मोदी जी की आंबेडकर भक्ति का सच्च

Page 1

ममोददी जजी ककितनने सच्चने आआंबनेडकिर भक्त? -एस.आर. ददारदापपरर, रदाष्टरय प्रवक्तदा, आल इइंडडियदा पपीपपल्स फइंट अपनने प्रससद्ध लनेख “रदाज्य और कदाइंतत” मम लनेतनन नने कहदा हह , “मदाक्सर्क्स ककी सशिकदा कने सदाथ आज वहर हहो रहदा हह , जहो उत्पपीडडित वरर्गों कने मपकक्त-सइंघरर्क्स मम उनकने ननेतदाओइं और ककनतकदारर ववचदारकक ककी सशिकदाओइं कने सदाथ इततहदास मम अक्सर हपआ हह . उत्पपीड़क वरर्गों नने महदान कदाइंततकदाररयक कहो उनकने जपीवन भर लरदातदार यदातनदाएइं दरइं, उनककी सशिकदा कदा अधधिक सने अधधिक बबर्क्सर द्वनेर, अधधिक सने अधधिक कहोधिहोनमत घण घ दा तथदा झझठ बहोलनने और बदनदाम करनने कने अधधिक सने अधधिक अइंधिदाधिपइंधि मपहहम द्वदारदा स्वदारत ककयदा. लनेककन उन ककी ममौत कने बदाद उनककी ककनतकदारर सशिकदा कहो सदारहरन करकने, उसककी ककनतकदारर धिदार कहो कइंप द करकने, उसने भ्रष्ट करकने उत्पपीडडित वरर्गों कहो “बहलदानने” , तथदा धिहोखदा दने नने कने सलए उनहम अहदातनकर दने व-प्रततमदाओइं कदा रूप दने नने, यदा ययझ कहम , उनहम दने वत्व प्रददान करनने और उनकने नदामक कहो तनकशचत रमौरव प्रददान करनने कने प्रयत्न ककयने जदातने हह .” क्यदा आज आइंबनेडिकर कने सदाथ भपी यहर नहरइं ककयदा जदा रहदा हह ? आज हमदारने प्रधिदान मइंतपी नरम द्र महोदर जपी नने आइंबनेडिकर रदाष्टरय मनेमहोररयल कने सशिलदानयदास कने अवसर पर डिड. आइंबनेडिकर मनेमहोररयल लनेक्चर हदयदा कजस मम उस नने डिड. आइंबनेडिकर कने कघत्यक ककी प्रशिइंसदा करतने हपए अपनने आप कहो आइंबनेडिकर भक्त घहोवरत ककयदा हह . उनककी यह घहोरणदा भदाजपदा ककी हहइंदत्प व ककी भकक्त कने अनपरूप हर हह क्यककक भकक्त मम आरदाध्य कदा कनेवल रपणरदान करकने कदाम चल जदातदा हह और उस ककी सशिकदाओइं पर आचरण करनने ककी कहोई ज़रुरत नहरइं हहोतपी. आज महोदर जपी नने भपी डिड. आइंबनेडिकर कदा कनेवल रपणरदान ककयदा हह जबकक उन ककी सशिकदाओइं पर आचरण करनने सने उनहम कहोई मतलब नहरइं हह . यह रपणरदान भपी लनेतनन द्वदारदा उपयक् पर्क्स त रणनपीतत कने अइंतरर्क्सत ककयदा जदा रहदा हह . कमौन नहरइं जदानतदा कक भदाजपदा ककी हहनदत्प ववदादर ववचदारधिदारदा और आइंबनेडिकर ककी समतदावदादर ववचदारधिदारदा मम छत्तपीस कदा आइंकड़दा हह . आइयने

इस कने कपछ पह्लपयक

कदा वववनेचन करम . महोदर जपी नने अपनने भदारण मम कहदा हह कक वह आइंबनेडिकर भक्त हह जब कक डिड. आइंबनेडिकर तहो कहतने थने कक उनहम भक्त नहरइं अनय प दायपी चदाहहए. डिड. आइंबनेडिकर नने तहो यह भपी कहदा थदा कक धिमर्क्स मम भकक्त मपकक्त कदा सदाधिन हहो सकतपी हह परनतप रदाजनपीतत मम भकक्त तहो तनकशचत तमौर पर पतन कदा मदारर्क्स हह . परनतप महोदर जपी आप ककी पदाटर्टी तहो भक्तजनक ककी पदाटर्टी हह और आप स्वयम भक्तक कने पझज्य हह.


