Выпуск 1 - 06.10.2016 by Daemon HK

Қыз балаларға арналған қоғамдық-танымдық журналы

№ 1 (1) | қазан | 2016

великие женщины

12+

Танцуй, Шара! әженің 18 + асыл сыры Ата сөзі – ақылдың көзі + лучшие 18 парни страны

Темирлан – Железный лев народные промыслы

«Звон шолпы – звон любви» райский уголок

8+ Край озер и розовых фламинго

Общественно-познавательный журнал для подрастающего женского поколения

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Содержится за счет средств Единственного Учредителя Гульнар Досаевой. Все спонсорские средства и пожертвования в полном объеме используются для реализации социальных проектов. Филиал в Алматы: 050001 г. Алматы, ул. Калдаякова 79, офис 509 тел. 8(727) 311-68-41 almaty@dara.kz Филиал в Астане: 010000 г. Астана, ул. Габдуллина 4/1, офис 23 тел. 8(7127) 44-10-74 astana@dara.kz

! ы н уш од н ав ер н вы о чт о, иб Спас

№ 1 (1) | қазан | 2016

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Бас редактор

Главный редактор

ҚАРАҚАТ АБДЕН

КАРАКАТ АБДЕН

Шеф-редактор

ГҮЛСАРА КЕНБАЕВА

ГУЛЬСАРА КЕНБАЕВА

Дизайнер

ОЛЕГ ФАДЕЕВ

Авторлар:

Авторы:

АЯ ӨМІРТАЙҚЫЗЫ, АЙМАН ҚОДАР, АЙЖАН ХАМИТ, ЭЛЬЖАН ИРЕН, ҰЛБОЛСЫН АЙТӨЛЕН

АЯ ОМИРТАЙКЫЗЫ, АЙМАН КОДАР, АЙЖАН ХАМИТ, ЭЛЬЖАН ИРЕН, УЛБОЛСЫН АЙТОЛЕН.

Суретші

Художник

АСЫЛБЕК МАМЫРБАЕВ

Журнал Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат министрлігіне тіркелген. Есепке тұрғызу туралы тіркеу куәлігі – №16112-Ж 22.08.2016 жыл.

Журнал поставлен на учет Министерством связи и информации Республики Казахстан. Свидетельство о постановке на учет № 16112-Ж от 22 августа 2016 г.

Журнал 2016 жылдың қазан айынан бастап шығады.

Издается с октября 2016 года.

Меншік иесі

Собственник

«Қазақ қызы» «Мәдени-инабаттылық қыздар институты» қоғамдық бірлестігі

Общественное объединение «Женский Институт культурно-нравственного воспитания «Қазақ қызы»

Мекенжайы: Астана қ. Жиембет жырау көшесі, 4.

Адрес: г. Астана, ул. Жиембет жырау, 4.

+7 (7172) 999 465, +7 (777) 210 32 93

Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауап береді. Мақалалар кері қайтарылмайды және өңделмейді. Материалды көшіріп басу үшін редакцияның жазбаша рұқсаты керек.

Мнение редакции не всегда совпадает с мнением авторов. Редакция не несет ответственности за достоверность информации, опубликованной в рекламных объявлениях. Присланные материалы не рецензируются и не возвращаются. Перепечатка материалов возможна только с письменного разрешения редакции.

Шығу жиілігі: жылына 6 рет Таралымы: 2 мың дана

Периодичность: 6 раз в год Тираж: 2000 экз.

Журнал GERONA типографиясында басылып шықты

Журнал отпечатан в типографии GERONA

Алматы қ., Сәтбаев к-сі, 30а/3, 124 кеңсе. Тел.: +7 (727) 398-94-59

г. Алматы, ул. Сатпаева, 30а/3, офис 124. Тел.: +7 (727) 398-94-59

№ 1 (1) | қазан | 2016

Загипа Балиева, уполномоченный по правам ребенка в Республике Казахстан Дорогие читательницы нового журнала! Сегодня вы держите в руках первый номер замечательного и уникального журнала «Қазақ қызы». Замечательный – потому что журнал посвящен нашим казахским девушкам, уникальный – потому что, в действительности, нет ни одного подобного издания у нас в стране. В огромном многообразии печатных изданий, в том числе среди модных и глянцевых журналов нелегко конкурировать, однако, я верю, что талантливый и творческий коллектив журнала «Қазақ қызы», кстати, состоящий также из прекрасной половины человечества, отлично справится со своей важной миссией. В историю нашей страны золотыми буквами вписаны имена великих женщин. Мы хорошо знаем их имена и судьбы: это мудрая Домалак-ана и смелая Маншук Маметова, непревзойденная кюйши Дина Нурпеисова и отважная Алия Молдагулова, заставляющая трепетать врага «ночная ведьма» Хиуаз Доспанова и хрупкая, талантливая Роза Рымбаева.

Очень важно с самого раннего возраста прививать нашим девочкам культуру взаимоотношений, быть гордостью и честью своей семьи, уметь выбирать жизненные приоритеты, быть хранительницей очага, ведь Женщина – это основа генофонда любого народа. По роду своей деятельности я часто вижу, как ущемляются права маленьких граждан, в том числе девочек, а это недопустимо. Надеюсь, журнал внесет свою лепту в защиту прав каждого ребенка, каждой девочки, ведь это наши граждане, будущие матери, жены, специалисты в различных сферах, активные общественные и государственные деятели. Хочу пожелать коллективу журнала «Қазақ қызы» творческих успехов и благодарных читателей. В добрый путь!

Мы по праву гордимся ими и хотим, чтобы наши девушки, девочки, были такими же мудрыми и смелыми.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

великие женщины

поэзия

Қыз ғұмыр әженің асыл сыры

Зейнеп Ахметова: Ата сөзі – ақылдың көзі

таныс болайық

Гүлшарат Жұбаева: «Жас адам жалындап тұруы керек»

Танцуй, Шара!

народные промыслы

моя страна

Институт культурно-нравственного воспитания «Қазақ қызы» 25 лет Независимости

Страна моя – судьба моя! завидные женихи

Темирлан – Железный лев

12 16 20 психология

«Звон шолпы – звон любви»

я – невеста

Традиционное свадебное платье «Той койлек»

Между нами, девочками 4

салт-дәстүр

Алты жастан жинаса асады, жеті жастан жинаса жетеді

мазмұны | содержание

интервью

ты прекрасна

Как ухаживать за кожей? fashion-шоу

Мода для девочек

Принцесса шахматной доски

райский уголок

Арқада жер жетпейді Бурабайға

62 67 72

райский уголок

дәрігерлік кеңес

Жасөспірім қыз баланың табиғаты қызықты оқиғалар

«Бала дауысы» І Ұлттық балалар ән байқауына іріктеу қызу өтуде

ақсүйектік мәнер

Край озер и розовых фламинго

ұмытылған ұлттық тағамдар

Быламық той домалак

Жар-жар

Дастархан жабдығы

75 78

65 5

№ 1 (1) | октябрь | 2016

ҚАРАҚАТ АБДЕН КАРАКАТ АБДЕН

бас редактор бағаны | слово редактора

Қымбатты оқырман қауым!

Дорогие наши читательницы!

Өздеріңізге деген ыждағатпен бүгін «Қазақ қызы» журналының тұсауын кесіп отырмыз. Бұл өте жауапты қадам. Жаратылыстың бар тылсым сырын бір бойына сіңірген өмір өзегі, ұрпақ сабақтастығының алтын діңгегі – әйел затына, оның ішінде сегіз қырлы-мың сырлы қазақтың асыл, нәзік қыздарына жолданған ізгі тілек-ниеттер!

С огромной любовью и трепетом мы презентуем сегодня Вашему вниманию первый номер журнала «Қазақ қызы». Это очень ответственный шаг. В огромном разнообразии периодических изданий мы занимаем особенное место, поскольку наш посыл адресован казахской девушке – хрупкой, но сильной, многогранной и всесторонне развитой, той, в которой кроется вечная тайна мироздания!

«Қыз балаға кішкентайынан баға жетпес асыл екендігін сіңіріп өсірсе, үлкейгенде –ол мұны әлемге үйретеді» дейді, ендеше бойжетіп келе жатқан буынға берген тәрбиеміз болашақта мықты ұлт пен тектіліктің кепілі болады деп сенемін. Басылымның әрбір нөмірінде сіз, құрметті оқырман, «қазақ қызы» өмірінің әр түрлі кезеңдерімен танысатын боласыздар: қыз баланың өмірдегі алғашқы қадамдары мен оның бірінші сырғасын тағуы; атастыру немесе ұзату той қамы; нәрестенің дүниеге келуі немесе сәбидің атын қою үрдістері жайлы әңгіме қозғасақ па дейміз. Сонымен бірге қазақ дәстүрі мен еуропалық озық өнеге негізінде тәрбиелеу арқылы қыздарды тұлға ретінде қалыптастырып, сол арқылы дамыған демократиялық және ұлттық мемлекет құруға, еліміздің өркениетін арттыруға тырысатын боламыз. Ізгі құрметпен журналдың бас редакторы

Есть мнение, что если маленькой девочке внушить, что она истинная драгоценность, то во взрослой жизни она внушит это всему миру и я уверена, что всё лучшее, что мы закладываем в подрастающее женское поколение, вернется в будущем сильной нацией и мощным генофондом. В каждом номере журнала мы будем знакомить Вас с теми или иными периодами жизни дочери казахского народа, будь то первые шаги или надевание первых в жизни сережек, обряд помолвки или свадебная суета, рождение младенца или подбор имени. На наших страницах свои полезные советы дадут квалифицированные специалисты, мудрые мамы поделятся опытом в воспитании девочек, мы расскажем о новых трендах мировой моды и правилах этикета и это лишь малая толика того, что мы готовы вам предложить. Вместе мы будем стараться формировать Личность и содействовать воспитанию девушек в лучших казахских и европейских культурно-нравственных традициях, олицетворяющих Казахстан как развитое демократическое и национально-самобытное государство. С уважением, главный редактор журнала

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Шара!

Танцуй,

Шара на гастролях, 1930 год

АЙЖАН ХАМИТ

История страны – это судьбы людей, в том числе судьбы женские. В историю Казахстана золотом вписаны имена великих женщин, мы хорошо их знаем. Однако в судьбе каждой из них были свои взлеты и падения, радости и невзгоды. Это были обычные жены, матери, дочери, сестры, в какой-то момент пожертвовавшие своим благополучием, близкими, иногда и жизнью. В нашей постоянной рубрике мы будем рассказывать вам о них, о малоизвестных периодах их жизни.

великие женщины

Баймолда был крупным купцом и предпринимателем, торговавшим кожей. Однажды судьба занесла его в один из аулов Жетысу, в котором провожали замуж дочь известного бая Косшыкула из рода жалайыр. Весь аул гулял и праздновал. Ах, если бы они знали, как назавтра все изменится! Баймолду встретили как дорогого гостя, даже разбили для него отдельную юрту. У казахов таких нежданных гостей называли «құтты қонақ», что означает «благословенный гость». Баймолда услышал о неземной красоте невесты и о том, что ее «выгодно» продали за калым. То ли любопытство, то ли судьба ему так велела, но он захотел увидеть ее и не преминул сообщить об этом невестке новобрачной. Посреди ночи Баймолда проснулся оттого, что кто-то толкает его в бок и знаками зовет наружу. Он наспех оделся, вышел и пошел как маленький ребенок за девушкой, его разбудившей. Когда они отдалились от юрт, он увидел другую девушку, которая обнимала голову своего и коня и вдруг, молвила: «Поймите меня правильно, если я вас вызываю, то скорей всего не из-за глупой прихоти. У меня нет выбора…», – сказала она и горько зарыдала.

– Вас послала судьба, – продолжила она, – в тот день, когда ко мне пришел свататься этот старик, я молила Аллаха послать хотя бы какого-нибудь путника, с которым я поклялась уйти. Заберите меня с собой, а дальше жизнь покажет. Баймолда успел лишь только кивнуть, как девушка, вскочив на коня, крикнула: «Тогда жду вас завтра у большой дороги». И ускакала прочь. На следующее утро купец спешно собрался, поблагодарил за гостеприимство и покинул аул. Сонные аульчане ничего не поняли. Когда беглецы отъехали на приличное расстояние, Баймолда сказал: «Светик, ты должна знать о том, что у меня есть жена, 14 дочерей и сам я не молод. Ты должна знать, с кем ты уехала, и понимать всю серьезность своего решения». И лишь в тот момент, девушка сняла покрывало и сказала: «Я счастлива уйти с вами». Девушка действительно была красавицей. Звали ее Тыныбала. Через не-

которое время красавица Тыныбала родила Баймолде еще одну девочку. Пятнадцатую по счету. Баймолда был очарован своей молодой женой, по уши влюблен и не придал этому значения. Дочку назвали Гульшара. Через пару лет Тыныбала родила еще одну девочку, и тут старик не на шутку пригорюнился и стал причитать, что не дал ему Аллах ни одного сына, и оставить свое хозяйство не на кого. Шестнадцатую девочку назвали Хадиша. Через каких-то надцать лет Гульшара станет первой казахской танцовщицей, основательницей казахской хореографии, легендарной Шарой Жиенкуловой, а Хадиша выйдет замуж за основателя казахской кинематографии Шакена Айманова. Но об этом чуть позже… Расстроенный Баймолда стал ездить по святым местам вместе с женой, усердно молиться и в итоге Тыныбала родила еще троих мальчиков. Аллах внял мольбам Баймолды… Шара с детства была подвижной девочкой, очень интересовалась танцами, пробовала разные движения, придумывала их сама. Как она писала

12+

№ 1 (1) | қазан | 2016

мо отдать Гульшару в светскую школу. Баймолда и в мыслях такого не допускал! Он считал, что негоже девочке учиться в светской школе. В итоге непоколебимый Баймолда согласился и вызвал Тыныбалу и всех детей: – В медресе ты все равно ходить будешь, изучишь Коран, а в школу можешь пойти хоть завтра. Я найму преподавателей и после школы ты поступишь в училище. Через несколько лет Султан Жиенкулов был убит. Он так и не увидел, каких высот достигла его племянница.

Портрет Шары, 1926 год

в своих воспоминаниях, все движения, которые придуманы ею, она брала у природы. Частенько ее просили станцевать на семейных мероприятиях. Девочка-танцовщица – так прозвали Гульшару ее родные. Когда ей исполнилось 7 лет, отец отдал ее местному мулле на обучение. Может быть, она бы так и осталась в медресе, получила религиозное образование, но был в ее судьбе человек, вмешательство которого и сыграло важную роль в жизни маленькой Гульшары. Султан Жиенкулов, родственник Баймолды, был не самым последним человеком в районе. Он принимал активное участие в становлении советской власти, считался человеком с прогрессивными взглядами. Однажды он приехал к Баймолде. Они долго беседовали. Султан говорил о том, что грядут изменения, и что сейчас надо идти в ногу со временем и поэтому необходи-

Так началась другая жизнь Шары. По утрам она заворачивалась в шаль, брала Священный Коран, и отец отвозил ее на санях в медресе. Днем он привозил ее обратно, она обедала, переодевалась в форму гимназисток, и отец отвозил ее в школу. Самым сложным моментом для девочки был полуденный намаз. Баймолда отпрашивал ее у учителя, расстилал коврик и они вместе совершали полуденную молитву. Когда она возвращалась в класс, одноклассники начинали над ней подтрунивать, вслед кричали: «Ей молда қыз» и гладили лицо обеими руками. Несмотря ни на что Шара окончила девятилетнюю школу за семь лет, и Коран она тоже успешно освоила. В школе она принимала активное участие в творческом кружке, где танцевала узбекские, татарские, русские танцы. При этом у нее не было никакого педагога, всему она научилась сама. В своих воспоминаниях Шара очень тепло отзывается о том периоде и красочно описывает то время. Она родилась в 1912 г. в городе Верный и застала то время, когда город преобразовывался в центр торговли и культуры. Особенно интересны ее зарисовки о бане купца Титова. В те времена местным модницам некуда было выйти, не было концертных залов и театров, поэтому женщины «выгуливали» свои наряды именно во время походов в баню. Собственно они и ходили туда, чтобы показаться, покрутиться, пощеголять в своих лучших платьях. Бывали случаи, когда они специально заказывали вышивные платья у портных только для того, чтобы сходить в баню. Надевали свое нарядное белье и вышитые набедренные повязки: каждая пыталась выделиться и перещеголять остальных. После бани женщины собирались у самовара и пили чай с медом и восточными сладостями, обсуж-

великие женщины

дали все события в городе, последние новости. В бане можно было узнать обо всем. Иногда обсуждали друг друга: «Стыдобище какое! Ты посмотри-ка, она надела прошлогоднее белье!». Когда они возвращались домой, все эти нарядные платья, вышитые повязки и красивое белье аккуратно складывалось в сундук – до следующего похода в баню.

Это было время красивых и модных женщин, и Шара впитала в себя дух того времени. По словам современников, она была эстетом и всегда придавала большое значение внешнему виду и нарядам. Шара всегда хорошо выглядела. Но кроме внешнего изящества ей была свойственна внутренняя красота, она тонко чувствовала все прекрасное. Как писала сама Шара, в то время из музыкальных инструментов

были домбра, кобыз, сыбызгы и сырнай (гармонь). В летнее время семья уезжала на жайляу, где почти каждый вечер варилось свежее мясо и молодежь собиралась по вечерам, пела и танцевала. Однажды Шара услышала нежные звуки сырнай, которые тронули ее до глубины души… Она заплакала. Одна из теток, которая увидела это, всплеснула руками: «Ойбуй, девочка моя, оказывается, голодная. Потерпи, не плачь, скоро сварится мясо». Откуда ей было знать, что это был духовный голод… Шаре было 15 лет, когда отец настолько вдохновился успехами дочери в учебе, что решил отправить ее в Алма-Атинский кыргызско-казахский педагогический институт (нынешний КазНПУ) (из книги воспоминаний Ш.Жиенкуловой. В официальных данных КазНПУ создан в 1928г.). Молоденькая и красивая девушка привлекала внимание противоположного пола, но Баймолда бдил за дочерью и всегда со всех мероприятий забирал ее на машине. Однажды к дому подъехала черная машина, откуда вышел респектабельный и красивый мужчина в костюме. Шара в силу молодости не понимала, что это за человек, но почувствовала его заинтересованный взгляд на себе. Мужчина о чем-то потолковал с Баймолдой, попил чай и уехал. На следующий день во время урока Шару вызвали в учительскую. Сказали, что ее ждет какая-то женщина. Это была очень ухоженная женщина средних лет с красивым макияжем. – Здравствуй, милая, садись. Я тебя жду. Ты очень молодая, красивая... Вчера к вам домой приезжал некий мужчина. Это один из местных начальников. Мой муж. Оказалось, он приглядел молоденькую девушку себе во вторые жены и приезжал «разведать обстановку». После этого началась другая жизнь Шары и ее семьи. Жизнь со слезами, разочарованиями, преследованием и побегом… Продолжение следует... Источник: «Өмірім менің – өнерім». Шара Жиенқұлова.

