दलित राजनीति को चाहिए एक नया रैडिकल विकल्प

Page 1

दललित रराजननीतत कको चराहहिए एक नयरा ररै डडिकलि वविकल्प -एस.आर. ददारदापपरर, रदाष्टरय प्रवक्तदा, आल इइंडडियदा पपीपपल्स फइंट

ररोहहित ककी ददर्द नदाक आत्महित्यदा नने इस भयदानक सच्च करो उजदागर ककयदा हिहै कक आज भपी भदारत मम एक दललत करो अपनने ववचदाररों और ववश्वदासरों कने सदाथ बरदाबरर और आज़दादर ककी चदाहि कने सदाथ जपीनने ककी क्यदा ककीमत च पकदानपी पड़ सकतपी हिहै . और कफिर उसकने ललए न्यदाय ककी लड़दाई आज कने भदारत मम कहैसने लगभग असइंभव हिहै , एक हिदारर हिपयपी लड़दाई हिहै . ररोहहित दने श कने ककसपी गपमनदाम दललत बस्तपी मम नहिरइं थदा वनदार्द वहिदाइं सने ननकल कर सदाइबदाबदाद कने कनेन्दरय ववश्वववद्यदालय मम दने श ककी उच्चतम लशकदा हिदालसल कर रहिदा प्रनतभदाशदालर ननौजवदान थदा . उसककी सदाइंस्थदाननक हित्यदा कने खखिलदाफि दने श मम चनौतरफिदा ववररोध कने स्वर उठने लनेककन सत्तदा प्रनतष्ठदान नने उसकने ललए न्यदाय ककी लड़दाई करो कप चलनने मम सदारर हिदम पदार कर दरइं. इस प्रकरण सने समझदा जदा सकतदा हिहै सद प रद गदागाँव ककी दललत बसस्तयरों अथवदा शहिररों ककी झसप गगयरों झरोंपडड़यरों मम रहि रहिने दललतरों कने सदाथ क्यदा हिरो रहिदा हिहै और उन्हिम ककतनदा न्यदाय लमल पदा रहिदा हिहै . बदाबदा सदाहिने ब कने पररननवदार्दण कने 6 दशक बदाद भपी दललत मसप क्त कदा सपनदा न लसफिर्द अधदरदा हिहै बसल्क और जहटल चपननौनतयरों कने रूबरू हिहै . दललतरों कने एक बनेहिद छरोटने हहिस्सने करो आरथर्दक समवम द्धि और सरप कदा हिदालसल हिपयपी हिहै पर उनकने ललए भपी अपनपी जदानत बतदाकर आज भपी भदारत कने शहिररों मने ककरदायने पर मकदान पदानदा आसदान नहिरइं हिहै . सदामदासजक सम्बन्ध और बरदाबरर कदा दजदार्द तरो दरद ककी बदात हिहै . इससने भदारत मम जदानत उन्मदलन कदा लमशन ककस मपकदाम तक पहिपइंचदा हिहै , समझदा जदा सकतदा हिहै . समग्रतदा मम दललत आज भपी भदारत कने वचर्दस्वशदालर सदामदासजक-आरथर्दक-रदाजनहैनतक ढदाइंचने सने बहहिष्कमत हिह. उनककी एक बनेहिद छरोटर आबदादर सरकदारर ननौकररयरों कने मदाध्यम सने सइंगहठत कनेत्र कदा हहिस्सदा बनपी हिहै जहिदागाँ एक स्तर ककी आरथर्दक सपरकदा हिहै . और उस सने भपी छरोटर सइंख्यदा नने ननजपी कनेत्र मम समवम द्धि हिदालसल ककी हिहै जरो उनककी कपल आबदादर ककी तपलनदा मम समपद मम बगाँद द कने बरदाबर हिहै . बदाककी दललतरों ककी

ववरदाट बहिपसइंख्य बनेहिद कम वनेतन/मजदरद र/आय पर

असइंगहठत कनेत्र मम तरहि तरहि कने अकपशल शदाररररक श्रम मम लगपी बनेहिद अमदानवपीय सस्थनतयरों मम जपीनने कने ललए अलभशप्त हिहै . दललत आज कदारपरोरने ट परस्त आरथर्दक नपीनतयरों -सरकदारर कनेत्र कने ध्वइंस, बढ़तने ननजपीकरण जहिदागाँ आरकण कदा प्रदावधदान नहिरइं हिहै और श्रम कदानदनरों ककी धसजजयदागाँ उड़ रहिर हिह ननजपी हिदाथरों मम जदातने लशकदा-स्वदास्थ्य सनेवदाओइं ककी बढतपी ककीमतरों आहद कने सबसने बदतररन लशकदार हिह . दललत आज परप दानने बदाह्मणवदादर सदामइंतपी ढदाइंचने कने बबर्दर अवशनेषरों तथदा नए कदारपरोरने ट पइंज द पीवदाद कने गहिरदातने शरोषण कने दरोहिरने बरोझ तलने करदाहि रहिने हिह. आखखिर रदास्तदा क्यदा हिहै ?


