESS 12

ΜΟΝΙΜΑ 4 6 8 12 14 36 37 42 52 54 54

TIBOOKTU ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ ΣΤΟΝ ΑΦΡΟ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ «Kick-Ass» ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Σοφία Νικολαΐδου ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΘΕΩΡΕΙΟ Του Γιώργου Πεφάνη DEBATE Ε∆Ω ΒΙΒΛΙΟΥΠΟΛΗ ΠΑΣΑΤΕΜΠΟ PILLOW BOOK Της Σώτης Τριανταφύλλου 90’’ Του Σάκη Σερέφα

ΘΕΜΑΤΑ 10 16 19 20 22 25 26 35 38

ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ EΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Νοέλ Μπάξερ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Τζορτζ Πελεκάνος ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΛΑΣΙΚΟ, ΑΛΛΑ ∆ΕΝ Μ' ΑΡΕΣΕΙ ΑΦΙΕΡΩΜΑ «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗ» ΠΟΙΗΣΗ GRAPHIC NOVELS

MULTIPRESS 48 48 50 50 51 53

ΣΙΝΕΜΑ Η Σώτη Τριανταφύλλου γράφει για τον «Ghost Writer» ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Ο Κ. Σταφυλάκης σχολιάζει ΣΠΙΤΙ ΑΠΟ ΦΥΛΛΑ Γράφει η Αµάντα Μιχαλοπούλου TEMPO Του Φοίβου Καρζή ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ Των Χ. Βλαβιανού και Χρ. Χρυσόπουλου CULTURE CLUBBING Ειδήσεις από τον χώρο του βιβλίου

03_periexomena.indd 3

Τ.Κ. 2010 ∆ια βάσ τε τη ν

Βoo Pre k ss

ακρ τυπ ιβώς ό ww ώνε π w.b ται ως ook στο pres s.gr

ΕΠΙΜ. Γ. ΤΣΑΚΝΙΑΣ

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ – σύντοµες ειδήσεις από την πρόσφατη εκδοτική παραγωγή (του ανταποκριτή µας). Ξένη πεζογραφία: Κυκλοφόρησε το νέο µυθιστόρηµα του –βραβευµένου µε Μπούκερ– Τζόναθαν Μπλουµ, µε τίτλο «Το έβδοµο σφράγισµα», από τις εκδόσεις Λαίλαπα. Στο Λονδίνο του 1880, ένας αβάν-γκαρντ οδοντογιατρός έρχεται σε σύγκρουση µε την υποκρισία της βικτοριανής ηθικής. «Αναζητώντας τον χαµένο θρόνο» του Λεβί Ν. Ροζ, από τις εκδόσεις Κερί. Ένας πρώην πράκτορας µυστικών υπηρεσιών, ο χαµένος χρυσός θρόνος του Φαραώ Ναχαµενατέιπ, µια ξανθιά αρχαιολόγος, τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, µια κοκκινοµάλλα αρχαιολόγος, µια πυρηνική βόµβα, µια µελαχρινή αρχαιολόγος, η χαµένη συνταγή της ελβετικής ψαρόσουπας, ένας µαθηµατικός τύπος, ένας περίεργος τύπος, ο οικονοµικός Τύπος και µια φαλακρή αρχαιολόγος − ίντριγκες, έρωτες και διεθνείς συνωµοσίες σε αυτό το αριστούργηµα των επτακοσίων σελίδων. Ελληνική πεζογραφία: «Λιώνω σαν το τυρί». Με ευαισθησία και πικρό χιούµορ, η Λιάνα Μπάµπαλη-Καραπαναγιώτου αφηγείται την πρωτότυπη ιστορία µιας γυναίκας που την εγκατέλειψε ο άντρας της. Σαν µοτσαρέλα δίχως πίτσα... «Το ούζο των Γατελούζων», ένα συναρπαστικό ιπποτικό µυθιστόρηµα στην ενετοκρατούµενη Λέσβο, γραµµένο από τον Κωνσταντίνο Χαµουδέλη, ύστερα από πολυετή έρευνα στα αρχεία και στα χαµαιτυπεία του νησιού. Λογοτεχνία για παιδιά: «Ο Γιωργάκης στη χώρα του ∆ουνουτού». ∆ιατροφή και υγεία: «Το βόδι και το ρόδι» – χίλιες και µία συνταγές για ισορροπηµένη διατροφή. Θέατρο: «Η έκπληξη» του Χάρολντ Κίντερ.

4/19/10 12:55 PM

04BOOKPRESS

tiBOOKtu MAGGIE SOLADAY

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ΑΝΤΖΗ ΣΑΛΤΑΜΠΑΣΗ

IT’S SO BOOKISH! Ριζική ανακαίνιση έκανε το διάσηµο βιβλιοπωλείο McNally Jackson στη Νέα Υόρκη. Τον σχεδιασµό ανέλαβε η εταιρεία Front Studio (γνωστή για τις ανατρεπτικές της ιδέες), η οποία δηµιούργησε ένα βιβλιοπωλείο µοντέρνο, άνετο και πρακτικό. Στο καφέ, για παράδειγµα, υπάρχουν ξύλινα τραπέζια στερεωµένα στον τοίχο σαν βιβλία, τα οποία οι βιβλιόφιλοι πελάτες µπορούν να ξεδιπλώνουν για να τα χρησιµοποιούν. Η διακόσµηση, όπως είναι φυσικό, εµπνέεται από τα βιβλία και τις σελίδες τους, δηµιουργώντας ένα αποτέλεσµα που στις φωτογραφίες τουλάχιστον δείχνει ωραιότατο. Very bookish, που γράφουν και οι bloggers. ΒΡΑ∆ΙΝΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ Το πρόβληµα µοιάζει άλυτο. Εσύ θέλεις να διαβάσεις το βιβλίο σου, αλλά ο σύντροφός σου στη ζωή και στην κρεβατοκάµαρα θέλει να κοιµηθεί, και µάλιστα στο σκότος. Οι µέχρι τώρα λύσεις περισσότερο δυσκόλευαν παρά διευκόλυναν την κατάσταση. Ένας τρόπος είναι να ακουµπήσεις το λαµπατέρ στο πάτωµα και να το σκεπάσεις µε µια πετσέτα, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος να σε πάρει ο ύπνος, και το σπίτι µαζί µε τους ενοίκους να γίνει παρανάλωµα του πυρός. Ένας άλλος τρόπος είναι να µπεις κάτω από το πάπλωµα µε έναν φακό και το βιβλίο, αλλά µάλλον δεν θέλεις να πέσεις τόσο χαµηλά. Γι’ αυτό

αRtiστοκράτισσα

04_tibooktu.indd 2

και, όταν ανακάλυψα τους νέους φωτιζόµενους «σελιδοδείκτες», η αντίδρασή µου ήταν ηχηρή και ενθουσιώδης. Η Philips Research, για παράδειγµα, που κέρδισε πέρυσι το βραβείο Red Dot Design, έχει δηµιουργήσει ένα καταπληκτικό σχετικό προϊόν, αλλά –προς το παρόν– δεν έχει βγει στην αγορά. Ευτυχώς, δεν χρειάζεται να περιµένουµε, γιατί µε µια βόλτα στο amazon. com µας βρίσκουµε τους υπέροχους φωτοσελιδοδείκτες LightWedge Paperback Book Light και LightWedge Mini, που κοστίζουν µόνο 17 δολάρια. ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΑΟΪΣΜΟΣ Και µια που µιλάµε για γκάτζετ, διαβάζω τελευταία πολλές κριτικές για το βιβλίο του Τζαρόν Λανιέρ, του ανθρώπου που, µεταξύ άλλων, επινόησε τον όρο «εικονική πραγµατικότητα». Ο τίτλος του βιβλίου είναι «You Αre Νot A Gadget: A Manifesto» και ο βασικός προβληµατισµός του συγγραφέα κινείται γύρω από τον τρόπο µε τον οποίο το διαδίκτυο εκµεταλλεύεται κείµενα, ιδέες και πληροφορίες. O Λανιέρ θεωρεί άκρως επικίνδυνο το γεγονός ότι όλοι εµείς λειτουργούµε ως ανώνυµοι και άµισθοι γραφιάδες στην υπηρεσία κολοσσών, όπως η Wikipedia ή η Google, και προειδοποιεί για τον νέο ψηφιακό κολεκτιβισµό. «Σε αντίθεση µε τον Μαρξ, ο Μάο περιφρονούσε τους διανοούµενους και δόξαζε τους αγρότες. Κάτι παρόµοιο συµβαίνει και στη διαδικτυακή κουλτούρα. Οι µουσικοί πρέπει να χαρίζουν τη µουσική τους και να βγάζουν λεφτά από τις συναυλίες, οι δηµοσιογράφοι πρέπει να γράφουν δωρεάν, µε την ελπίδα ότι θα τους καλέσουν σε κάποιο τοκ-σόου» δήλωσε στη «Sueddeutsche Zeitung».

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 ////Ουπς! Μας ξέφυγαν στnν ΒΡ#6///// ● Παραλείψαµε να αναφέρουµε ότι τη φωτογραφία του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη στο θέµα «Κλασικό, αλλά δεν µ’ αρέσει» (σελ. 17) είναι του Άγγελου Καλτσή. ● Στο κείµενο «Όταν οι συνθέτες κρατούν σηµειώσεις» (σελ. 30), οι σηµειώσεις του συνθέτη Απόστολου Ντάρλα για το µουσικό έργο που εµπνεύστηκε από το βιβλίο του Γιάννη Ζουγανέλη «Ο ήχος της σάλπιγγος» εξαφανίστηκαν και στη θέση τους επαναλήφθηκαν οι σηµειώσεις άλλου. Η µουσική σύνθεση του Α. Ντάρλα θα παρουσιαστεί στις 10 Μαΐου στις 20.30 στο Ίδρυµα Μελίνα Μερκούρη (Πολυγνώτου 9-11, Πλάκα). Αυτές είναι οι σηµειώσεις του: «Έργο αυτοβι-

ογραφικό, αυτοψυχαναλυτικό. Συνεπώς, ως συνθέτης, καλούµαι να ενσαρκώσω έναν διττό ρόλο, πραγµατικό και µετα-πραγµατικό. Η συνάντηση της Μουσικής και του Λόγου να είναι εξελικτική. Θα διατηρήσω τον προσωπικό µου χαρακτήρα γραφής και θα τεµαχίσω το λογοτεχνικό κείµενο σε µικρές αυτόνοµες δοµές, πάνω στις οποίες θα δηµιουργηθούν οι µουσικές δοµές, όπου θα αναδοµηθούν σε συνάρτηση µε τις λογοτεχνικές δοµές, δηµιουργώντας µια νέα, συνολική, ενιαία και αδιαίρετη πολυδόµηση». ● Στην «ταυτότητα» δεν αναφέρθηκε ότι την εκτύπωση της Book Press κάνει η Τυποεκδοτική.

Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης φωτογραφηµένος από τον Άγγελο Καλτσή.

/////////////////Φράση του µήνα////////////////////

«Bγάζουµε τα µάτια µας ασχολούµενοι µε το "βαθύ λαρύγγι"»

(σχόλιο δηµοσιογράφου σε τηλεοπτικό παράθυρο)

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΖΑΜΠΟΥΡΑ

4/19/10 11:12 AM

04_tibooktu.indd 3

4/19/10 11:13 AM

06BOOKPRESS ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ

Εκδότης Ελένη Κορόβηλα Διευθυντής Κώστας Κατσουλάρης Σύμβουλος έκδοσης Σώτη Τριανταφύλλου Σχεδιασμός Σπύρος Πολυκανδριώτης Αρχισυντάκτης Σωτήρης Βανδώρος Σκιτσογράφος Έφη Ξένου Συντακτική ομάδα Αναστασία Καμβύση, Άντζη Σαλταμπάση, Σάκης Σερέφας, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Φοίβος Καρζής, Νίκος Κουνενής, Κωστής Σταφυλάκης, Σταμάτης Δαγδελένης, Μάνια Στάικου, Θάνος Σιόντορος, Άντζελα Δημητρακάκη, Δημήτρης Αθηνάκης, Αργυρώ Μαντόγλου, Φώτος Λαμπρινός, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Κωστής Αρβανίτης, Αργυρώ Πιπίνη, Δανάη Χριστοπούλου, Eλπίδα Πασαμιχάλη, Πάρις Κωνσταντινίδης, Χίλντα Παπαδημητρίου, Κώστας Αγοραστός, Δημήτρης Μαρίτσας, Μαρία Τζαμπούρα, Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Γιώργος Χαντζής, Χρήστος Χρυσόπουλος, Χάρης Βλαβιανός, Γιώργος Τσακνιάς

Mladen Penev, «The Power of Books».

Τομέλλονείναιμάτι

«Δ

εν ανησυχώ για το μέλλον της ανάγνωσης: απλούστατα, στο κοντινό μέλλον –αύριο, ίσως λίγο αργότερα απόψε– θα διαβάζουμε (και) βιβλία που δεν θα μυρίζουν χαρτί, που δεν θα τα ξεφυλλίζουμε με τον παραδοσιακό τρόπο και που δεν θα τα τοποθετούμε με τη ράχη στο εξωτερικό μέρος, σε ράφια βιβλιοθηκών. Αναρωτιέμαι όμως αν θα συνεχίσουμε να διαβάζουμε Πλάτωνα, Σπινόζα ή Δάντη – αν υποθέσουμε ότι ο αναγνώστης του παλιού κόσμου διαβάζει Πλάτωνα και Σπινόζα και Δάντη. Η ψηφιακή εποχή –και όλα όσα φέρνει μαζί της– δεν αποκλείει την ανάγνωση και τη γραφή, αντιθέτως τις ενθαρρύνει, με τον τρόπο της. Αλλά, καθώς από τα μέσα του 20ού αιώνα οι αναγνώστες λιγοστεύουν αναλογικά με τον πληθυσμό (μαζί με την υπομονή, μαζί με την αποδοχή της βραδύτητας), διαφαίνεται ως ενδεχόμενο το να διαβάζουμε σκόρπιες σελίδες ιστολογίων: κι αυτό, μολονότι ο Πλάτωνας, ο Σπινόζα και ο Δάντης βρίσκονται στο Διαδίκτυο εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Είναι “το μέσο το μήνυμα”, όπως ισχυριζόταν ο λησμονημένος Mάρσαλ Μακλιούαν; Ορίζει, σ' αυτή την περίπτωση, η μορφή το περιεχόμενο; Δεν ξέρω.

Α Ο

υτό που ξέρω είναι ότι η ψηφιακή τεχνολογία διευκολύνει τη διαθεσιμότητα όλων των κειμένων, καθιστά τη γνώση φορητή κι απέραντη: μια μικροσκοπική οθόνη είναι το μεγάλο φωτεινό παράθυρο στη λογοτεχνία και στην επιστήμη. Ζούμε, αναπνέουμε, μπροστά σε μια ονειρεμένη τράπεζα δεδομένων, σ' ένα λεκτικό και εικονικό πανόραμα. Αλλά πάλι αναρωτιέμαι: ποιος θα διαβάσει το Ταλμούδ σε ψηφιακή μορφή; Όχι ότι είναι απαραίτητο, δεν είναι καθόλου απαραίτητο – το χρησιμοποιώ σαν παράδειγμα· ποιος θα διαβάσει το “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο”; Μήπως επιδοθούμε σ’ ένα όργιο αστόχαστων πληροφοριών; ύτε αυτό το ξέρω. Η ψηφιακή τεχνολογία είναι πιο έξυπνη από μένα. Και τρέχει υπερβολικά γρήγορα για τους ρυθμούς του παλιού αναγνώστη. Συνειδητοποιώ ότι πέρασαν οριστικά οι μέρες του CD Rom, όταν είχα ενθουσιαστεί γιατί σ' έναν δίσκο υπήρχαν όλα τα κλασικά κείμενα. Όλα; Σχεδόν όλα... Το CD Rom ήταν μια εκδοχή του βιβλίου, ένα αντικείμενο που το τοποθετούσες κάπου, μαζί με τα χάρτινα βιβλία ή μαζί με τα μουσικά CD. Tώρα μοιάζει να έχει συμβεί ένα θαύμα: τα βιβλία βρίσκονται δυο κλικ μακριά, τρία κλικ μακριά. Το Διαδίκτυο και όλα τα προϊόντα που προέκυψαν απ' αυτό είναι η έκφραση μιας πρωτόγνωρης ελευθερίας. Κι όπως κάθε θεσπέσιο βήμα του ανθρώπου πάνω στη γη, παρουσιάζει μια περιοχή αμφιβολίας: οι σκεπτικιστές δεν λείπουν· δεν λείπουν ούτε οι καταστροφολόγοι. Η νοσταλγία του παλιού συνοδεύει την πρόοδο και τις ρήξεις: βρισκόμαστε άραγε μπροστά σε μια καινούργια μορφή αναλφαβητισμού; Μήπως ο αναγνώστης μεταλλαχθεί σε κάτι φρικτό; Είναι σχεδόν σίγουρο ότι, όσο ο άνθρωπος έχει χέρια και δάκτυλα (ειδικά εκείνον τον τόσο ευκίνητο αντίχειρα), θα κάνει τα κλικ που χρειάζονται αναζητώντας λέξεις και ιδέες. Η ανθρώπινη περιέργεια δεν γνωρίζει όρια και η ανάγνωση είναι, για τους περισσότερους πολιτισμούς, ένας τρόπος για να ζεις τη ζωή σου». Σώτη Τριανταφύλλου Για την αντιγραφή, Κώστας Κατσουλάρης Τελευταία, κι ενώ «στήναμε» αυτό το αφιέρωμα σχετικά με το «μέλλον της ανάγνωσης», ένας στίχος του Νίκου Καρούζου τριβέλιζε το μυαλό μου, χωρίς να μου είναι ξεκάθαρη η σχέση του με το θέμα. Τον παραθέτω: «Το μέλλον είναι μάτι / το παρελθόν αυτί / Ισχύει για τον χωριάτη / και για τον ποιητή / το μέλλον είναι κάτι / μα όχι κάτι που νομίζουμε».

06_editorial.indd 6

Art director Ιωάννα Καραΐσκου Φωτογράφος Καμίλο Νόλλας Επεξεργασία εικόνας Μιχάλης Mίαρης Διόρθωση κειμένων Σοφία Κροκίδη Ατελιέ SP.COM Διεύθυνση διαφήμισης Κωνσταντίνα Ευθυμίου Τ+F 210 3227950 Σχεδιασμός site Γιάννης Καρκανέβατος Υπεύθυνος διανομής Άλκης Κορόβηλας, Τ 6942 930 332 Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία Τυποεκδοτική Α.Ε. Ιδιοκτησία Π.Κ. Book Press Εκδοτικές Επιχειρήσεις Ε.Π.Ε Σταδίου 43, 105 59 Αθήνα Τ+F 210 3227950 info@bookpress.gr www.bookpress.gr Θέλετε να έρχεται η Book Press στο σπίτι σας; Γραφτείτε συνδρομητές, στέλνοντας ταχυδρομική επιταγή 22 ευρώ για λογαριασμό της Book Press και θα τη λαμβάνετε στον χώρο σας για έναν χρόνο. H αναπαραγωγή κειμένων της BP επιτρέπεται μόνο με ρητή αναφορά στην πηγή.

04/2010BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

#07 4/19/10 11:14 AM

06_editorial.indd 7

4/19/10 11:14 AM

08BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

Μικροί ήρωες σε µεγάλες περιπέτειες Ένας έφηβος µετατρέπεται σε τιµωρό. Της Αναστασίας Καµβύση

ΣΤΟΝ ΑΦΡΟ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ

H εκδίκηση των κοµιξάδων

Η πολυαναµενόµενη ρά κινηµατογραφική µεταφο ! σε του «Kick-Ass» έφτα

που βασίστηκε στο Την ταινία «Kick-Ass», llar και Romita Jr., οµώνυµο κόµικ των Mi ν, ενώ υπεύθυνος Βο υ θιο σκηνοθετεί ο Μά ο Μπραντ Πιτ. για την παραγωγή είναι ολας Κέιτζ, Κλόι Πρωταγωνιστούν οι: Νίκ -Πλας και Μαρκ ντζ Μόριτζ, Κρίστοφερ Μι ρον Τζόνσον Άα ο και Στρονγκ, καθώς Προβάλλεται στις στον ρόλο του Kick-Ass. διανοµή αίθουσες 22 Απριλίου σε s. Film e της Villag

Ντέιβ είναι ένας συνηθισµένος έφηβος, και το ξέρει. Γι’ αυτό και επιθυµεί έντονα να ήταν ασυνήθιστος και σηµαντικός, και –ακόµη καλύτερα– να ήταν υπερήρωας. Σωστά µαντέψατε, στον Ντέιβ αρέσουν τα κόµικς. Μόνο που, σε αντίθεση µε τους περισσότερους συνοµηλίκους του, δεν του αρκεί να διαβάζει για τα κατορθώµατα των άλλων. Αποφασίζει να γίνει ο ίδιος υπερήρωας χωρίς ειδικές δυνάµεις και σούπερ όπλα. Προσπαθώντας να αντιµετωπίσει τους κακοποιούς στην πόλη του, καταλήγει στο νοσοκοµείο άσχηµα χτυπηµένος, αλλά βγαίνει από αυτό µε µια βλάβη στα νεύρα που τον κάνει πιο ανθεκτικό στον πόνο, αλλά και µε αρκετό µέταλλο να συγκρατεί τα κόκαλά του, ώστε να αισθάνεται σαν τον Wolverine (αγαπηµένος κόµικ ήρωας της γράφουσας, που επίσης θα ήθελε να είναι ηρωίδα κόµικ). To απαραίτητο κορίτσι της ιστορίας είναι η Κέιτι, συµµαθήτρια του Ντέιβ, µε την οποία εκείνος είναι φυσικά αθεράπευτα ερωτευµένος. Ευτυχώς, υπάρχει και το Hit Girl, µια φονική πιτσιρίκα που δεν αφήνει κακοποιό στοιχείο ζωντανό, ένα κοριτσάκι που βάζει τα γυαλιά στην Cat Woman και στην Buﬀy – για να ταυτιστούµε κι εµείς οι υπόλοιπες. To πακέτο των υπερηρώων συµπληρώνουν κατά λάθος ο επίσης πιτσιρικάς Red Mist και ο µυστηριώδης ενήλικας Big Daddy. Η δράση είναι καταιγιστική και το χιούµορ περισσεύει σε αυτή την πρωτότυπη ιστορία, που υπογράφουν οι Mark Millar και John Romita Jr. Ο δεύτερος, γιος του πασίγνωστου δηµιουργού του Spiderman, επισκέφτηκε την Αθήνα, καλεσµένος του Comicdom Con Athens 2010.

Κick Ass Ένας διαφορετικός ήρωας MARK MILLAR, JOHN ROMITA JR. MΤΦΡ. ΣAΒΒΑΣ ΑΡΓΥΡΟY ΣΕΛ. 204, ΤΙΜΗ €22,90

08_afros.indd 8

4/19/10 11:17 AM

Ď&#x201A;

08_afros.indd 9

4/19/10 11:19 AM

10BOOKPRESS 10BOOK 10

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

7Η ∆ΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η Κίνα στη συµπρωτεύουσα Πλούσιο πρόγραµµα, πλήθος συγγραφέων κι εκδοτών και εντυπωσιακή παρουσία της τιµώµενης ασιατικής χώρας. Της Ελπίδας Πασαµιχάλη

κινέζικος δράκος προσγειώνεται στη Θεσσαλονίκη! Η Κίνα, ένας από τους αρχαιότερους πολιτισµούς και µία από τις µεγαλύτερες αγορές βιβλίου παγκοσµίως, είναι η τιµώµενη χώρα στην 7η ∆ιεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, που πραγµατοποιείται φέτος από τις 22 έως τις 25 Απριλίου στον εκθεσιακό χώρο της Helexpo. Με κεντρικό σύνθηµα «Παράδοση και νεωτερισµός» και µε συµµετοχή άνω των 200 Κινέζων εκδοτών και κυβερνητικών αξιωµατούχων, η κινεζική αποστολή θα επιχειρήσει µέσα σε τέσσερις µέρες –και στη διάρκεια 100 περίπου εκδηλώσεων– να γνωρίσει στο ελληνικό κοινό το σύγχρονο λογοτεχνικό της προφίλ. Από τον

του βιβλίου όσο και στο βιβλιόφιλο κοινό. Το περίπτερο οργανώνεται από το Υπουργείο Πολιτισµού της Κίνας, ενώ τη ∆ιεθνή Έκθεση θα εκπροσωπήσουν οι συγγραφείς: Μπι Φέιγιου (πεζογραφία), Γκάου Χόνγκπε (παιδική λογοτεχνία), Ουάνγκ Σιάο Νι (ποίηση και πεζογραφία), Χόνγκε (πεζογραφία), Κάο Γιενξουάν (πεζογραφία και παιδική λογοτεχνία) Γουάνγκ Ξιουµέι (πεζογραφία) και Γουέι Γούει (πεζογραφία). Τα τελευταία χρόνια η εκδοτική βιοµηχανία της ασιατικής χώρας αναπτύσσεται αλµατωδώς, µε ισχυρά ανοίγµατα στη ∆ύση. Οι εκδότες της αγοράζουν περί τους 10.000 τίτλους ετησί-

Θα παρευρεθούν παραπάνω από 200 Κινέζοι εκδότες κι αξιωµατούχοι Κοµφούκιο στους σύγχρονους τεχνοκράτες, η Κίνα των µεγάλων τεχνολογικών θαυµάτων, αλλά και του πολιτικού µανδαρινισµού, αναµένεται να κάνει εντυπωσιακή εµφάνιση. Με ένα επιβλητικό περίπτερο, έκτασης 700 τ.µ. –τέσσερις φορές µεγαλύτερο από τα αντίστοιχα της Γαλλίας και της Γερµανίας, που προηγήθηκαν ως τιµώµενες χώρες–, η πολυπληθέστερη χώρα του κόσµου θα απευθυνθεί τόσο στους επαγγελµατίες

10_11_ek8esi.indd 10

ως. Την πρώτη θέση κατέχουν οι ΗΠΑ, ενώ ακολουθούν η Μεγάλη Βρετανία, η Γερµανία και η Γαλλία. Ωστόσο, υπάρχει σοβαρό ενδιαφέρον για την ελληνική βιβλιογραφία, µε προτεραιότητα φυσικά στην αρχαία ελληνική γραµµατεία, αλλά και στους σύγχρονους συγγραφείς. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ΕΚΕΒΙ, έχουν καταγραφεί 250 ελληνικοί τίτλοι µεταφρασµένοι στα κινεζικά, οι 36 από τους οποίους εκδόθηκαν µετά το 2008. Ανάµεσα στους

συγγραφείς που µεταφράστηκαν είναι οι Καζαντζάκης, Καβάφης και Ελύτης, ενώ από τους µεταγενέστερους οι Απόστολος ∆οξιάδης, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Μάρω Βαµβουνάκη, Ευγένιος Τριβιζάς, Σοφία Ζαραµπούκα και Μαρία Ρουσάκη. Στη φετινή 7η ∆ΕΒΘ η θεµατική έκθεση είναι αφιερωµένη στους αρχαίους πολιτισµούς και στις µεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Στην έκθεση µε τίτλο «Η αρχαιότητα κι εµείς» θα πα-

ρουσιαστούν πάνω από 800 τίτλοι βιβλίων, που περιλαµβάνουν τόσο νέες εκδόσεις όσο και παλαιότερες. Ανάµεσά τους σπάνιες εκδόσεις πολιτιστικών φορέων, τραπεζών, πανεπιστηµιακών και µορφωτικών ιδρυµάτων. Στο πλαίσιο του θεµατικού αφιερώµατος εντάσσονται και δύο οµιλίες σηµαντικών σινολόγων, του Σωτήρη Χαλκιά και του Γάλλου Φρανσουά Ζιλιέν. Επίσης, θα λειτουργήσουν τρεις εικαστικές εκθέσεις: εικονογράφησης παιδικού βιβλίου στην «Παιδική γωνιά», όπου οι µικροί επισκέπτες θα µπορέσουν να ανακαλύψουν τις δηµιουργίες των Κινέζων εικονογράφων, αφίσας κινεζικού κινηµατογράφου και σπάνιων χειροποίητων κινεζικών βιβλίων, µια µοναδική συλλογή που περιλαµβάνει αντικείµενα, εργαλεία χαρτοκοπτικής τέχνης, δείγµατα πολλών ειδών χαρτιού, σπάνια βιβλία και φωτογραφικό υλικό. Στη φετινή έκθεση θα συµµετάσχουν 30 ακόµη χώρες, περίπου 400 Έλληνες εκδότες και 130 Έλληνες συγγραφείς, 10 Τούρκοι και 5 σπουδαίοι συγγραφείς. Πρόκειται για τον Σέρβο Βλάντισλαβ Μπάγιατς, τον Ρουµάνο Νόρµαν Μάνεα, τον Βρετανό Λόρδο Ντέιβιντ Όουεν, την Αµερικανίδα –ελληνικής καταγωγής– Ελένη Σικελιανός και τον ελληνικής καταγωγής Πάνο

Καρνέζη, που ζει στην Αγγλία. Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος θα λειτουργήσει η «Παιδική γωνιά», µε περισσότερες από 60 εκδηλώσεις, στις οποίες θα συµµετάσχουν γνωστοί συγγραφείς και εικονογράφοι, ενώ θα υπάρχει και η «Εφηβική γωνιά» για µαθητές γυµνασίου και λυκείου. Επίσης, θα παρουσιαστεί ο νέος ψηφιακός κόµβος του ΕΚΕΒΙ «Μικρός αναγνώστης» (www.mikrosanagnostis. gr), όπου οι µαθητές θα µπορούν να ταξιδέψουν στις ψηφιακές σελίδες µέσω υπολογιστή. Tα εγκαίνια της 7ης ∆ιεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, που διορ-γανώνει, όπως κάθε χρόνο, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, θα τα πραγµατοποιήσει ο υπουργός Πολιτισµού και Τουρισµού Παύλος Γερουλάνος. Την Κίνα θα εκπροσωπήσει ο υφυπουργός Τύπου και Εκδόσεων Mr. Sun Shoushan. www.ekebi.gr www.thessalonikibookfair.com www.bibf.net www.mikrosanagnostis.gr

4/19/10 11:20 AM

BOOKPRESS11

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2009

Εκδηλώσεις που προτείνουµε • ΕΒ∆ΟΜΑ∆Α ΚΙΝΕΖΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ: 7 επιλεγµέ-

νες ταινίες ιστορικού περιεχοµένου, σύγχρονα αστικά δράµατα και ηθογραφίες που προβάλλονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών, και το παλιό κινεζικό αριστούργηµα «Five Golden Flowers». Θεσσαλονίκη, «Ολύµπιον», 15-21 Απριλίου. • « ΤΡΙΣ∆ΙΑΣΤΑΤΗ ΚΙΝΑ: Κινεζική έκθεση σύγχρονης τέχνης». Κτίριο της Ένωσης Συντακτών Μακεδονίας Θράκης, 22/4, 16.30. • ΗΜΕΡΙ∆Α ΓΙΑ ΤΟΥΣ

και εκδότης Βλάντισλαβ Μπάγιατς παρουσιάζει το νέο του βιβλίο «Ο Μέγας Αλέξανδρος στη γη των Κελτών» (εκδ. Κέδρος). Συντονισµός: Τάκης Θεοδωρόπουλος. Αίθουσα «Νίκος Καββαδίας», 23/4, 18.00-19.00. • Ο ΝΕΟΣ ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΤΟΥ ΕΚΕΒΙ Τάκης Θεοδωρόπουλος θα συστήσει στο ελληνικό κοινό τους Κινέζους συγγραφείς. Περίπτερο της Κίνας, 23/4, 19.0021.00.

12.00 Συζήτηση µε προσωπικότητες από τον ευρωπαϊκό χώρο του βιβλίου. 14.0015.30 Αποτύπωση της εµπειρίας σε χώρες όπως Βρετανία, Γαλλία, Γερµανία, Βέλγιο. 15.30-17.00 Συζήτηση µε τον συγγραφέα Κώστα Κατσουλάρη, τους εκδότες Άννα Πατάκη, Γιάννη Ζηρίνη, Αργύρη Καστανιώτη, Κώστα ∆αρδανό, τον διευθυντή του ΟΣ∆ΕΛ Άρη Πετρόπουλο και τον βιβλιοπώλη Ευριπίδη Κωνσταντινίδη.

• «Ο Ι∆ΑΝΙΚΟΣ ΗΓΕ-

• Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙ∆Α

ΜΟΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΩΣ ΤΟΝ

ΕΛΕΝΗ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ,

δισέγγονη του Άγγε-

ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ Πάνος

Καρνέζης παρουσιάζει το νέο του βιβλίο, «Μοναστήρι» (εκδ. Λιβάνης). Συντονισµός: Κώστας Β. Μποτόπουλος. Αίθουσα «Στρατής Τσίρκας», 24/4, 14.0015.00.

• Ο ΛΟΡ∆ΟΣ ΝΤΕΪ-

προσωπικότητες από την Κίνα, την Ινδία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα. Αθήνα, Divani Caravel, 23/4, 18.0021.00.

10_11_ek8esi.indd 11

Η διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ Κατρίν Βελισσάρη µιλάει για το παρασκήνιο της Έκθεσης.

• Ο ΡΟΥΜΑΝΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Νόρµαν Μάνεα παρουσιάζει το βιβλίο του «Η επιστροφή του Χούλιγκαν» (εκδ. Καστανιώτη). Οµιλητές: Ανταίος Χρυσοστοµίδης και Βίκτωρ Ιβάνοβιτς. Αίθουσα «Νίκος Καββαδίας», 24/4, 18.00-19.00.

ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ, µε οµιλητές

• ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: Οι Κινέζοι εκδότες –The Commercial Press, P e o p l e ’s Publishing House, Peking University Press, Yillin Press κ.ά.– συναντιούνται µε τους Έλληνες (Πατάκης, Καστανιώτης, Εστία, Εκδοτική Αθηνών, ΜΜ Publication). Αίθουσα «Στρατής Τσίρκας», 23/4, 10.00-12.00. • Ο ΣΕΡΒΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, µεταφραστής

Ελλάς, Κίνα, «φίλα»

Στην έκθεση συµµετέχουν 31 χώρες και 400 Έλληνες εκδότες. ΚΟΜΦΟΥΚΙΟ», µε

οµιλητή τον Σωτήρη Χαλκιά, µεταφραστή και συγγραφέα. Αίθουσα «Νίκος Καββαδίας», 23/4, 17.00. • ΗΜΕΡΙ∆Α «ΨΗΦΙΑΚΟ ΒΙΒΛΙΟ: Εξέλιξη ή Επανάσταση;», Περίπτερο 15, 24/4. 10.00-

λου Σικελιανού, ποιήτρια και πανεπιστηµιακός, παρουσιάζεται στο ελληνικό κοινό. Συντονισµός: Τάκης Θεοδωρόπουλος. Αίθουσα «Στρατής Τσίρκας», 24/4, 12.00-13.00. • Ο ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

ΒΙΝΤ ΟΟΥΕΝ, πρώην

υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, παρουσιάζει το βιβλίο του «Ασθενείς ηγέτες στην εξουσία» (εκδ. Καστανιώτη). Συντονισµός: Ανταίος Χρυσοστοµίδης. Αίθουσα «Στρατής Τσίρκας», 24/4, 21.00-22.00.

ίναι η πρώτη φορά που ανοίγουµε ένα τόσο µεγάλο παράθυρο προς τα έξω. Η ανταπόκριση της Κίνας στην πρόσκληση της Ελλάδας ήταν πολύ θετική. Η Ελλάδα δεν είναι πια άγνωστη για τους Κινέζους. Σε οποιονδήποτε Κινέζο πεις τη λέξη «Ελλάδα» θα σου απαντήσει µε τη λέξη «φίλα», µια λέξη που περιλαµβάνει την αρχαιότητα, και για εκείνους σηµαίνει πολλά. ∆ιότι οι Κινέζοι είναι από τους αρχαιότερους λαούς, όπως κι εµείς. ∆εν ήταν καθόλου απλό να έχουµε την Κίνα φέτος τιµώµενη χώρα. Η προσπάθεια έχει ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν. Οι επαφές άρχισαν το 2005, όταν έκανα την πρώτη επίσκεψη, και µετά, όταν ήµαστε στη συνάντηση των 25 µεγαλύτερων εκθέσεων του κόσµου, όπου βρισκόταν δίπλα µου ο διευθυντής της Έκθεσης του Πεκίνου. Τότε ξεκινή-

σαµε τη συζήτηση, πήγαµε στο Πεκίνο ως τιµώµενη χώρα το 2008 και σήµερα έρχονται οι Κινέζοι. Τέσσερα χρόνια δουλειά. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου δηµιουργήθηκε για να εφαρµόζει την εθνική πολιτική βιβλίου, σύµφωνα µε τον ιδρυτικό του νόµο. Η ∆ιεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Όλες οι χώρες της περιοχής είχαν µια έκθεση, µόνο εµείς δεν είχαµε, και αυτό ήταν ένα κενό που έπρεπε να καλυφθεί. Τελικά, από το 2005 µέχρι σήµερα, όχι µόνο καλύψαµε αυτό το κενό, αλλά φτάσαµε σε πολύ υψηλό επίπεδο. Σε βαθµό που η Τουρκία ζήτησε τις συµβουλές µας για την Έκθεση της Κωνσταντινούπολης. Η ελληνική πολιτεία πρέπει να καταλάβει ότι η Έκθεση θέλει στήριξη. Χρειάζονται προβολή και προγραµµατισµός τουλάχιστον δύο µε τρία χρόνια πριν, για να συνεχίζει να κινείται σε διεθνές επίπεδο.

4/19/10 11:21 AM

12BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Μας περισσεύουν τα συνθήματα, λείπουν τα επιχειρήματα» Η Σοφία Νικολαΐδου, με αφορμή το νέο της βιβλίο, μιλάει στον Κώστα Κατσουλάρη για το πώς η Ιστορία εισβάλλει στη ζωή μας.