12+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Институт культурнонравственного воспитания

«Қазақ қызы» От правильного воспитания детей зависит благосостояние всего народа. Джон Локк

моя страна

Сегодня многие в Казахстане узнают бренд «Қазақ Қызы», который с каждым годом приобретает еще большую популярность и вызывает неподдельный интерес. И это неспроста: в обществе давно назрела потребность в понимании и переоценке роли женщины. Динамичный ритм жизни диктует новые правила, у современных девушек свободы неизмеримо больше, чем когда бы то ни было и, к сожалению, сегодня нередки случаи, когда девочки-подростки вбирают в себя не лучшую модель поведения. В обществе наблюдается ослабление воспитательной функции семьи и учреждений образования, отсутствуют специальные программы для девушек, направленные на воспитание нравственных категорий, издревле присущих казахской девушке: таких, как вежливость, скромность, учтивость, почтительность, уважение.

Институт культурнонравственного воспитания «Қазақ қызы» – первое учебное заведение, воспитывающее девушек в лучших казахских и европейских общественнонравственных традициях. Впервые свои двери Институт распахнул 18 сентября 2014 года в Астане. Здесь ежегодно обучается более 1000 девочек и девушек в возрасте от 8 до 18 лет. Заведение

функционирует по принципу дополнительного образования, занятия по 47 дисциплинам проходят по 2-3 часа в день после посещения основных уроков в общеобразовательной школе. Среди предметов – национальный этикет, кулинарное мастерство, светский этикет, верховая езда, психология девичьей души, национальное прикладное искусство, уроки кройки и шитья, домоводство, музыка, чтение, танцы, гольф, тоғызқұмалақ и пр.

Институт «Қазақ қызы» является проектом одноименного общественного объединения и цель его авторов в первую очередь идеологическая. Она включает в себя планы по воспитанию подрастающего женского поколения и формированию нового портрета нашей современницы – настоящей қазақ қызы — волевой, богатой мудростью казахской степи, образованной,

12+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

В царской России Институты благородных девиц, самый известный из которых Смольный Институт благородных девиц, существовали с 1764 года. Программа преподаваемых предметов здесь была почти сходной с программами женских гимназий; главное отличие институтов составляло усиленное преподавание новых языков, этикета, нравственных и моральных ценностей. Среди его выпускниц можно было увидеть почти всех жен высокопоставленных мужчин того времени Российской империи.

утончённой и женственной. Филиалы Института «Қазақ қызы» в перспективе предполагается открыть во всех областных центрах страны. Несмотря на свою уникальность, надо отметить, что идея не нова. Если обратиться к истории, то первый подобный институт был открыт в Европе в 1684 году женой короля Людовика XIV мадам де Ментенон. В нем воспитывалось 250 благородных девочек-сирот либо дочерей обедневших дворян, которые в виду сложного материального положения были не в состоянии дать дочерям достойного образования. Программа обучения была немного шире той, что использовалась в женских монастырях.

В дореволюционном Казахстане, благодаря стараниям И. Алтынсарина, в 1887 г. было открыто женское училище в Иргизе, а еще раньше на территории Западного Казахстана открылась первая светская школа Джангир– хана в Букеевской Орде. В 1890—1896 гг. открылись русско-казахские женские училища в Тургае, Кустанае, поселке Карабутак, в Актюбинске. К 1905 г. в них обучались 211 девушек, в том числе 70 казашек. Из этого следует, что наши предки уделяли огромное значение образованию девочек. Нравственно-эстетическим же воспитанием девочек занимались в основном бабушки и другие старшие женщины в роду или семье. Сегодня, когда бабушки чересчур «молоды» и заняты собой, а мамочки делают карьеру, девочками зачастую никто не занимается, всю информацию, не всегда хорошую, они черпают из интернета и телевидения.

моя страна

Сам господин Посол месье Франсис Этьен и его супруга мадам Джейн Этьен проводят с воспитанницами уроки дипломатического и светского этикета.

Но, как говорится, новое – это хорошо забытое старое. В качестве современного опыта таких школ можно привести Школу этикета Villa Perrefeu (Вилла Пьерфё), которая находится в швейцарском Монтрё. Кстати сказать, эта старейшая в мире Школа является официальным партнером Института «Қазақ қызы». В апреле 2016 года между двумя заведениями был подписан меморандум о сотрудничестве. Надо также отметить, что руководитель школы мадам Нери была очень впечатлена содержанием Программы казахстанских партнеров и масштабом идеологических планов. Типичная программа самой Вилла Пьерфё включает курсы: этикета, протокола, «ноу-хау жизни» – способность жить хорошо, с умными удовольствиями, встречая каждую ситуацию в равновесии, самообладании, в хороших манерах и с элегантностью.

подавания различных предметов. Это и супруга шведского посла госпожа Надежда Войнович, супруги послов Беларуси и Эстонии, к примеру, супруга экс-посла Грузии г-жа София Бакуридзе была частым гостем Института и поделилась искусством грузинской кухни.

В этом году Школа этикета Вилла Пьерфё предлагает воспитанницам Института «Қазақ қызы» специально разработанную программу обучения, во время которой девочки смогут закрепить полученные знания, научиться истинно европейским манерам и усовершенствовать владение английским и французским языками.

Всестороннее развитие и налаживание партнерских отношений позволяет расширять границы возможностей Института. Однако основной его целью остается, конечно же, пропаганда своей культуры, обычаев и семейных традиций в среде подрастающего женского поколения нашей страны.

Кроме того, в этой связи огромный вклад в изучении европейских традиций вносит и тесное сотудничество Института с дипломатическим корпусом, в частности с супругами послов. Так, клуб «Аmbassador Wife club», который состоит из жен послов, ежегодно одно свое совещание проводит в стенах Института «Қазақ қызы». Более того, очарованные воспитанницами, преподавателями и самой методикой обучения, каждая из дам вносит свой вклад в воспитание девочек путем пре-

«Конечно, на первом месте — это наши казахские традиции. Мы должны ценить, беречь и постараться передать потомкам великое наследие наших предков по нравственному воспитанию девочек. Но, не стоит забывать и о европейских традициях, потому что мы говорим о современной девушке, а она должна быть всесторонне развитой», – говорит руководитель Института Каракат Абден.

Особую гордость института представляет участие в программе обучения Посольства Франции в Казахстане. Сам господин Посол месье Франсис Этьен и его супруга мадам Джейн Этьен проводят с воспитанницами уроки дипломатического и светского этикета. Но самым главным показателем высокого образовательного уровня Института, а также понимания огромной роли казахских традиций в воспитании девочек является то, что все эти дамы приводят сюда обучать своих дочерей.

12+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Темирлан –

Железный лев Говорят, как корабль назовешь, так он и поплывет. В случае с Темирланом всё вышло именно так. Он решительный, как лев, а сила воли и выдержка – железные.

Завидные женихи

Темирлан Ержанов родился 28 мая 1996 года в Алма-Ате в не совсем спортивной семье: папа Мухтар Ержанов – кинооператор, выпускник ВГИК им. Герасимова, мама Бибигуль Киекова – врач-невропатолог. Однако, несмотря на «неспортивные профессии», их дружная семья вела очень здоровый образ жизни. Именно по этой причине они по воскресеньям смотрели программу «Здоровье». Однажды, когда ведущая передачи рассказывала о пользе занятий спортом и о фигурном катании, в частности, в качестве примера, показали выступление российского фигуриста Евгения Плющенко. Маленький Тима смотрел затаив дыхание, после окончания передачи он сказал: «Мама, я тоже хочу как он, отведи меня туда». Таким образом, ребенок в 5 лет принял самостоятельное решение заняться фигурным катанием. Мама Тимы, к слову сказать, не фанатка фигурного катания, только и спросила: «Сынок, ты серьезно этого хочешь?» Мальчик молча кивнул головой. Родители в тот же день начали поиски хорошего наставника и созвонились с ведущим казахстанским тренером, а ныне вице-президентом Алматинской Федерации фигурного катания Айгуль Куанышевой.

Уже на следующий день Темирлан стоял на катке «Олимпик» рядом с алматинским Дворцом спорта имени Балуан Шолака. «С этого момента начался его путь в этот удивительный и прекрасный мир фигурного катания». Так начинается, наверное, половина всех спортивных историй, после чего следует повествование о череде побед и вот она – высшая ступенька пьедестала! Только вот в жизни не все так просто: это тяжелые, изнурительные тренировки, слезы и обиды. В самом начале вместе с другими детьми мальчику приходилось тренироваться на маленьком круглом пятачке, гордо именуемом каток, в торговом центре сети «Рамстор». Надо отметить, что фигурное катание в Казахстане очень за-

тратный вид спорта: хорошего льда нет, тренировки дорогие, специалистов хороших тоже нет. Федерация фигурного катания, к сожалению, финансовой поддержки спортсменам не оказывает. Хореография, сухие тренировки, красивые костюмы, музыка к каждой программе , сборы – все это делается за счет самих спортсменов и их родителей. К примеру, чтобы было хорошее скольжение, нужен большой лед, а он очень дорогой и, почти всегда занят хоккеистами. Для того чтобы дети могли профессионально кататься, родителям приходилось возить их в поселок Акбулак под Талгаром, где каток соответствовал международным стандартам, да и цена его аренды на тот момент была ниже, чем в городе. Мама с Темирланом вставали в 4.30 утра, а к 6.00 уже были на льду, потому что в 8.30 ребенок должен

18+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

был быть на занятиях в общеобразовательной школе. И так не один год.

Чтобы вырастить спортсмена высокого уровня, нужны сила воли, выдержка и хорошая материальная база. Несмотря на трудности, мальчику нравилось кататься, и уже в 7 лет он защитил 2-й детский разряд, а чуть позже стал кандидатом в мастера спорта. Первые победы не заставили себя ждать: на международном турнире в Италии Темирлан Ержанов занял 2-е место, во Франции – 4-е место, на Азиатском чемпионате в Тайланде – 2-е место, более взрослые старты в Венгрии принесли ему 6-е место среди 12 спортсменов. Кстати, там его и заметили тренеры из США, которые предложили парню перейти в парные танцы, учитывая его физические и хореографические данные. В 2012 году его пригласили тренироваться в США.

Фото: ROBIN RITOSS

В 14 лет Темирлан один улетел в Нью Джерси, так началась его американская история в фигурном катании.

Первым его тренером за океаном стал Отар Джапаридзе, затем англичанин Джон Керр. В самом начале Темирлан Ержанов выступал с партнершей Р. Лукас, первый выход с которой на этапе Гран-при в Чехии принес им 8 место из 20 пар. Прошло пять лет, в данный момент Темирлан тренируется у трехкратного Олимпийского чемпиона по танцам на льду Е.А. Платова и представляет Казахскую Федерацию фигурного катания по танцам на льду в титуле юниоры с американкой из Техаса Ханной Грейс Кох. После полугода совместного катания первый их выход в паре состоялся на Гран-при в Австрии, где они набрали высокие баллы и отобрались на Чемпионат мира, который состоялся в марте 2016 года в венгерском Дебрецене. Это показатель большого потенциала спортсменов: как правило, чтобы попасть на Чемпионат мира, пары ездят на несколько этапов Гран-при, но Темир-

Завидные женихи

C Ханной Грейс Кох

лан и Ханна, учитывая, что катаются вместе всего ничего, сделали это с первого раза. И это большая удача, потому что Гран-при в общей сложности проходит в 6 этапов, но без финансовой поддержки со стороны спонсоров или Федерации, спортсмены могут позволить себе участие только в двух из них. Чтобы вырастить чемпионов, нужны немалые вложения, а это на сегодняшний день полностью лежит на родителях Темирлана и Ханны. На этапы Гран-при они везут спортсменов и тренера за свой счет (авиабилеты, проживание), плюс услуги тренера, а это еще 3 тысячи долларов ежемесячно.

В данный момент спортсмены готовятся на этап Гран-при, который состоится в этом

году в Таллине. Задача пары – набрать максимальный балл, чтобы попасть на Чемпионат мира среди юниоров, который состоится в марте 2017 года. Кстати, младшая сестра Темирлана – 16-летняя Мадина также занимается фигурным катанием и показывает неплохие результаты. В 2015 году она стала кандидатом в мастера спорта среди женщин в одиночном катании и уже в этом году была приглашена бронзовым призером по танцам на льду Мариной Анисиной во Францию для пробы с партнером из Москвы. Наш герой Темирлан на сегодняшний день уже окончил Казахский колледж туризма и спорта,

18+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

живет во Флориде (Майами) и упорно тренируется на катке «West Palm beach». Однажды проявленная решимость пятилетнего мальчика, а самое главное – умение его родителей услышать, проявить уважение к выбору ребенка, обернулось любимым занятием на всю жизнь.

Журналу «Қазақ қызы» Темирлан Ержанов ответил на блиц-вопросы: 1. На скольки языках ты говоришь?

На четырех: казахском, английском, испанском и русском.

2. Какие фильмы любишь?

В жанре фантастики, боевики, action.

3. Какой стиль в одежде предпочитаешь?

Сasual, дерби, спортивный и классический.

4. Чем еще любишь заниматься в свободное от тренировок время?

Я неплохо играю на фортепиано и на гитаре, будучи молодым человеком, люблю музыкальные и спортивные тусовки. Живя в Америке, научился играть в гольф, полюбил пляж и океан.

5. Какие у тебя предпочтения в кухне?

Очень полюбил мексиканскую кухню: фогитосы, буритосы, суп де Морискос. Ну и, конечно же, люблю нашу казахскую кухню: манты, плов, бауырсаки ажешкины, хворост.

6. О чем мечтаешь?

Фото: ROBIN RITOSS

Как и все спортсмены мечтаю подняться на пьедестал Чемпионата Мира и Олимпийских игр и услышать гимн своей страны.

7. Ты хочешь вернуться в Казахстан?

Да, конечно! Там мои любимые родители, бабушки и школьные друзья. Я очень скучаю по Родине.

Завидные женихи

18+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

поэзия

Қыз ғұмыр Ажары жарық нұрдан жаратылған, Жарқырап, жақсылыққа ара тұрған. Маңдайда жұлдызындай, құндызындай, Қыздары-ай қазағымның дара туған! Қыз ғұмыр шынарым-ай, Халқымның шырағындай. Көзіңнен күн арылмай, Алдымда жүрші жайнап. Жан әке ұлға теңеп, үміттенген, Қазағым жастайынан ұлық көрген. Елді ойлап, жерді ойлаған қыз ғұмырдың Тең түсер парасаты жігіттермен. Құйылған ақ сезімнен дара шыңдай, Бауырға, әпкесі емес, ағасындай. Қамқор боп бар қазаққа жаны шығып,

ФАРИЗА ОҢҒАРСЫНОВА

Жүреді панасындай, данасындай.

12+

№ 1 (1) | қазан | 2016

Зейнеп Ахметова:

Ата сөзі – ақылдың көзі

ҰЛБОСЫН АЙТӨЛЕН

Қазақтың әйгілі батыры Бауыржан Момышұлының келіні Зейнеп Ахметова өз туындыларында халқымыздың үлгіөнеге тұтар дәстүр-салтын молынан қамтуымен ерекшеленетін қаламгер. «Бабалар аманаты» атты кітабының алғысөзінде: «Ата жарықтық маған ешқашан соғыс жайлы әңгіме айтқан емес. Есесіне, салт-дәстүр, әдетғұрып, қазақи жөн-жобаларды ретін келтіріп құлағыма құя беретін. Осыған орай өмірден түйгені мол Зейнеп апамыздың көңілге тоқыған, әсіресе жас ұрпаққа өнеге болар ұлағатты әңгімелерін журналымыздың тұрақты айдары ретінде үзбей беруді жөн көріп отырмыз. Ендеше, қазақ қызы, мұны сен де оқып, ойыңа түйіп жүр!

