ART DECO ARCHITECTURE.

HISTORY

Art Deco là một trường phái nghệ thuật và trang trí mang tính chiết trung được bắt đầu tại thành phố Paris vào thập niên 1920 và phát triển ra toàn thế giới trong thập niên 1930. Phong cách này ảnh hướng đến mọi lĩnh vực của thiết kế, bao gồm kiến trúc và thiết kế nội thất, thiết kế công nghiệp, thời trang và trang sức, và cả lĩnh nghệ thuật thị giác như hội họa, nghệ thuật tạo hình và điện ảnh. Khái niệm “Art Deco" được nhắc đến rộng rãi lần đầu tiên vào năm 1966 sau một cuộc triển lãm tại Paris mang tên “Les Années 25” và đề dưới “Art Deco” , kỷ niệm Triển lãm thế giới về công nghiệp hiện đại và mỹ nghệ năm 1925 Nghệ thuật Art Deco tiêu biểu bởi tính thanh lịch, quyến rũ, công năng và hiện đại

Kế thừa và phát triển những nét của phong cách “Nghệ thuật thủ công” Arts and Crafts và “Tân nghệ thuật” Art Nouveau, Art Deco cũng bị ảnh hưởng bởi các hình thức trừu tượng và hình học của chủ nghĩa lập thể Cubism, màu sắc tươi sáng của trường phái dã thú Fauvism, cùng với đó là sự sắp xếp hợp lí của công nghệ hiện đại kết hợp với những biểu tượng từ vùng Viễn Đông, La Mã, Hy Lạp, châu Phi, các nền văn hóa Maya và Aztec, Art Deco xuất hiện như một phản ứng chống lại những gì bị coi là “yếu mềm”, “nhu nhược” của Art Nouveau xuất hiện trước đó tại các nước Bỉ, Hà Lan, Đức,

Ảnh 1. Cao ốc Chrysler.

Ảnh

2. Những họa tiết theo phong cách Art Deco.

INFLUENCE

Sự ảnh hưởng đến từ Art Deco tác động đến nhiều ngành nghệ thuật như hội họa, phim ảnh, thiết kế nội thất, trong đó có cả kiến trúc Tiêu biểu là hai tòa cao ốc lớn nhất nước Mỹ thời đấy, cao ốc Chrysler và cao ốc Empire State Ảnh 5. Cao ốc Chrysler.

Ảnh 3. Đồ nội thất phong cách Art Deco.

FEATURE

Vì được phát triển trong giai đoạn thế giới đạt được nhiều thành tựu về công nghiệp, máy móc nên đã ảnh hưởng khá nhiều đến đặc điểm của kiến trúc Art Deco

Những đặc điểm nhận dạng như:

• Sử dụng những hình khối lớn, tổ hợp những khối hộp, trụ và giật cấp.

• Loại bỏ những thức cột cổ điển Hy Lạp, La Mã Thay vào đó là những cột để trơn hoặc có trang trí họa tiết cách điệu ở đầu cột

• Mặt bằng các công trình thường có sự đối xứng.

• Mái bằng, cửa sổ băng kính và không có gờ trang trí

• Kết hợp kiến trúc với trang trí cách điệu mang tính hình học

• Các đường nét họa tiết tạo hình thường sử dụng như hình zigzac, tia chớp, chữ V, giật cấp, dọc, ngang,…

• Sử dụng đa dạng vật liệu, các vật liệu mới và hiện đại của ngành công nghiệp thời đó như kính, thép, kim loại, niken, gạch ghép Mosaic, khảm gỗ, đá cẩm thạch, Và tùy theo khu vực, sử dụng những vật liệu địa phương như đất nung, vữa, đá vôi,…

The Hotel du Riche Collectionneur

Ảnh 6. Mặt tiền của công trình.

Mặt tiền công trình sử dụng những khối lớn được chia giật cấp, cột được làm nhẵn bề mặt và có nhiều cửa sổ băng kính, không có gờ trang trí

Ảnh 7. Mặt bằng của công trình.