ε το νέο της βιβλίο η Σοφία Νικολαΐδου κάνει ένα σημαντικό βήμα συγγραφικής ωριμότητας. Έπειτα από δύο συλλογές διηγημάτων, δύο μυθιστορήματα, μεταφράσεις αρχαίων τραγωδιών, μια μελέτη για το διαδίκτυο κ.ά., συγκεντρώνει όλες τις μέχρι τώρα αρετές της (δυνατή γλώσσα, ρυθμό, άποψη, εναλλαγές ύφους) στην υπηρεσία ενός σαφώς μεγαλύτερου θέματος. Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο υψηλής στόχευσης, το οποίο πετυχαίνει σε όλα τα στοιχήματα που θέτει, και κυρίως στο πιο δύσκολο: Να δώσει φωνή στη γενιά της (τους σημερινούς σαραντάρηδες), χωρίς να την «καπελώνει». Ίσως, αυτό άλλωστε να είναι ένα από τα θετικά γνωρίσματα της γενιάς της…

Όταν γνωρίζεις την ιστορία ενός τόπου, το βλέμμα σου αποκτά βάθος και προοπτική

12_13_nikolaidou.indd 12

Με το καινούργιο σου βιβλίο η Ιστορία εισβάλλει στην πεζογραφία σου. Πώς κι έτσι; Ανήκεις σε μια γενιά που, υποτίθεται, τα είχε αφήσει όλα αυτά πίσω της. Δεν είναι η πρώτη φορά που με απασχολεί η Ιστορία. Στον «Πλανήτη Πρέσπα» χρησιμοποίησα ως αφηγηματικό υλικό θέματα βυζαντινής Ιστορίας. Στο «Απόψε δεν έχουμε φίλους» η σύγχρονη Ιστορία παίρνει παραμάζωμα τη ζωή των ηρώων. Ξέρω ότι ο όρος «γενιά» βολεύει τις ταξινομήσεις, όμως οι συγγραφείς συνομιλούν μεταξύ τους με βάση τις εκλεκτικές τους συγγένειες και όχι τη χρονολογία γέννησης. Πάντως, για να απαντήσω ευθέως στο ερώτημα, η συγγραφική γενιά που αναφέρεις σαραντάρισε. Και πιστεύω πως δεν

κοιτάζει μόνο ευθεία μπροστά, αλλά γυρίζει και πίσω, για να προσδιορίσει τον εαυτό της και να εννοήσει τον κόσμο. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε τρεις διαφορετικές ιστορικές στιγμές. Τι τις συνδέει; Οι τρεις αυτές χρονικές στιγμές αφορούν τρεις γενιές ανθρώπων. Τη γενιά των γονιών μας, τη δική μας γενιά και τη γενιά των παιδιών μας. Είναι στιγμές που –τηρουμένων των αναλογιών– οι ήρωες του βιβλίου, θέλουν δε θέλουν, συγκρούονται με θερμά ιστορικά γεγονότα, τα οποία τους σφραγίζουν. Η Ιστορία εισβάλλει στη ζωή τους. Τους αναγκάζει να διαλέξουν πλευρά. 1934-1944, 1981-1989, 2008. Άνοδος του ναζισμού, Κατοχή, εκλογές του 1981, δίκη Παπανδρέου το 1989, «νέα Δεκεμβριανά». Η θεωρία δοκιμάζεται –συχνά τσακίζεται– στην πράξη. Εβραίοι, δωσίλογοι, βασανιστές, γερμανοτσολιάδες. Τα «άπλυτα» της Ιστορίας βγαίνουν τα τελευταία χρόνια στη φόρα. Μήπως υπάρχει μια εμμονή με την Ιστορία, μήπως δηλαδή –κατά τη γνωστή έκφραση– «καταναλώνουμε υπερβολικά πολλή Ιστορία» και αρνούμαστε να «πάμε μπροστά»; Δεν νομίζω ότι καταναλώνουμε υπερβολικά πολλή Ιστορία, μάλλον το αντίθετο. Οι πιο πολλοί ζούμε σε πόλεις πυκνής ιστορικής ύλης, βαθιάς και σκοτεινής ιστορικής διαστρωμάτωσης, περπατάμε αιματοβαμμένα πεζοδρόμια, χωρίς να πολυδίνουμε σημασία, πράγμα φυσικό. Όταν γνωρίζεις την ιστορία ενός τόπου, την ιστορία ανθρώπων

που περπάτησαν πριν από σένα στους ίδιους δρόμους, το βλέμμα σου αποκτά βάθος και προοπτική. Δεν πιστεύω πως μελετώντας την Ιστορία «αρνούμαστε να πάμε μπροστά». Μάλλον θα έλεγα ότι κινούμαστε πιο υποψιασμένα μπροστά, χωρίς μια ανεπίτρεπτη –ενίοτε επίπλαστη– αθωότητα, που καταντά εκκωφαντική αφέλεια και άγνοια με πατέντα. Σε κάποιο σημείο γράφεις για «μυθολογία της Αριστεράς», προφανώς σε σχέση με την Κατοχή, αλλά και γενικότερα. Ήταν μέσα στους συνειδητούς στόχους σου να αντιπαραβάλεις ένα περισσότερο διαφοροποιημένο βλέμμα απέναντι σε αυτή τη «μυθολογία», που φαίνεται να έχει, πράγματι, σε πολλές περιπτώσεις αντικαταστήσει την ιστορική έρευνα; Τη φράση αυτή τη λέει ένας από τους ήρωες, ο οποίος κρατά τις αποστάσεις του από τη συγκεκριμένη μυθολογία. Δεν μου αρέσει να μιλώ για συγγραφικές προθέσεις και συγγραφικούς στόχους. Πιστεύω πως στη λογοτεχνία τα πάντα –δυστυχώς ή ευτυχώς– κρίνονται εξ αποτελέσματος. Αυτό πάντως που συμβαίνει με τους περισσότερους από τους ήρωες του βιβλίου είναι ότι διαμορφώνουν την ιδεολογία τους την ώρα που η Ιστορία κοχλάζει. Διαλέγουν στρατόπεδο και πληρώνουν το τίμημα. Γνωρίζουν, όπως λέει ο ίδιος ήρωας σε άλλο σημείο του βιβλίου, ότι η ουδετερότητα είναι κι αυτή, τελικά, αμείλικτη ιδεολογία. «Βάρκιζα τέλος» λέει ένα σύνθημα που είδα πρόσφατα στα Εξάρχεια. Πώς το «διαβάζεις»; Ωραίο σύνθημα. Θα μπορούσε να γίνει τίτλος ενός διηγήματος, με λαχανιαστό ρυθμό. Θα το έγραφε ένα λυκειόπαιδο, με σκισμένο τζιν και ράστα, μαθητής δημόσιου σχολείου. Με σπρέι που αγόρασε εξοικονομώντας λίγα ευρώ από τα λεφτά της πενθήμερης. «Βάρκιζα τέλος». Αυτός λοιπόν ο τύπος μάλλον εννοεί: να τελειώνουμε με όλα αυτά. Ένας άλλος τύπος θα έγραφε ίσως το ίδιο σύνθημα, αλλά θα εννοούσε άλλα. Η Ιστορία είναι υπόθεση προσωπική, φαίνεται να διατείνεται ένας ήρωάς σου, ο καθηγητής Νικηφορίδης. «Πρώτα κοιτάς που χύθηκε το αίμα σου κι έπειτα διαλέγεις πλευρά». Πόσο συμφωνείς και πόσο διαφωνείς με τον ήρωά σου;

Ο Νικηφορίδης λέει την παραπάνω φράση σε έναν αγαπημένο μαθητή του, προσπαθώντας να του εξηγήσει μια ιδεολογική του επιλογή. Η φράση λέγεται μέσα στην Κατοχή, κι έτσι αποκτά το ειδικό βάρος της. Πιστεύω, όσο ντετερμινιστικό κι αν ακούγεται, πως υπάρχει ένα είδος ιστορικού, γεωγραφικού και κοινωνικού στίγματος που καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, το εύρος και τα όρια των ιδεολογικών μας επιλογών. Έχει σημασία το πότε γεννήθηκες, σε ποια χώρα, από ποιους. Δεν είναι το ίδιο να γεννηθείς στην Ευρώπη και το ίδιο να γεννηθείς στην Αφρική. Είσαι άλλος άνθρωπος αν μορφωθείς στο δημόσιο σχολείο της γειτονιάς σου κι άλλος άνθρωπος αν φοιτήσεις σε πολυτελές ιδιωτικό. Αυτό το στίγμα συχνά μεταμορφώνεται σε εσωτερική φωνή. Δίνει εντολή ποια πλευρά να διαλέξουμε στα δύσκολα. Τον Δεκέμβρη του 2008 τι ένιωσες; Με ποια «πλευρά» συντάχθηκες συναισθηματικά και με ποια λογικά; Υπήρξε κάποιου είδους διχασμός μέσα σου; Είμαι, φύσει και θέσει, άνθρωπος που απεχθάνεται τους γηπεδικούς διαχωρισμούς σε αντίπαλες ομάδες, παρόλο που συχνά νιώθω τη φλογοβόλα διάθεση να συνταχθώ με κάποια πλευρά. Τα γεγονότα εκείνα ανέδειξαν, νομίζω, με τον πιο ωμό και επιτακτικό τρόπο, την παθογένεια της πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής. Αυτό που έλειψε τότε –και λείπει ακόμα και σήμερα– είναι η έλλογη συζήτηση. Περίσσεψαν τα συνθήματα, έλειψαν τα επιχειρήματα. Τα υπόλοιπα είναι για συναισθηματική κατανάλωση ή μικροκοινωνική ψιλοκουβέντα, που ξεθυμαίνει εύκολα και δεν οδηγεί πουθενά. Ορισμένοι «Ψι» λένε: Οι σημερινοί Έλληνες γονείς έχουν σύμπλεγμα απέναντι στον Νόμο. Δεν έχουν βάλει όρια στα παιδιά τους, εξ ου και αυτή η «εύκολη» προσφυγή στη βία. Πώς το σχολιάζεις; Είμαι από ένστικτο επιφυλακτική απέναντι σε γενικεύσεις, ιδιαίτερα όταν αφορούν ομάδες ανθρώπων. Κάποιος άλλος θα μπορούσε να πει: η ελληνική κοινωνία δεν βάζει όρια στους πολίτες, κατάσταση που αναπαράγεται στην ελληνική οικογένεια. Όμως, αυτού του τύπου οι φράσεις είναι βασανιστικά κοινότοπες. Όταν ξεκινά έτσι μια κουβέντα, πώς να συνεχίσει;

4/19/10 11:23 AM

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

BOOKPRESS13

'ΈΕχεει ι γραάψ Απόψε δεν έχουμε φίλους μεταιχμιο 2010 (και σε audio book) Τρεις γενιές Ελλήνων (1934-2008) που προσπαθούν να ζήσουν τη ζωή τους την ώρα που η Ιστορία δείχνει τα δόντια της. Γονείς και παιδιά, φοιτητές, μαθητές, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, μπακάληδες και αλάνια, γιαγιάδες και υπάλληλοι, συνδικαλιστές και ουδετερόφιλοι μαθαίνουν επώδυνα ότι πρώτα κοιτάς πού χύθηκε το αίμα σου και ύστερα διαλέγεις πλευρά. Ποια είναι η σωστή απόφαση όταν ο κόσμος καίγεται;

Ο μωβ μαέστρος κεδροσ 2006 Ένας ζωηρός μπαμπάς. Μια κόρη που παρατάει τις σπουδές της. Μια σχέση με πολλά χρωστούμενα, συγκρούσεις και στριμωγμένη αγάπη. Ένα οικογενειακό στοίχημα. Μουσικές και πάρτι. Νύχτα και μπαρ. Φίλοι που παραστέκονται στα δύσκολα. Ένα σατέν στρώμα. Και κάτι λόγια που δεν λέγονται ποτέ κατάμουτρα. Ένα βιβλίο για τη ζόρικη ενηλικίωση των παιδιών και την ατελείωτη εφηβεία των γονιών τους.

Πλανήτης Πρέσπα κεδροσ 2002 Στα χρόνια του Βυζαντίου η Ευδοκία ήταν η Κυρά της Πρέσπας. Σήκωσε πόλεμο ενάντια στον αυτοκράτορα και το όνομά της σβήστηκε. Το 2001 μια αρχαιολόγος, συνονόματη, ψάχνει τα ίχνη της χαμένης αρχόντισσας. Τα περασμένα γεγονότα φανερώνονται σιγά-σιγά: Μάγισσες ετοιμάζουν καταπότια, στρατηγοί βάφουν τα χέρια τους στα αίματα, καλόγεροι πατούν τα ράσα τους.

BIO τοπος γεννηςης: Θεσσαλονίκη χρονολογια γεννηςης: 1968 πρωτο βιβλιο: «Ξανθιά πατημένη» (Κέδρος 1997)

βιβλιογραφια: Έχει γράψει τρία μυθιστορήματα, δύο συλλογές διηγημάτων και δύο επιστημονικές μελέτες.

12_13_nikolaidou.indd 13

4/19/10 11:23 AM

14BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

Κάθε µήνα ο Κώστας Κατσουλάρης γράφει για ένα βιβλίο που αξίζει να συζητηθεί

«Μιααναπνοήείµαι» είµαι» Ο Γιάννης Μακριδάκης σκιαγραφεί ένα συγκινητικό πορτρέτο.

Ήλιος µε δόντια ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙ∆ΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ 2010 ΣΕΛ. 246, ΤΙΜΗ €14,00

14_simvolaio.indd 14

υχάριστα ξάφνιασε δύο χρόνια πριν κριτικούς και αναγνωστικό κοινό ο 39χρονος σήµερα Γιάννης Μακριδάκης µε το πρώτο του µυθιστόρηµα «Ανάµισης ντενεκές». Εκεί, µε την ντοπιολαλιά της πατρίδας του, της Χίου, εξιστορούσε τη ζωή και τα πάθη ενός θρύλου του νησιού, του Γιώργη Πέτικα, ο οποίος εξαιτίας ενός εγκλήµατος

πάθους πέρασε στην παρανοµία. Στο επόµενο βιβλίο του, τη νουβέλα «Η δεξιά τσέπη του ράσου», έδειξε ότι µπορεί να γίνει ακόµη πιο πυκνός, διηγούµενος µε φλέγµα και ευφάνταστες επινοήσεις την ιστορία του Βικέντιου και της ιδιαίτερης, µοναχικής (µε τη διπλή έννοια) ζωής του. Με το φετινό «Ήλιος µε δόντια» αποδεικνύει ότι κάθε άλλο παρά κοµήτης ήταν. Τουναντίον: ∆υσκολεύοµαι να φέρω στο µυαλό µου άλλον νέο Έλληνα συγγραφέα ο οποίος µέσα σε µόλις τρία χρόνια να έχει εκδώσει τρία τόσο άρτια πεζογραφικά έργα. Το «Ήλιος µε δόντια» είναι κατ' αρχάς η ιστορία ενός απόκληρου, ενός κατατρεγµένου της µικρής κοινωνίας της Χίου των αρχών του αιώνα, του Κωνσταντή. Εξαιτίας της έκδηλης θηλυπρέπειάς του, βρέθηκε από παιδί στο στόχαστρο της µικρής χιώτικης κοινωνίας, µε αποτέλεσµα έντονη µοναξιά και συνεχείς ταπεινώσεις. Η µάνα του στάθηκε µεν δίπλα του, ωστόσο χάθηκε σχετικά πρόωρα. Έτσι, ο Κωνσταντής βρέθηκε άτυπα υιοθετηµένος από τον «µαστρο-Μιµάκη», άντρα οικογενειάρχη µε τον οποίο η µητέρα του συνδεόταν ερωτικά. Μονάχα οι «παστρικές» του νησιού, που υφίσταντο κι εκείνες παρόµοιους διωγµούς και εξευτελισµούς, πρόσφεραν λίγο περισσότερη θέρµη σε αυτό το αγόρι που έµοιαζε µε κορίτσι. Ωστόσο, τα λίγα αυτά ψίχουλα αγάπης δεν θα είναι αρ-

κετά: Ο Κωνσταντής θα βυθιστεί στην τρέλα, ειδικά µετά την απώλεια του ενός και µοναδικού του αγαπηµένου και προστάτη του, του Αποστόλη. Κι έτσι περνάµε στο δεύτερο πλάνο της ιστορίας µας, το ιστορικό γεγονός της αεροπορικής επίθεσης της βρετανικής αεροπορίας ενάντια στο σουηδικό πλοίο Wiril, που είχε αγκυροβολήσει στο λιµάνι της Χίου τον Φεβρουάριο του '44 για να µεταφέρει τρόφιµα στους χειµαζόµενους από τον λιµό κατοίκους. Σε αυτή την –αναιτιολόγητη εν µέρει– επίθεση σκοτώθηκαν δεκάξι άνθρωποι, ενώ περίπου εξή-

Έχοντας στέρεα γνώση της ιστορίας, ο Μακριδάκης κεντάει στις περιγραφές του ντα τραυµατίστηκαν. Μεταξύ των νεκρών –περνάµε πάλι στη µυθοπλασία– ο αγαπηµένος Αποστόλης. Το µεγαλύτερο µέρος της ιστορίας το αφηγείται ο ίδιος ο Κωνσταντής. Με γλώσσα που περιέχει κάµποσους χιώτικους ιδιωµατισµούς, χωρίς ωστόσο να είναι ντοπιολαλιά, και µε πολλά χρονικά πηγαινέλα, αναπαρίσταται µε θαυµάσια γλαφυρότητα και ακρίβεια η ζωή στο λιµάνι του νησιού, από τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα µέχρι και την ηµέρα του βοµβαρδισµού. Έχοντας στέρεα γνώση της ιστορίας του νησιού, ο Μακριδάκης κεντάει στις περιγραφές του, βάζοντας τις απαραίτητες πινελιές, ώστε ο πίνακας να είναι µεν πλήρης, αλλά

κοντά στην ανθρώπινη κλίµακα. Λασπουριά, φτώχεια, ποντίκια, ταλαίπωροι πρόσφυγες που έρχονται κατά κύµατα από την Ανατολή, δίνουν την εικόνα ενός τόπου που δεν ησυχάζει ποτέ, στο µάτι του κυκλώνα της Ιστορίας. Το βιβλίο συµπληρώνεται µε δύο ακόµη αφηγήσεις: Η µία ανήκει στον ετεροθαλή αδελφό του Κωνσταντή, τον Νικόλαο, ο οποίος ήταν και ο αυτήκοος µάρτυρας των παραληρηµατικών αφηγήσεών του. Η άλλη, η τρίτη και συµπληρωµατική αφήγηση, ανήκει στον εγγονό του τελευταίου, ο οποίος «µπαλώνει», µε την απόσταση του χρόνου, κάποια κενά στην τραγική ύπαρξη του Κωνσταντή. Το «Ήλιος µε δόντια» συγκεντρώνει ασυνήθιστα πολλές αρετές: Κατασκευαστική αρτιότητα, ιστορική ακρίβεια και πληρότητα, ζωντανοί, παλλόµενοι και πρωτότυποι χαρακτήρες, βιωµένος ουµανισµός, που δεν είναι ούτε προσχηµατικός ούτε καταναγκαστικός, αλλά προκύπτει µέσα από την υπεράσπιση των προσώπων. Οι χαρακτήρες αντιµετωπίζονται από τον συγγραφέα µε ιερότητα, σεβασµό, βαθιά συµπόνια και πάντοτε µέσα στο ιστορικό τους πλαίσιο. Οι αλλαγές προοπτικής προκαλούν κύµατα αναγνωστικής απόλαυσης, εύστοχα βαλµένες καθώς είναι στον αφηγηµατικό καµβά. Εν κατακλείδι: Ο Μακριδάκης έχει επιτύχει όχι µονάχα να γράψει τρία πολύ καλά πεζογραφικά έργα, αλλά και το κάθε ένα να είναι ωριµότερο, εναργέστερο, σοφότερο από το προηγούµενο. Άλλοι συγγραφείς της ηλικίας του κοµίζουν προβληµατισµούς που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια στη ∆ύση, άλλοι είναι πιο καινοτόµοι στους τρόπους τους, πιο εξεζητηµένοι στα θέµατά τους. Ωστόσο, ο Μακριδάκης έχει ένα µοναδικό ατού: ∆εν αστοχεί σε κανέναν από τους στόχους που θέτει. Και στη λογοτεχνία (όπως και στη ζωή), το αποτέλεσµα είναι τελικά που µετράει.

4/19/10 1:03 PM

7Η ΗΗ Η Η Η Η Η ΗΗ Η Η Η Η Η Η Η Η Η Η Η ΗkataxBOOKPRESS_LayoutΗ1ΗΗ12/04/2010ΗΗ1:39ΗΗ Η ΗΗPageΗ2

∂∫ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

7Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

w w w. k a s t a n i o t i s . co m

ΕΚΘΕΣΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ HELEXPO > Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΟΥΡΟΥΝΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

23.04

συναντά τους αναγνώστες στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του

20:00-21:00 AIΘΟΥΣΑ «ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ» ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 13

ΣΑΒΒΑΤΟ

Πληροφορίες:

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 22-25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010

24.04

Νύχτες με ουρά

12:00-13:00 AIΘΟΥΣΑ «ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ» ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 15

Η ΛΕΝΑ ΔΙΒΑΝΗ συναντά τους αναγνώστες στην παρουσίαση του νέου βιβλίου της

Ένα πεινασμένο στόμα

17:00-18:00 STAND 40 ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 15

18:00-19:00 AIΘΟΥΣΑ «ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ» ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 15

Η ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ συναντά τους αναγνώστες και υπογράφει το βιβλίο της

Ξιφίρ Φαλέρ

Ο ΝΟΡΜΑΝ ΜΑΝΕΑ συναντά τους αναγνώστες στην παρουσίαση του πολυβραβευμένου βιβλίου του

Η επιστροφή του χούλιγκαν Συμμετέχουν οι: ΒΙΚΤΩΡ ΙΒΑΝΟΒΙΤΣ, αν. καθηγητής ΑΠΘ – μεταφραστής ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ, υπεύθυνος της σειράς της ξένης λογοτεχνίας των ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Θα υπάρχει μετάφραση. Σε συνεργασία με το Ε.ΚΕ.ΒΙ.

21:00-22:00 AIΘΟΥΣΑ «ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ» ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 13

Θα προβληθεί απόσπασμα από την εκπομπή της ΕΤ-1 «Οι κεραίες της εποχής μας», σε σκηνοθεσία Ετιέν Θεοτόκη, για τη Νέα Υόρκη του Νόρμαν Μάνεα.

Ασθενείς ηγέτες στην εξουσία Συμμετέχουν οι: ΣΠΥΡΟΣ ΒΟΥΓΙΑΣ, υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ, ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής Institute of Psychiatry King’s College London Συντονίζει ο ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ.

Θα υπάρχει μετάφραση. Σε συνεργασία με το Ε.ΚΕ.ΒΙ.

ΚΥΡΙΑΚΗ

25.04

17:00-18:00 AIΘΟΥΣΑ «ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ» ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 13

40 ΧΡΟΝΙΑ

14_simvolaio.indd 15

ΕΚ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Ο λόρδος ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΟΟΥΕΝ συναντά τους αναγνώστες στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του

Η ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ συναντά τους αναγνώστες στην παρουσίαση του νέου βιβλίου της

Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα Συμμετέχουν οι: ΜΑΡΙΑ ΚΕΝΤΡΟΥ-ΑΓΑΘΟΠΟΥΛΟΥ, ποιήτρια - πεζογράφος ΜΑΙΡΗ ΜΙΚΕ, καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας ΑΠΘ

Συναντήστε τους αγαπημένους σας συγγραφείς στο s t a n d 4 0 των ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤH π ε ρ i π τ ε ρ ο 1 5

4/19/10 11:23 AM

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ντέιβιντ Φοενκίνος

Ανοιξιάτικες αναγνωστικές προκλήσεις

Προτάσεις από την πρόσφατη παραγωγή ελληνικής πεζογραφίας. Του Κώστα Κατσουλάρη

ε την άνοιξη να έχει πια µπει για τα καλά, αλλά και µε την ελπίδα να αφήσουµε οριστικά πίσω µας ένα από το πιο δυσοίωνα δίµηνα των τελευταίων χρόνων, η ελληνική πεζογραφία εµφανίζεται ώριµη και πολυποίκιλη, ακόµη κι όταν λείπουν εµβληµατικά έργα που θα χαρακτήριζαν την εποχή µας µε τον ίδιο τρόπο που ορισµένα µυθιστορήµατα χαρακτήρισαν παλιότερες δεκαετίες. Ωστόσο, µε το «Απόψε δεν έχουµε φίλους» (Μεταίχµιο) της Σοφίας Νικολαΐδου µετράµε ήδη ένα σηµαντικό µυθιστόρηµα για το 2010, και η χρονιά είναι ακόµη στην αρχή της. Η Νικολαΐδου βάζει γερά στο παιχνίδι µια γενιά (τους σηµερινούς σαραντάρηδες, ας πούµε, σχηµατικά) η οποία µέχρι σήµερα δεν είχε βρει τον συγγραφικό βηµατισµό της, αρκούµενη πολύ περισσότερο να ακκίζεται παρά να βάζει υψηλούς στόχους (µε εξαιρέσεις, φυσικά). Ένας νας από τους πιο αξιόλογους συγγραφείς της αµέσως προηγούµενης γενιάς, ο 56χρονος σήµερα Τάκης Θεοδωρόπουλος επιστρέφει µε νέο, φιλόδοξο, όπως και τα προηγούµενα, µυθιστόρηµα. Ο Θεοδωρόπουλος ανήκει σε εκείνη τη «σχολή» –ή ιδιοσυγκρασία– συγγραφέων που γράφουν µυθιστορήµατα έχοντας ορίσει ένα λίγο πολύ συγκεκριµένο πεδίο, ιστορικό και ιδεολογικό: Στη συγκεκριµένη περίπτω-

16_18_elogotexnia.indd 16

ση, το πεδίο αυτό φαίνεται να είναι η αρχαιοελληνική κληρονοµιά, οι ποικίλες παρακαταθήκες της και πώς αυτές εγγράφηκαν στον ευρωπαϊκό ή και στον ελληνικό χώρο – καθώς και τα διάφορα ευτράπελα της Ιστορίας που συχνά αλλάζουν τον ρου της. Το «Ξυπόλητο σύννεφο» (Ωκεανίδα) φαίνεται να συγγενεύει περισσότερο µε «Το µυθιστόρηµα του Ξενοφώντα», καθώς όχι µόνο αντλεί από την αρχαιότητα (όπως το «Αριστερό χέρι της Αφροδίτης») ιδέες και µοτίβα, αλλά και διαδραµατίζεται εξ ολοκλήρου σε εκείνη τη χρονική περίοδο. Έτσι, αυτή τη φορά στο επίκεντρο µπαίνει ο µεγαλύτερος φιλόσοφος της αρχαιότητας, ο Σωκράτης, φωτισµένος µέσα από τη διαµάχη του µε τον Αριστοφάνη, ο οποίος, σατιρίζοντάς τον στις «Νεφέλες», τον έκανε διάσηµο στην Αθήνα της εποχής.

Αυτά βέβαια φτάνουν σε εµάς µέσα από την αφήγηση µιας άλλης µυθικής µορφής της εποχής, τον «∆αίµονα» που οι «συνταξιούχοι» θεοί εοί είχαν στείλει στην Αθήνα να καθοδηγήσει τον αλλόκοτο φιλόσοφο. Έναν χρόνο µικρότερη, µε πολύ λιγότερα βιβλία στο ενεργητικό της, η καθηγήτρια νεοελληνικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης Ελένη Γιαννακάκη έχει γράψει δύο µυθιστορήµατα που έχουν συζητηθεί και διαβαστεί ευρέως. Με το «Σναφ» (Εστία), που µόλις κυκλοφόρησε, η Γιαννακάκη µάς βάζει στον εφιαλτικό κόσµο του τηλεοπτικού κανιβαλισµού, έτσι όπως έχει επικίνδυνα εξελιχθεί στη χώρα µας τα τελευταία χρόνια. Ο ήρωάς της, ένας έφηβος χωρίς πολλά εφόδια και αντιστάσεις, βιώνει την ενηλικίωση ως

Λένα ∆ιβάνη

4/19/10 11:25 AM

BOOKPRESS 17

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ς Τάκης Θεοδωρόπουλος

Ελένη Γιαννακάκη

µυητική πρόσβαση στις πιο σκοτεινές και δύσοσµες πτυχές της ανθρώπινης φύσης. Συνοµήλικη της Γιαννακάκη, επίσης πανεπιστηµιακός, και µε ιδιαίτερα µεγάλη συγγραφική παραγωγή την τελευταία δεκαετία, η Λένα ∆ιβάνη έγινε γνωστή πριν από ακριβώς δέκα χρόνια µε το µυθιστόρηµα «Οι γυναίκες της ζωής της». Έκτοτε, ουκ ολίγα βιβλία της έχουν βρει ιδιαίτερα µεγάλη ανταπόκριση από το αναγνωστικό κοινό. Το άρτι εκδοθέν µυθιστόρηµά της έχει τον τίτλο «Ένα πεινασµένο στόµα» (Καστανιώτης) και είναι η ιστορία ενός φιλόδοξου και κυνικού φοιτητή της Νοµικής, του Γιάννη Γεωργιάδη, ο οποίος µπαίνει σαν άλλος «άγγελος εξολοθρευτής» στη ζωή και στο σπίτι του καθη-

γητή του Χρίστου Κρεµόπουλου, αποφασισµένος να µην αφήσει τίποτε όρθιο. Εναλλάσσοντας δύο πρωτοπρόσωπους αφηγητές, κάθε ήρωας παίρνει τον λόγο από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, σχηµατοποιώντας έτσι την ανελέητη και δίχως όρια αντιπαράθεσή τους. Ο 66χρονος Μιχάλης Γκανάς, ένας από τους γνωστότερους και καλύτερους ποιητές-στιχουργούς της γενιάς του, είχε κάνει την πρώτη του λογοτεχνική εµφάνιση µε το ώριµο και µεστό πεζό «Μητριά πατρίδα». Έκτοτε, τον «κέρδισαν», ως είθισται να λέµε, η ποίηση και η στιχουργική. Φέτος, επιστρέφει στον πεζό λόγο µε µια µικρή συλλογή σύντοµων κειµένων υπό τον τίτλο «Γυναικών» (Μελάνι). Πρόκειται για κείµενα που κυµαίνονται ανάµεσα σε σύντοµα πορτρέτα γυναικών, σε διάφορες στιγµές, στάσεις, ψυχικές δια-

θέσεις, µέχρι και ολιγοσέλιδα διηγήµατα µε ηρωίδες, και πάλι, γυναίκες. Ο κατά πολύ νεαρότερος Νίκος Α. Μάντης, άφησε θετικές εντυπώσεις µε το πρώτο του βιβλίο, τη συλλογή διηγηµάτων «Ψευδώνυµο», ένα σύνολο από ετεροβαρή και άνισα διηγήµατα, που όµως µαρτυρούσαν στοχαστικότητα και συγγραφικό νου. Τέσσερα χρόνια µετά, κάνει το ντεµπούτο του στη µεγάλη αφήγηση µε το µυθιστόρηµα «Το χιόνι του καλοκαιριού» (Καστανιώτης), µια ιδιότυπη ιστορία οικογενειακής παραγνώρισης, µε σκοτεινά αινίγµατα και µυστικά. Η ιστορία πυροδοτείται όταν ο 8χρονος ήρωας βλέπει την από χρόνια απούσα µητέρα του να επιστρέφει µε το πρόσωπο και τη συµπεριφορά µιας ξένης γυναίκας. Ο 40χρονος Παναγιώτης Σ. Χατζηµωυσιάδης, εκπαιδευτικός µε αρκετά βιβλία στο ενεργητικό σχετικά µε τη διδασκαλία της γλώσσας, έχει εκδώσει τρία ακόµη βιβλία πεζογραφίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια, κλιµακώνοντας το µέγεθος των αφηγήσεών του από το διήγηµα µέχρι το µυθιστόρηµ µυθιστόρηµα («Το παραµύθι του ύπνου» ύπνου»). Στο καινούργιο του µυθιστόρηµα «Αστοχία υλικού» (Μεταίχµιο), παρακολουθούµε την πτώση ενός άντρα που όλα έδειχναν ότι είχε στρώσει κάθε πτυχή της ζωής του. Οικογένεια, σπίτι, δουλειά, όλα αίφνης διακυ-

βεύονται κι ο ήρωας αναγκάζεται να πάει πίσω, στη στιγµή που έχασε το µίτο της «αληθινής ζωής του».

Ο 49χρονος Σπύρος Καρυδάκης είχε κάνει έντονη εντύπωση δεκατρία χρόνια πριν, µε το συγγραφικό του ντεµπούτο, το µυθιστόρηµα «Ο ένας µε µαχαίρι», που φανέρωνε συγγραφέα έτοιµο, µε γλώσσα δουλεµένη, ιδέες, µυθοπλαστική και εικονοποιητική µαεστρία. Έκτοτε, παρότι κάθε βιβλίο του ξεχωρίζει από το τον σωρό Το πρόσφατο µυθιστόρηµά του «Therion» (Εµπειρία Εκδοτική), από το µέγεθος και µόνο (584 πυκνές σελίδες), προκαλεί έναν κάποιο τρόµο, αλλά θεµατικά µοιάζει τόσο φιλόδοξο, που ίσως και να τις φιλόδοξο δικαιολογεί. Ο Γιώργος, ένα χωριατόπαιδο, φοιτητής, παιδί της φύσης και των αγνών ιδεών, µπλέκει µε µια οργάνωση που απάγει εφήβους

και τους πουλάει σε δίκτυα παιδικής πορνείας ή τους δολοφονεί για να χρησιµοποιηθούν τα σώµατά τους στον χώρο των µεταµοσχεύσεων και της φαρµακοβιοµηχανίας. Μεγάλα ηθικά διλήµµατα συναντούν προβλήµατα του καιρού µας, υφαίνοντας απρόσµενους συνδυασµούς. Από την άλλη, ο Φώτης Θαλασσινός, που µε το τρίτο του βιβλίο «Λούπα» είχε αποσπάσει ορισµένες διθυραµβικές κριτικές, επιδίδεται στο νέο του βιβλίο, µε τον αινιγµατικό τίτλο «Αντάλια» (Οδός Πανός), σε µια ιδιότυπη αλληγορική κατάθεση, γύρω από την αγάπη, την άρνηση του «εγώ», την πίστη στον Θεό. ∆εν ξέρω πόσοι αναγνώστες θα δεχτούν να τον ακολουθήσουν στους

Θοδωρής Καραγεωργίου

16_18_elogotexnia.indd 17

4/19/10 11:25 AM

18BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

μαιάνδρους των σκέψεών του, φοβάμαι ωστόσο ότι με το βιβλίο του αυτό απομακρύνεται από την καθαυτό λογοτεχνία προς άλλου τύπου αναζητήσεις. Πρωτοεμφανιζόμενος, στα 57 του χρόνια, Ευάγγελος Μαυρουδής έχει γράψει ένα επικών διαστάσεων έργο με θέμα του τη Σμύρνη, πριν και κατά τη διάρκεια της Καταστροφής, καθώς και για τη μοίρα δύο οικογενειών που πέρασαν διά πυρός και σιδήρου. Στα χέρια μας έχουμε τον πρώτο τόμο της τριλογίας του «Επιστροφή στη Σμύρνη» (Κέδρος) με τον τίτλο «Η θάλασσά μας». Παρότι τα τελευταία χρόνια το θέμα έχει σχεδόν εξαντληθεί λογοτεχνικά, το έργο του Μαυρουδή φαίνεται να διαθέτει ξεχωριστή πνοή, χάρη στην ευρυγώνια και πολυφωνική σύνθεσή του, που ξεκινά από τα χρόνια της μεγάλης ήττας του '97 και εκτείνεται σε ολόκληρο τον αιώνα. Ο 29χρονος Θοδωρής Καραγεωργίου, πάλι, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του γύρω από ένα σύγχρονο και λιγότερο «δουλεμένο» λογοτεχνικά θέμα, την εξάρτηση από το διαδίκτυο. On-line παιχνίδια, παράξενα ψηφιακά ναρκωτικά, έφηβη που παθαίνουν αφυδάτωση από την πολύωρη παραμονή τους μπροστά στην οθόνη, κοπέλες που παρασύρονται σε θανάσιμα ραντεβού με αγνώστους μέσω chating είναι ο κόσμος της συλλογής «e-drugs» (Κέδρος). Κάθε διήγημα και ένα «πρόβλημα», μια αρνητική πλευρά του διαδικτύου, σε μια συλλογή που διακρίνεται από στρωτή γραφή και καθαρή ματιά, αλλά με εμφανή τον προγραμματικό της χαρακτήρα. Τέλος, πρωτοεμφανιζόμενος στη λογοτεχνία αλλά «βετεράνος» στον κινηματογράφο, ο γνωστός σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Βρεττάκος κατέθεσε με το «Περαστικός από το Ρέκιαβικ» (Ποταμός) μια μυθιστορία περιήγησης σε χώρες και εσωτερικά τοπία, στην οποία η μυθοπλαστική διάθεση διαπλέκεται με πραγματικά αυτοβιογραφικά γεγονότα και αληθινά πρόσωπα.

16_18_elogotexnia.indd 18

«Η ελληνική ποίηση στον δρόμο του μεταξιού» Ο Σπύρος Αραβανής μιλάει στον Κώστα Αγοραστό με αφορμή την πρόσφατη ποιητική του συλλογή.

Η ανοσία της άγνοιας οδος παν0ς 2008 ςελ. 76, τιμη €9,00

Η ιστορία της λογοτεχνίας είναι δίκαιη

ν προσπαθήσει κανείς να κλείσει σε ιδιότητες και χαρακτηρισμούς τον Σπύρο Αραβανή, μάλλον θα κάνει λάθος. Οι ταμπέλες του ποιητή, δημοσιογράφου, φιλολόγου και συνεκδότη της Επιθεώρησης Ποιητικής Τέχνης «Ποιείν» τον αντιπροσωπεύουν, αλλά δεν λένε όλη την αλήθεια. Με την πρώτη του ποιητική συλλογή φανέρωσε εκφραστικό πλούτο, γνήσια συναισθήματα και μια πηγαία ανάγκη καταγραφής μύχιων και αντισυμβατικών σκέψεων. Ποια ανάγκη σάς καλύπτει το γράψιμο; Μου παρέχει τη δυνατότητα να

«φωτογραφίζω» τις σκέψεις, τα αισθήματα, τις αναγνώσεις και τις εμπειρίες μου, καθώς δεν έχω άλλον τρόπο, πέρα από το γράψιμο, για να κοινοποιήσω τον έσωθεν κόσμο και να προσεγγίσω τον έξωθεν εαυτό. Γράφετε ποίηση. Είναι έμπνευση της στιγμής, επίμονη πάλη με τις λέξεις ή κάτι άλλο; Είναι έμπνευση της στιγμής, η οποία στιγμή δεν είναι τίποτε άλλο παρά συμπυκνωμένη, πολύχρονη και πολύπονη (με την αρχαιοελληνική σημασία του όρου) εμπειρία. Ζωής και ανάγνωσης. Ως προς την πάλη με τις λέξεις που αναφέρατε, θα μου επιτρέψετε να σας απαντήσω ποιητικά: «Έτσι όπως κυνηγού-

σα μια λέξη στο χαρτί, / σκόνταψα πάνω στη σκέψη της, / που περίμενε από ώρα στη γωνία για να μπει στο τετράδιο. / ‘‘Άι στο καλό σου’’, της φώναξα εκνευρισμένος, / «θα χάσω τη λέξη μου» / και συνέχισα να την κυνηγώ. / Εκείνη, αμίλητη, μάζεψε τα πράγματά της / και χάθηκε αθόρυβα στο βάθος του μυαλού μου». Ποιες είναι οι ποιητικές και πεζογραφικές σας αναφορές; Με αξιολογική σειρά οι πέντε πρώτοι: Τάσος Λειβαδίτης, Γιώργος Σεφέρης, Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, Μπέρτολτ Μπρεχτ και Όσκαρ Ουάιλντ. Πέντε ονόματα, όπως βλέπετε, γνωστά. Επέλεξα αυτά, όχι νεότερα ή λιγότερο γνωστά, όχι

από μικροψυχία, αλλά γιατί, όσο μεγαλώνω και γνωρίζω πρόσωπα και καταστάσεις, τόσο περισσότερο διαπιστώνω ότι η ιστορία της λογοτεχνίας είναι δίκαιη. Ξεχωρίζει αυτούς που ξεχωρίζουν. Οι υπόλοιποι λειτουργούν ως οι αφανείς ήρωες, οι στρατιώτες που πεθαίνουν στη μάχη για να διασωθεί το όνομα των ανώτερων και ικανότερων αξιωματικών. Σε ποιον δρόμο βρίσκεται η σύγχρονη ποίηση σήμερα και τι αντίκτυπο έχει στο αναγνωστικό κοινό; Η σύγχρονη ποίηση βρίσκεται στον δρόμο του μεταξιού… Έχει ξεκινήσει ένας απίστευτα μεγάλος αριθμός ανθρώπων να μεταλαμπαδεύσει τους στίχους του και σε άλλα σώματα – κυρίως δημοσιογραφικά. Μόνο που η αληθινή ποίηση ακολουθεί τον αντίστροφο δρόμο. Προς τα μέσα μας. Και δεν εννοώ την εσωτερικής γραφής ποίηση. Εννοώ να αποκαλύπτουμε τον κόσμο ανακαλύπτοντας τον εαυτό μας. Οι σύγχρονοι ποιητές αποκαλύπτουν μόνο τον εαυτό τους και ανακαλύπτουν έτσι τη μοναξιά τους. Αναφέρω με έκπληξη ότι καθημερινά στο «Ποιείν» δεχόμαστε γύρω στις 1.800 επισκέψεις. Έχοντας αποφασίσει με τον έτερο εκδότη, ποιητή Σωτήρη Παστάκα, να αφήσουμε ανοιχτά τα σχόλια κάτω από κάθε καθημερινή ανάρτηση, αισθανόμαστε περήφανοι –και το λέω με περισσή αυταρέσκεια– ότι συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός διαλόγου.