әженің асыл сыры

Жерік болу Қазақ халқының әрбір салт-дәстүрі мен наным-сенім, ырымдарының өзіндік мән -мағынасы бар. Атам қазақтың тіршілігінде орынсыз қолданысқа ие жөн-жоралғыны кездестіре қою қиын. Бәрі де өмірден алынған. Бүкіл салтдәстүрі мен ырымдары энергетикалық өріс арқылы ұрпақтан ұрпаққа жалғасуда. Әсілі, әйел затының үш бақыты бар деп айтады. Бірі – ата-ананың аялы алақанында қыз болып, қызғалдақтай желкілдеп өсу, екіншісі – өзіңнің көңілің қалаған, өзіңді сүйген жанға жар болу, үшінші бақыт – ана атану. «Балам – балым, баламның баласы – жаным» демекші, қашан бір жақсылық болады деп, шаңыраққа келін түскеннен кейін, ата-ененің жылы хабар күтуі заңдылық. Сөйтіп жүрген күндері келіннің қалтарысқа барып, лоқсып, көңілкүйі өзгергенін байқағаннан кейін, енесі сол сәттен бастап келінді ерекше қамқорлыққа алады. Келіннің аяғының ауырлағанын білдіру үшін қара шаңырақтың оң жақ босағасына ақ орамал

байлап қояды екен. Сол күннен бастап бүкіл тамыр-таныстары, туыстары, жақындары болашақ анаға қамқорлық жасайды. Жылы сөйлейді, ауыр зат көтертпейді, күл-қоқыс араласқан жұмысты істетпейді, неғұрлым теріс іс-әрекеттен аулақ ұстауға тырысады.Келіннің көзінше әуекі әңгіме айтпайды. Жас келіннің көңілі бей-жай, тамаққа тәбеті тартпай, не ішерін, не жегісі келетінін білмей оқшау сезімдерді бастан өткеру сәті – жерік болу, кей жерлерде талғау дейді. Бұл – іштегі шаранаға табиғи қажеттіліктен туындап отырған жаратылыс заңы. Жерігі қанбаған әйелдің баласы жылаңқы келеді. Ылғи бірнәрсе жетіспей, сілекейі ағып, ыңырсып мазаланғыш болады. Жеріктік қасиет – мәні зор дүние, оны қанағаттандыру маңызды мәселе. Қазақта «жерік асын

18+

№ 1 (1) | қазан | 2016

жегендей балбырады, жерік асын жегендей рахаттанды» деген сөз бар. Жерік асы табылған әйелдің жан-дүниесі масайрап, көңіл-хошы көтеріліп, әдемі сезімдерді бастан өткереді. Ол сөз жоқ, құрсақтағы сәбиге де беріледі. Жерігін қанағаттандыру -– шарананың толыққанды болып қалыптасуына, дені сау болып туылуына сеп болмақ.

Құрсақ шашу Құрсақ шашу – жалпы, келіннің жерік асын қанағаттандыруға арналған жоралғының бірі. Келіннің қандай тағамға тәбеті тартатынын бақылайтын ене ендігі таңда абысын-ажындарын құрсақ шашуға шақырады. Әрбір әйел үйінен бір әуес ас пісіріп әкеледі. Келін қай тағамды сүйсініп жесе, сол дәмді дайындаған адам жас келіннің жерігі қанғанша оны жасап әкеп, беріп жүреді. Жерік асын табуға ер азаматтар да атсалысады. Өйткені жас келіннің аңсары кейде аңның етіне

аууы да мүмкін. Күйеуі мен жора-жолдастары аң аулап, әр түрлі жабайы құстар мен аңдардың етін әкеп, жәрдем қолын созады. Көп болып көмектескеннен кейін жерік асы табылмай қоймайды. Менің шешем қойдың таңдайына жерік болыпты. «Құдай-ай жөні түзу нәрсеге жерік болмай, қызымның да аузы жабылмай, тақылдақ болды» деп отырушы еді. Сонда бір таңдай жегізу үшін әкем бір қойды сойып тастап, қай үйде қой сойылса, сол үйден таңдай әкеледі екен. Жалпы, мұның бәрі іштегі сәбидің толыққанды жетілуіне қажеттіліктен туындайтын әрекет.

Кіндік шеше Келіннің аяғы ауыр екенін білгеннен кейін отбасының жақындары арасынан кіндік шеше болуға ниетін білдіре бастайды. Кіндік шешені енесі таңдайды. Кіндік шешенің рөлі өте зор. Бұрынғы кіндік шешелер жәрдем, көмегін аямаған. Енесінен артық қарамаса кем қамқорлық танытпаған.

әженің асыл сыры

Келін босанды. Кіндік шеше нәрестенің тірі тәнін ұстап тұр. Әрбір адамның бойындағы қасиеті, қазіргі тілмен айтқанда аурасы, энергиясының бір бөлігі сәбиге беріледі. Қазақтың «баланы кіндік шешесіне тартады» дейтіні сондықтан. Ендігі таңда бала үшін анасынан кейінгі ардақты адам – кіндік шеше болады. Кіндік шешелер енесі секілді нәресте құрсақта жатқанда-ақ келінге қамқорлық жасау арқылы іштегі сәбиді де тәрбиелейді. «Періштелерін үркітесің, дауысыңды көтерме. Жәй сөйле, асықпай жүр» деп ақыл-кеңес береді. «Асқар тауға қара, немеремнің өресі биік болсын. Жазық далаға қара, ұрпағым кеңпейіл, дархан болсын. Жайқалып өскен көк шөпке қара, жайнап тұрған гүлге қара, немерем көрікті болсын» деп, табиғаттың аясында көбірек жүруге көңіл бөледі. Егер жаз кезі болса, айлы түнде басын бүркеп, жалаңаяқ көлдің, бұлақтың басына апарып, «Судай таза, мөлдір болсын. Сусыз жерде өмір жоқ» деп, суға шомылдырады екен. Жалаңаяқ жерді басқанда, «Кеудесі түкті Жер-Ана, мынау перзентіңнің бойындағы дерт-дермені болса, ала көр!» жалбарынады енесі. Келін жерді жалаяқ

басқанда, бойындағы зиянды энергияны тартып, жеңілдейді. Жер-Анадан күш-қуат алады. Одан үйге алып келіп, маздатып от жағып жылытады. Мұның өзі медициналық тілмен қарағанда, ыстық пен суықтың алмасуы. Сол арқылы жас келіннің ағзасын шыңдайды. Бұл – әжелеріміздің күнделікті табиғат анадан бөлінбеген әлемдегі ең ұлы кітап –Жаратылыстың өзінен оқыған, тоқығандарынан жинақтаған, өмір тәжірибесінен алынған ғұрыптары. Келін аяқ-қолын бауырына жинап, күш-қайраты бекігенше кіндік шеше көмектесетін болған. Баланы күтудің жай-жапсарын үйретіп, оны бағыпқағуға атсалысқан. Өсе келе бала да кіндік шеше алдындағы парызын ұмытпаған. Сый-сияпатынан бөлек құрмет көрсетіп, қамқорлық жасап, кіндік шешенің үлесін ғұмырбойы ұмытпай жүреді екен.

18+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

«Звон шолпы –

звон любви» Национальные мотивы – одна из самых популярных тем у дизайнеров во всем мире. Сегодня мы расскажем вам про казахские национальные украшения, которые являются не просто модными аксессуарами, но и несут в себе частичку нашей истории.

народные промыслы

Казахские ювелиры — зергеры хранили тайны изготовления украшений, а свое мастерство передавали по наследству от отца к сыну. Этот промысел был необычайно востребован, так как казахские девушки были еще те модницы. Круг предметов, изготовлявшихся такими мастерами, был широк: сюда входили как женские украшения, туалетные принадлежности, столовые приборы, так и бляшки для декорирования деревянного каркаса юрты, мебели, деревянной и кожаной посуды, музыкальных инструментов, оружия, конского снаряжения. Что касается украшений, их на девушках и женщинах было огромное количество и неимоверной красоты. Многие из них и по сей день пользуются спросом у нынешних модниц. Взять к примеру, бiлезiк – браслет, его делают из серебра или золота, украшают полудрагоценными камнями: агатом, бирюзой и др. В разных регионах Казахстана они имеют определенную форму: в восточных и юго-восточных регионах распространены округлые и четырехгранные кованые браслеты, в центральных регионах куются в основном тонкие, в южных областях – цельные литые, а на западе и юго-востоке – объемные браслеты с позолотой и драгоценными камнями. Местные особенности также проявляются в методах их изготовления, размерах, во внешнем виде. Браслеты композиционно разбиты на центральный рисунок и «бордюр» с узором. В старину, если на запястье девушки красовался браслет, это означало, что она сосватана. Сегодня такие браслеты можно встретить как на молодой девушке, так и на уважаемых апашках и ажеках, и уж тем более, никакой той не обходится без такого подарка для уважаемых бабушек жениха невесты. Одно из самых традиционных казахских украшений – серьги. Их делали в основном из се-

ребра в виде дужек, колец с дополнительными подвесками из самоцветов. Также часто серьги делали из пластин в форме круга или ромба, которые были соединены между собой цепочкой. Чем длиннее были серьги, тем ценнее они считались. Прокалывались мочки ушей под первые серьги девочкам в возрасте от 2 лет, раньше такое первое украшение делали из перламутра, который, по мнению степняков, защищал от злого языка. Сегодня это маленькие, изящные золотые сережки, иногда с небольшим камнем, но современные мамочки также как их бабушки и прабабушки верят в то, что они будут оберегать их чад от дурного глаза. Раньше к 10-11 годам у девочки был полный набор ювелирных украшений, который по полноте уступал лишь набору невесты. Конечно же, больше всего в этом наборе было колец, иногда их носили по 3-4 на одной руке. Но чем старше становилась женщина, тем более массивными

№ 1 (1) | октябрь | 2016

становились ее кольца, и тем меньше становилось их количество. Особую силу в старину имели перстни из серебра со вставками агата, которые казахи называли «қас көздi сақина» – перстень, сверкающий агатовым глазом. Делались они литыми и чеканными, считалось, что они помогают от сглаза и пересудов. Кольца же, к примеру, в Западном Казахстане делали массивными, украшали самоцветами и мелким узором, а в южных областях чаще всего делали из серебра с позолотой с крупным орнаментом и черной заливкой. В современном обществе прочно укоренилась традиция дарить друг другу кольца во время помолвки. Многочисленные родственники со стороны молодоженов получают в подарок золотые кольца, а непосредственно родители жениха и невесты одаривают друг друга массивными перстнями, как мужскими, так и женскими. Длинные волосы у казахских женщин считались предметом гордости, а короткая стрижка – дурным тоном или признаком болезни. К примеру, если девушка опорочила честь семьи, то ее лишали волос, остригая на глазах у всех жителей аула. Свои косы многие девушки украшали медальонами или специальными лентами. Обычно шолпы и шашбау делались из серебра, но иногда и из позолоченного металла. Шашбау представляет собой ряд медальонов и пластин, соединенных между собой кольцами. Шолпы – медальоны или пластины в виде гребня, украшенные цветными камнями. На некоторых шашбау мастера размещали маленькие колокольчики, которые создавали приятный перезвон при ходьбе и, по поверью, отгоняли злых духов. В подростковом возрасте девочке разрешалось ходить с непокрытой головой, и тогда она могла позволить вплетать себе в косы различные накосные украшения из серебра. Сегодня, к сожалению, данные украшения потеряли свою актуальность. Казахские национальные украшения подразделялись на съемные и те, что можно было пришить к одежде. К последним относятся «қапсырма» – застежки, «түйме» – пуговицы различных форм, «таңа» – узорные пряжки. Камзолы, узорные безрукавки, пояса можно было закрепить яркой застежкой, сейчас это украшение редко используется в повседневной одежде. Қапсырма чаще всего надевают к свадебным нарядам в казахском стиле, сохраняя

Свои косы многие девушки украшали медальонами

единую композицию с браслетом, кольцами и подвеской. Также к украшениям можно причислить и треугольные тумарша – амулетницы и бойтумар в форме полой трубки с подвесками, выполнявшие функцию оберега у степняков. Изготавливали их полыми, внутрь вкладывали выдержки из Корана. Издревле считалось, что амулеты предохраняют владельцев от сглаза, порчи и всякой другой беды. Поэтому люди, верящие в необычные свойства амулета, делали его из серебра, украшали всевозможными орнаментами, позументами, покрывали позолотой. Сейчас их также можно встретить среди современных украшений, но уже без всякого оккультного смысла.

таныс болайық

Гүлшарат Жұбаева:

«Жас адам жалындап тұруы керек»

АЯ ӨМІРТАЙ

Талантты актриса Гүлшарат Жұбаеваның әртүрлі образдағы галереясы жыл өткен сайын толыға түсуде. Тек бұл жолы кинода емес, шынайы өмірде: еңбекқор жанның әдемі әңгімесін тыңдап көргіміз келді. Хабарласқанымызда, «Іңкәр жүрек» көпсериялы мелодрамасының түсірілім алаңында жүр екен. Уақыт тауып, журналымызға шағын сұхбат берді.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

– Гүлшарат, «Іңкәр жүрек» фильмінің жалғасына түсіп жатыр екенсіз. Түсірілім жұмыстары қалай өтуде? – Басты рөлде ойнағандықтан, таңғы сегізден бастап түсірілім алаңында жүреміз. Мысалы, кеше үйге түнгі он екіде қайттым. Нақты режим жоқ. Кофе іше салып, 15 минут мызғып алып, жұмысты қайта жалғастыра береміз. Түсірілім жұмыстары қыркүйектің ортасында аяқталады деп отырмыз. Жалпы, бұл сериалда басты кейіпкер – Сәуле есімді тігінші қыздың өз бақытын табу жолындағы қиындыққа толы тағдыры баяндалады. Ол көптеген кедергілерге қарамастан, бала кезінен армандаған мамандығын оқып, сәнгер болады. Іскерлік ортадағы шиеленістің барлығы осы фильмнің өн бойында тоғысады. – Ата-анаңыз туралы айтсаңыз?

–

Гүлшарат Жұбаева 1985 жылы 12 шілдеде Қарақалпақстанның Нөкіс қаласында дүниеге келген. – 2000 жылы Нөкіс қаласындағы музыкалық училищенің «хореография» бөлімін, 2003 жылы Ташкент қаласындағы заң колледжін тәмамдаған. – 2008 жылы Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің заң факультетін бітірді. – Атырау қаласындағы М. Өтемісұлы атындағы облыстық қазақ драма театрында балетмейстер, Алматы қаласындағы Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық — балалар мен жасөспірімдер театрында хореограф, актриса болып қызмет атқарған. – 2014 жылы Бішкек қаласындағы Б. Бейшенәлиев атындағы Қырғыз мемлекеттік өнер институтын бітірген. – Таэквондодан спорт шебері. – ҚР тұңғыш Президенті қоры сыйлығының иегері.

Анам Мәриям Құрбаниязова – ісмер жан. Ес білгелі түнімен отырып іс тігетін. Тігін машинасының дауысымен ұйықтап, тігін цехының ішінде ойнап өскен баламыз. Анашым өмірде талай қиындықты көрді. Сонау қиын кезеңдерде, яғни, тоқсаныншы жылдары өз күшімен 40 адам жұмыс істейтін тігін цехын ашты. Мақтадан сырылып тігілетін күпәйкелерді Мәскеуге вагондап жөнелтетін. Ержетіп қалған төрт бірдей ұлынан айрылып қалғанда да, өмірге өкпелеген жоқ. Есесіне үш қызын бағып-қағып, бар тәттісін ауызымызға тосты. Әкем Өмірбай Жұбаев – бір мектепте 40 жыл бойы ұстаздық еткен адам. Тарих пәнінің мұғалімі. Ол кісінің өз әлемі бар еді. Ақша дегенге мүлдем қыры жоқ кісі болды. Ақша қайдан келеді, балалардың оқуының ақшасы, киім дегенге бас қатырмайтын. Оқушыларының дәптерін тексеріп, емтиханға дайындап, сабаққа кешікпей бару дегенді парызындай орындайтын. – Ал, Сізді баскада қырларыңыздан танып жатырмыз. Озіңіз жетекшілік ететін той қызметтерін ұсынатын агенттігіндегі өнерпаздардың костюмін бастан-аяқ өзіңіз тіккен екенсіз. Шеберхана жұмысын бір жолға түсіру оңай емес шығар? Көрпе-жастық, перде, көрпе тыстары, төсек-орын сияқты қыз жасауын даярлайды екенсіздер. – Алғашқыда үйде өзім тапсырыстар қабылдап жұмыс істедім. Кейін қасыма бір көмек-

таныс болайық

ші алдым. Жұмыс көбейіп, үйге сыймағаннан кейін шеберхана аштық. Әйтпесе, шеберхана ашам деген ой болған жоқ. Қазір ұжымда 50 шақты қызметкер жұмыс істеп жатыр. Біз ұлттық нақыштағы бағытты ұстанамыз. Көбіне қыз жасауына керек шымылдық, көрпе-жастық, кестелі дастархан тігіп дегендей. Қазір киім-кешекке қарағанда, осы заттарға сұраныс көбірек. Сахналық етік, туфли, би костюмдерін де тігеміз. Алдағы уақытта өзіндік стилі бар cәнді киімдер тігуді қолға алғымыз келеді. Ол үшін алдымен уақыт пен ізденіс керек. «Артық дәулет бас жармас» деген. Отбасылы болған соң, артық кіріс міндетті түрде керек. – Әлеуметтік желідегі парақшаңызды қарап отырсам, ән айтады екенсіз, би билеп, ортасында балабақшадағы мерекеге арнап неше түрлі торт та пісіріп, киноға түсіп жатырсыз. Осының барлығына қалай үлгересіз, сізге өмірде күш-жігер беретін не нәрсе? – Тыныш отырып қалсам, депрессияға түсемін. Қазір онсыз да болмайды. Өмір өтіп бара жатыр. Жастар жұмысқа құлшыныссыз келеді, ынта жоқ, оларға қарап тұрып, ішің пысады. Бірақ, өздері жұмысты қопарып тастағандай жүреді. Ауызбен орақ орғанша, іспен дәлелдеу – менің ұстанымым. Әркім өз шамасына қарап қимылдау керек. Бала-шаға өсіп келе жатыр. Абай атамыз да айтады ғой, «еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей» деп. Өнер адамы өз ісіне көңілі толып, қанағат танытатын болса – көрерменге айналғаны. Сондықтан, жаңа заттарға, жаңалыққа құмар болып, үнемі ізденісте жүремін. – Сізді «Келін» киносы арқылы көпшіліктің танығаны рас. Дау болды, сынға ұшырады. Болашақта осындай бағытта ұсыныстар түсіп жатса, қалай қарайсыз? – Ондай киноларға шақыртулар әлі де келеді, бірақ болашақта бұл бағытта түспеймін, мұны сол кезде-ақ айтып тастағанмын. Алуан түрлі көзқарас бар, әркімге бірдей ұнай алмайсың. «Келін» фильмін сәтсіз туынды деп айта алмаймын, өзіндік тілі бар жанрлық фильм. Менде қазақ кино өнеріне үлес қостым деп үміттенемін. Бұдан кейін де «Сіз кімсіз, Ка мырза?», «М-агент», «Әке серті» сияқты бірнеше фильмдерде ойнадым.

