1 ccnn 2014 15 by Daniel García Cancio

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO DEPARTAMENTO DE

CIENCIAS NATURAIS

CURSO 2014 -2015

Xefe do Departamento

Asignaturas

JAVIER RODRÍGUEZ GARCÍA

1º ESO Ciencias da Natureza,

Membros do Departamento

Asignaturas

MARI LUZ BLANCO FERNÁNDEZ ROSARIO ROMERO PÉREZ

2º Bach Bioloxía, 4º ESO BiXe, 1º Bach CMC 2º ESO Ciencias da Natureza, 2º ESO Agrup. Especifico Matemáticas.2º eso Refuerzo francés. 2º Bach Ciencias da Terra, 1º Bach BiXe, 3º ESO BiXe,

GUIOMAR VAZQUEZ NOGUEIRAS

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. A lei Orgánica de Educación establece como un obxectivo prioritario, entre outros, a mellora da calidade do sistema educativo. Nesta lei sulíñase a necesidade de aportar a comunidade escolar os medios materiais e humanos que permitan mellorar os resultados académicos. As medidas que está tomando a Administración: desaparición das prácticas na Educación Secundaria, impartición de materias por persoal non especialista, cambios constantes de temarios e materias… imposibilitan cumprir os principios de calidade e equidade que debería posuir un proxecto educativo público minimamente serio.

2. CONTRIBUCIÓN DAS ÁREAS COMPETENCIAS BÁSICAS

MATERIAS

LOGRO

DAS

As ciencias da natureza contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística. Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, cláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais. Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática,dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Nas ciencias da natureza emprégase o razoamento matemático como apoio cara a unha mellor comprensión das relacións entre conceptos. A competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos. A área de ciencias da natureza contribúe á competencia de tratamento da información e competencia dixital, xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. En relación coa competencia social e cidadá, esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. As ciencias da natureza contribúen a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. A contribución da área á competencia cultural e artística. Na expresión das ideas, conceptos e principios das ciencias da natureza empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos artísticos para representar fenómenos ou situacións dun xeito comprensible. Desde a área de ciencias contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas.

1º de ESO Asignatura: Ciencias Naturais Profesores: Javier Rodríguez

OBXETIVOS POR CURSO.



Iniciarse no coñecemento e aplicación do método científico e entende-la ciencia como algo integrado que se compartimenta en distintas materias para poder afondar nos diferentes aspectos da realidade.



Modifica-las preconcepcións que dificultan: a análise dos fenómenos naturais baixo unha perspectiva científica, para achegarse ós conceptos adecuados para esta etapa.



Comprender e expresar con propiedade mensaxes científicas orais e escritas. Saber interpreta-las representacións da información propias da ciencia, como son diagramas, gráficas, táboas con expresións matemáticas axeitadas ó nivel da etapa.



Interpreta-los principais fenómenos naturais, así como as súas aplicacións tecnolóxicas, desde unha perspectiva científica.



Participar de xeito responsable na planificación e realización de actividades de tipo científico.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Utilizar de forma autónoma diferentes fontes de información, avalando o seu contido de xeito persoal, critico, tolerante e non dogmático, principalmente no relativo a cuestións científicas e tecnolóxícas.



Recoñecer e valora-la importancia da ciencia e das súas contribucións na mellora da tecnoloxía e, en consecuencia, das condicións de vida da humanidade.



Aplica-los coñecementos adquiridos para gozar do medio natural, dándolle o seu xusto valor e participando na súa conservación e mellora.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS. Unidade 1. O Universo e o Sistema Solar CONTIDOS Conceptos / Procedementos - A evolución das ideas sobre o universo. O modelo xeocéntrico, o modelo heliocéntrico e o actual: - Repaso dos contidos relacionados coa unidade estudados no curso anterior e asentamento de hábitos de traballo, como responder as actividades do libro ou realizar mapas conceptuais e esquemas das unidades. - A orixe do universo: a teoría do big bang. Escalas e medidas no universo: - Elaboración de traballos en equipo sobre diferentes recursos tecnolóxicos de observación do universo; visualización do vídeo sobre o big bang como elemento motivador. - Manexo de datos astronómicos e das relacións existentes entre eles. - As galaxias: definición e características; a nosa galaxia, a Vía Láctea: - Utilización da presentación de diapositivas ofrecida para aprender os distin tos tipos de galaxias segundo a súa forma. - As estrelas: características, orixe e morte das estrelas. A nosa estrela, o Sol: - Visualización do vídeo «Tormentas solares» como elemento motivador. - Os planetas: características e movementos dos planetas. Os astros menores: - Recompilación de información sobre películas, coas que se poderán debater cuestións como a posibilidade de vida noutros planetas, as distancias no universo, etc. - O sistema solar: orixe, compoñentes e características dos planetas: - Busca de información e imaxes explicativas sobre os planetas e demais compoñentes do sistema solar. Visualización da presentación sobre os planetas. Actitudes • Valorar as achegas científicas ao coñecemento do Universo. • Tomar conciencia das enormes distancias do Universo e de que o noso planeta é só un máis dos millóns que probablemente existirán. • Mostrar interese por recoñecer obxectos no ceo nocturno. Unidade 2. A terra no universo CONTIDOS Conceptos /Procedementos - A Terra como planeta. Localización dun punto nela. Os movementos da Terra. - Reforzo de conceptos de xeometría, como as medidas de ángulos. - Utilización dun globo terráqueo para mostrar os conceptos de lonxitude e latitude. - O movemento de translación. A causa das estacións e as estacións do ano: - Elaboración de esquemas que mostren a sucesión das estacións. - Visualización do vídeo «As estacións» para comprender a sucesión destas. - O movemento de rotación. Os fusos horarios e os calendarios:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Resolución de exercicios relacionados cos cambios horarios. - A Lúa: características, movementos e fases: - Utilización de información gráfica para comprender a sucesión das fases lunares. - As eclipses de Sol e de Lúa. As mareas: - Elaboración de esquemas que mostren as posicións do Sol, a Terra e a Lúa cando se producen as mareas vivas e as mareas mortas. - Explicación dos tipos de eclipses con pelotas de distinto tamaño e unha fonte de luz. - As capas da Terra e a súa orixe. Os recursos naturais da Terra: - Confección de esquemas sobre os recursos naturais. Actitudes • Valorar o noso planeta polas súas características únicas no Sistema Solar. • Mostrar interese por explicar fenómenos coma as estacións, as fases lunares ou a sucesión dos días e as noites. Unidade 3. A vida na terra CONTIDOS Conceptos /Procedementos - As características dos seres vivos, os seus compoñentes químicos e as súas funcións vitais: - Elaboración de táboas que mostren as diferenzas entre os diferentes tipos de nutrición. - Visualización do vídeo «Os seres vivos,que comparten?». - Realización da actividade interactiva «A función de nutrición». - A célula e os seus tipos. A teoría celular: - Identificación dos distintos tipos de células a partir de debuxos. - Construción de táboas asignando a cada célula os seus orgánulos. - Realización de problemas sobre o tamaño das células. - Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula. - Realización da actividade interactiva «A célula eucariota». - A organización dos seres vivos. Os organismos unicelulares e pluricelulares: tecidos, órganos e aparatos ou sistemas. Os niveis de organización: - Identificación en fotografías de especies unicelulares e pluricelulares. - Busca de información en enciclopedias ou en internet sobre organismos unicelulares e pluricelulares. - Realización da actividade interactiva «Niveis de complexidade de distintos organismos ». - A clasificación de seres vivos seguindo criterios naturais: - Valoración da importancia da experimentación para comprobar as hipóteses realizadas polos científicos. - Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración para frear o cambio climático. - Realización da actividade interactiva «A clasificación taxonómica». Actitudes • Desenvolver unha actitude de interese por coñecer e conservar a gran diversidade da vida na Terra. Unidade 4. Moneras, protistas, fungos e plantas CONTIDOS Conceptos/Procedementos - O reino moneras e as súas características. As bacterias, as persoas e o medio: - Elaboración de esquemas que resuman as características das bacterias. - Cálculo do número de bacterias que se xeran nun tempo determinado. - Relización da actividade interactiva «As bacterias». - O reino protistas. Os protozoos. As algas: - Elaboración de táboas que recollan as diferenzas entre os protozoos e as algas. - Redacción dun texto sobre as algas como alimento. - Realización da actividade interactiva «A clasificación dos protistas».

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- O reino fungos e as súas características. Os fungos, as persoas e o medio: - Interpretación de esquemas sobre a reprodución dos fungos e a súa utilidade. - Visualización do vídeo «A reprodución dos fungos que forman cogomelos». - Interpretación de gráficas que mostran a variación das superficies das árbores cubertas por liques antes e despois da construción dunha estrada. - O reino plantas, as súas características, as súas funcións vitais e a súa clasificación. - Debuxo das partes dunha folla e identificación das partes dunha planta nun esquema. - As espermatófitas. As ximnospermas. As anxiospermas: - Redacción dun informe que explique as diferenzas entre as flores das anxiospermas e as das ximnospermas. - Visualización do vídeo «A resposta da mimosa». - Realización das actividades interactivas «As partes da flor» e «A clasificación das plantas». - As plantas sen sementes. Os mofos. Os fentos: - Elaboración dunha táboa que mostre as diferenzas entre os mofos e os fentos. - As plantas, as persoas e o medio: - Valoración da importancia das plantas como recurso para o ser humano. Actitudes • Apreciar o valor e beneficio da maioría dos microorganismos. • Mostrar interese por coñecer os organismos que non se ven a simple vista. • Comprender a importancia dos hábitos de prevención de enfermidades. • Interese por coñecer a gran diversidade das plantas e por encontrar os trazos comúns que definen o reino. • Desenvolvemento dunha actitude favorable á conservación da biodiversidade. Unidade 5. Os animais invertebrados CONTIDOS Conceptos /Procedementos - Características dos animais, cefalización e simetría. Vertebrados e invertebrados: - Descrición das principais características dos animais e identificación do tipo de simetría que ten un animal determinado. - Realización de esquemas sobre a clasificación dos principais grupos de animais. - Realización da actividade interactiva «Principais grupos de animais». - Poríferos e cnidarios. As súas características: - Redacción dun texto sobre a alimentación das esponxas. - Interpretación de esquemas de como son as esponxas, os pólipos, as medusas e sobre o funcionamento dun cnidocito. - Os vermes. Principais grupos e as súas características: - Deseño dun cartel publicitario destinado a evitar a eliminación das lombrigas de terra das zonas de cultivo. - Os moluscos. Principais grupos e características: - Realización de táboas sobre as diferenzas que hai entre os grupos de moluscos. - Comentario do texto «Gambas e cabaleiros medievais». - Os artrópodos. Principais grupos e características: - Identificación en debuxos dos dous tipos de desenvolvemento dos artrópodos. - Explicación da etimoloxía do termo artrópodo. - Visualización dos vídeos «A función defensiva do exoesqueleto», «O ollo composto » e «A metamorfose da bolboreta». - Realización da actividade interactiva «As formas do corpo dos artrópodos».

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Utilización da lupa de man para distinguir as partes do corpo dun artrópodo. - Os equinodermos. Principais grupos e características: - Debuxo da reprodución asexual dunha esponxa e descrición do sistema ambulacral. - Realización das actividades interactivas «As características dos invertebrados» e «Os invertebrados grupo a grupo». - Os invertebrados e as persoas: - Redacción dun informe sobre como se obtén a seda. - Ser consciente da utilidade que teñen moitos invertebrados para o ser humano e tamén do prexuízo que moitos outros poden causar. Actitudes • Comprender e valorar a diversidade dos invertebrados. • Tomar conciencia da importancia dos invertebrados no equilibrio dos ecosistemas e a necesidade de conservalos. Unidade 6. Os vertebrados CONTIDOS Conceptos /Procedementos - Características dos peixes e principais tipos: - Organización nunha táboa das principais características dos peixes. - Realización do debuxo esquemático dun peixe. - Realización da actividade interactiva «Os peixes». - Características dos anfibios e principais tipos: - Descrición das principais características dos anfibios. - Explicación da etimoloxía do termo anfibio. - Identificación de diferentes anfibios en debuxos ou fotografías. - Realización de esquemas que mostren a metamorfose dun anfibio. - Visualización do vídeo «A metamorfose da ra». - Características dos réptiles e principais tipos: - Descrición das principais características dos réptiles. - Utilización de claves dicotómicas sinxelas para clasificar réptiles. - Identificación dos diferentes tipos de bocas que presentan os réptiles. - Realización da actividade interactiva «Os anfibios e os réptiles». - Características das aves e principais tipos: - Descrición das principais características das aves. - Explicación de por que as aves poden voar. - Visualización do vídeo «O voo das aves». - Debuxo esquemático dunha pluma. - Argumentación de por que as ratites non voan. - Realización da actividade interactiva «As aves». - Características dos mamíferos e principais tipos: - Descrición das principais características dos mamíferos. - Elaboración de esquemas que mostren a clasificación dos mamíferos. - Explicación do significado etimolóxico de mamífero. - Interpretación de textos científicos sobre a dentadura dos mamíferos e sobre o crecemento dos embrións dos vertebrados. - Identificación en esquemas da fórmula dentaria do ser humano. - Realización da actividade interactiva «Os mamíferos». - O ser humano: un mamífero especial: - Debuxo que resuma as características que diferencian o ser humano dun primate. - Listaxe das actividades que realiza o ser humano grazas á cefalización. - Os vertebrados e as persoas:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Confección dun mural que mostre os principais vertebrados beneficiosos e prexudiciais da túa comunidade. - Debate sobre a necesidade de conservar todos os vertebrados, incluso os prexudiciais. - Redacción dun breve texto sobre a relación que se establece entre algúns vertebrados, como, por exemplo, os cans e as persoas. Actitudes • Apreciar a diversidade dos vertebrados e mostrar unha actitude favorable á súa protección e conservación. • Valorar a diversidade na especie humana, comprendendo que somos unha especie máis de vertebrados que habitan o noso planeta. Unidade 7. A biodiversidade e a historia da vida na terra Unidade 8. A atmosfera CONTIDOS Conceptos /Procedementos - Formación, composición e estrutura en capas da atmosfera: - Elaboración e interpretación de esquemas sobre a estrutura da atmosfera. - Funcións da atmosfera: - Realización dun experimento para comprender o efecto invernadoiro, e elaboración de esquemas que mostren as funcións da atmosfera. - A presión atmosférica: descubrimento, unidades de medida e variacións: - Manexo axeitado das diferentes unidades de medida da presión atmosférica. - Realización de experimentos sinxelos sobre os efectos da presión atmosférica. - Os fenómenos atmosféricos debidos ao vento e á auga: - Busca de información acerca dos fenómenos atmosféricos e formulación de debates acerca das consecuencias destes sobre o planeta e a súa poboación. - O tempo atmosférico e o seu estudo. O clima e os climogramas: - Construción dun pluviómetro, un anemómetro e un viraventos. - Interpretación de táboas, gráficos e mapas relacionados cos fenómenos atmosféricos e cos prognósticos do tempo. - A contaminación atmosférica: os contaminantes, os seus efectos e medidas para reducilos: - Responsabilidade no coidado e mantemento da calidade do aire. Actitudes • Tomar conciencia dos problemas ambientais que afectan á atmosfera e da necesidade de actuar a nivel persoal para evitalos. • Mostrar interese por entender os fenómenos atmosféricos e por interpretar mapas e prognósticos meteorolóxicos. Unidade 9. A hidrosfera CONTIDOS Conceptos /Procedementos - A auga: estados da auga na Terra e propiedades da auga: - Realización de experimentos sinxelos sobre as propiedades da auga. - Estudo experimental sobre as propiedades da auga como disolvente e como regulador térmico (no apartado «O traballo do científico» do libro do alumno). - Distribución da auga na Terra: augas de mares e océanos e augas continentais: - Realización de experimentos sinxelos sobre a salinidade da auga de mar. - Elaboración e interpretación de gráficos de barras, de sectores, etc., que mostren datos referentes á hidrosfera.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- O ciclo da auga: evaporación e transpiración, condensación e precipitación, e escorrentía superficial e infiltración: - Realización de experimentos sinxelos sobre o ciclo da auga. - Utilización de actividades interactivas para afianzar conceptos. - A auga na formación e a modelaxe da paisaxe, no clima e nos seres vivos: - Confección de esquemas sobre os contidos relacionados. - Usos e alteración da auga polo ser humano. A auga e a saúde: - Práctica de cálculos relacionados co uso da auga. - A xestión sostible da auga: a potabilización e a depuración de augas residuais: - Realización dun exemplo práctico da xestión sostible da auga. - Planificación e execución de procedementos para aforrar auga. Actitudes • Valorar a auga como un recurso imprescindible para a vida. • Desenvolver actitude positiva fronte á necesidade dunha xestión sostible da auga. • Valorar as actuacións persoais de redución no consumo de auga e reutilización. • Valorar a importancia do ciclo da auga considerando os problemas causados pola actividade humana. Unidade 10. Os materiais da xeosfera CONTIDOS Conceptos /Procedementos - Os minerais e as súas propiedades: - Identificación de substancias como minerais ou non minerais ao comprobar se cumpren todas as condicións impostas na definición de mineral. - Ensaio, sobre mostras de minerais, de métodos sinxelos para a determinación dalgunhas das súas propiedades (como a cor da raia, a dureza, a densidade...). - Obtención e selección e clasificación nunha táboa da información contida nunha presentación dixital (guía de minerais). - Realización da actividade interactiva «As propiedades dos minerais». - As rochas e as súas propiedades: - Elaboración dun guion sobre o procedemento que habería que seguir para estudar e determinar unha rocha que forme parte dunha formación natural. - Realización de cálculos sobre a composición porcentual dunha mostra de granito. - As rochas magmáticas, metamórficas e sedimentarias: - Elaboración de esquemas para relacionar os tipos de rochas, os seus procesos de formación e exemplos de cada tipo. - Identificación de tipos de rochas en fotografías de paisaxes, considerando a disposición ou o aspecto das formacións. - Realización das actividades interactivas «As rochas» e «A clasificación das rochas». - Os recursos da xeosfera; explotación, aplicacións e problemas asociados: - Elaboración de textos explicativos sobre os procesos de extracción, transporte e utilización dos combustibles fósiles, a partir de esquemas gráficos. - Resolución de problemas sobre a cantidade de mineral que se evita extraer grazas á reciclaxe. - Elaboración de textos para explicar os procesos de fabricación de materiais de construción, como o formigón ou a arxila. - Realización da actividade interactiva «Os recursos da xeosfera». Actitudes • Interese por coñecer e diferenciar os minerais máis comúns. • Valorar os usos dos minerais.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

• Interese por coñecer as rochas e as súas utilidades. • Comprender o impacto ambiental da combustión das rochas sedimentarias orgánicas. Unidade 11. A materia no universo CONTIDOS Conceptos /Procedementos - A materia. Propiedades xerais e específicas, propiedades extensivas e intensivas: - Diferenciación entre as propiedades xerais da materia (como a masa) e as específicas (como a densidade) mediante o emprego de figuras xeométricas feitas con diversos materiais: madeira, plástico, etc. - Utilización das propiedades específicas da materia para comprender a utilidade dos materiais. - As magnitudes e a súa medida. O proceso de medir: a medida. Instrumentos de medida. Tipos de medida. Unha linguaxe común para as unidades: - Utilización de material de laboratorio sinxelo, regras, probetas, termómetros, e traballa algúns contidos ao tempo que se realizan diversas actividades. - O Sistema Internacional de Unidades. Magnitudes fundamentais e derivadas. Unidades do Sistema Internacional: - Utilización de unidades de lonxitude, de superficie e de volume no SI. - Estudo dalgunhas propiedades da materia. A lonxitude, a superficie, o volume e a capacidade; a masa e a densidade: - Realización de medidas de masa e de densidade, especialmente de obxectos con igual volume pero distinta masa. - Utilización das relacións entre as unidades de volume e de capacidade; equivalencia e conversión entre ambas as dúas. - A temperatura e os estados da materia. A temperatura. Como se mide a temperatura. Os estados da materia: - Utilización na aula dun termómetro e dunha fonte de calor para comprobar a dilatación dos líquidos. - Formulación de situacións cotiás e de exercicios numéricos para motivar o manexo das diferentes escalas de temperatura. - Os cambios de estado. A materia cambia de estado. A temperatura nos cambios de estado: - Análise da relación entre o ciclo da auga (estudado na unidade 9) e os estados desta. Actitudes • Amosar interese por realizar medicións precisas. Unidade 12. Diversidade e estrutura da materia no universo CONTIDOS Conceptos /Procedementos - Clasificación da materia. Substancias puras. Mesturas homoxéneas e heteroxéneas: - Diferenciación entre mestura e substancia pura, e dentro das substancias puras entre elementos e compostos baseándose nos contidos estudados. -

As mesturas homoxéneas. Compoñentes dunha disolución. Solubilidade dunha substancia pura. Concentración dunha disolución: - Busca do dato da solubilidade dunha substancia pura en auga, por exemplo, o cloruro de sodio, e ver que ocorre a medida que imos botando distintas cantidades de sal (en diversos recipientes) cada vez máis próximas ao valor da solubilidade. - Realización de exercicios numéricos moi sinxelos sobre concentración.

- Métodos de separación en mesturas. Separación en mesturas heteroxéneas. Separación en mesturas homoxéneas: - Realización de traballos na aula con atlas, mapas, dicionarios, e material de laboratorio sinxelo, regras, probetas, termómetros, etc., traballando con algúns contidos ao tempo que se realizan diversas actividades; por exemplo, mesturar auga con aceite e auga con azucre, para visualizar as diferenzas entre ambos os dous tipos de mesturas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Preparación de distintos tipos de mesturas e permitir que o alumno propoña un método de separación e que o leve a cabo. Isto obrigarao a buscar un método acorde co material dispoñible, o que, por un lado, mellorará o seu «enxeño» e, por outro, asentará mellor os contidos estudados. - Estrutura da materia. O átomo. A materia está formada por átomos. Divisibilidade do átomo: o átomo actual. O Sistema Periódico: - Busca de datos ou información en internet sobre o átomo. - As substancias puras. As fórmulas químicas: o seu significado. As substancias atómicas, moleculares e iónicas: - Confección de esquemas, similares ao mostrado no libro do alumno, sobre a clasificación das substancias puras. - Elementos químicos e materiais de interese. Abundancia dos elementos químicos: - Busca de datos ou información en internet sobre elementos químicos. Actitudes • Comprender e valorar o proceso e a necesidade da reciclaxe. • Mostrar interese por coñecer a estrutura da materia. • Valorar as propiedades de elementos e substancias e as súas aplicacións.

