Van Gendthallen

VAN GENDTHALLEN De Van Gendthallen bestaan uit vijf hallen die rond 1900 zijn gebouwd. In 1898 werden de hallen 1, 2 en 3 opgeleverd (naar ontwerp van architect Adolf van Gendt). In 1903 en 1905 volgden hal 4 en hal 5. Jarenlang werden er scheepsmotoren en stoomlocomotieven gebouwd, tot de hallen in de jaren negentig leeg kwamen te staan. Na decennia verwaarlozing leek het einde van de Van Gendthallen in zicht, toen in 1997 een sloopvergunning werd aangevraagd. Maar de buurt kwam in verzet en verzekerde met succes de monumentstatus, waardoor het gebouw voortaan is beschermd. Op dit moment worden de Van Gendthallen zorgvuldig gerestaureerd. Waar mogelijk worden bestaande materialen hergebruikt. Repareren in plaats van vervangen heeft de voorkeur. De nieuwe Van Gendthallen bieden straks plek waar de innovators van de toekomst aan de slag kunnen. Bedrijven, startups en kunstenaars zullen er technologische en schaalbare oplossingen ontwikkelen voor maatschappelijke uitdagingen. Met veel groen, ruimte voor kunst en design en openbare wandelgangen door de as van het gebouw, vormen de Van Gendthallen straks een schakel in de geschiedenis, en een brug tussen oude en nieuwe bewoners van de Oostelijke Eilanden. Als de deuren omstreeks 2024 weer open gaan, treft de bezoeker een dynamische mix van startups, bedrijven, winkels, horeca en cultuur.

Gezocht: 100 jaar oud Amerikaans grenen

In de Van Gendthallen werken restaurator Peter van Woerkom en houtspecialisten Marcin Kondala en Tomasz Jedlecki aan een uniek project: het opknappen en terugbrengen van zes meter hoge, houten schuifdeuren tussen de hallen.

“De zes schuifdeuren brengen we zoveel mogelijk terug in originele staat”, licht Marcin toe. “Daarbij proberen we zo dicht mogelijk het origineel te benaderen.” “Maar dan heb je 100 jaar oud grenen nodig – net zo oud als deze deuren”, vult Peter aan. “Dat wordt nog een hele zoektocht. Zeker nu, want bouwmaterialen zijn momenteel schaars.” Marcin: “Er is een tekort aan bijna alles. En Amerikaans grenen is sowieso al moeilijk te krijgen – laat staan een stuk van bijna zes meter lang.”

Rotte delen Momenteel zijn Peter, Marcin en Tomasz tussen de bedrijven door bezig met het afkrabben van oude verflagen en het ontmantelen van de deuren. Peter: “Dan pas kun je goed zien wat er vervangen moet Dan zie je echt het verschil niet meer tussen oud en nieuw hout.”

Originele kleur Wat die kleur wordt, blijft nog even de vraag. “Voordat we de originele kleur terugbrengen, moeten we nog extra onderzoek doen”, zegt Peter. “We komen namelijk allerlei kleuren tegen. Dat komt met name omdat sommige deuren ouder zijn, zo hebben we aan details kunnen zien. Aan constructies en verbindingen vertellen eigenlijk hoe het gebouw door de jaren heen veranderde. Je ziet oude technieken, zoals het schuifmechanisme, dat nog steeds wordt toegepast. De deuren bevatten geschiedenis; dáár zit de echte historie! En door alles uit elkaar te halen, leer je meer over het gebouw dan uit een boek.”

worden. Vooral de onderkant is behoorlijk rot vanwege vocht, water en wind.” Marcin: “Alle rotte delen vervangen we door nieuwe delen. Speciaal het hoofdframe, dat alle planken bij elkaar houdt. Dat zorgt voor de sterkte. Vervolgens maken we het oude en nieuwe hout aan elkaar vast in gelijmde constructie. Als alles in elkaar zit, worden de schuifdeuren gezandstraald en schoongemaakt. Daarna brengen we een laag primer aan, en tot slot een kleurcoating.

Marcin Kondala (links) en Tomasz Jedlecki

Megaklus: 180 kozijnen restaureren

“Ik ben hier om deze fantastisch mooie gietijzeren kozijnen op te knappen”, roept Peter van Woerkom boven het lawaai uit in de Van Gendthallen. Peter, smid van beroep, staat in de zogenaamde ‘Ramen Restauratie Unit’, een mobiel lashok waarin 180 historische kozijnen van de Van Gendthallen worden gerestaureerd.

“Ontbrekende delen haal ik uit een donorraam”, legt Peter uit. “Maar het meeste werk zit ‘m in het herstellen van breuken en scheuren. Daar boor ik eerst twee gaatjes naast. Dan vlecht ik er een metalen staafje doorheen als een soort nietje. Dat verwarm ik, waarna het afkoelende staal de twee gietijzeren delen samentrekt. Vervolgens vul ik de scheur op met gietijzerelektrodes en maak het vlak met een slijptol. Je ziet er niets meer van! En als het gecoat is – de kleur wordt een soort machinegroen – ziet het er tien keer gaver uit.”

Tijdrovend De manier van restaureren kreeg, na lang onderzoek, goedkeuring van Monumentenzorg. Tijdrovend is het wel. “180 ramen restaureren en 6000 ruitjes vervangen is erg veel”, vervolgt Peter. “We streven ernaar om alles voor het einde van 2022 af te hebben. Het team is inmiddels uitgebreid met jonge lassers die het vak komen leren. Als die het werk in de vingers krijgen, kunnen we knallen. Het ambacht doorgeven, dat is het belangrijkste.”