– «Қазақ қызы» журналына айтар тілегіңіз қандай? – Қыз – өмірдің қызғалдағы, қыздар – болашақ ана, бақыт-байлық ошағы деп айтуымызға болады. Қыз баланың киім киісі, жүріп-тұрғаны үлкен жауапкершілік деп білемін. Өйткені өзім де қыз бала өсіріп отырмын. Сұлулық пен гармония заңының шығармашылық формасы эстетика философиясын қыз бала бойына сіңіріп өсіруіміз керек. Осы тұрғыдан қарағанда «Қазақ қызы» журналының қыздар үшін, болашақ аналар үшін пайдасы зор болмақ. Ендеше адамгершілік пен құқық ғылымдарының негізі болып табылатын этика категорияларының жаршысы болуына, сауатты оқырмандардың сүйікті журналы болуына тілектеспін. – Әңгімеңізге көп рахмет!

№ 1 (1) | октябрь | 2016

«Той койлек»

Традиционное свадебное платье

АЙМАН КОДАР

Той – это волшебное слово вызывает улыбку у каждого человека. Той – одно короткое слово, а сколько ассоциаций! Это и волнение будущих супругов, это и хлопоты их родителей, это суета, огромная радость и обещание новой жизни, это множество приятных подарков и огромные круглые столы, веселый тамада и долгие тосты родственников, беготня детей, и, конечно же, платье невесты!

я – невеста

Без камзола казахское платье не может быть полноценным. Он – яркий акцент образа.

Девочки с детства мечтают о дне, когда они наденут самое главное платье в жизни. И действительно, платье является одним из самых важных украшений свадьбы, но не стоит забывать, как говорил Ив Сэн Лоран: «Это женщина украшает платье, а не наоборот». Раньше цвет, фасон, крой платья невесты мог многое рассказать о ее происхождении, о том, откуда она, из какой семьи.

Из истории казахского свадебного платья

«Узату». Несмотря на всю шедевральность и роскошь, свадебное платье казашки было очень удобным. Оно называлось «койлек» и было трапециевидной формы, то есть расширялось к низу. Ведь, если вспомнить наш кочевой образ жизни, то другом любой казахской степи всегда являлась не собака и не кошка, а лошадь, которую надо было, прежде всего, оседлать. Поэтому наряд девушки был такой формы, чтобы она в два счета могла вскочить на аргымака. Сама ткань платья была из дорогого, приятного на ощупь материала: атлас, тафта, шелк. Помимо кочевого образа жизни, имевшего свои непри-

Наряд казашки, жившей в Казахском ханстве, мало чем отличался от современного платья, которое надевают наши соотечественницы на

18+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Камзол. Это жилет в темных тонах, украшенный зооморфным орнаментом. Его надевали поверх платья. Без него казахское платье не может быть полноценным. Он – яркий акцент образа. Может быть красным, бордовым, синим, голубым. Первые два цвета раскрывают девушку как активную, молодую хранительницу очага, «горящую» и влюбленную, будущую мать. А голубой и синий несут более древнюю символику – тенгрианскую; это воспевание неба, мира, чистоты, бесконечности. Также эти цвета символизируют непорочность, порядочность девушки. Тонкую талию подчеркивал серебряный пояс «белдик». Платье девушки обязательно дополнялось украшениями – бусами, монисто из монет, пуговицами из перламутра. Поверх платья надевалось серебряное украшение, красивые серьги с сердоликом и кораллом, тонкие изящные браслеты надевались на запястья.

косновенные законы, была и мусульманская мораль, запрещавшая оголять разные части тела, поэтому казахское свадебное платье, несмотря на рюши, узоры, вышивку всегда имело длинные рукава и юбку, высокий воротник – в народе его еще называют «глухим». Но, хоть и была закрыта казахская невеста наглухо, это нисколько не скрывало ее красоты, наоборот – служило прекрасной огранкой.

Еще одной яркой точкой свадебного наряда казашки является саукеле. Этот головной убор надевался из поколения в поколение, неся в себе также определённую символику. Саукеле изготавливается на жесткой основе, обтягивается дорогой тканью, такой же, из которой сшит той койлек — платье невесты. Саукеле украшают бисером, драгоценными камнями, такой же вышивкой, как и на свадебном платье невесты. Нижние края саукеле, иногда отделываются ценным мехом животных — соболя, норки, лисицы или шиншиллы. Венчает саукеле — үкі, обязательный пучок из перьев филина. Свадебные приметы гласят, что үкі помогает противостоять злому завистливому глазу нехороших людей. Сверху саукеле покрывается шелковой накидкой — желек, это своеобразная фата, которая красиво ниспадает с саукеле на плечи невесты. В разных случаях желек играет определённую роль в свадебном национальном казахском платье: к примеру, может служить покрывалом при казахском обряде беташар.

«Онир»/«Алка» – так называется специальная деталь, закрывающая разрез на груди и служащая в то же время украшением. Его шили из ткани, затем отделывали золотой тесьмой, жемчугом, орнаментами. Но у «онира» есть еще и символистическая функция: он, как и платок, помогал в древности отличить замужнюю даму от незамужней девушки.

Считалось, что чем выше саукеле на невесте — тем счастливее и богаче, как бы «выше» будет жизнь молодой девушки в новой семье, в семье мужа. Поэтому не стоит пренебрегать им, желательно заказать его на проводы невесты как обязательный элемент казахского свадебного костюма. Если вспомнить саков-тигрохаудов, название их племени означало «носящие

«Онир»/«Алка» – специальная деталь, закрывающая разрез на груди.

я – невеста

остроконечные шапки», поэтому, эта традиция в степи имеет глубокие корни, и пренебречь ею, значит отказаться от себя и своей истории. Как мы видим, казахская невеста знала толк в нарядах еще с тех средневековых времен, когда, казалось бы, откуда все эти несметные богатства у кочующих племен. А может быть именно благодаря кочевью, казахи видели этот мир во всей его красоте, и, увидев самое лучшее, создали такой яркий, символичный, обворожительный, роскошный наряд невесты, который и по сей день поражает весь мир своей красотой.

«Онир»/«Алка» – специальная деталь, закрывающая разрез на груди.

Наше прекрасное платье и современность Знаете ли вы, что наше традиционное казахское свадебное платье в июле этого года заняло 5 место в мире, оставив позади себя традиционные свадебные наряды из Филиппин, региона Гора, Китая, Трансильвании, Шотландии, Монголии и Японии. Первое место по красочности и сложности образа невесты досталось Индии. Рейтинг составил портал Boredpanda.com, который сравнил свадебные наряды всего мира. Но ведь Индия намного древнее Казахстана, поэтому у них было больше времени на развитие своих традиций. А мы, молодое государство, которое, тем не менее, весьма своеобразное, яркое и творческое, что отлично отразилось в свадебном наряде, который наши девушки с гордостью надевают на «Узату».

18+

№ 1 (1) | қазан | 2016

Алты жастан жинаса асады,

АЯ ӨМІРТАЙ

жеті жастан жинаса жетеді

Әр ұлттың, халықтың ұстанған діні мен сеніміне, ұлттық құрылымдық ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы қалыптасқан ғұрыптар жиынтығы және қоғамда түзілген мінезқұлықтың оң үлгісі белгілі бір салт пен дәстүрдің қалыптасуына әкеледі. Сондайақ күнделікті қолданыста мәдени топтар айырмашылығын көрсететін, әлеуметтік әрекеттерді жөнге келтіретін әдет-ғұрыптар күні бүгінге дейін жалғасын табуда.

салт-дәстүр

Әр ұлттың, халықтың ұстанған діні мен сеніміне, ұлттық құрылымдық ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы қалыптасқан ғұрыптар жиынтығы және қоғамда түзілген мінез-құлықтың оң үлгісі белгілі бір салт пен дәстүрдің қалыптасуына әкеледі. Сондай-ақ күнделікті қолданыста мәдени топтар айырмашылығын көрсететін, әлеуметтік әрекеттерді жөнге келтіретін әдет-ғұрыптар күні бүгінге дейін жалғасын табуда. Алайда мұндай салт-дәстрүрлердің көбі ұмытылып қалып жатады, я заманнан заманға өткен сайын түрленіп, жаңа сипатқа ие болады. Қазақ халқының осындай салтының бір түрі «қалың мал» дәстүрі. Әдетте дәстүрлі қазақ қоғамында құдаласу салты «қалың малсыз» шешілмеген, әрі қалың мал беру ертеден қалыптасқан дәстүр болып саналады. Құда түсуге барар алдында әулет ақсақалдары жиналып «мәжіліс» немесе «мәслихат» құрып, өзара ақылдасып, құдалыққа кімдер баратынын шешкен. Құдаласу шешімі қабылданған соң ұлдың әкесі қыздың ауылына «жаушы» жіберген. Жаушының міндеті – қыз әкесін көндіріп, келісімін алып, қызға құда түсуге келер күнді белгілеп қайту. Әдетте жаушыға өз ағайындарының ішінен жөн-жосығын білетін, сөзге шешен, әзіл-қалжыңға жүйрік адамды таңдайды.

Қалың мал көлемі қандай болған? Тарихшылардың зерттеуінше, қалың мал төлеудің көлемі байлар арасында, орта ауқаттылар арасында, кедейлер арасында деп бөлінген. !!! Сонымен бірге қалың малдың көлемі қай дәуірде болмасын, күйеу жігіт әкесінің әлеуметтік жағдайына тікелей байланысты болды. Тіпті Қорқыт Атаның заманында Дели Қаршар қарындасы Бану Шешекті Бәрікке беру үшін қалың малына мың бура, мың айғыр, мың қошқар сұрағаны туралы дерек айтылады. Тарихшы Т. Қартаеваның жазуынша, қалыңмал қара мал, бас жақсы, жанама жақсы, той мал, ілу, сүт ақы деген бөліктерден тұрады. Ал Қ.Қостанаевтың жазып алуы бойынша бай қазақтардың қалың малының қара мал бөлігі – 47 бас, яғни бас жақсы – 9 түйе, 8 құлынды бие – 16 бас мал, 3 жасар құнан-құнажын – 8 бас, 2 жасар 7 бас тай, жеке ту бие – 1 бас; жанама жақсы – 1 жылқы немесе 1 түйе, 1 жылқы; аяқ

жақсы – 1 түйе, 1 жылқы, 1 ірі қара және мылтық кіреді. Орта тұрмысты адамның қалың мал көлемі 27 – ден 37 бас малға дейін қамтылды. Кедейлер арасында қалың мал «баламалы қалың мал», «дөңгелек қалың мал» деп аталып, шама-шарқына қарай 7-ден 9 бас малды құрады, кейде кедей отбасында екі жақтың келісімі бойынша бір-біріне сый-кәде бермей екі жасты батамен қосқан. Кей жағдайда жылқы, түйе орнын қой ауыстырып, 1 бас жылқы немесе 1 бас түйе 6-8 қойға тең болған (1894 ж). И.И. Ибрагимов бойынша, қалың мал көлемі ақсүйектер арасында – 57, байлар арасында – 37, орташалар арасында – 27, кедейлер арасында – 17 бас малды құраған (1872 ж.). М.Лавров бойынша, байлар арасында қалың мал 5777 бас жылқы болған (1902 ж.). Г.Загряжский, П.Е. Маковецкий де ең төмен қалың малдың 17 бас болғанын айтады. Г.Загряжскийдің бақылауынша Сыр-Арал өңірінде бай қазақтардың қалың малы 47 бастан 100 басқа дейін (900-1000 рубльден 5000 рубльге дейін) барған (18861889 ж.). Сыр қазақтарының қалың мал мөлшерінің көлемі солтүстік-батыс қазақтарының қалың мал мөлшерінен онша айырмашылығы болмаған.

18+

№ 1 (1) | қазан | 2016

Қалың мал – жасау ақысы Қалың малды толық төлеу мерзімі әдетте 1-3 жылға, кей жағдайда бірнеше жылға дейін жалғасқан. Сөйтіп қалың мал түгел беріліп болған соң қыз әкесі ұзату тойының мерзімін белгілейді. Молда некеқияр рәсімінде куәлер арқылы қыз әкесінен «қалың малы толық берілді ме, неке қиюға кедергі жоқ па?», – деп сұрайды. Одан әрі қалыңдықтың ата-анасы берілген қалың малға сай, қыз жасауын дайындап, той қамына кіріседі. Жасауға отау үй ішкі жабдығымен, күмістелген ер-тоқымды жылқылар, жасау артатын түйелер, қайын жұртына әртүрлі сыйлықтар, ішіктер, шапандар, маталар енген. Ы.Алтынсарин бір байдың қызының жасауына 300 сомдық отау үй төсеніштерімен, көрпе-төсегімен, жасау артатын 25 түйе, жібектен, жәй матадан тігілген 125 шапан, 50 кілем, мауытымен тысталған 25 ішік, 100 сомдық ер-тұрман, қызы мінетін 2 жорға, 400 сомдық аяқ-табақтар мен шаруашылық бұйымдар бергенін айтып кеткен. Ендеше бұл дәстүрді қазіргі күнгідей «қызды малға сату» деген жаңсақ пікір білдіруге асықпаған жөн, салт бойынша қалың мал «жасау ақысы» деп қабылдаған.

Қалың мал беру реті мен тәртібі қазақтың әдеттік-құқықтық заңында Есім ханның ескі жолы», «Қасым ханның қасқа жолы», «Жеті жарғы») бекітілген. Құдаласу келісімін бұзу «бата бұзу» деп аталған. Салт-дәстүр – өмір, қоғам заңы болып танылып қана қоймай, сана, тағылым, тәрбие, тіршілік ережесі ретінде ел зердесінде рухани байлық — өнеге тәжірибесін құраған.

Тәттігүл Қартаева, тарих ғылымдарының кандидаты: «Байырғы қазақ қоғамында қалың мал екі жастың некесінің берік болуын қамтамасыз ететін материалдық кепілдік болған. Қалың мал бізге кеңестік қоғам түсіндіріп бергендей «қыз сату» емес, қалың мал қыз әкесінің үйінде қалмаған, күйеу жігіт үйіне жасау болып қайтқан, жасау көлемі қалың мал көлемінен асып түспесе, кем түспеген, қыз жасауы екі жастың отбасылық қажеттерін қамтамасыз еткен. Қазақ халқы «қалың малсыз қыз болмайды, кәдесіз күйеу болмайды», – деп қалың мал беру рәсімі арқылы, қалың малдың жігіт ауылына жасау болып қайтуы арқылы, қалың малдың негізгі бөліктерін алу сәттерінің барлығын кәде беру арқылы рәсімдеп, құдалар

салт-дәстүр

арасындағы туыстық қарым-қатынасты реттеп, бекітіп отырған. Тарихи дәуірлердегі жаугершілік, 1930-1950 жылдардағы қуғын-сүргін, ашаршылық, соғыс, соғыстан кейінгі жылдары «теңін тапса тегін бер» деп екі жасты ата-аналары, ағайын-туғандары алыс-беріссіз батамен қосқан. Кеңестік дәуірдің орнауына орай қалың малға тыйым салынды, бұл сол кезеңде қызды бата беріп, қолдан ұзату дәстүрін алшақтатты. Қазіргі кезеңде қалың малдың мәні толық өзгеріске енген, құдалар арасындағы кәделік сый-сияпатпен ауысқан» .

Зейнеп Ахметова: «Құдай тағаланың құдіретімен өмірге перзент әкеліп, түн ұйқыңды төрт бөліп бесік тербетіп, ананың ақ сүті мен әкенің адал күшін жұмсап, бағып-қағып тәрбиелеп өсіру деген қара шашыңа ақ түсірер қыруар еңбек емес пе?! Бейнетіңнің бәрін көріп, дап-дайын адам етіп үлбіретіп, үкілеп әлпештеген балаңды біреудің қолына ұстата салу оңай дейсің бе? Қалыңмал – қыздың құны емес, ата-ананың төккен тер, еткен еңбегінің мыңнан біріне арналған көңіл демейтін сый ғана. Ал киіт, жыртыс, ілу дегендер – дүние емес, ол ешкімге дәулет болмайды, әншейін арадағы қарым-қатынасқа дәнекер,

жақындық жолы. Қызына қалыңмал алып, шекесі шылқып байыған қазақты көргенім жоқ. Қайта қыздың дүниесін түгендеп, отаулап,қалыңмалдан асырып, жасау-жабдық беретін. Қазақ қызға еншіге жер бермейді, ал мал-мүлік, дүниені аямайды. «Жасаусыз келін» атанбас үшін қазақ қыздың жасауына зор мән береді».

Мақпал Жүнісова, әнші: «Қалың мал дәстүріне көзқарасым ежелден оң. Қазір енді заманға қарай құдалар келісіммен екі жасты қосып жатады. Сонда да қазақта «Алты жастан жинаса асады, жеті жастан жинаса жетеді» деп жасауды ерте кезден қамдау бар. Кезінде әке-шешеміз жақсы дүниесін, асыл бұйымын қызымызға деп сақтап, бір әбдіре киімдерін ерте бастан дайындады. Қыз баланы сән-салтанатын асырып ұзату керек деп ойлаймын. Қазірден бастап қызыма деп сырғасын, сақинасын жинап жатырмын. Әкесінің Мерейге арнап салған үйі бар. Кейін қызымыз ұзатылып жатса, жасауы ретінде береміз деп әкесінің көзі тірі кезінде шешіп қойғанбыз».

18+

№ 1 (1) | қазан | 2016

Жасөспірім қыз баланың

табиғаты

МАҚСАТ НАУАНҰЛЫ

Гинеколог Ж. М. Тұрлекиеваның жасөспірім қыз балалардың денесінің дамуы, гигиенасы туралы дәрігерлік кеңесіне назар аударсақ. Бұл әрбір ата-ана үшін қажетті ақылкеңестер.