4/19/10 11:26 AM

BOOKPRESS 19

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Η πατρίδα είναι η σημαδούρα μας» Με αφορμή το τελευταίο της βιβλίο, η Νοέλ Μπάξερ μιλάει στην Ελπίδα Πασαμιχάλη. Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος ψυχογιoς 2010 ςελ. 440 τιμη €18,89

«Ε

να από τα θέματα που με απασχολούν στα βιβλία μου είναι ο τρόπος με τον οποίο οι παλιοί ‘‘ξεβάφουν’’ στους νεότερους. Όταν ξεκινάμε την ενήλικη ζωή μας, κουβαλάμε και το ‘‘χρώμα’’ των προηγούμενων γενιών. Θέλω να δω τη ρυτίδα του ήρωα. Το παρελθόν του. Ένας ήρωας που έχει κάνει πλαστικές εμένα δεν μου λέει τίποτα. Γιατί δεν είναι ρεαλιστικός». Με μητέρα Ελληνίδα και πατέρα Βρετανό, η Μπάξερ, η οποία προσδιορίζει τον εαυτό της ως «Ελληνίδα συγγραφέας με ξενικό όνομα», μιλά για τις πηγές της έμπνευσης, τις χαμένες πατρίδες που χαρακτηρίζουν τη θεματολογία της και τον τρόπο που την επηρέασε η διπλή της καταγωγή. Πώς έρχεται η έμπνευση για ένα μυθιστόρημα; Άλλοτε έρχεται μια εικόνα, σαν να ανοίγεις ένα βιβλίο και σου εμφανίζεται ξαφνικά η κεντρική του

19_noel.indd 19

σελίδα. Άλλοτε έρχεται ο ήρωας, και ξαφνικά υπάρχει στη ζωή μου. Στο τελευταίο μου βιβλίο βρισκόμασταν σε διακοπές στη Θάσο και καθόμασταν κοιτάζοντας τα κύματα. Ξαφνικά η κεντρική ηρωίδα, η Σουλτάνα, εμφανίστηκε σαν να την έφερνε το κύμα. Ήταν σαν μια οπτασία, αλλά πολύ έντονη, ένα πρόσωπο που έβλεπα, με όλα του τα χαρακτηριστικά, σαν να ήταν μέλος της παρέας. Στο προηγούμενο βιβλίο σας, «Από δρυ παλιά και από πέτρα», τι είχε συμβεί; Εκεί είχε έλθει μια εικόνα από το βιβλίο, η κεντρική ιδέα. Μετά άρχισαν να μπαίνουν σκέψεις σκόρπιες που με απασχολούσαν επί χρόνια. Όπως η ιδέα της «Οδύσσειας», που ήλθε στο μυαλό μου όταν είχα πάει την κόρη μου να δει την Καβάλα. Είχα να πάω 25-30 χρόνια. Τότε αισθάνθηκα πως είμαι τυχερή που εγώ έχω κάπου να επιστρέψω. Αντίθετα, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν πού να πάνε. Σκεφτόμουν τι θα γινόταν αν ο Οδυσσέας δεν εύρισκε την Ιθάκη!... Αν ήταν από εκείνους τους Έλληνες που δεν έχουν πια πατρίδα. Σας τρομάζει η πιθανότητα να μην έχει κάποιος πατρίδα; Αυτό το θέμα με έχει απασχολήσει από τότε που γεννήθηκα. Γιατί είμαι μισή Ελληνίδα, μισή Βρετανίδα. Στην Ελλάδα θεωρούμαι Αγγλίδα, στην Αγγλία θεωρούμαι Ελληνίδα! Δεν ανήκω πουθενά εκατό τοις εκατό. Πώς δημιουργήθηκε το ενδιαφέρον για τις χαμένες πατρίδες του ελληνισμού που κυριαρχεί και στα δύο βιβλία σας; Το πρώτο βιβλίο ήταν ο δικός μου τρόπος να αποχαιρετίσω τον 20ό αιώνα. Ο αιώνας που είχε χαμένες πατρίδες –οι οποίες δεν είναι μόνο η Μικρά Ασία, η Ιωνία, είναι και ο Πόντος και η Κύπρος–, που είχε Κατοχή, είχε Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε την προσφυγική Ελλάδα. Με το τωρινό μου βιβλίο λέω «ευχαριστώ» σε μια πόλη, την Καβάλα, και σε μια εποχή της στην οποία βρίσκονται

τα παιδικά μου χρόνια. Τότε είχε ακόμη προσφυγικό πληθυσμό που ενσωματωνόταν. Μπορούσα να δω τη διαφορετική κουλτούρα. Έβλεπα Μικρασιάτες, έβλεπα Πόντιους, και καταλάβαινα πώς μπορεί να υπάρξει ένα σύνολο από πολλά μέρη, γιατί κι εγώ έτσι ήμουνα. Πότε πρωτοπήγατε στην Αγγλία; Ο πατέρας μου δεν είχε συγγενείς εκεί και πηγαίναμε κάποια ταξίδια σαν τουρίστες. Όταν τελείωσα το πανεπιστήμιο, πήγα στην Αγγλία για να κάνω μεταπτυχιακά. Ήθελα να διερευνήσω σε ποιον βαθμό είμαι και Αγγλίδα. Σας πληροφορώ ότι δεν μου άρεσε τίποτα! Όταν ήρθα πίσω, ήμουν πολύ πιο συνειδητοποιημένη Ελληνίδα από όσο ήμουν όταν έφυγα. Μου έλειπαν οι Έλληνες φίλοι και η ελληνική οικογένεια όπως τη γνώρισα. Δεν ήταν τόσο ο ήλιος, αλλά οι άνθρωποι. Ποια κουλτούρα σάς έχει επηρεάσει περισσότερο; Ο Όμηρος ή ο Σαίξπηρ; Ήταν και ο Όμηρος και ο Σαίξπηρ, και η γερμανική και η γαλλική λογοτεχνία! Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που διάβαζαν πάρα πολύ, υπήρχαν πάρα πολλά βιβλία, και αυτό με είχε τρομάξει στην εφηβεία. Έβλεπα όλα αυτά τα βιβλία, με τα ράφια να φτάνουν μέχρι το ταβάνι. Η μητέρα μου χρησιμοποιούσε τον όρο «οι κλασικοί» και τόνιζε ότι είναι αδύνατον να μην ξέρεις κάποιον από αυτούς! Εκείνο που δεν είχα κατανοήσει τότε ήταν ότι το ζήτημα δεν ήταν να τα μάθω όλα αυτά, αλλά να τα απολαύσω. Ποια είναι η δική σας ματιά στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης; Προερχόμενη από μια «πανευρωπαϊκή» οικογένεια, έκανα αγώνα να βρω τον εαυτό μου ως ενήλικας. Ο άνθρωπος έχει απόλυτη ανάγκη από μια πατρίδα, γιατί έτσι έχει μια σημαδούρα. Αλλιώς πηγαίνει κι έρχεται, και τον παρασύρει το κύμα. www.noellebaxer.psichogios.gr

4/19/10 11:28 AM

20BOOKPRESS ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

«Μου αρέσει να πυροβολώ» Ο Τζορτζ Πελεκάνος ενοχλείται από την ύπαρξη φυλετικών διακρίσεων, τα βάζει με τους Αμερικανούς γερουσιαστές κι εξηγεί πώς η συγγραφή σεναρίων τον κάνει καλύτερο μυθιστοριογράφο. Της Μάνιας Στάικου

Ο κηπουρός της νύχτας mτφρ. θανασησ γιαννακοπουλοσ πατακησ 2009 σελ. 458, τιμη €22,00

Τζορτζ Πελεκάνος εκνευρίζεται όταν τον χαρακτηρίζουν «Ταραντίνο της λογοτεχνίας». Υποστηρίζει ότι οι περιθωριακοί ήρωες των μυθιστορημάτων του ήταν ζωντανοί στο χαρτί πριν κάνει την πρώτη του ταινία ο διάσημος σκηνοθέτης. Ελληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς, ο Πελεκάνος θυμάται ελάχιστες ελληνικές λέξεις, αλλά αναγνωρίζει στο εκρηκτικό ταμπεραμέντο του τις μεσογειακές του καταβολές. Εργασιομανής –όπως και οι περισσότεροι Ελληνοαμερικανοί–, γράφει με ταχύτητα πολυβόλου, σχεδόν ένα βιβλίο τον χρόνο. Ο «Κηπουρός της νύχτας» διαφέρει από τα προηγούμενα έργα του. Για πρώτη φορά, ο Πελεκάνος αφήνει τους ήρωές του να εκφράσουν ελεύθερα τα αισθήματά τους, σε μια ιστορία που ξεφεύγει από τα στερεότυπα του κλασικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Στο βιβλίο, ο φόνος ενός μαύρου εφήβου φέρει στο προσκήνιο τα εγκλήματα ενός μυστηριώδους κατά συρροή δολοφόνου, που έδρασε τη δεκαετία του ’80. Τρεις αστυνομικοί, ο οικογενειάρχης Γκας Ραμόουν, ο αυτοκαταστροφικός Νταν Χολιντέι και ο συνταξιούχος Τι Σι Κουκ αναμετριούνται με το φάντασμα του «δολοφόνου με τα καρκινικά ονόματα». Η περιπέτειά τους γίνεται αφορμή για να σκιαγραφήσει ο Πελεκάνος τις σκοτεινές πλευρές της αγαπημένης του Ουάσιγκτον, με την τζαζ να συνοδεύει τις μάταιες προσπάθειες των ηρώων του. Τελικά, το πρόβλημα δεν είναι ο δολοφόνος, αλλά το άγνωστο που κρύβεται στα μάτια των αγαπημένων μας προσώπων. Ο ήρωάς σας, ο Γκας Ραμόουν, αντιμετωπίζει διάφορα διλήμματα σε σχέση με τον γιο του Ντιέγκο. Αναρωτιέμαι αν τα προβλήματά του αντικατοπτρίζουν και τις δικές σας έγνοιες ως πατέρα. Είναι η Ουάσιγκτον μια σκληρή πόλη για τα παιδιά; Εσείς πώς βρίσκετε τις ισορροπίες; Έχω τρία παιδιά, δύο γιους στην εφηβεία και μία κόρη δέκα ετών. Η Ουάσιγκτον πράγματι είναι ένα

20_21_pelekanos.indd 20

4/19/10 11:29 AM

BOOKPRESS21

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

σκληρό μέρος για παιδιά, και εξαρτώνται πολλά από το σε ποια γειτονιά μεγαλώνει κανείς και κάτω υπό ποιες συνθήκες. Όσο για μένα, είναι εύκολο να βρω τις απαραίτητες ισορροπίες. Σε αντίθεση με άλλους ανθρώπους, εργάζομαι στο σπίτι και μπορώ να αφιερώνω περισσότερο χρόνο στα παιδιά μου. Αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι καλύτερος πατέρας ή ότι δεν έχω κάνει λάθη. Αλλά τουλάχιστον είμαι εδώ και προσπαθώ. Στο βιβλίο σας περιγράφετε ορισμένες πλευρές του αμερικανικού εκπαιδευτικού συστήματος. Νομίζετε ότι το αμερικανικό σχολείο αναπαράγει ρατσιστικά στερεότυπα και ταξικές διακρίσεις; Απολύτως. Μπορεί κάποιος να περπατήσει σε ένα δημόσιο σχολείο στην Ουάσιγκτον και να το συγκρίνει με κάποιο άλλο που βρίσκεται στα προάστια. Θα διαπιστώσει ότι από την πρώτη μέρα στο σχολείο τους τα παιδιά της πόλης βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Και σχεδόν σε όλα τα σχολεία οι μαθητές μπαίνουν σε διαφορετικά μονοπάτια από πολύ νεαρή ηλικία. Και τα μονοπάτια αυτά καταλήγουν στον διαχωρισμό των ανθρώπων σε φυλές και τάξεις. Το σύστημα

20_21_pelekanos.indd 21

αναπαράγει την ανισότητα. Στα περισσότερα μυθιστορήματά σας επικεντρώνεστε στον ρατσισμό που υφίστανται οι Αφροαμερικανοί. Όμως, στον «Κηπουρό της νύχτας» αναφέρεστε στις διακρίσεις που υφίστανται οι ομοφυλόφιλοι μέσα στην αφροαμερικανική κοινότητα. Πώς προέκυψε αυτή η αλλαγή; Ήταν μια ανατροπή στην πλοκή, όμως μου επέτρεψε να διερευνήσω την ειρωνεία των προκαταλήψεων μέσα στα όρια της «μαύρης» κοινότητας. Στην Ουάσιγκτον υπάρχει τώρα ένα νομοσχέδιο για την ισότητα, το οποίο εκκρεμεί και αφορά τη νομιμοποίηση του γάμου των ομοφυλοφίλων. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των μαύρων ψηφοφόρων το απορρίπτει. Είναι δύσκολο να μπλέκεσαι σε τέτοιου είδους θέματα. Οι αναγνώστες μου πολλές φορές εξοργίζονται όταν θίγω το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας, όμως προσπαθώ πάντα να λέω την αλήθεια και να μην τους κολακεύω. Γιατί στα βιβλία σας επικεντρώνεστε στα φυλετικά ζητήματα; Είναι κάτι που για εσάς έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθη-

Προσπαθώ να μην κολακεύω τους αναγνώστες μερινότητας στην Ουάσιγκτον; Το φυλετικό ήταν πάντοτε το μεγαλύτερο ζήτημα σε αυτή την πόλη. Επιχειρηματολογούμε πάνω σε αυτό συνεχώς, με πάθος και ειλικρίνεια. Η Ουάσιγκτον DC είναι μια «μαύρη» πόλη. Υπήρχαν 80% μαύροι όταν ήμουν παιδί και τώρα το ποσοστό έχει πέσει γύρω στο 60%. Αγαπώ την κουλτούρα εδώ. Είναι πραγματικά ένα ενδιαφέρον μέρος για να ζει κανείς. Στον «Κηπουρό της νύχτας» η αυτοκτονία ενός εφήβου προβληματίζει τους αναγνώστες σας για το ζήτημα της οπλοχρησίας. Τι πιστεύετε γι’ αυτό το θέμα; Δεν είμαι ενάντια στην οπλοχρησία. Δεν έχω όπλο, αλλά πηγαίνω κατά διαστήματα για σκοποβολή, περισσότερο για ερευνητικούς λόγους που σχετίζονται με τη συγγρα-

φή των βιβλίων μου. Επίσης, μου αρέσει να κρατάω ένα όπλο στο χέρι μου και να πυροβολώ. Το ζήτημα όμως είναι ότι στην Ουάσιγκτον οι κάτοικοι είναι απολύτως ενάντιοι στη νομιμοποίηση της οπλοχρησίας. Οι γερουσιαστές και τα μέλη του Κογκρέσου, που τους πουλούν και τους αγοράζουν τα οικονομικά συμφέροντα, και τα μέλη της Εθνικής Ομοσπονδίας Όπλων (ΝRA) πηγαίνουν κόντρα στη θέληση των πολιτών: με το ζόρι θέλουν να φέρουν τα όπλα στην Ουάσιγκτον, κι αυτό είναι απαράδεκτο. Πολλοί συγγραφείς τιμούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, βάζοντας τα λόγια τους στα μυθιστορήματα ή στα σενάριά τους. Εσείς κάνετε το ίδιο; Η οικογένειά μου σε μεγάλο βαθμό ενσωματώνεται στα μυθιστορήματά μου. Το πρώτο μέρος του βιβλίου μου «Big Blowdown» περιγράφει τη ζωή του πατέρα μου ως νεαρού μετανάστη στην Αμερική. Το πρώτο μέρος στο «Turnaround» είναι η ζωή μου, όταν δούλευα μικρός στο καφενείο του. Η μητέρα, η γιαγιά και ο παππούς μου βρίσκονται κι αυτοί στις σελίδες των βιβλίων μου. Μικρός ήσαστε βιβλιοφάγος ή ανακαλύψατε τον κόσμο των βιβλίων αργότερα;

Αργότερα. Μικρός ήμουν εθισμένος στον κινηματογράφο. Ανακάλυψα τα μυθιστορήματα στο κολέγιο. Πρέπει να ευχαριστήσω τον δάσκαλό μου, τον Τσαρλς Μις, γι’ αυτό. Χάρη σε αυτόν, κυριολεκτικά άλλαξε ρότα η ζωή μου. Η δουλειά σας ως σεναριογράφου επηρέασε καθόλου το στυλ γραφής σας στα μυθιστορήματά σας; Νομίζω ότι τα τηλεοπτικά σενάρια με έκαναν καλύτερο μυθιστοριογράφο. Σίγουρα η δουλειά μου στην τηλεοπτική σειρά «The Wire» και η σχέση μου με κάποιους ταλαντούχους γραφιάδες ανέβασαν το επίπεδο στα βιβλία μου. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για την επόμενη δουλειά σας, τη μίνι τηλεοπτική σειρά «Pacific» (συμπαραγωγή του Τομ Χανκς και του Στίβεν Σπίλμπεργκ); Αποφάσισα να συμμετάσχω ως σεναριογράφος σε αυτή τη σειρά, για να τιμήσω τον πατέρα μου, ο οποίος υπηρέτησε ως πεζοναύτης στον Ειρηνικό ωκεανό κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Νομίζω ότι πραγματικά κάναμε μια πολύ καλή δουλειά. Θα δείτε τον πόλεμο στα νησιά όπως δεν τον είχατε δει ποτέ.

4/19/10 11:29 AM

22BOOKPRESS ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Κριστίν Καστ & Φ.Κ. Καστ

Ντόν Ντελίλλο Τζ. Ντ. Σάλιντζερ

Πλανήτης fiction

Μάικλ Κόνελι

∆εκατρία βιβλία για την άνοιξη. Της Ελένης Κορόβηλα ξεκινά τη µύησή της στον αλληγορικό κόσµο όπου άνθρωποι και βαµπίρ συνυπάρχουν. Μαζί της και οι χιλιάδες συνοµίλικοί της αναγνώστες, οι οποίοι περιµένουν την πρώτη κινηµατογραφική µεταφορά το 2011.

Σηµαδεµένη

Φ.Κ. ΚAΣΤ & ΚΡΙΣΤIΝ ΚΑΣΤ ΜΤΦΡ. ΚΑIΤΗ ΟΙΚΟΝOΜΟΥ ΜΕΤΑIΧΜΙΟ 2009

πο µε τον οποίο το άτοµο στέκεται απέναντι στις αµετάκλητες αλλαγές που επιφέρουν τα ιστορικά γεγονότα, απασχολεί τον κορυφαίο Αµερικανό συγγραφέα Ντον Ντελίλλο. Ο Κηθ, ήρωας του Ντελίλλο ξεκινά τη νέα του ζωή καλυµµένος από τις στάχτες και τους καπνούς των φλεγόµενων δίδυµων πύργων που καταρρέουν. Μαζί έχει καταρρεύσει και ο τρόπος µε τον οποίο αντιλαµβανόταν έως τότε τα πράγµατα.

ΣΕΛ. 399, ΤΙΜΗ €17,00

Η Φ.Κ. Καστ και η «εκπληκτική» κόρη της Κριστίν έχουν κατορθώσει κάτι το πραγµατικά εκπληκτικό: µητέρα και κόρη σε αγαστή συγγραφική συνεργασία, όπου η µητέρα γράφει, η κόρη διορθώνει και οι τυπογράφοι δεν τις προφταίνουν. Η 16χρονη Ζόι Ρέντµπερντ, ηρωίδα του πρώτου βιβλίου της σειράς, σηµαδεµένη από τους βρικόλακες, και ως εκ τούτου δεκτή να φοιτήσει στον «Οίκο της Νύχτας» (9 βιβλία, περίπου 4 εκατοµµύρια αντίτυπα σε 30 χώρες),

22_24_xenilogo.indd 22

Ένα πολύ επιτυχηµένο στην Ιταλία µυθιστόρηµα που µεταφέρθηκε στον κινηµατογράφο από τον Αντονέλο Γκριµάλντι, µε θέµα την απώλεια, την ενοχή και την εκκωφαντική σιωπή που συχνά επιβάλλεται κατά τη διαχείριση του πένθους. Ο ήρωας, ο Πιέτρο, χάνει τη γυναίκα του. Η ανασύνθεση του κόσµου του και η τήρηση των ισορροπιών για τον ίδιο και τη 10χρονη κόρη του θα έρθουν αφού προηγηθεί µια µακρά αναµονή, µε τον Πιέτρο καθισµένο σε ένα παγκάκι.

Άνθρωπος σε πτώση ΝΤΟΝ ΝΤΕΛIΛΛΟ ΜΤΦΡ. EΦΗ ΦΡΥ∆A ΕΣΤΙΑ 2010

Οι ήρωες του Ιράκ µε το βαρύ φορτίο που κουβαλούν, επιστρέφοντας από την κόλαση, έχουν ήδη περάσει στην αµερικανική λογοτεχνία. Η µοίρα του υπολοχαγού Τσαρλς Άκλαντ είναι αυτή του τραγικού ανθρώπου που πρέπει να καταφέρει να συγκροτήσει τη νέα προσωπικότητά του, η οποία αµετάκλητα θα φέρει βαριά ψυχικά και σωµατικά τραύµατα. Παραµορφωµένος και καχύποπτος προς όλους, θα επιλέξει για καταφύγιο την κοινωνική αποµόνωση. Η Μινέτ Γουόλτερς φτιάχνει έναν σκοτεινό ήρωα που δεν κάνει τίποτε άλλο από το να ζητά βοήθεια. Έκο Παρκ

ΜΑΪΚΛ ΚΟΝΕΛΙ ΜΤΦΡ. ΝΙΚΟΣ ΣΠΥΡΙ∆ΑΚΗΣ BELL 2009

ΣΕΛ. 313, ΤΙΜΗ €19,00

Το συγκλονιστικότερο γεγονός του 21ου αιώνα, το οποίο επανακαθόρισε τον τρόπο µε τον οποίο συζητάµε και αποφασίζουµε, τον τρόπο µε τον οποίο αξιολογούµε τις προτεραιότητές µας, τον τρό-

ΣΕΛ. 525, ΤΙΜΗ €19,90

Ήρεµο χάος

ΣAΝΤΡΟ ΒΕΡΟΝEΖΙ ΜΤΦΡ. ΛΗΤΩ ΣΕÏΖAΝΗ ΠAΠΥΡΟΣ 2010 ΣΕΛ. 531, ΤΙΜΗ €19,00

Η σκιά του χαµαιλέοντα ΜΙΝEΤ ΓΟΥOΛΤΕΡΣ ΜΤΦΡ. ΕΦΗ ΤΣΙΡΩΝΗ ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2010

ΣΕΛ. 348, ΤΙΜΗ €7,70

Μια ανεξιχνίαστη υπόθεση αποτελεί το υλικό για το 17ο «καθαρόαιµο» αστυνοµικό µυθιστόρηµα από τον πρώην αστυνοµικό

4/19/10 11:17 AM

BOOKPRESS 23

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

Σάντρο Βερονέζι

συντάκτη, πολυβραβευµένο και πολυµεταφρασµένο πλέον συγγραφέα αστυνοµικής λογοτεχνίας. ∆ράση, αγωνία και ένας τραγικός ήρωας στο πρόσωπο του ντετέκτιβ Χάρι Μπος Μπος, οι αποφάσεις και οι παραλείψεις του οποίου επηρε-

22_24_xenilogo.indd 23

Γιασµίν Γκατά

Μινέτ Γουόλτερς

άζουν την τροπή των εξελίξεων. Ο κεντρικός ήρωας του Κόνελ Κόνελι, ντετέκτιβ Χάρι Μπος, πρωτοεµφανίστηκε ως Ιερώνυµος Μπος, δανειζόµενος το όνοµά του από τον Ολλανδό ζωγράφο του Μεσαίωνα, ο οποίος πραγµατεύτηκε θέµατα γύρω από τα οποία περιστρέφεται και η αστυνοµική λογοτεχνία: την αµαρτία, την τελική κρίση, τα ανθρώπινα σφάλµατα. Ψηλή σηκώστε στέγη, ξυλουργοί Σιµόρ, Συστατικά στοιχεία ΤΖ. ΝΤ. ΣΑΛΙΝΤΖΕΡ ΜΤΦΡ. ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΟΡΤΩ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010 ΣΕΛ. 196, ΤΙΜΗ €14,70

«Το να εκδίδω είναι µια τροµερή παραβίαση της ιδιωτικής µου ζωής. Μου αρέσει να γράφω. Το λατρεύω. Γράφω όµως µόνο για τον εαυτό µου και για την προσωπική µου ευχαρίστηση». Έτσι είχε πει ο

ίδιος ο Σάλιντζερ στους «NYT» το 1975. Μετά τον «Φύλακα στη Σίκαλη» το 1951 και πριν την οριστική του αναχώρηση προς την κοινωνική αποµόνωση, στην οποία επέλεξε να ζήσει µέχρι τον θανατό του στις αρχές του χρόνου, παραβίασε για τελευταία φορά την ιδιωτική του ζωή εκδίδοντας το 1964 τις δύο τρυφερές και αστείες νουβέλες µε ήρωες τα αδέλφια Μπάντι και Σίµορ Γκλας. Το µυστικό του πατέρα µου ΓΙΑΣΜΙΝ ΓΚΑΤΑ ΜΤΦΡ. ΚΛΑΙΡ ΝΕΒΕ ΜΕΛΑΝΙ 2010

ΣΕΛ. 128, ΤΙΜΗ €12,05

Η 35χρονη ιστορικός τέχνης Γιασµίν Γκατά στο δεύτερο µυθιστόρηµά της αφηγείται την ιστορία του Χοσεΐν, ο οποίος, κληρονοµώντας το µουσικό όργανο του πατέρα του (το ταρ), θα αναζητήσει την αρµονία και την ειρήνη σε έναν κόσµο σκληρό και άκαµπτο. Στο ταξίδι µύησης που θα κάνει για να συναντήσει τη γενεσιουργό πηγή της δηµιουργίας µαζί µε τον µικρότερο αδελφό του Νουρ (που είναι και ο αφηγητής της ιστορίας), ο ήρωας της Γκατά θα ανακαλύψει µε ποιον τρόπο µπορεί ο ίδιος να δώσει πνοή στο όνειρο που κυνηγά.

4/19/10 11:18 AM

24BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Γραφείο απολεσθέντων αντικειμένων

ζιγκφριντ λεντς μτφρ. κυριακη χρυσομαλλη-henrich usp 2010 σελ. 242, τιμη €13,00

Η ιστορία ενός ήσυχου, «νέου τύπου» ανθρώπου που φιλοδοξεί να ζήσει μια ήρεμη και ειρηνική ζωή και ο οποίος με τις επιλογές του δείχνει να τα καταφέρνει. Ώσπου έρχεται αντιμέτωπος με την υποχρέωσή του ως πολίτη να πάρει θέση, αντιδρώντας στην αδικία, και μοιραία να συγκρουστεί. Ένα πολιτικό σχόλιο πάνω στην κοινωνική υπευθυνότητα από τον καταξιωμένο Γερμανό συγγραφέα της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, Ζίγκφριντ Λεντς.

22_24_xenilogo.indd 24

Νεκρή Ευρώπη

christos τςιοlκαs μτφρ. νικη προδρομιδου printa 2010 σελ. 448, τιμη €20,00

Συχνά πιστεύουμε πως η Ευρώπη γέρασε. Ένας νεαρός Αυστραλός φωτογράφος στο ταξίδι επιστροφής στις ρίζες στη μητέρα Ευρώπη διαπιστώνει πως έχει ήδη πεθάνει. Θα συναντήσει απογοητεύσεις, ακυρώσεις μύθων με τους οποίους ανδρώθηκε, θα αναμετρηθεί με τα φαντάσματα του παρελθόντος. Ο Ελληνοαυστραλός Χρήστος Τσιόλκας, ο οποίος βραβεύτηκε πέρσι ως καλύτερος συγγραφέας των χωρών της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, μιλά για αλήθειες και ψέματα, για μυστικά και φαντάσματα.

Ερωτικές επιστολές Πορτογαλίδας μοναχής

Κρυφός κήπος

guilleragues μτφρ. βανα χατζακη αγρα 2010

ναϊτζελ μακκρερι μτφρ. ερρικοσ μπαρτζινοπουλοσ μεταιχμιο 2010

σελ. 69, τιμη €9,50

σελ. 392, τιμη €18,00

Οι αυθευντικές ερωτικές επιστολές της Πορτογαλίδας μοναχής Μαριάνα Αλκοφοράδο προς τον Γάλλο ιππότη που την έχει εγκαταλείψει ή η ανασύνθεση του ερωτικού πάθους που προσκρούει σε έναν τοίχο σιωπής από τον υποκόμη Γκιγιεράκ; Μικρή σημασία έχει για τις πέντε επιστολές που πρωτοκυκλοφόρησαν στα γαλλικά το 1669, διαβάστηκαν και επηρέασαν συγγραφείς από τη μαντάμ ντε Σεβινιέ και τον Λακλός μέχρι τον Ρουσώ και τον Ρίλκε, καθώς θεωρείται ότι εγκαινίασαν το επιστολικό μυθιστόρημα.

Η ιστορία ενός βραχυκυκλωμένου συναισθηματικά αστυνομικού, του Μαρκ Λάπσλι, από έναν πρώην αστυνομικό επιτυχημένο συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων και βραβευμένο με το βραβείο Έντγκαρ Άλαν Πόε. Ο ΜακΚρέρι, γνωστός στη Βρετανία και ως δημιουργός πετυχημένων τηλεοπτικών σειρών, συνθέτει έναν κόσμο για τον ήρωά του γεμάτο μειονεκτήματα και αναπηρίες, που ωστόσο αποδεικνύεται πως τον βάζει σε πλεονεκτική θέση απέναντι στο έγκλημα.

Η επιστροφή του χούλιγκαν

νορμαν μανεα μτφρ. ελευθερια πρενταζηκου καστανιωτησ 2010 σελ. 446, τιμη €23,10

Τα απομνημονεύματα του Ρουμάνου συγγραφέα δοσμένα σε ένα σπουδαίο μυθιστόρημα. Η πορεία του από τον εγκλεισμό σε στρατόπεδο συγκέντρωσης το 1941, παιδί ακόμη, η Ρουμανία μετά τον πόλεμο, ο κομμουνισμός, η απογοήτευση, η αυτοεξορία στη Δύση, η αγάπη, η νοσταλγία και η ανάγκη οι δεσμοί να μείνουν άρρηκτοι με την μητρική γλώσσα και την πατρίδα. Ένα μυθιστόρημα που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και που το 2005 πήρε το βραβείο Μεντισίς.

Αγάπης γράμματα

επιμ. τζ. κνελμαν, ροζαλιντ πορτερ μτφρ. ε.μαντζογλου κ.ά. ελληνικα γραμματα 2010 σελ. 336, τιμη €18,00

Κείμενα για τον έρωτα και για την αγάπη από 35 σύγχρονους συγγραφείς με τη μορφή επιστολής. Πόσο διαφορετικά αγαπάμε τον 21ο αιώνα ή πόσο διαφορετικά το εκφράζουμε; Γιατί μια ηλεκτρονική επιστολή αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα αν εκτυπωθεί; Γράφουμε για την αγάπη ή απλώς στέλνουμε ένα μήνυμα από το κινητό; Γιατί μπαίνουμε στον πειρασμό να ανοίξουμε ένα μήνυμα στο ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο ακόμη κι αν είναι προφανές ότι πρόκειται για ιό, αν περιέχει τη μαγική λέξη αγάπη;

4/19/10 11:19 AM

BOOKPRESS25

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 ΚΛΑΣΙΚΟ, ΑΛΛΑ… ΔΕΝ Μ’ ΑΡΕΣΕΙ

Οιδαντέλεςσας είναιβαριές,κυρία O Νίκος Αδάμ Βουδούρης εξηγεί πώς η αγάπη του για τη Γιουρσενάρ μεταστράφηκε σε απέχθεια. Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Τα σπουδαία βιβλία εμπνέουν έντονα πάθη, δημιουργούν εμμονές. Αλίμονο σ’ αυτόν που θα απαγκιστρωθεί από τις εμμονές του, που θα απαλλαγεί από τα πάθη του. «Κι έχω ένα μίσος πιο βαθύ απ’ την αγάπη, κι έχω μια αγάπη πιο μεγάλη απ’ το μίσος» λέει ένας πρόσφατος στίχος του Γεράσιμου Ευαγγελάτου. Αγαπάμε να μισούμε μόνο ό,τι μπορεί να κερδίσει αυτό το συναίσθημα. Είναι τίτλος τιμής, όχι ιδιότητα. Αντίθετα με τους προηγούμενους φιλοξενούμενους της στήλης, οι οποίοι μας μίλησαν για βιβλία που δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν, ο Νίκος Αδάμ Βουδούρης αναφέρεται σε ένα πολυδιαβασμένο από αυτόν βιβλίο. Μας εξηγεί πώς η αγάπη του για τα «Απομνημονεύματα του Αδριανού» της Marguerite Yourcenar (εκδόσεις Χατζηνικολή) μεταστράφηκε σε απέχθεια. Τι τον τράβηξε στην παρελθοντολαγνία της συγγραφέως;

25_klassiko.indd 25

έλουν τον χρόνο τους τα βιβλία. Παίζει ρόλο η στιγμή. Θα είναι τυχαία η συνάντηση ή θα έχεις πάει εσύ επί τούτω στο βιβλιοπωλείο; Ακόμα και αυτό παίζει τον ρόλο του. Και όταν τελειώσεις το βιβλίο, αν σε συνεπάρει δηλαδή και το τελειώσεις –γιατί είσαι και τεμπέλης–, και, αφού περάσουν τα χρόνια, κοιτάζεις να δεις τι έπαθες. Στην εφηβεία σου διάβασες «Τα απομνημονεύματα του Αδριανού» της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Σου άρεσαν πολύ. Αγόρασες κι άλλα δικά της, «Τα αρχεία του Βορρά», το «Σαν το νερό που κυλάει», τον «Αλέξη», αλλά η μεγάλη σου αγάπη παρέμενε ο Αδριανός. Η ιστορία του Ρωμαίου αυτοκράτορα, το πάθος του για τον Αντίνοο, η φιλοσοφική του διάθεση. Ωραία γραφή. Κομψή. Αλλιώτικη κομψότητα από την τρέχουσα. Και έτσι την έφτιαξες την

εικόνα για τη γυναίκα αυτή και για τα περασμένα χρόνια. Την εποπτεία της, δηλαδή, στο ένδοξο παρελθόν. Αλήθεια, πότε έζησε η γυναίκα αυτή; Γεννήθηκε το 1903 και πέθανε το 1987. Τέκνο του 20ού αιώνα. Ωραίος αιώνας, πλούσιος, όπως και οι άλλοι βέβαια. Αλλά μάλλον της Γιουρσε-

Δεν τα μπορώ τα μεγάλα λόγια. Δεν χωράω σ’ αυτά νάρ δεν της άρεσε, κι εσύ πάντα αναρωτιόσουν: «Ήπιε ποτέ της Coca-Cola, φόρεσε πότε της μπλουτζίν;». Άνοιξε νωρίς αλισβερίσι με το παρελθόν. Και είχε τη μέγιστη ικανότητα να σε βάζει στο παιχνίδι, να σου μεταδίδει

την παρελθοντολαγνία της, να σε κλείνει στα «χρυσά» χρόνια. Εξωραϊσμένα έτσι κι αλλιώς από τον ιδεαλισμό και την πένα της. Εσύ έκλεινες το βιβλίο και προσπαθούσες να απαγκιστρωθείς και να επικοινωνήσεις με το παρόν εκ νέου. Να κάνεις ό,τι έκαναν όλοι οι συνομήλικοί σου. Αλλά το ιδεώδες σε συνδυασμό με τις ιδιοσυγκρασιακές σου αδυναμίες σε κρατούσαν πίσω. Αναστολή δηλαδή, χειρόφρενο. Αν και σκόρπιες φράσεις από τα γύρω τραπέζια, πρόσωπα σε έξαψη, χειρονομίες έντονες την έκαναν τη δουλειά τους, η επαναφορά –βίαιη ή διακριτική– συμμάζευε το βλέμμα, προσγείωνε την έκφραση. Η μονομανία αυτή με το συγκεκριμένο βιβλίο, αλλά και με τη συγγραφέα γενικότερα, κράτησε κάμποσο. Μετά άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Η απέχθεια, αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η έκφραση αυτή. Ένα συναίσθημα σαν κι αυτό που σου έχει αφήσει η εικόνα της οικογένειας στο τότε αναγνωστικό του δημοτικού. Όλοι καλοχτενισμένοι, όλοι ήρεμοι, όλοι ζωηρόχρωμοι. Καμία σχέση με τη δική σου οικογένεια. Παρόμοιο συναίσθημα με αυτό που σου αφήνουν τα αχνά τραγούδια του Χατζιδάκι. Λοιπόν, παθολογίας το ανάγνωσμα. Οι παλιές αγάπες στο στόχαστρο. Άβυσσος η ψυχή του αναγνώστη. Όχι, τώρα πια δεν μ’ αρέσει. Και ξέρετε γιατί; Δεν τα μπορώ τα μεγάλα λόγια. Για χρόνια μού έκαναν κακό. Δεν χωράω σ’ αυτά. Αντιγράφω μια πρόταση από τον Αδριανό: «Αν είχαν αφήσει σε μένα την εκλογή της υπόστασής μου, θα είχα διαλέξει τον Κένταυρο». Προχθές στο σούπερ μάρκετ άκουσα κάποιον που μίλαγε στο κινητό του, συγκράτησα τη φράση: «Οχτακόσια παίρνω, ρε μωρό, τα τρακόσια παν στο νοίκι».

4/19/10 11:21 AM

26BOOKPRESS

ε τ σ ά Διαβ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 Οι μεταμορφώσεις της γραφής. Υπολογιστές, υπερκείμενο και οι αναμορφώσεις της τυπογραφίας JAY D. BOLTER ΜΤΦΡ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΤΟΎΝΑΣ ΜΕΤΑΊΧΜΊΟ 2006

Ιστορία της ανάγνωσης στον Δυτικό κόσμο ΕΠΙΜ. GUGLIELMO CAVALLO, ROGER CARTIER �ΊΣΑΓΩΓΗ ΧΡ. ΜΠΑΝΟΎ ΜΤΦΡ. ΑΦΡΟΔΊΤΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΑΚΟΎ Κ.Α. ΜΕΤΑΊΧΜΊΟ 2008 ΣΕΛ. 468, ΤΊΜΗ €34,16

ΣΕΛ. 336, ΤΊΜΗ €23,00

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΑΝΑΓΝΩΣΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Απότοχαρτίστηνοθόνη Το έντυπο βιβλίο θα εκτοπιστεί από το ψηφιακό; Κι αν ναι, τι αλλάζει στον τρόπο που θα διαβάσουμε; Του Σωτήρη Βανδώρου

ίποτε από αυτά που συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες δεν είναι απολύτως καινοφανές, αλλά, αν κανείς τα αντιμετωπίσει σωρευτικά, υποψιάζεται ότι είμαστε στα πρόθυρα τεκτονικών μετατοπίσεων στο πεδίο της ανάγνωσης και πιθανόν σε όλο το οικοδόμημα της εκδοτικής βιομηχανίας. Μπορεί οι e-readers (συσκευές ανάγνωσης που έχουν δυνατότητα αποθήκευσης κι επεξεργασίας ηλεκτρονικών βιβλίων κι άλλων κειμένων) να πρωτοβγήκαν στην αγορά πριν από 12 χρόνια και να πέρασαν τη μισή, τουλάχιστον, ζωή τους στην αφάνεια. Σήμερα όμως είναι τόσο εκλεπτυσμένοι και προσομοιάζουν στη σελίδα του έντυπου βιβλίου τόσο ικανοποιητικά, ώστε έχουν δώσει ισχυρή ώθηση στην πώληση ηλεκτρονικών βιβλίων (e-books): το διαδικτυακό βιβλιοπωλείοκολοσσός ��a�o� πούλησε περισσότερα ηλεκτρονικά παρά συμβατικά βιβλία, για πρώτη φορά τα Χριστούγεννα. Μπορεί η ψηφιοποίηση κειμένων να είναι μια παλιά υπόθεση –το �ro�e�� e�berg ξεκίνησε το μακρινό 1971–, σήμερα όμως η φιλόδοξη �oogle σκανάρει με καταιγιστικούς ρυθμούς βιβλία, έχοντας ξεπεράσει τα επτά εκατομμύρια. Δημόσιοι φορείς ψηφιοποιούν συλλογές τους και τις διαθέτουν δωρεάν στο Διαδίκτυο, καινοτόμες εταιρείες σαν την �pple μπαίνουν στο παιχνίδι με συσκευές όπως το

26-33_technologia.indd 26

ipad, που προορίζεται και για ανάγνωση βιβλίων, οι εκδότες –και στην Ελλάδα– επενδύουν στο ψηφιακό βιβλίο, εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα λανσάρονται, κι ο κατάλογος τέλος δεν έχει. Κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει πώς ακριβώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, αλλά έχουμε την αίσθηση ότι θα βιώσουμε μια κατάσταση ενδιαφέρουσα, διαφοροποιημένη κι αντιφατική. Δεν νομίζουμε ότι θα επέλθει καταστροφή, όπως διαβλέπει θρηνώντας μια τεχνοφοβική, νοσταλγική προσέγγιση – βλ. ενδεικτικά «��e ��e ��e�berg �legies�. �. Εξίσου, όμως, επιπόλαιο είναι να προεξοφλούμε ενθουσιασμένοι πως το τυπωμένο χαρτί έκλεισε τον κύκλο του – βλ. ενδεικτικά «�ri�� Is Dead�. Το σημαντικό ερώτημα είναι αν και πώς ο υπό συγκρότηση ψηφιακός χώρος ανάγνωσης (και γραφής) επαναπροσδιορίζει τον αντίστοιχο χώρο της εποχής της τυπογραφίας. Τα νέα μέσα μεταλλάσσουν, άραγε, το βιβλίο μόνο ως προς την υλική του μορφή ή επιφέρουν βαθύτερες μεταβολές που αγγίζουν την ίδια την έννοια του βιβλίου όπως έχει καθιερωθεί λίγο-πολύ τα τελευταία 500 χρόνια; Θα περιθωριοποιήσει ή ακόμη και θα αντικαταστήσει η ψηφιακή ανάγνωση την έντυπη, θέτοντας τον δικό της αναγνωστικό «κανόνα�; Ή θα συνυπάρξουν; Και θα πρόκειται για μια αρμονική σχέση συμπληρωματικότητας ή έντασης και σύγκρουσης;

Ας σκεφτούμε το έντυπο βιβλίο σε αντιπαραβολή προς μια ηλεκτρονική συσκευή, συνδεδεμένη με το διαδίκτυο. Το πρώτο ευνοεί τη γραμμική γραφή κι ανάγνωση, τη σταθερότητα, έχει τελικό κλείσιμο, είναι ένα αυτοτελές έργο. Αντίθετα, τα νέα μέσα ευνοούν τη διασυνδεσιμότητα και τη δυνατότητα άμεσης μετάβασης σε μη συνεχόμενα σημεία εντός του κειμένου και, βεβαίως, εκτός αυτού. Αντί της σταθερότητας και της οριστικής μορφής, προκρίνονται η παροδικότητα και η μετατρεψιμότητα του κειμένου, η ταχύτητα, η αλλαγή, η διαδραστικότητα. Μπροστά στην οθόνη, η ίδια η –αυτονόητη την εποχή της τυπογραφίας– οργάνωση της γνώσης στις δομές βιβλίο-εγκυκλοπαίδειαβιβλιοθήκη τείνει να γίνεται όλο και περισσότερο άνευ

και τηλεόραση, να επικοινωνώ με φίλους και γνωστούς, να «σερφάρω� ακατάπαυστα στο διαδίκτυο και να διαβάσω το βιβλίο που έχω αποθηκεύσει σε αυτό –κι αν όλα αυτά απέχουν μεταξύ τους όσο ο δείκτης μου από ένα πλήκτρο–, τότε ο πειρασμός να μετατραπώ σε έναν επιπόλαιο αναγνώστη-σέρφερ φαντάζει σχεδόν ακαταμάχητος. Μπορεί κάποιος να πει λοιπόν ότι το υβριδικό μόρφωμα των �ooks (ψηφιακά βιβλία στα οποία το κείμενο διαδέχεται βίντεο κ.ο.κ.) συνιστά χαρακτηριστικό παράδειγμα «προσαρμογής� του βιβλίου στο νέο του περιβάλλον: το κείμενο διακόπτεται από κινούμενη εικόνα, μετατρέπεται σε πολυμέσο και τελικά χάνει (;) την ιδιαιτερότητά του. Μήπως η μοίρα του βιβλίου είναι να ενσωματωθεί σε μια απίθανη ροή ψηφιακών δεδομένων, από την οποία το ίδιο δύσκολα θα ξεχωρίζει πια;

Υπερκείμενο

Πριν μας πιάσουν οι μαύρες σκέψεις, πρέπει να δούμε και την άλλη όψη. Η κατεξο-

για έναν εκδημοκρατισμό της ανάγνωσης. Επιπλέον, η γραμμικότητα στη γραφή και στην ανάγνωση δεν είναι κάτι το «φυσικό�, αλλά συνιστά μια πολιτισμική επιλογή η οποία επηρέασε κι επηρεάστηκε από την τυπογραφία. Δεν είναι η μοναδική, ούτε απαραίτητα η καλύτερη. Τον 20ό αιώνα πλήθος ρευμάτων σκέψης αμφισβήτησε τον κανόνα της. Μπορεί να επικαλεστεί κανείς ακόμη και τον Λόρενς Στερν, ο οποίος ήδη τον 18ο αι. με το «Τρίστραμ Σάντι� προσπάθησε να την υπονομεύσει. Αλλά είναι με τα ψηφιακά μέσα που η αντίπαλη δομή, αυτή του υπερκειμένου, μπορεί να αποκτήσει την εντελή της μορφή. Ύπάρχουν επιχειρήματα υπέρ αυτής, με γενικότερο αυτό που υποστηρίζει ότι ταιριάζει καλύτερα στον ανθρώπινο νου, ακριβώς επειδή ο τελευταίος λειτουργεί με συνειρμούς, αναθεωρήσεις και πηγαινέλα μεταξύ των συλλογισμών. Επιπλέον, αυτή η δομή ασφαλώς αναβαθμίζει τον αναγνώστη. Όπως παρατηρούν οι �. Ca�allo,

Οι νέες τεχνολογίες πάνε κόντρα στη γραμμική αφήγηση αντικειμένου, αφού τα πάντα τείνουν να συναιρούνται σε ένα δίκτυο μη ιεραρχικών κειμενικών αλληλοπαραπομπών. Αλλά και η διαφορά μεταξύ φέρ’ ειπείν βιβλίου, εφημερίδας, blog κ.ο.κ. υποσκάπτεται. Ακόμη χειρότερα, θα ισχυριζόταν κάποιος, αυτά συμβαίνουν σ’ ένα ψηφιακό περιβάλλον που ευνοεί τα γραφικά και τα οπτικοακουστικά μέσα σε βάρος του κειμένου. Το τελευταίο βιώνει έτσι έναν ανεπανάληπτο ανταγωνισμό: αν με τη συσκευή μου, μπορώ να ακούω μουσική, να βλέπω ταινίες

χήν εθισμένη στην ψηφιακή ανάγνωση ακαδημαϊκή κοινότητα δεν έχει μεταβάλει ιδιαίτερα τις πρακτικές της, αλλά τουναντίον έχει προωθήσει μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας τη διαφύλαξη και διάδοση έργων δυσπρόσιτων και σπάνιων, χαρίζοντάς τους μια δεύτερη ζωή. Η ευκολία πρόσβασης στα κείμενα που έχει επιτευχθεί συνιστά ένα τεράστιο κέρδος: δημιουργεί, δυνητικά τουλάχιστον, νέους αναγνώστες και πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες των παλαιών. Ύπό μια έννοια, πρόκειται

R. Car�ier στο «Ίστορία της ανάγνωσης στον Δυτικό κόσμο�, «ο αναγνώστης μπροστά στην οθόνη μετατρέπεται σε έναν από τους δημιουργούς μιας γραφής παραγόμενης από περισσότερα χέρια, ή τουλάχιστον έχει τη δυνατότητα να συντάξει ένα νέο κείμενο χρησιμοποιώντας κομμάτια που έχει ελεύθερα αποσπάσει και συγκεντρώσει… Η όλη σχέση με το γραπτό έχει ριζικά ανατραπεί� (σελ. 44). Στο εξαιρετικό «Οι μεταμορφώσεις της γραφής� ο J. Βol�er ol�er ισχυρίζεται ότι η απο-

4/19/10 12:45 PM

BOOKPRESS27

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 The Gutenberg Elegies The Fate of Reading in an Electronic Age

Print Is Dead Books in Our Digital Age

SVEN BIRKERTS FABER & FABER 2006

ΣΕΛ. 304, ΤΙΜΗ €13,15

ΣΕΛ. 272, ΤΙΜΗ €12,64

JEFF GOMEZ PALGRAVE MACMILLAN 2009

Διαχρονικά γνωρίσματα της εκδοτικής βιομηχανίας στον Δυτικό πολιτισμό

FREDERIC BARBIER ΜΤΦΡ. MΑΡΙΑ ΠΑΠΑΗΛΙΑΔΗ ΜΕΤΑΙΧΜΙΌ 2002 ΣΕΛ. 502, ΤΙΜΗ €30,14

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΠΑΝΟΥ ΚΌΤΙΝΌΣ 2008 ΣΕΛ. 180, ΤΙΜΗ €18,09

σπασματικότητα (που δημι� ουργεί το υπερκείμενο) δεν σημαίνει αναγκαστικά διά� σπαση, αλλά μια κατάστα� ση αέναης επανοργάνωσης. Τη δομή του υπερκειμένου έχει υιοθετήσει μια πλειάδα λογοτεχνών τις τελευταίες δύο δεκαετίες (και βάλε), έτσι ώστε να μπορούμε να μιλάμε για υπερκειμενική μυθοπλασία. Με τα λόγια του Bolter: «Αυτή είναι η βασική διαφορά ανάμεσα στο [γραμμένο απευθείας για υπολογιστή με χρήση ειδικού λογισμικού] «�� er� er� noon» του Mich�el Joyce και σε κάποιο μυθιστόρη� μα γραμμένο στο, και για, το χαρτί. Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ιστορία, της οποίας κάθε ανάγνωση να

26-33_technologia.indd 27

Ιστορία του βιβλίου

αποτελεί μια εκδοχή, επειδή κάθε ανάγνωση καθορίζει την ιστορία καθώς εξελίσ� σεται. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπάρχει κα� θόλου ιστορία. Υπάρχουν μόνο αναγνώστες» (σελ. 175). Το έντυπο βιβλίο υπο� βάλλει την αντίληψη ενός (αντι)κειμένου στοχασμού, σεβασμού κι ανάμνησης, που έχει τη θέση του στα ράφια της βιβλιοθήκης και δύναται να διαβαστεί εκ νέ� ου. Αντίθετα, στην ψηφιακή μορφή του υποβάλλει την αντίληψη ενός εφήμερου και αναλώσιμου αναγνώ� σματος που δεν περιβάλ� λεται με κάποιο κύρος και κατά προέκταση η ίδια η λειτουργία της ανάγνωσης

φαίνεται να υποβαθμίζεται. Όμως, από την άλλη, η «εξα� ΰλωση» αυτή έχει μια απε� λευθερωτική όψη, εφόσον καταργεί τα υλικά εμπόδια που είχε να αντιμετωπίσει ο αναγνώστης στην πρόσβα� ση στα κείμενα. Βιβλιόφιλε, όπως όλα δεί� χνουν, δεν είναι μακριά η εποχή –έχουμε ήδη διαβεί το κατώφλι της– που όλη γνώση η οποία έχει διασω� θεί από καταβολής κόσμου δεν θα βρίσκεται διασκορ� πισμένη σε χίλια δυο μέ� ρη. Αλλά θα την έχεις στην τσέπη σου, θα είναι προέ� κταση του σώματός σου, θα την παίζεις στα ακροδά� κτυλά σου. Και πες μου, αν μπορείς, ότι στη σκέψη και μόνον δεν σε πιάνει ίλιγγος.