कहैसने बननेगदा नयदा

रदाज और समदाज जरो स्वतइंत्रतदा, बरदाबरर और भदाईचदारने पर आधदाररत हिरोगदा, जहिदागाँ जदानतयदाइं ववनष्ट

हिरोंगपी और सब कने ललए सम्मदानजनक जपीवन -ररोज़गदार, लशकदा-स्वदास्थ्य ककी गदारइं टर हिरोगपी? जदाहहिर हिहै कक इसमम रदाजय द्वदारदा सइंचदाललत नपीनतयरों ककी भदलमकदा ननणदार्दयक हिरोगपी. यहि हदन कने उजदालने ककी तरहि सदाफ़ हिहै कक भदाजपदा और कदाइंग्रनेस सजन तदाकतरों कदा प्रनतननरधत्व करतपी हिह वहिर दललतरों ककी सस्थनत कने ललए सज़म्मनेददार हिह , इसपी ललए इनसने दललतरों कदा भलदा हिरोनने वदालदा नहिरइं हिहै . हिदालदागाँकक आज दरोनरों हिर दललत हहितरों कदा चहवपयन बननने

ककी हिरोड़ मम लगपी हिह और डिड . आइंबनेडिकर करो अपनने वहैचदाररक-रदाजनहैनतक ढदाइंचने मम

कफिट करनने और हिड़पनने ककी करोलशश कर रहिर हिह. मदायदावतपी जपी ककी वहैचदाररक-रदाजनहैनतक हदशदा सने क्यदा दललतरों कने सदामनने मनौजद द चन प नौनतयरों/सइंकटरों कदा समदाधदान हिरोगदा और अइंतततः दललतरों ककी मपसक्त कदा मदागर्द प्रशस्त हिरोगदा? इस प्रश्न कदा जवदाब इस बदात पर ननभर्दर हिहै कक क्यदा उनकने पदास दललतरों ककी मनौजदददा सस्थनत कने ललए सज़म्मनेददार नपीनतयरों कदा ववकल्प हिहै ? और क्यदा ऐसने वहैकसल्पक नपीनतगत ढदाइंचने करो लदागद करनने ककी इच्छदाशसक्त उनकने अन्दर हिहै ? दभ प दार्दगयवश मदायदावतपी जपी ककी रदाजनपीनत और शदासनकदाल कदा अनपभव इसककी गवदाहिर नहिरइं दने तदा. यहि सच्च हिहै कक कदाइंग्रनेस सने भइंगमरोहि दललतरों करो सइंगहठत करतने हिप ए बदामसनेफि , डिपी.एस-4 और बसपदा कने मदाध्यम सने दललतरों मम ज़बरदस्त रदाजनहैनतक सकक्रियतदा सदामनने आई थपी लनेककन मदायदावतपी ककी सवर्दजन रदाजनपीनत समय बपीतनने कने सदाथ मपख्यधदारदा ककी रदाजनपीनत मम हिर घपललमल गयपी. करोई अलग पहिचदान नहिरइं हिहै , न रदाजनहैनतक सइंस्कमनत कने स्तर पर (भ्रष्टदाचदार, धनबल-बदाहिपबल करो प्ररोत्सदाहिन, व्यसक्तपज द दा, अलरोकतदाइंतत्रक पदाटर्टी सञ्चदालन, अवसरवदादर गठजरोड़ आहद) और न हिर नपीनतयरों कने स्तर पर. जब “हिदाथपी नहिरइं गणनेश हिहै ” कदा नदारदा लगतदा हिहै तरो यहि समदाज मम ककस तरहि कने मदल्यबरोध करो स्थदावपत करतदा हिहै ? बदाह्मणवदादर प्रतपीकरों कदा उभदार और जदानतवदादर गठजरोड़रों ककी रदाजनपीनत समदाज मम गहैर बरदाबरर पर आधदाररत जदानतवदादर ढदाइंचने करो और सरोच करो वहैधतदा हिर तरो दने तपी हिहै . फिलस्वरूप दललतरों कदा जदानतववहिरन, बरदाबरर पर आधदाररत समदाज कदा सपनदा एक कदम दरद चलदा जदातदा हिहै . क्यदा डिड. आइंबनेडिकर नने भपी कभपी यहि ककयदा थदा? सवर्वोपरर नपीनतयरों कने स्तर पर बसपदा नने भदाजपदा-कदाइंग्रनेस ककी कदारपरोरने ट परस्त आरथर्दक नपीनतयरों करो हिर लदागद ककयदा सजनककी सब सने बड़पी मदार दललतरों पर हिर पड़तपी हिहै . आज सदावर्दजननक कनेत्र कदा ध्वइंस ररोकने तबनदा और ननजपी कनेत्र मम आरकण तबनदा दललत श्रलमकरों कदा भलदा कहैसने हिरोगदा , लशकदा-स्वदास्थ्य कनेत्र करो ननजपी हिदाथरों मम जदानने और मपनदाफिदाखिरोरर