дәрігерлік кеңес

Жалпы ағзадағы өзгерістер «Тоғыз және он төрт жас аралығында қыз баланың тәнінде болашақта оны бойжеткенге айналдыратын өзгерістер басталады. Кейбіреулерінде бұл үдеріс бұдан да ерте көрініс береді (7-8 жаста). Алдымен қыз бала өзімен қатарлас ер балалардан аса ерекшеленбейді (жыныс ағзаларын қоспағанда): кеудесі дамымаған, қолтық пен қасағада түкті қабат жоқ, дене бітімі әлі баланыкі, яғни, бейтарап. Алайда қызды бойжеткенге айналдыру үдерісін басқаратын мидың ерекше бөлігі – гипоталамус өз жұмысын бастайды. Ол ерекше заттар – «босату факторы» деп аталатын гормондар немесе химиялық медиаторларды бөледі. Олар мидың тағы бір бөлігі – гипофизге түседі. Ол өз кезегінде гипофиздік гонадотропиндер деп аталатын гормондарды, сондай-ақ өсу гормондарын өндіре бастайды. Олардың бірі өсуді және жынысалды пісіп-жетілуді ынталандырса, екіншілері бүйрекүсті безі мен қалқанша безі жұмысын ынталандырады. Дәл осы бездер қыз баланың өсуі мен дамуына түрткі болатын гормондарды өндіреді. Гипофиздік гормондардың ішінде ең бастысы – фолликулынталандырушы гормон (ФЫГ). ФЫГ әсерімен анабездерге әлі пісіп-жетілмеген аналық жасушалары бар қалташықтар – фолликулдар белсенді бола түседі. Фолликулдардың қабырғалары әйел жыныс гормоны – эстроген бөліп шығарады.

Сырт келбеттегі өзгерістер Гормондардың әсерінен қыз баланың сыртқы түрі де өзгереді. Оның бойы өседі, бұл кезде ол өз қатарлы ұлдардан биіктеу. Кеудесі өсе бастайды. Кеуде ұштары ұлғайып, пигменттеледі. Бел білініп, бөксе өлшемі өседі. Бөкседе, жамбаста май тіні байқалады. Тері бетінде де өзгерістер көрінеді. Жоғарғы қабат (эпидермис) жұқарады (әйел терісі еркектердікімен салыстырғанда жұқалау әрі нәзік), май бездерінің қызметі өзгереді. Гормондық қайта құрылулар кезінде көбіне қыз балалардың терісі нашарлап, май бездері бітеліп, безеу шығуы мүмкін. Қан тамырлары кеңейеді, жасөспірім қыз жиі және тез қызарады.

Эстроген мен еркек гормондарының әсерімен (қыз баланың ағзасында бұлар да болады) алдымен қасағаға, бір-екі жылдан соң қолтыққа, одан соң аяқтың тізеден төмен бөлігінде де түк шығады.

Жыныс ағзаларындағы өзгерістер Сыртқы және ішкі жыныс мүшелерінде де өзгеріс болады. Үлкен жыныс ернеулері пигменттеледі, кіші жыныс ернеулері үлкейеді. Еркек жыныс гормондарының әсерінен клитор ұлғаяды. Қыздық перде қалыңдайды, оның шеттері бірігіп, жіңішке ұзынша сызық түзеді. Қынап ұзарады, оның қабырғалары қалың әрі тегіс болады. Қынап қабырғалары үнемі жаңарып, жасушалар қатпарланым тұрады, сондықтан кейде мол, кейде аз көлемде ақшыл бөлінділер бөлінеді. Қынап сөлдерінің бөлінуі күшейеді. Добелейн бациллаларының арқасында ондағы орта қышқыл болады, бұл микробтардың көбеюіне тосқауыл қояды. Жатыр мойны біртіндеп томпақтанады. Жатыр кеңіп, ұзарып, алдыға еңкейген қалыпқа келеді. Жатырдың ішкі қабаты (эндометрий) қалыңдайды. Анабездері үлкейіп, ауырлай түседі. Оларда алғашқы фолликулдар пісіп-жетіледі. Олардың сөл бөлу қызметі біртіндеп күшейе береді. Қыздың бойжеткенге айналу үдерісінде етеккір пайда болады. Тәннің алғашқы етеккірге дайындалу кезеңі орта есеппен екі-төрт жылды құрайды. Осы кезең ішінде қыз балада әйелге тән белгілер және екіншілік жыныстық белгілер пайда болады. Алғашқы етеккір, әдетте, 9-13 жаста келеді. Бірақ кейде бұл көрсеткіштен 1-2 жыл ауытқуы мүмкін.

Алғашқы етеккір Қыз балаға етеккірдің келуі оны есеюге жақындата түседі. Бірақ шындығына келгенде, ол әлі бала. Етеккірдің келе бастауы – жыныстық жетілудің белгісі емес, оның бастамасы ғана.

12+

№ 1 (1) | қазан | 2016

Қыз балада етеккірдің келуі – оның өміріндегі өте маңызды оқиға. Бұл кезеңде ол өте осал келеді және ересектердің, әсіресе анасының қолдауын қажет етеді. Алғашқы етеккірдің келуі кешеуілдеген жағдайда, қыз бала қатты қапалануы мүмкін. Бұл жағдайда анасымен бірге гинекологқа барып, кеңес алғаны дұрыс. Қыз балалардың көбінде етеккір арасындағы үзіліс алғашқы уақытта дәл болмайды. Қанды бөлінділер екі үш айда бір рет, кейде бұдан да сирек бөлінуі мүмкін. Жыныстық жетілу дами түседі, қыз баланың омырауы өседі, денесі толықсып, қасағадағы түк әйел типі бойынша бөлініп, үшбұрыш пішінді болады, ал қолтықтағы түк қалыңдай түседі.

Гигиена немесе тазалық шарттары Жасөсіпірім қыз баланың жалпы тазалығымен бірге жыныс ағзаларының, әсіресе етеккір кезіндегі тазалығы аса маңызды. Жыныс мүшелері гигиенасы – жыныс мүшелерінің дұрыс қызмет етуінің және аурулардың алдын алудың алғышарты. Жыныс мүшелерін күнделікті тазалап жуу шарт. Бұл жердің терісі тым нәзік, сондықтан оны қабыну мен қозуға жол бермеу үшін ақырын, мұқият жуу керек. Әйел жыныс мүшелерінің тазалығы оның өмірінің әр кезеңінде өзінше ерекшеленеді. Қыз бала қынабының шырышты қабаты өте нәзік, сондықтан жұқпаларға тұрақсыз және тез жарақаттанғыш. Тиісті тазалық шарттары сақталмаған жағдайда, вульвит дамуы мүмкін. Таңертең және ұйықтар алдында кіші және үлкен дәретке отырған соң жыныс мүшелерін жылы сумен жуу шарт. Таза қолмен, мақтамен немесе дәке шүберекпен қасағадан анусқа қарай жуу керек. Балаға кішкентайынан кіші және үлкен дәретке дер кезінде, жүйелі түрде баруды үйреткен жөн. Өйткені ішек пен қуық толып қалса, жамбас ағзаларының жұмысына кері әсер етеді. Баланың ішкиімі табиғи матадан тігілуі, жыныс мүшелеріне тым жабысып тұрмауы, қозғалысқа кедергі келтірмеуі керек.

Жыныстық жетілу шағына жеткенде қыз бала тазалықты сақтауға үйретілуі тиіс. Етеккір кезінде жұқпаларға деген сезімталдық артады, сондықтан бұл кезде қыз балаға ауыр дене жаттығуларын жасауға, секіруге, велосипед тебуге, жүзуге болмайды. Етеккір кезінде себілге (душқа) түсіп, жуынған дұрыс, жыныс мүшелерін күніне кем дегенде екі рет жуып, төсемені жиірек ауыстыру керек. Жалпы, жыныстық жетілу кезінде қыз баланың толыққанды тамақтануына, жеткілікті ұйықтап, демалуына, көңіл-күйіне, жалпы психологиялық ахуалына жіті көңіл бөлген жөн. Әсіресе анасымен сырласу, ой бөлісу, оның кеңестерін тыңдау ол үшін маңызды. Ересек адамның қолдауын, түсіністігін сезінген бала өзіне сенімді болады. Сонда ғана бұл кезең ата-ана үшін де, бала үшін де еш қиындықсыз өтпек». Дәрігердің жасөспірім қыз баланың табиғаты туралы салиқалы ой-пікірі осындай. Біз енді бала махаббаты жөніндегі кеңестерге назар аударсақ.

Бала махаббаты «Адам бұл сезімді ең алғаш қай жасында сезінеді? Бала кезінен, бұл уақытта да адамдар бір-бірін жақсы көріп, ұната алады. Психолог ғалымдар ең алғашқы махаббат сезімінің дамуын 4 бөлікке бөліп қарайды. Бірінші, баланың үш жасында болатын сезімі. (Бұл жаста балалар тек өзім, мен өзім істеймін деген қалаумен жүретіні белгілі). Үш жасында балалар өзі қатарлы, болмаса өзінен сәл естияр ұл баланы немесе қыз баланы жақын тартып жақсы көре алады. Онымен ойыншықтарын бөлісіп, бірге ойнатуға келіседі. Болмаса, оған онымен ойнаған ұнайды. Екінші, баланың тағы да қайталап жақсы көру кезеңі – 7-8 жас. Мұндай жаста бала ес тоқтатып келе жатқандықтан, қатарластары арасынан біреуге жаны ашығандықтан, аяғандықтан, немесе нәзік, сүйкімді болғандықтан жақсы көре алады. Үшінші, 12-13 жастағы жеткіншек кезең. Бұл жаста өзінің жақсы көретін адамымен бала сөйлескісі келеді, қызықтап қарап тұрғанды ұнатады. Яғни, бұл жаста балаға өзі ұнататын жанның сыртқы келбеті (мәселен, шашы, көзі, кірпіктері, тағы

дәрігерлік кеңес

басқа) ұнауы мүмкін. Ол сол үшін де оны жақсы көре алады. Төртінші, бозбалалық және бойжету кезеңі. Бұл кезде олар бір-бірін көзқарастары, мінез-құлықтары арқылы ұната алады. Енді осы кезеңдерге жеке-жеке мысал келтіріп көрейік. Екі-үш жасынан бала ата-анасының мінез-құлқына еліктейді. Сондықтан бұл жастағы баланың ата-анасы бір-біріне мейілінше сыпайы, сыйлы болсын. Және іс-қылықтары арқылы үлгі де бола білуі тиіс. Өйткені, анасы қызының көзінше «Барлық еркек оңбаған, жексұрын, ақымақ!» (тағы басқа осы мағынаға ұқсас сөздерді көп қолданатындар бар), дейтін болса, ер адамдарға деген дәл сондай жиіркенішті, күдікті көзқарас қалыптасып үлгіреді. Не болмаса, ұлының көзінше «Әйелге сенуге болмайды, олар аяр» десе, ержеткен шағында бұл бала қыздардан бойын аулақ ұстайды, секемденіп қарауды әдетке айналдырады. Сіз ата-ана ретінде мінез-құлқым, сөздерім, қылықтарым арқылы баланың болашағын шешіп жатырмын деп ойлаңыз. Қыз баланы ұлдардан қатты бөлектеп, керісінше ұлыңыздың қыздарға жоламауын үнемі қадағалап отырып, осындай бағытты ұстанып тәрбиелейтін болсаңыз, есейгенде ондай адам қарама-қарсы жыныс өкілімен тіл табыса алмайтын, тіпті жақындасуға жүрексінетін жанға айналуы мүмкін. Егер балаңыз балабақшадағы достары туралы әңгімелесе, яғни жақсы көретін досы барын айтса, ешуақытта келекелеп күлмеңіз, өйткені, ұлыңыздың немесе қызыңыздың алдағы өмірде өзіне серік болар шын жанашыр адамды жолықтыруға баспалдақ болатын кішкентай тәжірибе жинақтап жатқанын білгейсіз. Есіңізде сақтаңыз! Үлкендердің балаға қатысты ойланбай айтқан әзілі баланың көңілін қатты жаралауы мүмкін. Көптеген ата-аналар өздерінің сөзі мен ісі балаға қатты әсер етіп, оның соңы неге апарып соғарын білмейді! Әсіресе, әке-шешесі ұлының немесе қызының балабақшадағы, не болмаса бастауыш мектептегі сыныптас бір қызды, не ұлды жақсы көретінін айтып, мазақтап күледі. Әдетте, мұндай жағдайда балалар үлкендерден сақтану керек екенін тез

ұғынады да, өзін іштей жасырып ұстайды. Өзін жоғалтып алуы да мүмкін. Ақыр соңында бала бұл тақырып турасында ештеңе түсіне алмаған күйі жүреді және солай жүруін дағдыға айналдырады. Болмаса, әлгіндегідей жағдайда (яғни, әке-шешесі немесе басқа туыстары келемеждегенде) балада мынандай «ойын» басталады: енді ол да басқа қатарластарын мазақтап күле бастайды. Өзі құралпы ұл мен қыз баланың достығын көрсе, ол үшін бұл нағыз әжуа-сайқымазақ! «Баланың әрқилы нәрседе өзіндік дүниетанымы, барлап-бақылауы, көре білуі, ойлануы, сезінуі болады. Алайда, оны үлкендердің қасаң тартқан түсінігі басып қалып, шатасуынан асқан ақымақтық жоқ», – деп жазыпты Жан-Жақ Руссо. Осы есте болсын, құрметті ата-аналар!» (Алтын босаға, №1.2012) Редакциядан: Біздің дана халқымыз «Баланы – жастан тәрбиеле», – дейді. Себебі, сәби шағында бала жаңа отырғызылған тал тәрізді, қалай қарай бұрсаң, солай қарай иіліп өседі. Мамандар жас баланың бойында тұқым қуалайтын теріс әдет-ғұрыптар болса оны да осы бастан түзеп, жасөспірімдік тәрбиені дұрыс арнаға салып жіберу қажет, – дейді. Олай болса, бала тәрбиесіне, оның сезімі мен таным-түсінігіне құрметпен қарап, жанашыр бола білейік, ата-аналар. «Инфо-Цес» газетінің материалдары бойынша

12+

№ 1 (1) | октябрь | 2016

девочками

Между нами,

ЛЮБОВЬ ФЕДОСЕЕВА

Почему есть женщины, которые умные, красивые, у них замечательная работа, но они несчастливы в семейной жизни, да и вообще в самой жизни не всегда увидишь улыбку на их лице? С ними интересно разговаривать, они развиваются, ходят на йогу, у них несколько высших образований, но почему-то они незамужем. Почему же в жизни умной женщины происходит столько несправедливостей и как все-таки перейти из умной в категорию «мудрая и счастливая»?

психилогия

Ее утро начинается с приветствия солнца Сурья Намаскар или тай-чи. Эти упражнения делают тело здоровым, а ум приводят в ясность. Без ясного ума – никуда! У нее два высших образования плюс недавно она начала учить третий язык – представляете, сколько знаний может перемешаться, если ясность не включить?! Поговорить с ней можно о чем угодно: о соционике, черно-белом итальянском кино, русских композиторах XIX века и индийских гуру. Она знает все-все. Но не замужем. В лучшем случае у нее есть умный друг, который считает, что семья пережиток прошлого. «Атавизм» — вот каким словом он это называет. И возразить невозможно, образование не позволяет. Она же не может разрыдаться, как какая-нибудь Машка на районе: «Хочу ребеночка!». У нее ум, воспитание и, следовательно, другие ценности. Парадокс, но свой ум она не может конвертировать в деньги. То есть, ну, совсем на нем не наживается. Работа у нее, возможно, интересная, но совсем не приносящая денег. Впрочем, удивительным образом она путешествует по всему миру и постоянно сидит в кафе.

Мудрая женщина... не забыла сделать себе укладку и накрасить ресницы…

ции и другие геополитические события. Ее никогда не увидишь на митинге с транспарантом. Тот же спокойный подход распространяется и на семью. Мудрая женщина никогда не станет бороться с влиянием свекрови, а также отстаивать свою независимость от родителей. Она продолжит заниматься своими делами и делать то, что нужно ей, никому ничего не доказывая и не портя ни с кем отношений.

Сейчас есть очень популярный тренинг российского психолога Павла Ракова: «Почему я такая умная, а живу как дура?». Конечно, звучит грубо, да и сам тренинг на любителя. Но название, что называется, не в бровь, а в глаз. Итак, почему в жизни умной женщины творится столько несправедливостей и как из умной наконец перейти в категорию «мудрая и счастливая»?

Ниже приведены 10 характеристик, свойственных поведенческой модели мудрой женщины: 

Мудрая женщина, возможно, тоже сегодня сделала Сурья Намаскар, но также не забыла сделать себе укладку и накрасить ресницы.



У мудрой женщины всегда спокойное и хорошее настроение. Несмотря на санк-



Мудрая женщина — прежде всего мать, жена, дочь, а уже потом директор магазина, главный редактор или прокурор. Работа для нее важна, но не на первом месте. Скорее, работа — это ее продолжение. Тогда как для умной женщины работа и идея превыше всего! «Выполняя свою миссию», так это она называет, она может задавить всех вокруг. Сотрудничать с ней можно, только когда ЕЙ что-нибудь от вас нужно. И никак не наоборот. Иначе задушит интеллектом.

18+

№ 1 (1) | октябрь | 2016



Умная женщина возмущена до глубины души тупостью и пошлостью соседей, коллег по работе и некоторых своих знакомых. Всеми силами хочет снять с их глаз шоры. Показать им, что жить нужно не как стадо баранов, а как личность. Как Человек! А вот мудрая женщина не станет переделывать людей вокруг и весь мир в целом. Она примет других такими, какие они есть, и, скорее, начнет меняться сама. Мудрая женщина никогда не будет проводить расследования и тыкать в нос фактами, подтверждающими, что она права. Она просто-напросто знает, что счастлив не тот, кто прав, а тот, кто счастлив. Мудрая женщина никогда не оправдывается. Возможно, она совершала ошибки, но сумела принять себя после произошедшего и пойти дальше. Противоположный пол она привлекает своим внутренним состоянием — в первую очередь. Внешность, ум, возраст, социальное положение, зарплата — все это вторично. Она притягивает своим состоянием – умением наслаждаться собой и жизнью. А вот умная женщина, скорее всего, на свидании будет вести себя как на собеседовании. Оправдываться и объяснять, почему она рассталась с предыдущим мужчиной, а также перечислять свои сильные стороны.