Mặt bằng của công trình được chia đối xứng, có đầy đủ công năng

Từng là công trình kiến trúc biểu tượng của nước Mỹ, cao ốc Chrysler là một trong những công trình nổi tiếng nhất theo phong cách Art Deco Sử dụng kết cấu khung thép, tường gạch xây, những tấm ốp hợp kim, thép và kính, kết hợp với những chi tiết tượng, hình đắp nổi được cách điệu từ các bộ phận ô tô

Ảnh

Khối kiến trúc giật cấp, thu nhỏ dần về đỉnh Cùng với những họa tiết tạo hình chữ V ngược cho thấy công trình là một ví dụ tiêu biểu cho phong cách kiến trúc Art Deco Ảnh 9. Những chất liệu mới được sử dụng trong công trình

8. Những chi tiết trang trí làm bằng inox.

Được gọi là một trong những kiệt tác của kiến trúc Art Deco, cao ốc Empire State đã dành lấy vị trí tòa nhà cao nhất thế giới từ tay cao ốc Chrysler vào năm 1913 Cùng sử dụng chung một phong cách kiến trúc, tạo hình của công trình được tổ hợp từ những khối hộp giật cấp, nhỏ dần về phía đỉnh

Ảnh 10. Một hành lang của công trình

Ảnh 11. Những chi tiết trang trí Art Deco

Kiến trúc Art Deco bắt đầu phát triển ở Hà Nội từ những năm 1920 và đặc biệt mạnh mẽ vào những năm 1930 Những công trình xây dựng theo xu hướng này thường sử dụng những hình khối kinh điển trong bố cục không gian, các khối vuông, chữ nhật kết hợp với các khối bán trụ tạo ra một hình thức kiến trúc hiện đại và giản dị Thêm vào đó là các hoạ tiết trang trí bằng thép uốn hoặc đắp nổi bằng xi măng, thạch cao với đường nét mềm mại làm giảm bớt sự thô nặng của các khối chủ đạo Đây cũng là hình loại kiến trúc được nghiên cứu và có nhiều sự cải biên nhằm tới sự hài hoà với khí hậu và cảnh quan Hà Nội

công lớn theo

Trong những năm 1920 1945, rất nhiều công trình công

phong cách kiến trúc Art Deco được xây dựng ở Hà Nội: Nhà in Ideo trụ sở quỹ tín dụng bất động sản, Chi nhánh ngân hàng Đông Dương,

Ảnh 12. Chi nhánh ngân hàng Đông Dương tại Hà Nội

Về tổ hợp hình khối không gian thì biệt thự Art Deco ở Hà Nội thường sử dụng các khối hình vuông hoặc chữ nhật cho các không gian ở kết hợp với các khối hình bán nguyệt hoặc đa giác là nơi bố trí các không gian phụ như lồng cầu thang, ban công Cấu trúc phi đăng đối cùng việc các khối được bố trí ở độ cao khác nhau tạo ra những hình khối kiến trúc năng động và ngập tràn sinh lực đối lập với vẻ đăng đối khô cứng của các biệt thự Tân cổ điển thời kỳ trước đó

Trung tâm văn hóa Pháp l’Espace được tổ hợp từ những khối hộp giật cấp, bố cục đăng đối với khối giữa cao 6 tầng, hai khối bên cạnh là 5 tầng Cửa kính chiếm diện tích chủ đạo trên mặt đứng, được phân vị theo phương ngang ở khối trung tâm và theo phương đứng ở hai khối phụ, đặc biệt các cửa sổ ở tầng 6 được cách điệu thành hình bát giác cùng mái nhô ra phía trước tạo sự kết thúc mạch lạc cho tòa nhà

Bệnh viện Bạch Mai cũng được thiết kế theo phong cách Art Deco Bố cục tổng mặt bằng bệnh viện được tổ chức theo dạng phân tán, các toà nhà chính của bệnh viện được bố trí gần đăng đối theo trục trung tâm Hệ thống cửa kính lấy ánh sáng và thông gió tự nhiên được bố trí theo kiểu nhịp ba rộng rãi, ngoài ra còn có hệ thống lấy ánh sáng từ phía trên bằng các ô kính hình tròn cho phòng mổ trung tâm.

Ảnh 13. Nhà in Ideo ( Hiện tại là trung tâm văn hóa Pháp l’Espace tại Hà Nội.)