5. TEMPORALIZACIÓN. PRIMEIRA AVALIACIÓN Unidade 11. A materia no universo. sesións 10. Unidade 12. Diversidade e estructura da materia no universo. sesións 10. Unidade 1. O Universo e o Sistema Solar. sesións 10. Unidade 2. A Terra no Universo. sesións 10. SEGUNDA AVALIACIÓN Unidade 8. A atmosfera . sesións 10. Unidade 9. A hidrosfera . sesións 10. Unidade 10. Os materiais da xeosfera. sesións 10. Unidade 3. A vida na terra. sesións 10. TERCEIRA AVALIACIÓN Unidade 4. Moneras, protistas, fungos e plantas . sesións 11. Unidade 5. Os invertebrados. sesións 15. Unidade 6. Os vertebrados. sesións 13. As 15 horas restantes distribuiranse entre probas escritas e actividades varias.

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN/ COMPETENCIAS BÁSICAS.

ESO

RELACIÓN

COAS

UNIDADE 1 O UNIVERSO E O SISTEMA SOLAR. CRITERIOS DE AVALIACIÓN: o o o o o o

Coñece os modelos planetarios clásicos e explica a organización do sistema solar. Coñece a orixe do universo, os seus compoñentes e as escalas e medidas utilizadas. Coñece a composición e forma das galaxias, e as características da Vía Láctea. Describe as estrelas e explica algunhas das súas características, a súa orixe e a súa evolución. Explica que é un planeta e outros astros menores. Coñece a estrutura do sistema solar e as características dos astros que o compoñen, e agrupa os planetas segundo as súas características.

COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Interioriza o concepto do lugar que ocupa a Terra dentro do universo, a súa situación no sistema solar e a súa natureza. - Relaciona a orixe dos planetas, as estrelas, as galaxias e os demais astros que compoñen o universo. - Competencia matemática - Interpreta táboas sobre datos e características dos planetas do sistema solar. - Exercita o cálculo de diversas distancias entre os planetas e entre galaxias, mediante a utilización de unidades de medida como o ano luz e a unidade astronómica. - Coñece a xeometría das órbitas planetarias e as diferentes formas dos astros que compoñen o universo. - Competencia en comunicación lingüística - Define termos científicos relacionados co universo, como supernova, galaxia, asteroide, cometa, satélite, etc. - Constrúe frases correctas a partir de determinadas palabras relacionadas co sistema solar e co universo. - Toma conciencia sobre a importancia da precisión na utilización dos termos científicos, como é o caso dos conceptos de planeta e planeta anano. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza as novas tecnoloxías para seleccionar información e realizar un informe sobre as chuvias de estrelas. - Utiliza os recursos ofrecidos na web www.anayadigital.com para afianzar a comprensión de determinados conceptos. - Fai uso dos recursos ofrecidos no libro dixital para o profesorado. - Competencia social e cidadá - Analiza, a partir dos contidos tratados, o comportamento da sociedade no pasado e a influencia das melloras científico-tecnolóxicas no modo de vida da sociedade actual. - Competencia para aprender a aprender - Organiza a información das características dos planetas do sistema solar en táboas. - Completa o mapa conceptual do universo a partir dos coñecementos adquiridos. - Propón o modelo do universo actual, mediante a observación dos modelos antigos e cos datos científicos que se posúen na actualidade. - Completa o estudado na clase ou resolve pequenas dúbidas mediante o emprego doutras fontes: enciclopedias, internet... - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Constrúe un espírito crítico á hora de xulgar a evolución das ideas do universo, desde os inicios ata a actualidade. - Comprende o lugar que ocupamos en relación co resto do universo coñecido. - Mostra interese por poñer en práctica os coñecementos adquiridos na clase para explicar algúns fenómenos da natureza; por exemplo, a cor das estrelas. - Competencia cultural e artística - Aprecia e observa a beleza do ceo que vemos desde a Terra tanto de día coma de noite. - Identifica constelacións, que son o reflexo do que outras culturas viron «debuxado» no ceo nocturno. - Realiza debuxos esquemáticos de diferentes astros do sistema solar. - Favorece a creatividade coa elaboración de textos literarios acerca de diferentes aspectos da unidade. UNIDADE 2. A TERRA NO UNIVERSO CRITERIOS DE AVALIACIÓN: o Coñece a orixe da Terra, as liñas e os círculos imaxinarios en que se divide e sabe que son as coordenadas xeográficas. o Describe o movemento de translación da Terra e diferencia as estacións do ano nos hemisferios Norte e Sur. o Describe o movemento de rotación da Terra e diferencia o día da noite e os fusos horarios. o Coñece as características da Lúa, os seus movementos e as súas fases.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

o o o

VERÍN , O URENSE

Coñece os fenómenos derivados dos movementos da Lúa: as eclipses e as mareas. Coñece as capas da Terra e a súa composición. Coñece os recursos naturais da Terra e promove o modelo de desenvolvemento sostible.

COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Interioriza a forma de localizar un punto da superficie da Terra mediante o uso de coordenadas xeográficas. - Relaciona os movementos da Terra, translación e rotación, coas consecuencias que deles se derivan: as estacións e o día e a noite. - Comprende a causa e a importancia das eclipses e as mareas. - Valora a importancia do mantemento dos recursos naturais e da súa xestión axeitada. - Coñece a forma de orientarse durante o día e polas noites. - Competencia matemática - Calcula os anos bisestos do calendario actual. - Exercita o cálculo das horas de diferentes zonas do mundo inmersas en fusos horarios distintos. - Realiza cálculos sobre lonxitudes e latitudes, operando con ángulos. - Competencia en comunicación lingüística - Define termos científicos relacionados coa Terra, como paralelo, meridiano, hemisferio, lonxitude, latitude, translación, rotación, eclipse, marea, fase, afelio, perihelio, eclíptica, solsticio, equinoccio e fuso horario. - Elabora frases correctas a partir de conceptos relacionados cos movementos da Terra e a súa relación coa Lúa. - Valora a importancia da precisión na utilización de termos científicos, como é o caso da latitude e a lonxitude. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza o vídeo «As estacións» para comprender o porqué da existencia e alternancia destas. - Visualiza as diferentes presentacións electrónicas ofrecidas para organizar e estruturar as súas ideas. - Competencia social e cidadá - Coñece a gran variedade de recursos que nos ofrece a Terra e valora a súa xestión sostible, de forma que xeres, unha conciencia do uso, e non do abuso, da natureza. - Competencia para aprender a aprender - Realiza esquemas sobre as capas da Terra e os seus recursos. - Completa o mapa conceptual da Terra a partir dos coñecementos adquiridos. - Interpreta debuxos esquemáticos dos paralelos, meridianos, fusos horarios e fases da Lúa. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Constrúe un espírito cívico á hora de xestionar os recursos que a Terra nos ofrece. - Mostra interese por poñer en práctica os coñecementos sobre a orientación nocturna e diúrna, as mareas ou as fases da Lúa. - Competencia cultural e artística - Aprecia e observa a beleza da Lúa no ceo nocturno, sendo conscientes da fase na que se encontre. - Realiza debuxos sobre os movementos da Terra, a inclinación do eixe de rotación, as fases da Lúa, as eclipses, as mareas e as capas da Terra. UNIDADE 3 A VIDA NA TERRA. CRITERIOS DE AVALIACIÓN: o Recoñece que todos os seres vivos están formados polas mesmas substancias e por células, e explica as tres funcións vitais: nutrición, relación e reprodución. o Enuncia os principios da teoría celular e establece as diferenzas entre as células procariotas e as eucariotas, e entre a célula animal e a vexetal. o Explica que as células dos organismos unicelulares realizan todas as funcións vitais, mentres que as dos pluricelulares se especializan nunha función e se organizan en tecidos, órganos e aparatos ou sistemas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Define taxonomía e coñece os principais taxons, o concepto de especie e como se nomean e enumera as características dos cinco reinos. COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Coñece as características e as funcións dos seres vivos. - Explica as diferenzas dos tipos celulares e comprende a teoría celular. - Entende como se organizan e clasifican os seres vivos nos cinco reinos. - Recoñece a importancia do método científico á hora de deseñar experimentos. - Valora a importancia do deseño de experimentos para comprobar hipóteses. - Entende as condicións especiais que ten a Terra para que se desenvolva a vida nela. - Competencia matemática - Calcula a porcentaxe de masa de auga que contén unha planta, e utiliza as unidades de medida das células e as equivalencias entre elas. - Competencia en comunicación lingüística - Define termos relacionados cos seres vivos, a súa clasificación e as súas características, como célula, célula eucariota, célula procariota, mitocondria, citoplasma, núcleo, cloroplasto, ADN, tecido e taxon. - Utiliza a linguaxe escrita para describir as características dos tipos de células e da taxonomía, dos niveis de organización dos seres vivos e para realizar un informe sobre a posibilidade de que exista vida en Marte. - Fomenta a lectura comprensiva dun texto científico sobre as condicións que permiten a vida na Terra. - Utiliza a linguaxe oral para expresar opinións sobre o cambio climático. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios ou en internet para poñer exemplos de organismos con diferentes niveis de organización e para elaborar un informe sobre a posibilidade de que exista vida en Marte. - Realiza as actividades interactivas propostas para a unidade. - Competencia social e cidadá - Valora a importancia do desenvolvemento do microscopio no coñecemento da célula. - Fomenta actitudes e comportamentos que axuden a frear o cambio climático. - Competencia para aprender a aprender - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Organiza a información mediante resumos, táboas e esquemas conceptuais sobre os tipos celulares, os taxons e os seres vivos en xeral. - Identifica en fotografías diferentes especies celulares e pluricelulares. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Traballa a «curiosidade científica» de xeito autónomo ao formular unha hipótese para explicar os acontecementos que se producen ao secar unha planta. - Propón criterios naturais baseados nos coñecementos adquiridos para clasificar seres vivos. - Competencia cultural e artística - Toma conciencia da necesidade de cambiar os hábitos da sociedade, como, por exemplo, reducir o consumo enerxético ou os residuos para protexer o planeta e frear o cambio climático.

UNIDADE 4 MONERAS, PROTISTAS, FUNGOS E PLANTAS. CRITERIOS DE AVALIACIÓN: o o o

Coñece as características do reino moneras e os seus organismos máis coñecidos. Coñece as características dos protistas: as dos protozoos e as das algas, e establece as diferenzas entre eles. Describe as características dos fungos e os seus tipos, así como as súas diferentes formas de obter o alimento.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

o o o o

VERÍN , O URENSE

Coñece as características xerais das plantas e describe as súas partes. Coñece as características das plantas con sementes e diferencia entre ximnospermas e anxiospermas. Diferencia os mofos dos fentos. É consciente da importancia que teñen as plantas para os seres humanos e o medio.

COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Coñece as características dos seres vivos máis simples: moneras, protistas, fungos e plantas, a súa importancia biolóxica e para o ser humano. - Identifica as características dos reinos que se estudan na unidade a partir de mostras, fotografías ou debuxos. - Elabora esquemas que reflictan as distintas partes de fungos, fentos, etc. - Competencia matemática - Calcula o número de individuos dunha poboación bacteriana nun tempo dado. - Analiza e interpreta gráficas de crecemento de poboacións bacterianas. - Interpreta un diagrama de barras sobre a superficie cuberta por liques. - Competencia en comunicación lingüística - Define conceptos relacionados cos coñecementos adquiridos como: saprófito, parasito, simbiótico, pseudópodo, flaxelo, cilio, micelio, hifa, cogomelo e espora, antera, corola, rizoide ou fronde. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados. - Escribe correctamente frases erróneas. - Redacta unha receita sobre algún alimento elaborado con algas. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios ou en internet para definir os termos cultivo de bacterias, folla perenne, aromaterapia, indicador biolóxico, etc. - Localiza en internet as plantas máis importantes da comunidade para elaborar un informe sobre a súa importancia económica. -- Realiza as actividades interactiavas propostas no libro. - Competencia social e cidadá - Valora a importancia que teñen para o ser humano as bacterias, as algas, os fungos e plantas polo seu dobre papel, como produtores de enfermidades e para a obtención de recursos. - Competencia para aprender a aprender - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Interpreta debuxos esquemáticos da estrutura dunha flor e dun cogomelo. - Diferencia en macrofotografías as estruturas de locomoción dos protozoos. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Redacta un informe sobre os tipos de plantas que deberían utilizarse nos xardíns públicos. - Realiza un proxecto tomando datos e analizándoos sobre unha zona próxima para descubrir se está pouco contaminada ou non. - Competencia cultural e artística - Respecta toda a diversidade biolóxica do contorno e de todas as formas de vida e goza dela. - Valora a importancia de realizar debuxos esquemáticos dos tipos de bacterias e das partes dunha folla. UNIDADE 5 OS INVERTEBRADOS. CRITERIOS DE AVALIACIÓN. o Explica as características do reino animal e os tipos de simetría que presentan os individuos que o integran. o Sabe distinguir os invertebrados dos vertebrados. o Coñece e realiza esquemas das principais características dos poríferos e dos cnidarios. o Diferencia platihelmintos, nematodos e anélidos, e comprende a súa importancia con relación ao ser humano.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

o o o o

VERÍN , O URENSE

Clasifica os moluscos máis sinxelos e coñece as súas características. Establece as diferenzas entre arácnidos, crustáceos e miriápodos, e comprende a importancia dos insectos pola súa abundancia e polas súas repercusións sobre a vida do ser humano. Diferencia as distintas formas en que se poden presentar os equinodermos e sabe interpretar o esquema de funcionamento do sistema ambulacral. Sabe a importancia que teñen os invertebrados para as persoas.

COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Coñece as características do reino animal e dos principais grupos de animais invertebrados: poríferos, cnidarios, vermes, moluscos, artrópodos e equinodermos, a súa importancia biolóxica e a súa importancia para o home. - Elabora debuxos dos cnidarios, dos insectos e da reprodución asexual da estrela de mar. - Competencia matemática - Recoñece os tipos de simetría nos grupos de invertebrados. - Aprecia a representación proporcional dos debuxos de animais comparándoos coa realidade. - Competencia en comunicación lingüística - Define conceptos relacionados cos coñecementos adquiridos, como ósculo, escólex, clitelo ou rádula, exoesqueleto e pé ambulacral. - Utiliza a terminoloxía científica de forma correcta e aprecia a importancia do significado etimolóxico dalgúns termos científicos para comprender o seu significado. - Completa frases cos termos adquiridos. - Escribe correctamente frases erróneas. - Redacta un breve informe sobre a alimentación das esponxas. - Fomenta a lectura comprensiva dun texto científico sobre o paralelismo entre as gambas e os cabaleiros medievais. - Expresa opinións sobre os espazos culturais nos que se fan críticas de libros; e expón un traballo sobre como se obtén a seda. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios ou en internet acerca de como se obtén a seda, para expoñer os traballos na aula e para expresar opinións. - Visualiza os vídeos «A función defensiva do exoesqueleto», «O ollo composto» e «A metamorfose da bolboreta» para reforzar os contidos estudados na unidade. - Realiza as actividades interactivas da unidade. - Competencia social e cidadá - Valora a importancia dos invertebrados como produtores de enfermidades (tenia), os beneficios que producen para a agricultura (lombriga de terra) e a súa importancia no consumo humano (crustáceos). - Competencia para aprender a aprender - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Identifica as características dos grupos de invertebrados en esquemas e debuxos. - Interpreta debuxos esquemáticos dos tipos de simetría. - Diferencia coa lupa as distintas partes do corpo dun invertebrado. - Organiza a información mediante resumos, táboas e esquemas conceptuais sobre as características e a clasificación de cada un dos grupos de invertebrados. - Deseña un cartel publicitario destinado a evitar a eliminación das lombrigas de terra das zonas de cultivo. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Valora a importancia da diversidade de invertebrados como recurso para o home. - Competencia cultural e artística - Valora a importancia de realizar debuxos esquemáticos de invertebrados. UNIDADE 6 OS VERTEBRADOS.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

CRITERIOS DE AVALIACIÓN: o Recoñece os distintos grupos de vertebrados e sitúa os diferentes vertebrados no seu grupo correspondente. o Coñece as características dos peixes e é capaz de diferenciar un peixe óseo dun cartilaxinoso. o Identifica as características dos anfibios e é capaz de describir o seu ciclo biolóxico. o Coñece as características dos réptiles e diferencia os distintos grupos. o Recoñece as principais características das aves e identifica as que permiten o voo. o Identifica as características dos mamíferos e distingue os diferentes grupos. o Distingue as características propias do home que o diferencian doutros mamíferos. o Sabe a importancia que teñen os vertebrados para as persoas. COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Coñece e identifica as características dos diferentes grupos de vertebrados, a súa alimentación e reprodución; e a clasificación dos distintos grupos. - Elabora debuxos que mostren as características destes grupos, como o esquema dun peixe, o dunha pluma, o dun ovo amniótico, ou un que mostre as características que diferencian un ser humano do resto dos primates. - Competencia matemática - Interpreta táboas de datos do número de especies de vertebrados e calcula porcentaxes dalgunha das súas características. - Competencia en comunicación lingüística - Define conceptos relacionados cos coñecementos adquiridos, como ectotérmico, metamorfose, depredador, marsupio, quilla, liña lateral, etc. - Utiliza a terminoloxía científica de forma correcta e apreciar a importancia do significado etimolóxico de termos científicos para comprender o seu significado. - Completa frases cos termos adquiridos. - Redacta un breve informe sobre as vantaxes do viviparismo e sobre a relación das persoas cos animais. - Fomenta a lectura comprensiva de textos científicos, como o relacionado cos dentes dos mamíferos e o que trata sobre o crecemento dos embrións dos vertebrados. - Utiliza a linguaxe oral para expresar opinións sobre a necesidade de conservar todos os vertebrados, incluso os que resultan prexudiciais. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios ou en internet acerca da importancia do desenvolvemento do encéfalo no ser humano e dos principais vertebrados da túa comunidade (beneficiosos e prexudiciais) para expoñer os traballos na aula e para expresar opinións. - Visualiza os vídeos «A metamorfose da ra», «O voo das aves» e «A metamorfose da bolboreta» para reforzar os contidos estudado na unidade. - Realiza as actividades interactivas da unidade. - Competencia social e cidadá - É consciente da importancia dos vertebrados para as persoas. - Competencia para aprender a aprender - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Utiliza claves dicotómicas para identificar os distintos grupos de vertebrados. - Identifica as características dos grupos de vertebrados en esquemas e debuxos. - Organiza a información das características dos distintos grupos de vertebrados en táboas. - Recoñece en debuxos as partes morfolóxicas dos peixes e diferencia os dous tipos que hai. - Elabora un mural sobre os principais vertebrados beneficiosos e prexudiciais que haxa na comunidade. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Propón hipóteses para explicar a ausencia de réptiles e de anfibios no noso país durante o inverno.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Competencia cultural e artística - Valora a importancia de realizar debuxos esquemáticos de diversas estruturas dos vertebrados, como aletas, plumas, ovo de aves, etc.

UNIDADE 7 A BIODIVERSIDADE E A HISTORIA DA VIDA NA TERRA. UNIDADE 8 A ATMOSFERA. CRITERIOS DE AVALIACIÓN. o Coñece e sabe explicar a orixe da atmosfera, a súa composición e as capas nas que se divide. o Explica as funcións da atmosfera e entende o seu papel para manter as condicións aptas para a vida. o Entende o concepto de presión atmosférica e sabe explicar como varía na atmosfera. o Coñece os fenómenos atmosféricos relacionados coa auga e o vento, e explica como se forman. o Entende a diferenza entre tempo atmosférico e clima, e coñece os aparatos utilizados nas estacións meteorolóxicas. o Explica os fenómenos contaminantes e as súas consecuencias nos seres vivos e no medio. COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Interioriza o concepto de presión atmosférica e comprende a influencia que ten tanto na existencia de fenómenos atmosféricos coma en actos cotiáns, como a dificultade respiratoria coa altitude. - Comprende a importancia que ten a atmosfera na regulación da temperatura do planeta, e como nos protexe das radiacións solares prexudiciais. - Valora a necesidade de manter a atmosfera libre de contaminantes, en relación coa diversidade dos seres vivos, a saúde e a conservación de recursos. - Competencia matemática - Calcula a porcentaxe en volume dos gases dun recinto pechado. - Manexa as distintas unidades de medida que utilizan os instrumentos para medir o tempo atmosférico (higrómetro, pluviómetro, etc.). - Realiza cambios de unidades de presión, entre atmosferas, milibares e milímetros de mercurio. - I nterpreta climogramas, diagramas de barras e gráficos de sectores con soltura. - Competencia en comunicación lingüística - Define termos científicos relacionados coa atmosfera, como troposfera, estratosfera, ozonosfera, presión atmosférica, atmosfera, milibar, termosfera, mesosfera, anticiclón e borrasca. - Distingue e aplica correctamente os termos anemómetro, barómetro, higrómetro, termómetro, viraventos e pluviómetro ao falar sobre o tempo atmosférico. - Valora a importancia da utilización correcta dos termos clima e tempo atmosférico, de forma que a construción de frases sexa precisa. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza as TIC para buscar información sobre os furacáns e os seus efectos. - Localiza o concepto de «smog» en internet e elabora un escrito sobre a súa incidencia na contaminación da atmosfera. - Busca, comprende e analiza climogramas. - Competencia social e cidadá - Coñece a importancia que ten a atmosfera no clima e o tempo atmosférico, así como na natureza, e comprende a necesidade do seu coidado. - É capaz de tomar decisións sobre problemas locais e globais relacionados coa atmosfera. - Competencia para aprender a aprender - É capaz de interpretar correctamente os climogramas de diferentes zonas e os mapas do tempo. - Analiza a información que proporcionan os distintos instrumentos de medida do tempo, tanto dunha forma cualitativa como cuantitativa.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Relaciona os mecanismos da xénese dos fenómenos atmosféricos, tanto debidos á auga como ao vento. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Coñece as principais actividades humanas que contaminan a atmosfera e propón medidas que contribúan ao mantemento e conservación da atmosfera. - Defende as propias opinións e escoita as dos demais con respecto. - Competencia cultural e artística - Aprecia e comprende os distintos aspectos que presenta o ceo en función dos fenómenos meteorolóxicos que se producen. UNIDADE 9 A HIDROSFERA. CRITERIOS DE AVALIACIÓN. o Explica as propiedades da auga e relaciónaas cos seres vivos. o Diferencia entre augas mariñas e continentais e coñece as súas características. o Describe o ciclo da auga. o Explica a importancia da auga nos seres vivos, na paisaxe e no clima. o Coñece o uso que a sociedade fai da auga e os aspectos contaminantes que isto leva consigo. o Promove a xestión sostible dos recursos hídricos. COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Interioriza a importancia que a auga ten na regulación da temperatura dos seres vivos e do clima, a súa función como illante, disolvente e como molécula vital para a natureza. - Comprende a distribución da auga na Terra e a súa reciclaxe no ciclo da auga. - Percibe a influencia da auga, nos seus diferentes estados, nas distintas paisaxes da Terra. - Valora a importancia do mantemento das reservas de auga sen contaminación. - Competencia matemática - Calcula o gasto de auga que se efectúa nalgunhas accións. - Efectua cálculos sobre as cantidades de auga necesarias para obter sales minerais, e sobre porcentaxes de auga en determinados alimentos. - Realiza e interpreta gráficos de sectores relacionados cos usos da auga e a distribución da auga na Terra. - Competencia en comunicación lingüística - Define termos científicos relacionados coa hidrosfera, como salinidade, transpiración, evaporación, escorrentía, infiltración, condensación, precipitación, acuífero, morena ou meandro. - Expresa, en forma de informe, o percorrido que efectúa unha gota polo ciclo da auga. - Utiliza correctamente termos como auga depurada e auga potabilizada. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza as novas tecnoloxías para buscar información sobre a perda de suor polos humanos, a salinidade de mares cálidos ou a contaminación da auga polo petróleo. - Realiza gráficos de sectores, se se desexa, utilizando as ferramentas que se proporcionan na web www.anayadigital.com. - Competencia social e cidadá - Coñece a importancia que ten a hidrosfera no clima, a natureza e os seres vivos e comprender a necesidade do seu coidado. - Toma decisións sobre os problemas que proporciona o uso e a contaminación da auga doce. - É consciente da necesidade de xestionar os recursos hídricos dunha forma sostible. - Competencia para aprender a aprender - É capaz de razoar o carácter cíclico do movemento da auga na natureza e as forzas que o fan posible. - Extrae conclusións dos experimentos realizados sobre as propiedades da auga e relaciónaos coas consecuencias que estas teñen na natureza. - Organiza os conceptos adquiridos en forma de táboas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Coñece as principais actividades humanas que contaminan a auga e propón medidas que, de forma persoal, contribúen ao mantemento e conservación das reservas de auga doce. - Participa de forma construtiva nas actividades propostas. - Competencia cultural e artística - Aprecia o valor estético que teñen as paisaxes con abundancia de auga. - Identifica a acción da modelaxe da auga, considerando diferentes paisaxes. - Identifica, en pictogramas, as medidas de aforro de auga que pretenden concienciar a humanidade sobre a importancia deste prezado ben.