Мудрая женщина — прежде всего мать, жена, дочь, а уже потом директор магазина...



Мудрая не ждет любви, а начинает любить себя. Полюбить другого человека можно, только когда ощущаешь себя наполненной. Она наслаждается жизнью: отдыхает на пляже, занимается танго или работает с удовольствием. А любовь приложится.



Мудрая женщина не подписана на социальную группу «Мужчины козлы» и не говорит: «Да все они…». Она понимает, что мужчины разные и у каждой женщины тот мужчина, который ей нужен.



Ее чувства не оскорбляет то, что мужчина хочет быть лидером. Она создает свой мир и приглашает туда мужчину на роль правителя. Но в глубине души она знает, что, как ни крути, создатель этого мира — она. С умной, как всегда, сложно. Она выступает за справедливость. Чтобы выяснить, кто в паре лидер, она усадит мужчину за стол переговоров и начнет сравнивать зарплаты. «Я получаю 80 тысяч, а ты — 50, следовательно, мой голос в семье на 37,5 % весомее».



Мудрая женщина не критикует. Она умеет говорить, сохраняя чувство собственного достоинства и не унижая собеседника. Умная нетерпелива, она сразу хочет видеть результат! Сразу хочет быть счастливой! А что для этого нужно сделать? Конечно, указать мужчине на ошибки и дать пять минут на исправление.

қызықты оқиғалар

«Бала дауысы»

І Ұлттық балалар ән байқауына іріктеу қызу өтуде

АЯ ӨМІРТАЙ

Елімізде «Бала дауысы» атты балалардың ән сайысы жобасына іректеу қызу өтіп жатыр. Ел тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай өтіп жатқан дүбірлі сайысқа қатысамын деушілер үшін «Жандану әлемі» қорының ресми сайтында онлайн тіркелу қызметі де ашылған. Ұйымдастырушылардың айтуынша, байқаудың басты мақсаты – жаңа балалар әндерін кеңінен насихаттау арқылы балалардың музыкалық шығармашылығын дамыту, сонымен қатар білім беру ұйымдарының педагогтарына әдістемелік көмек көрсету дейді.

№ 1 (1) | қазан | 2016

Облыстық іріктеу айналымы қалай жүргізіледі? Облыстық іріктеу турын өткізгенге дейін 2 апта бұрын ұйымдастырушылар облыстық әкімдіктердің, Алматы, Астана қалалары әкімдіктерінің өкілдерімен ынтымақтаса отырып, 7 жас пен 13 жас аралығындағы балаларды барынша кеңінен қамту үшін облыс орталықтарында жарнамалық-ақпараттық іс-шаралар өткізеді. Облыстық іріктеу турларына қатысуға облыс аумағында тұратын және оқитын барлық ниет білдірген қатысушылар жіберіледі. Іріктеу турына қатысу үшін туу туралы куәлік жеткілікті. Сонымен бірге қатысушы баланың өмірі мен қауіпсіздігіне толық жауапты тұлғалардың міндетті түрде бірге еріп жүруімен тікелей таңдау өткізілетін жерде арнайы сауалнамалар толтырылады. Облыс орталықтарында іріктеу турлары 6 сатымен өтеді: ұйымдастырушылық бастама, алдын ала іріктеу, педагогтарға арналған шеберлік класы, күнделіктің телевизиялық түсірілімі, негізгі іріктеу, іріктеу қорытындыларын жариялау.

Алдын ала іріктеу қалай өтеді? Алғаш іріктеуде дыбыс беретін жабдықтар мен телевизиялық құралдар қолданылмайды. Бірақ міндетті түрде байқаудың атрибуттарын қолдана отырып өткізеді: барлық байқауға қатысушыларға екі «acapella» шығармасын орындауы керек – авторлық ән немесе қазақ, орыс, ағылшын және өзге тілдердегі өз таңдауына сәйкес ән; әлемдік хит немесе балалар кинофильмдерінен немесе мультфильмдерінен алынған ән. Байқау алдындағы іріктеуді жүргізу кезінде музыкалық продюсердің әнді орындап болмастан қатысушыны тоқтату, қатысушының репертуарынан өзге әнді орындауын ұсыну құқығы бар. Тыңдау қорытындысы бойынша ең үздік 30 қатысушы негізгі іріктеуге қатысуға шақырылады.

Негізгі кастингтің өту тәртібі Танымал эстрадалық орындаушылардың қатарынан шыққан тәлімгер, байқаудың музыкалық продюсері мен ұйымдастырушының өкілі кіретін комиссия мүшелері алдын ала іріктеудің ертесі-

не өткізіледі және міндетті түрде кәсіби жарық, дыбыстық жабдық және телевизиялық жабдық қолданылады. Негізгі іріктеуге қатысу үшін барлық байқауға қатысушылар екі «acapella» шығармасын орындауы тиіс. Тыңдау нәтижесі бойынша комиссия мүшелері ашық талқылау жолымен облыстық іріктеу турының жеңімпазын анықтайды. Осы тәртіп негізінде 23 мамырдан бастап қордың белгілі музыкалық продюсерлерден, композиторлар мен танымал орындаушылардан тұратын шығармашылық ұжымы 7 жас пен 13 жас аралығындағы балалардың арасында кастинг өткізу үшін республиканың барлық облыс орталықтарын аралап келеді. Олардың ішінде Әли Оқапов, Мақпал Исабекова, Толқын Зәбирова, Маржан Арапбаева, Медеу Арынбаев, Айгүл Иманбаева сынды мықтылар бар.

қызықты оқиғалар

«Күзде 16 аймақтан жартылай финалға жиналған қатысушыларға арнап жас композиторлар 16 балалар әнін жазады. Бұл әндер «Бала дауысы» дискісіне еніп, «Жандану әлемі» қоры оны барлық қазақстандық балаларға арналған бас сыйлық ретінде Қазақстанның бала бақшалары мен мектептеріне тегін сыйға тартады» – дейді ұйымдастырушылар.

Отанға деген махаббат, еліміздің тарихы, балалар достығы, балалық арман және т.б. тақырыптарды ашатын арнайы жазылған балалар әндерін орындайды. Байқауға бұрын соңды коммерциялық тұрғыда сатылмаған, Интернет желісі арқылы таратылмаған, сонымен қатар қайсы бір тасымалдаушылар арқылы (аудиокассеталар, компакт-дискілер, мини-дискілер мен т.б.), сату жолымен немесе басқа да жол-

Байқаудың финалы 2 күнге созылатын байқаудың финалы телевизиялық шоу түрінде Астана қаласында байқаудың ұйымдастырушысы белгілеген мерзімде өтеді. Байқаудың бірінші күні қатысушы

№ 1 (1) | қазан | 2016

дармен радио-немесе телевизиялық эфирге берілмеген, сонымен қатар жария орындалмаған қазақ тіліндегі өлеңдерден тұратын ән қатыса алады. Әннің музыкалық пішімі– ұлттық колорит элементтері бар заманауи танымал музыка. Ол ең кемінде екі шумақтан және екі қайырмадан тұруы тиіс. Қатысушылардың орындауын кәсіби қазылар алқасы мен телекөрермендер бағалайды. 1-байқау күніндегі қатысушылардың орындау кезектілігі жеребе тарту арқылы белгіленеді. Ал байқаудың екінші күні қатысушы мен тәлімгер қазақстандық эстраданың ретро-шлягерін орындайды, оны кәсіби қазылар алқасының мүшелері бағаламайды. Концерттік бағдарлама барысында смс-дауыс беру жалғасып жатады. Осылайша

қазылар алқасының 1-күні қатысушыларға берген бағалау нәтижелері бойынша, әрі 2-күнгі смс-дауыс беру нәтижелері бойынша Байқаудың Гран –при иегері, дипломанттар мен лауреаттар анықталады. Барлық финалға шыққан 16 орындаушы арнайы сыйлықтармен марапатталады, ал ең үздік бала дауысы еліміздің танымал музы-калық мектептерінің бірінде оқу гранты мен танымал отандық телеарналарда музыкалық клиптің айналымы құқығына ие болады. 2017 жылы алыс және жақын шетелдерден балаларды шақыра отырып, «Бала дауысы» байқауын халықаралық деңгейге шығару жоспарланып отыр.

интервью

Принцесса

шахматной доски

АЙМАН КОДАР

Жансая Абдумалик – дважды чемпионка мира по шахматам. Она – достояние республики и каждая ее победа поднимает статус нашей страны, демонстрируя наличие в ней интеллектуальной элиты.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

С первых же дней признав талант девочки, тренер в ней не ошиблась: свой первый титул Жансая Абдумалик завоевала в шесть лет, когда в 2006 году выиграла чемпионат города Алматы по шахматам среди девочек до 8 лет. В январе 2007 года Жансая приняла участие в чемпионате Казахстана по шахматам среди девушек до 8 лет, в котором одержала победу, набрав 8,5 очков из 9 возможных. В июне того же года – Жансая завоевывает золотую медаль на международном турнире в Украине и в 7-летнем возрасте выполняет норму первого разряда. В июле 2007 года Жансая побеждает на чемпионате Азии в Иране, став самой юной чемпионкой Азии в истории казахстанских шахмат. В ноябре 2007 года она занимает 4-е место на чемпионате мира среди юношей и девушек в Турции: до медалей ей не хватило всего пол-очка.

Увлечение шахматами началось у малышки Жансаи с того момента, когда ее старший брата Санжар профессионально занялся шахматами. Родители, заметив ее интерес и способности, решили отдать девочку в спортивную школу. В самом начале тренировал её отец Данияр Аширов, затем первым профессиональным тренером Жансаи стала Тамара Трудова.

Партия с Анатолием Карповым во время открытия Академии шахмат

В январе 2008 года – она в очередной раз становится чемпионкой Алматы в своей возрастной группе и уже в марте этого же года Жансая стала абсолютной чемпионкой Республики Казахстан среди девочек до 10 лет, завоевав золотые медали в номинациях «классика», «рапид» и «блиц». Но одной из самых больших побед принцессы шахмат стала золотая медаль на чемпионате мира во Вьетнаме, после чего юная шахматистка закрепила свои

интервью

позиции на чемпионате мира в Турции в 2010 году, где она одержала победу в 9 партиях из 9, то есть показала 100 процентный результат. После этой громкой победы о девочке стали писать как наши, так и зарубежные СМИ. И в этом же 2010 году ФИДЕ присваивает ей звание мастера ФИДЕ. Тогда ей было всего 10 лет! После таких международных конкурсов чемпионам приходится не просто, подтверждая свой статус ежегодно, но наша юная чемпионка справилась с этой задачей великолепно! Примечательным в ее шахматной карьере является то, что она участвует как в женских чемпионатах, так и в мужских. В сентябре 2013 года Жансая занимает второе место на чемпионате мира среди девушек до 20 лет в Турции, уступив первое место российской шахматистке Александре Горячкиной, а в ноябре того же года без поражений (+6=3-0) выиграла мужской международный турнир в Чехии «Берн Опен 2013» из серии CZECH TOUR.

Даже экс-чемпион мира из четырех партий одну проигрывает юной шахматистке. Случилось это в январе 2014 года, когда на открытие Академии шахмат Жансаи Абдумалик приехал экс-чемпион мира Анатолий Карпов. Жансая проиграла ему обе партии в рапид (до 20 мин), но выиграла одну и свела вничью другую в блиц (до 15 мин). В феврале 2014 года Жансая Абдумалик впервые вошла в сотню сильнейших в рейтинге ФИДЕ среди женщин. 14-летняя шахматистка оказалась на 89 месте и стала первым номером в Казахстане, обойдя на 15 пунктов международного гроссмейстера Динару Садуакасову. Но самым знаменательным событием в шахматном мире является не «шах» и не «мат», а присвоение звания гроссмейстера, что в переводе с немецкого значит «великий мастер». У маленькой девочки в детстве была большая мечта – стать гроссмейстером, побив рекорд Юдит Полгар, ставшей гроссмейстером в 12 лет. 30 марта 2014 года Президентский совет ФИДЕ на заседании в Ханты-Мансийске (Россия) присвоил 14-летней Жансае Абдумалик

звание международного гроссмейстера среди женщин. И хоть ее мечта осуществилась двумя годами позже, она смогла побить национальное достижение казахстанки Динары Садуакасовой, ставшей МГ в 16 лет. Далее 20 апреля 2014 года шахматная Королева уже соревнуется с действующими гроссмейстерами и занимает третье место на чемпионате Азии по блицу в ОАЭ (Шарджа), где состоялся континентальный чемпионат Азии среди мужчин и женщин по классическим шахматам. Абдумалик уступила лишь двум международным гроссмейстерам: китаянке Тань Чжуньи и Харике Дронавалли (Индия). В июле того же года подводятся итоги 2013 года, по которым 14-летняя казахстанка Жансая Абдумалик признана азиатской федерацией ФИДЕ лучшей шахматисткой Азии до 20 лет. Факты, приведенные выше, говорят о сильном характере маленькой девочки, но какая она в обычной жизни, что любит? Как она сама относится к своим победам и статусу? На эти и многие другие вопросы она любезно согласилась ответить нашему корреспонденту. – У тебя нет такого, что пришла ты в магазин, видишь человека и думаешь: это Королева, а это Конь? Такой проекции шахмат на жизнь не бывает?

№ 1 (1) | октябрь | 2016

– Есть, когда вижу ярких людей с мощной энергетикой, чувствую – Король! Например, в прошлом году в Катаре проходил турнир Катар-мастерс, где я играла с действующим чемпионом мира Магнусом Карлосом. Когда мимо него проходишь, чувствуется такая сила, хотя, он вроде бы ничего не делает, ничего не говорит, вычурно себя не ведет, но по его походке, видно, что он чемпион, что он король, что он все понимает. То же самое исходит и от Владимира Крамника, он тоже очень сильный гроссмейстер, хотя, возможно это еще из-за его роста. – Шахматы – это война, там и гамбиты, и рокировки, и коварство – все это вырисовывает определенный узор, в этот момент ты чувствуешь себя неким художником, который этот узор «рисует»? – Да, это у нас называется план игры, тоже стратегия. То есть, ты смотришь на позицию, оцениваешь ее, это все накопленный опыт. Кто знает больше, тот ведет и побеждает. Перед партиями мы всегда часа два изучаем соперника, все его дебюты, слабые, сильные стороны, подбираем свой дебют, чтобы его загнать в ловушку. Некоторые шахматисты, например, не любят жертвовать материалом, и мы пытаемся перевести его именно в ту позицию, где он должен тебе что-то отдать. Под соперника тоже надо подстраиваться, чувствовать его.

Девушки играют мягче, а мужчины жестоки

– Девушка, играющая в шахматы – это довольно необычно. Тяжело ли доказывать всему миру, что девушки тоже способны быть мастерами не хуже мужчин? – Наоборот, мне кажется, что я такая крутая, раз занимаюсь таким видом спорта, что я могу выигрывать у мужчин, показывая им свой ум. Мозг, ум не имеет пола, мозг – это мышца, ты должен ее качать. Бывают парни-соперники – гендерные шовинисты, которые самонадеянно пытаются меня обыграть, громогласно заявляя «Я легко тебя выиграю», обычно после этих слов они сразу и проигрывают. Девушки играют мягче, а мужчины жестоки, им все равно, кто перед ними сидит – ребенок или женщина. 80% мужчин обязательно используют твою ошибку, чтобы тебя победить, тогда как женщины будут более жалостливы и снисходительны. Я стараюсь выключить эмоции, включить логику. – Ты не просто чемпион, а чемпион мира, но не может быть тысячи побед без хотя бы одного поражения. Как ты относишься к поражениям сейчас? – Зависит от того, кому проигрываешь. Если проигрываешь партию, в которой до этого лидировал – это обидно. Я и сейчас довольно эмоционально это воспринимаю, хотя уже не так серьезно как в детстве, немного уже отошла. – Есть ли разница между шахматистами из разных стран? Я говорю здесь не о мастерстве, а о культуре шахматной игры. Есть ли различия или перед шахматной доской все равны? – Культурный фон, конечно же, очень влияет на игру. Шахматисты из Индии считаются очень опасными людьми, потому что у них все остро, и еда, и игра. Там могут быть какие-то нереальные жертвы, а затем неожиданная победа. Даже ребенок с рейтингом 2000, 2100, но с ним надо играть аккуратно, быть бдительным. В шахматах считается, что стиль спокойной позиции тяжелее освоить. Размен тоже очень важен в шахматах. – Что кроме шахмат тебе интересно, какие сферы деятельности?

интервью

– Я профессионально занимаюсь плаванием, потому что для шахматиста очень важно держать себя в хорошей физической форме, а плавание очень полезно для позвоночника. В детстве занималась фигурным катанием, но в 10 лет встал выбор между коньками и шахматами, я, если честно, хотела выбрать фигурное катание, но папа каким-то магическим образом сделал так, чтобы я выбрала шахматы. – И, как показала история, не зря. Какой совет ты как мастер можешь дать нашим читательницам в плане достижения успеха? Какой его основной секретный ингредиент? – Для начала скажу, что я не пользуюсь телефоном. У меня его просто нет. Я не трачу время на соцсети, на интернет, предпочитаю живое конструктивное общение. Основной секрет, как мне кажется, это труд, занятия, регулярность.

Люди думают, что это все достигается одним прыжком, но это не так. Там целая лестница, и надо пройти каждую ступеньку. Успех требует определенных жертв, концентрации, усидчивости. Мой секрет – это моя полная увлеченность шахматами, я уделяю этому почти все свое время. При этом не считаю себя такой супер-фанаткой, например Гарри Каспаров занимался специально теннисом, чтобы не думать о шахматах. Я люблю их, но не болею ими и могу легко переключиться на любой другой вид деятельности.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

судьба моя!

Казахстан – молодое государство, но, несмотря на свой юный возраст, он уже достиг больших высот. В преддверии этого знаменательного для каждого казахстанца праздника в Центральном государственном музее Алматы проходит выставка, посвященная 25-летию Независимости Республики Казахстан.

