Curacao magazine editie 1 by Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao

CURAÇAO

| 1e JAARGANG | NUMMER 1 | FEBRUARI 2018

Veelzijdig eiland van meer dan zon, zee en strand alleen

MINISTER-PRESIDENT EUGENE RHUGGENAATH

'IK GELOOF IN DE KRACHT VAN HET KONINKRIJK'

INHOUD

COLOFON

Ter introductie Samen kunnen we veel bereiken Toerisme stevige pijler Damen investeert fors Economie op keerpunt Investeren in goede relatie Platform voor young professionals

3 4 10 12 14 16 18

CURAÇAO is een uitgave van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao. Aan deze uitgave werkten mee: Thessa Fleming, adviseur voorlichting KGMC Cainva Isenia, fotograaf Paco Nuñez, fotograaf Harry Davelaar, fotograaf Nico van der Ven, fotograaf René Zwart, interviews Coördinatie: ADCaribbean BV Opmaak: Made in Rotterdam bv

Druk: Printbookers Informatie: Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao Prinsegracht 63-65 2512 EX Den Haag T: 070 - 306 61 11 E: info@kgmc.nl www.kgmc.nl

02 |

Inhoud

TER INTRODUCTIE Als trotse vertegenwoordiger van de Regering van Curaçao in Nederland geloof ik als geen ander in de kracht en potentie van mijn eiland. In mei 2017 ben ik aangesteld als Gevolmachtigde Minister van Curaçao onder het kabinet Rhuggenaath. De regering heeft een heldere visie als het gaat om de positie en rol van Curaçao binnen het Koninkrijk en het behartigen van diens belangen. In het Regeerakkoord van het kabinet Rhuggenaath komen armoedebestrijding en het bevorderen van de economische ontwikkeling primair aan bod. Er liggen prachtige kansen voor economische groei en meer werkgelegenheid in diverse sectoren.

Anthony Begina Gevolmachtigde Minister van Curaçao

Het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister (het Curaçaohuis) draagt bij aan de realisering van het Regeerakkoord door het vele positieve dat Curaçao heeft te presenteren aan het Nederlandse en Europese bedrijfsleven. Een van de middelen die we hiervoor inzetten is dit magazine. Hierin kunt u onder andere lezen over de laatste ontwikkelingen die op Curaçao plaatsvinden in de haven, de gezondheidszorg, de petrochemische industrie, het toerisme, het onderwijs en andere sectoren. Ook gaan we ons de komende jaren focussen op ecologische ontwikkelingen waaronder een groener Curaçao met zelfvoorziening op landbouwgebied. Wij werken hiervoor nauw samen met het Ministerie van Economische Ontwikkeling en met het Curaçao Investment and Export promotion agency (CINEX). De hoofdtaak van CINEX is potentiële investeerders en projectontwikkelaars die zaken op Curaçao willen doen te informeren en begeleiden. Onlangs opende CINEX een kantoor in het pand van het Curaçaohuis om zo een direct aanspreekpunt te hebben in Nederland. Ondernemers, investeerders, projectontwikkelaars en ambassades vinden hier alle relevante informatie over ondernemen op Curaçao. In deze eerste editie van het magazine maakt u kennis met de Minister-President van Curaçao, dhr. Eugene Rhuggenaath MBA, de Minister van Economische Ontwikkeling, dr. Steven Martina en leest u over de ontwikkelingen van het afgelopen jaar en de plannen voor de toekomst. Naast het belichten van de kansen op economisch gebied geven wij in elke editie graag het podium aan een young professional van Curaçaose afkomst. Nederland kent vele professionals uit Curaçao die zich dagelijks positief inzetten voor ons eiland en voor het Koninkrijk. Wij brengen graag de positieve prestaties en bijdragen van deze groepen en individuen voor het voetlicht. In deze editie stellen wij u voor aan Katherine Filesia, kandidaat-notaris. Ik vertrouw erop dat u ‘Curaçao’ als prettig zult ervaren en dat de mix van informatie over de potentie en kansen van Curaçao u inspiratie en energie zullen geven. Anthony Begina Gevolmachtigde Minister van Curaçao

Voorwoord

03 | CURAÇAO

SAMEN KUNNEN WE VEEL BEREIKEN IN HET KONINKRIJK Minister-president Eugene Rhuggenaath

De beslissing in 2009 de politiek te verlaten noemt Eugene Rhuggenaath een van zijn beste besluiten. En toch is hij nu, nog geen tien jaar later, minister-president. Niet omdat hij zo nodig moet, maar: ,,Je zegt geen nee als er een beroep op je wordt gedaan je land te dienen. Ik doe het met volle overtuiging. Het is een prachtig ambt.” Te dienen valt er meer dan genoeg want de op 29 mei 2017 aangetreden coalitie van PAR, MAN en PIN staat voor een forse opgave het piepjonge land naar de volwassenheid te leiden. Voor de lezers die u nog niet zo goed kennen: wie is Eugene Rhuggenaath? ,,Ik ben op 4 februari 1970 geboren. Ik ben opgegroeid in Julianadorp, een Shell-wijk. Ik ben wat je noemt een Shell-kind. Mijn vader werkte bij de Shell. Daar heeft hij mijn moeder ontmoet. Omdat ze trouwden moest er eentje weg; zo ging dat in die tijd. Ik heb op het Peter Stuyvesant College gezeten met tussendoor een jaar op het Shell-schooltje in Londen toen mijn vader was uitgezonden. Na mijn middelbare school ben ik in Miami gaan studeren. Ik ben begonnen met architectuur en geëindigd met financiën.” U bent niet zoals veel Caribische studenten die voor hun studie naar het buitenland gaan na uw afstuderen blijven hangen. ,,Ik had wel een poosje in de VS willen blijven, maar het was midden in de recessie. Ik ben daarom teruggegaan naar Curaçao waar ik in de internationale financiële dienstverlening aan de slag kon, bij Citco. Vervolgens ben ik mijn Masters in Business Administration/Business Information (MBA/MBI) gaan doen aan de Erasmus in Rotterdam. Daar ben ik in 1998 afgestudeerd. Ik ben bij mijn vader gaan werken in de consultancy waarna ik mijn eigen bedrijf ben begonnen; in software development. Het was de tijd dat internet explodeerde.”