UNIDADE 10 MATERIAIS DA XEOSFERA. CRITERIOS DE AVALIACIÓN. o o o o o

Comprende as características que debe ter unha substancia para ser considerada mineral. Coñece as propiedades dos minerais e é capaz de utilizalas para, mediante o uso de claves dicotómicas, identificar distintas mostras de minerais. Sabe que é unha rocha e coñece as súas propiedades características e a súa diversidade. Comprende como se forman os distintos tipos de rochas, diferencia as súas características e recoñece os exemplares máis representativos de cada tipo. Entende o que é un xacemento, coñece os principais recursos da xeosfera, as súas aplicacións e os distintos procesos que se utilizan para a súa extracción.

COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO UNIDADE 11 A MATERIA NO UNIVERSO. CRITERIOS DE AVALIACIÓN. o o o o o o

Describe a materia a partir das súas propiedades. Coñece e diferencia as magnitudes fundamentais e algunhas magnitudes derivadas, e sabe as unidades nas que se mide, especialmente, as do SI. Opera con múltiplos e submúltiplos, e realiza cambios de unidades. Coñece e entende o concepto de temperatura, as escalas nas que se mide e realiza cambios de temperatura dunha escala a outra. Coñece os estados da materia e as características de cada un deles. Sabe que son os cambios de estado, e relaciónalos coa temperatura.

COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Desenvólvese de forma autónoma coa linguaxe científica para intercambiar información sobre a materia e os cambios que esta experimenta. - Toma conciencia da importancia de medir, da correcta expresión, da medida e da necesidade de establecer un sistema de unidades único: O SI. - Interpreta os continuos avances científicos e tecnolóxicos como unha necesidade do ser humano para coñecer o mundo que o rodea e mellorar a súa calidade de vida. - Competencia matemática - Utiliza de forma xeral a linguaxe matemática para expresar medidas de certas magnitudes empregadas para describir a materia e realiza cambios de unidades. - Sabe empregar múltiplos e submúltiplos para evitar medidas que proporcionen números demasiado grandes ou demasiado pequenos. - Relaciona números e resolve problemas da vida cotiá, como, por exemplo, sabe calcular a temperatura en escalas diferentes. - Competencia en comunicación lingüística - Utiliza de forma correcta unha nova linguaxe, que denominamos linguaxe científica, para poder definir de forma clara e concreta conceptos exclusivos da ciencia.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Habitúase ás diferenzas que hai entre a linguaxe científica e a que utilizamos na vida corrente; por exemplo, entre a masa e o peso. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza os materiais ofrecidos na páxina web www.anayadigital.com. - Utiliza as novas tecnoloxías para buscar información en internet e para elaborar gráficos de sectores ou diagramas de barras. - Competencia social e cidadá - Valora a importancia que ten o coñecemento das propiedades da materia para elaborar novos materiais, máis respectuosos co medio. - Competencia para aprender a aprender - Estimula un sentimento de confianza nun mesmo que permita aplicar os coñecementos adquiridos a situacións prácticas da vida cotiá. - Completa o estudado a clase ou resolve pequenas dúbidas mediante o emprego doutras fontes: enciclopedias, internet, etc. - Ten conciencia dos coñecementos adquiridos e sabe autoavaliarse mediante as distintas actividades que se propoñen no texto. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Deseña e elabora experiencias para medir algunhas propiedades da materia, como, por exemplo, o volume dun corpo. - Propón algunhas unidades diferentes ás estudadas no texto sobre magnitudes derivadas sinxelas, como, por exemplo, a densidade ou a velocidade. - Mostra interese por poñer en práctica os coñecementos adquiridos na clase para explicar algúns fenómenos da natureza; por exemplo, os cambios de estado. - Competencia cultural e artística - Realiza debuxos do material que utilizamos no laboratorio. - Aprecia a beleza coa que se manifestan na natureza certos fenómenos físicos ou químicos: unha tormenta eléctrica, o arco da vella, o lume, etc.

UNIDADE 12 DIVERSIDADE E ESTRUCTURA DA MATERIA. CRITERIOS DE AVALIACIÓN. o o o o o o

Clasifica a materia segundo a súa composición en substancias puras e mesturas. Distingue entre substancias puras e mesturas, e entre elementos e compostos. Coñece os conceptos de solubilidade e concentración, e realiza exercicios numéricos sinxelos. Coñece os métodos de separación nunha mestura e sabe aplicalos a casos sinxelos. Entende que a materia está formada por átomos e sabe o que é o Sistema Periódico. Coñece os distintos tipos de substancias puras e sabe escribir algunhas fórmulas químicas sinxelas.

COMPETENCIAS : INDICADORES DE SEGUIMIENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico - Percibe a importancia que tivo na nosa sociedade o coñecemento da materia a nivel atómico para a obtención e desenvolvemento de novos materiais. - Interpreta os continuos avances científicos e tecnolóxicos como unha necesidade do ser humano para coñecer o mundo que o rodea e mellorar a súa calidade de vida. - Competencia matemática - Utiliza e relaciona números para calcular a concentración dunha disolución ou a masa de soluto que pode admitir un disolvente a partir do dato numérico da solubilidade. - Interpreta a información que subministra unha táboa ou un gráfico de sectores para realizar cálculos sinxelos sobre a composición dunha mestura homoxénea.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Relaciona números e resolve problemas da vida cotiá, como, por exemplo, a preparación dunha disolución salina (soro fisiolóxico). - Competencia en comunicación lingüística - Utiliza correctamente a linguaxe científica para explicar os conceptos básicos estudados na unidade: solubilidade dunha substancia pura, concentración dunha disolución, etc. - Interpreta e comprende o esquema de clasificación da materia. - Define de forma breve e concisa que é unha substancia pura, os tipos de substancias puras que hai e indica o significado dunha fórmula química. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Exercita a competencia dixital mediante o emprego da web www.anayadigital.com. - Utiliza as novas tecnoloxías para elaborar gráficos de sectores ou diagramas de barras sobre a composición de mesturas de especial relevancia na vida cotiá: o aire, a auga do mar, etc. - Utiliza un programa informático para realizar o esquema de clasificación das substancias puras. - Competencia social e cidadá - Valora a importancia que ten para a sociedade o coñecemento das propiedades da materia para poder elaborar novos materiais, máis eficientes e respectuosos co medio. - Expresa as ideas propias e escoita as alleas sobre as consecuencias que tivo na sociedade o descubrimento da estrutura do átomo e a utilización de novos materiais ou novas enerxías. - Competencia para aprender a aprender - Ten conciencia dos coñecementos adquiridos e autoavalíase mediante as distintas actividades que se propoñen no texto. - Desenvolve un sentimento de confianza que permite aplicar os coñecementos adquiridos a situacións prácticas da vida cotiá, como interpretar a etiquetaxe dunha botella de auga mineral. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Deseña e elabora pequenas experiencias para poder diferenciar unha mestura dunha substancia pura, así como para separar os compoñentes dunha mestura. - Mostra interese por poñer en práctica os coñecementos adquiridos na clase para clasificar algúns tipos de materia comúns na natureza. - Competencia cultural e artística - Valora de forma crítica o descubrimento de novos materiais e o seu emprego no mundo da arte e da cultura.

7. MINIMOS ESIXIBLES. UNIDADE 1 O UNIVERSO E O SISTEMA SOLAR: - Coñecer os modelos do universo: xeocéntrico, heliocéntrico e actual. - Explicar a orixe do universo a partir do big bang. - Describir os astros que compoñen o universo: galaxias, estrelas, planetas e astros menores. - Coñecer a situación e a organización do sistema solar, e describir as características básicas dos astros que o integran. UNIDADE 2 A TERRA NO UNIVERSO : - Diferenciar paralelos de meridianos e situar o Ecuador e o meridiano de Greenwich. - Distinguir os movementos de translación e rotación da Terra e as súas consecuencias. - Coñecer as características e os movementos da Lúa e as súas implicacións. - Identificar as capas da Terra e os seus recursos naturais. Asimilar o modelo de desenvolvemento sostible. UNIDADE 3 A VIDA NA TERRA: - Coñecer as características comúns a todos os seres vivos. - Coñecer a teoría celular e diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal. - Diferenciar entre organismos unicelulares e pluricelulares. - Explicar o concepto de especie e coñecer os cinco reinos.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

UNIDADE 4 MONERAS, PROTISTAS, FUNGOS E PLANTAS : - Coñecer as características básicas das bacterias, dos protozoos e das algas. - Coñecer as características dos fungos. - Describir as partes dunha planta e diferenciar as plantas anxiospermas das ximnospermas. - Coñecer as diferenzas entre os mofos e os fentos. UNIDADE 5 OS INVERTEBRADOS: - Coñecer as características básicas dos animais. - Coñecer basicamente as características dos cnidarios, anélidos, platihelmintos, nematodos, moluscos, artrópodos e equinodermos. UNIDADE 6 OS VERTEBRADOS. - Coñecer as características básicas dos peixes, dos anfibios, dos réptiles, das aves e dos mamíferos incluído o ser humano. - Coñecer a relación entre os mamíferos e as persoas. . UNIDADE 8 A ATMOSFERA : - Coñecer os compoñentes e capas da atmosfera, e enumerar as súas funcións. - Entender o concepto de presión atmosférica e manexar as súas unidades de medida. - Identificar os hidrometeoros e os fenómenos atmosféricos debidos ao vento. - Diferenciar entre os conceptos de tempo atmosférico e clima. - Comprender os efectos da contaminación atmosférica e as medidas para reducilo. UNIDADE 9 A HIDROSFERA : - Coñecer os estados en que a auga se presenta na hidrosfera e as súas propiedades. - Identificar a distribución da auga da Terra e as características das augas continentais e oceánicas. - Explicar os procesos fundamentais do ciclo da auga. - Describir a importancia da auga no clima, nos seres vivos e na paisaxe. - Clasificar os usos da auga e os contaminantes que verte o ser humano na auga. - Coñecer o concepto de auga potable e as actuacións para a xestión da auga. UNIDADE 10 MATERIAIS DA XEOSFERA : - Definir e diferenciar os conceptos de mineral e de rocha. - Recoñecer algunhas das principais propiedades dos minerais e os principais tipos de rochas. - Identificar as principais aplicacións dos recursos da xeosfera. UNIDADE 11 A MATERIA NO UNIVERSO: - Coñecer os tipos de propiedades que permiten describir a materia. - Distinguir magnitudes fundamentais de magnitudes derivadas. - Coñecer as unidades nas que se miden algunhas magnitudes como a masa, a lonxitude e realizar algúns cambios de unidades sinxelos. - Coñecer os estados nos que se presenta a materia e os cambios de estado que pode experimentar. UNIDADE 12 DIVERSIDADE E ESTRUCTURA DA MATERIA: - Clasificar a materia segundo a súa composición e distinguir entre mestura e substancia pura. - Coñecer os conceptos de solubilidade e de concentración. - Coñecer os métodos de separación nunha mestura. - Coñecer que a materia está formada por átomos e saber que é o Sistema Periódico.

8. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación será continúa e para determinar a cualificación dun alumno térase en conta o seguinte: 

Proba de avaliación inicial.



Probas obxectivas , cuestionarios e enquisas avaliadoras de aspectos conceptuais suporán o 70% ( 20% para todolos exames de un tema que se realicen, o restante 50%

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

para a proba de avaliación dos contidos impartidos no trimestre) da cualificación da nota de cada avaliación. 

Os traballos de elaboración individual ou de grupo, avaliadores de aspectos procedementais xunto coa guía de observación do traballo en clase e os aspectos actitudinais, suporán 30% restante da nota de cada avaliación.



Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado, quedando superada esa avaliación.



A non presentación da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades nas datas fixadas , ou os traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación. Se un alumno é collido polo profesor copiando suspenderá ese exame.



Cada avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita e coas mesmas condicións que a proba escrita suspensa.



A finais de xuño a aqueles/as alumnos/as que teñan suspensa a materia realizarán unha proba final escrita referida ós contidos mínimos de cada avaliación suspensa. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o curso.



Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba extraordinaria escrita en setembro que constará de varias cuestións (puntuadas cun total de 10 puntos ) referidas ós contidos mínimos,. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o curso.



Seguindo os Medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas.

9. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación será continúa e para determinar a cualificación dun alumno térase en conta o seguinte: 

Proba de avaliación inicial. (no cualificable)



Probas obxectivas , cuestionarios e enquisas avaliadoras de aspectos conceptuais.



Traballos de elaboración individual ou de grupo.



Guía de observación do traballo en clase.



Aspectos actitudinais.



Libreta de Ciencias Naturais .



Probas de recuperación escrita



Proba final escrita.



Proba extraordinaria de setembro

10. PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL. A principios de curso os alumnos realizarán unha proba inicial escrita referida a contidos varios que nos permitan acreditar os coñecementos previos que posuen os alumnos asi como detectar todo tipo de casuísticas que podan incidir negativamente na consecución dos obxectivos individuais para esta etapa. Os contidos avaliados so teran valor informativo.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

11. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. En cada avaliación haberá: 

Probas de avaliación dos contidos de cada unidade. O valor do conxunto de estas probas sera do 20% da nota do trimestre.



Proba de avaliación de todos os contidos impartidos no trimestre o seu valor será o 50% da nota do trimestre.



Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado, quedando superada esa avaliación.



A primeira e a segunda avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita de todos os contidos impartidos no trimestre aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos do exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o trimestre.



Seguindo as Medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.



A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións cando as tres superen o 5.



En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.



O alumno que se le dectete copiando de calquera das formas posibles. Se le retirará a proba en cuestión e terá un cero na mesma.

A finais de xuño a aqueles/as alumnos/as que teñan suspensa algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ós contidos mínimos (puntuadas cun total de 10 puntos), aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o curso. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba extraordinaria escrita en setembro que constará de varias cuestións (puntuadas cun total de 10 puntos ) referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) .A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o curso.

12. PLÁNS DE TRABALLO PENDENTES.

PARA

SUPERACIÓN

MATERIAS

A asignatura a dividimos en TRES bloques 1º BLOQUE.- A matéria e o Universo. Unidade 11. A materia no universo. sesións 10. Unidade 12. Diversidade e estructura da materia no universo. sesións 10. Unidade 1. O Universo e o Sistema Solar. sesións 10. Unidade 2. A Terra no Universo. sesións 10.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Explicar a situación da Terra no espazo e as implicacións dos seus movementos.



Coñecer as unidades nas que se miden algunhas magnitudes como a masa, a lonxitude e realizar algúns cambios de unidades sinxelos.



Coñecer os estados nos que se presenta a materia e os cambios de estado que pode experimentar.



Coñecer os conceptos de solubilidade e de concentración.Coñecer os métodos de separación nunha mestura.



Coñecer que a materia está formada por átomos e saber que é o Sistema Periódico.



Explicar a orixe do universo a partir do big bang. Describir os astros que compoñen o universo: galaxias, estrelas, planetas e astros menores.



Distinguir os movementos de translación e rotación da Terra e as súas consecuencias.Coñecer as características e os movementos da Lúa e as súas implicacións.



Identificar as capas da Terra e os seus recursos naturais.

2º BLOQUE.- As capas de terra Unidade 8. A atmosfera . sesións 10. Unidade 9. A hidrosfera . 9sesións 10. Unidade 10. Os materiais da xeosfera. sesións 10. Unidade 3. A vida na terra. sesións 10. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Coñecer os compoñentes e capas da atmosfera, e enumerar as súas funcións.



Identificar a distribución da auga da Terra e as características das augas continentais e oceánicas.



Explicar os procesos fundamentais do ciclo da auga.



Identificar algúns minerais e rocas moi comúns



Recoñecer algunhas formas do relevo.



Coñecer as características comúns a todos os seres vivos.



Coñecer a teoría celular e diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal O alumno tera que contestar a cuestionarios: 

Facendo esquemas e completando cadros



Resolvendo problemas aplicando a fórmula correspondente e usando as unidades do S.I.



Interpretando gráficos. Relacionando conceptos

3º BLOQUE.- Os seres vivos. Unidade 4. Moneras, protistas, fungos e plantas . sesións 8. Unidade 5. Os invertebrados. sesións 12. Unidade 6. Os vertebrados. sesións 10. Unidade 7. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Describir a composición da materia viva e a presencia de células en todolos seres vivos.



Indicar as características comúns das plantas , dos animais, moneras, protistas e fungos.

O alumno terá que contestar a cuestionarios: 

Facendo esquemas e completando cadros



Relacionando conceptos



Interpretando gráficos

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , O URENSE

Facendo resumos

13. PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACION DAS MATERIAS PENDENTES OU DA NOTA FINAL DO CURSO SE HAI ALUMNADO QUE ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARIA (NA ESO). Os criterios de avaliación para todos os alumnos con Ciencias da Natureza de 1º ESO serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e traballos e superen unha proba escrita de cada bloque, propostos polo departamento, superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso de acordo co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do examen.

Os procedementos para a cualificación dos alumnos que asistan a programas de reforzo seguira as mesmas pautas que o resto do alumnado pero cos contidos adapatados os mínimos.

14. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES. No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dubidas. b. Lembrar os Titores das datas de entrega e das probas, os exercios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . c. Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. d. Elaboración de boletíns de ejercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. e. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

15. PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR OS COÑECEMENTOS PREVIOS (BAC ART. 3.7. ORD. 24/06/2008). Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

16. METODOLOXÍA DIDÁCTICA. A metodoloxía será activa e participativa; ademais, debe facilitar a aprendizaxe tanto individual coma colectiva e perseguir, como un dos seus eixes fundamentais, a adquisición das competencias básicas, especialmente a relacionada co coñecemento e a interacción co mundo físico. A aplicación da metodoloxía farase fixando hábitos de traballo, como resolver as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus apartados e desenvolver os contidos procedementais expostos na páxina anterior. Para facilitar unha aprendizaxe significativa hai que ter en conta criterios metodolóxicos como os seguintes: Os coñecementos novos resultan de substituir, completar ou modifica-los coñecementos previos que xa tiña o alumno ou alumna. O nivel das actividades de aprendizaxe estará entre o que xa sabe facer autonomamente o alumno e o que é quen de facer coa axuda do profesor.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Os contidos terán unha significatividade lóxica, coherente dende un punto de vista disciplinar e coherente co nivel de madureza cognitiva do alumnado. Procurarase no alumno unha actitude favorable á aprendizaxe. Hai que potencia-la memoria, pero sobre todo a memoria comprensiva que é capaz de actualizar, cando os necesitamos, os coñecementos aprendidos. A presencia de tres tipos de contidos -conceptuáis, procedementais e actitudinais- e o feito de que non todos se aprenden da mesma forma, fai necesario o deseño de diferentes estratexias de actuación na aula. Os contidos conceptuais (feitos,datos,conceptos e sistemas conceptuais) tampouco se aprenden da mesma forma. Os feitos e os datos apréndanse por repetición ou memoria mecánica. Esta aprendizaxe memorística esquécese con facilidade, por iso precisa de repaso. Para que estas aprendizaxes permanezan na memoria a longo prazo, resulta esencial que se realicen en contextos significativos. Os sistemas apréndense mediante actividades intelectuais, con comprensión gradual e con actividades organizadas en orde crecente de dificultada. Os procedementos considéranse aprendidos cando están automatizados e cando se aplican en situacións similares sen necesidade de grande atención. Por exemplo, filtrar unha mestura faise autonomamente, sen estar cunha especial atención, unha vez adquirida esa destreza. Os procedementos apréndanse a partir da presentación do modelo, mediante a explicación dos pasos que se deben seguir, realizándoos coa axuda do profesor e repetindo de seguido a acción de forma consciente e significativa ata a súa automatización. Os contidos actitudinais apréndanse mediante o exemplo, a observación, a imitación de modelos e a experiencia directa. E fundamental a componente afectiva xa que contribúen á sociabilidade e o establecemento de vínculos. Non se poden reducir á repetición de actividades, senón que precisan dunha interacción persoal e afectiva. Nas ciencias, a construcción dun significado é un proceso activo e continuo que, interaccionando co medio, busca a comprensión dos obxectos naturais. Así, requírese formular e avaliar ideas, hipóteses e modelos, ampliando conceptos operacionais ou organizando as estructuras cognitivas existentes. No proceso de ensino-aprendizaxe das ciencias non aprendemos por inducción da experiencia, non imos dos feitos ás teorías, senón que procuramos refutar ou verificar por exclusión as hipóteses. Formulamos preguntas axeitadas e buscamos solucións idóneas por ensaio-erro con certos principios heurísticos. O rexeitamento das nosas hipáteses, modelos ou teorías por parte da realidade ou evidencia experimental é a única información que obtemos do mundo físico. Propoñemos a realización de actividades e traballos prácticos de variada tipoloxía e utilizar unha variada gama de recursos: Biblioteca con materiais de facil aceso a comprensión dos alumnos. Material de laboratorio. Recursos multimedia. Saidas o entorno. Busqueda de información en prensa, bibliotecas, internet etc. Elaboración e resolución de problemas. Debates, conferencias con posta en común para contrastar ideas.

17. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : Rendemento do alumno. Personalidade. Afeccións e interese. Coñecemento previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación para alumnos de altas capacidades ou A.C.I. Nas medidas de atención a diversidaes intentarase, sempre que as circunstancias o permitan, abordar algúns dos contidos : - Modelos e orixe do universo. A teoría do big bang. - As galaxias e as estrelas. - O sistema solar.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Movementos e capas da Terra. Translación e rotación terrestres. A Lúa. Eclipses e mareas. As características dos seres vivos e a composición das células. Concepto de especie e os cinco reinos. Características das bacterias, protozoos, algas, fungos e plantas. Características dos animais e a súa división en vertebrados e invertebrados. Características dos principais grupos de invertebrados. Características básicas dos peixes, os réptiles e os anfibios, as aves e os mamíferos. A biodiversidade: a súa perda e conservación. As adaptacións corporais e de comportamento e os fósiles. Composición e estrutura da atmosfera. A contaminación atmosférica. A presión atmosférica. O tempo atmosférico e o clima. As funcións da atmosfera e os fenómenos atmosféricos. Propiedades e distribución da auga na Terra. O ciclo da auga. A auga na natureza e nos seres vivos. Usos e xestión da auga. Os minerais e as súas propiedades. As rochas e os seus tipos. Os recursos da xeosfera. Coñecer os tipos de propiedades que permiten describir a materia. Coñecer as unidades nas que se miden algunhas magnitudes de especial interese, como a masa, a lonxitude, a temperatura, a superficie e o volume. Coñecer como se miden algunhas magnitudes: a masa, a lonxitude, o tempo e a temperatura. Coñecer os estados nos que se presenta a materia. Clasificar os tipos de materiais en mesturas e substancias puras. Coñecer algúns métodos de separación nas mesturas. Coñecer os elementos máis importantes na natureza e nos seres vivos así como os materiais de especial interese na sociedade. Fichas de reforzo: Fichas de ampliación:

18. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. UNIDADE 1 O UNIVERSO E O SISTEMA SOLAR: - Educación medioambiental: o estudo do concepto de contaminación lumínica en relación coa importancia de manter un ceo limpo para facilitar a observación do ceo e a investigación astronómica permite desenvolver unha actitude positiva cara á conservación do medio. - Educación para a convivencia: os debates na aula sobre a evolución das explicacións que do universo se deron desde a antigüidade ata os nosos días, permiten defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto. - Educación para a igualdade: as características propias da investigación científica favorecen o desenvolvemento das actitudes de respecto polo traballo de todas as persoas. - Educación multicultural: o estudo das interpretacións que diferentes culturas deron dos fenómenos observados no ceo, así como da provisionalidade das explicacións como elemento diferenciador do coñecemento científico cambiante da ciencia, permite desenvolver un espírito de tolerancia e respecto. UNIDADE 2 A TERRA NO UNIVERSO : - Educación medioambiental: tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais con respecto á natureza permite fomentar actitudes encamiñadas a conseguir un desenvolvemento sostible. - Educación para a convivencia: o debate na aula sobre a necesidade de alcanzar un desenvolvemento sostible permite escoitar as opinións dos demais e defender as propias con respecto. - Educación multicultural: o estudo da evolución histórica da medida do tempo cos calendarios permite apreciar as calidades dos distintos calendarios de uso xeneralizado no mundo.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Educación para o consumo: o estudo dos principios do desenvolvemento sostible permite fomentar unha actitude crítica cara a un consumo responsable fronte ás modas. UNIDADE 3 A VIDA NA TERRA: - Educación medioambiental: a comparación das condicións ambientais da Terra e de Marte en relación coa súa capacidade para sustentar vida permite fomentar actitudes e comportamentos para evitar o cambio climático no noso planeta. - Educación para a convivencia: os debates e as exposicións permiten exercitar a defensa das propias opinións e escoitar as dos demais con respecto; o estudo da teoría celular ou da historia da clasificación dos seres vivos contribúe ao desenvolvemento de actitudes de respecto polo traballo daquelas persoas que levan a cabo a investigación científica. - Educación multicultural: o coñecemento dos distintos nomes que reciben as especies en diferentes linguas contribúe a apreciar o valor da diversidade lingüística e cultural; a consulta de diferentes fontes de información, tanto as máis clásicas coma as que se basean nas novas tecnoloxías, axuda a descubrir diversas manifestacións da cultura. - Educación para os dereitos humanos e a paz: en toda a unidade se fomenta o desenvolvemento de actitudes solidarias fundamentadas nos principios do desenvolvemento sostible, co fin de conservar as condicións ambientais do planeta para as xeracións vindeiras. - Educación para a igualdade: o estudo da historia da clasificación dos seres vivos, poñendo énfase na biografía de Lynn Margulis, axuda a recoñecer o papel das mulleres no desenvolvemento da ciencia. UNIDADE 4 MONERAS, PROTISTAS, FUNGOS E PLANTAS : - Educación para a saúde: o estudo da existencia de bacterias causantes de enfermidades dará pé a promover hábitos de hixiene persoal e alimentaria para reducir, no posible, o risco de infeccións; destacar a importancia dos antibióticos para o tratamento das enfermidades infecciosas de orixe bacteriana levará a poñer énfase no seu uso responsable para evitar a aparición de bacterias resistentes; recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de plantas, de algas e de fungos, así como daqueles que se fabrican grazas á acción de microorganismos como as bacterias ou os fermentos, levará a fomentar a súa incorporación ás dietas saudables. - Educación para o consumo: ao analizar o impacto sobre as masas forestais que ten a obtención de materiais como a madeira ou o papel, pódense promover a redución, a reutilización e a reciclaxe para evitar a sobreexplotación e a perda de especies. - Educación para a convivencia: a realización de observacións ao microscopio no laboratorio permite poñer énfase en hábitos de convivencia como o respecto polas quendas de observación ou o coidado dos instrumentos, co espírito solidario de mantelos en bo estado para que poidan ser utilizados por outros. - Educación medioambiental: ao destacar a importancia ambiental dos organismos dos reinos moneras, protistas, fungos e plantas, intentarase desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade. UNIDADE 5 OS INVERTEBRADOS: - Educación para a saúde: ao coñecer as especies de invertebrados do ámbito que poden supoñer un perigo, pódense favorecer comportamentos que eviten as súas picaduras e outros danos; por outra parte, ao recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de invertebrados pódese promover a súa incorporación ás axudas saudables. - Educación para a convivencia: a realización de observacións con lupa no laboratorio ou no campo permite poñer énfase en hábitos de convivencia como o respecto polas quendas de observación ou o coidado dos instrumentos, co espírito solidario de mantelos en bo estado para que poidan ser utilizados por outros. - Educación medioambiental: destacar a importancia ambiental dos invertebrados permitirá desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade. UNIDADE 6 OS VERTEBRADOS. - Educación para a saúde: ao recoñecer o valor nutricional de alimentos que proceden de vertebrados, como a carne, o peixe, os ovos ou os lácteos, pódese promover a súa incorporación ás dietas saudables. - Educación para a convivencia: o traballo sobre o comportamento responsable coas nosas mascotas permite desenvolver actitudes respectuosas para evitar situacións nas que os nosos

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

animais poidan molestar a outras persoas (recoller excrementos na rúa, levar o animal atado, etc.). - Educación medioambiental: destacar a importancia medioambiental dos vertebrados permitirá desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade. - Educación para a igualdade: o estudo do ser humano como vertebrado levará a poñer énfase nas actitudes de respecto e aprecio cara a todas aquelas variacións físicas que poden darse entre as persoas. UNIDADE 7 A BIODIVERSIDADE E A HISTORIA DA VIDA NA TERRA : UNIDADE 8 A ATMOSFERA : - Educación medioambiental: o estudo da composición e as funcións da atmosfera permite fomentar unha actitude de protección cara ao medio para o mantemento das condicións que fan ao noso planeta axeitado para a vida, e desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade do aire. - Educación viaria: o estudo das causas da contaminación e dos efectos dos contaminantes permite fomentar nos estudantes, como futuros condutores, hábitos de condución eficiente que garantan o aforro de combustible e a redución de emisión de contaminantes, e ademais contribúan ao aumento da seguridade viaria. - Educación para a convivencia: o debate na aula acerca da evolución das explicacións científicas a problemas formulados polos seres humanos, como as explicacións que do baleiro e a presión atmosférica se deron ata os nosos días, permite defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto. - Educación para o consumo: o estudo dos efectos dos contaminantes permite incidir na importancia de adquirir hábitos de consumo respectuoso co medio. UNIDADE 9 A HIDROSFERA : - Educación medioambiental: o estudo dos procesos de formación e modelaxe da paisaxe e da importancia da auga para os seres vivos permite desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade da auga. - Educación para Europa: o estudo da desigual distribución da auga na Terra permite desenvolver o interese polos distintos métodos de abastecemento e os principais usos que dela se fan no resto de países da UE. - Educación para os dereitos humanos: o coñecemento da importancia da auga para as persoas permite desenvolver unha actitude solidaria cara ao consumo e a utilización racional da auga, e valorar a necesidade de promover un acceso universal a unha auga cunha calidade aceptable para os usos humanos. - Educación para o consumo: o estudo da contaminación que afecta a cada tipo de auga permite fomentar unha actitude crítica ante os distintos produtos de consumo para poder elixir os máis respectuosos co medio. UNIDADE 10 MATERIAIS DA XEOSFERA : - Educación multicultural: o estudo da contribución das rochas e os minerais na historia das distintas sociedades humanas dará pé a apreciar a diversidade das manifestacións artísticas e culturais desas sociedades. - Educación medioambiental: o coñecemento da forma en que se explotan os recursos da xeosfera levará a tomar conciencia dos impactos ambientais que produce e a fomentar hábitos de aforro que diminúan eses impactos (como reducir o consumo de combustibles fósiles indo a pé, utilizando transportes públicos, apagando os aparatos eléctricos cando non se utilizan). - Educación para o consumo: o coñecemento dos prexuízos ambientais que leva consigo a extracción de recursos da xeosfera permite achegar razóns para promover o consumo e a xestión responsable de materiais como os derivados dos combustibles fósiles ou certos metais como o aluminio. - Educación para os dereitos humanos e a paz: dar a coñecer as duras condicións nas que traballan algunhas persoas que extraen recursos da xeosfera e os conflitos e inxustizas sociais derivadas das explotacións dalgúns minerais moi valiosos permitirá desenvolver unha actitude solidaria para esixir a garantía dos dereitos fundamentais desas persoas. UNIDADE 11 A MATERIA NO UNIVERSO:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Educación multicultural: o estudo da medida das magnitudes físicas permite desenvolver o interese polos distintos sistemas de unidades utilizados na historia e os vixentes na actualidade, fomentando o respecto ás diferentes culturas. - Educación para a convivencia: a realización de diversas experiencias no laboratorio con diversos materiais e instrumentos de medida como balanzas, probetas, cronómetros, regras, etc., permite poñer énfase en hábitos de convivencia como o respecto polas quendas de observación ou o coidado dos instrumentos, co espírito solidario de mantelos en bo estado para que poidan ser utilizados por outros. - Educación para o consumo: a análise dos problemas de saúde derivados da utilización de termómetros de mercurio permite fomentar hábitos de consumo respectuosos co medio natural. - Educación viaria: o estudo dos cambios de unidades e os exercicios con unidades de velocidade permiten incidir na importancia de respectar os límites de velocidade. UNIDADE 12 DIVERSIDADE E ESTRUCTURA DA MATERIA: - Educación para a saúde: ao estudar os bioelementos e os oligoelementos pódese fomentar o hábito de seguir unha dieta saudable. - Educación para o consumo: o coñecemento dos prexuízos que leva consigo o esgotamento dos combustibles fósiles para a obtención doutros materiais de interese permite achegar razóns para promover a xestión responsable destes combustibles. - Educación para a paz: o coñecemento da evolución histórica das ideas do ser humano sobre a estrutura da materia pode permitir incidir na importancia de orientar o traballo do científico cara ao progreso da sociedade.

19. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro. Asemesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno . Proporemos dende o noso departamento a lectura dos seguintes libros: - ASIMOV, ISAAC: Yo, robot. Editorial Edhasa, 2009. - JONES, B.: Astronomía. Guía práctica para elaficionado. Ed. Martínez Roca, Barcelona, 1992. - VANCLEAVE, J.: Biología para niños y jóvenes. Ed. Limusa. - FERNÁNDEZ FLÓREZ, W.: El bosque animado. Espasa-Calpe, 2006. - Guías da serie Montes e fontes. Edicións Xerais. - Guías das árbores de España. Ed. Omega. Barcelona, 2006. - CARIDE OGANDE, R.: Perigo vexetal; O futuro roubado; Ameaza na Antártida. Ed. Xerais. - LONDON, J.: Colmillo Blanco. Ed. Anaya. - VV.AA.: Mamíferos de Europa. Ed. Susaeta, 2005. - GÓMEZ, RICARDO: «¿De verdad se extinguieron los dinosaurios?». Col. Selección de textos divulgativos 1, Ed. Anaya. - CARIDE OGANDO, RAMÓN: Ameaza na Antártida. Ed. Anaya. Xerais. - FARDON, JOHN: La Tierra en tus manos. Encontro Editorial, Barcelona, 1992. - ROSATI, IVO: O home de auga. Kalandraka, 2008. - GIONO, JEAN: El hombre que plantaba árboles. Ed. José J. de Olañeta. - CARIDE OGANDO, RAMÓN: Perigo vexetal. Ed. Xerais. - WOODWARD, J.: Cambio climático. Ed. SM. - FERNÁNDEZ PANADERO, J.:¿Por qué la nieve es blanca? Ed. Páginas de Espuma. - VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección. - ARDLEY, NEIL: 101 grandes experimentos. Edicións BSA, Barcelona, 1994. - WOOD, R.W.: Física para niños. 49 experimentos sencillos de mecánica. McGraw-Hill, México, 1991. - El taller de los experimentos. Editorial Labor, 5. ª edición, 1989. - PRATT VAN CLEAVE, JANICE: Química para todos los niños. 101 experimentos superdivertidos. Editorial Limusa, 1992. - PRATT VAN CLEAVE, JANICE: Química para todos los niños. 101 experimentos superdivertidos. Editorial Limusa, 1992. - WELLS, H.: El hombre invisible. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- BEA FONT, J.: Más allá de la luz. Ed. Anaya.

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O proxecto ABALAR , o cal esta adherido o noso centro, persegue mellorar a eficiencia no sistema educativo galego. Esta integración nas tecnoloxías da información e da comunicación implican un cambio no modelo educativo e un cambio no noso Seminario. A medida que recibamos a formación necesaria para a implantación de este proxecto iremos introduciendo os alumnos no uso cotián das tecnoloxías como un elemento máis de aprendizaxe das Ciencias Naturais. - Realizar actividades do alumno que se encontran na web - Utilizar un canón ou un encerado dixital. - Visitar algunhas web, entre elas recomendamos: - http://www.esa.int/esaCP/Spain.htm - http://www.esa.int/esaKIDSes/StoryoftheUniverse.html -http://www.isftic.mepsyd.es/w3/eos/MaterialesEducativos/mem2003/ astronomia/ - http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/celula.htm. - http://www.kutxaespazio.org. - http://www.portalciencia.net. - http://www.jardinbotanicodecordoba.com/ - http://www.malagavirtual.com/concepcion/visita/php - http://www.damisela.com/zoo/pori/nombres.htm - hhttp://encina.pntic.mec.es/nmeb0000/invertebrados/ -http://www.educared.net/aprende/anavegar5/podium/images/A/2564/ artrópodos.htm - http://www.aemet.es/es/portada. - http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1.htm. - http://recursostic.educacion.es/apls/informacion_didactica/118. -http://www.isftic.mepsyd.es/w3/recursos/secundaria/naturales/gaia/ aire.htm. - http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1. htm. -http://www.practiciencia.com.ar/ctierrayesp/tierra/superficie/hidrosfera/ index.html. -http://juanluismorales.blogspot.com/2009/02/ 1-iso-a-presion-atmosferica. html. - http://www.cambio-climatico.com/. - http://www.novaciencia.com/. - http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/agua.htm. - http://centros3.pntic.mec.es/cp.la.canal/agua/agua. htm. - http://gestionsostenibledelagua.blogspot.com//. -http://www.sostenibilidad-es.org/observatorio%20sostenibilidad/esp/ plataformas/agua/temas/gestion-sostible/ - http://www.ingemmet.gob.pe/GeologiaEscolares/intro.html - http://biologiaygeologiaguadaletesecundaria.blogspot.com/ - http://www.sehacesaber.org/profesores/galeriaImagenes?idCategoria=7088 - http://www.atapuerca.tv/atapuerca/ - http://www.igme.es/internet/default.asp - http://www.portalciencia.net/ - http://ciencianet.com/index.html - http://recursostic.educacion.es/newton/web/unidadescursos.php - http://www.inta.es/descubreaprende/index.htm - http://www.quimicaweb.net/

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. Estes son algúns materiais e recursos que podremos utilizar o longo do curso en 1º de ESO:         

Estas eran as prácticas previstas pero non se realizarán PRÁCTICAS DE LABORATORIO 1º TRIMESTRE. Identificar material do laboratorio. Utilización da lupa binocular . Manexo do Microscopio. 2º TRIMESTRE. Recoñecer minerais mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de minerais. Recoñecer rochas mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de rochas. Utilización da lupa binocular na observación de plantas, flores e froitos. Prácticas co microscopio na observación de mostras xa preparadas e na de auga dunha charca feitas polos alumnos. 3º TRIMESTRE. Erros nas medidas. Accidentais e sistemáticos. Como se utiliza a balanza granatario. Masa e volumen de sólidos e líquidos.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Medidas de densidade.

23. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. O longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : - Ver cos alumnos e as alumnas algunha película de ciencia ficción que ofreza imaxes interesantes do espazo. Son títulos interesantes: 2001, Una odisea del espacio, de S. Kubrick, 1968; Apolo 13, de R. Howard, 1995; Saturno 3, de Stanley Donen, 1980, ou La guerra de las galaxias, de George Lucas, 1977-2005. - Realizar unha saída ao campo onde poñer en práctica as técnicas de orientación dos estudantes e a súa capacidade de observación. - Visita a espazos naturais e xardíns botánicos. - Realización do experimento «Crecemento do mofo no pan». - Asistencia á proxección de documentais sobre o mundo das plantas. - Elaboración dun ficheiro de seres vivos. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Proxección de documentais relacionados con animais estudados na unidade. - Elaboración, por equipos, dun mural informativo sobre os fósiles. - Construción dun pluviómetro, un anemómetro e un viraventos. - Realización de experimentos sobre o efecto invernadoiro e sobre a presión atmosférica. - Realización dunha presentación de diapositivas sobre os diferentes tipos de nubes, para o que podemos consultar as web seguintes: - http://semanadelaciencia2004.fecyt.es/html/tipos/index.html - http://spaceplace.nasa.gov/sp/kids/cloudsat_puz2.shtml - Invitar os alumnos e as alumnas a que expresen oralmente as súas opinións sobre cuestións como o quentamento global, o burato da capa de ozono, o desxeo da Antártida, etc., que teñan relación co cambio climático. Para este debate resulta interesante a web seguinte: - http://www.isftic.mepsyd.es/noticias/dossier/dossier_ozono/ - Construír unha «depuradora caseira» coas indicacións da ficha que se propón na unidade. - Visitar unha planta potabilizadora ou unha EDAR. - Confeccionar cos alumnos e coas alumnas un mural con información sobre o ciclo da auga, os problemas ambientais e as políticas de protección que se dan no seu ámbito máis próximo (vila, cidade, municipio). - Realizar unha saída ao campo na que se observe algún fenómeno que poida ser explicado cos contidos estudados na unidade. - Recoller diversos materiais e medir no laboratorio a súa masa, o seu volume e, a continuación, calcular a densidade. - Realizar unha saída ao campo e observar e recoller dúas mostras materiais que sexan mesturas homoxéneas, dúas que sexan mesturas heteroxéneas e, se é posible, un material que sexa unha substancia pura; estudar no laboratorio os materiais recollidos. - Elaboración dun decálogo de boas prácticas para traballar de forma segura no laboratorio. Pódese facer unha especie de mural entre todos os alumnos e as alumnas, para colocalo nun lugar visible do laboratorio ou da aula.

24. INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. O proceso de ensinanza viuse dificultado por: O descoñecemento do alumnado no momento de elaborar a programación posto que é o primeiro ano que chegan ó centro. Alto índice de absentismo escolar, desmotivación e falta de material. Escasez de medios para a realización de actividades extraescolares e os distintos ritmos de aprendizaxe. O elevado número de alumnos con necesidades educativas especiais.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

O proceso viuse dificultado pola ausencia de prácticas no laboratorio o que provocou un certo malestar entre o alumnado. Intentamos resolvelo realizando algunha práctica a costa do noso tempo facendo horas extras. Pero os alumnos consideraronas insuficientes. Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Intentarase realizar clases prácticas e adaptadas a realidade social actual do entorno. Sempre que a administración este interesada na mellora do sistema educativo. Practicar técnicas de estudo, para mellorar o seu rendemento. Reducir a ratio de alumnos con necesidades educativas especiais. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño grupo. 25- PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

2º de ESO Asignatura: Ciencias Naturais Profesores: Mari Luz Blanco, Javier Rodríguez

3-OBXECTIVOS PARA 2º DE E.S.O Os obxectivos xerais de curso son:          

Entender o coñecemento científico como algo integrado, que se estrutura en distintas disciplinas para profundar nos diferentes aspectos da realidade. Recoñecer as fases do método científico, aplicándoo a estudos sinxelos . Comprender e expresar mensaxes científicas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade, así como interpretar gráficas, táboas, expresións matemáticas sinxelas e outros modelos de representación . Interpretar cientificamente os principais fenómenos relacionados coa materia, a enerxía e os seres vivos, así como algunhas aplicacións tecnolóxicas, usando as leis e os conceptos das ciencias da natureza necesarias a tal efecto . Participar de maneira responsable na planificación e realización de actividades científicas. Utilizar de forma autónoma diferentes fontes de información, incluídas as novas tecnoloxías da información e a comunicación, co fin de avaliar o seu contido e adoptar actitudes persoais críticas sobre as cuestións científicas e tecnolóxicas estudadas ao longo do curso. Aplicar os coñecementos adquiridos sobre as relacións entre o medio natural e os seres vivos para valorar e participar na súa conservación e mellora . Apreciar a importancia da formación científica e recoñecer achegas da ciencia para a mellora na calidade de vida . Entender que o coñecemento científico é moi amplo e afonda nos distintos aspectos dunha mesma realidade mediante as distintas disciplinas que o integran . Amosar actitudes de interese e curiosidade cara á actividade científica .

Estes obxectivos concrétanse en cada unidade así: Unidade1: Identificar as características dos seres vivos, distinguíndoos da materia inerte-Comprender a teoría celular e a estrutura dos diferentes tipos de células-Diferenciar os dous tipos de nutrición celular. -Estudar os procesos implicados na nutrición das plantas-Diferenciar os procesos de transporte de zume bruto e zume elaborado-Aprender como realizan a respiración , a fotosíntese e a excreción as plantasComprobar experimentalmente o transporte nas plantas. Unidade2 Coñecer os aparellos que interveñen na nutrición animal e as funcións que realizan-Aprender os principais mecanismos que teñen lugar nos procesos dixestivos de diferentesanimais-Coñecer os modelos circulatorios dos animais-Entender como se realizan a respiración e a excreción nos animais. Unidade 3 Coñecer o significado e a finalidade da reprodución-Recoñecer as principais fases que teñen lugar no ciclo biolóxico-Distinguir entre reprodución asexual e sexual-Identifica-Identificar os tipos de organismos que se alternan no ciclo vital das plantas-Recoñecer as etapas da reprodución sexual nas plantas-Recoñecer os distintos métodos de reprodución asexual nas plantas Valorar as vantaxes e inconvenientes dos dous tipos de reprodución-Realizar o debuxo científico dunha flor. Unidade 4 Recoñecer as principais fases que teñen lugar no ciclo biolóxico-Distinguir entre reprodución asexual e sexual-Identificar as fases da reprodución sexual en animais.recoñecer os distintos tipos de reproducion asexual nos animais. Valorar as vantaxes e inconvenientes dos dous tipos de reprodución Unidade 5 Comprender en que consiste e como se producen distintos comportamentos nos animais-Aprender os diferentes tipos de respostas e efectores dos animais-Diferenciar a comunicación nerviosa da hormonal-Coñecer a organización do sistema nervioso en diversos grupos de animais.Identificar distintos aparellos locomotores de animais-Entender a resposta das plantas aos cambios no contornoAprender como se relacionan os organismos unicelulares-Experimentar co xeotropismo dos vexetais. Unidade 6

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Estudar os compoñentes dun ecosistema: o biótopo e a biocenose-Descubrir como os seres vivos interactúan coas condicións físicas do seu contorno-Coñecer as relacións alimentarias que se establecen entre os seres vivos, e aprender algunhas formas de representar estas relacións-Identificar as principais adaptacións dos seres vivos aos medios acuáticos e terrestres-Estudar as relacións tróficas nun ecosistema concreto. Coñecer os grandes ecosistemas terrestres e acuáticos do planeta-Analizar distintos ecosistemas acuáticos e terrestres, e algúns dos seres vivos que forman a súa biocenose-Coñecer os ecosistemas terrestres e acuáticos de Galicia. Unidade 7 Aprender que é o gradiente xeotérmico e as causas da calor interna da Terra-Coñecer a relación que hai entre a presión, a temperatura e a facilidade con que as rochas poden fundirse e orixinar vulcanismoEstudar as partes dun volcán e os produtos que se expulsan durante unha erupción-Comprender os procesos asociados aos terremotos-Comprender a orixe dos grandes relevos da Terra-Asociar a enerxía interna da Terra coa formación de rochas magmáticas e metamórficas- Estudar as rochas sedimentarias e como se forman-Aprender a orixe e a importancia do carbón, petróleo e o gas natural Simular coadas de lava. Unidade 8 Comprender o concepto de enerxía e as súas formas básicas-Analizar as principais características da enerxía, aplicadas a situacións cotiás-Identificar as distintas fontes de enerxía en función da súa dispoñibilidade e utilización-Diferenciar as principais fontes renovables e non renovables de enerxíaValorar a importancia da enerxía e as consecuencias ambientais da súa obtención, transporte e usCoñecer hábitos de aforro enerxético-Construír un sinxelo quentador de auga e analizar a súa eficacia. Unidade 9 Estudar o movemento e as súas características, e coñecer a importancia dos sistemas de referencia na descrición do movemento. Coñecer as magnitudes do movemento e as fórmulas que se aplican para a resolución de problemas prácticos.Clasificar os movementos segundo a súa traxectoria en rectilíneos e curvilíneos, e pola súa rapidez en uniformes ou aceleradosEstudar o movemento rectilíneo uniforme, as súas ecuacións e as gráficas utilizadas para a súa representación. Unidade 10 Estudar as forzas e a súa representación. Coñecer as súas magnitudes ni S.I. Coñecer as fórmulas que se aplican para a resolución de problemas prácticos.Clasificar os distintos tipos de forzas.Recoñecer o peso coma unha forza. Diferenciar entre masa e peso.Aprender a mesir estas magnitudes.Coñecer os instrumentos cos que se determina a masa e o peso dos corpos. Estudar os efectos das forzas sobre os corpos.Interpretar o principio de Arquímides. Unidade 11 Diferenciar entre calor e temperatura-Comprobar a pouca fiabilidade do sentido do tacto respecto das sensacións térmicas-Interpretar distintos efectos da calor-Aprender a medir a temperatura con diferentes escalas termométricas-Identificar as formas de propagación da calor-Diferenciar materiais pola súa capacidade de conducir a calor-Realizar sinxelas experiencias sobre a dilatación dos corpos e interpretar os resultados. Unidade 12 Identificar a luz e o son como formas de enerxía-Coñecer como se propaga a luz-Entender como se producen as sombras e a súa relación coas eclipses de Sol e de Lúa-Distinguir entre reflexión e refracción-Entender a orixe das cores-Aprender como se produce e se propaga o son.

4- SECUENCIA DE CONTIDOS PARA CADA CURSO CONTIDOS Unidade 1 10 sesións Conceptos Seres vivos: funcións vitais, composición química-A célula: teoría celular, estrutura e orgánulos. Nutrición celular: nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa. A nutrición das plantas: fotosíntese, transporte de substancias, respiración e excreción. Procedementos, destrezas e habilidades Análise e interpretación de esquemas de procesos complexos Descrición de procesos mediante diagramas Interpretación de microfotografías.Aplicación de distintas técnicas de tinguidura de células Observación de células ao microscopio.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Actitudes Amosar interese por coñecer as bases da vida na Terra. Valorar a vida en todas as súas dimensións e variedades. . UNIDADE 2 9sesions CONTIDOS Conceptos A función de nutrición e os seus procesos.O proceso dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor de diferentes animais. Procedementos, destrezas e habilidades Comprender procesos a través de esquemas e textos científico.Clasificar os seres vivos segundo as súas formas de nutrición Establecer relacións entre fenómenos-Formular hipóteses e realizar experimentos. Actitudes Amosar interese polas distintas formas de obter enerxía que teñen os seres vivos. UNIDADE 3 8 sesións CONTIDOS Conceptos A relación e a coordinación nos seres vivos.Estímulos e tipos de respostas.Sistema nervioso e sistema endócrino. Relación e coordinación nas plantas-Relación nos organismos unicelulares. Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas gráficos e anatómicos.Formular e comprobar hipóteses. Comprender procesos e relacións de causa-efecto.Establecer relacións entre fenómenos. Actitudes Mostrar interese por coñecer a variedade e complexidade das relacións nos seres vivos. Valorar a importancia de protexer e conservar a vida na Terra. . UNIDADE 4 8 SESIÓNS CONTIDOS Conceptos A reprodución sexual e a asexual coas súas vamntaxes e inconvintes. A reprodución sexual das plantas con todas as súas fases. A flor como estrutura reprodutora. A reproducion asexual das plantas. Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas anatómicos e gráficos-Comprender procesos e establecer relacións entre fenómenos-Rotular e completar gráficos e debuxos-Realizar debuxos científicos. Actitudes Valorar a importancia da reprodución como un medio de manter as especies e o equilibrio poboacional dos ecosistemas. UNIDADE 5 8 sesións CONTIDOS Conceptos A relación e a coordinación nos seres vivos.Estímulos e tipos de respostas.Sistema nervioso e sistema endócrino. Relación e coordinación nas plantas.Relación nos organismos unicelulares. Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas gráficos e anatómicos.Formular e comprobar hipótesesComprender procesos e relacións de causa-efecto.Establecer relacións entre fenómenos. Actitudes Mostrar interese por coñecer a variedade e complexidade das relacións nos seres vivos-Valorar a importancia de protexer e conservar a vida na Terra. UNIDADE 6 CONTIDOS

10 sesións

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Conceptos Compoñentes dun ecosistema: biótopo e biocenose, interaccións entre estes. Hábitat e nicho ecolóxico.Relacións alimentarias entre os seres vivos.Relacións bióticas.Adaptacións dos seres vivos. Ecosistemas terrestres e acuáticos: factores que os condicionan.Grandes ecosistemas terrestres e acuáticos. Procedementos, destrezas e habilidades Interpretación de gráficas: cadeas tróficas, redes tróficas, regulación de poboacións.Interpretación de distintos tipos de pirámides ecolóxicas.Establecer relacións entre conceptos e fenómenos. Analizar relacións entre os seres vivos. Realizar representacións gráficas das relacións tróficas de ecosistemas. Analizar un ecosistema terrestre e un acuático de Galicia. Actitudes Interese polo coñecemento das relacións entre os seres vivos e o medio que os rodea. Recoñecemento da importancia da protección dos ecosistemas. . UNIDADE 7 8 sesións CONTIDOSConceptos Orixe da calor interna da Terra.Vulcanismo.Terremotos.Orixe dos relevos da Terra. Rochas magmáticas ,metamórficas e sedimentarias, Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas e gráficos complexos.Establecer relacións entre fenómenos. Realizar simulacións de coadas de lava. Actitudes Mostrar interese por comprender a orixe dalgúns fenómenos catastróficos, como volcáns e terremotos. UNIDADE 8 10 sesións CONTIDOS Conceptos A enerxía: características, propiedades, importancia-Fontes de enerxía: renovables e non renovables.Consecuencias ambientais do uso da enerxía. A enerxía. Principais formas de enerxía. A enerxía transfórmase e consérvase. Necesidade de enerxía ao longo da historia. Fontes de enerxía.Fontes de enerxía non renovables.Recoñecemento dos inconvenientes das enerxías non renovables. Descrición dos principais impactos medioambientais relacionados co uso de enerxías non renovables. Fontes de enerxía renovables. Comparación das vantaxes e inconvenientes das fontes de enerxía renovables. Consumo enerxético sostible. Enumeración de medidas que permiten aforrar enerxía. A situación enerxética de Galicia. Os recursos enerxéticos non renovables e renovables de Galicia. Valorar o benestar das próximas xeracións. UNIDADE 9 9 sesións CONTIDOS Conceptos O movemento.Movementos con velocidade constante .Movemento rectilíneo uniformemente acelerado.Representación do movementoProcedemento, destrezas e habilidades Observar e interpretar esquemas, debuxos e fotografías-Comprender un texto científico-Analizar, comprender e identificar os distintos elementos nun movemento. Resolver problemas da vida cotiá sobre o movemento. UNIDADE 10 9 sesións CONTIDOS As forzas. Masa , peso e atracción gravitatoria.Forzas na vida cotia e equilibrio.Forza e presión . Empuxe e flotación nos líquidos. Procedemento, destrezas e habilidades Observar e interpretar esquemas, debuxos e fotografías-Comprender un texto científico-Analizar, comprender e identificar as distintas forzas que actúan sobre un corpo-Elaborar táboas de datos . UNIDADE 11 CONTIDOS

9 sesións

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Conceptos A enerxía: características, propiedades, importancia. Fontes de enerxía: renovables e non renovables. Consecuencias ambientais do uso da enerxía. Procedementos, destrezas e habilidades Resolver problema. Interpretar esquemas sinxelos sobre fenómenos naturais. Interpretar e analizar fotografías e debuxos.Construír un quentador de auga. Actitudes Interese por coñecer cales son as fontes de enerxía que se poden encontrar e que utilizamos no noso planeta.Concienciación da importancia do aforro enerxético para contribuír á redución dos problemas ambientais.

UNIDADE 12 9 sesións CONTIDOS Conceptos Que son as ondas-A luz: propagación, descomposición, sombras e eclipses. Reflexión e refracciónA cor dos corpos-O on: propagación, eco, reverberación-O ollo e o oído. Procedementos, destrezas e habilidades Observar e interpretar fotografías, esquemas e imaxes-Interpretar textos científicos establecer relacións entre fenómenos. Ralizar sinxelos cálculos matemáticos para resolver problemas. Realizar un experimento sobre a reflexión da luz . Actitudes Mostrar interese por observar fenómenos físicos e químicos que se producen ao noso arredor, a cotío.

5- TEMPORALIZACIÓN AVALIACIÓN 1º UNIDADE 1- A NUTRICIÓN DAS PLANTAS. 10 sesións UNIDADE 2- A NUTRICIÓN DOS ANIMAIS . 9 sesións UNIDADE 3- A REPRODUCIÓN DAS PLANTAS . 8 sesións UNIDADE 4- A REPRODUCIÓN DOS ANIMAIS. 8 sesións AVALIACIÓN 2º UNIDADE 7- A ENERXIA INTERNA DA TERRA. 8 sesións UNIDADE 8- A ENERXÍA. 10 sesións UNIDADE 11- A CALOR E A TEMPERATURA. 9 sesións UNIDADE 12- A LUZ E O SON. 9 sesións AVALIACIÓN 3º UNIDADE 9- OS MOVEMENTOS. 9 sesións UNIDADE 10 – AS FORZAS . 9 sesións UNIDADE 5-RELACIÓN, COORDINACIÓN E ADAPT. EN ANIMAIS E PLANTAS. 8 sesións UNIDADE 6- O MEDIO NATURAL OS ECOSISTEMAS. 10 sesións

6--CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS UNIDADE 1 Coñecer as características dos seres vivos e distinguir entre materia inerte e materia viva. Explicar a teoría celular e describir a estrutura dos diferentes tipos de células. Explicar a nutrición autótrofa e a heterótrofa e interpretar e realizar esquemas e diagramas deses procesos. Explicar como obtén enerxía e materia a célula. Explicar o significado e fundamento básico da fotosíntese e respiración celular e realizar esquemas sinxelos para comprender os procesos. Coñecer distintas técnicas de tinguidura de células para a súa observación ao microscopio. Uso do microscópio para observación de células si é posible

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico Coñece as características e as funcións dos seres vivos. Explica as diferenzas dos tipos celulares. Comprende a teoría celular. Recoñece a importancia do microscopio para o coñecemento da célula e as diferenzas entre o microscopio óptico e o electrónico. Competencia matemática Utiliza o micron como unidade de medida para as células e coñece a súa equivalencia co milímetro e co metro. Realiza exercicios de cambios de unidades entre o micron e milímetro e o metro. Establece as relacións existentes entre os distintos aumentos do microscopio e o tamaño das células. Competencia en comunicación lingüística Define e emprega correctamente termos relacionados cos seres vivos como célula, nutrición, relación, reprodución, citoplasma, mitocondria, etc. Describe as características dos seres vivos, dos tipos de células e da teoría celular. Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados. Elabora un informe sobre a teoría celular e os científicos que a propuxeron. Realiza a lectura comprensiva dun texto científico sobre a importancia do descubrimento da célula Competencia no tratamento da información e competenciia dixital Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das células, dos niveis de organización dos seres vivos e do eixe cronolóxico do descubrimento da célula. Busca información na rede sobre os fertilizantes químicos ou orgánicos. Competencia social e cidadá Valora a importancia do desenvolvemento do microscopio no coñecemento da célula. Valora o traballo individual e o esforzo dos científicos no avance da ciencia. Fomenta actitudes e comportamentos responsables cando utiliza o microscopio e outros materiais de laboratorio. Competencia para aprender a aprender Usa estratexias para mellorar a súa aprendizaxe organizando nunha táboa as semellanzas e as diferenzas existentes entre a célula animal e a célula vexetal. Toma conciencia dos coñecementos adquiridos e aplícaos completando o mapa conceptual da unidade 1 e relacionando a forma das células coa súa función. Coñece a técnica de montaxe dunha preparación de células. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional Planifica o seu traballo, mostra iniciativa e interese ao preparar e observar mostras de tecidos. Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística Recoñece a importancia do debuxo e da fotografía no estudo da célula e na representación dos seres vivos. Utiliza debuxos para representar e distinguir os orgánulos celulares e para esquematizar observacións de células a través do microscopio óptico e electrónico.

UNIDADE 2 Identificar os procesos implicados na nutrición, así como os aparellos que interveñen na nutrición animal e explicar as súas funcións. Describir os procesos dixestivos nos animais e interpretar esquemas anatómicos. Distinguir os distintos modelos circulatorios nos animais e interpretar esquemas anatómicos. Explicar o proceso de respiración nos animais e distinguir os distintos tipos de respiración. Explicar o proceso de excreción nos animais e describir os distintos órganos que interveñen. Describir o proceso de nutrición das plantas. Diferenciar os procesos de transporte de zume bruto e zume elaborado. Explicar a respiración e a excreción nas plantas. Explicar o proceso de formulación dunha hipótese e realizar un experimento sobre o transporte nas plantas. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Comprende o sentido biolóxico dos procesos da nutrición e cita os seus tipos. - Explica en que consisten procesos nos que se produce intercambio de enerxía, como a respiración e a fotosíntese, a nivel celular. - Coñece como se realizan os distintos procesos da nutrición nas plantas e que estruturas os levan a cabo. - Coñece como se realizan os distintos procesos da nutrición nos animais e o funcionamento dalgúns órganos e aparatos que os levan a cabo nos distintos grupos. - Recoñece a importancia da fotosíntese e mostra interese por coñecer e realizar experimentos para demostrar como se produce este proceso. - Interésase por coñecer os problemas da alimentación no planeta e por descubrir medidas, propias da sostibilidade, que axuden a resolvelos. Competencia matemática - Realiza cálculos para determinar o efecto da presenza de árbores na redución da contamianción nunha cidade. Competencia en comunicación lingüística - Define e emprega correctamente termos relacionados coa nutrición, como respiración, nutriente, zume bruto, branquias... - Describe oralmente en que consisten distintos procesos da nutrición e expresa diferenzas entre eles. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados relativos á nutrición. - Elabora un informe sobre a alimentación e a dixestión nunha ave. - Realiza a lectura comprensiva e un comentario escrito dun texto científico sobre a importancia da fotosíntese. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Usa a información incluída noutros recursos de www.vicens vives com (como as actividades interactivas «Nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa», - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das células, dos niveis de organización dos seres vivos e do eixe cronolóxico do descubrimento da célula. Competencia social e cidadá - Toma conciencia dos problemas relacionados coa alimentación no mundo e a súa relación coa perda de terreo forestal, a través da lectura e das actividades incluídas na ficha «Vexetais para todos» do «Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas». Competencia para aprender a aprender - Usa estratexias para mellorar a súa aprendizaxe organizando os procesos da nutrición estudados en esquemas, debuxos e textos que utiliza para repasar. - Toma conciencia dos coñecementos adquiridos completando o mapa conceptual da unidade 2 e resumindo as diferenzas entre nutrición autótrofa e heterótrofa. - Autoavalíase realizando fichas de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Planifica o seu traballo, mostra iniciativa e interese ao estudar experimentos que demostran como se produce a fotosíntese e ao levalos á práctica. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Coñece e utiliza distintos recursos expresivos e aprecia a estética dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Utiliza debuxos para representar e distinguir distintos procesos da nutrición, tanto a nivel celular coma a nivel orgánico, e dispón o seu contido de forma estética. UNIDADE 3 Definir reprodución e explicar o seu significado. Recoñecer as distintas fases do ciclo biolóxico das plantas Recoñecer as diferenzas entre reprodución sexual e asexual. Coñecer os tipos de reprodución asexual en plantas Explicar a reprodución sexual enplantas, identificando as distintas fases. Describir o ciclo vital das plantas. Coñecer os distintos tipos da reprodución asexual nas plantas. Explicar as vantaxes e desvantaxes dos dous tipos de reprodución. Realizar un debuxo científico. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Coñece o concepto de reprodución e a súa finalidade. - Diferencia a reprodución sexual da asexual e coñece as vantaxes e os inconvenientes de cada unha delas. - Explica como se levan a cabo os procesos de reprodución sexual e asexual nas plantas e nos animais. Competencia matemática - Calcula as sementes que se necesitarían para repoboar unha determinada rexión, a partir da taxa de xerminación das sementes dun piñeiro. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa reprodución das plantas , como gameto, cigoto, espora, gallo, autopolinización, néctar, froito, semente. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a reprodución das plantas, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Utiliza a linguaxe oral para expresar as súas opinións acerca das achegas de Mary Davis Treat e sobre a importancia dalgúns avances científicos e tecnolóxicos no desenvolvemento sostible e na obtención de novas variedades de plantas. - Realiza unha lectura comprensiva dun texto científico Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza algún destes vídeos «A reprodución celular», «A polinización», «A dispersión das sementes»., - Realiza as actividades interactivas «A flor e a semente», «Os fentos», «A fecundación» e - Interpreta diferentes debuxos esquemáticos, como a dunha flor e dunha semente Competencia social e cidadá - Valora a importancia do proceso de reprodución na obtención de novas variedades de - Coñece a dimensión social das achegas Mary Davis Treat á ciencia. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas con: as diferenzas entre a reprodución sexual e a asexua Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional Propón hipóteses para explicar diversos feitos relacionados coa reprodución nas plantas, como por qué as plantas con polinización anemógama producen máis pole que as que teñen polinización entomógama, ou como se poden obter a partir de diversas roseiras novas variedades de rosas. - Mostra iniciativa á hora de intervir nos debates propostos e respecta as opinións alleas. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos dos órganos reprodutores das plantas, como a flor, a semente, os froitos, etc. - Aprecia a estética de moitos dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Valora a relación dos avances científicos e tecnolóxicos co desenvolvemento sostible das rexións e desenvolvemento de opinións propias e fundamentadas que expresa en debates.