4/19/10 12:45 PM

28BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΑΝΑΓΝΩΣΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

«To e-book υπέρ του αναγνώστη» Ο Παντελής Μπασάκος βρίσκει ακαταμάχητα τα πλεονεκτήματα του ψηφιακού διαβάσματος. Του Σωτήρη Βανδώρου

Τι εννοείτε ευκολία χειρισμού; Ό,τι και να διαβάζουμε, κρατάμε σημειώσεις, είτε στη μνήμη μας είτε σε ένα τετράδιο, είτε πάνω στο βιβλίο. Διαβάζουμε επιλέγοντας και συνδυάζοντας. Το ηλεκτρο� νικό βιβλίο, ακόμα και ένα καλό e�reader που επιτρέπει να κρατάς σημειώσεις και να μουντζουρώ� νεις τη σελίδα, βοηθάει τη μνή� μη, μπορεί να συνομιλεί μαζί της καλύτερα από ό,τι τα χαρτάκια και τα τετράδια. Αυτό είναι το πλεονέκτημα του e-reader σε σχέση με τον υπολογιστή; Ο e�reader έχει την εξυπνάδα να μιμείται το χαρτί – δεν παράγει,

O καθηγητής φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Παντελής Μπασάκος διαβάζει βιβλία σχε� δόν αποκλειστικά σε ηλεκτρονι� κή εκδοχή πλέον, ενώ πρόσφατα αγόρασε συσκευή ψηφιακής ανά� γνωσης. Μολονότι δηλώνει υπο� στηρικτής των νέων τεχνολογιών, θεωρεί ότι στη μορφή του έντυπου βιβλίου υπάρχει μια σοφία που δεν πρέπει να βιαστούμε να την εγκαταλείψουμε. Η ψηφιακή ανάγνωση πώς μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο εργάζεστε ως ερευνητής; Διαβάζοντας, μετέχεις σε μια συ� ζήτηση της οποίας το κείμενο που έχεις πάνω στο τραπέζι σου είναι ένα μόνο μέρος: την υπόλοιπη χρειάζεται να την αποκαταστή� σεις ανατρέχοντας από παραπο� μπή σε παραπομπή, πολλές φορές ανακαλύπτοντας κείμενα που δεν είχες καν φανταστεί ότι υπάρχουν όταν ξεκινούσες. Στις βιβλιοθήκες οι ερευνητές «σερφάρανε» πολύ πριν υπάρξει το διαδίκτυο, αυτή ήταν, και είναι, η δουλειά τους. Μόνο που πριν από το ψηφιακό βιβλίο και το διαδίκτυο, ετούτη η δουλειά ήταν προσιτή σε λιγότε� ρους, γιατί ήταν πολύ πιο δαπανη� ρή σε χρόνο και σε χρήμα. Ακόμα, η ευκολία της πρόσβασης –με τις βιβλιοθήκες να έρχονται κυριο� λεκτικά στο δωμάτιό σου– σου επιτρέπει να εκτίθεσαι σε πολύ περισσότερα πράγματα, σε πολύ περισσότερες απόψεις: αν δεν ζα� λιστείς, η έρευνά σου βγαίνει καί� ρια κερδισμένη. Οπότε, η διαφορά με πριν ποια ακριβώς είναι; Θα σας απαντήσω εμπειρικά. Για να βρω τα βιβλία που χρειάζομαι για την εργασία μου, εκδόσεις του 16ου αι. κυρίως, πήγαινα σε βι� βλιοθήκες του εξωτερικού ή πλή� ρωνα πανάκριβα τη φωτοτύπησή τους, όταν αυτή ήταν δυνατή. Πέ� ρυσι πήγα στην Εθνική Βιβλιο� θήκη της Γαλλίας, αναζητώντας ένα κάπως σπάνιο βιβλίο, τη «Ρη� τορική» του Αριστοτέλη, που εί� χε εκδώσει και μεταφράσει ο Th. Goulston το 161� �είναι η «Ρη�

26-33_technologia.indd 28

Μειονεκτήματα σε σχέση με το έντυπο βιβλίο; Το «χαρτί» του δεν είναι ακόμη αρκετά χαρτί. Αν ήθελα να δια� βάσω κάτι σαν μυθιστόρημα στο πάρκο, και το είχα σε έντυπο, δεν θα έπαιρνα το e�reader. Όταν το έντυπο βιβλίο από υλικό και συμβολικό αντικείμενο μετατρέπεται σε ψηφιακά δεδομένα στο διαδίκτυο, δεν υπάρχει ο πειρασμός ο αναγνώστης να «σερφάρει» σε έναν ωκεανό γνώσης και η προσοχή του να διασπάται διαρκώς από τις ανεξάντλητες επιλογές που έχει; Έχετε δίκιο, ανάγνωση σημαίνει και πειθαρχία και περιορισμός. Ωστόσο, κάθε ανάγνωση, ό,τι και να διαβάζουμε –από pulp fiction έως δοκίμιο–, έχει τον δικό της περιορισμένο χρόνο κάθε φο� ρά, γιατί έχει τη δική της μνή� μη. Διαβάζοντας οργανώνω, με τρόπο ασυναίσθητο τις περισσό� τερες φορές, αυτό τον χρόνο. Αν αφεθώ στη διάσπαση, αν δηλαδή αφήσω τον χρόνο της ανάγνω� σης να ξεχειλώσει, σημαίνει ότι δεν θέλω να διαβάσω. Από την άλλη, όμως, αν χρειάζεται να δω και άλλα πράγματα διαβάζοντας, η ψηφιακή ανάγνωση μου επιτρέπει να εξοικονομήσω και να οργανώ� σω αυτό τον χρόνο. Βέβαια, αν εί� μαι φανατικός υποστηρικτής των e�readers, είναι επειδή επιπλέον αρχίζουν να πλησιάζουν τη σοφία αυτού του εργαλείου που είναι το βιβλίο. Γιατί ένα βιβλίο δεν είναι μόνο η πληροφορία, είναι και η βιωματική, η σωματική σχέση με αυτό, που είναι στοιχεία ουσιώδη της ανάγνωσης. Αν προοδευτικά οδηγηθούμε στη συρρίκνωση της εκδοτικής βιομηχανίας, δεδομένης της τεχνικής δυσκολίας να παραχθεί κέρδος από ψηφιακά προϊόντα που υπόκεινται μάλλον εύκολα σε παράνομη αναπα-

Η έρευνα βγαίνει κερδισμένη

τορική» που διάβαζε ο φιλόσοφος Hobbes). Για να με αφήσουν να το δω, μόνο από βασανιστήρια δεν με πέρασαν, και ούτε λόγος για φωτοτυπία, αφού, λόγω της φυ� σικής κατάστασης του βιβλίου, δεν μπορούσα καλά�καλά να ανοίξω πλήρως τις σελίδες του. Επιστρέ� φοντας στο ξενοδοχείο, το έψαξα –δεν ξέρω γιατί δεν το είχα σκε� φτεί προηγουμένως– στο Google Βοoks και το βρήκα ολόκληρο. Εντυπωσιακό! Ωστόσο, αυτά αφορούν έναν ειδικό τύπο ανάγνωσης, την επιστημονική μελέτη, κι αναρωτιέμαι αν

μπορούμε να γενικεύσουμε αυτή την εμπειρία. Δικαιολογημένα σας φαίνεται ει� δικό, αφού εδώ μιλάω για τη δική μου εμπειρία· όμως, οι διαδικασί� ες και οι δυνατότητες στις οποίες αναφέρομαι αφορούν το πανεπι� στήμιο στο σύνολό του, φοιτητές και διδάσκοντες, ενώ επεκτείνο� νται και στη δευτεροβάθμια εκπαί� δευση – αυτό δεν είναι πια κάτι το ειδικό. Η ανάγνωση στο εξής θα είναι όλο και περισσότερο ψηφι� ακή, χάρη στην προσβασιμότητα, αλλά και στην ευκολία χειρισμού του ηλεκτρονικού κειμένου.

λ.χ., το φως, όπως η οθόνη του υπολογιστή, αλλά το αντανακλά. Θέλει δηλαδή να έχει τις ψηφιακές ευκολίες –λ.χ., εκατοντάδες βιβλία σε ένα πανάλαφρο hard�are,, δυ� νατότητα αναζήτησης, οργάνωσης κ.λπ.– και να είναι σαν ένα βιβλίο. Έχει δρόμο ακόμα μπροστά του, αλλά είναι στη σωστή κατεύθυνση, όπως λένε στην πολιτική. Ο υπο� λογιστής, ακόμα και ο φορητός, είναι ένα πολύπλοκο μηχάνημα που μας δίνει στην επιφάνειά του ένα κείμενο, ενώ ταυτόχρονα πα� ράγει φως, θερμότητα, ακτινοβο� λία, βουίζει.

ραγωγή, μήπως «χαθούν» βιβλία και συγγραφείς; Είμαστε ακόμη στην αρχή της ψηφι� ακής εποχής στο βιβλίο. Η εισαγω� γή της τυπογραφίας είχε φέρει κραδασμούς στον έλεγχο της δι� ακίνησης της πληροφορίας, που αναλογικά ήταν ίσως ισχυρότε� ροι από τους σημερινούς: ωστό� σο, δεν καταστράφηκε ο πολι� τισμός, δεν χάθηκαν τα «καλά βιβλία» –όπως τα όριζαν τότε– μέσα στον ωκεανό των κακών. Κανείς δεν ξέρει τι θα βγει με αυ� τή τη νέα –και γενναία– διάχυση του ελέγχου στην παραγωγή του δημόσιου λόγου. Είμαι γεμάτος αισιόδοξη περιέργεια.

4/19/10 11:36 AM

BOOKPRESS29

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

Στη μεθόριο επιστήμης και τέχνης Η διδασκαλία της λογοτεχνίας με τη χρήση των νέων τεχνολογιών είναι επιτακτική ανάγκη. Της Σοφίας Νικολαΐδου* Από τη φιλολογική προσέγγιση περνάμε στη δημιουργική γραφή και στην κατασκευή του λογοτεχνικού νοήματος

26-33_technologia.indd 29

ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο διαμορφώνουν ένα νέο είδος νεανικής αναγνωστικής κουλτούρας. Σε αυτήν πρωταγωνιστούν η εικόνα, η ταχύτητα, η μείξη και η πολυσυλλεκτικότητα. Ο ρόλος της λογοτεχνίας και της διδασκαλίας της στο νέο αυτό πλαίσιο μένει να προσδιοριστεί. Ένα καινούργιο νοητικό περιβάλλον σχηματίζεται, και η λογοτεχνία δεν μπορεί –και δεν πρέπει– να το αγνοεί (κάτι που ενίοτε συμβαίνει επιδεικτικά σήμερα). Παρά τις ισχυρές αντιστάσεις του μαθήματος, η χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας ενδέχεται να αλλάξει τους τρόπους με τους οποίους παράγεται, προσλαμβάνεται –και συνεπώς διδάσκεται– η λογοτεχνία. Η τεχνολογία δεν εισάγει απλώς μια νέα τεχνική διάσταση στην επικοινωνία, όπως συχνά αναφέρεται. Εισάγει μια διαφορετική γλωσσική, κειμενική –και συνεπώς λογοτεχνική– πραγματικότητα. Το υπερκείμενο εγκαινιάζει τη ρητορική της πολυγραμμικότητας, σε αντίθεση με την κλασική αφήγηση. Τα υπερμέσα αναδεικνύουν στοιχεία της μορφής και της δομής του λογοτεχνικού κειμένου, τα οποία έμε-

ναν αφανή στο τυπωμένο βιβλίο. Ακόμα περισσότερο: οι νέες τεχνολογίες εντάσσουν με εμφανέστερο τρόπο τον αναγνώστη στον μηχανισμό της διαμόρφωσης του λογοτεχνικού κειμένου. Η πρόταση για μια καινοτόμο, πιο ουσιαστική και πιο συμμετοχική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία της λογοτεχνίας μεταφέρει το κέντρο βάρους του μαθήματος από την ανασύσταση του γραμματολογικού πλαισίου και τη φιλολογική προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου στη δημιουργική γραφή. Η αξιοποίηση του επεξεργαστή για λεκτικά και δομικά παίγνια μπορεί να αναδείξει τους τρόπους κατασκευής του λογοτεχνικού νοήματος. Η ισχυρή επικοινωνιακή δυνατότητα της τεχνολογίας, αν χρησιμοποιηθεί στη σχολική τάξη, ενδέχεται να δημιουργήσει μια (εικονική) μαθητική αναγνωστική κοινότητα. Στην περίπτωση αυτή, οι μαθητές εμπλέκονται σε αυθεντικές συνθήκες επικοινωνίας, παράγουν τόσο ως αναγνώστες όσο και ως δοκιμαζόμενοι συγγραφείς γλωσσικό υλικό και επικοινωνούν μεταξύ τους, έξω από τον περιορισμένο σχολικό χώρο και χρόνο, με κοινό αντικείμενο συζήτησης τη λογοτεχνία. Με μια προϋπόθεση: Αν μετρά-

με τον σχολικό χρόνο με το χρονόμετρο, τέτοιες προσπάθειες δεν τελεσφορούν. Στην περίπτωση που οι μαθητές εργάζονται ομαδικά, διερευνούν μόνοι τους τις πηγές και παράγουν σκέψη και λόγο δικό τους, ο σχολικός χρόνος που απαιτείται είναι μεγαλύτερος. Η χρήση του σχολικού εργαστηρίου για τη διδασκαλία αντικειμένων διαφορετικών από αυτό της πληροφορικής σημαίνει «απώλεια χρόνου», με τη συμβατική έννοια του όρου. Όμως, ό,τι χάνουμε σε απόλυτους αριθμούς το κερδίζουμε σε εμβάθυνση. Αν δεν χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ως απλό δόλωμα της διδασκαλίας, αλλά ως συγγραφικό εργαλείο, ως τρόπο εισαγωγής των μαθητών στη έρευνα των πηγών και στην παραγωγή λόγου και, κυρίως, ως τρόπο μαθητικής εργασίας και συνεργασίας, θα αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία για τη διδασκαλία ενός τόσο σύνθετου διδακτικού αντικειμένου, μια διδασκαλία που αναπτύσσεται στη μεθόριο επιστήμης και τέχνης. *Η Σ. Νικολαΐδου είναι συγγραφέας. Η μελέτη της «Λογοτεχνία και νέες τεχνολογίες. Από τη θεωρία στη διδακτική πράξη» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

4/19/10 11:37 AM

30BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΑΝΑΓΝΩΣΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Ο θρίαµβος της ανάγνωσης

Έντυπα ή ψηφιακά, διαβάζουµε περισσότερο από ποτέ. Της Χριστίνας Μπάνου*

εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεµβέργιο έχει χαρακτηριστεί από τους µελετητές ως επανάσταση, λόγω των σηµαντικών αλλαγών που σηµατοδότησε στη διάδοση της γνώσης, στην εκπαιδευτική διεργασία, στον επιστηµονικό διάλογο, στην πληροφόρηση και στις ιδεολογικές και κοινωνικές ζυµώσεις. Το έντυπο βιβλίο, εκφράζοντας και ταυτόχρονα διαµορφώνοντας την εποχή του, άλλαξε και τον τρόπο ανάγνωσης. Η µετάβαση, άλλωστε, από το χειρόγραφο στο έντυπο βιβλίο σήµανε την εδραίωση της σιωπηλής ανάγνωσης. Από τη µεγαλόφωνη ανάγνωση, η οποία γινόταν µε συγκεκριµένους κανόνες σε προκαθορισµένο τόπο και χρόνο, περάσαµε στη σιωπηλή ανάγνωση, η οποία σήµανε την απελευθέρωση από το οµαδικό και το προσδιορισµένο. Ο αναγνώστης µπορούσε πλέον να διαβάσει όπου, όταν, ό,τι και όπως ήθελε. Συνεπώς, η µοναχική ανάγνωση, αποτελώντας την οδό προς την απόλαυση της ανάγνωσης, διαµόρφωσε νέες αναγνωστικές συνήθειες και συµπεριφορές.

Άλλωστε, το έντυπο βιβλίο απαγκιστρώθηκε από το χειρόγραφο και απέκτησε τη δική του ταυτότητα, χάρη σε πρακτικούς, αισθητικούς και οικονοµικούς λόγους. Οι προσδοκίες και οι ανάγκες των αναγνωστών για εύχρηστα κι ευανάγνωστα βιβλία οδήγησαν σταδιακά στις αλλαγές (µεγαλύτερα περιθώρια, κεφαλίδες κ.ά.) οι οποίες δηµιούργησαν την έντυπη σελίδα που γνωρίζουµε. Κατά τον 19ο αιώνα, η διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού µε νέες, δυναµικές οµάδες αναγνωστών (όπως οι γυναίκες) χαρακτηρίστηκε από την ακόρεστη δίψα για ανάγνωση, µέσω της οποίας διαµορφώθηκαν νέες αναγνωστικές συνήθειες και παγιώθηκαν εκδοτικές τακτικές, ενώ η δηµόσια βιβλιοθήκη κατέστη αγαθό του πολιτισµού. Σήµερα, διανύουµε την εποχή της επανάστασης των νέων τεχνολογιών της πληροφόρησης. Στην εκδοτική βιοµηχανία, διεθνώς, η χρήση του διαδικτύου, το ηλεκτρονικό βιβλίο και τα κοινωνικά δίκτυα προσδιορίζουν το πλαίσιο εντός του οποίου –σε συνδυα-

σµό βέβαια και µε άλλες παραµέτρους– σηµειώνονται οι αλλαγές κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Πάντως, οι προβλέψεις για το τέλος του έντυπου βιβλίου, τον θάνατο της λογοτεχνίας και την ανάδυση µιας «κοινωνίας χωρίς χαρτί» δεν επαληθεύθηκαν. Το έντυπο βιβλίο συνυπάρχει µέχρι στιγµής µε το ηλεκτρονικό και µε τις ψηφιακές δηµοσιεύσεις, ενώ διεθνώς η εκδοτική βιοµηχανία παρουσιάζει άνθηση. Ως προς

τυπώνουµε αυτό που θέλουµε να διαβάσουµε. Τα αίτια όχι απλώς της επιβίωσης του έντυπου βιβλίου, αλλά της άνθησής του περιλαµβάνουν τη συνήθεια, την αίσθηση της ασφάλειας (ότι δεν θα χάσουµε το κείµενο που διαβάζουµε) και την πληµµελή εξοικείωση µε τις νέες τεχνολογίες. Επίσης, λόγοι ψυχολογικοί, αισθητικοί και ιστορικοί εξηγούν την ακµή του έντυπου βιβλίου. Χαρακτηριστική, πάντως, της ζήτησης, των τάσεων και των «νέων ηθών» είναι η Espresso Book Machine, η οποία λειτουργεί ακριβώς όπως η µηχανή του εσπρέσο για βιβλία. Η «εκτύπωση κατά παραγγελία» (Printing on demand) αποτελεί εξάλλου σε πολλές περιπτώσεις µία από τις λύσεις που προσφέρονται για χαµηλότερο κόστος και πιο ευέλικτη πορεία του βιβλίου από τον εκδότη στον αναγνώστη. Από την άλλη πλευρά,

γραφο στο έντυπο βιβλίο, έτσι και σήµερα πρακτικοί και αισθητικοί λόγοι είναι –και θα είναι– εκείνοι που θα διαµορφώσουν τα νέα δεδοµένα. Για παράδειγµα, η διαχρονική ανάγκη για ευανάγνωστη σελίδα θα προσδιορίσει σε µεγάλο βαθµό τη σελίδα του ηλεκτρονικού βιβλίου. Επίσης, η απευθείας δηµοσίευση στο διαδίκτυο δηµιουργεί σηµαντικά ερωτήµατα για την αξιολόγηση των έργων. Ο Allen Lane, ιδρυτής και εκδότης των εκδόσεων Penguin, έγραφε: «Για χρόνια αναρωτιόµουν ποιο ήταν το πιο σηµαντικό πράγµα στον κόσµο: το να γράψει κάποιος ένα σπουδαίο βιβλίο ή η ικανότητα να το εκτιµήσει;» (J. Lewis, «Penguin Special», εκδόσεις Vicking, σελ. 18). Σήµερα, µπορεί η έκδοση ενίοτε να προηγείται της αξιολόγησης, αλλά η τελευταία αργά ή γρήγορα θα υπαγορεύσει τους κανόνες. Πάντως, το έντυπο βιβλίο σήµερα συνυπάρχει µε τις νέες µορφές έκδοσης, ίσως επειδή αποτελεί «προέκταση της µνήµης και της φαντασίας µας», σύµφωνα µε τον Μπόρχες (Χ.Λ. Μπόρχες, ‘‘Το βιβλίο’’, στο «Έµπνευση και δηµιουργία», επιµέλεια Α. Σταθοπούλου, εκδόσεις Printa, σελ. 271). Όπως φαίνεται, θα εξακολουθήσει και στο άµεσο µέλλον να συνυπάρχει. Γεγονός είναι ότι τα νέα µέσα της τεχνολογίας συ-

Η εκδοτική βιοµηχανία παρουσιάζει διεθνώς άνθηση την ανάγνωση, διαπιστώνεται ότι το διαδίκτυο χρησιµοποιείται από τους χρήστες για συγκεκριµένες επιστηµονικές και πληροφοριακές ανάγκες, ενώ η ανάγνωση µονογραφιών και µυθιστορηµάτων γίνεται από το έντυπο βιβλίο. ∆ιαχρονικά, πάντως, το µέσο της ανάγνωσης υπαγορεύει τον τρόπο ανάγνωσης και εδραιώνει αναγνωστικές συνήθειες, ενώ επαναπροσδιορίζει τη σχέση συγγραφέααναγνώστη, καθώς και τη σχέση εκδότη-συγγραφέα. Η ανάγνωση στην οθόνη αναµφίβολα διαµορφώνει νέα αναγνωστικά ήθη. Η κατανάλωση χάρτου σήµερα δηλώνει ότι συνήθως

26-33_technologia.indd 30

οι ψηφιακές δηµοσιεύσεις και το ηλεκτρονικό βιβλίο προσδιορίζουν τις παραµέτρους εντός των οποίων γίνονται οι αναγνωστικές ζυµώσεις. Ακόµη και το κινητό τηλέφωνο στην Ιαπωνία αποτελεί το µέσο ανάγνωσης και διακίνησης ιστοριών. Αναµφίβολα, το γεγονός επηρεάζει τον τρόπο συγγραφής, το ίδιο το κείµενο (και όχι µόνο ως προς την έκταση), τη σχέση συγγραφέα-αναγνώστη, και βέβαια τις αναγνωστικές συνήθειες. Το ηλεκτρονικό βιβλίο µιµείται τη σελίδα του έντυπου. Όπως και στην προηγούµενη µετάβαση από το χειρό-

χνά ενθαρρύνουν την ανάγνωση. Είτε στο χαρτί είτε στην οθόνη, η ανάγνωση φαίνεται να θριαµβεύει (το ερώτηµα που ανακύπτει αφορά την ποιότητα των αναγνωσµάτων και τις προσδοκίες των αναγνωστών). Όπως και η τυπογραφία, η ανάγνωση αποτελεί λοιπόν µια διαρκή επανάσταση, ίσως γιατί «υπάρχει ένας θεός της γραφής και της ανάγνωσης, ένας θεός σιωπηλός, εγγύς, κρυµµένος. Ένας ακούραστος θεός από µελάνι και ανάσα που διαπερνά τους τοίχους, το ξύλο, το κερί, τις οθόνες που ακτινοβολούν, ένας θεός κρυπτογραφηµένος στα κύτταρα» (Φ. Σολέρς, «Σταθερό πάθος», εκδόσεις Εκκρεµές, σελ. 79). *Η Χρ. Μπάνου είναι επίκουρος καθηγήτρια Πολιτικής και Εκδοτικής του Βιβλίου στο Ιόνιο Πανεπιστήµιο.

4/19/10 12:44 PM

BOOKPRESS29

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

Tο βιβλίο-φετίχ

Το έντυπο βιβλίο θα επιβιώσει εφόσον γίνει ξανά καλαίσθητο αντικείμενο. Του Νίκου Βλαντή*

ίμαι κάτοχος ηλεκτρονικού βιβλίου εδώ και έξι μήνες. Το αγόρασα, διότι εκείνο τον καιρό οι αναγνωστικές μου προτιμήσεις με προσανατόλιζαν προς δυσεύρετα βιβλία στην αγγλική του 19ου αιώνα, τα οποία είναι κατά κανόνα προσβάσιμα ως κείμενα στο Ίντερνετ, καθότι απελευθερωμένα από δικαιώματα. Τύπωνα ασταμάτητα και διάβαζα σελίδες, έως που έμαθα ότι διατέθηκε το ηλεκτρονικό βιβλίο. Η συσκευή ανάγνωσης μου φάνηκε παντελώς ανοίκεια όταν την πρωτοείδα: ένα αλουμινένιο παραλληλόγραμμο μηχάνημα με οθόνη που θύμιζε τις παλιές των υγρών κρυστάλλων. Έμοιαζε πρωτόγονο, σαν παιδική «μαγική οθόνη». Τo έθεσα σε λειτουργία, ομολογουμένως με δυσπιστία. Οι σελίδες εμφανίστηκαν στην οθόνη μεγέθους μικρού βιβλίου, κι άρχισα να διαβάζω. Η εμπειρία ουδεμία σχέση είχε με διάβασμα βιβλίου. Κατ’ αρχάς, η οθόνη είναι σκουρόχρωμη, ώστε να μην κουράζεται το μάτι. Κατά δεύτερο λόγο, γυρίζοντας σελίδα (πατώντας το αντίστοιχο κουμπί) αποπροσανατολίστηκα: πού πήγε η προηγούμενη; Μήπως θα ξεχνούσα το περιεχόμενο όσων διάβασα επειδή δεν υπήρχε σελίδα; Τελικά, το ηλεκτρονικό μου βιβλίο έγινε ιδανική αναγνωστική συντροφιά. Συνήθισα το ψηφιακό ξεφύλλισμα, τη μουντή οθόνη, τις μικρές σελίδες, καταπολέμησα τον φόβο της λήθης του άυλου περιεχομένου των βιβλίων και αφέθηκα να διαβάζω απερίσπαστος. Μάλιστα, το ηλεκτρονικό μου βιβλίο είχε να με ανταμείψει με μια δυνατότητα που μου φάνηκε αναντικατάστατη: πατώντας με το σιδερένιο του «μολύβι» πάνω σε μια λέξη, εμφανιζόταν απευθείας στο κάτω μέρος της οθόνης το αντίστοιχο λήμμα από το λεξικό της Οξφόρδης. Την αγάπη μου για τα βι-

26-33_technologia.indd 31

βλία την αντικατέστησα με την αγάπη για το ένα και μοναδικό ηλεκτρονικό βιβλίο, που μου εξασφάλιζε πρόσβαση στην παγκόσμια βιβλιοθήκη της γνώσης. Η κλασική κληρονομιά της λογοτεχνίας, της ποίησης, της φιλοσοφίας είναι διαθέσιμη σε νόμιμα sites (όπως π.χ. το Gutenberg.org) και σου δίνεται η δυνατότητα να διαβάσεις ό,τι θελήσεις. Αυτήν τη δυνατότητα που μου δίνει το ηλεκτρονικό βιβλίο τη βρήκα καταπληκτική, και βίωσα ότι μιλάμε πράγματι για μια αναγνωστική και γνωστική επανάσταση. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται, κατά τη γνώμη μου, δεν αφορά το μέλλον της ανάγνωσης: οι άνθρωποι διαβάζουν και θα συνεχίσουν να διαβάζουν, είτε αυτό γίνεται από οθόνες ή συσκευές είτε από τυπωμένο

πρέπει να είναι φροντισμένο, «βιβλιοφιλικό», υψηλής ποιότητας, ένα επιθυμητό αντικείμενο. Δεύτερον, θα πρέπει οι εκδότες να σταθμίσουν ξανά ότι η έκδοση βιβλίων σημαίνει κίνηση ιδεών. Να σταματήσει (και φαίνεται πως, ένεκα της οικονομικής κρίσης, αυτό θα συμβεί) η ανεξάντλητη παραγωγή χαρτοπολτού, βιβλίων αδιάφορων, με σχεδόν παρόμοιο περιεχόμενο και εξώφυλλο, και με ημερομηνία λήξης. Τρίτον, θα πρέπει και οι συγγραφείς (όσοι τουλάχιστον θεωρούν εαυτούς κληρονόμους μιας «παράδοσης» και ενός «ρόλου») να σταθμίσουν τι γράφουν, τι εκδίδουν και γιατί. Το εκδοτικό σύστημα σχεδόν τους «υποχρεώνει» να έχουν ένα βιβλίο στην αγορά κάθε δύο χρόνια το πολύ, και παρατη-

Το σημαντικό είναι να μη χαθεί ο ρόλος των εκδοτών και των συγγραφέων χαρτί, και ίσως η πλάστιγγα ανάμεσα στα δύο μετακινηθεί σταδιακά υπέρ των πρώτων. Ούτε αφορά το μέλλον του βιβλίου ως προϊόντος, το οποίο –παρεμπιπτόντως– δοκιμάζεται, όπως και τα υπόλοιπα προϊόντα του λιανικού εμπορίου, λόγω της οικονομικής κρίσης. Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα διασφαλίζονται η πνευματική δημιουργία και η κίνηση ιδεών σε έναν μελλοντικό, ψηφιοποιημένο κόσμο. Το σημαντικό είναι να μη χαθεί ο ρόλος των εκδοτών και των συγγραφέων, στην περίπτωση που το σενάριο περί κυριαρχίας του ηλεκτρονικού βιβλίου στην ευρωπαϊκή αγορά το 20182019 βγει αληθινό. Για να επιβιώσει το βιβλίο όμως, θα πρέπει οι συγγραφείς και οι εκδότες να παίξουν σωστά τον ρόλο τους στη σημερινή συγκυρία. Το βιβλίο, για να διατηρήσει μια θέση στην αγορά, ανταγωνιζόμενο τον ψηφιακό αντίπαλό του, θα

ρώ πολλούς να ξαναγράφουν κατ’ ουσίαν το ίδιο βιβλίο, μόνο και μόνο για να παραμείνουν στις προτιμήσεις των αναγνωστών ή –έστω– στο ενδιαφέρον των κριτικών. Ενδέχεται λοιπόν το ψηφιακό βιβλίο να είναι ένα όπλο του αναγνώστη, ώστε να εξυγιανθεί η αγορά του βιβλίου. Στο εξωτερικό, εδώ και χρόνια, οι τίτλοι λανσάρονται σε φθηνά paper back και μόνο όσοι είναι άξιοι διαχρονικότητας κυκλοφορούν με σκληρό εξώφυλλο. Ίσως, στο μέλλον, αυτό που λέμε paper back να γίνει ψηφιακό βιβλίο, ενώ όσα βιβλία ο αναγνώστης θεωρήσει ότι αξίζει να τα έχει σπίτι του να τα αγοράζει σε ακριβές, καλαίσθητες εκδόσεις. Έτσι, το βιβλίο που αξίζει να σωθεί και να διατηρηθεί ίσως αποκτήσει και πάλι τον φετιχισμό του, αυτόν που έχει στερηθεί λόγω της σωρείας της βιβλιοπαραγωγής. *Ο Ν. Βλαντής είναι συγγραφέας και εργάζεται για τον εκδοτικό οίκο Μαγικό Κουτί.

4/19/10 11:38 AM

32BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΆΦΊΕΡΏΜΆ: ΆΝΆΓΝΏΣΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΆ

Ποιες είναι οι πολιτικές των Ελλήνων εκδοτών στο μείζον θέμα της ψηφιοποίησης των βιβλίων; Σε τι ποσοστό έχουν ψηφιοποιήσει τους ήδη υπάρχοντες τίτλους; Πώς βλέπουν τις κινήσεις της Google για αυτόματη ψηφιοποίηση των έργων λόγου; Ποια η ανταπόκριση του κοινού και ποιες οι δικές τους προβλέψεις για το ψηφιακό μέλλον του βιβλίου; Οι Άννα Πατάκη, Νώντας Παπαγεωργίου, Αργύρης Καστανιώτης και Χάρης Ψυχογιός, εκπρόσωποι τεσσάρων μεγάλων εκδοτικών οίκων, ανοίγουν τα χαρτιά τους στην Book Press.

«Οινέοιθαπροτιμήσουνταe-books» Οι Έλληνες εκδότες επενδύουν στο ψηφιακό μέλλον. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

ΆΝΝΆ ΠΆΤΆΚΗ EΚΔΌΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

ΝΏΝΤΆΣ ΠΆΠΆΓΕΏΡΓΊΟΥ ΕΚΔΌΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΌ

ΆΡΓΥΡΗΣ ΚΆΣΤΆΝΊΏΤΗΣ ΕΚΔΌΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΏΤΗ

ΧΆΡΗΣ ΨΥΧΟΓΊΟΣ ΕΚΔΌΣΕΙΣ ΨΥΧΌΓΙΌΣ

Το ψηφιακό φθηνότερο

Τα εγχειρίδια πρώτα

Παράλογος ο ΦΠΑ 21%

Το δίλημμα της Google

ψηφιακός κατάλογος που ετοι� μάζουμε θα περιλαμβάνει σε πρώτη φάση αντιπροσωπευτι� κά έργα Ελλήνων, κατ’ αρχάς, συγγραφέων και κλασικά κείμενα. Επίσης, ετοιμάζεται ένας ψηφιακός κατάλογος εκπαιδευτικών βιβλίων. Στόχος μας είναι τα e��ooks των Εκδόσεων Πατάκη να είναι συμβατά με όλες τις συσκευές ανάγνωσης (πλην του ��a� zon Kindle). Στο θέμα των τιμών, η προσπάθεια θα είναι η λιανική τιμή του e��ook να μην ξεπερνάει το 80% της λιανικής τιμής του αντίστοιχου έντυπου βιβλίου. Στην Ελλά� δα, η αγορά του ψηφιακού βιβλίου είναι σε εμβρυακή μορφή. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ είναι η μόνη χώρα που έχει απτά αποτελέσματα πωλήσεων στην κατηγορία των e��ooks. Το τοπίο του ηλεκτρονικού βιβλίου τεχνο� λογικά αναβαθμίζεται συνέχεια. Πιστεύω ότι με το ipad ενδέχεται να δούμε επιπλέον ως διαφορά τη δυνατότητα στο ηλεκτρονικό βι� βλίο να πάρει θέση δίπλα σε άλλες συνήθει� ες του χρήστη, χωρίς να αλλάζει συσκευή. Αυτό μπορεί να κάνει τη διαφορά, πιστεύω. Η άποψή μας για την ψηφιοποίηση έργων λόγου από την Google είναι αρ� νητική – και ως προς την αρχή της πρό� σκλησης του τύπου ‘‘όποιος δεν δηλώσει έξω είναι μέσα’’ και ως προς τη χωρίς όρια δυνατότητα δημιουργίας παγκόσμι� ου μονοπωλίου».

ι νέες τεχνολογίες δίνουν μια νέα επιλογή για διάβασμα. Οι πωλήσεις θα επηρεαστούν σί� γουρα, όχι όμως στο άμεσο μέλλον. Προς το παρόν, οι εξελίξεις αυτές αφορούν κυρίως λεξικά και άλλα εγχειρίδια τέτοιου είδους, που χρησιμοποιούνται για επιστημονικές έρευνες ή εργασίες κ.ά. Ωστόσο, δεν πι� στεύουμε ότι το παραδοσιακό βιβλίο κινδυ� νεύει. Μας ανοίγεται μια νέα αγορά και οι αναγνώστες έχουν περισσότερες επιλογές. Το θέμα είναι να υπάρχουν αναγνώστες. Πιστεύουμε ότι θα μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα –κι ακόμα μεγαλύτερο στην Ελλάδα– μέχρι να συμβιβαστεί ο κό� σμος με αυτή την αλλαγή, η οποία είναι η μεγαλύτερη από την εποχή της τυπο� γραφίας. Οι εκδόσεις Μεταίχμιο προχωρούν στην ψηφιοποίηση των βιβλίων τους, ξεκινώντας από τα εκπαιδευτικά (σχολικά βοηθήματα) του Γυμνασίου. Θα ακολουθήσουν ψηφια� κές εκδόσεις γι’ αυτά του Λυκείου και του Δημοτικού. Οι ψηφιακές μας εκδόσεις θα διατίθενται κυρίως μέσω των βιβλιοπωλεί� ων. Είναι συμβατές με όλα τα P�s.. Εξετάζου� με επίσης τη μετατροπή ορισμένων τίτλων που θα διαβάζονται από όλες τις συσκευές ανάγνωσης. Οι τιμές των ψηφιακών εκδό� σεων έχουν οριστεί κατά 30% φθηνότερα από αυτές των αντίστοιχων έντυπων. Η τεχνολογία των e��ooks ��ooks �ooks δεν είναι ακό� μη ευρέως διαδεδομένη στο ελληνικό κοι� νό. Τώρα γίνονται τα πρώτα βήματα και οι αναγνώστες είναι επιφυλακτικοί. Με με� γαλύτερη άνεση το αποδέχεται η νεότερη γενιά, καθώς έχει μεγαλύτερη εξοικείωση με την τεχνολογία».

πλειοψηφία των νέων τίτλων μας θα διατίθεται σε ψηφιακή μορφή. Στόχος μας είναι να διαθέσουμε και τους περισσότερους από τους παλαιότερους τίτλους. Τα βιβλία μας θα προσφέρονται κυρίως σε μορφή ePu�, το παγκόσμιο πρότυπο ψηφιακών βιβλίων, με το οποίο είναι συμβατές σχεδόν όλες οι συσκευές ανάγνωσης. Οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών συσκευ� ών δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητες, αν αναλογιστεί κανείς ότι η αγορά δεν προσφέ� ρει ακόμη πολλά e��ooks προς ανάγνωση. Είναι ένα δείγμα ότι υπάρχει αναγνωστικό κοινό που θα προτιμήσει την ψηφιακή έκ� δοση για τις ευκολίες που παρέχει. Η τιμή του ψηφιακού βιβλίου θα είναι χαμηλότερη από την αντίστοιχη έκδοση του έντυπου. Δυστυχώς, στη βάση ενός παρά� λογου νόμου του 2003, το ψηφιακό βιβλίο θεωρείται υπηρεσία και επιβαρύνεται με ΦΠΑ 21% , ενώ το έντυπο βιβλίο, ως πολι� τιστικό αγαθό, χρεώνεται με ΦΠΑ 5%. Έτσι, η διαφορά στην τιμή θα φαίνεται μικρότερη απ’ ό,τι πραγματικά είναι. Η Google νομιμοποιείται να ψηφιοποι� ήσει βιβλία που δεν έχουν copyright, και επομένως δεν χρειάζεται κάποια άδεια».