कदा उद्यरोग बननने सने ररोकने तबनदा दललतरों करो

लशकदा, स्वदास्थ्य कहैसने हिदालसल हिरोगदा? सपीमदाइंत-लघप कमवष कने चनौतरफिदा ववकदास कने तबनदा दललत ककसदानरों कदा भलदा कहैसने हिरोगदा? मठरों-महिइं तरों-भदलमचरोररों-नए कदारपरोरने ट ज़मपीइंददाररों द्वदारदा हिड़पपी गयपी ज़मपीन दललत खिनेत मजदरद रों -भदलमहिरनरों करो हदए तबनदा उनकदा ववकदास कहैसने हिरोगदा? भ्रष्टदाचदार पर लगदाम लगदायने तबनदा, कदारपरोरने ट घरदानरों करो अइंधदाधपइंध टहै क्स छदट, बहक क़ज़र्द ककी लदट पर ररोक तथदा उनकने ऊपर टहै क्स बढ़दायने तबनदा कमवष, लशकदा, स्वदास्थ्य औद्यरोरगक ववकदास कने ललए पगाँज द पी कहिदागाँ सने आएगपी, बड़ने पहैमदानने पर ररोज़गदार पहैददा हिपए तबनदा दललत श्रमशसक्त करो ररोज़गदार कहैसने लमलनेगदा ? बदाह्मणवदादर-जदानतवदादर तदाकतरों, प्रतपीकरों, मदल्यबरोध पर चरोट ककयने तबनदा जदानत कदा ववनदाश कहैसने हिरोगदा?उनकदा ववकदास कहैसने हिरोगदा?