UNIDADE 4 Definir reprodución e explicar o seu significado. Recoñecer as distintas fases do ciclo biolóxico nos animais. Recoñecer as diferenzas entre reprodución sexual e asexual. Coñecer os tipos de reprodución asexual en animais. Explicar a reprodución sexual en animais, identificando as distintas fases. Describir o ciclo vital dunha ave/ mamífero Coñecer as etapas da reprodución sexual nos animais. Explicar as vantaxes e desvantaxes dos dous tipos de reprodución. Realizar un debuxo científico. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Coñece o concepto de reprodución e a súa finalidade.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Diferencia a reprodución sexual da asexual e coñece as vantaxes e os inconvenientes de cada unha delas. - Explica como se levan a cabo os procesos de reprodución sexual e asexual nos animais. Competencia matemática - Representa nun eixe de abcisas e coordenadas a súa altura dende que naceu ata hoxe. - Elabora táboas coas idades en semanas , lonxitude media do corpo, lonxitude media do pé, ollos abertos/ pechados e pelo de fetos. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa reprodución dos animais, como gameto, cigoto, , dimorfismo sexual, eclosión, parto, gónada, hermafrodita, etc. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a reprodución dos animais, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Realiza a lectura comprensiva do texto científico «O mellor xeito de criar animais». Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza algún destes vídeos os vídeos «A reprodución da hidra e da estrela de mar», «O cortexo», «A metamorfose da ra» e «A metamorfose da bolboreta», - Usa habitualmente outros recursos incluídos na red - Realiza as actividades interactivas «A fecundación» e «O desenvolvemento embrionario». - Interpreta diferentes debuxos esquemáticos, como o do ciclo biolóxico dun organismo, o da reprodución nos seres unicelulares, a reprodución da estrela de mar, etc. Competencia social e cidadá - Valora a importancia do proceso de reprodución na renovación das especies. - Desenvolve opinións propias e fundamentadas acerca da utilidade da reprodución asistida, a fecundación in vitro e outras tecnicas de fertilidade - Coñece a dimensión social das achegas Mary Davis Treat á ciencia. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas con: as diferenzas entre a reprodución sexual e a asexual, as diferenzas entre os gametos nos animais, etc. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades de peche desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - É capaz de determinar o tipo de desenvolvemento embrionario que presenta a especie humana. - Mostra iniciativa á hora de intervir nos debates propostos e respecta as opinións alleas. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos dos órganos reprodutores dos animais - Aprecia a estética de moitos dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Valora a relación dos avances científicos e tecnolóxicos co desenvolvemento sostible das rexións e desenvolvemento de opinións propias e fundamentadas que expresa en debates.

UNIDADE 5 Definir a función de relación e explicar os procesos que comprende. Explicar como se producen distintos comportamentos nos animais. Identificar distintos tipos de respostas e efectores dos animais. Diferenciar o sistema nervioso do sistema hormonal. Describir a organización do sistema nervioso en diversos grupos de animais. Identificar e describir os aparellos locomotores de distintos grupos de animais. Explicar como realizan a función de relación e coordinación as plantas. Comprender a función de relación nos organismos unicelulares. Formular e comprobar unha hipótese sobre o xeotropismo dos vexetais Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Relaciona os estímulos e as repostas. - Explica as diferenzas entre os tropismos e as nastias.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Clasifica os principais receptores sensoriais dos animais. - Describe as características dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino. - Coñece as principais características do aparato locomotor e das glándulas. - Coñece o comportamento dos animais para aprender a educalos. - Coñece algúns aspectos do comportamento humano e valora e pon en práctica aquelas características da nosa especie que favorecen a actuación solidaria e participativa. Competencia matemática - Interpreta datos recollidos en gráficas ao analizar cambios estacionais nunha árbore e ao estudar o fotoperíodo. - Organiza a información obtida ao analizar un caso de fotoperíodo utilizando procedementos matemáticos. Competencia en comunicación lingüística - Define e emprega correctamente termos relacionados coa relación, como quimiorreceptor, neurotransmisor, pseudópodo, axón, glándula, secreción, receptor, efector... - Describe oralmente en que consisten distintos estímulos, cal é a función dos centros nerviosos ou que tipos de músculos poden ter os animais. - Manifesta opinións nos debates traballados na unidade construíndo expresións coherentes e ben argumentadas. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados relativos á relación. - Elabora informes sobre os cambios estacionais dunha árbore, algúns tipos de receptores e algunhas reaccións dos animais. - Realiza a lectura comprensiva e un comentario dun texto sobre o comportamento canino. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza os vídeos : «Reaccionar para sobrevivir», «Os movementos celulares», «Observamos a función de relación nas plantas», «A transmisión do impulso nervioso», «Principais respostas dos animais» e «As feromonas». - Usa habitualmente a información incluída noutros recursos de internet - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das órganos aparatos ou procesos relativos á función de relación en distintos seres vivos. Competencia social e cidadá Recoñece algunhas características do comportamento canino, e desenvolve actitudes responsables (tanto cara aos animais coma cara ás persoas) na convivencia con animais de compañía - Valora a achega das mulleres ao avance científico mediante a presentación «Etólogas» e as actividades asociadas a ela, e a lectura do texto «Unha muller para a historia: Jane Goodall». - Fomenta actitudes e comportamentos responsables cando realiza experimentos para observar o fototropismo . Competencia para aprender a aprender - Usa estratexias para mellorar a súa aprendizaxe organizando os procesos da relación estudados en esquemas, debuxos e textos que utiliza para repasar. - Toma conciencia dos coñecementos adquiridos e aplícaos completando o mapa conceptual da unidade. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Planifica o seu traballo, mostra iniciativa e interese ao estudar experimentos que mostran como se aplica a ciencia a un problema e ao observar o fototropismo. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. - Traballa a «curiosidade científica» de xeito autónomo ao formular unha hipótese para explicar os acontecementos que se producen ao secar unha planta. - Propón criterios naturais baseados nos coñecementos adquiridos para clasificar seres vivos. Competencia cultural e artística - Coñece e utiliza distintos recursos expresivos e aprecia a estética dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Recoñece a importancia do debuxo, a fotografía, o vídeo e a animación no estudo dos procesos de relación e como medio para a súa aprendizaxe. - Utiliza debuxos para representar e distinguir distintos procesos da relación, tanto a nivel celular coma a nivel orgánico, e dispón o seu contido de forma estética. UNIDADE 6

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Definir ecosistema e describir os seus compoñentes. Mencionar e explicar os factores abióticos que condicionan os ecosistemas terrestres e acuático Explicar as relacións alimentarias entre os seres vivos dun ecosistema e interpretar as súas representacións gráficas. Comprender como os seres vivos dependemos uns dos outros para vivir. Identificar distintas adaptacións dos seres vivos ao seu medio. Recoñecer as relacións tróficas dun ecosistema. Diferenciar e identificar os grandes ecosistemas terrestres e acuáticos e recoñecer as súas principais características. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Coñece os compoñentes do ecosistema e distingue entre biocenose e biótopo. - Relaciona as adaptacións dos seres vivos cos principais factores abióticos. - Explica as principais relacións intraespecificas e interespecíficas. - Coñece os niveis tróficos do ecosistema e constrúe cadeas e redes tróficas. - Comprende o fluxo de enerxía e o ciclo da materia no ecosistema. - Recoñece os principais ecosistemas acuáticos. - Coñece as características dos biomas e relaciónaos coas zonas climáticas. Competencia matemática - Calcula a cantidade de enerxía que pasa dun nivel trófico ao seguinte. - analiza unha gráfica sobr o nº de peixes que sobreviven con referncia á temperatura da auga. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados cos ecosistemas, como ecosistema, biocenose, biótopo, biosfera, bioma, etc. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre os ecosistemas e o seu funcionamento, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Analiza uo texto sobre “a enerxía solar condiciona a actividade dos seres vivos. - Realiza a lectura comprensiva do texto científico «O principio do cambio». Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza algúns destes vídeos «Adaptacións», «Curiosas relacións», “Os bosques do nonte”. A jungla” 2O deserto... - Usa habitualmente información de Internet Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das adaptacións dos seres vivos, das relacións intraespecífcas e interespecíficas, das cadeas e redes tróficas niveis de organización, do fluxo de enerxía e do ciclo da materia e dos ecosistemas acuáticos e terretres. Competencia social e cidadá - Valora a importancia de coñecer o funcionamento dos ecosistemas para garantir a súa protección; como, por exemplo, coñecer o funcionamento e, polo tanto, as ameazas dos ecosistemas mariños. - Fomenta actitudes e comportamentos responsables cando visita un espazo natural . - Desenvolve opinións propias e fundamentadas sobre a necesidade dunha xestión axeitada dos recursos do planeta. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas coa clasificación dos organismos segundo a súa forma de vida, etcétera. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades de peche desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Mostra iniciativa á hora de intervir nun debate sobre un ecossitema - Escoita e respecta a opinión dos compañeiros cando traballa en grupo. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Coñece e utiliza distintos recursos expresivos, e aprecia a estética dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións). - Recoñece a importancia do debuxo e da fotografía no estudo dos espazos naturais e na representación do funcionamento dos ecosistemas. - Interpreta imaxes para recoñecer os compoñentes do ecosistema e distinguir os distintos ecosistemas da Terra UNIDADE 7

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Comprender e definir o concepto de gradiente xeotérmico e explicar as causas da calor interna e as súas manifestacións. Explicar o vulcanismo, os seus procesos e tipos de actividade. Identificar e describir un volcán, as súas partes, os produtos que expulsa e a actividade volcánica. Explicar en que consisten os terremotos, os procesos asociados, as súas consecuencias e as medidas de alerta e prevención. Explicar os procesos de formación das montañas e a interacción dos procesos internos e externos. Comprender como a enerxía interna da Terra intervén no proceso de formación das rochas magmáticas e metamórficas. Resumir un experimento de simulación de coadas de lava. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende o que é a xeosfera e identifica as capas que se diferencian nela e a parte da xeosfera que corresponde á litosfera. - Coñece o que son as placas litosféricas e diferencia os distintos tipos que existen. - Entende cal é a orixe da enerxía xeotérmica e as súas consecuencias. - Diferencia os tres tipos de rochas que existen na xeosfera e coñece os procesos da súa formación. - Recoñece os riscos que entrañan os terremotos e os volcáns - Explica como se orixinan os combustibles fósiles, e cal é a súa utilización. Competencia matemática - Aplica coñecementos matemáticos básicos para calcular o grosor do manto e do núcleo e o volume aproximado que ocupa o núcleo dentro da xeosfera. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa estrutura da Terra e a súa dinámica, como , dorsal, placa litosférica, convección, presión, magma, sedimento, etc. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a orixe das capas terrestres ou sobre a importancia do ciclo da auga para o ser humano, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Utiliza a linguaxe oral para expresar as súas opinións no debate «Qué sabemos do interior da terra” - Constrúe unha frase coherente a partir duns termos dados. - Realiza a lectura comprensiva do texto científico “o maior terremoto rexistrado no Xapón” e contesta ás preguntas. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza algún destres vídeos «Que hai debaixo dos nosos pés?» «A formación das rochas magmáticas», «A formación das rochas sedimentarias», «A formación das rochas metamórficas», «Simulamos correntes de convección», - Usa habitualmente a información incluída na red - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das capas da Terra, dos relevos, etc. Competencia social e cidadá - Valora o esforzo dos científicos para comprender o movemento das placas litosféricas, a súa orixe e as súas consecuencias. - Desenvolve opinións propias e fundamentadas acerca do problema do esgotamento dos combustibles fósiles e da necesidade de buscar novas alternativas. - Coñece a dimensión social e as dificultades que tiveron diferentes xeólogas para que os seus traballos fosen recoñecidos pola comunidade científica. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas coas capas non vivas da Terra e os materiais que as compoñen; debuxos que representen os relevos mergullados e emerxidos, etc. - Analiza diferentes imaxes, como o mapa das placas litosféricas, etc. - Autoavalíase coa ficha de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Propón hipóteses para explicar a presenza de fósiles nalgunhas rochas sedimentarias. - É capaz de diferenciar os distintos tipos de rochas pola súa textura. - Mostra creatividade e planifica o seu traballo ao realizar láminas, e resumos nos que necesitas obter información de diferentes fontes. - Mostra iniciativa$ á hora de intervir nos debates propostos e respecta as opinións alleas. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos para entender a dinámica litosférica. - Valora a importancia que teñen os debuxos e as fotografías para o recoñecemento dos diferentes tipos de rochas. - Valora as achegas das persoas que fixeron posible a evolución do pensamento científico, e en especial daquelas mulleres que, no seu tempo non foron recoñecidas pola comunidade científica. UNIDADE 8 Explicar o concepto de enerxía, as súas características e as súas formas básicas. Describir as principais fontes de enerxía e a súa dispoñibilidade e función. Diferenciar as enerxías renovables das non renovables e analizar vantaxes e desvantaxes de cada unha delas. Analizar a importancia da enerxía e o seu impacto no medio natural. Mencionar hábitos de aforro enerxético. Comprender o funcionamento dun quentador de auga por enerxía solar. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Coñece o concepto de enerxía e identifica as distinta formas en que se presenta. - Comprende como se xera enerxía a partir das diferentes fontes. - Coñece as fontes de enerxía renovables e non renovables. - Sabe qué é umha cental enerxética e coñece como funcionan - Explica as vantaxes e os inconvintes das fontes de enerxía renovables e non renovables. Competencia matemática -Calcula a enerxía cinética dun coche que circula a 90 km/h e doutro que circula a 120 km/ h e cómparaas. Realiza problemas sobre a enerxía potencial e cinética. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coaenerxía , como ontes de enerxía, enerxía potencial, enerxía cinética, enerxía nuclear, e. Eólica, biomasa ... - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a enerxía , mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Debate sobre o uso responsable da enerxía . - Realiza a lectura comprensiva do texto científico “Os custos ambientais da produción de enerxía” Analiza o texto “enerxía e desenvolvemento sostible”. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza vídeos sobre o funcionamento das distintas centrais eenrxéticas. - Usa habitualmente a información da rede para resolver ou ampliar coñecementos. - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías que mostran o funcionamento das centrais fotovoltaicas e das hidroeléctricas. Competencia social e cidadá - Valora a importancia do consumo responsable da enerxía - Desenvolve opinións propias e fundamentadas sobre a importancia que teñen o uso das distintas formas de enerxía. - Coñece a contribución Einstein no mundo das enerxías. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de esquemas que permitan recordar os diferentes tipos de enerxía, as súas propiedades, as fontes e os usos. - Sitúa en mapas as zonas onde se situan as centrais nucleares. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - É capaz de determinar os riscos que conleva o traballo nunha mina ou nunha central nuclear. - Mostra iniciativa á hora de traballar en grupo e propoñer medidas para o aforro enerxético - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos do tema - Aprecia a estética de moitos dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións,

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

etc.). - Valora a importancia que supuxo para o ser humano o camiño da eenrxía ao longo dos séculos.

UNIDADE 9 Describe o movemento en relación con diversos sistemas de referencia e diferencia entre posición, traxectoria, desprazamento e distancia percorrida por un móbil. Diferencia rapidez media, instantánea e aceleración, e resolve problemas sinxelos coa aplicación das ecuacións apropiadas a cada caso. Distingue os diferentes movementos, calcula a posición e o espazo percorrido en función do tempo, e compara a rapidez de distintos movementos utilizando diferentes unidades. Describee representa as gráficas posición–tempo e velocidade–tempo no m.r.u., e relaciónaas coas ecuacións que o describen. Interpreta gráficas sobre distintos movementos. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende que o mundo que nos rodea se encontra en constante movemento e que este depende do sistema de referencia empregado para o seu estudo. - Coñece e distingue as diferentes aplicacións dos conceptos adquiridos en situacións da vida cotiá tales como a realización de viaxes en medios de transporte, a práctica de deportes ou a navegación recreativa. Competencia matemática - Exercita o cálculo matemático a través de problemas sinxelos sobre a rapidez, a traxectoria, o desprazamento e a distancia percorrido dun móbil determinado. - Calcula a aceleración de diferentes móbiles en distintas circunstancias. - Confecciona as gráficas e–t e v–t do m.r.u., e interprétaas correctamente. Competencia en comunicación lingüística - Inclúe no glosario os termos de nova utilización, como, traxectoria, desprazamento, , distancia percorrido, posición ou aceleración. - Exprésase de forma adecuada en ciencias, utilizando correctamente termos como , traxectoria ou velocidade uniforme ou uniformemente acelarada. Analiza o texto “a gran noria de pequin” e responde as actv Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para a realización de actividades relacionadas cos movementos e cos sistemas de referencia. - Obtén información de diferentes fontes, (enciclopedias, Internet) acerca das marabillas do mundo moderno, os faraóns e as máquinas simples. Competencia social e cidadá - Aplica os contidos a situacións cotiás como a seguridade viaria (límites de velocidade, aceleración, distancia de freada) ou a flotabilidade en piscinas e mares. - É consciente de que a serendipia ou causalidade foi determinante no descubrimento de moitas leis importantes en ciencia e outras materias. - Comprende a importancia da observación en ciencias. Competencia para aprender a aprender - Organiza en esquemas os tipos de movementos e os tipos e efectos das forzas. - Tabula datos e confecciona e interpreta graficamente as magnitudes do m.r.u. Competencia en autonomía e iniciativa persoal Participa de forma activa na aprendizaxe, traballa as cuestións que se propoñen en cada epígrafe e exponas na aula. - Mostra iniciativa na realización de experimentos e nos propostos nas actividades do mesmo apartado. - É capaz de resolver cuestións que esixan a relación entre conceptos aprendidos en distintos momentos, e mostra iniciativa para a súa exposición na aula. Competencia cultural e artística - Aprecia e comprende a relatividade do movemento e a súa influencia na «visión» que temos do universo.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Valora a importancia histórica do movemento para a filosofía e a ciencia.

UNIDADE 10 Coñece o concepto de forza e a súa medida, así como as características, tipos e efectos das forzas, e diferencia se un corpo está en equilibrio mecánico. Distingue entre masa e peso, e describe a importancia da interacción gravitatoria no peso e na caída libre dos corpos. Sabe aplicar de forma razoada o principio de Arquímedes para determinar o pulo, a flotabilidade, a densidade ou o peso aparente dun obxecto. Desenvolve destrezas e estratexias. Progresa na aprendizaxe e aplica as competencias básicas Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico -Coñece o concepto de forza e a súa medida, así como as características, tipos e efectos das forzas, e diferencia se un corpo está en equilibrio mecánico. - Distingue entre masa e peso, e describe a importancia da interacción gravitatoria no peso e na caída libre dos corpos. - Sabe aplicar de forma razoada o principio de Arquímedes para determinar o pulo, a flotabilidade, a densidade ou o peso aparente dun obxecto. -. Desenvolve destrezas e estratexias. Competencia matemática - Exercita o cálculo matemático a través de problemas sinxelos sobre a masa e o peso dun corpo - Calcula a forza resultante e varias dadas . - Expresa a amsa , peso ,forza e presión nas amgnitudes do S.I. e pásaas a outras unidades Realiza problemas utilizando as fórmulas de presión e trabalo Competencia en comunicación lingüística - Inclúe no glosario os termos de nova utilización, como, forzas de rozamento, forza da inercia, forza motriz... -Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos neste tema - Utiliza a linguaxe oral para expresar as súas opinións e realizar preguntas. - Constrúe unha frase coherente a partir duns termos dados. - Realiza a lectura comprensiva do texto “ o dinamómetro “ e contesta as súas preguntas. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para a realización de actividades relacionadas coas forzas e cos sistemas de referencia. - Obtén información de diferentes fontes, (enciclopedias, Internet) acerca das máquinas simples. Competencia social e cidadá - Aplica os contidos a situacións cotiás como a seguridade viaria (límites de velocidade, aceleración, distancia de freada) ou a flotabilidade en piscinas e mares. - É consciente de que a serendipia ou causalidade foi determinante no descubrimento de moitas leis importantes en ciencia e outras materias. - Comprende a importancia da observación en ciencias. Competencia para aprender a aprender - Organiza en esquemas os tipos de movementos e os tipos e efectos das forzas. - Tabula datos e confecciona e interpreta graficamente as magnitudes do m.r.u. Competencia en autonomía e iniciativa persoal Participa de forma activa na aprendizaxe, traballa as cuestións que se propoñen en cada epígrafe e exponas na aula. - Mostra iniciativa na realización de experimentos e nos propostos nas actividades do mesmo apartado. - É capaz de resolver cuestións que esixan a relación entre conceptos aprendidos en distintos momentos, e mostra iniciativa para a súa exposición na aula. Competencia cultural e artística - Aprecia e comprende a relatividade do movemento e a súa influencia na «visión» que temos do universo. - Valora a importancia histórica da evolución das distintas m

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

UNIDADE 11 Explicar a diferenza entre os conceptos de temperatura e calor. Coñecer a pel como órgano de percepción da calor e entender concepto de sensación térmica. Explicar os distintos efectos da calor sobre os corpos. Comprender as diferentes formas de medir a temperatura e realizar cambios de escala. Identificar as distintas formas de propagación da calor. Diferenciar entre materiais condutores e illantes térmicos. Comprobar experimentalmente a dilatación dos corpos e interpretar os resultados das experiencias. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende o concepto de calor como unha enerxía en tránsito entre dous sistemas ou corpos e diferénciao do concepto da temperatura, magnitude que valora o grao de axitación das partículas dun corpo. - Identifica os mecanismos de propagación da calor que se producen na natureza e nos seres vivos, coñece os efectos da calor e a forma en que percibimos os seres humanos a temperatura dos corpos. - Recoñece as máquinas térmicas e os procesos que leva consigo a transformación do combustible en enerxía mecánica. - Analiza a influencia da Revolución Industrial na contaminación do medio. - É consciente da importancia do uso dos materiais condutores e illantes. Competencia matemática - Converte datos entre as diferentes escalas termométricas. - Manexa con soltura as unidades do SI utilizadas para medir a calor e a temperatura. Competencia en comunicación lingüística - Inclúe no léxico científico termos novos, como calor, equilibrio térmico, illante, condutor, condución, convección ou radiación, e aplícaos convenientemente. - Discrimina e utiliza con precisión os termos calor e temperatura, e identifica os erros de concepto que leva consigo o emprego coloquial destes termos. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para a realización de actividades relacionadas coa calor, a temperatura e as diferentes escalas termométricas. - Exercita a busca e obtención de información de fontes como Internet, para a resolución de cuestións formuladas na unidade e para a realización de traballos. Competencia social e cidadá - Valora a importancia do estudo dos mecanismos de propagación da calor e os seus efectos na elaboración de materiais illantes e condutores que sexan máis respectuosos co medio e máis eficientes enerxeticamente. - Coñece a importancia da Revolución Industrial na profunda transformación da sociedade. Competencia para aprender a aprender - Realiza experiencias sinxelas sobre os conceptos estudados, como as propostas sobre a percepción da calor, a transferencia de enerxía ou os efectos da calor. - Resolve cuestións relacionadas cos contidos da epígrafe que esixan relacionar conceptos, organizar actividades, buscar información ou resolver problemas. - Ten conciencia dos coñecementos adquiridos e sabe autoavaliarse mediante as distintas actividades que se propoñen no texto. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Mostra interese na execución de forma autónoma das actividades propostas no apartado «O traballo do científico», e extrae conclusións das experiencias. - Traballa en equipo na realización das experiencias propostas ao longo da unidade e no apartado «O traballo do científico», e debate e discute as conclusións obtidas, respectando as quendas e mostrando iniciativa. - Acepta os erros ao autoavaliarse e persevera nas tarefas de recuperación. Competencia cultural e artística - Aprecia e comprende a importancia do illamento térmico das vivendas nas diferentes culturas e civilizacións, e a súa relación co clima onde se sitúen estas. - Valora a influencia do deseño das máquinas na efectividade da súa función.