04 |

Interview

Wanneer heeft u belangstelling voor de politiek gekregen? ,,De hele folklore van de verkiezingscampagnes met vlaggen en optochten vond ik altijd leuk en ik volgde de politiek als ondernemer om op de hoogte te blijven van wat er speelt. Toen het in de politiek over privatisering ging ben ik mij er verder in gaan verdiepen om te zien of er kansen voor mijn bedrijf lagen. Het partijprogramma van de PAR sprak mij het meeste aan omdat hun idealen en visie bij mij pasten. Etienne Ys was er net politiek leider geworden. Ik was onder de indruk van zijn lef om als het nodig was ook niet-populaire beslissingen te nemen. Zijn visie om Curaçao van ontwikkelingsland een eerstewereldland te maken sprak mij aan. Hij wilde veel doen aan educatie en vorming van de bevolking en vooral investeren in jongeren. Ik raakte betrokken bij de jeugdbeweging van de PAR en werd als dertigjarige het jongste bestuurslid. Ik mocht meeschrijven aan het verkiezingsprogramma voor de Statenverkiezingen van 2002. Een hele eer. Een jaar later waren er eilandsraadsverkiezingen en Etienne Ys benaderde mij voor de kandidatenlijst. Hij was inmiddels premier en als de premier je vraagt een bijdrage te leveren aan je land zeg je geen nee. Als nummer 7 op de lijst kwam ik als hekkensluiter in de Eilandsraad. In 2004 kreeg ik de vraag om gedeputeerde te worden. Zou ik dat wel aankunnen, vroeg ik mezelf af. Ik heb er goed over nagedacht en uiteindelijk de stap gezet. Twee keer ben ik gedeputeerde van Financiën geweest en de derde keer van Economische Zaken.” Ook buiten uw partij was er veel waardering voor uw werk als gedeputeerde en toch keerde u in 2009 de politiek de rug toe. ,,Het gehele politieke landschap was op weg naar de staatkundige hervorming van 2010 onrustig en in de partij ging het anders dan ik wilde. Overigens vond ik acht jaar een mooie termijn voor een politieke carrière. Ik geloof in de kracht van vers bloed en

‘Ik geloof in de kracht van vers bloed en een frisse blik’

Foto: Minister Halbe Zijlstra - Buitenlandse Zaken is een koninkrijksaangelegenheid - werd verrast met een product van Curaçaose bodem.

05 | CURAÇAO

een frisse blik. Het werd door verschillende redenen twee jaar korter. Ik heb gekozen voor mijn familie; ik had een jong gezin met twee kinderen. Ik ben weer het bedrijfsleven ingestapt en kwam uiteindelijk opnieuw terecht bij Citco Bank.” Niettemin maakte u in 2015 uw comeback in de politiek. ,,Ik kreeg een telefoontje van partijleider Zita Jesus-Leito. We hadden altijd goed contact gehouden. De coalitiepartijen dreigden hun meerderheid te verliezen. Zij vroegen de PAR die tot dan in de oppositie zat erbij. De PAR koos voor stabiliteit en continuïteit door zich bij de coalitie aan te sluiten; vanuit landsbelang gezien een juiste beslissing. Tot mijn verrassing kreeg ik de vraag of ik tot aan de volgende verkiezingen minister van Economische Ontwikkeling wilde zijn. Ik heb mijn familie geraadpleegd en mijn vrouw ging akkoord. Het was tenslotte maar voor een jaartje... Ik kende de portefeuille en er lag een concrete opdracht: de overname van Dok door Damen Shipyards Group. Ik had de werknemers al in 2008 beloofd dat er een duurzame oplossing voor het bedrijf zou komen. Daar wilde ik voor gaan en het is gelukt. Ook hebben wij over een nieuwe havenconcessie onderhandeld om een einde te maken aan exclusiviteit en zo ruimte te creëren voor nieuwe investeerders in de haven. Wij hebben concrete stappen genomen om de economie een impuls te geven en Curaçao tevens te profileren als ‘open for business’ en investeringen. Een ander voorbeeld is het besluit een tweede megapier te bouwen die meteen voor een boost van onze cruisesector heeft gezorgd. Verder hebben wij de weg geëffend voor de aanleg van een waterfrontpark bij Marie Pompoen dat, dichtbij verschillende toeristische locaties, bijdraagt aan het ‘product Curaçao’ maar ook voor de lokale bewoners veel betekent.” Alleen dat ‘voor een jaartje’ pakte anders uit. ,,Ik kreeg veel positieve reacties op mijn terugkeer. Met name de verkoop van ons droogdok aan Damen heeft een positieve impact gehad op de economische ontwikkeling. Naarmate de verkiezingen van oktober 2016 dichterbij kwamen kreeg ik steeds vaker de vraag: ‘Wat ga je doen?’ Toen Zita mij vroeg voor de lijst had ik het gevoel dat het zo moest zijn. In een opwelling heb ik ja gezegd.” De verkiezingen verliepen goed: u bleek een echte votegetter en haalde drieduizend stemmen meer dan lijsttrekker Jesus-Leito. ,,Tot mijn verbazing want Zita heeft veel gedaan om de PAR terug te brengen. Zij zat er gelukkig helemaal niet mee. Wij hebben er samen om kunnen lachen.”

06 |

Interview

Foto: Met gastheer/ambtgenoot Mark Rutte in het Torentje.

De PAR vormde met winnaar MAN, de PNP en PS een coalitie, maar die struikelde al snel. ,,Voor de verkiezingen had Zita mij er al op voorbereid dat ik het de volgende keer van haar zou overnemen. We hadden geen idee dat die volgende keer al zo snel zou komen. Toen dat duidelijk was vroeg ze: ‘Ben je er klaar voor?’ En dat was ik.” De nieuwe verkiezingen in april 2017 maakten van de PAR de grootste partij. ,,De stemmen voor de PAR en de MAN zijn een keuze voor deugdelijk bestuur. De kiezers hebben gekozen voor integriteit en stabiliteit. Het is nu aan ons om het waar te maken; samen met coalitiegenoot PIN die als nieuwkomer een zetel had weten

‘De potentie van Curaçao is groot’ te behalen bij de verkiezingen. Als aanvoerder ben ik tevreden over het team. Het zijn capabele ministers met veel bestuurlijke ervaring. Wij zullen het nodig hebben want we hebben niet alleen grote ambities, ook de uitdagingen zijn groot.” Waarin wil u het verschil maken? ,,De potentie van Curaçao als land is groot, maar het komt niet voldoende uit de verf. We beschikken over een groot arsenaal aan goed opgeleide mensen, maar hun creativiteit laten we te veel onbenut. Ik zie het als mijn missie die potentie aan te boren en te maximaliseren. Dat is mijn passie en mijn missie. Als dat lukt kunnen we grote stappen vooruitzetten.”