ο ηλεκτρονικό βιβλίο θα εισέρ� χεται όλο και πιο πολύ στη ζωή μας, και θεωρούμε ότι ειδικά η νέα γενιά θα ανταποκριθεί. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν και πότε θα αντι� κατασταθεί το παραδοσιακό βιβλίο από το ηλεκτρονικό. Οι δημιουργοί των e�readers ισχυρίζονται ότι σε μία δεκαετία το ψηφια� κό θα υπερκεράσει σε ποσοστό το έντυπο, αλλά βέβαια έχουν λόγο να πλειοδοτούν υπέρ αυτού. Στις εκδόσεις μας διαθέτουμε αρκετούς τίτλους σε ηλεκτρονική μορφή, τους οποί� ους συνεχώς αυξάνουμε. Σύντομα θα δια� θέτουμε μεγάλο μέρος του καταλόγου μας μέσω του ανανεωμένου site μας www.psi� chogios.gr. Πρόκειται κυρίως για βιβλία Ελλήνων συγγραφέων. Είναι συμβατά με όλους τους e�readers που διαβάζουν αρ� χεία ePu� και pdf. Είμαστε θετικοί στην ψηφιοποίηση των έργων λόγου, αν συνοδεύεται με την από� δοση δικαιωμάτων στους νόμιμους κατό� χους. Όμως, η συγκέντρωση αυτού του έργου σε έναν φορέα ενέχει τον κίνδυνο της μονοπωλιακής διαχείρισής του αργό� τερα. Για τον λόγο αυτό, πολλοί όχι μόνο αρνούνται τη συνεργασία, αλλά κι έχουν προσφύγει στις αμερικανικές δικαστικές αρχές, ώστε να μην επικυρωθεί η συμφωνία που έχει συνάψει η Google με τα σωματεία των Αμερικανών εκδοτών και συγγραφέων. Εμείς εξετάζουμε την πρόταση της Google για ψηφιοποίηση των βιβλίων μας –πε� ρίπου 700 τίτλους–, αλλά, επειδή η συμ� φωνία είναι πολύπλοκη και η Google σε περίπτωση διακοπής της συνεργασίας θα κρατήσει τα ψηφιοποιημένα μας βιβλία στο αρχείο της, δεν έχουμε προχωρήσει στην υπογραφή της».

26-33_technologia.indd 32

4/19/10 11:39 AM

BOOKPRESS33

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

«Ο Γουτεμβέργιος περνάει στο παρελθόν» Ο Άρης Πετρόπουλος χαρτογραφεί τις δυνατότητες προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων για συγγραφείς κι εκδότες στην ψηφιακή εποχή. Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

σύγχυση για το ψη� φιακό το� πίο δεν εί� ναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, ούτε καν πανευ� ρωπαϊκό. Είναι παγκόσμιο! Και στο εξωτερικό, τόσο οι εκδότες όσο και οι συγγρα� φείς νιώθουν αμηχανία μπροστά στις αλλαγές, οι οποίες δεν θα έλθουν, έχουν έλθει ήδη!», αυτή είναι η διαπίστωση του Άρη Πε� τρόπουλου, διευθυντή του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου (ΟΣΔΕΛ), ο οποίος συνεχίζει μιλώντας για τις κινήσεις που έχουν ξεκινήσει στο εξωτερικό: «Αναπτύσσονται

26-33_technologia.indd 33

πρωτοβουλίες, που βρίσκο� νται σε διερευνητικό στάδιο, και δεν υπάρχει προς το πα� ρόν καμία εγγύηση για το ποια είναι η σωστή. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η κατάστα� ση αλλάζει, τίποτε δεν θα εί� ναι το ίδιο και δεν μπορού� με να μείνουμε προσκολ� λημένοι στα παλιά. Όποιος μείνει εκεί θα καταστραφεί. Σίγουρα, δεν μπορούμε να μείνουμε προσκολλημένοι στον Γουτεμβέργιο!». Στο εξωτερικό έχουν ξε� κινήσει διάφορες πρωτο� βουλίες. Υπάρχει, για πα� ράδειγμα, ο εκδοτικός κο� λοσσός Sp�in�e�, ο οποίος αποφάσισε να δουλεύει μό� νο ψηφιακά και ο οποίος

δεν ασχολείται με την προ� στασία του περιεχομένου του. Κάνει συμβάσεις και παίρνει συνδρομές από με� γάλους μαζικούς χρήστες, όπως είναι τα πανεπιστή� μια, οι βιβλιοθήκες κ.ά., και δουλεύει με ετήσιες συνδρο� μές. Όταν πάρει τη συνδρο� μή, δίνει το βιβλίο ψηφια� κά και δεν ενδιαφέρεται αν θα το εκτυπώσουν, αν θα το φωτοτυπήσουν ή αν θα το ανταλλάξουν μεταξύ τους. Ένα άλλο μοντέλο είναι αυ� τό των Γερμανών εκδοτών που συνασπίστηκαν και έκαναν ένα ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο, το οποίο λέ� γεται Lib�eca, όπου μπορείς να πάρεις βιβλίο σε ψηφι� ακή μορφή, αλλά και να το παραγγείλεις σε χαρτί. Οι κίνδυνοι της πειρατεί� ας είναι μεγαλύτεροι στην ψηφιακή εποχή, τονίζει ο κ. Πετρόπουλος, ο οποίος συνεχίζει: «Παλιά, το μόνο από το οποίο κινδύνευε το βιβλίο ήταν η φωτοτυπία. Τώρα, οποιοσδήποτε μπο� ρεί με ένα σκάνερ των 30 ευρώ να σκανάρει στο σπί� τι του ένα βιβλίο και να το ανεβάσει στο διαδίκτυο, σε ένα site, ή να το στείλει σε χιλιάδες φίλους του. Η πειρατεία γίνεται πολύ πιο εύκολη για οποιονδήποτε – είτε πρόκειται για μαζικό χρήστη (οργανισμοί ή εκ� παιδευτικά ιδρύματα) είτε για άτομα, τα οποία δεν θα φωτοτυπήσουν πια μόνο για δική τους χρήση, αλλά μπορούν να ανεβάσουν κάτι στο οποίο να έχουν πρόσβα� ση οι πάντες. »Η αντιμετώπιση της πει� ρατείας σήμερα δεν μπορεί να γίνεται με απαγορεύσεις. Πρέπει να προσαρμοστούμε στις ανάγκες της αγοράς και των χρηστών, και να τους

δώσουμε έτοιμα προϊόντα. Στον τομέα αυτό μπορεί να μας κατευθύνει η εμπειρία της μουσικής βιομηχανίας, η οποία προσπάθησε επί χρόνια να χτυπήσει την πειρατεία με διώξεις κ.λπ. Τελικά, αποδείχθηκε ότι με διώξεις δεν γίνεται τίποτε. Αυτό που έγινε με το �� t�be έδειξε έναν δρόμο. Δεν μπορείς να κυνηγήσεις εκα� τομμύρια χρήστες. Δίνεις προϊόντα που καλύπτουν τις ανάγκες τους με νόμι� μο τρόπο και στην ουσία καταργείς την ανάγκη να υπάρχει πειρατεία». Πριν από τρία χρόνια ο ΟΣΔΕΛ ξεκίνησε τη δη� μιουργία μιας ηλεκτρονι� κής πλατφόρμας αδειοδό� τησης, την «αΣ.Π.ί.Δ.Α.», που ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2009. Μέσω της «αΣ.Π.ί.Δ.Α.» οποιοσδήποτε χρήστης, από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, μπο� ρεί να ζητήσει και να του παραχωρηθεί άδεια για την αναπαραγωγή οποιουδήπο� τε ελληνικού βιβλίου, τα δι�

καιώματα του οποίου έχει ο ΟΣΔΕΛ. Όλη η διαδικασία γίνεται μέσω του διαδικτύ� ου, χωρίς να χρειάζονται με� τακινήσεις, αναμονές στην ουρά και γραφειοκρατικές καθυστερήσεις. Όπως διευ� κρινίζει ο κ. Πετρόπουλος, «Ο ΟΣΔΕΛ είναι ο διαμεσο� λαβητής, ώστε οποιοσδήπο� τε θέλει να αναπαραγάγει

κή δικαιοσύνη, ενώ η από� φαση δεν έχει ανακοινω� θεί ακόμα. «Για το όλο θέ� μα της διαπραγμάτευσης ο ΟΣΔΕΛ δεν μπορεί να πάρει θέση» λέει ο κ. Πετρόπου� λος. «Είναι θέμα των κατό� χων πνευματικών δικαιω� μάτων. Δεν μπορεί ο ΟΣΔΕΛ με μια θέση να δεσμεύσει τους δημιουργούς και τους εκδότες. Ο ρόλος του είναι ενημερωτικός». Εκφράζοντας ωστόσο την προσωπική του άποψη, ο κ. Πετρόπουλος δηλώνει: «Η κίνηση της ��e να ψη� φιοποιήσει εκατομμύρια βι� βλία από όλες τις γλώσσες χωρίς καμία άδεια ήταν μια παρανομία. Ήδη, η απόφα� ση που βγήκε και στη Γαλ� λία πρόσφατα, κατά την οποία η ��e καταδικά� στηκε και από γαλλικό δι� καστήριο, υπογραμμίζει ότι πρόκειται για μια κίνηση χωρίς νόμιμο υπόβαθρο». Δεδομένου όμως ότι οι όποιες αποφάσεις για την ��e αφορούν τα αγγλό� φωνα βιβλία, δημιουργεί� ται ένας σοβαρός κίνδυνος

Στις σημερινές συνθήκες η απαγόρευση δεν αποτελεί λύση ένα μέρος του βιβλίου μέχρι 20% σε οποιαδήποτε μορφή –είτε φωτοτυπική είτε ψη� φιακή– παίρνει άδεια και το κάνει νομίμως». Παράλληλα, ο ΟΣΔΕΛ έχει αναλάβει επισήμως την ενημέρωση για τα θέ� ματα της ��e στην Ελ� λάδα. Αυτή την περίοδο η τροποποιημένη συμφωνία της ��e με τους Αμε� ρικανούς συγγραφείς και εκδότες βρίσκεται πάλι σε εξέταση από την αμερικανι�

για περιθωριοποίηση των μικρών γλωσσών. Ο κ. Πε� τρόπουλος διατυπώνει την εξής πρόταση: «Το τελευταίο διάστημα αναπτύσσεται μια σκέψη που λέει ότι όλες οι μι� κρές γλώσσες θα πρέπει να ανα� πτύξουν έναν εθνικό γλωσσι� κό κόμβο. Να ελέγχεται πρώτα εθνικά και ύστερα να συνδέε� ται με την ��e,, την �� peana, τη Lib�eca κ.ο.κ. Αν υπήρχε μια Εθνική Βιβλιο� θήκη που να λειτουργεί, θα μπορούσε να το κάνει».

4/19/10 11:39 AM

34BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΒΟΟΚ ΤΕCH

Ε-readers

Τάσεις

∆ύο σε ένα: Βιβλίο και υπολογιστής.

αταιγιστικές είναι οι εξελίξεις στο µέτωπο των ψηφιακών αναγνωστών, συσκευών που προορίζονται για ανάγνωση βιβλίων και γενικότερα κειµένων, αλλά πολλές από τις οποίες συνδυάζουν και άλλες λειτουργίες, όπως το άκουσµα µουσικής και η οργάνωση αρχείων. Η βελτίωση της τεχνολογίας e-ink που κάνει την οθόνη να θυµίζει πλέον περισσότερο σελίδα χαρτιού –παρά οθόνη υπολογιστή που βασίζεται σε οπίσθιο φωτισµό–, σε συνδυασµό µε την ύπαρξη περισσότερων διαθέσιµων τίτλων, έχει ειδικά στις ΗΠΑ δώσει ώθηση στις πωλήσεις. Οι περισσότερες ζυγίζουν λιγότερο από µισό κιλό κι έχουν διάµετρο 6-9 ίντσες, ενώ οι τιµές τους κυµαίνονται από

35_poetrynow.indd 34

200 έως 550 ευρώ, ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά και τη χωρητικότητά τους. Σε ορισµένες µπορεί να αποθηκευτούν 3.500 βιβλία συνηθισµένης έκτασης. Μια ισχυρή τάση είναι να µετεξελίσσονται σε πολυσυσκευές. Το Κindle της Αmazon στις ΗΠΑ όχι µόνο δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να «κατεβάσει» επί πληρωµή ψηφιακά βιβλία από τα συνολικά 480.000 από τον ιστότοπο του µεγάλου βιβλιοπωλείου, αλλά επιπλέον επιτρέπει το διάβασµα ηλεκτρονικών εκδόσεων εφηµερίδων, την ασύρµατη σύνδεση στο διαδίκτυο και το παίξιµο µουσικών αρχείων mp3. Στην Ελλάδα, ξεχωρίζει το Bebook Μini, µε το οποίο µπορεί κανείς να διαβάσει ψηφιακά βιβλία των εκδόσεων Καστανιώτη, οκτώ

από τα οποία είναι προεγκατεστηµένα, µαζί µε άλλα 300 βιβλία σε διάφορες γλώσσες. Κοστίζει 239 ευρώ. Στις προηγµένες συσκευές συγκαταλέγεται το Sony Reader. Η έκδοση «Daily Edition» διαθέτει οθόνη αφής και δίνει τη δυνατότητα για αποθήκευση και οργάνωση ιδιόχειρων σηµειώσεων. Το Que της Plastic Logic φαίνεται ότι προσφέρει πιο ξεκούραστη κι ευκρινή ανάγνωση από όλους τους ψηφιακούς αναγνώστες, µε µεγάλη οθόνη αφής. Είναι όµως και το πιο ακριβό. Άλλες δηµοφιλείς συσκευές είναι το Νοοk, το Cooler eBook, το I-rex Illiad και το Βookeen Cybook. To Entourage eDGe έχει δύο οθόνες. Από ελληνική εταιρία κυκλοφόρησε πρόσφατα το EB600.

● Υπηρεσίες print on demand παρέχει το διαδικτυακό βιβλιοπωλείο www. captainbook.gr. Oι επίδοξοι συγγραφείς µπορούν να παραγγείλουν τα βιβλία τους σε όσα αντίτυπα θέλουν µε ψηφιακή τεχνολογία (χωρίς φιλµ και µηχανές εκτύπωσης oﬀset, που κάνουν ασύµφορη την εκτύπωση λιγότερων από 1.000 αντίτυπα). ● Το www.myebooks.gr είναι ένα καινούργιο διαδικτυακό βιβλιοπωλείο που ειδικεύεται στην πώληση ψηφιακών βιβλίων. ∆ιατίθενται σε αρχεία PDF και ePUB. ●Η www.pathospublishing.com παράγει και διαθέτει audio books βιβλίων Ελλήνων και µεταφρασµένων συγγραφέων.

4/19/10 12:46 PM

BOOKPRESS 35

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 ΠΟΙΗΣΗ μου˙ / ζαμπόν, μπέικον και αυγά (μπλόκαρε ο λογαριασμός μου) / έχουν μετατραπεί σε απλό κείμενο από τον Γουένικ Κουιμπόντω, / ο οποίος γνωρίζει ένα-δυο πράγματα από ονοματοδοσία.

Σχόλιο

Το ποίημα ανήκει και αναφέρεται σε μια πολιτισμική στιγμή που ο όγκος των κάθε λογής πληροφοριών συστήνει μια εικονική και γλωσσική επιφάνεια, καθιστώντας το υποκείμενο βραδύ ή ταχύ επεξεργαστή της. Η υφή της νέας εμπειρίας μοιάζει να απευαισθητοποιεί μια ολόκληρη γενιά, εκείνη της «διαμεσολάβησης» (generation txt την έχει ονοματίσει αλλού ο Tσίβερς), με ανταμοιβή την ταχύτητα, την πολλαπλότητα των συνάψεων, την προσφορά ενός εύπλαστου, παρθένου ακόμη διαδικτυακού κόσμου. Το υποκείμενο απολλύει (για πάντα;) τη βαθύτητα του προσώπου και ενδύεται τις εύρωστες, συγχρονικές δυνατότητες λειτουργίας του μηχανήματός του: διαμοιράζομαι, άρα υπάρχω.

Toόνομάσαςέχει επιλεγείτυχαία Γνωριμία με το έργο του ταλαντούχου νέου Άγγλου ποιητή Tom Chivers. Του Γιώργου Χαντζή

Πέννυ Ρέικστροου βικτωριανά μυθιστορήματα (ξέρει μου έστειλε μέιλ με τα γούστα μου) / κομμένα και ξαλεπτομέρειες ναμονταρισμένα σαν τετης παραγκνο-φουτουριστικό γελίας μου˙/ ισχυριζόταν πορνό ˙/ γεμάτα Ένας πως θα βελτίωνε την γλειψίματα και ποιητής απόδοσή μου στην γαμήσια, καπετης πλατφόρκρεβατοκάμαρα. / λίνα αναποδομας Poetry Now επιλέγει και σχολιάζει ένα γυρισμένα στην Ο Φρόιντεν Τζίνποίημα, παρουσιάζοντας λάσπη. / Άφησα νερυ συμφώνησε τον δημιουργό του. Την και σφηνώθηκε μετον Tρόγιαν να επιμέλεια της στήλης έχει ταξύ / του σκληρού μπει. Έχω αυο Γιώργος Χαντζής. δίσκου και του ανετή την σκατομιστήρα. Στριγγλίζει το καλοσύνη. Εξάλλου, / προϊόν μιας πώλησης / κάέλαβα την επιστολή από θε φορά που μπουτάρω. Ο Μότον Χάρτσχορν Σετλμάιρ, / ρας Σακούρ ήταν αρκετά ευγενικός εγκατέστησα τα σχετικά συνθημανα μου στείλει / αποσπάσματα από τικά και ανανέωσα την συνδρομή

35_poetrynow.indd 35

Ο δημιουργός και το έργο του

Το ποίημα συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή «How to Build a City» (Salt Publishing 2008), η οποία πήρε το βραβείο Crashaw 2008, που απονέμεται στους πλέον ταλαντούχους και πολλά υποσχόμενους νέους Βρετανούς ποιητές. Η ποίηση του Τομ Τσίβερς ανιχνεύει τη σύγχρονη αστική εμπειρία, με φόντο το Λονδίνο, τα φαντάσματα και τις μελλοντικές προβολές του, όπως αντανακλάται στις ζωές των κατοίκων του. Όπως λέει ο Άντονι Τζόζεφ στο εισαγωγικό σημείωμα της συλλογής, πρόκειται για ποιήματα που κατατρύχονται από τις «εμμονές των σπαμ μέιλ, της διεθνούς τρομοκρατίας και της κατασπατάλησης κάθε καταναλωτικής πίστωσης». Ο Τσίβερς γεννήθηκε το 1983 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Είναι ποιητής, επιμελητής εκδόσεων, εκδότης ο ίδιος και ραδιοφωνικός παραγωγός εκπομπών προώθησης της ποίησης. Ζει στο ανατολικό Λονδίνο. Ο Τομ Τσίβερς θα βρίσκεται στην Αθήνα στις 7-9 Μαΐου και θα διαβάσει ποιήματά του στο πλαίσιο του 3ης Διεθνούς Λογοτεχνικής Συνάντησης Αθηνών στο μπαρ Dasein.

Εγκώμιοτης θνητότητας Το σώμα, η ομορφιά, η επιθυμία στο πορθμείο του Αχέροντα. Του Γιώργου Χ. Θεοχάρη

«σα μουσική τη νύχτα, μακρυνή, που σβύνει» Έχοντας ασκηθεί και ασκητέψει τριάντα συναπτά έτη στην Ποίηση κι έχοντας μαθητεύσει στη μετάφρασή της, ο ποιητής Κώστας Λάνταβος μας παρουσιάζει το αντιμίσθιο της αφοσίωσης, την επιβράβευση της προσήλωσής του στον Λόγο μέσα από τα ποιήματα της συλλογής «Εγκώμιο» (εκδόσεις Μεταίχμιο). Εγκώμιο στη θνητότητα και στην αξιοπρεπή αναχώρηση, ως εγκώμιο στη ζωή και στην ομορφιά της ζωής. Ποιήματα-εγκώμια του σώματος και της επιθυμίας. Του σώματος που, ξενοδοχώντας τη ζωή και υφιστάμενο τον πόνο που του προξενεί η ζωή, αποκτά αξιοσέβαστη ανταλλακτική υπεραξία στο πορθμείο του Αχέροντα. Ποιήματαπροτάσεις για την αναχώρηση από τη ζωή χωρίς μελοδραματικές κορυφώσεις, χωρίς σπαρακτικές ικεσίες, χωρίς νεκρολογίες και πένθη. Προτροπές για ν’ «αφεθούμε στο κάλεσμα που έρχεται / απ’ τη μεριά του αιώνιου ύπνου» με γενναιότητα, όχι ανεμίζοντας απελπισμένα μαντήλια αποχωρισμού, αλλά σχηματίζοντας «μόνο ένα μειδίαμα αχνό / σαν αποχαιρετισμό στο σύθαμπο». Η συλλογή είναι αφιερωμένη στον Αντίνοο. Ο Κ. Λάνταβος ήδη από το έτος 2000, με τη συλλογή «Αντίνοος εν Κασσιώπη», εξεικόνισε στο πρόσωπο του εξέχοντος επί τη καλλονή νεανίου τη μεταφυσική ποιητική του σχε-

τικά με τη γενναιότητα και τη γενναιοδωρία της Αυτοθυσίας ως μάχης ενάντια στον φόβο του θανάτου, αλλά και σχετικά με την ανάδειξη της Ομορφιάς (σωματικής, ψυχικής, διανοητικής, συναισθηματικής…) σε κυρίαρχο –και ίσως μοναδικό– στοιχείο διεκδίκησης της αθανασίας. Αθανασίας αμφίβολης, αφού «κανείς θνητός δεν θέλει μοίρα / χειρότερη απ’ τον θάνατο» και ο άνθρωπος παλίμβιος, πανάφθιτος, ούτως ειπείν αθάνατος, μονάχα στην ανυπαρξία θα δυνηθεί ως νυκτιπόλος να οδοιπορεί στα ερέβη. Στα περισσότερα των ποιημάτων προτάσσονται στίχοι άλλων δημιουργώνπου συνομιλούν με τη θεματική του «Εγκωμίου». Ο Κώστας Λάνταβος, ποιητής του μέτρου, με λόγο υπαινικτικό, μας έδωσε ποιήματα ωριμότητας, μέσα σε μιαν αρχιτεκτονική συμβολιστική, με ρυθμικούς τονισμούς χορικών, εγκωμιάζοντας τη ζωή και το δώρο της θνητότητας, με στίχους σα μουσική τη νύχτα, μακρυνή, που σβύνει. Ελάχιστο δείγμα ας είναι το ακόλουθο: «Το μέλλον είναι επινόηση / το τελευταίο οχυρό / πριν την αποδοχή της ήττας, / απέραντο ποτάμι που κομίζει / αμφιλεγόμενους χρησμούς, / η τιμωρία που εξυφαίνει ο Χρόνος / για την επιμονή στο αίτημα της αθανασίας. // Αβέβαιο, μας κληροδοτεί τη βεβαιότητα / πως απομένει κι άλλος χρόνος, / μια πλάνη που απ’ την πηγή της πίνουμε / και παίρνουμε ζωή».

4/19/10 11:33 AM

36BOOKPRESS ΘΕΑΤΡΟ

Θεωρείο

ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΠΕΦΑΝΗΣ

Αµερικανικό σκηνικό

Σάββας Πατσαλίδης, καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο της Θεσσαλονίκης, είναι ο βαθύτερος, ίσως, γνώστης του αµερικανικού θεάτρου στην Ελλάδα. Το «Θέατρο, Κοινωνία, Έθνος», εκδ. University Studio Press (ο δεύτερος τόµος θα κυκλοφορήσει σύντοµα) δεν είναι µόνο το magnum opus του συγγραφέα, αλλά –καθ’ όσον γνωρίζω– µία από τις σηµαντικότερες µονογραφίες της διεθνούς βιβλιογραφίας στη συγκεκριµένη θεµατική. Πρόκειται για µια συνθετική ιστορία του αµερικανικού θεάτρου, που στηρίζεται ακριβώς στην πολυσχιδία και στη διασπορά των χαρακτηριστικών που παρουσιάζει η αµερικανική κοινωνία στην ιστορία και στην κουλτούρα της. Πίσω και µέσα στην ιστορική αφήγηση κρύβεται και ενεργεί διαρκώς µια εδραία φιλοσοφική θεώρηση της ιστορίας, της πολιτισµικής εξέλιξης και των κοινωνικών φαινοµένων, σύµφωνα µε την οποία ο χρόνος των ανθρώπων δεν είναι ενιαίος και συµπαγής, άρα δεν µπορεί να κεφαλαιοποιηθεί εύκολα σε παρατακτικές και «κλειστές» κατηγορίες και περιόδους. Αντιθέτως, παρουσιάζεται ρωγµώδης, ετερογενής και ασυνεχής. Αυτή η αίσθηση εξηγεί εν πολλοίς τις βασικές θεωρητικές αφετηρίες του (επιλεκτική και νηφάλια σύνθεση νεοµαρξιστικών, µεταµοντέρνων, νεοϊστορικιστικών, φεµινιστικών, αλλά και φορµαλιστικών θέσεων), καθώς και τις µεθοδολογικές επιλογές του. Το σχέδιο αυτό διευκολύνεται από τις εκτενείς αναλύσεις του κοινωνικοπολιτικού και οικονοµικού χάρτη της εκάστοτε περιόδου, οι οποίες προηγούνται κάθε ενότητας, ώστε ο αναγνώστης να εισάγεται απρόσκοπτα στη θεατρική σκηνή. Το αµερικανικό θέατρο, λοιπόν, τόσο στη ρεαλιστική του εκδοχή (τι πραγµατικά συνέβη στις σκηνές) όσο και στην ιδεατή του µορφή (τι «επένδυσαν» οι Αµερικανοί και οι άλλοι λαοί σε αυτό, ποιες ουτοπίες του προέβαλαν): αυτό είναι η κυριότερη προσφορά του βιβλίου.

36_37_ebneusi.indd 36

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ

Αντέλα Γκρεσεάνου

«Είναι κάτι πολύ φευγαλέο, δεν µπορείς να το προβλέψεις, µολονότι διαισθάνεσαι την έλευσή του. Τις περισσότερες φορές απλώς θέλεις να γράφεις και οι γράψεις, και γράφεις, ιδέες έρχονται γράφοντας. Η έµπνευση είναι ένα µείγµα αισθήµατος και γνώσης σε ένα Γ. Τσεµπεγκίογλου εξελίξει έργο εν εξελίξει». «Η µούσα είναι αυτό που δεν µπορείς να εξηγήσεις. Τη σκεφτόµαστε Ιβάν Χρίστοβ διαρκώς, αλλά δεν µπορούµε να τη «Αυτό Αυτό που αποκαλούµε έµπνευση συναντήσουµε, γι’ αυτό τριγυρνάµε δεν είναι τίποτε άλλο παρά µια άλλη στα µέρη που της αρέσει να γλώσσα που έχουµε µάθει µέσα από συχνάζει. Ανατρέχουµε σε βιβλία την ανάγνωση. Φυσικά, µπορείς να τη και σε ποιήµατα, και ελπίζουµε να µάθεις µόνο κοιτάζοντας τον κόσµο και βρεθούµε απέναντί της, έστω τυχαία. τους άλλους, αλλά εγώ προτιµώ να τη Κι έτσι, την αναζητούµε κάθε φορά γνωρίσω διαβάζοντας. Προτιµώ αυτή τη σαν να είµαστε χαµένοι στο δάσος, δευτερεύουσα οδό προς το ‘‘πραγµατικό’’ γυρεύοντας ένα ξεχασµένο µικρό – άλλωστε και η ποίηση είναι µια ρυάκι. Κι αν δεν βρούµε ποτέ τη δευτερογενής εµπειρία, αλλά πλουσιότερη, µούσα, έχουµε τουλάχιστον µάθει να που έχει προικίσει την πρωτογενή περιπλανιόµαστε στο πυκνό δάσος αντίληψη µε κάποιου είδους ανθρωπισµό. που την προστατεύει». Η έµπνευση λοιπόν είναι µόνο µια στιγµή έξω από τον χρόνο, όταν έρχεσαι σε επαφή µε τον κόσµο».

Νέταλι Μπράουν

«Σπασµένη αντένα σε γκρίζο ουρανό. Τα λόγια και το πρόσωπο της αγαπηµένης µου. Προθεσµίες».

Έµπνευση ε

Με αφορµή την επικείµενη 3η ∆ιεθνή Λογοτεχνική Συνάντηση στο Café Dasein, της οποίας η Book Press είναι χορηγός επικοινωνίας, θέσαµε το ζήτηµα στους συµµετέχοντες. Επιµέλεια: Χρήστος Χρυσόπουλος

ια τρίτη χρονιά θα πραγµατοποιηθεί στο Café Dasein (Σολωµού 12, Εξάρχεια) η ∆ιεθνής Λογοτεχνική Συνάντηση, που διοργανώνει ο Χρήστος Χρυσόπουλος, σε συ-

νεργασία µε το ευρωπαϊκό δίκτυο «Literature Across Frontiers». Το πρόγραµµα καλύπτει το τριήµερο 7-8-9 Μαΐου και περιλαµβάνει αναγνώσεις, συζητήσεις, προβολές κι ένα πρωτότυπο εργαστήριο συνεργασίας συγγραφέων µε εικα-

στικούς δηµιουργούς. Οι φετινές εκδηλώσεις κινούνται σε δύο άξονες. Ποίηση: Τρεις ποιητές από τα Βαλκάνια και την Τουρκία «συνοµιλούν» και διαβάζουν µε τρεις νέους Έλληνες συναδέλφους τους. Συµµετέχουν οι Ιβάν Χρίστοβ

(Βουλγαρία), Αντέλα Γκρεσεάνου (Ρουµανία) και Γιόκσε Τσεµπεγκίογλου (Τουρκία), και οι Έλληνες Γιάννα Μπούκοβα, Γιώργος Χαντζής και Φοίβη Γιαννίση. ∆ηµιουργικό Εργαστήριο: Το Dasein φέρνει σε επαφή Έλληνες και

Φοίβη Γιαννίση

Γιάννης Ισιδώρου

«Ο ωκεανός της έµπνευσης. Η έµπνευση είναι ένας εύφορος αγρός. Ο λαβύρινθος της έµπνευσης. Χρυσωρυχείο ή µήπως όχι; Όχι, χρυσωρυχείο καλύτερα. Ας µη συνδέσουµε την έµπνευση µε το κέρδος. Η έµπνευση και οι ιδέες. Ιδέες, Έµπνευση, Τέχνη, Ποίηση. Έµπνευση είναι τα µάτια του αγαπηµένου δίπλα µας. Αυτή η έµπνευση µετουσιώθηκε σε ένα µυθιστόρηµα. Αφήστε να σας δώσουµε λίγη έµπνευση. Σκάνδαλα, η µεγαλύτερη έµπνευση για τον χώρο του θεάµατος. Έµπνευση από την Τραγωδία. Η έµπνευση έχει υγρή µορφή. Όταν υπάρχει έµπνευση...».

«Η έµπνευση είναι η σωµατική έγερση της µνήµης. Είναι Το Αλλού Μέσα στο Τώρα. Γι’ αυτό οι Μούσες (αν υπάρχουν) είναι της Μνηµοσύνης κόρες».

Ευθύµης Kosemund Σανίδης

«Η ‘‘έµπνευση’’ είναι µια άβουλη σύναψη που οδηγεί στον ορισµό της. Συλλογίζοµαι το πλαίσιο που µε ώθησε στην έµπνευση αυτών των γραµµών και κατόπιν το πλαίσιο που ώθησε τον ερωτώντα να εµπνευστεί την ερώτηση, καταλήγοντας να ανατρέχω σε έναν δαίδαλο φανταστικών πλαισίων και εµπνεύσεων, µόνο και µόνο για να βρω τον εαυτό µου να περιφέρεται αίολα κάπου ανάµεσα στον Chomsky, που θα αρνούνταν µια απάντηση δέκα γραµµών, και στον Žižek, που απλώς θα έκανε ολοένα και µικρότερα γράµµατα για να του φτάσει ο χώρος».

4/19/10 11:29 AM

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 2010

BOOKPRESS37 Γιώργος Χαντζής

Λίνα Θεοδώρου

«Οιι αφετηριακές ιδέες είναι άγνωστης σύστασης και προέλευσης. Από την επίδοξη δηµιουργό απαιτούνται οξυδέρκεια και συγκρότηση για να καταφέρει το πιο δύσκολο από όλα: να συντάξει το ερώτηµα, το οποίο κατόπιν θα περάσει από µια εξεταστική επιτροπή Πάνσοφων Μουσών. Εάν τελικά εγκριθεί, τότε η απάντηση προκύπτει σαν µια ‘‘Φαεινή Ιδέα’’. Πολλές φορές όµως η απάντηση διασκορπίζεται και απαιτείται κοπιαστική διαδικασία για να περισυλλεχθεί. Μια φράση σε µια εφηµερίδα, µια προφητική εικόνα, ένας ήχος... συνθέτουν µια αλληλουχία ‘‘συναντήσεων’’, που συχνά επιτρέπουν την ολοκλήρωση του έργου».

«Η έµπνευση δεν είναι ασώµατη και δεν χρησιµεύει στους απροπόνητους. Την έµπνευση µπορεί κάποιος να τη δείξει, αλλά όχι να την αναπαραγάγει. Οι σύγχρονοι νέοι ποιητές κυριεύονται από τη νοσταλγία της έµπνευσης. Η έµπνευση είναι πολιτισµική συνθήκη που λήγει και ανανεώνεται µε αλλαγή όρων. Ας αποκαλούµε εις το εξής τους ποιητές συγγραφείς, τα ποιήµατα κείµενα, την έµπνευση ευφυΐα. Ας στοχαστούµε κοινοτικά κέρδη και προσωπικές ζηµιές. Για µια έµπνευση, για ένα αδειανό κείµενο».

Τοµ Τσίβερς

«Όλα τα ποιήµατά µου αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν την έµπνευσή τους. Το υλικό µου είναι τα κείµενα, όχι τα όνειρα, δουλεύω µε τη λαδωµένη µηχανή της γλώσσας πάνω σε ελαττωµατικά οράµατα. Κοιτάζω εντός και τριγύρω. Το ποίηµα συστρέφεται στο κενό. Η µούσα είναι ένα νεκρό κουκούλι. Οι λέξεις βγαίνουν θνησιγενείς, σαν ακατέργαστα ιερογλυφικά».

η είναι… ξένους εικαστικούς καλλιτέχνες και συγγραφείς. Οι προσκεκληµένοι θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους και θα συµµετάσχουν σε ένα εργαστήριο κοινής δηµιουργίας και πειραµατισµού, που θα διαρκέσει µία εβδοµάδα και θα προσπαθήσει να αποτυπώσει τη µητροπολιτική εµπειρία της σύγχρονης Αθήνας. Στο τέλος του εργαστηρίου θα παρουσιαστεί το έργο που θα προκύψει από τη συνεργασία τους. Συµµετέχουν οι Τοµ Τσίβερς (ποιητής, Αγγλία) και Νέταλι Μπράουν (ποιήτρια και

σκηνοθέτρια, Ισραήλ) και οι Κατερίνα Ηλιοπούλου, Γιάννης Ισιδώρου, Θοδωρής Χιώτης, Λίνα Θεοδώρου και Ευθύµης Kosemund Σανίδης. Παράλληλες εκδηλώσεις: Τρεις εκδηλώσεις θα πλαισιώσουν το τριήµερο, ξεκινώντας µε την παρουσίαση πειραµατικού σινεµά και βίντεο της διαδικτυακής πλατφόρµας «Ιnto the pill» (Τρίτη 4 Μαΐου), το αφιέρωµα στη φιλµογραφία της Νέταλι Μπράουν (Τετάρτη 5 Μαΐου) και την ανάγνωση ποίησης του Βασίλη Κάρδαρη (Πέµπτη 6 Μαΐου). Παράλληλα, στο Dasein

θα φιλοξενηθεί η έκθεση φωτογραφίας του Ευθύµη Κosemund Σανίδη, µε τίτλο «Urban Stories». Η είσοδος είναι ελεύθερη. ∆είτε το αναλυτικό πρόγραµµα, ιστοσελίδες και βιογραφικά των συµµετεχόντων στα www.dasein.gr και www.daseinfest.blogspot.com H Book Press είναι χορηγός επικοινωνίας και ζήτησε από τους προσκεκληµένους να απαντήσουν λακωνικά στην ερώτηση, η οποία κάθε φορά σκιαγραφεί µια –έστω αδρή– εικόνα του δηµιουργού: «Τι είναι η έµπνευση;»

Κατερίνα Ηλιοπούλου

«Αντιλαµβάνοµαι ντιλαµβάνοµαι την έµπνευση ως ένα είδος συνοµιλίας. Κάτι προσπαθεί να µου µιλήσει κι εγώ να του απαντήσω, έτσι συχνά βρίσκω ότι η ποίηση είναι µια άσκηση ακοής. Χρειάζεται προσήλωση σε αυτό που µπορεί να µην είναι ακόµα γλώσσα, αλλά κίνηση, ρυθµός, τόνος. Η πρώτη δόνηση είναι απρόβλεπτη ή τυχαία, αλλά προϋποθέτει να είναι κανείς ενεργός για να την αναζητήσει και να την αναγνωρίσει. Από εκεί και πέρα η ποίηση συµβαίνει µέσα στο γράψιµο. ∆ηµιουργείς µε τις λέξεις σου έναν τόπο όπου οι λέξεις µπορούν να έρχονται ξανά και ξανά».

36_37_ebneusi.indd 37

Γιάννα Μπούκοβα

«∆ύσκολα βρίσκω την έµπνευση για να γράψω για την έµπνευση. Καταλήγω λοιπόν να οµολογήσω τη δυσφορία που µου προκαλεί αυτή η λέξη, κάτι σαν έντονη αµηχανία που συνορεύει µε τον φόβο (‘‘δεν ξέρω από πού µου ήρθε’’, ‘‘δεν γνωρίζω ποιος µίλησε µέσα µου’’). Οπωσδήποτε, είναι κάτι απρόβλεπτο. Για µένα είναι η µεταφυσική στον κόσµο που µας χτυπάει στον ώµο, για να µας δηλώσει την παρουσία της, ή µας βγάζει τη γλώσσα για τους ίδιους λόγους. Μια κάποια λύση είναι απλώς να δουλεύει κανείς και να ελπίζει».

ΠΟΛITIKΗ

Debate

ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΝ∆ΩΡΟΣ

Κουλτούρα κριτικής

την Ελλάδα από το 1989 οι καθηµερινές εφηµερίδες «χάνουν» φύλλα κάθε χρόνο. Η ραγδαία ανάπτυξη των ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών µέσων και του διαδικτύου ασκεί όλο και µεγαλύτερη πίεση στον Τύπο. Πώς θα «κρατήσει» τους συστηµατικούς αναγνώστες και πώς θα δηµιουργήσει νέους; ∆εν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Μια τάση είναι η προσαρµογή στα πρότυπα που θέτει η κυρίαρχη επικοινωνιακή συνθήκη, αυτή της τηλεόρασης. ∆ηλαδή, έµφαση στην εικονογραφική διάσταση, απλοποίηση της γλώσσας, µεγαλύτερη κάλυψη σε «ελαφριά» θεµατολογία, προσέγγιση των ζητηµάτων µέσω της προσωποποίησης και της δραµατοποίησης. Βασικό σκεπτικό είναι ότι στο κοινό, το οποίο έχει πια δωρεάν πρόσβαση σε πληθώρα ηλεκτρονικών µέσων, που έχει λιγότερο ελεύθερο χρόνο λόγω εντατικοποίησης της εργασίας, που έχει απογοητευτεί ή, εν πάση περιπτώσει, δεν διατηρεί το ίδιο ενδιαφέρον για τα δηµόσια ζητήµατα, θα πρέπει να προσφέρεται κάτι «ελκυστικό» κι ευκολοδιάβαστο. Oι κυριακάτικες εφηµερίδες έχουν προχωρήσει ένα βήµα παραπέρα, προσφέροντας οπτικοακουστικό υλικό. Σε ποιες περιπτώσεις αυτό είναι συναφές µε τη δηµοσιογραφική τους ύλη και δεν υπονοµεύει την τελευταία είναι θέµα ξεχωριστoύ προβληµατισµού.

ε ένα τέτοιο επικοινωνιακό περιβάλλον, ποια µπορεί να είναι η τύχη των σελίδων των εφηµερίδων που αφορούν το βιβλίο; Επισφαλής κι αβέβαιη. Γεγονός είναι ότι ούτε η διεθνής εµπειρία είναι ενθαρρυντική. Ο χώρος που αφιερώνεται στη βιβλιοπαρουσίαση και στη βιβλιοκριτική στα παραδοσιακά έντυπα τείνει να συρρικνώνεται.

δώ είναι ίσως σκόπιµη µια αναφορά στην ιστορία. Η άσκηση κάθε είδους λογοτεχνικής κριτικής κατά τον 17ο και τον 18ο αιώνα σε φιλολογικά σαλόνια, σε λέσχες, σε καφενεία και ιδίως σε φυλλάδες

κι εφηµερίδες µεγάλων ευρωπαϊκών κρατών ήταν το πρώτο βήµα για τη δηµιουργία αυτού που αποκαλούµε δηµόσιο χώρο. Σταδιακά, η κριτική αυτή επεκτάθηκε και στα πολιτικά ζητήµατα, ενώ ενέπλεξε ένα ευρύτερο κοινό. Υπέσκαψε έτσι τα θεµέλια της απολυταρχίας και προετοίµασε το έδαφος για τις µεγάλες δηµοκρατικές επαναστάσεις. Σε αυτή την προοπτική, βιβλίο κι εφηµερίδα µοιράζονται όχι µόνο κοινή καταγωγή, αλλά και συγγενείς αξίες και στοχεύσεις. Όσο η εφηµερίδα αποµακρύνεται από αυτά τα χαρακτηριστικά προς τη λογική του θεάµατος και της ελαφρότητας, τόσο υπονοµεύει την ίδια της την ταυτότητα. Σε βάθος χρόνου θα αυτο-απαξιωθεί. Μπορεί η στήριξη του βιβλίου από τις εφηµερίδες να µη φέρνει άµεσα κι εντυπωσιακά εµπορικά αποτελέσµατα, αλλά συµβάλλει στην κουλτούρα της ανάγνωσης, του γραπτού λόγου, της κριτικής, της διακίνησης των ιδεών. Αν χαθεί αυτή η κουλτούρα, οι εφηµερίδες ίσως χάσουν τελικά και τον λόγο ύπαρξής τους.