UNIDADE 12

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Explicar que son a luz e o son e as súas principias características e forma de propagarse. Relacionar a formación de sombras coas eclipses de Lúa e Sol. Describir os fenómenos de reflexión e refracción. Explicar a orixe das cores e os seus tipos. Entender que é o son e as súas principais calidades. Explicar por que se producen o eco e a reverberación. Explicar como son o ollo e o oído humanos e como perciben a luz e o son, respectivamente. Identificar as fontes de contaminación acústica e lumínica. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende a diferenza entre ondas mecánicas e electromagnéticas, e como as súas características son as responsables de moitos sucesos do noso medio, como eclipses, sombras, penumbras, ecos e reverberacións. - Identifica a forma en que percibimos a luz, as cores e os sons. - Valora a importancia dos espellos na nosa vida cotiá, tanto no aseo persoal coma na seguridade nos transportes e nos establecementos. - Coñece as patoloxías da visión e o emprego das lentes para corrixilas. Competencia matemática - Realiza cálculos sinxelos sobre a rapidez de propagación da luz no baleiro e noutros medios. - Resolve problemas sobre a transmisión do son en diferentes medios. - Coñece e identifica as magnitudes que caracterizan unha onda. Competencia en comunicación lingüística - Adquire a terminoloxía específica sobre os novos conceptos aprendidos na unidade tales como reflexión, refracción, dispersión, miopía, hipermetropía ou penumbra, e sabe utilizar estes termos á hora de transmitir ideas. Ler comprensivamente o texto “O son e o ruido” Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para realizar a actividade interactiva «Calidades do son», visualizar a animación «Anatomía do ollo», o vídeo «As ondas non desprazan materia», as experiencias «Oscilación dunha cortiza na auga» e «Estudo experimental das propiedades da luz» e as presentacións «Como observar o Sol», «Reflexión especular e difusa», «Espellos» e «Lentes». - Exercita a busca e obtención de información de fontes como Internet, para a resolución das cuestións do apartado «Desenvolve as túas competencias». Competencia social e cidadá - Valora a importancia da vista e do oído na nosa comunicación, e aprecia as dificultades que poden encontrar as persoas invidentes ou xordas na nosa sociedade. - Recoñece a existencia de fontes de contaminación sonora e os seus efectos para a saúde, e xera unha actitude responsable co uso de auriculares e coa asistencia a lugares de ocio excesivamente ruidosos. Competencia para aprender a aprender - Realiza diferentes experiencias sinxelas para aclarar algúns conceptos, como a comprobación de que as ondas non transportan materia ou as experiencias coa refracción e a propagación rectilínea da luz. - Resolve cuestións relacionadas cos contidos da epígrafe, que esixan relacionar conceptos, organizar actividades, buscar información ou solucionar problemas. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Mostra interese na execución de forma autónoma da actividade proposta no apartado «O traballo do científico», e extrae conclusións dela. - Mostra iniciativa na proposta de medidas a tomar para combater a contaminación lumínica e a acústica. Competencia cultural e artística - Valora a importancia da vista e do oído na apreciación das obras- -Aprecia o modo en que o ser humano utilizou ao longo da historia as propiedades da luz para xerar obras pictóricas de gran valor cultural e artístico. - Valora a música como expresión que nos permite gozar coa beleza, relaxarnos e exaltar os nosos sentimentos. - Observa os fenómenos luminosos da natureza (os lóstregos, o reflexo das montañas nun estanque, o arco da vella, etc.) e goza deles.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

7-MÍNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA EVALUACIÓN POSITIVA UNIDADE 1 - Coñecer as características dos seres vivos. - Diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal. - Explicar as funcións da membrana, o citoplasma e o material xenético (ADN). - Coñecer qué é a teoría celular. - coñecer os procesos de nutrición das plantas - Valorar a importancia do labor científico e do microscopio no coñecemento da célula. UNIDADE 2 -Coñecer a nutrición autrótofa e heterótrofa -nomear os procesos de nutrición - A dixestión nos animais - A respiración nos animais - A circulación nos animaisA excreción nos animais UNIDADE 3 A reprodución ( concepto e clases) – As fases do ciclo biolóxico en plantas - Tipos de reprodución asexual en plantas fases na reprodución sexualdas plantas UNIDADE 4 A reprodución ( concepto e clases) – As fases do ciclo biolóxico en animais - Tipos de reprodución asexual animais - fases na reprodución sexual dos animais UNIDADE 5 A función de relación – Procesos da función de relación - O sistema nervioso dos animais - O aparello locomotor dos animais. - A función de relación e coordinación nas plantas. As nastias e os tropismos. . UNIDADE 6 Compoñentes dun ecosistema - Biotipo e biocenose - Habitat e nicho ecolóxico - As relacións alimentarias entre os seres vivos do ecosistema - As adaptacións dos seres vivos ao seu medio. Factores abióticos dos ecosistemas terrestres e acuáticos - Os principais ecosistemas terrestres. - Os ecosistemas acuáticos - O solo (formación e características. UIDADE 7 O gradiente xeotérmico - Os volcáns( definición, partes, tipos, produtos e actividade volcánica)Os terremotos( procesos, consecuencias, medidas de alerta, prevención) –As rochas ígneas e as metamárficas( definición, formación, características, clases e exemplos UNIDADE 8 A enerxía (definición, caaracterísticas, formas e uso ) - As fontes de enerxía renovables( nomes, instalacións, funcionamento, vantaxes e pros.) Idem coas fontes de enerxía non renovable UNIDADE 9 O movemento.Movementos con velocidade constante .Movemento rectilíneo uniformemente acelerado.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Representación do movemento . UNIDADE 10 As forzas. Masa , peso e atracción gravitatoria. Forzas na vida cotia e equilibrio. Forza e presión . Empuxe e flotación nos líquidos.

UNIDADE11 A calor(definición, propagación, efectos, clases de corpos segundo propaguen a calor) - A temperatura (concepto, distintas escalas para a súa medición (Celsius, Farenheit e Kelvin) -A pel – A dilatación dos corpos por efecto da calor. UNIDADE 12 A LUZ (concepto, características, propagación) A reflexión da luz - A refracción da luz - Os eclipses de sol e de lúa - O son (definición, calidades) - O eco e a reverberación - O sonar, o ecógrafo. O ollo humano e o oído humano.

8-PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación será continua e os procedementos a seguir serán. A- Observación do nivel de desenrolo nas técnicas de traballo do alumnado: Se traballa individualmente. Se asiste regular e puntualmente a clase e trae o material. Se leva o día as tarefas no caderno de clase Se presenta correctamente as tarefas. Se participa (atención, contestación as preguntas de clase, traballos na clase ) e comportamento –tanto na clase coma no laboratorio B- Comprobar o nivel de adquisición dos contidos (conceptos, procedementos e actitudes) de cada unidade .

9- INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os instrumentos de avaliación que usarei son: A- Ficha do alumnado onde se recolla todos os apartados citados no punto A de procedementos de avaliación. B- Avaliación do caderno de clase do alumnado no que se recolla todos os exercicios propostos e tamén se se poden facer as prácticas de laboratorio realizadas(Será abrigatoria a súa presentación ao longo do curso). C- Avaliación dun traballo específico cada trimestre D- exames de cada unidade E- Exame/s de avaliación Durante o curso realizaránse 4 avaliacións, unha inicial e unha por trimestre,

10-PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL Na 1º semana de clase realizarase unha probe escrita ao alumnado que consistirá: Un texto científico ao que teñen que porlle título e contestar a unhas preguntas Realizar un mapa conceptual ou esquema que recolla a información máis importante do texto Definir algunos termos estudiados no curso anterior como animal, mineral, auga…. Clasificar unha relación de seres vivos e seres inertes en 3 subclasificacións. Debuxar un proceso nutritivo das plantas.ou as súas partes. Interpretar unha gráfica .

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

11-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN En cada avaliación haberá: 

Probas de avaliación dos contidos de cada unidade. O valor do conxunto de estas probas sera do 20% da nota do trimestre.



Proba de avaliación de todos os contidos impartidos no trimestre o seu valor será o 50% da nota do trimestre.



Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado, quedando superada esa avaliación.



A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións cando as tres superen o 5.



En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.



O alumno que se le dectete copiando de calquera das formas posibles. Se le retirará a proba en cuestión e terá un cero na mesma.

12-PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Divídese o temario do curso en tres bloques: BLOQUE I.- Materia e enerxía. O alumno terá que contestar cuetionarios relativos a materia do bloque BLOQUE II.- A enerxía e a Terra. O alumno terá que contestar cuestionarios relacionado coa materia do bloque BLOQUE III.- A enerxía e os seres vivos. O alumno contestará a cuestionarios sobre a materia deste bloque Nos cuestionarios o alumno terá que: s de respostas cerradas. (completar unha frase, encher un cadro, etc.)

áficos

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

mapa do tema

13-PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACION DAS MATERIAS PENDENTES OU DA NOTA FINAL DO CURSO SE HAI ALUMNADO QUE ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARIA (NA ESO). Os criterios de avaliación para todos os alumnos con Ciencias da Natureza de 1º ESO serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e traballos e superen unha proba escrita de cada bloque, propostos polo departamento, superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso de acordo co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do examen.

Os procedementos para a cualificación dos alumnos que asistan a programas de reforzo seguira as mesmas pautas que o resto do alumnado pero cos contidos adapatados os mínimos.

14-ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES. No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dubidas. b. Lembrar os Titores das datas de entrega e das probas, os exercios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . c. Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. d. Elaboración de boletíns de ejercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. e. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

15-PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR PREVIOS (BAC ART. 3.7. ORD. 24/06/2008).

COÑECEMENTOS

Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

16-METODOLOXÍA DIDÁCTICA. A aprendizaxe será significativa e creativa partindo dos coñecementos do alumnado para construir novos de forma que o profesor exerza o papel de guía para pór en contacto os coñecementos e experiencias previas do alumno cos novos coñecementos. Para facilitar unha aprendizaxe significativa hai que ter en conta criterios metodolóxicos como os seguintes: Os coñecementos novos resultan de substituir, completar ou modifica-los coñecementos previos que xa tiña o alumno ou alumna. 0 nivel das actividades de aprendizaxe estará entre o que xa sabe facer autonomamente o alumno e o que é quen de facer coa axuda do profesor. Os contidos terán unha significatividade lóxica, coherente dende un punto de vista disciplinar e coherente co nivel de madureza cognitiva do alumnado. Procurarase no alumno unha actitude favorable á aprendizaxe.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Hai que potencia-la memoria, pero sobre todo a memoria comprensiva que é capaz de actualizar, cando os necesitamos, os coñecementos aprendidos. As competencias básicas nas Ciencias da Natureza contribuiran á organización das materias que integran a área. (observación sistemática, formulación de hipóteses, comprobación e experimentación, comunicación dos resultados) A actuación pedagóxica atenderá: A- Organización dos contidos en núcleos e bloques significativos para así posibilitar a organización e estrutura das ideas fundamentais. BLOQUE 1- Funcións dos seres vivos. BLOQUE 2- Os seres vivos e os ecosistemas. BLOQUE 3- Dinámica terrestre. BLOQUE 4- A enerxía B)-Aprendizaxe por recepción e por descubrimento, atendendo ó método científico (observación sistemática, formulación de hipóteses, comprobación e experimentación, comunicación dos resultados) a través da observación sistemática de fenómenos naturais e emisións de hipótesis sobre esas observacións. C)-Importancia dos procedementos , destacando as técnicas e destrezas (planteamento e solución de problemas, tratamento de datos, interpretación de resultados, elaboración de esquemas etc. D)Desenrolo das actitudes de responsabilidade co medio que habitan a todos os niveis. Agrupamiento de alumnos. En función das necesidades, segundo a diversidade do alumnado e o tipo de actividade : pequeno grupo (apoio, reforzo e ampliación); agrupamiento flexible (respondiendo ao nivel de coñecementos, ritmos de aprendizaxes, intereses emotivaciones), gran grupo (actividades de lectura conxunta, explicacións,debates) e grupos medios para a realización das prácticas de laboratorio. Organización de espazos. A maioría das actividades realizaranse na aula , as prácticas no laboratorio , as actividades de búsqueda de información e traballos se é posible na biblioteca e a visualización de vídeos e traballos informatizados na aula de audiovisuais cando esté disponible dado que só temos unha para todo o institutoActividades -Realizaranse aquelas que sexan máis axeitadas ao alumnado e que vaian encaminadas a unha mellor comprensión dos contidos programados , ampliación de conceptos e aclaración de dúbidas. Entre elas destacaremos: observación de fotografías , vídeos, diapositivas actividades e preguntas que desenrolen os contidos conceptuais. Actividades par atender a diversidade do alumnado xa sexan de reforzo ou de ampliación. Actividades que desenrolen contidos procedementais e actitudinais.

17-MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : Rendemento do alumno Personalidade Afeccións e interese Coñecemento previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación para alumnos de altas capacidades ou A.C.I.

18-PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES Os e as alumnas deberían reflexionar sobre o desenvolvemento sostible( asegurar as necesidades do presente sen comprometer a capacidade das futuras xeracións para se enfrontar ás súas propias

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

necesidades) como obxectivo alcanzable a nivel local . Tamén deben reflexionar sobre a incompatibilidade entre o modelo de consumo actual e o uso racional dos recursos naturais e a capacidade de soporte dos ecosistemas. Dialogar co alumnado sobre as vantaxes e inconvenientes de convivir con animais na casa. Ademais de cumprir funcións como acompañar, apoiar ás persoas discapacitadas e gardar a casa, os animais de compañía ofrecen a oportunidade aos nenos de asumir responsabilidades, aprender a respectar os animais e a vida en xeral e a valorar a amizade, o amor e a lealdade. Comentar coas alumnas e os alumnos como a demanda dos recursos a escala global supera xa na actualidade a capacidade de produción biológica da Terra nun 20 % debido a niveis de consumo non sostibles. Recordar que os ecosistemas contan con mecanismos para equilibrar o seu desenvolvemento e funcionamento en condicións naturais. Os bosques, por exemplo, tardan ata varios séculos en instalarse establemente nunha determinada zona; neles podemos encontrar diferentes poboacións que regulan o seu desenvolvemento e influencia en función das demais Reflexionar co alumnado sobre a importancia da conservación da biodiversidade. A biodiversidade é a nosa herdanza natural e a base dos nosos recursos naturais. Ao longo e largo do mundo as actividades humanas están poñendo en perigo a dita diversidade a través dunha agricultura insostible, dun desenvolvemento urbano incontrolado, da extracción de recursos de forma non regulada, da sobrepesca, etc. e dos recursos e condicións ambientais. Comentar co alumnado como o ser humano se adaptou a vivir co risco dunha actividade volcánica. . Millóns de persoas viven cerca dos volcáns debido á fertilidade do terreo onde se atopan. Os volcáns achegan minerais e substancias disoltas que favorecen a agricultura. O prezo que se paga polos beneficios fornecidos polo volcán é o risco de vivir ante o perigo dunha catástrofe natural inevitable Recordémoslle ao alumnado que a enerxía é a forza que move a nosa sociedade. Grazas a ela existe a iluminación pública, transpórtanse as persoas e as mercadorías, funcionan os hospitais e mais as fábricas e refrixéranse e quéntanse as nosas casas. O consumo de enerxía está unido, hoxe en día, ao desenvolvemento dun país. e o respecto ao medio natural Reflexionar co alumnado sobre as aplicacións do láser para a mellora da calidade de vida das persoas, especialmente na medicina. O láser aplicouse á medicina en cirurxía, substituíndo ao bisturí para facer as incisións; corta con maior precisión e mana menos sangue. Tamén se emprega para cauterizar certos tecidos nunha fracción de segundo sen danar o tecido san circundante, soldar a retina ou perforar o cranio. En odontología utilízase como antiinflamatorio, analgésico e cicatrizante. Outros usos: con raios láser elimínanse lunares que poidan dexenerar en cáncer, trátase a retinopatía diabética proliferativa, causante da maior parte das cegueiras e utilízase para deter hemorraxias no estómago ou duodeno nalgunhas emerxencias médicas.

19-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Acolléndonos o aprobado no Claustro de Profesores e o Consello escolar celebrado o 30 de xuño do 2010 leremos xuntos 50 minutos o día da semana que o plan lector nos indique. Esas datas a día de hoxe non foran dadas. O alumno traerá o texto indicado no plan lector , lerá durante eses 50 minutos na materia de ciencias naturais 1 vez ó trimestre.O profesor implicarase neste proceso. Cito unha relación de libros sobre c. Naturais que o alumno pode ler,(pero coma no plan do centro está disposto que o libro o elixirá o alumnado e eles optan por libros de literatura infantil, aventuras , comic ..... -Margulis, L.: ¿Qué es la vida?. Tusquets editores, 1996.

- Gómez, Ricardo: ¿Por qué algunas plantas son carnívoras?. Col. Selección de Textos Divulgativos 2. Ed. Anaya. - Brater, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1994 -Asimov, I.: Viaje alucinante. Plaza y Janés, Barcelona, 20- Gómez, Ricardo: ¿Tienen sentimientos los animales? Col. Selección de Textos Divulgativos 1. Ed. Anaya. - Gómez, Ricardo: Una mujer para la historia: Jane Goodall e ¿Qué saben los animales de números? Col. Selección de Textos Divulgativos 2. Ed. Anaya. - Durrell, G.: Cómo cazar a un naturalista aficionado. Planeta, Barcelona, 1997. - Verne, J.: Viaje al centro de la Tierra: Col. Tus libros, Ed. Anaya. - Gómez, Ricardo: «La búsqueda de vida extraterrestre». Col. Selección de Textos Divulgativos 3. Ed. Anaya.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Gómez, Ricardo: «Antimateria». Col. Selección de Textos Divulgativos 4. Ed. Anaya. - Lectura «A materia do universo», incluída nos recursos fotocopiables para o profesorado, dentro do apartado «Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas». - Verne, Jules: De la Tierra a la Luna. Editorial Rueda, 2000. - S. Hawking, Lucy: La clave secreta del universo. Editorial Montena, 2008. - Asimov, Isaac: El universo. De la Tierra a los quásares. Alianza Editorial, 2001. - Frova, A.: Por qué sucede lo que sucede. Alianza Editorial, 1999. - Asimov, Isaac: Cien preguntas básicas sobre la ciencia. Alianza Editorial, 2002. - Arnold, N.: Esa caótica química. Editorial Molino. - El taller de los experimentos. Editorial Labor, 5.ª edición, 1989. - Pratt Van Cleave, Janice: Química para todos los niños. 101 experimentos superdivertidos. Editorial Limusa, 1992. - Gómez, Ricardo: «El acueducto de Segovia». Col. Selección de textos divulgativos 1. Ed. Anaya. - Quiroga, Horacio: Cuentos de la selva. Col. Tus Libros. Ed. Anaya. - Rosati, Ivo: El hombre de agua. Kalandraka, 2008. - Giono, Jean: El hombre que plantaba árboles. Ed. José J. de Olañeta. - Asimov, Isaac: Energía. Ed. Molino. Barcelona, 1990. - Taylor, B., e Hawkes, N.: Aire, agua, calor y energía. Aula Abierta, Anaya, 1997. - Gómez, Ricardo: «El acueducto de Segovia». Col. Selección de textos divulgativos 1. Ed. Anaya. - Asimov, Isaac: Energía. Barcelona, 1990. - Taylor, B., e Hawkes, N.: Aire, agua, calor y energía. Aula Abierta. Ed. Anaya, 1997. - Frova, A.: Por qué sucede lo que sucede. Alianza Editorial, 1999. - Gómez, Ricardo: «Superordenadores». Col. Selección de textos divulgativos 3. Ed. Anaya. - Lecturas «As tormentas eléctricas» e «Os espellos na vida cotiá», incluídos nos recursos fotocopiables para o profesorado, dentro do apartado «Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas». -

Fdez. Panadero, J.: ¿Por qué la nieve es blanca? Ed. Páginas de espuma. Wells, H.: El hombre invisible. Col. Tus Libros. Ed. Anaya. Vecchione, G.: Experimentos sencillos con luz y sonido. Ed. Oniro. Dispezio, M.: Experimentos sencillos sobre ilusiones ópticas. Ed. Oniro)

20-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O proxecto ABALAR , o cal esta adherido o noso centro, persegue mellorar a eficiencia no sistema educativo galego. Esta integración nas tecnoloxías da información e da comunicación implican un cambio no modelo educativo e un cambio no noso Seminario. A medida que recibamos a formación necesaria para a implantación de este proxecto iremos introduciendo os alumnos no uso cotián das tecnoloxías como un elemento máis de aprendizaxe das Ciencias Naturais. - Realizar actividades do alumno que se encontran na web - Utilizar un canón ou un encerado dixital. - Visitar algunhas web 21- ACCIÓNS

DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA.

