Circulariteit moet je afdwingen

Aankoop stuurt transitie naar duurzaam en bij voorkeur circulair — door Eduard Coddé

CIRCULARITEIT MOET JE AFDWINGEN

‘Duurzaam’ is een begrip dat steeds vaker opduikt, maar helaas evenredig inhoudelijk wordt uitgehold. Duurzaam is niet zelden synoniem voor ‘recyclage’, waarbij heel vaak veel energie verspild wordt om iets nieuws te maken. ‘Circulariteit’ is hergebruik nastreven zoals het oorspronkelijk was, tot het uiteindelijk niet langer herbruikbaar is en recyclage zich aandient.

De transitie naar duurzaam en bij voorkeur circulair aankopen kan volgens twee pistes verlopen: men kan opteren om het totale aankoopvolume voor 10% te verduurzamen, of 10% van het volume voor de volle 100% te verduurzamen. Beide pistes gelijktijdig bewandelen heeft op termijn de grootste impact.

Zo bracht Het Facilitair Bedrijf van de Vlaamse

Overheid een papierproducent, papierleverancier en afvalophaler samen om via het onderschrijven van een convenant de overstap te maken van gerecycleerd papier naar circulair papier. “Het kostte een jaar om het traject af te leggen, maar is op eigen initiatief gelukt” blikt Frank Geets,

Administrateur-generaal van Het Facilitair Bedrijf, tevreden terug. “Logistiek heeft een niet te onderschatten impact op milieu en kan vanuit aankoop bijgestuurd worden. Het Facilitair Bedrijf herzag lopende raamcontracten, eist levering met elektrische voertuigen, gaat over tot clusteren van aankopen om het aantal transportbewegingen te verkleinen, verwacht digitale facturatie om de papierberg te drukken, enz.”. De raamovereenkomsten voor dranken werden bijgestuurd met vergroening van het logistiek gegeven en focus op een alternatief gamma.

De catering kiest voor Fairtrade, lokaal gekweekte groenten en fruit, vis afkomstig van duurzame visserij… In Het Vlaams Administratief Centrum (VAC) in Leuven is een circulaire koffiebar in gebruik genomen, waar geen enkel wegwerpproduct te vinden is.

Schoonmaak is zowat de meest essentiële service binnen Facility Management en biedt bijgevolg ruim potentieel voor verduurzamen. Hier is geopteerd voor ‘BioOrg’, een biologische schoonmaaktechniek die gebruik maakt van goede bacteriën en waarbij geen water te pas komt. Daarenboven wordt het energieverbruik van schoonmaakmachines gemonitord.

Het raamcontract voor bedrijfskleding dat leasing en onderhoud omvat, werd onder de loep gelegd, met als resultaat een engagement van de wasserij voor het terugdringen van het energie- en waterverbruik. “Via lastenboeken kan je heel wat eisen opleggen en aldus verandering stimuleren” vat Frank Geets samen. “Circulariteit wordt ook afgedwongen via onze ‘electronics watch’, waarmee we de productie van laptops en smartphones bewaken”.

Circilair Kantoor 2023

Circulariteit’ bij gebouwen betekent in eerste instantie zoveel mogelijk overbodige vierkante meters vermijden. In de periode 2016 – 2024 reduceerde de Vlaamse Overheid in Brussel het aantal gebruikte vierkante meters met de helft!

Momenteel wordt druk gewerkt aan het ‘Project 2023’, dat de herbestemming van de twee, 102m hoge iconische WTC torens aan de Koning Albert II-laan en de Simon Bolivarlaan inhoudt. WTC I en II werden in 1972, respectievelijk 1976 geopend. Er bestond ooit het plan dat hier twee autosnelwegen zouden kruisen die het land van noord naar zuid en oost naar west moesten verbinden.