अपनने भदारण मम महोदर जपी नने कहदा हह कक डिड. आइंबनेडिकर नने जदातत कने ववरुद्ध लडिदाई लड़पी थपी परनतप कमौन नहरइं जदानतदा कक भदाजपदा कदा जदातत और वणर्क्स व्यवस्थदा कने बदारने मम क्यदा नजररयदा हह . डिड. आइंबनेडिकर नने तहो कहदा थदा कक जदाततववहरन एवइं वरर्क्सववहरन समदाज ककी स्थदापनदा हमदारदा रदाष्टरय लक्ष्य हह परनतप भदाजपदा और उसककी जननपी आर.एस.एस. तहो समरसतदा कने नदाम पर जदातत और वणर्क्स ककी सइंरकक हह . महोदर जपी कदा जपीभ कटनने पर ददाइंत न तहोड़नने कदा दृष्टदानत भपी इसपी समरसतदा अथदार्क्सत यथदाकस्थतत कदा हर प्रतपीक हह . महोदर जपी नने अपनने भदारण मम बदाबदा सदाहने ब ककी मजदरझ वरर्क्स कने सइंरकण कने सलए श्रम कदानझन बनदानने कने सलए प्रशिइंसदा ककी हह . परनतप महोदर जपी तहो मनेक इन इइंडडियदा कने नदाम पर सदारने श्रम कदानझनक कहो समदाप्त करनने पर तपलने हपए हह. कजन कजन प्रदने शिक मम भदाजपदा ककी सरकदारम हह वहदाइं वहदाइं पर श्रम कदानझन समदाप्त कर हदए रए हह. पझरने दने शि मम सरकदारर और रहर सरकदारर कनेत मम तनयसमत मजदरझ क ककी जरह ठने कनेददारर प्रथदा लदारझ कर दर रयपी हह कजस सने मजदरझ क कदा भयइंकर शिहोरण हहो रहदा हह . बदाबदा सदाहने ब तहो मजदरझ क ककी रदाजनपीततक सत्तदा मम हहस्सनेददारर कने पकधिर थने. बदाबदा सदाहने ब कने बहपचधचर्क्सत “सशिककत करहो, सइंघरर्क्स करहो और सइंरहठत करहो” कने नदारने कहो बबरदाड़ कर “सशिककत हहो, सइंरहठत हहो और सइंघरर्क्स करहो” कने रूप मम प्रस्तत प करतने हपए महोदर जपी नने कहदा कक बदाबदा सदाहने ब सशिकदा कहो बहपत महत्व दने तने थने और उनहकनने सशिककत हहो कर सइंरहठत हहोनने कने सलए कहदा थदा तदाकक सइंघरर्क्स ककी ज़रुरत न पड़ने . इस मम भपी महोदर जपी कदा समरसतदा कदा फदामझल र्क्स दा हर हदखदाई दने तदा हह जबकक बदाबदा सदाहने ब नने तहो सशिककत हहो कर सइंघरर्क्स कने मदाध्यम सने सइंरहठत हहोनने कदा सझत हदयदा थदा. बदाबदा सदाहने ब तहो समदान, अतनवदायर्क्स और सदावर्क्सभमौसमक सशिकदा कने पहरहोकदार थने . इस कने ववपररत वतर्क्समदान सरकदार सशिकदा कने तनजपीकरण ककी पकधिर हह और सशिकदा कने सलए बजट मम तनरइं तर कटमौतपी करकने रपणवत्तदा वदालर सशिकदा कहो आम लहोरक ककी पहपयच सने बदाहर कर रहर हह . अपनने भदारण मम आरकण कहो खरहोच भपी न आनने दने नने ककी बदात पर महोदर जपी नने बहप त बल हदयदा हह . परनतप वतर्क्समदान मम आरकण पर सब सने बड़ने सइंकट पदहोननतत मम आरकण सम्बनधिपी सइंववधिदान सइंशिहोधिन कदा कहोई उल्लनेख नहरइं ककयदा. इसकने सदाथ हर दसलतक ककी तनजपी कनेत और नयदायपदासलकदा मम आरकण ककी मदाइंर कहो बबलकपल नज़रइं ददाज़ कर हदयदा. उनहकनने यह भपी नहरइं बतदायदा कक तनजपीकरण कने कदारण आरकण कने तनरइं तर घट रहने ददायरने कने पररपनेक्ष्य मम दसलतक कहो रहोज़रदार कहसने समलनेरदा. महोदर जपी नने इस बदात कहो भपी बहपत जहोर शिहोर सने कहदा हह कक डिड आइंबनेडिकर औद्यहोधरकरण कने पकधिर थने परनतप उनहकनने यह नहरइं बतदायदा कक वने तनजपी यदा सरकदारर ककस औद्यहोरपीकरण कने