Uit het regeerprogramma spreken grote ambities: het aanjagen van de economie, het vernieuwen van het onderwijs, het verbeteren van de gezondheidszorg, het verhogen van de veiligheid en het bestrijden van de armoede. ,,Niet alles kan tegelijk, daar zijn wij zelf heel realistisch in. We zijn een jong land, met nog maar zeven jaar autonomie een jonge democratie met alle tekortkomingen die horen bij een opbouwfase waarin we na 2010 zijn komen te verkeren. We zijn ook een klein land. Dat wil ik overigens niet aanvoeren als excuus. Zelf zie ik kleinschaligheid niet als een probleem, maar als een kans. In een kleine gemeenschap is de impact van elke ingreep die je doet groot. Tekort aan mankracht en financiële middelen mag ons er niet van weerhouden ons in te zetten voor het verbeteren van de kwaliteit van leven voor iedereen. Daarvoor is wel nodig dat we weer in onszelf gaan geloven. Dat gevoel is na 2010 verloren gegaan. Mensen zeggen: ‘We staan stil’. Maar, zeg ik dan, als je niet in jezelf gelooft komen we nooit vooruit.” Hoe gaat u dat bewerkstelligen? ,,De drive binnen het team is groot. Er is veel onderlinge dynamiek. Daar heb ik bij het samenstellen van het kabinet goed naar gekeken. Al na een paar weken wist ik het zeker: dat zit goed. Er wordt vaak met elkaar afgestemd en er worden stevige

inhoudelijke discussies gevoerd waarna er knopen worden doorgehakt. De gamechanger is dat we integraal gaan werken: niet ieder ministerie voor zich, maar met elkaar. Dat gaan wij voor bepaalde belangrijke integrale trajecten doen zoals het uitbreiden van onze logistieke sector, de zeehaven en luchtvaartverbindingen, maar ook voor wat betreft de optimalisering van de dienstverlening en bedrijfsvoering van de overheid, de bouw en transitie naar het nieuwe ziekenhuis, de uitvoering van ons toeristisch masterplan en het opzetten van een ‘wellness’ aanpak. Zo ook bij het aanpakken van sociale achterstanden in de wijken. We hebben daarvoor behoorlijk snel een urgentieprogramma in elkaar getimmerd. We gaan de bewoners erbij betrekken zodat zij het gevoel terugkrijgen dat ze meetellen en erbij horen. Dat zij er niet voor de overheid zijn, maar andersom. Er wordt al dertig jaar aan armoedebestrijding gedaan en toch is de armoede gebleven. Dan is het tijd te kijken of we het anders kunnen doen. We gaan een model ontwikkelen dat we in vier wijken uittesten om te zien wat effectief is. Prettig is dat we daarbij steun krijgen van de Nederlandse regering en van de UNDP. Ik ben ervan overtuigd dat we als Koninkrijk genoeg middelen en knowhow in huis hebben om in alle delen van het Koninkrijk een einde te maken aan de armoede. Daarnaast ligt de focus op het stimuleren van economische groei om meer werkgelegenheid te creëren.”

‘Geloof in onszelf moet terug’

Foto: Premier Eugene Rhuggenaath op werkbezoek in regenachtig Den Haag.

07 | CURAÇAO

Van landbouwproducten produceren we op Curaçao zelf minder dan een procent; we moeten alles importeren. Terwijl Nederland op dat vlak leidend is in de wereld. Waarom benutten we die enorme kennis die naar alle delen van de wereld wordt geëxporteerd niet in ons eigen Koninkrijk? Lokaal produceren is goed voor onze economie en bovendien duurzaam. Er zijn nog veel meer voorbeelden waarin we elkaar kunnen versterken door elkaar aan te vullen. En dat is niet alleen tussen ons en Nederland, maar ook tussen de eilanden onderling.”

Foto: Op weg naar minister Ank Bijleveld van Defensie, eveneens een koninkrijksaangelegenheid.

Hoe staat u tegenover de relatie met Nederland? ,,Die band is absoluut belangrijk. In ons regeerprogramma staat dat we de samenwerking willen versterken door een nieuwe invulling aan de relatie te geven. Tot 2010 was er sprake van ontwikkelingssamenwerking en kregen wij begrotingssteun van Nederland. Als gedeputeerde heb ik er destijds voor gepleit meer te focussen op sociaaleconomische ontwikkeling om langs die weg ons streven naar zelfredzaamheid te realiseren. Als je autonomie wil kun je niet afhankelijk blijven van ontwikkelingssteun. Wij zijn voor onszelf verantwoordelijk, dan moet je die verantwoordelijkheid ook nemen.” Wat bedoelt u met een nieuwe invulling van de relatie? ,,Ik geloof in de kracht van het Koninkrijk. De leuze waarmee campagne is gevoerd voor een zetel in de Veiligheidsraad ‘One Kingdom, four countries’ spreekt mij zeer aan. Dit is het moment

‘We kunnen meer voor elkaar betekenen’ om te laten zien waarom we een Koninkrijk hebben. Ik zie volop aanknopingspunten om meer voor elkaar te kunnen betekenen. Binnen ons Koninkrijk is heel veel innovatiecapaciteit. Dat heeft het land Nederland veel goeds gebracht. Daar kunnen we ook koninkrijksbreed ons voordeel mee doen. In plaats van denken in problemen en hoe die op te lossen moeten we meer denken in kansen en hoe die te grijpen. Laat ik een voorbeeld noemen.