Ảnh 14. Bệnh viện René Robin. (Hiện tại là bệnh viện Bạch Mai.)

Trụ sở chi nhánh Ngân hàng Đông Dương

Ngôn ngữ kiến trúc chủ đạo của công trình là khối hộp hình học đơn giản với những ô cửa mạch lạc theo chiều đứng. Bộ mái của công trình nhô ra rất rộng, hệ thống cửa kính được bố trí lùi lại so với mặt tường để tránh nắng cho thấy KTS Georges Trouvé đã thiết kế phù hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới của Hà Nội

Với tỉ lệ hình khối hài hòa, phong cách xử lí mặt đứng mạch lạc, không gian nội thất tràn đầy ánh sáng, lại được xây dựng ở một vị trí đắc địa, Trụ sở chi nhánh Ngân hàng Đông Dương được coi là công trình kiến trúc theo phong cách Art Deco hoàn hảo nhất ở Hà Nội

Ngoài những hình khối rõ ràng, đường nét đơn giản, hiện đại của công trình thì KTS còn đan xen những họa tiết mang tính Á Đông như vân mây, hổ phù, Hán tự cách điệu

Ảnh 17. Bản vẽ thiết kế mặt tiền ngân hàng Đông Dương theo phong cách Art Deco.

Ảnh 16. Chi tiết trang trí vân mây, mặt hổ phù

Ảnh 15. Lan can sắt họa tiết chữ “ Thọ”.

Biệt thự Art Deco ở Hà Nội

Biệt thự Art Deco ở Hà Nội có thể chia thành 2 loại dựa theo dây chuyền công năng:

• Biệt thự công năng hoàn chỉnh hợp khối: thường do các KTS người Pháp thiết kế, sử dụng các khối hình vuông hoặc chữ nhật cho các không gian ở kết hợp với các hình bán nguyệt là nơi bố trí lồng cầu thang tạo thành một hình thức kiến trúc hiện đại và giản dị.

• Biệt thự công năng không hoàn chỉnh phân tán: thường do người Việt thiết kế và xây dựng, có đặc điểm là khối nhà phụ tách ra khỏi khối nhà chính

Để phù hợp với khí hậu nhiệt đới của khu vực phía Bắc, phần mái đã được cấu tạo đặc biệt và thường sử dụng mái bằng Do có sự đặc biệt về cấu tạo mái bằng kiểu biệt thự này nên khái niệm sân thượng cũng dần được đưa vào trong kiến trúc nhà ở Việt Nam Khoảng không gian này cho phép gia chủ diễn ra những hoạt động tiếp xúc với thiên nhiên ngay tại nhà mình

LỜI KẾT

Là giai đoạn quan trọng trong việc kiến tạo nên bộ mặt kiến trúc hiện đại ngày nay, kiến trúc Art Deco từ bỏ những trật tự, thức cột kiến trúc cổ điển, trang trí tả thực với khối tròn trịa, để tìm 1 hình thức mới, nhấn mạnh hình khối tạo dựng, mặt phẳng, trang trí kiểu phù điêu cách điệu theo hình học, nếu có tượng cũng là các khối góc cạnh Từ việc dung hòa giữa hiện đại và những nền văn minh cổ đại, Art Deco muốn tôn vinh văn hóa bản địa, thành tựu đời sống xã hội lên công trình thông qua các trang trí cách điệu Do đó Kiến trúc Art Deco biểu hiện rất đa dạng và phong phú, mỗi khu vực lại thêm những đặc thù riêng

Kiến trúc Art Deco đã tìm cách tạo ra những công trình kiến ​​trúc mới mẻ, hiện đại và không giống với những phong cách phục hưng trước đây Các tòa nhà Art Deco là không thể nhầm lẫn và đại diện cho một thời đại phát triển khoa học kỹ thuật mạnh mẽ của nhân loại

Xin cảm ơn thầy/cô giáo đã xem hết Em mong nhận được phản hồi tích cực từ các thầy/cô

Bài viết được tham khảo từ các nguồn: kienviet.net, tapchikientruc.com.vn, ashui.com, Wikipedia và các nguồn khác.