α, όµως, που το παιχνίδι δεν έχει κριθεί. Ενώ ο χώρος για το βιβλίο στις παραδοσιακές εφηµερίδες περιορίζεται, καινούργια έντυπα για το βιβλίο γεννιούνται – καλή ώρα, όπως αυτό που κρατάς στα χέρια σου, αναγνώστη. Όµως, προσοχή! Η υπεράσπιση της ανάγνωσης δεν είναι µια µάχη που µπορεί πλέον να δοθεί µε πρότυπα που είχαν ισχύ 50 χρόνια πριν. Έχει νόηµα σήµερα να απευθυνθούµε σε έναν νεαρό –και όχι µόνο νεαρό– αναγνώστη µε σηµαία µας κείµενα-κατεβατά κι αδιαφορώντας για την αισθητική απόλαυση που προσφέρει µια ζυγισµένη σχέση µεταξύ του κειµένου και της εικονογραφικής του υποστήριξης; Ζητούµενο είναι µια νέα ισορροπία ανάµεσα, αφενός, στην απαίτηση για κριτική µατιά και µεστό, ποιοτικό γράψιµο και, αφετέρου, στη δηµιουργική αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων που επηρεάζουν όλες τις όψεις του βίου µας, εποµένως και των αναγνωστικών µας πρακτικών.

4/19/10 11:29 AM

38BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 «The Arrival»

GRAPHIC NOVELS

Ιστορίεςαπότο περιθώριοτηςζωής

Τέσσερις εικονογραφηµένες νουβέλες, «ντυµένες» στην πένα. Της Μαρίας Τζαµπούρα

Συµβόλαιο µε τον Θεό και άλλες ιστορίες WILL EISNER ΜΤΦΡ. ΒΑΡΒΑΡΑ ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑ AΠΟΠΕΙΡΑ 2009 ΣΕΛ. 207, ΤΙΜΗ €18,00

Πεθαίνοντας, φεύγοντας, επιστρέφοντας: Το παιχνίδι των χελιδονιών ZEINA ABIRACHED MΤΦΡ. ΒΙΒΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒABELART 2009 ΣΕΛ. 186, ΤΙΜΗ €19,09

Johnny Cash REINHARD KLEIST ΜΤΦΡ. ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΑΚΑΤΟΥ ΠΡΟΛ. ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ ΟΞΥ 2009 ΣΕΛ. 224, ΤΙΜΗ €17,50

Τhe Arrival SHAUN TAN HACHETTE CHILDREN'S BOOKS 2007 ΣΕΛ. 128, ΤΙΜΗ €16,50

38_41_graphicnovel.indd 38

νέκαθεν ο τεράστιος όγκος ενός βιβλίου έσπερνε τον τρόµο στα µάτια του µέσου αναγνώστη. Κάτι το παιδικό τραύµα από τα σχολικά χρόνια –αξέχαστος o τόµος της Βυζαντινής Ιστορίας, µε όλους τους αυτοκράτορες και τα παρακλάδια τους–, κάτι τα «100 χρόνια µοναξιάς» του Μαρκές, η γενιά µου, τουλάχιστον, σπανίως ξεπέρασε το ψυχολογικό όριο των τριακοσίων σελίδων, ενώ ανενδοίαστα ξεφύλλιζε δηµοσίως περιοδικά ή ό,τι άλλο υπήρχε για διάβασµα υπό τη µορφή τεύχους – σε όγκο πάντα. Και ύστερα, ήρθαν τα graphic novels! Πολλοί από τον χώρο του κόµικ, όπως ο συγγραφέας Alan Moore («V for Vendetta» και «Watchmen»), πιστεύουν ότι ο όρος αντανακλά µόνο εµπορικούς σκοπούς.

φυλλο της πρώτης έκδοσης του έργου του «Το συµβόλαιο µε τον Θεό». Αν και είχαµε ήδη αναφερθεί στο τεύχος Οκτωβρίου σε αυτό, το συγκεκριµένο βιβλίο όρισε µια νέα µορφή τέχνης στο κόµικ και δικαιωµατικά ανοίγει το δισέλιδο αυτό. Πρόκειται για «µια συλλογή µε τέσσερις σχετικές µεταξύ τους ιστορίες, βγαλµένες µέσα από τη µνήµη, που εξελίσσονται σε µια λαϊκή γειτονιά του Mπρονξ», όπως χαρακτηριστικά γράφει στον πρόλογο ο ίδιος ο Eisner, η οποία κυκλοφορεί πλέον στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Aπόπειρα και σε µετάφραση της Bαρβάρας Xατζησάββα. Από την αρχή που ξεκίνησα το διάβασµα µέχρι το τέλος, είχα την αίσθηση πως διάβαζα λογοτεχνία, κι όπως στους αγαπηµένους µου συγγραφείς δεν χωράει τίποτα και κανένας

δηµιουργούς. Γεννηµένη το 1981, έζησε τα παιδικά της χρόνια στα όρια της «πράσινης γραµµής», που χώριζε στα δύο την πόλη της Βηρυτού κατά τη διάρκεια του εµφύλιου πολέµου τους. Το έργο της «Πεθαίνοντας, φεύγοντας, επιστρέφοντας: Το παιχνίδι των χελιδονιών» στηρίζεται ακριβώς σε αυτές τις αναµνήσεις. Η δουλειά της Zeina Abirached έχει πολλά κοινά σηµεία µε αυτήν της οµότεχνής της Marjane Satrapi.

Η δύναµη της αφήγησης δεν βρίσκεται στον λόγο, αλλά στην ιδέα του δηµιουργού Τελευταία, µάλιστα, τείνει να ταυτίζεται µε το «ακριβό βιβλίο κόµικ», δηλαδή βιβλίο κόµικ µε «χονδρό» δέσιµο, σε αντίθεση µε τα «τευχάκια». Όλοι όµως συµφωνούν ότι, όταν αναφερόµαστε έτσι σε ένα βιβλίο κόµικ, στην ουσία πρόκειται για κάτι θετικό, ένα είδος κοµπλιµέντου, τίτλος τιµής για τα βιβλία του συγκεκριµένου χώρου. Γραφική νουβέλα, λογοτεχνία σε εικόνες, εικονογραφηµένη αφήγηση, όπως κι αν το µεταφράσει ή το εξηγήσει κανείς στα ελληνικά, το σίγουρο είναι ότι ο όρος ανήκει στον «πατέρα» του είδους Will Eisner (1917-2005), ο οποίος και τον πρωτοέγραψε στο εξώ-

ανάµεσα στις λέξεις, το ίδιο συµβαίνει και µε τις εικόνες του Will Eisner. ∆εν υπάρχει τίποτα περιττό. Eκτός, ίσως, από την πολλή ανάλυση! Και, µάλλον, αυτό το έντονο στοιχείο της λογοτεχνικής αφήγησης είναι που διαχωρίζει τα graphic novel από τα υπόλοιπα βιβλία κόµικ και αρκεί από µόνο του ως σταθερό κριτήριο ένταξης ή όχι στην εν λόγω κατηγορία. Η δηµιουργός Zeina Abirached φαίνεται πως το διαθέτει, και µάλιστα µε αρκετά ποιητικό τρόπο. Το ελληνικό κοινό την πρωτογνώρισε στο 13ο Φεστιβάλ Βαβέλ, σε έκθεσηαφιέρωµα στους σύγχρονους Λιβανέζους κοµίστες

τρέφοντας» «Πεθαίνοντας, φεύγοντας, επισ

4/19/10 11:41 AM

BOOKPRESS39

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

άσπρο και µαύρο υπογραµµίζει τις αντιθέσεις ενός κόσµου στον οποίο το γκρι δεν υπάρχει ούτε ως χρώµα αλλά ούτε και ως θέση. To lettering της Παυλίνας Καλλίδου είναι µια ξεχωριστή εικαστική δηµιουργία από µόνο του και δένει απόλυτα µε το έργο. ι ζωές των ανθρώπων συνήθως αποτελούν το πιο συναρπαστικό υλικό για µια ιστορία, αφού είναι διαπιστωµένο ότι η πραγµατικότητα ξεπερνά και την πιο τρελή φαντασία. Οι βιογραφίες κατέχουν εξέχουσα θέση στην παγκόσµια λογοτεχνία, άρα και στα graphic novels. Ο Γερµανός κοµίστας Reinhard Kleist διηγείται µε σκληρό, ασπρόµαυρο πενάκι τη ζωή του «άντρα µε τα µαύρα», του θρυλικού µουσικού της κάντρι Τζόνι Κας. Από τη θρυλική συναυλία στις φυλακές Folsom, τη σκοτεινή του περίοδο και τη λυτρωτική του επάνοδο, ο δηµιουργός σκιαγραφεί ένα πορτρέτο του Κας, όπως

του τι εστί graphic novel, έρχεται ο Shaun Tan, και µε το έργο του τα ανατρέπει όλα! Γεννηµένος στην Αυστραλία το 1974, δηµιουργεί το 2007 το –χωρίς λόγια– άλµπουµ του «The Arrival» και κερδίζει πλήθος βραβείων, µεταξύ των οποίων και το Angouleme International Comic Festival Prize for Best Comic Book. Ο Jeﬀ Smith (Bone), ο Graig Thompson (Blankets), o Art Spiegelman κ.ά. έχουν αναφερθεί εγκωµιαστικά στο έργο και όλοι ξέρουµε πόσο δύσκολα βγαίνει καλή κουβέντα από το στόµα συναδέλφων, ανεξαρτήτως επαγγέλµατος. Εκπληκτικής αισθητικής µονοχρωµατική δουλειά, η οποία στέλνει στα σπίτια µας όλους εµάς που επιµένουµε να συνδέουµε τα graphic novels µε τη λογοτεχνία όπως την ξέρουµε, και αποδεικνύει ότι η δύναµη της αφήγησης δεν βρίσκεται στον λόγο, αλλά στη δύναµη της ιδέας που ο δηµιουργός θέλει να περάσει. Το «The Arrival»

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010

ε τ ί ε ∆ ης επίσ Φαρενάιτ 451 ΡΕΪ ΜΠΡΑΝΤΜΠΕΡΙ ∆ΙΑΣΚΕΥΗ ΤΙΜ ΧΑΜΙΛΤΟΝ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010 ∆ιασκευή σε κόµικς από τον Τιµ Χάµιλτον (Tim Hamilton) τ ο υ κ α λτ µυθιστορήµατος Φαρενάιτ 451 (Fahrenheit 451) του Ρέι Μπράντµπερι, ο οποίος προλογίζει και την έκδοση. Η συγκεκριµένη διασκευή έχει πάρει διθυραµβικές κριτικές και ο ίδιος ο Μπράντµπερι τη θεωρεί εξαιρετικά πετυχηµένη.

Che: H βιογραφία ΣΙΝΤ ΤΖΕΪΚΟΜΠΣΟΝ ΕΙΚΟΝ. ΕΝΡΙ ΚΟΛΟΝ

Η ζωή του Che σε κόµικς από δύο σπουδαίους δηµιουργούς, τον Σιντ Γιάκοµπσον και τον Έρνι Κολόν, οι οποίοι έκαναν µεγάλη αίσθηση µεταφέροντας σε κόµικς την 11η Σεπτεµβρίου και τον πόλεµο κατά της τροµοκρατίας.

Box Oﬃce Poison ΑLEX ΡOBINSON ΜΤΦΡ. ΜΠΕΛΛΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΨΜ 2010 Τρεις δηµιουργοί κόµικς, ένας βιβλιοϋπάλληλος, ένας καθηγητής ιστορίας και µια δηµοσιογράφος είναι µερικοί από τους ήρωες του απολαυστικού αυτού µυθιστόρηµατος που αφηγείται µε απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο τις ζωές καθηµερινών ανθρώπων.

Η επιλογή της εικαστικής αφήγησης αποκλειστικά σε άσπρο και µαύρο υπογραµµίζει τις αντιθέσεις ενός κόσµου στον οποίο το γκρι δεν υπάρχει

Και οι δύο είχαν επιλέξει προ πολλού το Παρίσι ως τόπο σπουδών και διαµονής, ενώ διηγούνται τη ζωή τους σε µια εµπόλεµη χώρα, µε το ίδιο χαρακτηριστικό ασπρόµαυρο σχεδιαστικό µοτίβο. Και από τις δύο απουσιάζει η πολιτική όπως την ξέρουµε. Τα γεγονότα παρουσιάζονται σε σχέση µε τους ανθρώπους που τα ζουν, ως συνέπεια ή ως αντίδραση στην καθηµερινότητα που περιγράφουν. Ακόµη πιο ενδιαφέρον είναι ότι και οι δύο έχουν επιλέξει την αφήγηση µέσα από τα µάτια ενός παιδιού. Ίσως γιατί σε µια ιστορία πολέµου οι µελλοντικές µάνες τελικά έχουν έναν λόγο παραπάνω. Η επιλογή της εικαστικής αφήγησης αποκλειστικά σε

38_41_graphicnovel.indd 39

έχει περάσει στη συλλογική µουσική µας συνείδηση! Κοντά ή όχι στην πραγµατικότητα του τραγουδιστή, αυτό που έφερε το βραβείο στον Kleist δεν ήταν η ακρίβεια απόδοσης των γεγονότων, αλλά η πίστη µε την οποία υπηρετεί την αφήγηση µιας ιστορίας, δηλαδή συναρπαστικά! Καταλυτικό ρόλο στο έργο πρέπει να έπαιξε η ιδιαίτερη σχέση του Kleist µε τη µουσική γενικότερα, πράγµα που αποδεικνύεται µέσα από τα πολλά εξώφυλλα δίσκων που κατά καιρούς έχει επιµεληθεί. Στον πρόλογο της γερµανικής έκδοσης ο Franz Dobler σηµειώνει: «Συγκινητικό σαν γκόσπελ, σκληρό σαν ροκαµπίλι και ροµαντικό σαν µπαλάντα». ∆εν τον αδικώ. Κι εκεί που και ο πιο ανεπίδεκτος µαθήσεως αναγνώστης είχε κάπως αποσαφηνίσει στο µυαλό

έρχεται βγαλµένο από τα όνειρα, την ιστορία και το ταξίδι ζωής του ανθρώπουµετανάστη, κυριολεκτικά και µεταφορικά. ∆ιαχρονικά επίκαιρο, αν και χωρίς λόγια, µιλάει τη γλώσσα όλων. Τελικά, δεν έχει µεγάλη σηµασία ο αριθµός των σελίδων. Αν διαβάζεται απνευστί, είναι σίγουρα graphic novel! Αν, παρ’ ελπίδα, διαβάσατε κάποιο κόµικ που σας άρεσε και δεν ήταν graphic novel, µην ντραπείτε να το οµολογήσετε ανοιχτά. Φωνάξτε το δυνατά και µοιραστείτε το µαζί µας. Μπορεί απλά να ανήκετε στη (σπάνια) κατηγορία ανθρώπων που ξέρουν να διαβάζουν, να τρώνε και να ντύνονται, χωρίς την ασφάλεια µιας επώνυµης µάρκας, µακριά από ετικέτες, έχοντας εµπιστοσύνη στις επιλογές τους!

4/19/10 11:42 AM

40BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

GRAPHIC NOVELS

TαΜίκυΜάουςήτανµόνοηαρχή Περιδιάβαση σε πρόσφατους τίτλους από ένα ανατιµηµένο είδος. Του Θάνου Σιόντορου

∆

εν ήταν και πολύ εύκολο, φαντάζοµαι, για τους αναγνώστες κόµικς –φανατικούς ή µη– παλαιότερων δεκαετιών να προβλέψουν τη θέση που θα έπαιρναν κάποτε οι αγαπηµένες τους χάρτινες ιστορίες στο ευρύτερο λογοτεχνικό σύµπαν. Ακόµη ηχούν οι απαξιωτικές τσιρίδες των αγανακτισµένων µανάδων στ’ αυτιά τους: «Κωστάκη, κλείσε τον Μίκυ Μάου κι έλα για φαγητό τώωωωρα!» ή «Κανένα σοβαρό βιβλίο δεν θα αξιωθείς να διαβάσεις; Όλο Βαβούρα και Σεραφίνο µού είσαι!». Πού να περνούσε από το µυαλό τους ότι κάποια µέρα θα υπάρχουν ενδελεχείς αναλύσεις γύρω από αυτά, ένα συνεχώς επεκτεινόµενο αγοραστικό κοινό και αρκετοί δηµιουργοί, οι οποίοι θα χαίρουν ιδιαίτερης αναγνώρισης και σεβασµού! Στην εξέλιξη αυτή της αντιµετώπισης της ένατης τέχνης σηµαντικό ρόλο έπαιξε η εµφάνιση των

graphic novels, τα οποία, λόγω µεγέθους, συνοχής και ευρύτερης αισθητικής, έδωσαν άλλη βαρύτητα και υπόληψη στις σκιτσαρισµένες ιστορίες. Η αίσθηση µιας «δεµένης» και προσεγµένης έκδοσης βοήθησε τον µέσο αναγνώστη να αποβάλει την επικρατούσα αντίληψη: κόµικ = περιοδικό, περιοδικό = πρόχειρο ανάγνωσµα. Και µπορεί τα graphic novels να έκαναν την εµφάνισή τους στη δεκαετία του ’70 στο εξωτερικό (και δη στην Αµερική), στη χώρα µας όµως –ως είθισται– υπήρξε αρκετή καθυστέρηση στη γνωριµία του κοινού µε αυτά. Χρήσιµο επίσης είναι να σηµειωθεί ότι ο όρος «graphic novel», ενώ αρχικά δήλωνε µια αυτοτελή ιστορία µε αρχή, µέση και τέλος, αργότερα περιελάµβανε και το «δέσιµο» αποσπασµατικά δηµοσιευµένων ιστοριών σε τόµο, για µια πιο αυτούσια και στιβαρή παρουσίαση του εκάστοτε πονήµατος. Τα graphic novels που θα συνα-

ντήσουµε παρακάτω επιλέχθηκαν κατά κύριο λόγο µε κριτήριο την έκδοσή τους στα ελληνικά. Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό και αισιόδοξο το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι δεν διστάζουν να µεταφράσουν και να κυκλοφορήσουν αξιολογότατες προσπάθειες. Αποτέλεσµα αυτού είναι ένα ευρύτερο σύνολο αναγνωστών να βάζει στη ζωή του τα κόµικς, να συζητά γι’ αυτά και να µη θεωρεί τελικά ότι αποτελούν αντικείµενο ενασχόλησης ενός ειδικού (και ενίοτε… περίεργου) κοινού. Αρχίζουµε λοιπόν την περιήγησή µας µε τις εκδόσεις Zoobus, οι οποίες φρόντισαν να εκδοθούν οι δύο τόµοι του συγκλονιστικού «Maus». O σεναριογράφος και σκιτσογράφος Art Spiegelman µεταφέρει (όσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό) την ατµόσφαιρα των στρατοπέδων συγκέντρωσης µε έναν βαθιά ανθρώπινο και ψύχραιµο

«Wobblies!»

«Περσέπολις»

«Logi

38_41_graphicnovel.indd 40

4/19/10 11:43 AM

BOOKPRESS41

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

τρόπο, χωρίς να προτάσσει το δάχτυλο, κατηγορώντας ή χρησιµοποιώντας µελοδραµατικές αγιοποιήσεις. Στο –ευρύτερα γνωστό και από τη µεταφορά του στον κινηµατογράφο– «Περσέπολις» (εκδόσεις Ηλίβατον, δύο τόµοι), µέσα από τη βιογραφική αφήγηση της συγγραφέως Marjane Satrapi, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή µε τις κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις του Ιράν της Ισλαµικής Επανάστασης, τον πόλεµο µε το Ιράκ και, φυσικά, µε την ενηλικίωση της ηρωίδας. Η άτυπη κατηγορία των ιστορικο-κοινωνικο-πολιτικών graphic novels συµπληρώνεται από το «Wobblies!» (εκδόσεις ΚΨΜ), σε επιµέλεια Paul Buhle και Nicole Schulman. Περισσότερο λεύκωµα παρά graphic novel –η αλήθεια να λέγεται–, αξίζει τον κόπο όµως να αναζητηθεί, καθώς µέσα από τις σελίδες του περίπου 40 δηµιουργοί ζωντανεύουν τις ιστορίες των βιοµηχανικών εργα-

τών και των αγώνων τους, που οδήγησαν σε πολλά από αυτά τα οποία σήµερα θεωρούµε δεδοµένα. Περνώντας σε µια πιο «διαπροσωπική καθηµερινότητα», που εστιάζει στους µικρόκοσµους των ηρώων της, αφήνοντας στο φόντο τις ευρύτερες παρατηρήσεις, συναντούµε αρκετούς προορισµούς. Το αρκετά πρόσφατο «Μαύρη Τρύπα» του Charles Burns (εκδόσεις Zοοbus) σε ρουφάει κατευθείαν στο ζοφερό και αλληγορικό του σύµπαν, κάνοντας πράξη το όνοµά του και αντιµετωπίζοντας –αν µη τι άλλο– µε µια πολύ ιδιαίτερη µατιά την εφηβεία. Στο «Θανατάδικο» της Allison Bechdel (εκδόσεις Γράµµατα), κέντρο της αφήγησης αποτελεί η οικογενειακή επιχείρηση, ένα γραφείο τελετών. Γύρω από αυτό ξεδιπλώνεται η τόσο τρυφερά ειλικρινής απεικόνιση της ζωής της δηµιουργού µέσα από δύσβατα µονοπάτια, οικογενειακά µυστικά και,

«Σαν σιδερένιο οµοίωµα γαντιού από βελούδο»

«Blankets»

«Logicomix»

38_41_graphicnovel.indd 41

φυσικά, ανθρώπινες αδυναµίες. Κι επειδή υπάρχει πάντα χώρος για µια ιστορία αγάπης, το πραγµατικά σπουδαίο «Blankets» του Craig Thompson (εκδόσεις ΚΨΜ) χρησιµοποιεί αυτή την αφορµή, ισορροπώντας επιδέξια ανάµεσα στην ονειροπόληση και στον ρεαλισµό, για να ζεστάνει τις καρδιές όλων όσοι αποφασίσουν να χαθούν στις σελίδες του. Αφοπλιστικά όµορφο, παρά τον όγκο του, δεν ξεκολλάει από τα χέρια, προσφέροντας ώρες κατάδυσης στο αλαφροΐσκιωτο και ροµαντικό σύµπαν του. Το «Schizo» του Ivan Brunetti (εκδόσεις Κορµοράνος) είναι µια κατηγορία από µόνο του, καθώς ο µισάνθρωπος, µίζερος στα όρια της κατάθλιψης, αιρετικός, βλάσφηµος

«Schizo»

και πάνω απ’ όλα αγανακτισµένος κεντρικός χαρακτήρας, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον δηµιουργό, ξεστοµίζει φράσεις που δύσκολα λέγονται και περιφέρεται σε καρέ απολαυστικά προκλητικά. Όργιο εικόνων και σκέψεων, ο τόµος που συγκεντρώνει τα τρία πρώτα τεύχη του «Schizo» (ακολούθησε και 4ο) σίγουρα θα κάνει τον αναγνώστη να στριφογυρίσει στη θέση του κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Από οργή θα είναι; Από απόγνωση; Από ταύτιση; Από τα γέλια; ∆εν µπορούµε να το προβλέψουµε. Οι ίδιοι εκδότες επιµελήθηκαν και την έκδοση του «Σαν σιδερένιο οµοίωµα γαντιού από βελούδο» του Daniel Clowes. ∆ύσκολο να κατηγοριοποιηθεί, εφόσον η ένταξη της ιστορίας σε µια οµάδα υπό τον απλοϊκό τίτλο «µυστηρίου» ή «περιπέτεια» µάλλον το αδικεί κατάφωρα. Όλη η παράνοια που θα µπορούσε να κλείνει µέσα του ένα ιντριγκαδόρικο δελτίο ειδήσεων (φόνοι, πορνογραφία, γενετική, και όχι µόνο…), δοσµένες µε ιδιοσυγκρασιακό χιούµορ. Εξάλλου, ο Daniel Clowes, τον οποίο πιθανότατα να γνωρίζετε από την κινηµατογραφική µεταφορά των «Ghost World» και «Art School Conﬁdential», φηµίζεται για τους κόσµους που περίτεχνα πλάθει. Περιττό να προσθέσω ότι µε χαρά θα υποδεχόµασταν τη µετάφραση στα ελληνικά του εξίσου µοναδικού «David Boring».

Φυσικά, δεν µπορούµε να µη σταθούµε στην παγκόσµια επιτυχία του «Logicomix» (εκδόσεις Ίκαρος) των Απόστολου ∆οξιάδη και Χρίστου Παπαδηµητρίου, σε σχέδιο του Αλέκου Παπαδάτου. Οι γεµάτες χρώµα (υπεύθυνη γι’ αυτό, η Annie Di Donna) και ζωντάνια εικόνες, σε κοινή πορεία µε ένα ευφάνταστο σενάριο, κάνουν τον αναγνώστη να ενδιαφερθεί για θέµατα που πιθανόν έως εκείνη τη στιγµή να του ξυπνούσαν µόνο σχολικούς ή πανεπιστηµιακούς εφιάλτες. Η επιστήµη της λογικής, τα µαθηµατικά, η φιλοσοφική εξέλιξη αυτών µέσα στον χρόνο, αλλά και η πρακτική τους εφαρµογή. Ανεξαρτήτως, πάντως, του πόσο αξιόλογη µπορεί να θεωρηθεί η συγκεκριµένη προσπάθεια, το σίγουρο είναι ότι δεν στερείται πρωτοτυπίας και ενδιαφέροντος. Κλείνοντας, θα αναφερθούµε σε µια δουλειά που είναι πιθανόν εύκολα να προσπεραστεί, αλλά τελικά αξίζει και µε το παραπάνω την προσοχή όλων. Το «Χαµένο Φάσµα», που γεννήθηκε στο µυαλό του Τάσου Αποστολίδη και το οποίο µεταφέρθηκε στο χαρτί από την πρόωρα και άδικα χαµένη Μαρία-Ηλέκτρα Ζαγλοπίτου, επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχµιο. Το τόσο κλισέ θέµα του (µεσήλικας καθηγητής ερωτεύεται φοιτήτρια) καταφέρνει να κρατήσει τον αναγνώστη σε εγρήγορση και να µεταφερθεί µε ουσιαστική και αφτιασίδωτη απλότητα.

4/19/10 11:43 AM

42BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

Ε∆Ω ΒΙΒΛΙΟΥΠΟΛΗ

Πιτσιρίκια, ζωάκια και… αγάλµατα Γνώση, δράση, ανατροπές και πολλή-πολλή φαντασία σε µερικά ξεχωριστά βιβλία που σας προτείνουµε. Της Αναστασίας Καµβύση

πουλάκι τόσο δα, κουβαλά έναν µεγάλο, µυρωδάτο, λευκό φάκελο µε ένα γράµµα για τη Λιλή, τη µυστηριώδη µονόκερο. Αφού µιλήσει µε όλα σχεδόν τα ζώα του αγροκτήµατος, που περιµένουν κι αυτά µε αγωνία τον ταχυδρόµο, ο Βίκτορας –σαν άλλος ∆ον Κιχώτης– φτάνει κι αυτός µπροστά στη ∆ουλσινέα των ονείρων του. Ποια είναι επιτέλους η Λιλή και πού κρύβονται στις µέρες µας οι µονόκεροι; Μια αστεία ιστορία, εικονογραφηµένη µε κέφι από την Ντοτρεµέρ, η οποία ζωγραφίζει µε την ίδια χάρη αγγελικά πρόβατα και παραξενεµένα κουνούπια.

ΣΕΛ. 48, ΤΙΜΗ €15,90

Επιτέλους, µια πόλη-ηρωίδα παραµυθιού: Στο πάρκο της τα δέντρα ξέρουν να λένε παραµύθια. Στο µουσείο της τα χρώµατα αλλάζουν ανάλογα µε τη διάθεση του επισκέπτη. Το ταχυδροµείο της αλλάζει όλα τα γράµµατα, έτσι ώστε οι αποστολείς να γράφουν αυτό που πραγµατικά αισθάνονται και καµιά φορά, απλώς, αυτό που πρέπει. Βέβαια, στην ιστορία υπάρχει κι ένας κακός ήρωας, ο πόλεµος, που επιµένει να θέλει να χαλάσει αυτή τη µαγική πόλη, σε πείσµα των δρόµων της που σχηµατίζουν κύκλους για να αναγκάζουν τα τανκς να γυρίζουν γύρω-γύρω... Οι δηµιουργοί αυτού του εξαιρετικού αλληγορικού βιβλίου είναι δύο µεγάλα παιδιά που σεργιανίζουν καθηµερινά στις σελίδες του www. papakistimpaniera.gr

Η Αφροδίτη της Μήλου κλαίει

Σοφία Γιαλουράκη ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ 2010 ΣΕΛ. 156, ΤΙΜΗ €14,00

Ελευθερώστε τα βασανισµένα ζώα! Μια υπόθεση για τους ΧΑ.Μ.Ο.Σ.

Στέφαν Βολφ ΕΙΚΟΝ. ΡΑΪΝΕΡ ΣΤΟΛΤΕ ΜΤΦΡ. ΛΙΛΙΑΝ ΤΣΙΑΒΟΥ ΚΕ∆ΡΟΣ 2009

σµα είναι πολλά από τα ζώα αυτά να πεθαίνουν στις διαδροµές, ενώ –ακόµα χειρότερα– όσα επιζούν καταλήγουν στο σφαγείο. Φυσικά, οι ΧΑ.Μ.Ο.Σ. αναλαµβάνουν δράση για να σταµατήσουν την κακοποίηση των ζώων. Οι ΧΑ.Μ.Ο.Σ. είναι µια αχώριστη παρέα δεκατριάχρονων παιδιών. Ο αθλητικός Χάινριχ, ο πανέξυπνος Μίχαελ, ο χοντρούλης Όσβαλντ και η πανέµορφη και πολύ φιλόζωη Σουζάνε –πάντα αγκαλιά µε τον σκυλάκο της τον Όσκαρ– έχουν µπλέξει σε πολλές αστείες, επικίνδυνες και διδακτικές ιστορίες, που γεµίζουν ήδη 12 τόµους. Αυτή είναι η πιο πρόσφατη περιπέτειά τους.

ΣΕΛ. 258, ΤΙΜΗ €10,00

Οι ΧΑ.Μ.Ο.Σ. ψάχνουν έναν ασυνείδητο οδηγό που τραυµάτισε βαριά µια συµµαθήτριά τους και την εγκατέλειψε στη συνέχεια στον δρόµο. Στη διάρκεια των ερευνών τους θα έρθουν αντιµέτωποι µε φρικτούς ανθρώπους, που δεν έχουν κανέναν σεβασµό στην ανθρώπινη ζωή – πόσω µάλλον αυτή των ζώων. Τα κακοποιά αυτά στοιχεία κάνουν µεταφορές ζώων (αλόγων συγκεκριµένα) µε αποτρόπαιες µεθόδους. Το αποτέλε-

42_43_vivlioupoli.indd 42

Gunther Jakobs ΜΤΦΡ. ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ ΑΕΡΟΣΤΑΣΤΟ 2010 ΣΕΛ. 28, ΤΙΜΗ €12,00

Το σαλιγκάρι δεν θέλει να είναι αργό, το ποντικάκι δεν θέλει να κρύβεται, ο ασβός θέλει να µυρίζει ωραία. Τα ζώα δεν αισθάνονται καλά µε τον εαυτό τους και τρέχουν στον γιατρό Συµπαθητικό, ο οποίος έχει µια λύση για όλους και καταφέρνει να τους δείξει ότι καµιά φορά αυτό που θεωρούµε αδυναµία ή ελάττωµα µπορεί να αποδειχθεί χρήσιµο. Έξυπνη ιστορία, σε ρίµες, για να µιλήσει κανείς στα παιδιά για την αυτοπεποίθηση και τη χαρά τού να είσαι διαφορετικός. Τρίτο εικονογραφηµένο βιβλίο της σειράς «Ο γιατρός Συµπαθητικός».

Ο µονόκερος στη φάρµα… περιµένει ένα γράµµα

Όλοι είµαστε µικροί ήρωες! Uli Geissler

Κριστιάν Πονσόν ΕΙΚΟΝ. ΡΕΜΠΕΚΑ ΝΤΟΤΡΕΜΕΡ ΜΤΦΡ. ΜΑΡΙΖΑ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2010

ΣΕΛ. 40, ΤΙΜΗ €12,06

Ο Βίκτορας ο ταχυδρόµος, ένα

Η Αλέκα, ένα κορίτσι που ετοιµάζεται να πάει στην έκτη δηµοτικού, µετακοµίζει από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στη Μήλο. Εκεί θα γνωρίσει παιδιά που δεν έχουν µάθει ακόµη να συµβιώνουν µε το διαφορετικό κι έναν καλό δάσκαλο, που θα τους βοηθήσει να το καταφέρουν. Κι αν η περιπέτεια της Αλέκας στη Μήλο έχει αρχή, µέση και τέλος, η ιστορία του νησιού συνεχίζει να εξελίσσεται από την αρχαιότητα, τότε που φτιάχτηκε το περίφηµο άγαλµα της Αφροδίτης, µέχρι σήµερα. Η «Αφροδίτη της Μήλου κλαίει» είναι ένα σπουδαίο βιβλίο για ανήσυχα παιδιά που χαίρονται να µαζεύουν πληροφορίες από τις ιστορίες που διαβάζουν. Η συγγραφέας, το 2008, βραβεύτηκε για το βιβλίο της «Τα πορτρέτα του Φαγιούµ και η µυστηριώδης Μις Τζούλια» µε το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά.

Η Πόλη που έδιωξε τον πόλεµο

Αντώνης Παπαθεοδούλου ΕΙΚΟΝ. ΜΥΡΤΩ ∆ΕΛΗΒΟΡΙΑ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010

Ο θησαυρός του βιβλιοπόντικα

Βαγγέλης Ηλιόπουλος ΕΙΚΟΝ. ΚΙΑΡΑ ΦΙΝΤΕΛΕ ΑΦΗΓΗΣΗ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΣ ΠΑΤΑΚΗΣ 2010 ΣΕΛ. 32, ΤΙΜΗ €17,99

Ο Βιβλιοπόντικας, το ποντίκι που λατρεύει τις βιβλιοθήκες και τα βιβλία, αποκτά µαζί µε τη γυναίκα του, την Τίτα Γραβιέρα, ένα κοριτσάκι. Ο Βιβλιοπόντικας ψάχνει ανάµεσα στα πιο νόστιµα βιβλία που ο ίδιος έχει «φάει µε τα µάτια», και παρασύρει µαζί του τους µικρούς αναγνώστες σε ένα ταξίδι όπου θα συναντήσουν πολλούς ήρωες αγαπηµένων τους παραµυθιών, από τον Μικρό Πρίγκιπα µέχρι το Αηδόνι του Αυτοκράτορα. Εξαιρετικά εικονογραφηµένο βιβλίο – αφορµή για να ανακαλύψουν τα παιδιά κι άλλα βιβλία της παγκόσµιας λογοτεχνίας. Είναι το πέµπτο βιβλίο της σειράς µε ήρωα τον Βιβλιοπόντικα και συνοδεύεται από CD µε µουσική και τραγούδια που συνθέτει και ενορχηστρώνει ο Κώστας Θωµαΐδης.

4/19/10 11:44 AM

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

Grimm’s Manga

Key Ishiyama MΤΦΡ. ΑΓΑΠΗ ΜΠΑΚΡΑΤΣΑ COMICWORLD ΣΕΛ. 168, ΤΙΜΗ €8,90

Η ασπρόµαυρη γοητεία των manga

Μια άλλη µατιά στα παραµύθια των αδερφών Γκριµ είναι ο υπότιτλος του βιβλίου που ανοίγει και διαβάζεται από τα δεξιά προς τα αριστερά, µε τον παραδοσιακό γιαπωνέζικο τρόπο. Περιλαµβάνει έξι παραµύθια των δύο αδερφών που διαµόρφωσαν την σχετικά πρόσφατη δυτική µυθολογία: «Οι δώδεκα κυνηγοί», «Τα δύο αδέλφια», 1ο και 2ο µέρος, «Ραπουνζέλ», «Χένσελ και Γκρέτελ» και µία από τις ωραιότερες εκδοχές της «Κοκκινοσκουφίτσας» που διαβάσαµε ποτέ.

Αγαπηµένο ανάγνωσµα εφήβων που βαριούνται τις σελίδες χωρίς εικόνα. Της Αναστασίας Καµβύση πράγµα πολύ βολικό, αφού η Σόριν έχει µόλις πεθάνει. ∆υστυχώς, κάποιος ενδιαφέρεται να υποδουλώσει την ψυχή της. Ευτυχώς, η µυστηριώδης ιδιοκτήτρια του καφέ, η Μάστερ, και ένας γενναίος νεαρός, ο Γίουνγκ, εµφανίζονται για να τη βοηθήσουν.

Café Occult Oh Rhe Bar Ghum

ΣΚΙΤΣΑ AHN NOUHN ΜΤΦΡ. ΣΙΜΩΝΑΣ ΠΑΚ ΚΕ∆ΡΟΣ 2009 ΣΕΛ. 200, ΤΙΜΗ €9,00

Η ιστορία είναι παλιά όσο και ο κόσµος. Κορίτσι σε κίνδυνο. Αγόρι σώζει κορίτσι. Ένας µυστηριώδης κακός θέλει να την απαγάγει. Εκείνη ανακαλύπτει ότι έχει κρυµµένες δυνάµεις. Αυτή είναι η ιστορία της Σόριν, που µια µέρα βρίσκει τυχαία τον δρόµο για το Café Occult, ένα καφέ όπου άνθρωποι και πνεύµατα µπορούν να συναντηθούν,

42_43_vivlioupoli.indd 43

Galaxia 1. Τα φτερά του Κρόνου Μάνος Λαγουβάρδος COMICWORLD 2009 ΣΕΛ. 144, ΤΙΜΗ €12,90

Βρισκόµαστε στο µέλλον και οι άνθρωποι έχουν αποικήσει κι άλλους πλανήτες, όπως ο Ουρανός και ο Κρόνος. Οι πρώτοι άποι-

κοι του Κρόνου ανήκουν κυρίως στην κίτρινη φυλή. Όµως, οι συνθήκες που επικρατούν στον Κρόνο είναι τέτοιες, που έπειτα από τις πρώτες γενιές οι κάτοικοι παρουσιάζουν µεταλλάξεις, µε αποτέλεσµα οι Γήινοι να τους βάλουν σε καραντίνα. Ο πλανήτης µεγαλώνει µέσα στην αποµόνωση, ανταλλάσσοντας τις πρώτες ύλες του µε την τεχνολογία της εξελιγµένης Γης. Στο έδαφός του θα γεννηθούν ήρωες µε σπουδαίες δυνάµεις (όπως ο Τζάνους), αλλά δεν θα χρησιµοποιήσουν όλοι τις δυνάµεις τους για το Καλό. Κάποιοι θα συµµαχήσουν µε το σκοτάδι, και τότε θα επέµβει η πριγκίπισσα Γκαλάξια, µια νεαρή γυναίκα που ξέρει να χρησιµοποιεί τη δύναµη της αστρικής ενέργειας… Η φιλόδοξη ιστορία, που έγραψε και σχεδίασε στα πρότυπα των manga –αλλά µε χρώµα– ο Μάνος Λαγουβάρδος (1ος έπαινος στον πανελλήνιο διαγωνισµό κόµικ του «9» της «Ελευθεροτυπίας»), αναµένεται να συνεχιστεί σε 20 (!) τόµους.

Shi: Μαύρο, άσπρο και κόκκινο

Tom Sniegoski ΣΚΙΤΣΑ J.G. JONES MΤΦΡ. ΕΥΘΥΜΗΣ ΚΩΛΕΤΣΗΣ COMICWORLD 2009 ΣΕΛ. 56, ΤΙΜΗ €6,50

Shi είναι η ιαπωνική λέξη για τον θάνατο, και δεν είναι τυχαίο που είναι το παρατσούκλι της Άννα Ισσικάβα. Γεννηµένη στο Κιότο της Ιαπωνίας από καθολική Αµερικανίδα, µεγάλωσε ωστόσο µε τις διδαχές του Ιάπωνα παππού της, ο οποίος την εκπαίδευσε στην πολεµική τέχνη των Σοχέι, έτσι ώστε να εξελιχθεί σε θανατηφόρα πολεµίστρια και να εκδικηθεί τη Γιακούζα, που ευθύνεται για τον θάνατο του πατέρα της… Για κάποιον που διάβαζε τις περιπέτειες της Shi 15 χρόνια πριν, είναι τροµερά ευχάριστη έκπληξη να την ανακαλύπτει ξανά, και µάλιστα σε ελληνική έκδοση.

4/19/10 11:45 AM

44BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ISBN

«Ένα πάθημα αξίζει περισσότερο από χίλιες καλές συμβουλές» Πολ Βαλερύ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Η επινόηση της πραγματικότητας βαγγελης ραπτοπουλος κεδρος 2010 ςελ. 671, τιμη €24,00 Ένας παρ' ολίγον βιασμός, ένα περίστροφο, μια ιστορία εκδίκησης κι ένας θάνατος. Ένας συγγραφέας που εμπνέεται το πιο φιλόδοξο έργο του πριν εγκαταλείψει αηδιασμένος το «Νεοελληνιστάν». Και μαζί το πορτρέτο μιας οικογένειας, που αποδεικνύει ότι ταξικά η χώρα παραμένει μια ρώσικη σαλάτα. Εφοπλιστές και καναλάρχες, φωτομοντέλα και γυμναστές, μπράβοι νυχτερινών κέντρων και δημοσιογράφοι, αργόσχολες μεγαλοαστές και μικροαστές νοικοκυρές. Ένα μυθιστόρημα που συνδυάζει την αστυνομική πλοκή με την κοινωνικοπολιτική σάτιρα και τον στοχασμό με την ερωτική λογοτεχνία.