08 |

Interview

Uw beslissing in 2009 uit de actieve politiek te stappen noemde u een van uw beste besluiten. Hoe denkt u over uw besluit terug te keren in de politiek? ,,Ik heb er geen seconde spijt van. De uitdagingen zijn groot, maar dat motiveert mij alleen maar. Ons land bevindt zich in een fase waarin de regering het verschil kan maken. Dat is wat mij drijft en niet alleen mij, maar het hele team.” Voor maximaal acht jaar? ,,Ja, als het ons gegund is acht jaar te mogen blijven dan zouden we genoeg tijd hebben om ook echt iets te kunnen opbouwen. Daarna is het aan de volgende generatie het stokje over te nemen. Als er een ding is waar ik stellig in geloof is het dat onze jongeren de toekomst zijn en dat zij ons land zeer veel te bieden hebben. En of het nu een of twee termijnen wordt, ik zal hoe dan ook het beste van mijzelf geven. Als je voor dit prachtige ambt wordt geroepen is dat een eer en iets om dankbaar voor te zijn.” Is er nog zoiets als een privéleven? ,,Niet veel, helaas. Het huishouden en de opvoeding van onze inmiddels drie kinderen komen grotendeels op de schouders van mijn vrouw. Miguel Pourier (de in 2013 overleden partijleider van de PAR; red) heeft me altijd voorgehouden tijd te maken voor mijn gezin. Ik doe mijn best de zondag zo veel mogelijk te beschermen.”

STAATSMAN

Op de 110e geboortedag van Dr. Moises Da Costa Gomez hebben Eugène Boeldak en Marion Keizer het ebook ‘110 jaar Moises Da Costa Gomez’ gepresenteerd. In onderwijsinstellingen, van basisscholen tot aan universiteiten, is er behoefte aan kennis over en inzicht in het eigen verleden en heden. Met dit boek bieden de schrijvers jongeren en volwassenen lees-, denken praatmateriaal over één van de grootste staatslieden van Curaçao.

PEARLS

De uit Curaçao afkomstige genomineerden en winnaars van de Dutch Caribbean Pearls Award-verkiezing is een lunch aangeboden door gevolmachtigde minister Anthony Begina. In het kader van de campagne van het Curaçaohuis dat iedere Curaçaoënaar een ambassadeur voor zijn land kan zijn had hij hen voor een kennismaking uitgenodigd. Naast de genomineerden waren ook bestuursleden van OCAN en de Association of Dutch Caribbean Students (ADCS) aanwezig.

KENNISCENTRUM

Het Curaçao Investment & Export promotion Agency (CINEX) heeft een kantoor geopend in het Curaçaohuis. Het is de eerste stap in het streven van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister, het Ministerie van Economische Ontwikkeling en CINEX naar de totstandkoming van een kenniscentrum in het Curaçaohuis waar ondernemers, investeerders, projectontwikkelaars en het corps diplomatique alle relevante informatie over ondernemen op Curaçao kunnen verkrijgen.

Kortjes

09 | CURAÇAO

TOERISME IS STEVIGE ECONOMISCHE PIJLER Met een jaaromzet van zo’n 850 miljoen Antilliaanse florijnen is de toeristische sector de sterkste pijler onder de Curaçaose economie, goed voor een aandeel van circa twintig procent van het bruto binnenlands product. Het is tevens de grootste deviezengenerator èn - met zo’n twaalfduizend banen - de krachtigste banenmotor. In weerwil van de wereldwijde crisis is het aantal verblijfstoeristen de afgelopen jaren explosief gestegen. ,,We zijn in tien jaar meer dan verdubbeld”, klinkt interim-directeur van het Curaçao Toeristen Bureau (CTB) Hugo Clarinda opgewekt. ,,We zijn gegroeid van 200.000 toeristen in 2010 naar 440.000 en het eind is nog niet in zicht.” De cijfers zijn des te opmerkelijker als men bedenkt dat er forse tegenwind was zoals de sociale onrust in buurland Venezuela en het uitvallen van de

internationale vluchten van de grootste regionale luchtvaartmaatschappij InselAir. ,,We kregen altijd veel bezoekers uit Venezuela, maar die markt is met zo’n zeventig procent teruggevallen. Alle andere markten doen het goed: Nederland, Colombia, Brazilië, de VS en Canada. Ook de problemen bij InselAir hebben ons parten gespeeld. Twintig procent van onze toeristen werd door die maatschappij aangevoerd. Een derde tegenvaller was het faillissement van Air Berlin. Als je al die omstandigheden meeweegt hebben we ondanks alles een positief jaar achter de rug.” Het CTB meet het succes van de toeristische sector niet alleen af aan de aantallen bezoekers. Ook de gemiddelde verblijfsduur, de opbrengst per kamer en wat toeristen besteden aan uit eten gaan, excursies e.d. zijn belangrijke graadmeters. Die vertonen allemaal een stijgende lijn.

‘Curaçao onderscheidt zich met een eigen cultuur en historie’ 10 |

Foto: Interim-directeur Hugo Clarinda van het Curaçao Toeristen Bureau.

Interview

Ronduit spectaculair is de ontwikkeling van het cruisetoerisme. ,,Dat is vorig jaar met dertig procent toegenomen. Die groei is mede te danken aan de opening van de tweede megapier waardoor we nu drie cruiseschepen tegelijk kunnen ontvangen. We zitten op zo’n 600.000 cruisepassagiers, over twee of drie jaar zullen we de grens van een miljoen passeren.” Die hebben doorgaans maar een dag om Willemstad en het eiland te verkennen. ,,Wij hopen natuurlijk dat de kennismaking zo goed bevalt dat ze als verblijfstoerist terugkeren”, aldus Clarinda die op de vraag wat Curaçao zo aantrekkelijk maakt als vakantiebestemming eerlijk antwoordt: ,,De meeste gasten zijn afkomstig uit koude landen dus het eerste waarvoor ze komen zijn zon, zee en zand. Vervolgens zoeken ze, als ze voor de Cariben kiezen, eilanden met mooie stranden. Wat daarna meeweegt is hoe authentiek een bestemming is. Veel eilanden in de Cariben doen qua sfeer Amerikaans aan. Daarin onderscheidt Curaçao zich met zijn eigen cultuur en historie. Voor Nederlandse bezoekers speelt mee dat zij hun eigen taal kunnen spreken, er Nederlandse kranten zijn, in de supermarkten Nederlandse producten liggen en je op een terrasje een broodje kroket kunt bestellen. Een plus is ook de vriendelijkheid van onze bevolking en dat de mensen die in de toerismesector werken heel service-minded zijn.”

en WestJet vliegen op Curaçao. Voordeel is dat wij niet gericht zijn op massatoerisme. Ons grootste hotel heeft 350 kamers. Wij willen er nog wel hotels bij, maar niet groter dan tussen de 200 en 300 kamers. Wij zijn druk bezig ketens te interesseren. Ik heb goede hoop dat we binnenkort de komst van een Hard Rock hotel kunnen aankondigen. Daarnaast zijn er de afgelopen jaren behoorlijk wat kleinschalige boetiekhotels bijgekomen. Daar hebben we niet veel voor hoeven te doen, dat is meer een natuurlijke ontwikkeling die goed aansluit bij het kwaliteitstoerisme waar wij ons op richten”, aldus Hugo Clarinda.