De krachtlijnen van dit project zijn circulariteit, energieneutraliteit, duurzaam onderhoud, toegankelijkheid – de De WTC-torens liggen op amper 3 minuten wandelen van het Noordstation - en werkplekinrichting. Het Facilitair Bedrijf zocht een gebouw voor gemengd gebruik. De plannen die nu in uitvoeringsfase zitten, leiden tot een multifunctioneel complex, dat ongeveer 110.000 m² bovengrondse oppervlakte zal bieden, waarvan 75.000 m² kantoorvloer verspreid over 14 grote werkvloeren (in 2023 nemen 3.900 Vlaamse ambtenaren hier hun intrek), 14.000 m² woongelegenheid (127 verhuurappartementen), 16.000 m²

De nieuwbouw die de torens zal verbinden, laat dankzij de dubbele hoogte tussen de bouwlagen toe om veel groene binnenruimte te creëren

hotelexploitatie ( 240 hotelkamers), evenals sportruimtes, vrijetijdsruimtes, horeca en handelszaken. De fitnessfaciliteiten zullen gedeeld worden door de ambtenaren en de hotelgasten (’s avonds).

De ingenomen terreinoppervlakte wijzigt niet. Er is gekozen voor verdichting en verbinding van beide torens m.b.v. een nieuwbouw met dubbele hoogte tussen de bouwlagen (5,2 m) t.o.v. de hoogte in de torens, die behouden blijft. De dubbele hoogte laat toe veel groene binnenruimte te creëren en wordt ook een 2400m² grote daktuin aangelegd.

Urban Mining

Het ‘Project 2023’ is en voorbeeld van ‘geintegreerde duurzaamheid’, van ontwerp over uitvoering tot beheer in de gebruiksfase. Liefst twee derde van de bestaande WTC-torens wordt hergebruikt, een tijdrovende werkwijze, maar de basis om tonnen afval te vermijden. Slechts 4,7% van de oorspronkelijke 281.000 ton zal finaal als afval worden beschouwd (o.a. asbest), terwijl 63,4% ter plaatse wordt verwerkt en herbruikt. Zo wachten momenteel stapels houten scheidingswanden en computervloeren op hun nieuwe toepassing. De te slopen betonnen onderdelen worden ter plekke gebroken tot granulaten en vervangen zo voor ongeveer 40% van de betongranulaten. Deze werkwijze bespaart zeer veel transportbewegingen en bijgevolg veel CO2-uitstoot. Daarnaast vonden verlichtingsarmaturen en WC-potten een koper; werden tapijten deels hergebruikt in het Ferrarisgebouw, eveneens in gebruik door de Vlaamse Overheid. Bij de interieurafwerking zal een nieuw verftype worden toegepast dat geproduceerd wordt uit verfresten die bij containerparken worden opgehaald. Het blijkt dat liefst 40% van het volume opgehaalde verven herbruikbaar is. “De afvalstromen worden grondstoffenstromen” vat Frank Geets samen. “De 32% nieuw ingebrachte materialen beantwoorden voor 97% aan de principes van Cradle to Cradle”.

Niet onbelangrijk is het toezicht op een duurzaam werfbeheer, met focus op het vermijden van energie- en waterverspilling.

Energieneutraal of zelfs energiepositief?

“Met Het Facilitair Bedrijf concretiseren we maximaal de voorbeeldfunctie van de Vlaamse Overheid” stelt Frank Geets. “Hoewel ons eerste doel was om een energiepositief gebouw neer te zetten, zullen we eerder op een bijna energieneutraal gebouw uitkomen door het verbruik verder te beperken en de eigen energieproductie op te voeren, alsook de energie-uitwisseling tussen de verschillende functies slim te gebruiken”.

De energievoorziening maakt gebruik van geothermie (goed voor 65% van de warmte- en 50% van de koelvraag) en zonnepanelen (1,4 MWp / 1000 MWh). De verschillende verbruiksmomenten (kantoor, residentieel,…) dragen bij tot het uitvlakken van verbruikspieken, wat de zelfvoorziening haalbaarder maakt.

Meer dan 60% van de totale waterbehoefte wordt door waterrecuperatie gedekt. Ook grijswaterbehandeling maakt deel uit van de technieken.

“Circulariteit is een bewuste keuze die je via aankopen sterk kan sturen” besluit Frank Geets. “Nog al te vaak zijn leveranciers daar niet klaar voor, ontbreekt het aan volledige informatie, maar het loont om ervoor te gaan. Partnerships tussen partijen die het engagement aandurven zijn essentieel om circulariteit te implementeren. Al is het nog niet voor de volle 100%, dan is het toch altijd gewonnen.”

Frank Geets, Administrateur-generaal Het Facilitair Bedrijf: “Circulariteit is een bewuste keuze die je via aankopen sterk kan sturen. Al is het nog niet voor de volle 100%, dan is het toch altijd gewonnen”.