АЙМАН КОДАР

Страна моя –

25 лет Независимости

қаhарманы» и «Қазақстан еңбек ері», историю славы Казахстана, этапы становления и укрепления независимости нашего государства. Она представлена несколькими разделами: - Ветераны и участники Великой Отечественной войны; - Летчики– космонавты «Халық қаһарманы»; - Деятели науки и культуры, удостоенные звания «Халық қаһарманы» и «Қазақстанның Еңбек Ері». Цель выставки – показать на примере героевказахстанцев, удостоенных звания «Халық қаhарманы» и «Қазақстан еңбек ері», историю славы Казахстана

Здесь уникальные свидетельства мужества и героизма казахстанцев, которые будят в душе патритоизм, гордость за свою страну и уважение к защитившим ее героям.

25 лет – это возраст, когда человека уже можно считать взрослым, вот и наше государство благодаря таким мужественным патриотам выросло и обрело почву под ногами, вырастило уже новое замечательное поколение и стало влиятельным «снежным барсом» Центральной Азии.

А теперь давайте пройдемся по залу.

Цель выставки – показать на примере героев-казахстанцев, удостоенных звания «Халық

Халық Қаһарманы — высшая степень отличия в Республике Казахстан, учреждена в 1993 году.

Стенд 1 – Да здравствует президент, да здравствуют космонавты!

Снимок главы государства с космонавтом Айдыном Аимбетовым

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Звание «Народный Герой» присваивается за выдающиеся заслуги перед Республикой Казахстан, гражданские и ратные подвиги во имя ее свободы и независимости. Лицам, удостоенным звания «НародныйГерой», вручается знак особого отличия — Золотая звезда и Орден Отан (1993). Орденом Отан награждаются граждане за особые услуги в государственной и общественной деятельности, в развитии экономики, социальной сферы, науки и культуры, в правоохранительной и военной службе, в развитии демократии и социального прогресса. Здесь представлены знаковые фотографии Нурсултана Назарбаева после церемонии награждения его орденом Халық Қаһарманы, инаугурации, а также фотография первого президента с председателем Конституционного Совета Игорем Роговым. На первом стенде можно увидеть историческую фотографию главы нашего государства вместе с первыми космонавтами – Талгатом Мусабаевым и Тохтаром Аубакировым на церемонии награждения в Ак Орде. Здесь же еще один снимок главы государства с космонавтом Айдыном Аимбетовым.

Стенд 2 – Смирно! Равнение на Бауыржана Момышулы! Свой огромный вклад в победу в Великой Отечественной войне внесла Казахская ССР, снабжая советскую армию человеческими, продовольственными, техническими ресурсами, а также являясь безопасной территорией для всей советской интеллигенции, эвакуированной из Москвы и Петербурга в город Алма-Ату. Этот период освещает раздел выставки «Ветераны и участники ВОВ». Здесь развернут стенд, посвященный Бауыржану Момышулы с редкими семейными фотографиями, а также его последние прижизненные снимки, датированные 1981 годом. Также на выставке представлен редчайший экспонат – характеристика Б. Момышулы, данная ему командиром дивизии Серебряковым. В ней наглядно отражены заслуги Героя перед отечеством: «…полк Б. Момышулы положил начало разгрома немецких оккупантов под Москвой на Волоколамском направлении. Зимой-весной 1943 года на Украинском фронте в условиях сначала многоснежной зимы, сильных морозов и бездорожья, затем весенней болотистой местности его 1073-й гвардейский

Тохтар Аубакиров Талгат Мусабаев

25 лет Независимости

Стенд 4 – Дочь степей, наводящая ужас в небе. Хиуаз Доспанова – первая летчица-казашка, штурмовавшая 300 раз с высоты на расстоянии десяти метров вражеские войска, была также удостоена звания «Халық қаһарманы». На стенде можно найти ее интервью, где она рассказывает, что с детства мечтала о небе. Такие бесстрашные женщины наряду с Алией Молдагуловой и Маншук Маметовой всегда будут вдохновлять наших соотечественниц на подвиги. Они, как и сакская царица Томирис, доказали, что мужество – это общечеловеческая черта, присущая как мужчинам, так и женщинам. Наряду с героями советской эпохи, здесь представлены и наши современники, удостоенные высокого вания «Қазақстанның Еңбек Ері»: Олжас Суйлеменов, Абиш Кекилбаев, Еркегали Рахмадиев и другие. Бауыржан Момышулы

стрелковый полк, ведя наступательные бои, истребил тысячи немецких солдат и офицеров, уничтожил много танков, автомашин и другой боевой техники противника, освободил десятки сел и деревень». Проиюллюстрированы эти слова очень интересным снимком 8-й стрелковой дивизии в разведке, где все, включая командира Б. Момышулы, приняв упор лежа, медленно, но верно ползут к своей цели.

Каждый неравнодушный к истории казахстанец обязательно должен посетить эту выставку, чтобы отдать дань мужеству, героизму, труду и уму людей, которые сделали все, чтобы наша республика стала современным, развитым, независимым и процветающим государством. Хиуаз Доспанова

Стенд 3 – Направо! Раз – два. Приветствуем Вас, Сагадат Нурмагамбетов! Далее идет стенд, посвященный Сагадату Нурмагамбетову – Герою Советского союза, первому министру обороны РК. Здесь можно увидеть фотографию встречи Сагадата Нурмагамбетова в 1945 году с воинами советской армии и генерал-лейтенантом Иваном Рослым. Сохранились снимки, где Сагадата Нурмагамбетов руководит учениями в 1976 году или беседует с командой Южной группы войск из Венгрии. Еще более редкими являются исторические документы – его билет и справка, которые бережно сохранены и представлены в музее.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

за кожей?

Как ухаживать

Хороший уход необходим, если вы хотите иметь красивую кожу без жирного блеска, черных точек и прыщей, особенно это важно для подростков. Это не сложно, как может показаться на первый взгляд, вам лишь нужно подобрать средства, подходящие вашему типу кожи, а также иметь мотивацию, чтобы научиться ухаживать за кожей каждый день! Вот увидите, ваша кожа скажет вам спасибо!

ты прекрасна

Ежедневный уход 1) Умывайтесь сразу же, как проснулись с утра. Так вы смоете весь пот и все жиры, скопившиеся на коже во время сна. Это также вас взбодрит и придаст вашей коже матовый оттенок, без жирного сияния. Никогда не используйте мыло при умывании, кроме специального. Обычное мыло, которое мы используем для мытья рук и тела, может раздражать поры на лице. Используйте специальное средство для очищения или же простую воду, чтобы сохранить на лице необходимые жиры. Вытирайте лицо бумажной салфеткой. 2) С утра, после того, как вы позавтракали и почистили зубы, нанесите на губы бальзам. Это очень важно, особенно если у вас потрескавшиеся губы, но в любом случае стоит поддерживать их в хорошем состоянии. 3) Если у вас сухая кожа рук, с утра наносите немного крема. Однако убедитесь, что не нанесли слишком много, иначе руки станут жирными и скользкими. 4) Не уделяйте лицу слишком много времени в течение дня. Если ваше лицо стало слишком жирным, купите бумажные или матовые салфетки и промокните излишки на лице. Не умывайтесь в течение дня! 5) Ночное время – очень важный момент в уходе за кожей, так как у вас появляется огромное количество возможностей бороться с проблемными зонами. Во-первых, очистите лицо. Для этого купите очищающее средство для лица, оно поможет удалить грязь, жиры и все, что закупоривает поры. Большинство таких средств не только очищает, но и отшелушивает, что очень хорошо для кожи. 6) Увлажняйте кожу после очищения! В подростковом возрасте особенно важно соблюдать баланс в этом деле. Если вы все правильное сделаете – кожа будет красивой, если нет – прибавится прыщей. Убедитесь, что вы купили правильный увлажняющий крем на легкой основе и он действительно предназначен для лица! Это очень важно!

Умывайтесь сразу же, как проснулись с утра.

7) Перед сном также нанесите бальзам для губ. 8) Если у вас сухие руки, также как и утром, но уже побольше, нанесите увлажняющий крем для рук, так как у вас впереди много времени, чтобы он впитался. Готово!

№ 1 (1) | октябрь | 2016

появлению прыщей, независимо от возраста. ~ Как уже было сказано выше, не умывайтесь чаще 2-х раз в день. Многие девушки считают, что частое умывание помогает смыть с лица жир, но на самом деле это не так! Чем чаще вы моете лицо, тем суше становится кожа, вследствие чего она вынуждена вырабатывать больше жира, чтобы восстановиться. Используйте 5-ти шаговый уход: очищение, отшелушивание, тонизирование, увлажнение и защита. Дерматологи провели исследования, которые показали, что женщины, следующие этим шагам, имеют красивую, чистую и здоровую кожу.

Предупреждения

Ешьте много фруктов и овощей.

~ Ешьте много фруктов и овощей. Здоровая пища помогает коже хорошо выглядеть.

Убедитесь, что ни один продукт, используемый на коже, не вызывает у вас аллергии. Если ваша кожа чувствительная, проведите тест на небольшом участке кожи лица, чтобы убедиться в отсутствии раздражения или сыпи.

~ Пейте как можно больше воды. Вода увлажняет кожу и обновляет клетки!

Помните, что в реальности кожа не выглядит, как на картинке, а фотографии моделей всегда обрабатываются в фотошопе. Покраснения, прыщи, жирный блеск и сухость – это нормальные и естественные явления. Ведите здоровый образ жизни и вы увидите желаемый результат на своем лице.

~ Уход за кожей обязателен для всех, чья кожа склонна к

Городской миф гласит, что, если не наносить солнцезащитный крем, то можно избавиться от прыщей, так как солнце высушивает жиры. Однако это не так. Это действует так же, как и частое умывание. Чем суше кожа – тем активнее она старается восстановиться, вырабатывая дополнительные жиры. Кроме того, без солнцезащитного крема вы повышаете риск заболевания раком кожи. Всегда наносите солнцезащитный крем на легкой текстуре летом.

ақсүйектік мәнер

жабдығы

Дастархан

АЯ ӨМІРТАЙ

Үздік мәнер мен әдеп – ең әуелі парасаттылық ұғымымен парапар дүние, «savoir vivre» (өмір сүре білу) қағидаларын білу ғана емес, оларды икемді қолдану өнері. Жүріс-тұрыс ережелерінің қалыптасуы өзге адамдарға деген сыйластықты айқындай түседі, сонымен бірге салт-жоралғыларды іске асыруда бағыт болады.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Әдеп қағидаларының негізін білу адамдар қоғамы үшін үлкен құндылық болып табылады. Сондай-ақ, кейбір жағдайларда этикет негіздерін білмей жатсаңыз, оған бола қысылмаңыз, қандай жағдай болмасын дастархан жабдығының ортақ ережелері бар. Бұрын үстел басында отырғанда сақтайтын ережелер өте қатаң болған деседі. Кей ережелер бүгінгі күні де міндетті болып табылады, сондықтан оларды білу аздық етеді, оларды есте сақтап, орындау керек. Үстелдің әсемділік тұрғысынан жабдықталуы дастархан, майлық (салфетка), асханалық құрал-жабдықтар, ыдыс-аяқтар үйлесімділігіне, стиліне байланысты таңдалады. Дастархан жаймастан бұрын мәзірдегі тамақтар мен олардың құрамын анықтап алыңыз. Егер қуырылған, сүрленген балық жоқ болса, балыққа арналған шанышқының қажеті болмайды. Мәзірде қолмен жеуге тура келетін тауық, самса, бәліш, кәуап, өзбек палауы сияқты тамақ болатын болса, майлықтар мен қол сүрткіштердің қонақтарға түгелдей жетуін қадағалаңыз. Шақырылған қонақтардың арасында балалар болса, әдеттегі ас қасықтар жинағын десерт жабдықтарына алмастырыңыз. Майлық, ас қасық жинағы мен үстел жабдығы үндесіп, бір-бірін толықтырып тұруы тиіс. Дастархан жапқыштың түсі үйдегі жиһаз бен шымылдық түсімен сәйкес болуы сәнді, әрі салтанатты көрінеді. Үстел жапқыштың бір жағы түкті жұмсақ матадан жасалғаны дұрыс. Себебі кесе-қасық сылдыры мейілінше естілмеуі керек. Қалыптасқан ереже бойынша әр үстелдің пішініне орай арнайы таңдалады, әрі жапқыш етегі үстелден 20-30 см мөл-

шерде төмен түсіп тұрады. Ал жапқыш түсі көбіне ашық түстерден болғаны жөн. Дегемен қошқыл түсті оң көрсеңіз, сәйкесінше ыдыс-аяқ ашық түсті болғаны жөн. Келесі қадам табақтарды орналастыру. Орындыққа қарама-қарсы және үстел ернеуінен 2 см қашықтықта жеңіл тамақтар салынатын табақ қойылады. Егер бірнеше тамақ берілетін болса, табақ ішіне сыятындай кіші диаметрлі табақ қатар салынады. Нанға арналған табақты қоймаса да болады. Бірақ бар болған күнде жеңіл тамаққа арналған табақтан 5-15 см қашықтықта орналастырылады. Дастархан құралдарын орналастыру тәсілі де алуан түрлі. Құралдарды табақ бағыты бойынша сыртқы жағынан бастап, пайдалану кезегіне сәйкес қойылады. Оң жаққа қасық пен пышақ қойылады. Қасықтың сабы төмен қаратылып, ал пышақтың өткір жүзі табаққа бағытталуы тиіс. Сол жағына сабы төмен қаратылған шанышқы, десертке арналған құралдар – кішкене қасық және кішкене шанышқы табақ үстіне қойылады. Сорпа ішетін қасықты оң жаңтағы пышақ қасына орналастыруға болады. Стақандардың орны әрдайым оң жақта. Морс, шырын немесе лимонад ішуге арнаулы, жіңішке стақандар немесе жауқазын сияқты бокалдар беріледі. Бокалдарды қойғанда, олар қасық алуға кедергі жасамауы керек. Шампанға ең үлкен бокал беріледі. Егер бокалдар бірнешеу болатын болса, қаз-қатар орналастырылады. Үстел басындағы мінез-құлық әдебі – өмірдің әр түрлі жағдайларында қанша уақыттан бері өз мағынасын жоғалтпай келе жатқан танымал ережелер. Бүгінгі уақытта іскерлік кездесу, болмаса таныстармен кешкі ас ішу кезінде, түрлі бас қосуда осы бір әдеп қағидаларын білу өте маңызды.

fashion-шоу

Мода

для девочек

Каждая девочка, как и любая женщина, хочет всегда выглядеть стильно и красиво. Подростковая мода для девушек практически ничем не отличается от взрослой моды, только она менее пафосная и акцент в ней делается на повседневную одежду, избегая изысков высокой моды.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

эты, ретрогорошек, яркие цветочные принты, встречаются ярко-красные сердечки и голубые звезды. Для отделки модельеры решили использовать бисер, вышивку, кружево, пайетки, многие даже решили поэкспериментировать с плетеными и вязаными элементами. Свое предпочтение отдают тонким материалам, например трикотажу и тюлю, или используют джинсовую ткань. Популярностью пользуется одежда с ремнями, которая хорошо смотрится со стилем «милитари», нашивками из любимых мультфильмов. Трендовые новинки со шнуровкой, различными цепочками и другие, задают особый тон на всех подиумах, где представляют детскую моду.

Основной тренд 2016 года – это платье с прямым силуэтом, однако не уступают свои позиции А-силуэт и ретросилуэт с заниженной талией. Особое внимание стоит уделить плиссировке в юбках или платьях, она смотрится трогательно и привлекает к себе взгляды. Неожиданную популярность приобрела морская тематика, которую можно встретить в лосинах, юбочках, в майках с полосками и даже капри. Наиболее модные цвета этого сезона для подростков — это оранжевый, бирюзовый, желтый, синий, коралловый, ярко-зеленый и цвета ягод, именно на этом модельеры делают акцент. Новинка подростковой моды 2016 – жаккард. Платья, блузки, шорты, юбки… модельеры широко используют жаккардовую ткань и ее имитацию в принтах в коллекциях для подростков. Также в моде крупный зигзаг, надписи, рисунки-силу-

райский уголок

Край озер и розовых фламинго

Коргалжынский (Кургальджинский) государственный природный заповедник числится в списке природных территорий, являющихся, согласно квалификации ЮНЕСКО, частью мирового природного наследия.

№ 1 (1) | октябрь | 2016

Однако именно птицы, а это более 300 видов, обитающих здесь, включая самую большую в Азии популяцию пернатой дичи, а также пеликанов, аистов и несколько видов хищных птиц – особенность края, но уникальными, конечно же, являются розовые фламинго, прилетающие на озеро Тениз на весенне-летний период. В марте-апреле, по причине своей колониальности, одновременно несколько десятков тысяч птиц начинают строить гнезда и откладывать яйца. Достоверно известно, что фламинго с озера Тениз зимуют в Пакистане, Турции, Иране, Ираке, Кипре, Франции и даже Марокко. Кургальджинский государственный заповедник создан в 1968 году и находится в юго-западной части Тенгиз-Кургальджинской впадины, в самом сердце Казахстана. От столицы государства заповедник отделяют всего 160 километров, а его общая площадь составляет более 237 тысяч гектаров.

Экотуризм здесь является относительно новым и весьма нераспространенным. Тем не менее, сюда приезжает много орнитологов со всего мира, которые наблюдают за птицами, а малоизвестность этого места помогла избежать загрязнения окружающей среды.

Территория заповедника представляет собой огромную водную гладь, перемежающаяся с тростниково-рогозовыми зарослями, протоками, озерцами. Вода в озере Коргалжын настолько опреснена, что ее даже можно пить.

В Кургальджинском заповеднике зарегистрированы 45 видов редких и эндемичных растений, которые невозможно найти в других областях и заслуживающих особой охраны. Степной ландшафт с широким горизонтом и огромным небом является средой обитания волков, диких вепрей и сайги.