Bevreesd voor de voorspelde concurrentieslag met Cuba in een toch al zeer competitieve markt is Clarinda niet. ,,De verwachting was dat er vanuit de VS een enorme vraag naar Cuba zou ontstaan. Dat raakt vooral de bestemmingen die sterk afhankelijk zijn van Amerikaanse gasten. Wij zijn dat veel minder. Overigens zie je dat het met Cuba niet zo’n vaart loopt. Veel van de geplande vluchten vanuit de VS zijn alweer gecancelled. Het gaat nog jaren duren voordat Cuba zijn toeristische product op orde heeft. We hebben trouwens wel besloten onze marketinginspanningen op de Amerikaanse markt te verdubbelen. De Cariben is voor Amerikanen relatief dichtbij; daar valt voor ons nog veel te winnen. De uitdaging is de airlift. De stoelcapaciteit is krap dus we proberen maatschappijen te overtuigen Curaçao in hun vluchtschema op te nemen. We hebben onlangs een succesje geboekt: JetBlue voert de frequentie vanuit New York op van drie naar vier vluchten per week. We krijgen er ook een vlucht uit Brussel van TUI bij. Er zijn tevens vergevorderde besprekingen met een Duitse maatschappij die het verlies van de vluchten van Air Berlin kan goedmaken. De Duitse markt heeft veel potentie voor ons.” Wat de airlift uit Nederland betreft is Clarinda tevreden. ,,De KLM is van zeven naar twaalf vluchten per week gegaan. TUI vliegt zeven keer per week met in drukke periodes een extra vlucht. Ook Canada doet het goed. Air Canada, Sunwing

11 | CURAÇAO

DAMEN INVESTEERT FORS OP CURAÇAO Nederlandse ondernemers hebben Curaçao herontdekt. In de naoorlogse jaren vestigden zich veel gerenommeerde bedrijven in Willemstad, nu dient zich een volgende generatie aan die in het eiland de ideale springplank ziet om de vleugels uit te slaan naar nieuwe groeimarkten in Latijns-Amerika. De gunstige ligging op een kruispunt van drukke vervoersstromen en de goede vliegverbindingen met de rest van de wereld waren ook voor Damen Shipyards Group voorname redenen het oog te laten vallen op de Curaçao Droogdok Maatschappij (CDM). ,,Onze CEO René Berkvens is in zijn vroege carrière areamanager geweest voor de Americas. Hij kwam veel in de Cariben en vond Curaçao toen al een interessante locatie: er is een natuurlijke haven, goed beschut, buiten het orkaangebied en strategisch gelegen ten opzichte van onder meer het Panamakanaal en de Golf van Mexico. Tien jaar geleden is een eerste poging gedaan het dok over te nemen, maar die is gestrand. In 2016 was de tijd er wel rijp voor en op 1 februari vorig jaar hebben we het management overgenomen”, aldus algemeen directeur Lodewijk Franken van Damen Shiprepair Curaçao. ,,Ik ben mijn loopbaan bij Damen begonnen. Daarna heb ik verdere ervaring met shiprepair en conversion opgedaan bij Keppel Verolme in Rotterdam en offshore-ervaring in Latijns-Amerika toen ik voor Bluewater Energy Services werkte. Zo heb ik Centraal-Amerika goed leren kennen. Inmiddels weer in dienst van Damen mag ik met mijn team aan deze fantastische opdracht werken. De werf is een ruwe diamant en wij mogen hem polijsten. We gaan er de komende jaren heel hard aan werken om er een succes van te maken.”

Uitstekende sfeer

CDM is een bijna eeuw oude overheidsnv. Damen heeft zich gecommitteerd de komende jaren enkele tientallen miljoenen te investeren om er een state of the art werf van te maken. ,,De onderhandelingen zijn in een uitstekende sfeer verlopen. Lokale banken hebben het krediet verstrekt voor het investeringsplan dat wij hebben opgesteld en de regering heeft een

12 |

Interview

fonds beschikbaar gesteld voor training en opleiding.” Met de vakbond is afgesproken dat er de eerste twee jaar geen ontslagen vallen. Eerder zal er sprake zijn van meer werkgelegenheid. ,,Wij gaan de capaciteit aanzienlijk uitbreiden. Er zijn nu twee gegraven droogdokken. In mei komen er twee drijvende dokken bij die op dit moment bij Damen Verolme in Rotterdam gereed worden gemaakt. CDM heeft een drijvend dok gehad, maar dat is verwaarloosd en weggehaald. De nieuwe dokken gaan eind maart op transport naar Curaçao. Er moet nog wel gebaggerd worden. De diepte is nu elf meter en dat moeten er zestien worden. Tevens moet er een infrastructuur van gas, water en luchtleidingen worden aangelegd.”