पकधिर थने. यह बदात भपी सहर हह कक भदारत कने औद्यहोरपीकरण और अध्नक प कीकरण मम कजतनदा यहोरददान डिड. आइंबनेडिकर कदा हह उतनदा शिदायद हर ककसपी और कदा हहो. डिड. आइंबनेडिकर नने हर उद्यहोर कने सलए सस्तपी बबजलर, बदाढ़ तनयइंतरण और कघवर ससचदाई कने सलए ओडडिसदा मम ददामहोदर घदाटर पररयहोजनदा बनदाई थपी. इस कने अततररक्त समटल वदाटर एइंडि पदावर कमपीशिन तथदा समटल वदाटरवनेज़ एइंडि ननेवपीरनेशिन कमपीशिन ककी स्थदापनदा ककी थपी. हमदारदा वतर्क्समदान पदावर सप्लदाई ससस्टम भपी उनककी हर दने न हह . यह सववर्क्सहदत हह कक बदाबदासदाहने ब रदाजककीय समदाजवदाद कने प्रबल समथर्क्सक थने जब कक महोदर जपी तहो तनजपी कनेत और नयझनतम रवनर्नेंस कने सब सने बड़ने पहरहोकदार हह . बदाबदासदाहने ब तहो पइंज झ पीवदाद और बदाह्मणवदाद कहो दसलतक कने सब सने बड़ने दशप मन मदानतने थने . महोदर जपी कदा तनजपीकरण और भझमइंडिलरकरण बदाबदासदाहने ब ककी समदाजवदादर अथर्क्सव्यवस्थदा ककी ववचदारधिदारदा कने बबलकप ल ववपररत हह . महोदर जपी नने डिड. आइंबनेडिकर ककी एक प्रख्यदात अथर्क्सशिदास्तपी कने रूप मम जहो प्रशिइंसदा ककी हह वह तहो ठठीक हह . परनतप बदाबदासदाहने ब कदा आधथर्क्सक धचतन तहो समदाजवदादर और कल्यदाणकदारर अथर्क्सव्यस्थदा कदा थदा कजस कने सलए नहोबनेल पपरूस्कदार ववजनेतदा अथर्क्सशिदास्तपी अमत्यर्क्स सनेन नने उनहम अपनने अथर्क्सशिदास्त कदा वपतदामह कहदा हह . इसकने ववपररत महोदर जपी कदा आधथर्क्सक धचइंतन और नपीततयदाय पइंज झ पीवदादर और कदापर्पोरनेटपरस्त हह. अपनने भदारण मम महोदर जपी नने कहदा हह कक डिड. आइंबनेडिकर नने हहनद झ कहोडि बबल कहो लनेकर महहलदायक कने हक़ मम अपनने मइंतपी पद सने इस्तपीफदा दने हदयदा थदा. यह बदात तहो बबलकपल सहर हह कक भदारत कने इततहदास मम डिड. आइंबनेडिकर हर एक ऐसने व्यकक्त हह कजनहकनने दसलत मपकक्त कने सदाथ सदाथ हहनद झ नदारर ककी मपकक्त कहो भपी अपनदा जपीवन लक्ष्य बनदायदा थदा और उन कने बसलददान सने भदारतपीय नदारर कहो वतर्क्समदान कदानझनपी अधधिकदार समल सकने हह . बदाबदासदाहने ब नने तहो कहदा थदा कक मह ककसपी समदाज ककी प्ररतत कदा आइंकलन उस समदाज ककी महहलदायक ककी प्ररतत सने करतदा हझय . इस कने ववपररत भदाजपदा सरकदार ककी मदारर्क्स दशिर्क्सक आर.एस.एस. तहो महहलदायक कहो मनपस्मतघ त वदालर व्यस्थदा मम दने खनने ककी पकधिर हह . महोदर जपी नने डिड. आइंबनेडिकर कदा लनदन वदालदा घर खररदनने , बम्बई मम स्मदारक बनदानने और हदल्लर मम आइंबनेडिकर स्मदारक बनदानने कदा श्रनेय भपी अपनपी पदाटर्टी कहो हदयदा हह . वहसने तहो मदायदावतपी नने भपी दसलतक कने सलए कपछ ठहोस न करकने कनेवल स्मदारकक और प्रतपीकक ककी रदाजनपीतत सने हर कदाम चलदायदा हह . भदाजपदा ककी स्मदारकक ककी रदाजनपीतत उसपी रदाजनपीतत ककी प झरक हह . शिदायद महोदर जपी यह जदानतने हकरने कक बदाबदा सदाहने ब तहो अपनने आप कहो बपत पझजक नहरइं बपत तहोड़क कहतने थने और वने