Κάπου ν’ ανήκεις φιλιππος μανδηλαρας πατακης 2010 ςελ. 165, τιμη €8,04

Τα πέτρινα χρόνια της Ισπανίας

Πρώτος τόμος μιας σημαντικής αυτοβιογραφίας. Ο αντάρτης: Η αρχή Arturo Barea Μτφρ. Δeςποινα Μaρκου Γκοβoςτης 2010

ΣΕΛ. 440, ΤΙΜΗ €20,00

ο πρώτο μέρος της ιστορικής αυτής αυτοβιογραφίας, με τίτλο «Ο Αντάρτης: Η αρχή», εκδόθηκε τον Ιούνιο του 1941. Σε αυτό ο συγγραφέας διηγείται τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στη Μαδρίτη στις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν παιδί μιας οικογένειας που γνώρισε πολλές στερήσεις. Μετά τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα του, η οικογένειά του εγκαταστάθηκε σε μια μικρή σοφίτα κάποιας φτωχικής συνοικίας της Μαδρίτης, όπου η μητέρα του ξενόπλενε στο ποτάμι

44_47_isbn.indd 44

και έκανε διάφορα θελήματα. Ωστόσο ο ίδιος, σε αντίθεση με τα αδέλφια του, μεγάλωσε στο σπίτι των θείων του, σε μικροαστικό περιβάλλον, οι οποίοι τον έστειλαν σε θρησκευτικό σχολείο Ιησουιτών, με στόχο να γίνει αργότερα μηχανικός. Όμως, σε ηλικία δεκατριών χρονών, ύστερα από τον απροσδόκητο θάνατο του θείου του, αναγκάστηκε να δουλέψει ως υπάλληλος σε μαγαζί και στη συνέχεια ως υπάλληλος σε τράπεζα. Εκείνη την εποχή έγινε μέλος του συνδικάτου και άρχισε να έχει τις πρώτες πολιτικές του ανησυχίες, χωρίς να σταματήσουν ούτε στιγμή να συγκρούονται μέσα του ο αστός και ο προλετάριος. Το δεύτερο μέρος, με τίτλο «Ο Αντάρτης: Η πορεία», όπου διηγείται τις πρώτες συγγραφικές του προσπάθειες και τις εμπειρίες του από τον Πόλεμο του Ριφ στο Μαρόκο, εκδόθηκε τον Ιούλιο του 1943.

Ο Γιάννης είναι μόλις δεκαπέντε χρονών, αλλά η ζωή του, όπως την αφηγείται ένα βράδυ στην Ανθή, είναι γεμάτη ανατροπές. Όταν οι ταυτότητες που χρησιμοποιεί προκειμένου να νιώσει ότι ανήκει κάπου αποδεικνύονται καμένα χαρτιά, αποφασίζει να ακολουθήσει το δικό του δρόμο. Το παρελθόν του, όμως, είναι βαρύ και οι πράξεις του τον ακολουθούν μέχρι τέλους.

Τα ζύγια του προσώπου ςωτηρης δημητριου πατακης 2009 ςελ. 161, τιμη €10,95 Διάφορα κορίτσια περπατούσαν αγέρωχα, προσβλητικά. Ήταν αξιοθαύμαστο το πώς τόνιζαν με το ντύσιμό τους τα φυσικά χαρίσματά τους. Και οι πιο ελκυστικές όμως

ήξεραν ότι ο πόθος του άντρα κρατάει λίγο. Ας στόλιζαν, ας μεριμνούσαν εξ αυτού του λόγου για το σώμα τους, στην αγάπη τις οδηγούσαν τα βήματά τους. Και προσπαθούσαν κυρίως με τα χαρίσματα των προσώπων τους να κάνουν τον πόθο πιο υποκειμενικό.

Κρασί και νύμφες Μικρά κείμενα επί παντός θαναςης βαλτινος εςτια 2009 ςελ. 335, τιμη €18,09 «Τελικά, είτε ως επιλογή είτε ως επιβεβλημένη κατάσταση, ο μονήρης βίος δεν είναι παρά μια διηνεκής άσκηση ελευθερίας. Και φυσικά, μόνο αν είναι, ή επειδή ακριβώς είναι, κάποιος ποιητής, αποφασίζει να διασχίσει αυτή την έρημο. Φτιαγμένος δηλαδή από ευγενές ανθεκτικό μέταλλο. Πρόκειται για την ίδια πάντα αρχή των ταγμένων και των υπολοίπων. Τους πρώτους να μην τους χαίρεται κανένας, αλλά και να μην τους κλαίει». Συλλογή μικρών κειμένων.

Φίδια στο Σκορπιό κωςτας μουζουρακης καςτανιωτης 2010 ςελ. 307, τιμη €16,80 Σ' αυτή την πλευρά του δρόμου, συμβιώνουν κι αλληλοσπαράσσονται οι ήρωες του βιβλίου: ληστές τραπεζών, διεφθαρμένοι μπάτσοι, πόρνες, μπράβοι και νταβατζήδες, σε ήσυχα μπαρ, παλιά ξενοδοχεία και βρόμικα νυχτερινά στέκια, όπου το δίκιο κρύβεται στις κάννες των όπλων κι ο θάνατος τριγυρίζει αθέατος. Ένα πολιτικό νουάρ μυθιστόρημα, μια ματωμένη ιστορία εκδίκησης, ταγμένη στην παράδοση των παλπ αναγνωσμάτων.

του εύκολου χρηματιστηριακού κέρδους (που γρήγορα αποδείχθηκε καταστροφική παγίδα), έχει ξεστρατίσει από τη δουλειά του στο σχολείο, τη μεταπτυχιακή του εργασία και την προσωπική του ζωή. Μια παλιά σοβαρή γνωριμία τον συνδέει με μια σκοτεινή υπόθεση, όπου η αποκρυπτογράφηση ενός e-mail θα αποκάλυπτε παρανομίες του χρηματιστή που τον έχει καταστρέψει...

Η θλίψη της λέαινας βαςιλης τςιρωνης αλδε 2010 ςελ. 252, τιμη €13,00 Ο Ευριπίδης καταφεύγει στην «ευδαίμονα νήσο του» για να βρει την έμπνευση, η Σιμπίλα ασφυκτιά στη νοσηρή μέγκενη της ελληνικής οικογένειας, η Ιφιγένεια ετοιμάζει το κύκνειο άσμα της στο θέατρο της Επιδαύρου, η θλιμμένη λέαινα, η Μήδεια, δένει τις τρεις ιστορίες σε μία. Ένα μυθιστόρημα για τη μανιακή φύση της εκδίκησης και τα ανεπούλωτα τραύματα του παρελθόντος.

Συμπαντικοί ταξιδευτές νικος ζαρδαλιδης university studio press 2010 ςελ. 408, τιμη €22,00

Η παραβολή του ασώτου γιαννης καρβελης γαβριηλιδης 2010

Τι κοινό μπορεί να έχουν μεταξύ τους θεοί και ημίθεοι της ελληνικής μυθολογίας, όπως ο Δίας, ο Hρακλής, ο Πολύφημος, ο Διόνυσος, ο Aσκληπιός, με αυτούς άλλων ανάλογων παραδόσεων και θρύλων, σαν τον Γιλγκαμές, τον Kρίσνα, τον Γκαρούντα και την Γιακσίνη; Tι είναι εκείνο που τους συνδέει με την εξωγήινη Zηλιάνα και τον Πυρίωνα; O γήινος και θνητός Pαδάμανθυς.

ςελ. 227, τιμη €15,75 Αθήνα, 2000. Ο μαθηματικός Αντώνης Στυλιανίδης, παρασυρμένος στο κυνήγι

Η γυναίκα με το καθρεφτάκι

4/19/10 12:41 PM

BOOKPRESS 45

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

με υ ο ν ί Προτε

μοσχουλα κοντοσταυλου αρμος 2010 ςελ. 248, τιμη €15,00 Με φόντο το τοπίο ενός κυκλαδίτικου νησιού, ξετυλίγονται ιστορίες γυναικών καθημερινών, που αναζητούν μέσα στον χρόνο και μέσα από αυτόν, συνθέτοντας ένα μοναδικό ψηφιδωτό. Πέντε ιστορίες με πρωταγωνιστικό ρόλο την ψυχή, το βάσανο που σηκώνει κάθε γυναίκα στη δική της, για να φτάσει στη λύτρωση. Ιστορίες που περιγράφουν το ταξίδι μέσα από τις αντιξοότητες σε άλλες εποχές, εκείνες τις αγνές και δύσκολες συνάμα.

44_47_isbn.indd 45

Το κορίτσι στη φωλιά της σφήγκας στιγκ λαρσον μτφρ. γιωργος μαθιοπουλος ψυχογιος 2010 ςελ. 800, τιμη €22,00

H Λίσμπετ Σαλάντερ καταστρώνει την εκδίκησή της απέναντι στον άνθρωπο που προσπάθησε να τη σκοτώσει. Μετά τη σφαίρα που δέχτηκε στο κεφάλι, νοσηλεύεται στην εντατική υπό στενή επιτήρηση και, όταν βγει, θα οδηγηθεί στο δικαστήριο κατηγορούμενη για τρεις φόνους. Το τελευταίο βιβλίο της μπεστ σέλερ τριλογίας «Μillennium».

Δεν θέλω να πάω στον παράδεισο ρηγασ-γιωργοσ σκουτελασ μεταιχμιο 2010

Το τίμημα νικολ αννα μανιατη ωκεανιδα 2010

Οδύσσεια εν άστει γεωργιοσ χλουπησ αςταρτη 2010

Το γράμμα που λείπει ελενη γκικα αγκυρα 2009

ςελ. 384, τιμη €18,00

ςελ. 488, τιμη €20,00

Ο Άρης και η Βάλια είναι δυο αναμάρτητοι και παράφορα ερωτευμένοι νέοι, που η ταξική και στείρα νοοτροπία του πατέρα της Βάλιας δεν τους αφήνει να χαρούν την ευτυχία τους στη γη. Γι' αυτό και αποφασίζουν να μεταβούν οικεία βουλήσει στην άλλη ζωή για να είναι αιώνια μαζί στον Παράδεισο. Όμως είναι άλλες οι βουλές του Κυρίου...

Η μικρή, γλυκιά Μαργαρίτα από τα δώδεκα της μεγάλωνε μαθαίνοντας να μισεί τον παιδικό της φίλο και τη μάνα του. Ο πατέρας της τροφοδοτούσε την αθώα παιδική της ψυχή με το συναίσθημα αυτό, σταλάζοντας σταγόνα-σταγόνα το δηλητήριό του, βασισμένος στην αγάπη που του έτρεφε η κόρη του και την τυφλή της εμπιστοσύνη στο άτομό του.

ςελ. 109, τιμη €10,50 Ένα ταξίδι, όχι στην πόλη, αλλά ένα ταξίδι της ψυχής. Κεντρικό θέμα της ιστορίας είναι η προσπάθεια των ηρώων να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματά τους, περνώντας μέσα από τις συμπληγάδες της καθημερινότητας. Νομίζουν ότι ζουν αληθινά, αλλά στην πραγματικότητα ζουν μια ζωή σε κώμα και το τραγικό είναι ότι δεν το έχουν καν αντιληφθεί.

ςελ. 98, τιμη €11,56 «Εάν το είχαμε εφεύρει, όλα θα είχαν νόημα. Εάν υπήρχε, θα υπήρχε ελπίδα. Εάν το είχαμε γυρέψει, όλα θα ήταν δρόμος. Και αν το βρίσκαμε, θα λύναμε το αίνιγμα. Θα είχε άρει τη θνητότητα, δεν θα βιώναμε την απώλεια στον έρωτα, το απόλυτο θα έβρισκε σχήμα και πρόσωπο και εμείς δεν θα ήμαστε μονάχα ένας σβόλος χώμα».

4/19/10 12:42 PM

46BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ISBN ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Απελευθέρωση αρτουρ σνιτσλερ μτφρ. μαρια ρουςςου τόπος 2010 ςελ. 352, τιμη €23,90 Ο βαρόνος Γκ έ ο ρ γ κ φον Βέργ κ ε ν τ ι ν, ταλαντούχος μουσικός και λάτρης της καλής ζωής, δημιουργεί ερωτική σχέση με τη δασκάλα μουσικής Άννα Ρόζνερ. Όταν ο Γκέοργκ μαθαίνει ότι η Άννα είναι έγκυος, έρχεται αντιμέτωπος με ανάμεικτα συναισθήματα. Το πρώτο μυθιστόρημα του συγγραφέα. Η κεντρική ιστορία, που ξετυλίγεται στην κοσμική Βιέννη των αρχών του 20ού αιώνα, έχει την πιθανή της έμπνευση στην ερωτική σχέση του με την τραγουδίστρια Marie Reinhard.

Ρέκβιεμ για μια φίλη ραϊνερ μαρια ρίλκε μτφρ. ιωαννα αγγελακη κ.ά. παπυρος 2010 ςελ. 80, τιμη €8,00 To 1900 o Ράινερ Μαρία Ρίλκε συναντά τη ζωγράφο Πάουλα Μόντερσον-Μπέκερ στην αποικία καλλιτεχνών Βορπσβέντε και

συνδέεται αμέσως μαζί της με μια π ο λ ύ δυνατή φιλία. Το 1907 η ζωγράφος πεθαίνει απρόσμενα πάνω στη γέννα του πρώτου της παιδιού σε ηλικία μόλις 31 ετών. Ο Ρίλκε θα γράψει γι' αυτήν έναν χρόνο μετά, στο Παρίσι, το Ρέκβιεμ για μια φίλη. Ο ποιητής αναθυμάται, θρηνεί, συνομιλεί με τη νεκρή φίλη.

νηθούν στο σήμερα ως λυκάνθρωποι, ερωτευμένοι και πάλι με την ίδια γυναίκα. Η Λ. Τζ. Σμιθ έχει γράψει περισσότερα από είκοσι βιβλία για νέους, πολλά από τα οποία έχουν βρεθεί στη λίστα των ευπώλητων της εφημερίδας «New York Times». Τα αγαπημένα θέματά της είναι ο έρωτας, η φαντασία και ο… φόβος.

Πώς να χάνεις για να μη χάνεις ρεμπεκα χονελ μτφρ. εφη καλλιφατιδη ωκεανιδα 2010 ςελ. 317, τιμη €16,00

Vampire Diaries Το ξύπνημα λ. τζ. σμιθ μτφρ. ευηνελλα αλεξοπουλου ςελ. 232, τιμη €15,00 Στην Ιταλία της Αναγέννησης, δυο αδέλφια ερωτεύονται μια νεαρή βρικόλακα που δίνει και στους δύο το αίμα της. Τυφλωμένα από τη ζήλια, αλληλοσκοτώνονται, για να ξαναγεν-

Τραυματισμένη από τις απώλειες της παιδικής της ηλικίας, η Λουίζ παίρνει το όνομα της νεκρής μητέρας της και ξεκινάει να βρει τον Νίκολας, τον άνθρωπο που πάντα θεωρούσε υπεύθυνο για τον θάνατό της. Μεσόκοπος πια, σύζυγος και πατέρας, ο Νίκολας ζει στοιχειωμένος από τα γεγονότα του παρελθόντος, τότε που είχε έναν παράνομο, καταστροφικό και εντέλει τραγικό δεσμό με τη

μητέρα της Λουίζ. Η Ρεμπέκα Κόνελ ζει στο Λονδίνο. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στην Οξφόρδη και έχει δουλέψει στην Τηλεόραση.

Ο εξεταστής ian irvine μτφρ. κωςτας γερογιαννης φανταςτικος κοςμος 2010 ςελ. 409, τιμη €21,90 Ύσ τ ε ρ α από τη «Γεωμάντιδα» και τον «Τετράρχη», αυτό είναι το τρίτο μέρος του έπους του Ian Irvine, κυκλοφόρησε πριν τις γιορτές του Πάσχα. Χαθείτε, για μία ακόμη φορά, σε έναν πολυσυλλεκτικό, πρωτότυπο κόσμο όπου η επιβίωση είναι πολυτέλεια. Ο κόμβος είχε αποσυντονιστεί, η μάχη είχε χαθεί. Τώρα, τα λεφούσια των λυρίγκων ξεχύνονται από τους πισσώδεις λάκκους του Σνίζορτ, πέφτοντας πάνω στους επιζώντες, αφανίζοντάς τους μέχρι τον τελευταίο. […] Για τους λάτρεις του φανταστικού…

ΔΟΚΙΜΙΑ KAI ΑΛΛΑ Δομική ανθρωπολογία claude levi-strauss mτφρ. θοδωρος παραδελλης kεδρος 2010 ςελ. 488, τιμη €30,00 Σε αυτή τη συλλογή δοκιμίων ο LeviStrauss σκιαγραφεί το πεδίο της ανθρωπολογίας ως επιστήμης, παρουσιάζοντας αναλυτικά το μοντέλο του δομισμού στις ανθρωπολογικές έρευνες. Συγκρίνει ανθρωπολογικές θεωρήσεις, θέτει ζητήματα μεθοδολογίας και θεωρητικής ερμηνείας, στοχάζεται ως προς τη θέση και τη συμβολή της ανθρωπολογίας στις κοινωνικές επιστήμες, καταδεικνύοντας παράλληλα τη σύνδεσή της με άλλους γνωστικούς κλάδους, όπως η ιστορία, η γλωσσολογία και η κοινωνιολογία.

Η τέταρτη ρομφαία Η ιστορία του Αμπιμαέλ Γκουσμάν και του

44_47_isbn.indd 46

«Φωτεινού Μονοπατιού» σαντιαγκο ρονκαλιολο μτφρ. μαργαριτα μπονατςου καςτανιωτης 2010 ςελ. 258, τιμη €15,75 Σχεδόν 70.000 ήταν οι νεκροί του πολέμου ανάμεσα στο τρομοκρατικό κίνημα «Φωτεινό Μονοπάτι» και στο κράτος του Περού τις δεκαετίες του '80 και του '90. Υπεύθυνο για περισσότερα από τα μισά θύματα που μετρήθηκαν εκείνη την εποχή, το «Μονοπάτι» υπήρξε η πιο θανατηφόρα αντάρτικη οργάνωση στην ιστορία της αμερικανικής ηπείρου. Ο Αμπιμαέλ Γκουσμάν, ο άνθρωπος που καθοδήγησε όλη αυτή τη βία και ο οποίος θεωρούσε τον εαυτό του ως την «τέταρτη ρομφαία» του διεθνούς κομμουνισμού μετά τον Λένιν, τον Στάλιν και τον Μάο, δεν έφερε όπλα. Δεν είχε καμία υποστήριξη από ξένες κυβερνήσεις. Δεν

πήγαινε καν στο πεδίο της μάχης. Για δώδεκα όμως ολόκληρα χρόνια, πίσω από ένα γραφείο, οπλισμένος με μια άκαμπτη ιδεολογία, προσπαθούσε να ελέγξει μια ολόκληρη χώρα. Η ιστορία του αποτελεί ένα ανατριχιαστικό παράδειγμα της καταστροφικής δύναμης των ιδεών.

Η αδικία που πληγώνει δημητρησ καραγιαννησ αρμος 2010 ςελ. 276, τιμη €16,00 Μέσα από αυτό το βιβλίο ο γνωστός ψυχοθεραπευτής μάς εισάγει στα βαθύτερα αίτια της κατάθλιψης, ως αποτέλεσμα της αίσθησης αδικίας. Τραύματα από το παρελθόν, ματαιώσεις προσδοκιών, απογοητεύσεις από πρόσωπα δημιουργούν το πλαίσιο που πνίγει την ύπαρξη και αφαιρούν το δικαίωμα στην αυθεντική χαρά. Είναι η αισιόδοξη θέαση

απεγκλωβισμού, όπου η συγχώρηση δεν αποτελεί ηθική επιταγή.

Αλφαβητάρι της καρδιάς μatthew johnstone, james kerr mτφρ. φωτεινη πιπη διοπτρα 2010 ςελ. 112, τιμη €13,06 Μια μαγευτική και διαφωτιστική περιπλάνηση ανάμεσα στα καλά και στα άσχημα της ανθρώπινης ύπαρξης - στις ελπίδες και τους φόβους μας, στα δυνατά και αδύνατα σημεία μας, στα «πάνω» και στα «κάτω» μας. Το βιβλίο, χρησιμοποιώντας τα γράμματα της αλφαβήτου και ξεκινώντας από το Α, αντιστοιχεί σε κάθε γράμμα τα θετικά στοιχεία ενός ανθρώπου.

Δεν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν κι άλλοι νικοσ σιδερησ

4/19/10 12:42 PM

BOOKPRESS 47

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 μεταιχμιο 2010 σελ. 282, τιμη €15,00 Κάθε άνθρωπος, κάθε μέρα, συναντά εκδηλώσεις ενός ιδιότυπου εγωκεντρισμού. Στο πλαίσιο μιας ανθρώπινης σχέσης, κάποιος να φέρεται δίχως να λογαριάζει τον άλλον. Να παραβλέπει την πρωταρχική πραγματικότητα, που είναι ότι στην ανθρώπινη σχέση δεν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν κι άλλοι! Η καλλιέργεια της ανθρώπινης σχέσης έχει βάση την επίγνωση, άξονα τη συναισθηματική ευθύνη και οδηγό δυο πράγματα απλά: Σεβασμό κι εναρμόνιση - μαζί με μια σωτήρια δόση χιούμορ.

Αγαπημένη μου ψυχούλα: Επιστολές στη σύζυγό του Ελφρίντε μαρτιν χαϊντεγκερ μτφρ. ιακωβοσ κοπερτι εκκρεμεσ 2010 σελ. 406, τιμη €26,00 «Αγαπημένη μου ψυχούλα!», έτσι προσφωνούσε για περισσότερα από πενήντα χρόνια ο φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ τη μνηστή και

44_47_isbn.indd 47

αργότερα σύζυγό του Ελφρίντε. «...τα γράμματα που ανταλλάσσουμε εσύ κι εγώ έχουν κάτι απόλυτο, όσο δεν μπορούμε ακόμη να πραγματοποιήσουμε τις συνθήκες μιας ανεμπόδιστης ζωής με ζωντανή εγγύτητα όλες τις ώρες. Τα γράμματα είναι ένας τρόπος να είμαστε ψυχοπνευματικά μαζί, βέβαια κάπως χλωμά, αλλά από την άλλη ανεμπόδιστα και ολοκληρωμένα» της έγραφε λίγο πριν τον γάμο τους.

Ιερά Εξέταση gerd schwehoff μτφρ. hλιασ τσιριγκακησ εστια 2010 σελ. 202,τιμη €17,08 Ο Γκερντ Σβέρχοφ παρουσιάζει την πορεία της Ιεράς Εξέτασης σε όλο το τοπικό και χρονικό φάσμα: Από τον Μεσαίωνα έως τους νεότερους χρόνους, με κύριους σταθμούς τη μεσαιωνική παπική Ιερά Εξέταση και την ισπανική και ρωμαϊκή (Sanctum Officium) εκδοχή της κατά τους νεότερους χρόνους. Κατευθυντήριες αρχές του παραμένουν ο διαχωρισμός μύθου

και πραγματικότητας και ο σεβασμός της ιστορικής αλήθειας, προκειμένου για ένα φαινόμενο με πολύμορφες θρησκευτικές και πολιτικές προεκτάσεις.

Αναγνωστικά δικαιώματα Λινα Πανταλεων Πολισ 2009 ΣΕΛ. 608,ΤΙΜΗ €25,12 Στις τριάντα βιβλιοκρισίες του τόμου, δημοσιευμένες στο περιοδικό «Νέα Εστί» την τελευταία τριετία (Μάρτιος 2006-Σεπτέμβριος 2009) γίνεται λόγος για βιβλία των Σωτήρη Δημητρίου, Δημήτρη Νόλλα, Μαρίας Μήτσορα, Νίκου Χουλιαρά, Φαίδωνα Ταμβακάκη, Κώστα Βούλγαρη, Κλαίρης Μιτσοτάκη, Γιώργου Μπράμου, Μένη Κουμανταρέα, Ιωάννας Καρυστιάνη, Σώτης Τριανταφύλλου, Σάκη Σερέφα, Άντζελας Δημητρακάκη, Αύγου-

στου Κορτώ, Δημήτρη Γκιώνη, Β.Χ. Κωνσταντίνου, Τάκη Σπετσιώτη, Δημήτρη Τζιόβα, Παύλου Μάτεσι, Κωστή Γκιμοσούλη, Μιχάλη Μακρόπουλου, Δημοσθένη Κούρτοβικ κ.ά.

Η τέχνη της γραφής συλλογικο επιμ. αρησ μαραγκοπουλοσ τοποσ 2010 σελ. 275, τιμη €19,90 Δέκα κορυφαίοι συγγραφείς αποκαλύπτουν τα μυστικά της τέχνης τους στο «Paris Review»: Τ. Σ. Έλιοτ, Τρούμαν Καπότε, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Σολ Μπέλοου, Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Γκρέιαμ Γκριν, Ουίλιαμ Φόκνερ, Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Χάρολντ Μπλουμ.

Δικτυωμένος εαυτός ντεϊβι γουαϊντερ μτφρ. βασιλειοσ δρολιασ τοποσ 2010 σελ. 325, τιμη €17,00 Εκατομμύρια άνθρωποι δαπανούν μεγάλος μέρος της καθημε-

ρινότητάς τους στο διαδίκτυο. Το We b 2 και τα δημοφιλή κ ο ιν ω ν ι κά δίκτυα έχουν διαμορφώσει μια πραγματικότητα όπου το χρώμα, η φυλή, το έθνος, η σωματική κατάσταση, η ηλικία και η ιστορία του κάθε χρήστη έχουν μικρή έως καθόλου αξία μπροστά στην κυρίαρχη κατάσταση της online δικτύωσης. Το βιβλίο απαντά απλά και καθαρά σε ερωτήματα που αφορούν αυτό τον δικτυωμένο εαυτό.

Ναύαρχος Νίκος Παππάς κωστησ γκορτζησ μπατσιουλασ 2010 σελ. 296, τιμη €16,90 Ο Νίκος Παππάς ήταν ένας από τους πρωτεργάτες στο Κίνημα του Ναυτικού το οποίο εκδηλώθηκε τον Μάιο του 1973 και αποτέλεσε τη σημαντικότερη αντίσταση κατά της Χούντας ως

τότε. Το Κίνημα οργανώθηκε με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας και συμμετείχαν, εκτός από αξιωματικούς του Πολεμικού ναυτικού, και αξιωματικοί από την Αεροπορία και τον Στρατό. Ο Νίκος Παππάς ήταν κυβερνήτης στο αντιτορπιλικό «Βέλος».

Ανθρώπινη κατάσταση και κοινωνική δικαιοσύνη θεοδωροσ λιανοσ gutenberg 2009 σελ. 292, τιμη €13,71 Όλοι οι άνθρωποι επιδιώκουν την ευτυχία. Σ' όλες τις εποχές και σ' όλα τα μέρη του κόσμου, οι πράξεις των ανθρώπων είχαν ως βασικό στόχο την αναζήτηση και την κατάκτηση της ευτυχίας. Εντούτοις, παρά την πάροδο χιλιάδων ετών ανάπτυξης, επιτυχιών, τεχνολογικών θαυμάτων και πειραματισμών με διάφορα κοινωνικά συστήματα, είναι αμφίβολο αν η ανθρωπότητα βρίσκεται στον σωστό δρόμο προς την ειρηνική διαβίωση και την ευτυχία.

4/19/10 12:42 PM

press

σινεµά • gadgets • εικαστικά • news • απόψεις • culture clubbing //////////////////////////////////////////////////////////////////////

48BOOKPRESS

Άλµα

ο έργο της Αµερικανίδας φω-

Αµπούλεςτογράφου βρόµας. Ναν Γκόλντιν είναι

«Joey as Marilyn, St Moritz Hotel, NY», έργο της Nan Goldin.

48_49_multipress.indd 48

γνωστό για πάνω από τρεις δεκαετίες. Η επικαιρότητα των εικόνων της δεν αφήνει όµως αδιάφορο το βλέµµα του θεατή που έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή µε τις ζωές που ο φακός της απαθανατίζει. Παρά το γεγονός ότι η σκληρή-ακατέργαστη αισθητική των φωτογραφιών της υιοθετήθηκε τα περασµένα χρόνια από τη διαφήµιση, τη µόδα και τα νέα ρεύµατα του ανεξάρτητου αµερικανικού σινεµά, τα στιγµιότυπα που µας χαρίζει στην πρόσφατη δουλειά της ανοίγουν την καταπακτή µιας καθηµερινότητας τόσο οικείας και ταυτό-

4/19/10 11:48 AM

Οαόρατοςσυγγραφέας Η Σώτη Τριανταφύλλου κάνει σκέψεις για την ταινία του Πολάνσκι διαβάζοντας παράλληλα το βιβλίο του Harris στο οποίο βασίζεται.

ν η µύτη της Κλεοπάτρας ήταν κοντύτερη, το πρόσωπο της γης θα είχε αλλάξει...» γράφει ο Μπλαίζ Πασκάλ εµπνέοντας ένα ολόκληρο λογοτεχνικό είδος που βασίζεται στην εναλλακτική ιστορία, στη µικροϊστορία, στην histoire contrefactuelle. Με τη σειρά της, η τελευταία βασίζεται στην ιδέα ότι τα άτοµα και όχι οι «νοµοτέλειες» ή οι µεγάλες δυνάµεις του χρόνου ορίζουν την πορεία των γεγονότων. Έτσι, στο βιβλίο του Robert Harris «The Ghost» –γραµµένο σε µέτρια πρόζα: οι παροµοιώσεις είναι κάπως φτηνιάρικες· παρατηρούνται κάµποσες υφολογικές υπερβολές– ένας πρώην Βρετανός πρωθυπουργός µε επιλήψιµο πολιτικό παρελθόν προσλαµβάνει έναν επαγγελµατία συγγραφέα για να γράψει την αυτοβιογραφία του: Γιατί παίρνει µια τέτοια απόφαση ένας πολιτικός που έχει τόσα να κρύψει; Και πώς µπορεί να συναρµολογηθεί ένα θρίλερ µε σεναριακό πρότυπο σαν εκείνο στο «Αδιέξοδο» (Roger Donaldson, 1987) ή στο «State of Play» (Kevin MacDonald, 2009) από το απλό και τετριµµένο γεγονός ότι ένας Βρετανός πρωθυπουργός κατηγορείται για εγκλήµατα πολέµου; ∆εν µπορεί· η πλοκή είναι ισχνή· αποκτά βάρος µόνον επειδή ο Robert Harris διηγείται µια ιστορία που θα µπορούσε να είναι εκείνη του Tony Blair: αν ο Blair αποφάσιζε να γράψει τα αποµνηµονεύµατά του, αν προσλάµβανε ghost writer, αν ο ghost writer ανακάλυπτε ότι τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται ή ότι όλα είναι ακριβώς όπως φαίνονται. Το σκηνικό είναι ένα νησί στον Ατλαντικό: το Martha's Vineyard µοιάζει µε το Ζυλτ της Γερµανίας επειδή είναι το Ζυλτ της Γερµανίας – ο Πολάνσκι έκανε τα γυρίσµατα στη Βόρεια Θάλασσα· το ότι στις ΗΠΑ είναι persona non grata κατέληξε

πλεονέκτηµα για µια κινηµατογραφική ατµόσφαιρα όπου συµβαίνουν παράξενα δυστυχήµατα, ακούγονται µισόλογα (ο 94χρονος Eli Wallach εµφανίζεται σαν την Πυθία) και αποκρύπτονται επικίνδυνα µυστικά. Ο Πολάνσκι κινηµατογραφεί µε φετιχιστικό ενθουσιασµό την έπαυλη του Adam Lang (ο Pierce Brosnan παραείναι εµπορικός σταρ για έναν τέτοιο ρόλο) στην έρηµη παραλία που µοιάζει µε µεταφορά για την πολιτική του αποµόνωση. Ολόκληρη η ταινία µοιάζει «µεταφορική»: η οµίχλη και η καταρρακτώδης βροχή του εξωτερικού χώρου διαδέχονται την ευταξία και την ηλεκτρονική επιτήρηση του τευτονικού εσωτερικού (ο οποίος προκαλεί στον θεατή ένα είδος άνετης κλειστοφοβίας)· η απειλή της τραγωδίας εκφράζεται κάθε τόσο µε ψήγµατα χιούµορ, µε την

Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται ή όλα είναι ακριβώς όπως φαίνονται. έµµονη/παρανοϊκή ιδέα του «ξένου» και της επικράτησης του Κακού, της «υπερδιάχυσης», της banalité του. Εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας, µηχανορραφίες της CIA, πολιτικές δολοφονίες, συνωµοσίες... Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται ή όλα είναι ακριβώς όπως φαίνονται: η εικόνα ενός εγκαταλελειµµένου αυτοκινήτου στο πορθµείο, κάτω από τον γκρίζο ουρανό... Τι συνέβη άραγε στον οδηγό; H φωτογραφία του Pawel Edelman – που συνεργάστηκε µε τον Αντρέι Βάιντα στο «Κatyn» και µε τον Πολάνσκι στον «Πιανίστα»– δηµιουργεί περισσότερο κλίµα µελαγχολίας και µοναξιάς παρά

σασπένς· ο θεατής, µιας και παρακολουθεί στην οθόνη τη διασκευή ενός roman à clef «ξέρει» τι θα συµβεί, ή τι θα µπορούσε να συµβεί – αν η Κλεοπάτρα είχε κοντύτερη µύτη. Ο στόχος δεν είναι ένα πολιτικό θρίλερ σαν εκείνα της δεκαετίας του '70 (λ.χ. «Υπόθεση Πάραλλαξ», «Tρεις µέρες του Κόνδορος», όπου, από µόνο του το µοντάζ δηµιουργούσε αίσθηµα αγωνίας), αλλά ένα ειρωνικό, υπαρξιακό δράµα, όπου όλοι είναι λίγο ή πολύ ένοχοι και όπου όλοι έχουν τα δίκια τους. Ο θεατής δεν εκπλήσσεται: µεταξύ άλλων ξέρει ότι τα υψηλότερα κλιµάκια της εξουσίας συντίθενται από στρώµατα καιροσκοπίας, ψεύδους, διαφθοράς και υπολογιστικής σεξουαλικότητας. Παρ' όλ' αυτά, εκτός από κινηµατογραφικό παιχνίδι, εκτός από «τούρτα» στην παράδοση του Άλφρεντ Χίτσκοκ, η ταινία θίγει δυοτρία ζητήµατα που απασχολούν τον σκηνοθέτη: τον ρόλο των ΗΠΑ στον κόσµο (και το πώς «παρασύρουν» άλλες κυβερνήσεις), τη δηµοκρατική ευθύνη του «απλού» πολίτη· στην περίπτωση αυτή του άσηµου και αφανούς επαγγελµατία συγγραφέα. Τι οφείλει να κάνει, και τι µπορεί να κάνει, ο πολίτης µπροστά στον λαβύρινθο της εξουσίας; Ο Πολάνσκι έχει κάθε λόγο να επιτίθεται στις αµερικανικές αρχές: εκτός από τις γενικές αιτίες, έχει µια σειρά από προσωπικές. Ενώ ο Harris επιτίθεται στην αµερικανική ηγεµονία διαµαρτυρόµενος ότι η Βρετανία χάνει την πρωτοβουλία της, ο Πολάνσκι εικονογραφεί ένα ευρύτερο πολιτικό και πολιτισµικό τοπίο: ο κόσµος είναι ψυχρός, οµιχλώδης· µια έρηµος αισθηµάτων· γελάς, γνωρίζεις τη φιλία και χαίρεσαι τον έρωτα κλέβοντας σύντοµες στιγµές· ακόµα και στις πιο στοιχειώδεις πράξεις καραδοκούν επαίσχυντα κίνητρα. Αν είσαι φάντασµα, όπως ο ghost writer, ίσως γλιτώσεις τον πυροβολισµό και τον θάνατο.

στη φωτιά χρονα τόσο ανοίκειας – στην πραγµατικότητα, οι σκηνές είναι οικείες, σαν να ανακαλύπτει κανείς το οικογενειακό του άλµπουµ, να θυµάται τα παιδικά του χρόνια, τα ρούχα και τα

εικαστικά

ΚΩΣΤΗΣ ΣΤΑΦΥΛΑΚΗΣ

παιχνίδια που του έδιναν οι γονείς του, τις οικογενειακές παρέες και τις διακοπές. Κι όµως, όσο πιο πολύ οι εικόνες πλησιάζουν στις δικές µας ανα-

48_49_multipress.indd 49

µνήσεις, τόσο πιο ανοίκειες γίνονται, σαν να έζησε κάποιος άλλος στη θέση µας. Τούτη η ψευδαίσθηση είναι ίσως το πιο σκοτεινό σηµείο κάθε ρεαλισµού. Το «Fire Leap» είναι µια σειρά από slides που θα δείτε κατεβαίνοντας στο υπόγειο της γκαλερί Rebecca Camhi (Λεωνίδου 9, Μεταξουργείο, µέχρι τις 29 Μαΐου). Φωτογραφίες µωρών και παιδιών σε µια ανέµελη πάλη µε τον εξωτερικό κόσµο. Μια παιδική χορωδία τραγουδά στο φόντο «Ground control to Major Tom…», προσδίδοντας µια ειρωνική χροιά στην ξέφρενη παιδικότητα

και προειδοποιώντας ίσως για την ανώµαλη προσγείωση στην εφηβεία και στην ενηλικίωση.

χρήση των φωτεινών πηγών της ίδιας της πόλης και η λογική του µη σκηνοθετηµένου στιγµιότυπου στοιχειοθετούν µια φωτογραφική γλώσσα που, µαζί µε αυτή του Larry Clark, χαρακτηρίστηκε ρεαλιστική – υπόδειγµα ενός σύγχρονου κοινωνικού ρεαλισµού. Ειδικά στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η Γκόλντιν ζούσε στη Νέα Υόρκη και αποτύπωνε την άνοδο του new

wave, τη χρήση ναρκωτικών, την υποκουλτούρα των γκέι και των τρανσέξουαλ. Οι εικόνες συγκεντρώθηκαν στο κλασικό της έργο «The Ballad of Sexual Dependency», µια ωµή προβολή slides που σήµερα πια µετρούν περίπου τα 690 και παρουσιάζουν σκηνές απελευθέρωσης, µοναξιάς, κακοποίησης, ερωτικού αδιεξόδου, κοινωνικών συµβάσεων, αλκοολισµού και καβγάδων. Άνθρωποι που καπνίζουν πάνω σε κρεβάτια, άνθρωποι που χτυπούν ηρωίνη, και η ίδια η καλλιτέχνις κακοποιηµένη µε βουλωµένα µάτια. Όλα συµβαίνουν στο στενό της περιβάλλον, σαν σελίδες στο προσωπικό της ηµερολόγιο – για µια στιγµή νοµίζουµε πως είναι το δικό µας.

4/19/10 11:49 AM

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 press////////////////////////////////////////////////

Φρέσκο αίµα • Περιµένω τη σειρά µου σ’ ένα µικρό νο-

tempo

ΦΟΙΒΟΣ ΚΑΡΖΗΣ

Ε-book στα πανεπιστήµια

υµβαίνει κάθε άνοιξη. Τα πρωτοσέλιδα γεµίζουν από αριθµούς µε εισακτέους στα πανεπιστήµια. Οι φιλοκυβερνητικές εφηµερίδες ενθουσιάζονται επειδή οι πάντες θα βρουν µια θέση στον ήλιο της ανώτατης εκπαίδευσης – και θα εξασφαλίσουν έτσι αναβολή από τη στράτευση και φοιτητικό πάσο για τα λεωφορεία, που είναι τα µόνα βέβαια εφόδια που παρέχουν οι (υπό κατάληψη) σχολές. Οι αντιπολιτευόµενες θρηνούν για εκείνους που, µε πολύ φιλότιµη προσπάθεια, καταφέρνουν να γράψουν κάτω από το τίποτα και µένουν εκτός νυµφώνος, αφήνοντας άδειες θέσεις στα ΤΕΙ και άδειες γκαρσονιέρες στην επαρχία. Και τον Σεπτέµβριο θα βρεθούν στα αµφιθέατρα, ενώ προς τα τέλη του χρόνου στις πρώτες ουρές για το περίφηµο «δωρεάν βιβλίο». Που όλο καταργείται και πάντοτε εδώ είναι. Και τα προηγούµενα χρόνια µπορούσε να µιλήσει κανείς για τις αιώνιες αγκυλώσεις των δηµόσιων µηχανισµών και για τα συµφέροντα των εµπλεκοµένων στο σύστηµα συγγραφής, έκδοσης και διακίνησης των πανεπιστηµιακών συγγραµµάτων. Αλλά και φέτος. Η χώρα συνολικά βρίσκεται σε δραµατικό οικονοµικό αδιέξοδο. Η παιδεία ακόµη χειρότερα, τα πανεπιστήµια στο µη περαιτέρω. Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να συνεχιστεί η χρηµατοδότηση της διανοµής συγγραµµάτων για µία ακόµη χρονιά, όταν ανήµερα τα προηγούµενα Χριστούγεννα οι πωλήσεις του ηλεκτρονικού βιβλίου της Amazon και του Kindle ξεπέρασαν τις πωλήσεις των παραδοσιακών χάρτινων βιβλίων; Όταν συνολικά έχουν πουληθεί περισσότερα από τρία εκατοµµύρια Kindle µόνον, χωρίς να υπολογίζονται οι δεκάδες άλλες συσκευές e-readers. Όταν υπάρχουν ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία όχι µόνο σε εξωτικά υπερατλαντικά µέρη, αλλά παντού, όπως και στην ελληνική αγορά του διαδικτύου. Μια συσκευή ηλεκτρονικής ανάγνωσης βιβλίων κοστίζει σήµερα περίπου 200 ευρώ – και ένας φοιτητής στη διάρκεια των σπουδών του παίρνει µε το σηµερινό σύστηµα όχι λιγότερα από 30-40 βιβλία. Ακόµη και αν ήθελε κανείς να συζητήσει το θέµα του ενός συγγράµµατος (έστω ως απολίθωµα που θα φύγει µε τη σβούρα και όχι µε το σφυρί), οι καθηγητές µπορούν να εξακολουθήσουν να εισπράττουν τα δικαιώµατα για τα downloads των βιβλίων τους. Είναι φανερό πως η σχέση αρχικής επένδυσης που απαιτείται µε τον χρόνο απόσβεσης καθιστά εξωφρενική κάθε άλλη καθυστέρηση. Η τεχνολογία λύνει εύκολα και φτηνά το πρόβληµα των πανεπιστηµιακών βιβλιοθηκών, που ποτέ δεν µπόρεσε να φτιάξει η Ελλάδα.