Prachtige werf

Franken is ervan overtuigd dat er voldoende vraag is voor scheepsreparatie en onderhoud om de vier dokken gevuld te krijgen. ,,Er is nu al meer vraag dan wij aankunnen. Door de opleving van de economie en de stijging van de olieprijs worden er weer schepen in regulier onderhoud genomen. Daarnaast maken we dankbaar gebruik van het wereldwijde salesnetwerk van de Damengroep. We hebben er al grote klanten bij gekregen zoals de baggermaatschappijen Van Oord en Boskalis.” Behalve aan het voorbereiden van de komst van de twee nieuwe dokken heeft Franken de handen vol aan het wegwerken van achterstallig onderhoud. ,,CDM is van oudsher een prachtige werf, maar in de loop der jaren is het onderhoud uitgebleven. Er moest al overheidsgeld bij om de verliezen te dekken. Eén kraan was helemaal buiten werking, de anderen hebben we net op tijd kunnen oplappen. Pompen zijn dringend toe aan revisie, de lieren waarmee de schepen het dok in worden getrokken zijn op. We hebben nieuwe lasmachines aangeschaft en de loodsen zijn opnieuw ingericht om effectiever te kunnen werken. Ook besteden we veel aandacht aan veiligheid.” Franken prijst de samenwerking met de overheid. ,,Wij onderscheiden een aantal partijen: de regering waarmee we een uitstekende relatie hebben. Tijdens de onderhandelingen bleek al dat ze actief meedenken. Daarnaast hebben we te maken met Curaçao Port Authorities (CPA) waarmee al langer een warme

band bestaat omdat ze sleepboten van Damen gebruiken. De derde partij is de douane. Met alle drie is de samenwerking prima; we hebben elkaar nodig.” De Curaçao Droogdok Maatschappij (1926) is bijna even oud als Damen Shipyards Group

(1927). Het 9.000 medewerkers tellende familiebedrijf is met 33 scheepsbouw- en reparatiewerven op alle continenten actief en heeft meer dan 6.000 schepen in ruim honderd landen geleverd. Jaarlijks worden zo’n 180 schepen gebouwd.

Lodewijk Franken Algemeen directeur

‘De werf is een ruwe diamant en wij mogen hem polijsten’ Foto: Damen Shiprepair Curaçao gaat tientallen miljoenen investeren in de werf in het Schottegat.

13 | CURAÇAO

ECONOMIE STAAT OP EEN KEERPUNT Minister Steven Martina van Economische Ontwikkeling windt er geen doekjes om. ,,Curaçao verkeert in een perfect storm. Wat fout kon gaan is fout gegaan”, klinkt het onheilspellend. Toch is de bewindsman optimistisch. ,,We hebben het punt van de ommekeer bereikt. Dit is het momentum voor investeerders want er liggen genoeg kansen. De vooruitzichten zijn goed, maar we moeten als kabinet nu wel doorpakken. En dat is wat wij doen.” Martina (56) weet wat er voor nodig is om het tij te keren. Na zijn studies economische bedrijfstechniek en bestuurlijke informatiekunde in Tilburg keerde hij in 1990 terug naar Curaçao om later te promoveren aan de TU Delft. Zijn consultancyactiviteiten op het gebied van it-, general- en strategisch management brachten hem onder meer naar Venezuela, Colombia, Suriname, Argentinië en Brazilië waar hij ook een tijd heeft gewoond. In 1998 werd hij geselecteerd als president-directeur van het water- en elektriciteitsbedrijf Aqualectra. ,,Het bedrijf was structureel verlieslatend. Er is een ingrijpende transformatie doorgevoerd om het volledig te moderniseren. Toen ik er na acht jaar wegging was het technologisch behoorlijk vooruitstrevend en duurzaam winstgevend.”

Zelfreflectie

De succesvolle aanpak bij Aqualectra was opgevallen. Martina kreeg het aanbod president-directeur te worden van Fatum, een dochter van de Guardian Group. ,,Ik was de eerste lokale president-directeur. Mijn opdracht was groei te bewerkstelligen, maar we waren al heel sterk in de Cariben. Ik zag wel wat in de Nederlandse markt. Veel Nederlandse bedrijven waren actief in Curaçao, wij waren het eerste Curaçaose verzekeringsbedrijf dat het andersom deed. Er is een goede positie in schadeverzekeringen opgebouwd in Nederland. Daarnaast heb ik een aantal acquisities gedaan. Het bedrijf groeide van 200 miljoen omzet naar 330 en het personeelsbestand verdubbelde.” Hij bleef er elf jaar, met een onderbreking van zes maanden in 2013 waarin hij minister van Economische Ontwikkeling en vicepremier was in het tijdelijke zakenkabinet Hodge.

14 |

Interview

Eind 2016 zag Martina de MAN - de partij waarvoor zijn vader ooit een alom geprezen minister-president was alsook oprichter - de verkiezingen winnen en een regering vormen. ,,Die struikelde echter binnen twee maanden. Er kwamen nieuwe verkiezingen waarvoor de partij een beroep op mij deed. Kennelijk was het moment in mijn leven aangebroken een bijdrage aan de partij en het land te leveren. Na een fase van succesvol carrière maken in de private sector kom je in een fase van zelfreflectie. Je

‘We staan voor een enorme uitdaging’ hebt het zelf goed, maar ziet om je heen dat dat niet voor iedereen geldt. Ik heb met mijn vrouw en kinderen overlegd en gezegd: ik ga mijn kennis, ervaring en energie nu inzetten voor het land.”

Leiderschap

Op 2 juni 2017 werd Martina als minister van Economische Ontwikkeling in het kabinet Rhuggenaath beëdigd. ,,Geen makkelijke job, maar wel eentje die mij op het lijf is geschreven. Ons land zit in zwaar weer. We moeten op zoek naar een exploitant voor de raffinaderij die bereid is te investeren in modernisering dan wel een nieuwe raffinaderij te construeren, voor InselAir moet een partner worden gevonden en dan is er nog de onrust in Venezuela. Allemaal externe omstandigheden die een dramatische impact hebben op onze economie. Ik lig er soms wakker van; niet van wanhoop, maar juist omdat de situatie mij motiveert. Het komt nu aan op visie, leiderschap en daadkracht. Die elementen zijn in het kabinet ruim aanwezig. We staan voor een enorme uitdaging, maar ik ben ervan overtuigd dat het ons gaat lukken het tij te keren.” De eerste tekenen van herstel zijn er. Na jaren van krimp zal de economie dit jaar licht groeien. ,,Als je naar de kansen kijkt is de potentie groot, bijvoorbeeld in de energiesector. De modernise-

‘We weten wat er moet gebeuren en hoe het moet gebeuren’

Foto: Minister van Economische Ontwikkeling Steven Martina: ,,Ik zie veel kansen voor investeerders.”

ring van de raffinaderij en de bouw van een LNG-terminal zijn uitstekende investeringsobjecten waarvoor zich al partners hebben aangediend. De maritieme sector biedt eveneens perspectieven. Voor de ontwikkeling van het Bullenbaaigebied hebben we een visiedocument waarmee we de boer op gaan.”