В течение двух недель в конце апреля – начале мая степь загорается яркими красками: начинается цветение тюльпанов.

райский уголок

Кургальджинские озера богаты рыбой, в том числе промысловыми видами: золотой и серебряный караси, язь, щука, линь, окунь, плотва. В зимние месяцы популярна рыбалка в проруби на льду. Небольшой городок Коргалжын, который находится недалеко от Заповедника, является хорошей отправной точкой для посещения данной местности. До него можно легко добраться из Астаны на автобусе или маршрутном такси. Здесь находятся административные здания Заповедника и гостевые домики, где туристы смогут отдохнуть и насладиться благоуханием диких растений и мелодией птичьего пения, отведать пищи, приготовленной из домашних, экологически чистых продуктов.

разрешение в административном здании. Также в поселке имеется краеведческий музей, где находится коллекция экспонатов, отображающая жизнь дикой природы, а также историю самого Заповедника. Немного поодаль находится исторический памятник – мазар Каныкей, датируемый ХVII веком. Ежегодно около полутора тысяч туристов из Германии, Норвегии, Голландии, Англии, США и Китая едут сюда, чтобы взглянуть на голубые озера и яркие степные тюльпаны, полюбоваться заревом заходящего солнца и плавающими в его мареве розовыми фламинго.

Перед въездом на территорию Заповедника посетители должны зарегистрироваться и купить

№ 1 (1) | қазан | 2016

Арқада жер жетпейді

Бурабайға

Аяқастынан Бурабай курортына тап болып жатсаңыз бала кездегі қиял мен арманның шындыққа айналғанына көз жеткізген болар едіңіз. Өйткені бұл шипажайдағы саф ауа, мөлдір де, тұнық ауа райы, үлбіреген дала бүлдіргені мен тарихтан сыр шертетін тау мен тасы кімді болмасын өз тұңғиығына тартып әкететіні сөзсіз.

райский уголок

Тіпті ақын Мағжан Жұмабаевтың өзі осы бір тұмса табиғаттың сұлулығын «Арқада жер жетпейді Бурабайға, Бөленген бұйра сыпсың қарағайға» деп жырына арқау еткен. «Қазақстан Швейцариясы» атанған Бурабай курорты бүгінде сервистік қызмет түрлерін көбейтіп, сапасын жақсарта түсті. Алда-жалда демалысыңыздың бір күнін Бурабайда өткізуді жоспарлаған болсаңыз, мұнда туған-туысқандар мен жақын достарыңызбен келгеніңіз абзал. Әсіресе жаздың ыстық күндері табиғат аясына келушілердің легі бір сәтте толастаған емес.

Бәрі де денсаулық үшін... Қазіргі уақытта Бурабай ұлттық паркінің жалпы ауданы 83 510 гектар болса, оның ішінде 47,4 мың гектары орманды алқап. Ұлттық парк Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасына қарасты ерекше қорғалатын табиғат аймағына енетін табиғатты қорғайтын мемлекеттік мекеме. Тарихқа көз жүгіртсек Бурабай демалыс орны тұрғысында 1810 жылдан бері жұмыс істеп келеді.

Сол жылдары ашылған тұңғыш қымызбен емдеусауықтыру орны 1920 жылы мемлекеттік маңызы бар демалыс кешеніне айналды. Қымыз сусынының әр литрінде болатын 15 мг С дәруменінің адам ағзасының жаңаруына, жасаруына, иммунитетті көтеруге пайдасы орасан. Тәуелсіз ел болғалы, іргесіне Астана келгелі Бурабай көлінің, мұндағы демалыс орындарының маңызы бұрынғыдан да арта түскені баршаға мәлім. Табиғаттың шипалы қуаты жақсы демалуға және денсаулықты қалпына келтіруге жақсы әсер етеді. Бурабай – санаторийлердің, профилакторийлердің, демалатын орындардың, спорттық-сауықтыру лагерлерінің мекені ретінде танылған. Мұнда денсаулығын жақсартуға, табиғатымен танысуға, демалуға келген адамдардың легі жылдың қай мезгілінде болсын толастаған емес. Бурабайдың шипажайларында тыныс жолдары органдарын және ішек-қарын трактасын, жүрек-қан тамыр жүйесін, жүру-қозғалу аппараттарын емдейді. Дала шөптерінің және

№ 1 (1) | октябрь | 2016

басылары ғана жиналған. Экспозициялық залдың төр жағында Қазақ хандығының байрақтары тұрса, биікте хан тағында Абылай отыр. Сондай-ақ, Көкше тауының бөктерінен Абылайханның табиғи мәрмар тағын көруге болады.

қылқан жапырақты орманның хош иісі сіңген таза ауамен тыныстау көтеріңкі көңіл-күй сыйлаумен қатар, жан тыныштығы мен рухани толысуға әкеледі. Сондай-ақ Бурабайдың керемет ландшафтын демалушылар Қазақстандық Швейцария деп атап кеткен. Бұл жерге әсемдік беретін тау етегінде орналасқан қарағай орманымен өрнектелген терең де, мөлдір Бурабай, Щучье, Кіші және Үлкен Шабақты көлдерінің әсем көрінісі жүйке жүйесін тыныштандыратын қасиетке ие. Ұзақ уақыт су шаю мен желдің мүжу процестері нәтижесінде пайда болған экзотикалық жартастар мен төбелер ландшафтотерапия медициналық ұғымын кеңейте түскендей. Антисептикалық, вирусқа қарсы, спазмолитикалық, ауруды сездірмейтін, қақырық түсіретін, несеп шығаратын, ыстық түсіретін, тер шығаратын, бас ауруы және невралгия кезінде жақсы көмектесетін қарағай мен шырша алқабы 62 мың гектар аумақта өсіп тұр.

Бурабай – туризм индустриясының қайнар көзі Бүгінде туризм индустриясы ең жоғарғы табыстың қайнар көзі, әрі, қызмет көрсетудің халықаралық негізінде жедел дамып келе жатқан сала. Ұлттық саябақтың ең басты парызы экологияға қамқорлықпен қарап, экожүйені, қайталанбас табиғат кешендері мен нысандарын, тарихи және мәдени ескерткіштерді толықтай сақтау. Саябақтағы ХVIII ғасырдағы Қазақ мемлекетінің билеушісі Абылай ордасы өз туын тіккен алаң маңызды мәдени және туристік нысан саналады. Экспозицияның орталық диорамасы – Абылайдың жауға аттанар алдындағы сардарлар құрылтайы. Дала демократиясының қағидаттарына сай құрылтайға тек рулар мен тайпалардың қол-

Табиғат Мұражайы – Ұлттық саябақтың бет бейнесі іспетті. Бұл маңнан табиғаттың ең құпия түкпірлеріне жаяу, велосипедпен және салт атпен саяхаттауды ұсынады. Туризм бөлімшесінің мамандары белгілеген 25-ке жуық туристік бағытпен соңғы жылдары ғана 100 мыңға жуық турист жүріп өтті. Келушілерге қолайлы болуы және олардың қауіпсіздігі үшін көл жағалауынан Абылай алаңына дейін ұзындығы 9 шақырымдық жаяу жүргіншілер жолы салынды. Жолдың өн бойы табиғи бұрылыстар мен өрлерге және еңестерге толы.Соқпақтың тақта тастар төселген беті түнде әдемі жарықпен әдіптеледі. Осы жердегі сәнді орындықтарға жайғасып, Бурабай көлінің айдынында шомылған түнгі жұлдыздар әлемін рахаттана тамашалауға болады. Жұмбақтас – Әулиекөлдің сол жағында, Көкше мен Теміртау тауларының айырығында орналасқан жартас. Пішіні пирамида тәріздес, жиектері дөңгеленген граниттен тұрады. биіктігі 18 метр. Жұмбақтастың пайда болу тарихы туралы ел ауызында қалған аңызда 17 жастағы тұтқынға түскен қалмақ қызы Оқжетпес шыңынан Бурабай көліне секіріп кетеді. Осылайша сұлу қыздың құлаған жерінен таңғажайып жартас пайда болған деседі. Егер Жұмбақтасқа көгілдір шығанақтан қараса қыздың бейнесі анық байқалады. Бурабай – сансыз көп көлдердің мекені. Ең терең көл Жеке-Батыр жотасының шығыс баурайында орналасқан – Щучье көлі, оның ені 3 километрден артық, ал тереңдігі 18 метрге дейін жетеді. Көлде алабұға, шортан, шабақ балықтары бар. Аталған көл Бурабай курортының темір жол станциясы орналасқан аудан орталығы, Щучинск қаласының жанында орналасқан. Көкшетау қыратының орталық бөлігін теңіз деңгейінен 947 метр жоғары биікте Көкшетау тауы алып жатыр. миллиондаған жылдар ішінде Күннің, судың және желдің әсерінен мүжілген табиғат жан-жануарлар туралы ертегілердегі кейіпкерлерге ұқсастығымен ерекшеленеді. Бурабай және Үлкен Шабақты көлдерінің арасынан көрінетін Көкшетау, Жеке-Батыр, Оқжетпес тауларының тарихи маңызы зор.

ұмытылған ұлттық тағамдар

Быламық

ҰЛБОСЫН АЙТӨЛЕН

Жер бетінде тіршілік етіп жатқан қай ұлттың болсын ертеден қалыптасқан өз бітім-болмысы, салтдәстүрі бар. Ол – сол халықтың сан жылдар қапталында жинақталған өмір сүру процесінің өзіндік ерешелігінен хабардар етер ұлттық белгілері.

12+

№ 1 (1) | қазан | 2016

Жер бетінде тіршілік етіп жатқан қай ұлттың болсын ертеден қалыптасқан өз бітім-болмысы, салт-дәстүрі бар. Ол – сол халықтың сан жылдар қапталында жинақталған өмір сүру процесінің өзіндік ерешелігінен хабардар етер ұлттық белгілері. Сол ұлттық белгінің бір тармағына, сөз жоқ, қазақтың өзіне ғана тән ұлттық тағамдары жататыны айдан анық. Кез келген ұлттың тағам түрлері бір күнде пайда бола қалмағаны белгілі. Ол да жылдар жемісі. Ұлы дала тағамдарының да, зерделер болсақ, өз тарихы бар. Ұлттық тағам түрлері – сол халықтың табиғат ерекшелігі мен өмір сүру ортасына тікелей байланысты дүниеге келіп отырған. Әдетте ата-бабаларымыз «Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» деп жатады. Сол айтпақшы, жылдар жылжыған сайын ұлттық тағам түрлерінің кейбірі көне тарих қойнауына ысырылып, ал оның орнын уақыт ағымына орай жаңа тағам түрлері алмастыруы заңдылық. Жалпы, ескіні жаңаның ысыруы, жаңаның уақытқа қызмет етуі – мәңгілік процесс.

Алайда ұлт бар да, өсіп-өну, өркендеу бар да, ата-бабалар негізін қалаған ұлтымыздың өзіне ғана тән айшықтары, яки дәстүр сабақтастығы ешқашан үзілмек емес. Уақыт елегінен өткендері ұрпақтан ұрпаққа ұласып, жалғасын таба бермек. Сондай ұмытылмай, көнеден жеткен тағамның бір түрі – быламық. Бұл – ерекше тағам түрі. Быламық негізінен жас босанған әйелдерге берілетін дәм. Қазіргі таңда ел ішінде аса сирек қолданыстағы бұл тағам түрін кейінгі буын өкілдері ұмыта бастағандай. Дегенмен быламықтың қадір-қасиетін, жасалу жолдарын жетік білетін абзал жандар арамызда әлі де бар. Сондай асыл ананың бірі – 89 жастағы Шымыркүл апа Өмірәлиева. Шымыркүл апа тоғыз баланың анасы. Көпті көрген, өмірден түйгені мол көнекөз әжеге Ұлы даланың ұмытыла бастаған тағамының бірі, быламыққа қатысты алғашқы сауалды қоймастан жатып-ақ, кейуана бірден көсіле сөйлеп кетті.

ұмытылған ұлттық тағамдар

– Алдыңғы бес баламды дүниеге әкелгенде енем жарықтық арнайы быламық дайындап, қуаттандырды. Оны дайындау аса қиын болмағанымен, өте мұқият, ұқыпты болуды қажет етеді. Быламық жас босанған әйелдер үшін таптырмайтын тағам түріне жатады. Өйткені өте құнарлы. Быламық тек жас босанған әйелді ғана қуаттандырып қоймайды, әсіресе оның нәресте үшін пайдасы шаш етектен. Кейбір жаңа босанған жас келіндердің сүті аз немесе сұйық болып жатады емес пе?!. Сондай кездері сүтке жарымаған сәби мазасызданып, жылаңқы келетіні бар. Өзінің де өзгенің де мазасын алатын мұндай бөпе бірінші кезекте әлі де күш-қуатын толық бойына жинай қоймаған жас ананы шаршататыны мәлім. Шаршап-шалдыққан ана бала күтімін толыққанды жасай алмай әлекке түспек. Осыдан-ақ жас босанған әйелдің дұрыс тамақтанбауының залалы бірінші кезекте, шақалақтың дұрыс жетілуіне кері әсер ететіні айтпаса да түсінікті болса керек. Жалпы, жас босанған келіндеріміздің белі қатайғанша, жақындары оның алғашқы айлардағы күтіміне өте мән бергені жөн. Адамнан адам шыққаны оңай шаруа емес. Құрсақтағы шақалақ жетілгенше, тоғыз ай бойы Ана бойындағы калий, кальций және тағы да басқа адам ағзасы аса мұқтаж ферменттерден нәр алады. Сондықтан буын-буыны босап, былбырап жатқан жаңа босанған әйелдің қол аяғын бауырына жылдам жинауына ерекше күш берер быламықтың жөні бөлек.

– Быламықты дайындау аса ұқыптылықты қажет етеді деп қалдыңыз. Кезінде қалай дайындаған едіңіздер? – Қыздырылған қазанға шамалы қойдың құйрық майын ерітіп алғаннан кейін, біртіндеп ұнды себе отырып, оның түсі сарғайғанға дейін қуыру керек. Қазанға бірден көп ұнды салуға болмайды, іртіктеліп, дұрыс қуырылмай қалуы мүмкін. Сондықтан міндетті түрде бәсең отта, ұнды біркелкі қуырған абзал. Содан соң сарғыш қоңыр түске енген ұнның үстіне біртіндеп сүт құя отырып, быламық дайын болғанша үзбей араластыру қажет. Өте қою да емес, сұйық та емес, сәл-пәл қоңырлау түсті қоймалжың ас – быламық жас босанған әйелдің күш-қуатын тез арада қалпына келтіретін, әрі сүтінің құнарлы болуына үлкен септігін тигізетін тағам түрі. Әттең, қазіргі жас келіндердің арасында оны ішпек тұрмақ, атын естімегендер де көп болар. Быламықты бабымен әзірлейтін енелерді де бұл күндері кездестіре қою қиын. Қазіргі таңда ірі қалаларды айтпағанның өзінде, кез келген аудан, облыс орталықтарында перзентханалар жеткілікті. Оның ішінде асханалары бар ғой. Сонда жаңа босанған әйелге быламық әзірлеп, ұсынып жатса қанеки!

12+

№ 1 (1) | қазан | 2016

«Бірге ән айтамыз» айдарында жиі орындалып жүрген өлеңдердің сөздерімен танысуға болады. Белгілі бір өлеңге қосылып ән айтқың келген кезде сөздерін білмей қалған жағдайлар естеріңізде шығар. Енді бұл мәселе шешілді! Жаттап ал да сақтап қой!

той-домалақ

Жар-жар Осы өмірге ылайық отты жағып жар жар

Осы өмірге ылайық отты жағып жар жар

Келеді әне екі жас топты жарып жар жар

Үлкені мен ауылдың жасы мұнда жар жар

Жас келінді көруге асығуда жар жар

Құтты болсын тойларың замандастар жар жар

Жаңалыққа жар болып қадам бастар жар жар

Бірге аттанып босаға берік болсын жар жар

Үйлеріңе құт бақыт келіп қонсын жар жар

Күндей күліп көктемгі көңілдерің жар жар

Қызғалдақтай құлпырып өмірлерің жар жар

Туған айдай толықсып толыңыздар жар жар

Жаңа өмірдің жыршысы болыңыздар жар жар

Қадамдарың екі жас құтты болсын жар жар

Ақ отаудың еңсесі мықты болсын жар жар

Ата ананың борышын ақтаңыздар жар жар

Махаббатты мәңгілік сақтаңыздар жар жар

№ 1 (1) | октябрь | 2016

В первом номере нашего журнала мы публикуем для вас кукол-моделей. Вырежьте и сохраните! В каждом последующем номере вы сможете обновлять их гардероб. Это будут дизайнерские вещи и самые модные тренды! Не пропустите!

АКАДЕМИЯ ГИМНАСТИКИ «АЛАН»

Приглашаем девочек от 4 до 8 лет на художественную гимнастику. Вас ждет лучший тренерский состав Астаны и профессиональные гимнастические площадки! Грация, красивая осанка, крепкое здоровье – залог вашего успеха! Адрес: Коргалжинское шоссе 2А Рабочий телефон: 8 (7172) 57-66-76 e-mail: alangym@mail.ru

Дорогие родители!

Институт культурно-духовного воспитания «Қазақ қызы» объявляет о начале нового учебного года! Если вы хотите, чтобы Ваша дочь постигла секреты светского этикета, узнала об особенностях национального воспитания, получила уроки от признанных кулинаров и открыла себя с новой стороны, обращайтесь в наш Институт. Мы раскроем таланты Вашего ребенка, поможем привить любовь к прекрасному и дадим возможность для всесторонненго развития! Убедитесь в этом лично. Звоните! + 7 (7172) 999-463 +7 (775) 768-96-54 +7 (702) 640-85-58 #ИнститутҚазақҚызы #Астана #воспитание #знания #кружки #развитие #личность #светскийэтикет #образ #стильжизни #успех #қазаққызы #нравственность #воспитание #культура #развитие #институт #традиции #танцы #хореография #гармония #йога #светскаяжизнь #музыка #кулинария