व्यकक्त पज झ दा कने घहोर ववरहोधिपी थने. बदाबदा सदाहने ब तहो पस् प कदालयक, ववद्यदालयक और छदातवदासक ककी स्थदापनदा कने पकधिर थने. वने रदाजनपीतत मम ककसपी व्यकक्त ककी भकक्त कने घहोर ववरहोधिपी थने और इसने सदावर्क्सजतनक जपीवन ककी सब सने बड़पी धररदावट मदानतने थने. परनतप भदाजप मम तहो महोदर जपी कहो एक ईशवररय दने न मदान कर पझजदा जदा रहदा हह . महोदर जपी नने अपनने भदारण मम सरददार पटने ल और डिड. आइंबनेडिकर ककी तपलनदा ककी हह . एक कहो रदाज कने कनेनद्ररकरण

कने सलए और दस झ रने कहो समदाज कने कनेनद्ररकरण कने सलए. महोदर जपी शिदायद यह नहरइं

जदानतने हकरने कक सरददार पटने ल और डिड. आइंबनेडिकर मम रइंभपीर मतभनेद थने. सरददार पटने ल नने तहो डिड. आइंबनेडिकर कने सलए कहदा थदा कक हम नने डिड. आइंबनेडिकर कने सइंववधिदान सभदा मम प्रवनेशि कने सदारने खखड़ककी दरवदाजने बइंद कर हदए हह और उनहकनने डिड. आइंबनेडिकर कहो 1946 कने चपनदाव मम हरवदायदा थदा. इस पर डिड. आइंबनेडिकर ककसपी तरह मपकस्लम लरर ककी मदद सने पझवर्वी बइंरदाल सने जपीत कर सइंववधिदान सभदा मम पहपइंचने थने. इस कने इलदावदा सइंववधिदान बनदानने कहो लनेकर भपी उन मम रइंभपीर मतभनेद थने . एक बदार तहो डिड. आइंबनेडिकर नने सइंववधिदान बनदानने सने मन कर हदयदा थदा. यह भपी ववचदारणपीय हह कक सरददार पटने ल मपसलमदानक और ससखक