Randvoorwaarden

,,Het toerisme ontwikkelt zich gunstig. Nieuwe hotels hebben hun komst aangekondigd, bestaande breiden uit. Nu de tweede megapier is geopend ligt het Rifgebied te wachten op verdere ontwikkeling. Dat alles leidt tot veel bouwactiviteiten en dus werkgelegenheid. Curaçao was ooit groot in de financiële offshore. Wij hebben de expertise in huis om een positie als jurisdictie te verwerven in de fintech-wereld, bijvoorbeeld op het

gebied van blockchain en cryptocurrency. Ik zie voorts uitstekende mogelijkheden om op basis van technologie en vernuft de agrarische en visserijsector een impuls te geven. Wij staan open voor partners die in deze sectoren kansen zien. Uiteraard moeten wij als overheid voor de randvoorwaarden zorgen zoals een goede infrastructuur. Ook daarvoor zoeken wij samenwerking met het bedrijfsleven in de vorm van public-private-partnerships. Alles wat ik nu vertel maakt deel uit van ons economisch hervormingsplan. We weten wat er moet gebeuren, hoe het moet gebeuren en nu gaat het ook gebeuren.”

15 | CURAÇAO

INVESTEREN IN GOEDE RELATIE Staatssecretaris Raymond Knops

Voor het eerst sinds 2010 is het Koninkrijksdossier niet iets dat een minister er bij doet, maar is er een staatssecretaris mee belast die er serieus aandacht aan kan besteden. En dat is precies de ambitie van Raymond Knops die in het Kabinet Rutte III verantwoordelijk is voor de relatie tussen Den Haag en de Caribische delen van het Koninkrijk. ,,Ik zit nu drie maanden op deze post en ik kan zeggen dat ik het ontzettend leuk vind. In tegenstelling tot enkele andere onderdelen van mijn portefeuille die vooral over inhoud gaan is het opbouwen en onderhouden van duurzame relaties substantieel onderdeel van het Koninkrijksdossier. Ik wil investeren in de relatie met bestuurders, politici en maatschappelijke organisaties. Ik ben mij er bewust van dat het in de afgelopen jaren met de verhoudingen op en af is gegaan. Het gebeurde wel eens dat er iemand uit Nederland kwam vertellen hoe het moest. Mijn houding is er een van respect voor de autonomie van de landen. Ik ga niet voorschrijven dat ze iets moeten doen omdat ik dat vind. Men kan zelf heel goed bepalen wat men wil en kan. En als men daarbij hulp wil ben ik uiteraard bereid te kijken of wij kunnen helpen. Maar ik ga het niet opdringen”, aldus Knops als we hem over zijn kennismakingsbezoek aan Curaçao spreken. ,,Ik ben er twaalf jaar geleden kort en in een andere setting geweest. Door mijn staf ben ik uitgebreid gebrieft, ik heb stukken gelezen en onder meer met gevolmachtigde minister Begina gesproken. Premier Rhuggenaath had ik al een keer ontmoet tijdens zijn bezoek aan Den Haag. Dat was een aangename kennismaking. Dezelfde goede en open sfeer proefde ik ook weer toen ik op Curaçao een meeting had met het hele kabinet. Alle ministers hebben verteld wat hun plannen zijn. Wat mij opviel was de eendracht en het commitment om er in deze toch ‘interessante’ tijden samen de schouders onder te zetten. Dat is nodig want de uitdagingen zijn groot: het bepalen van de toekomst van de raffinaderij, de armoedebestrijding, de overheidsfinanciën en de geopolitieke situatie door de onrust in buurland Venezuela. Bedreigingen bieden ook kansen; soms heb je een crisis nodig om verder te komen. Door minister Martina van Economische

16 |

Interview

Ontwikkeling ben ik rondgeleid door de haven. Wat ik heb waargenomen is dat er een ongelooflijke potentie is om met de economie stappen voorwaarts te zetten. De sfeer in het kabinet heb ik als zeer positief ervaren. Men toont grote bereidheid de onderlinge politieke verschillen te ontstijgen en zaken die urgent zijn aan te pakken. Ik merkte ook dat men er echt zin in heeft de samenwerking met Nederland te verdiepen. Ik heb de boodschap achtergelaten dat ook te willen.” Over de vraag of het bezoek verrassingen heeft opgeleverd moet Knops even nadenken. ,,Het beeld dat ik had bleek te kloppen. Je leest namen in dossiers, maar als je mensen persoonlijk spreekt, elkaar de hand schudt en in de ogen kijkt, geeft dat een extra dimensie. Als je aan een vertrouwensrelatie werkt is het belangrijk te weten wie aan de andere kant zit. Over de raffinaderij heb ik gelezen in nota’s; dan blijft het toch wat abstract. Als je de uitstoot zelf ziet en ruikt wordt het plaatje een stuk completer. Ik heb ook vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties ontmoet. De kracht van de maatschappij is groot. Wie veel indruk op mij heeft gemaakt is mevrouw Eman met haar opvanghuis voor kinderen. Zij is voor mij een echte held. Verder is mij de hartelijkheid opgevallen. Ik ben dat in mijn eigen Limburg wel gewend, maar niet op deze manier. Iemand vertelde me vooraf: ‘Als je er eenmaal bent geweest laat het je niet meer los’. Dat begrijp ik nu. Ik voel verwantschap.” Wat mag Curaçao van de bewindsman verwachten? ,,Ik ga niet rommelen aan de staatkundige verhoudingen; dat leidt alleen maar tot stilstand. Ik wil serieus investeren in de relatie. We kunnen elkaar op allerlei vlakken versterken. Niet alleen op bestuurlijk en politiek niveau, maar ook op maatschappelijk gebied, cultuur... Ik ben van plan regelmatig op bezoek te gaan. Als je een vertrouwensrelatie wil opbouwen moet je niet alleen komen als er gedonder in de tent is. Andersom zijn delegaties altijd welkom in Den Haag. Aan de WhatsAppjes heb ik al gemerkt dat de lijnen kort zijn. Zelf ben ik buitengewoon gemotiveerd een bijdrage te leveren aan de samenwerking want dat is in het belang van de bevolking. Het is net als met een echte relatie: het moet wel van beide kanten komen.”