व्यसक्तपदजदा-भ्रष्टदाचदार-बदाहिपबल-अवसरवदादर जदानतवदादर और सदाम्प्रददानयक गठजरोड़ ककी रदाजनहैनतक सइंस्कमनत कने खिदात्मने कने तबनदा स्वस्थ लरोकतदासन्त्रक महिनौल कहैसने बननेगदा जहिदागाँ दललतरों कदा सच्चदा रदाजनहैनतक प्रनतननरधत्व उभर सकने और वने रदाज और समदाज मम अपनदा सम्मदानजनक हहिस्सदा और स्थदान प्रदाप्त कर सकम ? बदाह्मणवदादर-सदामइंतपी-कदारपरोरने ट पगाँज द पी ककी तदाकतरों कने खखिलदाफि, उनककी परोषक नपीनतयरों कने खखिलदाफि समझनौतदाववहिरन सइंघषर्द कने तबनदा दललतरों ककी मसप क्त कहैसने हिरोगपी? दललत हहिन्द द सदामदासजक वपरदालमडि कने आखखिरर पदायददान पर खिड़ने हिह. उनककी मसप क्त मम हिर परद ने समदाज ककी मसप क्त हिहै और पदरने समदाज ककी मसप क्त कने सदाथ हिर दललतरों ककी मसप क्त हिरोगपी . दललत आन्दरोलन कदा कदायर्दभदार हिहै कक वहि एक स्वतइंत्र रदाजनपीनतक तदाकत कने बतनौर सइंगहठत हिरो और सभपी अन्य उत्पपीडड़त शरोवषत तबकरों करो अपनने सदाथ गरोलबइंद करकने लरोकतदासन्त्रक समदाज व रहै डडिकल रदाजनपीनतक व्यवस्थदा कदा ननमदार्दण करने . दललत छदात्ररों कदा आन्दरोलन यदा दने श भर मम छदात्र आन्दरोलन मम जरो नयपी जदागनम त हदखि रहिर हिहै वहि इस बदात करो हदखिदा रहिर हिहै कक मनौजदददा रदाजनपीनतक , सदामदासजक, सदाइंस्कमनतक व्यवस्थदा उनककी गहिरर लरोकतदासन्त्रक आकदाइंकदाओइं कने अनपरूप नहिरइं हिहै . वहि एक नयदा रदास्तदा बनदानदा चदाहितने हिह, नयदा आन्दरोलन खिड़दा कर रहिने हिह सजससने जनपकपीय प्रनतबद्धि लरोकतदासन्त्रक व्यवस्थदा और समदाज कदा ननमदार्दण हिरो सकने. आज दने श करो ऐसने हिर एक रदाजनहैनतक मइंच ककी ज़रुरत हिहै जरो वहैकसल्पक जनपकपीय नपीनतयरों , लरोकतदासन्त्रक मदल्यबरोध और रदाजनपीनत कने मदाध्यम सने दललतरों तथदा पदरने समदाज ककी मपसक्त और ववकदास कने ललए समवपर्दत हिरो. आल इइंडडियदा पपीपपल्स फइंट (आइपपीएफि) ककी सइंकल्पनदा ऐसने हिर एक रदाजनहैनतक मइंच कदा ननमदार्दण हिहै . आल इसणडियदा पपीपल् प स फइंट (रने डडिकल) - आइपपीएफि (आर) एक जन रदाजनपीनतक मइंच हिहै जरो शरोषण और हृदयहिरनतदा सने मपक्त एक मदानवपीय समदाज कने ललए समवपर्दत हिहै । यहि वतर्दमदान शरोषणमदलक और अन्यदायपदणर्द सदामदासजक-आरथर्दक ढदाइंचने कने अइंत कने ललए प्रनतबद्धि हिहै । इसककी सइंकल्पनदा एक ऐसपी सदामदासजक एवइं आरथर्दक सइंरचनदा ककी स्थदापनदा हिहै जरो जनआधदाररत तथदा पयदार्दवरणपकपीय हिहै । यहि समदानतदा तथदा एकजपटतदा कने लसद्धिदाइंतरों सने प्रनेररत हिहै और इसकदा लक्ष्य सबकने ललए गररमदामय जपीवन ककी गदारणटर करनदा हिहै । कदारपरोरने ट पइंज द पी और सटने बदाज ववत्तपीय पइंज द पी कने अइंतरदार्दष्टरय रगररोहि तथदा भदारतपीय शदासक वगर्द कदा हहित एक हिरो गयदा हिहै । वहि इन वहैसश्वक तदाकतरों कने सदाथ अरधकदारधक गहिरने और वहिम त्तर ररश्तरों मम आइंखि मदइंदकर बइंधतदा जदा रहिदा हिहै । हिदालदाइंकक नवउददारवदादर आरथर्दक ढदाइंचदा स्वयइं वहैसश्वक पइंज द पी कने अपनने कनेन्द मम

हिर सबसने गहिरने सइंकट कदा सदामनदा

कर रहिदा हिहै । आइपपीएफि (आर) कदा मत हिहै कक मनौजदददा दनौर नने, सजसमम इन ववनदाशकदारर तदाकतरों नने गठजरोड़ कदायम कर ललयदा हिहै , इस लक्ष्य करो प्रदाप्त करनदा और भपी जरूरर बनदा हदयदा हिहै । व्यदापक जनसमद प दाय पर दरो दशकरों ककी नवउददारवदादर नपीनतयरों कने ववनदाशकदारर प्रभदाव नने समदाज मम लम्बने समय सने मनौजदद दररदतदा और असमदानतदा करो और भपी तपीखिदा कर हदयदा हिहै । छरोटने और सपीमदाइंत ककसदान, खिनेत मजदरद , दस्तकदार, सइंगहठत, असइंगहठत तथदा अननौपचदाररक कनेत्र कने मजदरद , दललत, महहिलदा श्रलमक और करथत स्वररोजगदार मम लगने लरोग इसकने बदतररन लशकदार हिपए हिह जबकक ऊपरर तबकने कने एक छरोटने सने हहिस्सने नने अभदतपदवर्द पहैमदानने पर सइंपसत्त और आय असजर्दत ककी हिहै । नवउददारवदादर नपीनतयरों पर मपगध रहिने मध्यवगर्द कदा अब इससने अरधकदारधक मरोहिभइंग हिरोतदा जदा रहिदा हिहै और जल्द हिर पररसस्थनतयदाइं उसने यहि तय करनने कने ललए बदाध्य कर दम गपी कक वहि शदासक वगर्द यदा मनेहिनतकश तबकने कने पक मम खिड़दा हिरो।