कने सदाथ दसलतक कहो भपी ककसपी प्रकदार कदा आरकण दने नने

कने पकधिर नहरइं थने. दसलतक कहो सइंववधिदान मम आरकण तहो रदायधिपी जपी कने हस्तकनेप सने समल पदायदा थदा. अपनने भदारण मम महोदर जपी नने दसलत उद्यसमओइं कहो प्रहोत्सदाहन दने नने कदा श्रनेय भपी सलयदा हह . महोदर जपी जदानतने हकरने कक इस सने कपछ दसलतक कने पइंज झ पीपतत यदा उद्यहोरपतत बन जदानने सने इतनपी बड़पी दसलत जनसयख्यदा कदा कहोई कल्यदाण हहोनने वदालदा नहरइं हह . दसलतक कने अइंदर कपछ उद्यमपी तहो पहलने सने हर हह. दसलतक कदा कल्यदाण तहो तभपी हहोरदा जब सरकदारर नपीततयदाय जनपकपीय हकरपी न कक कदापर्पोरनेटपरस्त. दसलतक ककी बहपसइंख्य आबदादर भझसमहरन तथदा रहोज़रदारहरन हह जहो उनककी सब सने बड़पी कमजहोरर हह . अततः दसलतक कने सशिकक्तकरण कने सलए भपसमआबइंटन और रहोज़रदार रदारइं टर ज़रूरर हह जहो कक महोदर सरकदार कने एजइंडिने मम नहरइं हह . उपरहोक्त सइंककप्त वववनेचन सने स्पष्ट हह कक अपनने भदारण मम महोदर जपी द्वदारदा डिड. आइंबनेडिकर कदा रपणरदान कनेवल रदाजनपीतत कने सलए उनहम हधथयदानने कदा छलदावदा मदात हह . उनहम डिड. आइंबनेडिकर ककी ववचदारधिदारदा अथवदा सशिकदाओइं सने कपछ भपी लनेनदा दने नदा नहरइं हह . सच्च तहो यह हह कक भदाजपदा और उसककी मदारर्क्स दशिर्क्सक आर.एस.एस. ककी नपीततयदाय तथदा ववचदारधिदारदा डिड. आइंबनेडिकर

ककी समतदावदादर,

धिमर्क्सतनरपनेक और लहोकतदाकनतक ववचदारधिदारदा कने बबलकपल ववपररत हह . यह भपी उल्लनेखनपीय हह कक वतर्क्समदान मम कदाइंगनेस पदाटर्टी भपी डिड. आइंबनेडिकर कहो हधथयदानने कदा असभयदान चलदा रहर रहर हह . मदायदावतपी


तहो अपनने आप कहो डिड. आइंबनेडिकर ककी उत्तरदाधधिकदारर हहोनने कदा ददावदा करतपी रहर हह . वदास्तववकतदा यह हह कक भदाजपदा सहहत यह सभपी रदाजनहततक पदाहटर्क्स यदाय डिड. आइंबनेडिकर कहो हधथयदा कर दसलत वहोट प्रदाप्त करनने ककी दमौड़ मम लरपी हपयपी हह जब कक ककसपी भपी पदाटर्टी कदा दसलत उत्थदान कदा एजइंडिदा नहरइं हह . अब यह दसलतक कहो दने खनदा हह कक क्यदा वह इन पदाहटर्क्स यक कने दसलत प्रनेम कने झदाइंसने मम आतने हह यदा डिड. आइंबनेडिकर सने प्रनेरणदा लनेकर अपनने वववनेक कदा सहर इस्तनेमदाल करतने हह.


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.