‘Wat mij opviel was de eendracht en het commitment’

Foto: Staatssecretaris Knops: ,,Wij kunnen elkaar in het Koninkrijk op allerlei vlakken versterken.”

17 | CURAÇAO

HET DILEMMA VAN YOUNG PROFESSIONALS Jaarlijks komen zo’n driehonderd Curaçaose jongeren naar Nederland voor een vervolgstudie. De overheid ziet ze graag verrijkt met kennis en ervaring terugkeren om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het land. Maar de praktijk is anders: velen blijven na hun afstuderen in Nederland. Kandidaat-notaris Katherine Filesia (26) worstelt ook met dat dilemma: de carrièremogelijkheden in het Europese deel van het Koninkrijk zijn groter dan op Curaçao en tegelijkertijd wil ze iets betekenen voor haar geboorte-eiland. ,,Dat dubbele gevoel hebben veel Caribische studenten. Ik heb daarom het plan bedacht een database op te zetten van young professionals met een Antilliaanse achtergrond en zo veel mogelijk specialismen: economie, geneeskunde, rechten etc.” Het idee is omarmd door gevolmachtigde minister Anthony Begina. ,,Ik wilde graag kennismaken dus heb ik gebeld. We hebben besproken hoe we een platform kunnen creëren waarop young professionals, gebruikmakend van hun expertise, meedenken en helpen aan de ontwikkeling van Curaçao. Ik werk het idee nu verder uit.”

Avontuur

Katherine staat model voor een generatie jongeren met ambities. ,,In het vijfde jaar van mijn VWO ben ik gaan nadenken over de studie die ik zou willen gaan doen: economie of rechten? Ik hield van lezen, schrijven, discussiëren en betogen dus de advocatuur leek mij wel wat. Het werd rechten in Leiden. Op mijn achttiende ben ik naar Nederland vertrokken. Ik was vol van het avontuur dat op mij wachtte. Ik heb mij daar zelf wel over verbaasd want ik ben als enig kind in een nogal beschermde omgeving opgegroeid. Aan de andere kant kijk ik dankzij mijn opvoeding met een open mind naar de wereld. Ik ben nieuwsgierig naar andere culturen. Het is een grote stap, maar je staat er niet alleen voor. De Stichting Studiefinanciering Curaçao regelt voor het eerste jaar een kamer en mijn ouders zijn gekomen om

18 |

Interview

te helpen met inrichten.” Aanpassingsproblemen heeft Katherine nauwelijks gekend. ,,Ik ben meteen lid geworden van de studentenvereniging en in verschillende commissies gaan zitten. Zo maak je snel vrienden. Natuurlijk is het wennen. Je moet bijvoorbeeld niet bang zijn iets verkeerd uit te spreken. Als je daar op wordt aangesproken leer je er alleen maar van. Verder is het zaak voor jezelf op te komen. Maar als je je openstelt voor anderen zie je dat iedereen bereid is je te helpen.”

Inburgeren

Het inburgeren ging letterlijk met vallen en opstaan. ,,Ik was nog geen twee maanden in Nederland of ik ben naar een ijsbaan gegaan om te schaatsen. Na een half rondje ben ik gevallen. Ik had niks gebroken, maar heb er wel een litteken onder mijn kin aan overgehouden.” Schaatsen heeft ze nooit meer gedaan. ,,Ik ben later wel een keer met de studentensportvereniging op skivakantie geweest in Frankrijk. Ik ga dat zeker nog eens doen want ik vond het hartstikke leuk. Het was niet mijn eerste sneeuw. De ene keer dat ik als kind in Nederland was lag er behoorlijk wat sneeuw. Leuk hoor.” De studie verliep voortvarend. ,,Ik ben begonnen met Nederlands recht. Na het eerste jaar heb ik mijn propedeuse gehaald. Ik heb in die periode anderhalf jaar bij de rechtswinkel gewerkt op de afdeling personen- en familierecht. Daar is mijn belangstelling voor notarieel recht ontstaan. Dat is veelzijdiger dan ik had gedacht. Ik ben daarom naast Nederlands recht ook notarieel recht gaan studeren. Het stoffige beeld van het notariaat klopt al lang niet meer met de werkelijkheid. Notarissen zijn tegenwoordig jurist en ondernemer tegelijk. Die combinatie is wat mij aantrekt.” Sinds mei vorig jaar werkt Katherine als kandidaat-notaris bij Schaap Advocaten Notarissen in Rotterdam. ,,Parttime want ik hoop over twee jaar mijn promotieonderzoek te verdedigen. Het is best zwaar. Ik sta om

kwart over zes op en maak lange dagen. Mijn vrije tijd breng ik door met vrienden, sporten, lezen en pianospelen. Tenminste een keer per jaar ga ik naar Curaçao om familie te bezoeken. Voordat ik op het vliegtuig stap zeg ik altijd tegen mijn vader dat hij bij Brisa Snack in Otrabanda balchi met patat moet bestellen. Ik mis het eten van Curaçao.”

Kiezen

Van haar ambitie notaris te worden maakt ze geen geheim, maar waar - in Nederland of op Curaçao - ligt lastiger. ,,Nederland is verhoudingsgewijs een groot land met veel opportunities, maar Curaçao is een land in ontwikkeling met veel potentie. Naast die database voor young professionals ben ik met nog een interessant project bezig om iets voor Curaçao te betekenen. Ik heb er de minister-president en enkele ministers over benaderd. Ik kan er nu nog niet te veel van prijsgeven, maar het heeft tot doel de Curaçaose kenniseconomie verder uit te bouwen en bedrijvigheid te stimuleren.”

‘Nieuwsgierig naar andere culturen’

Foto: Kandidaat-notaris Katherine Filesia staat model voor een generatie ambitieuze jongeren.

19 | CURAÇAO

THE REFLECTION OF YOUR VISION IN YOUR BACKYARD. INVEST IN CURACAO!

WWW.CURINVEST.COM INFO@CURINVEST.COM PRINSEGRACHT 63-65 2512 EX THE HAGUE THE NETHERLANDS +31 (0)70 3066111 (NL) +599 9 4621444 (CUR)