50_51_amada_leukoma.indd 50

σοκοµείο, σε µια µικρή σουηδική πόλη. Οι γιατροί είναι σχολιαρόπαιδα µε άσπρες ποδιές, σαν αποσβολωµένοι βοηθοί χασάπη. Καταλαβαίνεις ότι µεγάλωσες, σκέφτοµαι, όταν οι γιατροί στα δηµόσια νοσοκοµεία είναι νεότεροι από σένα. Σηµειώνω αυτή τη σκέψη στη πίσω πλευρά της αιµατολογικής µου εξέτασης. Ίσως χρειαστεί. Μερικές φορές ολόκληρες ιστορίες ξεπηδούν από τέτοιες τυχαίες σκέψεις. • Η σειρά µου αργεί, κι έτσι βυθίζοµαι πάλι στην «Αγανάκτηση» του Φίλιπ Ροθ (µτφρ. Α. ∆ηµητριάδη, εκδόσεις Πόλις). Με τον Ροθ συµβαίνει ένα περίεργο πράγµα: πότε µου αρέσει πολύ και πότε καθόλου. Μερικές φορές µού φαίνεται υπερβολικά ανδροπρεπής, ακόµη και σεξιστής – και τότε δεν µπορώ ν’ ασχοληθώ µαζί του. Είναι σαν να µιλάς µ’ έναν άντρα που σε κοιτάζει στο στήθος. • Στην «Αγανά-

κτηση» έχει υποχωρήσει η ωραιοπαθής του επιθετικότητα. Ο Ροθ διηγείται την ιστορία του Μάρκους Μέσνερ, ενός

Σπίτι από φύλλα AΜAΝΤΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

αριστούχου µαθητή από το Νιούαρκ, που, για να αποφύγει τον υπερπροστατευτικό πατέρα του, αποφασίζει να φοιτήσει σ’ ένα πανεπιστήµιο του Οχάιο. Εβραίος και ο ίδιος, έχει να αντιµετωπίσει τις εβραϊκές αδελφότητες, την υποχρέωση ν’ ανήκει κάπου, τον καταναγκαστικό εκκλησιασµό κι έναν κοσµήτορα που τον καταδιώκει για ιδεολογικούς λόγους. Το τίµηµα που θα πληρώσει επειδή αγανακτεί, επειδή αρνείται να συµπορευτεί και να λουφάξει, είναι η ίδια του η ζωή. 1951. Μια οβίδα τού

λιώνει το κεφάλι στον πόλεµο της Κορέας.

οι στιγµές που η ζωή του ήρωα διασταυρώνεται µε κάτι που έχω ήδη σκεφτεί ή έχω ζήσει χωρίς να το θεωρώ αξιοµνηµόνευτο. Όταν ο Μάρκους περιγράφει τις ανατριχιαστικές εργασίες στο κρε-

τος: σε στέλνει πίσω, στο χωριό σου, στην ιστορία σου, ενώ βρίσκεσαι σ’ ένα νησί του ευρωπαϊκού Βορρά και διαβάζεις µια ιστορία που διαδραµατίζεται στην αµερικανική επαρχία. • Επιστρέφοντας στο Βερολίνο, προσγειώθηκα στον πλανήτη Ελένε Χέγκεµαν. Έγραψε στα 16 της το µυθιστόρηµα «Axolotl roadkill» (εκδόσεις Ullstein), µια εποποιία των ναρκωτικών, της κουλτούρας των βερολινέζικων κλαµπ και της δύσκολης εφηβείας. Κι έγινε (ροκ) σταρ σε µία µέρα. Ένα κοµµάτι του παζλ είναι η κλοπή αποσπασµάτων από το µπλογκ ενός ηρωινοµανούς που πολύ συζητήθηκε στους λογοτεχνικούς κύκλους. Πάντως, η Χέγκεµαν ήταν υποψήφια για το βραβείο Λάιµπτζιχ. • Αναρωτιέµαι: Γιατί µας αρέσουν τόσο πολύ οι ιστορίες µε νεαρούς ήρωες; Παιδιά, φοιτητές ή, έστω, ενήλικες που αρνούνται να µεγαλώσουν; Είναι µια µορφή παιδι-

οπωλείο του πατέρα του, θυµάµαι αυθόρµητα τα κανιβαλιστικά φαγητά που τρώγαµε στην Αθήνα, στη δεκαετία του ’70. Μοσχαροκεφαλές µε κριθαράκι. Μυαλά ποσέ. Γλώσσες ζώων. Eίναι ποτέ δυνατόν; Από πού µας ήρθαν αυτά τα φαγητά; Γιατί τα τρώγαµε; Ήταν επινοητικότητα της φτώχειας και εξαφανίστηκαν όταν γέµισε η κοιλιά µας; Μήπως ξαναέρθουν στη µόδα για µας τους νεόπτωχους; Και το σπουδαιότερο: Γιατί δεν σκέφτηκα ποτέ έως σήµερα το φαγητό των παιδικών µου χρόνων ως κοινωνικοπολιτική αξία; Μία από τις χρήσεις του µυθιστορήµα-

σµού; Νεότεροι διαβάζαµε βιβλία για να µεγαλώσουµε – οι ήρωες ήταν µεσήλικες ή φέρονταν σαν µεσήλικες. Όλος ο Χένρι Τζέιµς (εκτός από το «Τι ήξερε η Μέιζι»), ο Φλοµπέρ, ο Ζολά, ο Γιόζεφ Ροτ. Χάσαµε τα νιάτα µας διαβάζοντας για ενήλικες που µελαγχολούν, κι όσο µεγαλώνουµε, διαβάζουµε για παιδιά που αγανακτούν. • Είναι κάτι σαν το µπότοξ; Σαν τα παράξενα εφηβικά ρούχα που φορούν σήµερα οι γυναίκες; Πάντως, αν κανείς αποφασίσει να γράψει το µυθιστόρηµα της µέσης ηλικίας, ευχαρίστως του χαρίζω τη φράση που σηµείωσα στη Σουηδία: «Καταλαβαίνεις ότι µεγάλωσες όταν οι γιατροί στα δηµόσια νοσοκοµεία είναι νεότεροι από σένα».

• Στην

«Αγανάκτηση» σηµειώνω τις µικρές φράσεις που κάνουν έναν συγγραφέα να αναστατώνεται διαβάζοντας τα βιβλία άλλων συγγραφέων. Για παράδειγµα, τη λιτή περιγραφή της Ολίβιας, µιας αποχαλινωµένης –για τα µέτρα της εποχής– φοιτήτριας που ερωτεύεται ο Μάρκους. Τι του αρέσει πάνω της; Η χωρίστρα της. Ο τρόπος που κουνάει το πόδι της πέρα-δώθε ενώ διαβάζει στη βιβλιοθήκη.

• Στα µυθιστορήµατα µε συναρπάζουν

4/19/10 11:50 AM

////////////////////////////////////////////////////////////////////

BOOKPRESS51

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

αθώς φυλλοµετρούσα µια ανθολογία αµερικανικών πεζών ποιηµάτων («Great American Prose Poems», επιµ. David Lehman, Scribner Poetry, Νέα Υόρκη 2003), στάθηκα στο αυτοβιογραφικό ποίηµα «Περί της σάρκας και του πνεύµατος» της Κινεζοαµερικανίδας ποιήτριας Wang Ping (1957- ), το οποίο µε εντυπωσίασε και για το άµεσο, αφοπλιστικό και άκρως ειρωνικό ύφος µε το οποίο αφηγείται ένα επώδυνο θέµα (τη θέση της γυναίκας στην κινεζική κοινωνία) και για τον δραστικό τρόπο µε τον οποίο µορφοποίησε το υλικό της. Το παραθέτω µεταφρασµένο χωρίς άλλα σχόλια. «Ήµουν παρθένα ως τα 23. Μετά είχα στα κρυφά πολλούς εραστές - ταυτόχρονα. Στην Κίνα, αν κάποιος συλληφθεί να βλέπει πορνό, καταδικάζεται σε θάνατο, ενώ από την άλλη µπορεί να αγοράσει δωρεάν προφυλακτικά και αντισυλληπτικά από οποιοδήποτε εµπορικό κατάστηµα. Αυτά λέει ο νόµος. Όταν η µητέρα µου µού χάρισε τον πρώτο στηθόδεσµο (τον είχε φτιάξει η ίδια), έβαλα τις φωνές και έτρεξα στον κήπο. Εκείνη τον έκοψε σε µικρά κοµµάτια, γιατί ήταν πολύ στενός για το δικό της στήθος. Για 800 χρόνια τα δεµένα πόδια των γυναικών αποτελούσαν ό,τι πιο ωραίο και ερωτικό για τους Κινέζους άντρες. ∆εν έδιναν καµία σηµασία στα βυζιά και στα οπίσθια. Αυτοί ποθούσαν τους δύο ‘‘χρυσούς λωτούς’’ που δεν ξεπερνούσαν τις τρεις ίντσες. Θα πρέπει να ήταν τρελοί ή να είχαν πρόβληµα µε την όσφρησή τους. Τα πόδια της γιαγιάς µου, τυλιγµένα µε πανιά µέρα νύχτα, µύριζαν σαν ψόφιο ψάρι. Η κωλοτρυπίδα στα κινέζικα: το µάτι της πορδής. Μια κοπέλα που είναι ανύπαντρη στα 25 της αποτελεί πρόβληµα για τους γονείς της. Μια κοπέλα που είναι ανύπαντρη στα 28

οικογενειακό λεύκωµα XΑΡΗΣ BΛΑΒΙΑΝΟΣ XΡΗΣΤΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

της αποτελεί πρόβληµα για τους φίλους και συναδέλφους της. Μια κοπέλα που είναι ανύπαντρη στα 30 της αποτελεί πρόβληµα για τα αφεντικά της. Μια κοπέλα που είναι ανύπαντρη στα 35 θεωρείται απ’ όλους διεστραµµένη και άξια περιφρόνησης. Η πιο ισχυρή κατάρα: γαµώ τη µάνα σου, γαµώ τη γιαγιά σου, γαµώ την προγιαγιά σου και όλες τις γυναίκες στην οικογένειά

50_51_amada_leukoma.indd 51

Περίτηςσάρκας καιτουπνεύµατος

Αυτοβιογραφικό ποίηµα της Wang Ping για την κινεζική γυναικεία σεξουαλικότητα.

σου από απαρχής κόσµου. Μια µέρα ο πατέρας µου ρώτησε τη µάνα µου αν ο νέος κόκορας που είχαµε ήταν ώριµος να ‘‘πηδήξει τον φράκτη’’, εννοώντας να ‘‘ζευγαρώσει’’. Πριν προλάβει η µάνα µου ν’ απαντήσει, είπα: ‘‘Ναι, τον είδα να πηδάει και να προσγειώνεται στην οροφή του κοτετσιού’’. Ήµουν δέκα. Οι γυναίκες αποκαλούν την εµµηνόρροια ‘‘το γέρικο φάντασµα’’, το ιατρικό βιβλίο την αποκαλεί ‘‘η περίοδος της σελήνης’’ και οι καλλιεργηµένοι λένε: ‘‘Το φεγγαρόφωτο πληµµυρίζει το χαντάκι’’. Ο πρώτος εραστής µου, αφού µε ξεπαρθένεψε, ορκίστηκε να µε παντρευτεί στην Αµερική. Είχε δύο παιδιά, µια αγράµµατη σύζυγο, και δεν τολµούσε να πάρει διαζύγιο. Μια µέρα θέλησε να µου γνωρίσει τον Κινεζοαµερικανό ξάδελφό του, ο οποίος έµενε στο ‘‘Ξενοδοχείο Πεκίνο’’. Προσπάθησε να τον πείσει να τον καλέσει στην Αµερική για να πάρει έτσι την υπηκοότητα. Εκείνος όµως κάλεσε εµένα. Αυτός είναι ο λόγος που εγώ βρίσκοµαι τώρα εδώ, ενώ ο εραστής µου επέστρεψε στη σύζυγό του και µάλλον µε καταριέται ακόµη.

«Το φεγγαρόφωτο πληµµυρίζει το χαντάκι» αποκαλούν οι λόγιοι την εµµηνόρροια. Οι Κινέζοι αγρότες αποκαλούν τις συζύγους τους: εκείνη που βρίσκεται στο σπίτι. Οι Κινέζοι διανοούµενοι αποκαλούν τις συζύγους και τις παλλακίδες τους: η κούκλα στο χρυσό σπίτι. Στο σοσιαλιστικό σύστηµα, οι σύζυγοι αποκαλούν ο ένας τον άλλο: ο εραστής µου. Η ιστορία που η γιαγιά µου δεν βαριόταν να διηγείται πάλι και πάλι ήταν αυτή ενός άντρα που ήταν αναγκασµένος να περιφέρεται στους δρόµους µ’ ένα πέος δεµένο στο µέτωπο. Αυτή ήταν η τιµωρία που του επέβαλαν οι αρχές επειδή ήταν φιλήδονος. ∆εν λέµε ‘‘ερωτεύθηκα’’, αλλά ‘‘µιλάω για έρωτα’’. Όταν έφυγα από το σπίτι, ο πατέρας µου µού είπε: ‘‘Μέχρι να γίνεις 25 µη µιλήσεις ποτέ για έρωτα’’. ∆εν τον άκουσα. Ο πρώτος µου εραστής ήταν παντρεµένος και δειλός. Ο πρώτος µου γάµος κράτησε µία εβδοµάδα. Ο σύζυγός µου µού έκανε έρωτα µία φορά και δεν τον είδα ξανά ποτέ».

4/19/10 11:51 AM

52BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΠΑΣΑΤΕΜΠΟ

+λεΞο 1

ΤΟΥ ΣΤΑΜΑΤΗ ∆ΑΓ∆ΕΛΕΝΗ

10 11 12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

4 3 2 1

Ε Ι Ρ Τ 4

10 11 12

∆εν είναι το ζώδιο που φταίει για το σφίξιµό σας, είναι το οµώνυµο ον

Το ’χω ξαναπεί, δεν είστε έτοιµοι για τα ανοιχτά πελάγη, οπότε περιοριστείτε στη σιγουριά των ιχθυοτροφείων που σας φιλοξενούν. «Θέλει αρετήν και τόλµην η ελευθερία» έγραφε ο Κάλβος, κι εσείς δεν έχετε αποδείξει ακόµη ότι διαθέτετε τις ως άνω αρετές.

52_zodia.indd 52

ΣΚΟΡΠΙΟΣ (24 Οκτ.-21 Νοεµβρ.)

ΙΧΘΥΕΣ (19 Φεβρ.-20 Μαρτ.)

Ορθώς αισθάνεστε πως τα φτερά σας αρνούνται να ανοίξουν, τα άστρα µε διαβεβαιώνουν ότι διανύετε φάση απόλυτης πτητικής

Όσο κι αν ζυγίζεστε, τα περιττά κιλά δεν πρόκειται να εξαφανιστούν από την οθόνη, αν δεν σταµατήσετε αµέσως τις δίαιτες µε κοντοσούβλια, γουρουνόπουλα και τσίπουρα. Γυρίστε το στο κουνουπίδι, στα σπαράγγια και στα λαχανάκια Βρυξελλών, και θα µείνετε έκπληκτοι από την εύνοια που θα σας δείξουν τα άστρα.

Η ψυχική σας κατάσταση θα κυµανθεί µεταξύ οργανωµένης απροσδιοριστίας και προσδιορισµένης ανοργανωσιάς. Φιλοσοφήστε τα πράγµατα και, αν βρείτε άκρη, ενηµερώστε και µένα για τα συµπεράσµατά σας. Με τρώει η περιέργεια.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ (22 Ιουν.-22 Ιουλ.)

ΖΥΓΟΣ (23 Σεπτ.-23 Οκτ.)

Υ∆ΡΟΧΟΟΣ (20 Ιαν.-18 Φεβρ.)

Good wines! (Καλά κρασιά!). Το φετινό διαστηµικό καλοκαίρι θα φέρει στην περιοχή σας πλήθος πλανητών, αστεροειδών και µετεωριτών παραθεριστών, δηµιουργώντας ένα τουριστικό κοµφούζιο, που θα καταστήσει µετέωρη κάθε πρόβλεψη. Μέχρι τότε διαβλέπω περίοδο παρατεταµένης απερισκεψίας.

Ό,τι δεν σας σκοτώνει σας κάνει πιο δυνατούς, αρκεί να καταπολεµήσετε δραστικά την παροιµιώδη δειλία, τη µνηµειώδη αναποφασιστικότητα και τη χελωνοειδή εσωστρέφεια που σας χαρακτηρίζουν εσχάτως.

∆Ι∆ΥΜΟΙ (21 Μαΐου-22 Ιουν.)

ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ (22 ∆εκ.-19 Ιαν.)

antiι-α ζώδ

«Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρµενίζετε», που λέει και η παροιµία, και οι αστρικές προβλέψεις βεβαιώνουν ότι ισχύει η δεύτερη εκδοχή. Μην απογοητεύεστε, πάντως, και στραβός να ’ταν ο γιαλός, πάλι εσείς θα πληρώνατε τη στραβοµάρα του.

1. Οµηρικός ήρωας που κατά µία εκδοχή εφεύρε το αλφάβητο. – Μέσα στο… πάρκο θα τα βρούµε. 2. Η κόρη του Λεονάτου στο σαιξπηρικό «Πολύ κακό για το τίποτα». – Γειτονικά στο αλφάβητο. – Έγραψε τον «Ύµνο στη Χαρά», που µελοποίησε ο Μπετόβεν. 3. … Στεπάνοβνα, ηρωίδα του Τσέχοφ – Έργο του Εµίλ Ζολά. 4. Παλιά ραδιοτηλεοπτικά αρχικά. – Πρόσωπο οµώνυµου πλατωνικού διαλόγου. 5. Οµηρική µορφή, σύζυγος της Αντίκλειας. – Αυτή η Κοµνηνή έγραψε την «Αλεξιάδα». 6. Εκπαιδευτικά αρχικά (καθ.). – Σεβασµός τούς αρµόζει. 7. Ποταµός της Πελοποννήσου. – Επιφώνηµα έτσι, αλλά και αντίστροφα. 8. Νησί του Αιγαίου (µε το άρθρο). – Λέξη µωρών (µε το άρθρο). 9. Έγραψε τον «Αρχισιδηρουργό». – Ηρωίδα αµώνυµου µυθιστορήµατος του Τόµας Χάρντι. – Προστακτική που θυµίζει τους «Πέρσες» του Αισχύλου. 10. Ένα πρόσωπο. – Το µικρό όνοµα της ηθοποιού που έγραψε το αυτοβιογραφικό βιβλίο «Τολµώ». 11. «Μετά είκοσι… », έργο του ∆ουµά. – Βασίλισσα της Αιγύπτου, κόρη του Πτολεµαίου του Α΄. 12. Το µικρό όνοµα πασίγνωστης επώνυµης ηρωίδας έργου της Μπροντέ – Σε κάθε… βήµα τα συναντάµε. – Τρία όµοια.

Η επίσκεψη του Πλούτωνα στον δέκατο έβδοµο οίκο σας έχει ΠΑΡΘΕΝΟΣ εντείνει δρα(23 Αυγ.-22 Σεπτ.) µατικά την Το παρατεταµένο απαισιοδοξία ΕΝΗΣ Ν συνάχι που σας σας. ∆είξτε Υ Ο ΣΚ ΝΙΚΟ σωφροσύνη και ταλαιπωρεί εσχάµην ψυχοπλατως σας οδηγεί σε µυξοκώνεστε από τώρα. παρθενικές συµπεριφορές, Τα χειρότερα αργούν που σπάνε τα νεύρα των οικείων ακόµα, τα καλύτερα ακόµα πεσας. Μην ανησυχείτε, η ταλαιπωρία σας δεν θα κρατήσει περισσότερο ρισσότερο. από τρεις ακόµη µήνες.

ΤΟΞΟΤΗΣ (22 Νοεµβρ.-21 ∆εκ.)

Σ Ε Τ Ο Υ Τ Ζ Ν Η Ε Ε Σ Ι Π Α Ν Τ Ε Ρ Ε Ρ Σ Η Σ Α Ι Α Ν Ν Ι Τ Ο Σ Τ Ζ Η Σ Ε Α Σ

20 Μαΐου)

Μετά την αναχώρηση της Αφροδίτης από το ζώδιό σας, το τελευταίο περνάει περίοδο άγριου ψυχοµπουκώµατος και προτίθεται να ξεσπάσει πάνω σας. Κάντε την πάπια και αποφύγετε τους λεονταρισµούς, ο συσχετισµός δύναµης είναι απολύτως εναντίον σας.

ΚΑΘΕΤΑ

Λ Ο Π Η Α Α Ρ Ε Α Μ Ο Ρ Ε Ι ∆ Τ Ι Σ Ο Η Ο Σ Σ Ι Σ Ε Η Α Ρ Τ Α Ν Α Τ Ν Χ Α Α Ν Α

ΤΑΥΡΟΣ (20 Απρ.-

ΛΕΩΝ (23 Ιουλ.-22 Αυγ.)

που έχει φωλιάσει στην τσέπη σας και δεν σας επιτρέπει να ξοδέψετε ούτε δεκάρα χωρίς να θρηνήσετε γοερά για την απώλειά της. Εύγε, εύγε, το βραβείο αυτοσυγκράτησης Όλι Ρεν το έχετε εξασφαλισµένο.

Κ Ρ Ι Τ Ι Α Σ

Ο συνωστισµός πέριξ του ζωδίου σας επτά διαστηµικών οίκων αξιολόγησης ανεβάζει το προσωπικό σας spread στα ύψη, υποβαθµίζοντας περαιτέρω την πιστοληπτική σας ικανότητα. Μη µε ρωτάτε αν προτείνω να κάνετε το σκατό σας παξιµάδι, απευθυνθείτε επ’ αυτού στον κύριο Παπακωνσταντίνου.

δυσλειτουργίας. Γειώστε τις φιλοδοξίες σας και όλα θα πάνε καλά, αν δεν συµβεί εν τω µεταξύ κάτι απρόοπτο.

∆ύο από τα… δέκα.

1. Το ηµερολόγιό της έγραψε ο Κώστας Βάρναλης. – Αδελφός, αλλά και εχθρός του Όσιρι. 2. Ακόρεστα τέτοια διαλύµατα. – Ο ένας από τους θρυλικούς αδελφούς Μπαρµπαρόσα. 3. Με αυτό το ψευδώνυµο πέρασε στην ιστορία της λογοτεχνίας ο ποιητής Ιζιντόρ Ντικάς – Φήµες… ασύµφωνες. 4. Τα πάθη τους ιστορούνται στην τραγική τριλογία «Ορέστεια». 5. Έγραψε το µυθιστόρηµα «Σολάρις» (αντ.). – Ίδρυσε το µεγαλύτερο µουσείο κέρινων οµοιωµάτων. – «Ο Μέγας Θεός…», συλλογή διηγηµάτων του Άρθουρ Μάχεν. 6. Σηµαντικό µυθιστόρηµα του περασµένου αιώνα που έγινε ταινία από τον Όρσον Ουέλς (µε το άρθρο). – Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Νέας Υόρκης». 7. Στη µουσική εναλλάσσεται µε τη θέση (καθ.) – Το µικρό όνοµα της συγγραφέως Σωτηροπούλου. 8. Κατάληξη αρσενικών. – Η ποιήτρια της συλλογής «Μορφή». 9. Το γνωστότερο κατά πάσα πιθανότητα έργο του Έρµαν Έσσε. – Όµοια σύµφωνα. 10. Έργο αυτής της ποιήτριάς µας η συλλογή «Ρόδινος φόβος». – Το µικρό όνοµα του ποιητή µας που έγραψε τη συλλογή «Λυσιµελής πόθος». 11. Πεθερός του Γιάννη Ψυχάρη ήταν αυτός ο σηµαντικός Γάλλος συγγραφέας. – Το «∆ιπλό βιβλίο», ένα από τα γνωστότερα έργα αυτού του συγγραφέα µας. 12. Ποικιλία αχλαδιού. –

Π Η Ν Α Ρ Α Λ Ω Τ Α Α Μ Ε Λ Η ∆ Ι ∆ Α Η Σ Σ Ι Ν Λ Α Ρ Ε Ν Κ Ρ Α

KΡΙOΣ (21 Μαρτ.-19 Απρ.)

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

Ταύρε, προσοχή στον Πλούτωνα!

4/19/10 11:53 AM

BOOKPRESS 53

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010 BOOK CLUBBING

News

AΤΖΕΝΤΑ Δευτέρα 19 Απριλίου

●Μουσείο Μπενάκη Παρουσίαση του βιβλίου «Η θυσία» (εκδόσεις Πατάκη) της Ελένης Σαραντίτη. Για τη συγγραφέα και το έργο της θα μιλήσουν οι Άλκη Ζέη και Γεωργία Κακούρου-Χρόνη. Αποσπάσματα θα διαβάσει ο ηθοποιός Νίκος Ψαρράς. Κουμπάρη 1, Κολωνάκι. Στις 19.00. ● Floral Books + Coffee Παρουσίαση του βιβλίου «Τρεις ωκεανοί και μια θάλασσα» (εκδόσεις Οξύ) της Έφης Βενιαδάκη. Τη συγγραφέα παρουσιάζει η Μαρία Κυριάκη. Θα μιλήσουν οι Ανδρέας Μήτσου και Κώστας Μουρσελάς. Θεμιστοκλέους 80, Πλατεία Εξαρχείων. Στις 19.30.

NΕΑ, ΕΙΔΗΣΑΡΙΑ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΨΙΘΥΡΟΙ Νέα μέλη στην Εταιρεία Συγγραφέων

Εκλογές για την εισδοχή νέων μελών στην Εταιρεία Συγγραφέων έγιναν την προηγούμενη Κυριακή στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού στην Μπουμπουλίνας. Μεταξύ εκείνων που τα κατάφεραν να αποσπάσουν τη «δύσκολη» ψήφο των μελών της Εταιρείας ήταν οι Έρη Σταυροπούλου, Λίλα Κονομάρα, Δήμητρα Κολλιάκου, Θωμάς Κοροβίνης, Βασίλης Καραγιάννης, Γιάννης Παππάς και Αλεξάνδρα Μπακονίκα. Επίσης, ως αντεπιστέλλον μέλος εξελέγη η Βουλγάρα ποιήτρια και μεταφράστρια Γιάννα Μπούκοβα, ενώ και ως επίτιμα μέλη ψηφίστηκαν ο Πέτρος Μάρκαρης και ο Χρήστος Σαμουηλίδης.

Αποκάλυψη «πηγής»

Όσοι αναρωτιέστε πού βρίσκουμε κάθε μήνα τα γουστόζικα αποφθέγματα που βάζουμε στην πρώτη σελίδα του isbn,

52_zodia.indd 53

η απάντηση είναι απλή: Συνήθως τα βρίσκουμε στο «Λεξικό του απόλυτου κυνισμού», του Rolland Jaccard (Ποταμός). Ο τίτλος είναι ελαφρώς παραπλανητικός, αλλά το βιβλίο πραγματικό κόσμημα.

Δυο Έλληνες της Καλιφόρνιας στην Αθήνα

Η Ελληνοαμερικανική Ένωση και οι εκδόσεις Απόπειρα σας προσκαλούν στην παρουσίαση των νέων ποιητικών συλλογών «Άνθη του θερμοκηπίου» του Νάνου Βαλαωρίτη και «Ξεφλουδίζοντας το ποίημα» του Ντίνου Σιώτη. Την Τρίτη, 4 Μαΐου 2010, 20.00, στο θέατρο Ελληνοαμερικανικής Ένωσης Μασσαλίας 22, Αθήνα. Για τα ποιήματα και τους ποιητές θα μιλήσουν ο Γιάννης Κακουλίδης, η Μαρία Μοίρα, η Λίνα Πανταλέων και η Χρύσα Σπυροπούλου

«Συναντήσεις εικόνας και λόγου στο διαδίκτυο»

Η PostScriptum δημιούργησε, σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και τις εκδόσεις Καστανιώτη, ένα διαδραστικό διαδικτυακό ημερολόγιο, στο οποίο φιλοξενείται καθημερινά ένα φωτογραφικό έργο μαζί με ένα λογοτεχνικό σχόλιο. Ο καθένας μπορεί να προτείνει ένα έργο του στο ημερολόγιο αυτό, συμπληρώνοντας τα απαιτούμενα

Τρίτη 20 Απριλίου

προσωπικά του στοιχεία. Συνεργάτες του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης μελετούν τα έργα και επιλέγουν εκείνα που διαθέτουν καλλιτεχνικά και τεχνικά πλεονεκτήματα, τα οποία και αναρτώνται στο ημερολόγιο (ένα έργο κάθε ημέρα). Στη συνέχεια, οι εκδόσεις Καστανιώτη προωθούν τα επιλεγμένα έργα σε λογοτέχνες και συγγραφείς, για να σχολιάσουν λεκτικά τις εικόνες, μέσα από τη δική τους οπτική αντίληψη. Το κοινό με τη σειρά του μπορεί να σχολιάζει τις φωτογραφίες και να ψηφίζει τη «Φωτογραφία του Μήνα». Στο τέλος του χρόνου οι φωτογραφίες κάθε μήνα θα εκτεθούν σε κεντρικούς χώρους στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, όπου και θα βραβευτούν.

● Ιανός - Αθήνα Παρουσίαση του βιβλίου «Πώς να αντιμετωπίσετε το γιατρό σας για να γίνετε καλά» (εκδόσεις Libro) του Δημήτρη Σόλων. Θα μιλήσουν οι Γεράσιμος Α. Ρηγάτος, Ελένη Σπανοπούλου, Θανάσης Τζαβάρας. Σταδίου 24. Στις 18.00. ● Σπάρτη Συνεχίζεται η έκθεση-αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο, με τίτλο «Γιάννης Ρίτσος, ο οικουμενικός ποιητής» στην Κουμαντάρειο Πινακοθήκη Σπάρτης. Ανάμεσα στα εκθέματα ξεχωρίζουν υδατογραφίες και δεκατρία πιάτα ζωγραφισμένα από τον ποιητή. Έως 3/6.

Τετάρτη 21 Απριλίου

● Καφέ Έστρον Η λέσχη ανάγνωσης «Ο κήπος των μυστικών» και οι εκδόσεις ΑΛΔΕ σας προσκαλούν στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής της Χριστί-

νας Καμπά «Κλεμμένες στιγμές». Θα μιλήσει ο Δημήτρης Αλεξίου. Σόλωνος 101. Στις 20.00 ● Βιβλιοπωλείο «Σήμαντρο» Παρουσίαση του βιβλίου «Πατριδογνωσία ΙΙ» του Θοδωρή Παντούλα. Θα μιλήσουν οι Χρήστος Γιανναράς, Δημήτρης Αγγελής. Στις 19.00. ● Βιβλιοπωλείο «Μικρός Κοραής» Παρουσίαση του βιβλίου «Με θεα τη ζωή» (εκδόσεις Καστανιώτη) της Ισμήνης Καπαντάη. Παπάγου 7 & Αριστοφάνους. Στις 19.00. ● Dasein Café Διάλεξη με τίτλο «Sex, Σοκολάτα και Guernica. Αιτιότητα και Αισθητική Εμπειρία» από την Πατρίτσια Κολαΐτη, διδάκτορα Φιλοσοφίας του University College of London. Σολωμού 12, Εξάρχεια. Στις 20.00.

Πέμπτη 22 Απριλίου

● Μέγαρο Μουσικής Ο καθηγητής ΕΜΠ Παναγιώτης Τάσιος στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων «Φιλοσοφία και Κοινωνία» μιλά με θέμα «Ανατομία ήθους και Πολιτικής». Είσοδος ελεύθερη, με δελτία προτεραιότητας. Έναρξη στις 18.00. ● Ιανός - Αθήνα Παρουσίαση του βιβλίου «Graffito» (εκδόσεις Καστανιώτη) του Παύλου Μάτεσι. Σταδίου 24. Στις 20.30

Παρασκευή 23 Απριλίου

● Στοά του Βιβλίου Παρουσίαση του βιβλίου «Το αδιανόητο τίποτα. Τα φιλοκαλικά ριζώματα του νεοελληνικού μηδενισμού» (εκδόσεις Αρμός) του Στέλιου Ράμφου. Θα μιλήσει ο συγγραφέας. Πεσμαζόγλου 5, Αρσάκειο Μέγαρο. Στις 19.00.

4/19/10 12:01 PM

54BOOKPRESS

ΑΠΡΙΛΙΟΣ2010

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΓΡΑΦΗ

pillow book(s) ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

Τ Μνήµηδίτροχη Τα προκαταρκτικά

Εκκλησάκια στην άκρη των δρόµων. Τσίγκινα, πέτρινα, τούβλινα, τσιµεντένια, µικρά, µεγάλα, περιποιηµένα, µισογκρεµισµένα, µε αναµµένο το καντήλι τους, µε σβηστό το καντήλι τους, στολισµένα µε φρέσκα λουλούδια, µε ξεραµένα λουλούδια, µνηµοδόχα εκκλησάκια που σηµατοδοτούν το σηµείο ενός θανατηφόρου τροχαίου ατυχήµατος. Οι αλλοδαποί τα φωτογραφίζουν παραξενεµένοι, οι ηµέτεροι τα κοιτούν κι εύχονται να µη χρειαστεί να γίνουν κτήτορες. Και ποιος δεν τα έχει συναντήσει στον δρόµο του;

Και τώρα, δράση 90''

«Ο Σαµσάρ, 8 ετών, γυρνούσε χαρούµενος στο σπίτι για να πει στη µητέρα του ότι έβαλε τρία γκολ στο ποδόσφαιρο. Ένας οδηγός παραβίασε τον σηµατοδότη, στη διασταύρωση 24 ∆ρόµοι και Πρώτη Λεωφόρος στο Μανχάταν, κι έπεσε πάνω στο ποδήλατο του Σαµσάρ συνθλίβοντάς τον». «Ο Άντζελ είχε µόλις σχολάσει από το εστιατόριο όπου εργαζόταν. Ένας µεθυσµένος οδηγός έπεσε πάνω στο ποδήλατό του. Στο σπίτι τον περίµενε για να δειπνήσουν η Νάνσι, στην οποία είχε κάνει πρόταση γάµου πριν από τρεις µέρες». «Ο Τζέιµς γυρνούσε από τον

54_last.indd 54

µπαρµπέρη όπου µόλις είχε κου- λούδια, µε αναµµένα κεριά γύρω ρευτεί, γιατί την επόµενη ηµέρα θα τους, φωτογραφηµένα νυχτιάτικα πήγαινε στην πρώτη λυκείου. Ένα σε έρηµους χιονισµένους δρόµους, φορτηγό από την αντίθετη κατεύ- σε απόµερες γειτονιές ή στους κεθυνση έπεσε πάνω στο ποδήλατό ντρικούς δρόµους. Τέλος χρόνου. του σκοτώνοντάς τον». «Ο Ντέιβιντ σκοτώθηκε όταν ο Αµέσως µετά συνοδηγός του προπορευόµενου «Ο δεκαετής Λεονάρδος / Τρέχοφορτηγού άνοιξε απότοµα την ντας µε ποδήλατο / Έπεσε κι έγδαπόρτα. Ο Ντέιβιντ εκτινάχθηκε από ρε το γόνυ. / Απέθανε σε φρικτούς το ποδήλατό του στη διπλανή λω- πόνους / Α, η ασθένεια καλείται ρίδα του δρόµου, όπου τον σύνθλι- τέτανος / Οκτώ σειρές στην Εθνική ψε ένα άλλο διερχόµενο φορτηγό. Εγκυκλοπαίδεια. / Ο µικρός ΛεοΤην επόµενη ηµέρα επρόκειτο να νάρδος πρέπει να είχε πολλή µοπαρουσιαστεί για πρώτη φορά στη ναξιά / Αν κρίνει κανείς νέα του δουλειά ως επιµελητής πως φίλοι του / κειµένων σε έναν εκδοτικό οίκο». Ήσαν ο πεΠρόκειται για αποσπάσµατα από θ α µ έ ν ο ς τον ιστότοπο www.ghostbike.org. του παπΤο «έθιµο» ξεκίνησε από την Αµε- π ο ύ ς ρική πριν από λίγα χρόνια και σήµερα έχει εξαπλωθεί σε αρκετές χώρες του κό- ΣΑΚΗΣ ΣΕΡΕΦΑΣ σµου. Μια οµάδα ανθρώπων –άγνωστοι ή φίλοι του θύ- / Τ ο ν µατος– εγκαθιστούν ένα ποδήλα- ο π ο ί ο ν το βαµµένο µε λευκή µπογιά στον ε γ ν ώ ρ ι ζ ε χώρο όπου κάποιος σκοτώθηκε από αφηγήσεις µε το ποδήλατό του. Το αλυσοδέ- / Κι εκείνο το κοκκινόνουν από µια κολόνα, στην οποία χρωµο ποδήλατο. / Απ’ τους τρεις αναρτούν και µια µικρή αναµνη- µένει µόνο το ποδήλατο / Κλεισµέστική πινακίδα. Η Νέα Υόρκη έχει νο σε σκοτεινή αποθήκη / Ανάµεήδη δεκάδες τέτοια ποδήλατα του σα σε φωτογραφίες παλαιστών / θανάτου. Στην ιστοσελίδα υπάρ- Και σκουριασµένα είδη ψαρικής». χουν πολλές φωτογραφίες µε αυ- (Τάσος ∆ενέγρης, «Το παράδειγµα τά. Ποδήλατα στολισµένα µε λου- του Λεονάρδου»). Στη µνήµη του.

90 δευτερόλεπτα

ελευταία, ίσως εξαιτίας του ότι αποφάσισα να γράψω την αυτοβιογραφία µου (το εγχείρηµα παραξένεψε κι εµένα την ίδια), µε κατέλαβε η ακαταµάχητη νυχτερινή διάθεση να χώσω τη µύτη µου στα προσωπικά των άλλων: την έχωσα στη ζωή του Χάρολντ Πίντερ (η Αντόνια Φρέιζερ εξέδωσε µια βιογραφία µε τίτλο «Must You Go?» για τον έρωτα και τον γάµο της µε τον µεγάλο θεατρικό συγγραφέα) και της Πάτι Σµιθ («Just Kids»), που µε απογοήτευσε σχεδόν όσο η λαίδη Αντόνια: αυτολογοκρισία, εξοµάλυνση, συµµόρφωση· µελίρρυτη πρόζα, ακύµαντη, γαλίφικη... Να µη θίξουµε κανέναν, να αρέσουµε σε όλους... Προπάντων, να αποδείξουµε ότι είµαστε «φυσιολογικοί», συµπαθείς κι αθώοι· ότι η ζωή µας ήταν στρωτή και υπέροχη. Just kids... Τα βαρετά βιβλία δεν διευκολύνουν τον ύπνο, όπως θα περίµενε κανείς: σηκώνοµαι από το κρεβάτι και ψάχνω στις βιβλιοθήκες για κάτι συναρπαστικό· όχι, η τελευταία µου σκέψη προτού κοιµηθώ δεν θα είναι το πώς η Πάτι Σµιθ ανακάλυψε τον Αρθούρο Ρεµπό...

τσι, ανακαλύπτω το πιο συναρπαστικό Pillow Book εδώ και πολύ-πολύ καιρό: η ανακάλυψη µοιάζει µεταφυσική, αλλά δεν είναι· επειδή εδώ και µερικά χρόνια γράφω ένα βιβλιαράκι µε τίτλο «Για την αγάπη της γεωµετρίας», είναι φυσικό να «πέσει στα χέρια µου» –όπως λέµε– η βιογραφία του Ρώσου µαθηµατικού Γκρίσα Πέρελµαν (εκδόσεις Τραυλός). Ευγνωµονώ αυτόν τον εκδοτικό οίκο που εκτελεί ανεπίγνωστα µια-µια τις επιθυµίες µου: ένα βιβλίο για τον µαθηµατικό Κουρτ Γκέντελ, που ήταν τρελός για δέσιµο, ένα άλλο για τον καβγά του Νεύτωνα µε τον Λάιµπνιτς..., ένα τρίτο για το θεώρηµα του Φερµά, για το οποίο συζητούσαµε µε τον φίλο µου τον Χρήστο· δηλαδή, εκείνος µιλούσε κι εγώ άκουγα... ∆ιαβάζοντας τη βιογραφία του Γκρίσα Πέρελµαν, σκέφτοµαι, αναπόφευκτα, τον θάνατο του Χρήστου: γεγονός τροµερό για µένα· επίσης, σκέφτοµαι ότι, επειδή δεν µου φτάνει το µυαλό να διαβάζω µαθηµατικά, αρκούµαι στις βιογραφίες των επιστηµόνων· τα µαθηµατικά, η φυσική, είναι χαµένη υπόθεση: ίσως, αν είχα περισσότερες ζωές, να προλάβαινα να ρίξω µια µατιά σ’ αυτόν τον µαγικό κόσµο. Αλλά δεν έχω. Μέσα από την εξιστόρηση της ζωής του Πέρελµαν, η Ρωσοεβραία δηµοσιογράφος Μάσα Γκέσεν ρίχνει µια µατιά τόσο στον κόσµο των µαθηµατικών όσο και στη διαδροµή µιας ιδιοφυΐας. Ο Πέρελµαν, ένα παιδί-θαύµα από το τότε Λένινγκραντ (γεννήθηκε το 1966), πρότεινε µιαν απόδειξη, την εικασία του Πουανκαρέ, όµως η συµβολή του στα µαθηµατικά –ιδιαίτερα στη µη-ευκλείδεια γεωµετρία– είναι πολύ ευρύτερη. Παρά το επιστηµονικό περιεχόµενο, το βιβλίο µπορεί να διαβαστεί από οποιονδήποτε – σχεδόν: η Μάσα Γκέσεν περιγράφει την παιδική και εφηβική ηλικία του Πέρελµαν στη Σοβιετική Ένωση, τους κύκλους των σοβιετικών και αµερικανικών µαθηµατικών, την εξέλιξη και τα ερωτήµατα της γεωµετρίας στον εικοστό και στον εικοστό πρώτο αιώνα, τις διαφωνίες, τις πικρές διενέξεις ανάµεσα στους επιστήµονες· προπάντων, το πώς οι ιδιοφυΐες αναδύονται ακόµα και σε άγονο περιβάλλον, το πώς καταφέρνουν να αναπνέουν σε περιβάλλον ασφυκτικό. Οι ιδιοφυΐες είναι µοιραίες· οι αριθµοί και τα σχήµατα µοιάζουν έργο ενός ασύλληπτου θεού. Σκέφτοµαι ότι, αν ζούσε ο Χρήστος, θα ήταν ενθουσιασµένος για τούτη την εκδοτική παραγωγή, για το πώς τα µαθηµατικά έγιναν υλικό της λογοτεχνίας· µια µόδα σχεδόν. Σκέφτοµαι, και µε τούτη την ευκαιρία, πως µε τον Χρήστο µάς ένωνε, εκτός των άλλων, η αγάπη για τη γεωµετρία.

4/19/10 11:49 AM

HATZIARGIRIS BROS SA, Matsa 3 – Kiﬁsia,Athens Tel : 210 6255260/270 , e-mail : info@hatziargiris.gr

54_last.indd 55

4/19/10 11:49 AM

54_last.indd 56

4/19/10 11:49 AM