जनतदा कने समक मनौजदद चपननौनतयरों सने ध्यदान हिटदानने कने ललए शदासक वगर्द द्वदारदा आम जनतदा कने बपीच फिदट और ववभदाजन पहैददा करनने यहिदाइं तक कक लड़दानने कने यरोजनदाबद्धि ढइं ग सने प्रयदास ककए जदा रहिने हिह। इस सनकभरर पररयरोजनदा कदा हिर एक पहिलद महित्वपदणर्द पड़रोसपी दने शरों कने खखिलदाफि अइंधरदाष्टवदाद और यपद्धिरोन्मदाद भड़कदानने ककी करोलशश हिहै । उनककी यहि कदारर्द वदाई वहैसश्वक महिदाशसक्त, जरो अइंतरदार्दष्टरय पइंज द पी कदा कनेन्द भपी हिहै , ककी रणनपीनतक यरोजनदा सने मनेल खिदातपी हिहै । सदाथ हिर, कदानदन व्यवस्थदा कने नदाम पर लरोकतदाइंतत्रक असहिमनत तथदा जनगरोलबइंदर कने ददायरने मम जबदर्द स्त कटनौतपी ककी जदा रहिर हिहै । इससने भपी बपरर बदात यहि कक ‘‘ववकदास‘‘ और ‘‘सपशदासन‘‘ कने अनदालरोचनदात्मक और सतहिर नदाररों ककी आड़ मम कदारपरोरने ट पइंज द पी कने प्ररोत्सदाहिन व समथर्दन सने तदानदाशदाहिर ककी प्रवसम त्तयदाइं उभर रहिर हिह जरो रदाजय मशपीनरर पर परद र तनौर पर कब्जदा करनने पर आमदाददा हिह। आइपपीएफि (आर) कदा मदाननदा हिहै कक आज समय ककी मदाइंग हिहै कक एक रने डडिकल और समदावनेशपी रदाजनपीनत कने ललए एक व्यदापक लरोकतदाइंतत्रक मइंच कदा ननमदार्दण ककयदा जदाए। एक ऐसपी रदाजनपीनत जरो रदाज व समदाज कने जनतइंत्रपीकरण करो गहिरदा करने , जरो समदानतदा, धमर्दननरपनेकतदा, एकजपटतदा कने आधपननक मदल्यरों करो सपदृढ़ करने तथदा जरो सबकने ललए स्वतइंत्रतदा और गररमदा ककी गदारइं टर करने । रदाजनपीनत जरो सदामदासजक असमदानतदा तथदा अन्यदाय कने सहदयरों सने चलने आ रहिने अलभशदाप कदा अइंत करने । रदाजनपीनत जरो नवउददारवदाद ककी चपननौतपी कदा मपइंहितरोड़ जवदाब दने तथदा शदासक वगर्द कने नदापदाक मइंसब द ने करो लशकस्त दने । रदाजनपीनत जरो भदारत ककी उस सइंकल्पनदा ककी पन प तः तलदाश करने गपी सजसने हिमनने उपननवनेशवदादववररोधपी दरघर्द सइंघषर्द सने ववरदासत मम हिदालसल ककयदा हिहै । एक शब्द मम ननयनत कने सदाथ अपनने सदाकदात्कदार करो हिमम पपनजर्जीववत करनदा हिहै । आइपपीएफि (आर) इस कदायर्दभदार कने प्रनत समवपर्दत हिहै और इस लक्ष्य ककी हदशदा मम सइंघषर्द करो आगने बढ़दानने कने ललए सभपी समदान ववचदार वदालने रदाजनहैनतक सइंगठनरों, समदहिरों, एसक्टववस्टरों और व्यसक्तयरों कने सदाथ हिदाथ लमलदानने कदा इच्छपक हिहै । इस पदाटर्टी कने सइंववधदान, उदनेश्यरों और एजइंडिदा कने बदारने मम आप www.aipfr.org पर ववस्तदार सने पढ़ सकतने हिह.


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.