As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22-MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTO Para conseguir os obxectivos propostos empregaremos os seguintes materiais: Libro do alumno- Ciencias Naturais 2º E.S.O. NOVO BIOS DE VICENS VIVES Guía didáctica para o profesor. NOVO BIOS DE VICENS VIVES Libros de C. Naturais de 1º,2º, 3º,4º, 5º e 6º de E..P.(alumnado con A.C.I.) Estoxo TIC biblioteca do profesorado . VICENS VIVES Láminas de minerais, rochas, insectos… Coleccions de minerais, rochas, fósiles Libros, enciclopedias, revistas científicas … Vídeos Materiais procedentes da naturaza. Materiais de laboratorio. Recursos en Internet.

23- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E ESTRAESCOLARES Debido aos recortes non temos desdobles para os laboratorios co que o alumnado non poderá realizar este curso a maioría das prácticas dada a imposibilidade de ter 20 ou máis alumnos manipulando o material e un só profesor; optaré por realizalas eu e que o alumno sexa un mero observador e tome notas, O longo do curso pódese realizar varias saídas ao campo, para fomentar nos alumnos o coidado da natureza e en particular dos montes. Asistirán a algunha conferencia sobre temas relacionados co medio ambente etc segundo a demanda que surxa.

24 INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Os recortes dificultan asumir as medidas que a finais de xuño do 2013 consideramos imprescindibles para intentar mellorar os resultados académicos e reducir a tasa de abandono na ESO. As conclusión as que chegamos os profesores do departamento foron: O proceso de ensinanza viuse dificultado por: Heteroxeneidade do alumnado. Pil, repetidores e alumnos emigrantes e alumnos con necesidades educativas especiais. Alto índice de absentismo escolar, desmotivación e falta de material. Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Poder realizar clases prácticas no laboratorio (este curso o alumnado solicitou reiteradamente máis prácticas) e clases adaptadas á realidade social actual do entorno. Practicar técnicas de estudo, para mellorar o seu rendemento. Reducir a ratio de alumnos con necesidades educativas especiais. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño grupo. Realizar as probas de diagnostico nas primeiras semanas do curso os alumnos de 3º.

25- PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

3º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A programación didáctica elaborada fai referencia ao currículo da materia de bioloxía e xeoloxía no curso de terceiro de ESO. A educación secundaria obrigatoria, que completa a ensinanza básica, entre os doce e os dezaseis anos, comprende catro cursos. Durante os dous primeiros a disciplina de bioloxía e xeoloxía englóbase dentro da área de ciencias da natureza xunto con física e química, mentres que nos dous últimos impártese por separado para profundizar no estudo de aspectos concretos desta materia. En terceiro é unha materia común, pola contra, en cuarto atópase entre as materias opcionais. A finalidade desta etapa educativa e transmitir a todos os alumnos os elementos básicos da cultura, formalos para que asuman os seus deberes e exerzan os seus dereitos e preparalos para a súa incorporación ao mundo laboral ou para acceder á formación profesional específica de grao medio ou ao bacharelato. Os contidos da área de ciencias da natureza son moi importantes para a construcción do coñecemento individual sobre o universo, a natureza e a propia persoa. Ademais, permiten adquirir e consolidar valores e actitudes como o respecto polos seres vivos, o recoñecemento da igualdade esencial entre todas as persoas, o coidado do medio ambiente…Unha formación científica básica é necesaria para ter unha visión global e racional no noso entorno coa que abordar cuestión relacionadas coa vida, a saúde, o medio e a tecnoloxía. Os temas que se abordan neste curso son fundamentales na formación integral do individuo. Ademais trátanse contidos cercanos ao alumnado, polo que resulta sinxelo motivalo para que participe activamente no proceso de ensinanza-aprendizaxe. As principais dificultades que presenta esta materia son: - Asignación horaria: Dúas horas semanais resultan insuficientes para abordar satisfactoriamente os contidos deste curso. - A administración non concedeu desdobres de laboratorio neste curso, feito que dificulta enormemente a realización de actividades prácticas.

2. CONTRIBUCIÓN DAS ÁREAS E COMPETENCIAS BÁSICAS (na ESO)

MATERIAS

LOGRO

DAS

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática,dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Nas ciencias da natureza emprégase o razoamento matemático como apoio cara a unha mellor comprensión das relacións entre conceptos. A competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos. A área de ciencias da natureza contribúe á competencia de tratamento da información e competencia dixital, xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. En relación coa competencia social e cidadá, esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. As ciencias da natureza contribúen a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. A contribución da área á competencia cultural e artística. Na expresión das ideas, conceptos e principios das ciencias da natureza empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos artísticos para representar fenómenos ou situacións dun xeito comprensible. Desde a área de ciencias contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas.

3. OBXECTIVOS POR CURSO.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                   

VERÍN , O URENSE

Coñecer a célula e os seus principais órganos. Explicar o concepto de tecido e a importancia do proceso de especialización e diferenciación celular no ser humano como organismo pluricelular. Recoñecer e valorar que a saúde e o benestar son o resultado do equilibrio entre os aspectos físico, mental e social. Coñecer en termos xerais as causas das enfermidades e os diferentes axentes ou factores etiolóxicos das patologías e das enfermidades infecciosas. Identificar as causas, o tratamento e a prevención das patoloxías máis comúns, tanto infecciosas como non infecciosas. Relacionar os procesos da dixestión coa necesidade de transformar os alimentos nos seus nutrientes moleculares correspondentes, de tamaño o suficientemente pequeno para que poidan ser absorbidos no intestino e transportados polo sangue até as células. Coñecer, describir e comprender o funcionamento do sistema excretor, circulatorio ou cardiovascular e respiratorio. Coñecer e comparar as características anatómicas e funcionais dos sistemas nervioso e endócrino e comprender que ambos os sistemas traballan de maneira conxunta para exerceren o control e a coordinación do resto das funcións do noso organismo. Relacionar a actividade desenvolvida polo sistema hormonal ou endócrino co mantemento da homoestase e coa aparición do estrés. Identificar os receptores responsables dos sentidos. Describir os compoñentes do sistema muscular e do esquelético. Coñecer os aspectos básicos do sistema reprodutor masculino e feminino e os métodos de control da natalidade. Comprender os procesos que teñen lugar durante a fecundación do óvulo polo espermatozoide que conducen á formación do cigoto e ao desenvolvemento do embrión. Desenvolver hábitos de vida saudables que respecten o equilibrio fisiolóxico do corpo e condutas que preveñan o contaxio de enfermidades de transmisión sexual. Describir os principais fenómenos meteorolóxicos e ler e interpretar os mapas do tempo e os símbolos que conteñen e, á vista deles, predicir o tempo. Recoñecer os principais elementos da paisaxe, a súa clasificación e identificar as actividades humanas que modifican a calidade das paisaxes, así como valorar a importancia de establecer medidas de corrección do impacto na paisaxe. Explicar como inciden os factores na modelaxe da superficie terrestre. Relacionar as formas do relevo co axente xeolóxico que as orixina. Coñecer os efectos das distintas actividades humanas sobre a atmosfera, a auga, o solo e a biodiversidade. Valorar o estado de conservación dos espazos naturais e as consecuencias que ten para o medio e para os seres humanos a súa destrución e a perda de biodiversidade.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS. UNIDADE 1: A ORGANIZACIÓN DO CORPO HUMANO. - As características da célula humana. Os orgánulos celulares: - Elaboración de táboas que mostren as funcións da membrana plasmática, o citoplasma, cos seus orgánulos e o núcleo celular. - Explicación das diferenzas entre cromatina e cromosomas. - Identificación dos distintos orgánulos en ilustracións. - Realización da actividade interactiva «Os orgánulos celulares». - Os tecidos humanos: - Elaboración de táboas e esquemas que mostren os principais tecidos humanos e as súas funcións. - Visualización do vídeo «A reprodución celular e os tecidos». - Realización da actividade interactiva «Os tecidos humanos». - Realización no laboratorio da técnica de montaxe dunha preparación de células humanas. - Órganos, aparatos e sistemas: - Busca de información sobre as diferentes formas das células. - Realización da actividade interactiva «Aparatos e sistemas do corpo humano». - Os transplantes e a doazón: - Interpretación de datos acerca da porcentaxe de doadores de órganos en España.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Análise de datos das causas de morte dos doadores de órganos. - Construción dun diagrama de sectores das causas de morte dos doadores de órganos durante o ano 2007. - Comprensión da información dun texto sobre grupos sanguíneos, para completar unha táboa de compatibilidades. - Toma de conciencia da importancia dos transplantes e da doazón como instrumentos para restaurar a saúde. - Realización da actividade interactiva «Os transplantes». - Busca de información sobre a importancia das células nai e redacción dun informe sobre elas. UNIDADE 2: A ALIMENTACIÓN E A NUTRICIÓN - A alimentación e a nutrición. Os nutrientes: - Diferenciación dos conceptos alimentación e nutrición. - Clasificación dos alimentos e dos nutrientes que conteñen a partir de fotografías e de debuxos. - Cálculo da enerxía que nos proporcionan diversos alimentos. - Relación de distintos alimentos cos seus nutrientes. - Realización da actividade interactiva «Os nutrientes». - A dieta. A dieta equilibrada. Outras dietas. - Interpretación da nova roda dos alimentos. - Identificación dos alimentos que forman parte da dieta mediterránea a partir de fotografías. - Elaboración de dietas equilibradas. - Cálculo da cantidade de nutrientes que necesitamos inxerir nunha dieta. - Cálculo do índice de masa corporal e interpretación de resultados. - Visualización do vídeo «A dieta saudable». - Realización das actividades interactivas «Os alimentos» e «A dieta equibrada». - Enfermidades de orixe alimentaria. A mal nutrición. As intoxicacións alimentarias. - Debate sobre algunhas enfermidades de orixe alimentaria, como a anorexia e a bulimia. - A conservación dos alimentos. Métodos de conservación dos alimentos. Os aditivos alimentarios. Os alimentos transxénicos. - Busca de información sobre diferentes métodos de conservación, sobre os aditivos alimentarios empregados en diferentes alimentos. - Visualización do vídeo «O leite». - Proposición de hipóteses sobre como erradicar o escaravello da pataca. - Busca de información sobre os alimentos transxénicos e os aditivos alimentarios, que permita coñecer as súas vantaxes e inconvenientes, para adoptar unha actitude responsable acerca do consumo destes alimentos. - Comercialización e manipulación dos alimentos. A cadea alimentaria. Coidados que debemos ter os consumidores cos alimentos. - Recollida de información sobre a composición dos alimentos envasados a partir das súas etiquetas. - Observación dos datos de etiquetaxe e envasado dos alimentos, antes de compralos e de consumilos, polos seus posibles efectos nocivos para a saúde. - Visualización dos vídeos «Cadea de produción» e «Dous mercados». - Realización da actividade interactiva «A cadea alimentaria». - Posta en práctica das normas hixiénicas que debemos ter os consumidores para previr a contaminación dos alimentos no fogar e fóra del. UNIDADE 3: APARATOS PARA A NUTRICIÓN - Relación entre os aparatos do corpo humano implicados na nutrición: - Interpretación de esquemas sobre o intercambio de substancias entre os diferentes aparatos e sistemas do corpo humano. - O aparato dixestivo, a súa anatomía e funcionamento. - Localización en esquemas dos diferentes órganos do aparato dixestivo. - Redacción dun texto sobre o percorrido dos alimentos ao longo do aparato dixestivo. - Visualización da simulación «A dixestión». - Realización das actividades interactivas «O aparato dixestivo e a dixestión» e «A dixestión química dos alimentos». - O aparato respiratorio, a súa anatomía e funcionamento. - Identificación das partes do aparato respiratorio nun esquema. - Debuxo de como sucede o intercambio de gases no alvéolo. - Realización da actividade interactiva «O intercambio gasoso». - O aparato circulatorio. O sangue. Os vasos sanguíneos. O corazón. O ciclo cardíaco. A circulación sanguínea.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Elaboración de esquemas que resuman as funcións dos compoñentes do aparato circulatorio. - Determinación da frecuencia cardíaca dun compañeiro, tras tomarlle o pulso. - Visualización da simulación «A circulación sanguínea». - Realización das actividades interactivas «O corazón» e «A circulación sanguínea». - O sistema linfático e o medio interno. Anatomía do sistema linfático. Funcións do sistema linfático. - Interpretación de esquemas sobre o intercambio de substancias entre aparato circulatorio e o sistema linfático. - Visualización da presentación «O equilibrio do medio interno». - A excreción, o aparato excretor e outros órganos relacionados coa excreción. - Interpretación dun esquema para relacionar a estrutura dun nefrón coas etapas da formación da urina. - Realización da actividade interactiva «A excreción». - A saúde e a función de nutrición. - Valoración da importancia dos hábitos saudables para previr algunhas enfermidades relacionadas coa nutrición. - Visualización da presentación «Como lavar os dentes». UNIDADE 4: A FUNCIÓN DE RELACIÓN - Concepto de función de relación: - Elaboración de esquemas de como se produce a función de relación. - Os receptores e os seus tipos. Os órganos sensoriais: - Elaboración dunha táboa cos tipos de receptores que pertencen ao olfacto, ao tacto, ao gusto, ao oído e á vista. - Identificación das partes do oído e da vista en esquemas e modelos. - Realización da actividade interactiva «Tipos de receptores» - A coordinación nerviosa. As neuronas e a transmisión do impulso nervioso. O sistema nervioso: - Identificación, en esquemas, das partes dunha neurona e da transmisión do impulso nervioso nunha sinapse. - Elaboración dun esquema dos compoñentes do sistema nervioso. - Elaboración de esquemas que mostren os elementos que interveñen nun acto reflexo e nun acto voluntario. - Explicación das diferenzas entre un acto reflexo e un acto voluntario. - Realización da actividade interactiva «As partes da neurona». - A coordinación endócrina: - Debuxo dun esquema que explique en que consiste a regulación endócrina. - O aparato locomotor: - Identificación en debuxos dos diferentes ósos e músculos. - Explicación de como funcionan as parellas de músculos. - Visualización das simulacións «O esqueleto», «A musculatura» e «A función de relación». - Realización da actividade interactiva «A función do sistema esquelético». - A saúde e a función de relación: - Visualización do vídeo «Hábitos posturais». - Cálculo da taxa de alcoholemia, para coñecer os límites permitidos polas autoridades. - Redacción dun informe sobre a influencia do consumo de alcohol nos accidentes de tráfico. - Busca de información sobre o que significa a dependencia respecto a unha substancia. UNIDADE 5: A REPRODUCIÓN HUMANA - A reprodución humana. A puberdade e a adolescencia: - Explicación da diferenza entre sexo e sexualidade. - Interpretación dunha gráfica sobre os cambios que se producen na adolescencia. - Elaboración de táboas que mostren os diferentes cambios que se producen durante a adolescencia nos rapaces e nas rapazas. - Os aparatos reprodutores masculino e feminino: - Identificación das distintas partes dos aparatos reprodutores en ilustracións ou esquemas. - Elaboración de táboas coas partes do aparato reprodutor masculino e coas do feminino. - Realización da actividade interactiva «O aparato reprodutor feminino». - Os espermatozoides e a súa formación. Os óvulos e a súa formación: - Debuxo dun espermatozoide e dun óvulo para indicar as súas partes. - Debuxo da espermatoxénese e da ovoxénese. - O ciclo ovárico e a ovulación. O ciclo do útero e a menstruación: - Interpretación de esquemas sobre o ciclo menstrual e o ciclo ovárico. - Análise de esquemas que mostran a regulación hormonal dos ciclos ováricos e do útero. - Realización da actividade interactiva «Órganos, gametos e hormonas sexuais».

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- A fecundación. O embarazo. O parto: - Localización sobre un debuxo dos procesos de fecundación e implantación. - Identificación en debuxos das fases do parto. - Interpretación de gráficas sobre as contraccións uterinas. - Elaboración dunha táboa que mostre os cambios que experimenta o feto durante o embarazo. - Realización da actividade interactiva «As fases do parto». - Valoración da importancia da amniocentese para coñecer o desenvolvemento do feto. - Métodos anticonceptivos. A reprodución asistida: - Interpretación de datos sobre o grao de seguridade de diferentes métodos anticonceptivos. - Análise de esquemas sobre a fecundación in vitro. - Realización da actividade interactiva «Os métodos anticonceptivos». - As enfermidades de transmisión sexual. Trastornos asociados á reprodución. Hábitos saudables do aparato reprodutor: - Toma de conciencia da importancia que ten para algunhas persoas a reprodución asistida. - Clasificación nunha táboa das enfermidades de transmisión sexual. - Elaboración de gráficos sobre os casos de sida en España dende 1981 ata 2008. - Toma de conciencia de que as mulleres e os homes poden realizar calquera profesión. UNIDADE 6: A SAÚDE E A ENFERMIDADE - A saúde e os seus determinantes: - Interpretación dun mapa sobre índices de mortalidade. - Interpretación dunha imaxe para explicar os determinantes da saúde. - Realización da actividade interactiva «Os determinantes da saúde». - A enfermidade e os seus tipos: - Elaboración de táboas e esquemas para comparar as características das enfermidades infecciosas e non infecciosas. - Interpretación de imaxes sobre os mecanismos de transmisión das enfermidades. - Visualización do vídeo «A transmisión dunha enfermidade pola picada dun mosquito ». - Realización da actividade interactiva «Os tipos de enfermidades». - O organismo deféndese. As defensas do organismo. A inmunidade innata e a adaptativa: - Utilización do dicionario para encontrar o significado das palabras inflamación e específico. - Elaboración de táboas para resumir os elementos e procesos relacionados cos tipos de inmunidade. - Interpretación dun esquema para relacionar os elementos que interveñen na resposta humoral primaria. - Realización da actividade interactiva «Os tipos de inmunidade». - Axudamos ao organismo. As vacinas. Os soros. Os medicamentos: - Redacción dun informe a partir da información obtida na web www.anayadigital.com sobre Pasteur, Koch e Fleming. - Interpretación dunha táboa numérica sobre a evolución da febre dunha persoa con gripe e tratada con antipiréticos. - Realización da actividade interactiva «Vacinas, soros e medicamentos». - Primeiros auxilios: - Reacción dun texto sobre como se leva a cabo a manobra de Heimlich. - Elaboración dun mural sobre os hábitos de vida saudable. UNIDADE 7: A CAMBIANTE SUPERFICIE DA TERRA - A enerxía cambia a Terra. A enerxía terrestre e os procesos xeolóxicos: - Debuxo que explique por que todos os puntos da superficie terrestre non reciben a mesma cantidade de enerxía solar. - Elaboración dun esquema que relacione os dous tipos de procesos xeolóxicos que cambian a superficie da Terra. - Visualización do vídeo «As estacións». - Realización da actividade interactiva «Enerxías e procesos xeolóxicos». - A dinámica atmosférica. A circulación do aire. Os ventos e a presión atmosférica: - Debuxo que explique como a enerxía solar produce o movemento do aire. - Explicación de por que a presión atmosférica non é igual en toda a superficie terrestre. - A dinámica da hidrosfera. Evaporación. Formación de nubes. Precipitacións. Escorremento e augas subterráneas: - Debuxo do ciclo da auga. - Explicación sobre como se forman as nubes e por que se desencadean as precipitacións. - O tempo atmosférico e o seu estudo. O clima:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Realización de mapas significativos do tempo, a partir de mapas meteorolóxicos de prensa ou de internet. - Facer predicións do tempo a partir de mapas meteorolóxicos. - Toma de conciencia da importancia das predicións do tempo para previr catástrofes naturais. - O relevo terrestre. A representación do relevo: - Resolver problemas de escalas de mapas topográficos. - Realización de perfís topográficos. - Interpretación do relevo en mapas topográficos. - Os minerais: a súa formación e os seus tipos. As rochas: - Elaboración de táboas sobre a clasificación dos minerais e das rochas. - Realización da actividade interactiva «Clasificar minerais». - As rochas magmáticas e metamórficas: - Confección dun debuxo da formación das rochas magmáticas e metamórficas. - Realización da actividade interactiva «Clasificar rochas». - As rochas sedimentarias. A formación das rochas sedimentarias. Os fósiles. Os tipos de rochas sedimentarias. Os combustibles fósiles: - Interpretación de esquemas que mostran a formación das rochas sedimentarias. - Recoñecemento en fotografías dos diferentes tipos de rochas. - Busca de información sobre o ciclo litolóxico. - Elaboración dun texto que explique o proceso de formación do carbón e do petróleo. - Interpretación de esquemas que mostran a formación do carbón e do petróleo. - Visualización da simulación «A formación de carbón e petróleo». UNIDADE 8: O MODELADO DO RELEVO - O modelado do relevo e os procesos exóxenos: - Realización de esquemas para resumir os factores que inflúen no modelado do relevo. - A meteorización. Tipos de meteorización. Meteorización e seres vivos: - Debuxo de como sucede a criofracción. - Redacción dun texto para explicar o papel dos seres vivos na formación dos solos. - Interpretación dunha hipótese sobre cal foi a orixe dun determinado relevo a partir duns datos do terreo. - A acción xeolóxica das correntes de auga. As correntes de auga. As augas salvaxes ou de enxurrada. Os torrentes: - Visualización do vídeo «A acción da auga». - Debuxo das partes dun torrente. - Os ríos. O modelado no curso alto. O modelado no curso medio. O modelado no curso baixo: - Identificación en fotografías ou debuxos dos diferentes cursos dun río. - Recoñecemento nun esquema das diferentes modalidades de transporte fluvial. - Localización de zonas con torrentes a través de fotografías aéreas ou de satélite. - A acción xeolóxica das augas subterráneas. Auga subterránea e modelado. O modelado cárstico: - Identificación en fotografías, diapositivas ou debuxos, das principais formas cársticas. - Resolución de problemas relacionados cos acuíferos. - Interpretación dun corte xeolóxico dun terreo cárstico para obter conclusións sobre o posible risco xeolóxico na zona. - A acción xeolóxica do mar. As formas do modelado costeiro: - Debuxo da evolución dun acantilado a plataforma de abrasión. - Elaboración dunha táboa para explicar os movementos da auga dos mares e a súa acción xeolóxica. - A acción xeolóxica dos glaciares. As partes dun glaciar e a súa acción: - Recoñecemento en fotografías ou debuxos das partes dun glaciar. - Realización da actividade interactiva «As partes dun glaciar». - A acción xeolóxica do vento. Así actúa o vento. As formas do modelado eólico: - Identificación en fotografías ou debuxos dos tipos de deserto. - Elaboración dun informe sobre como se forma un oasis. UNIDADE 9: O SER HUMANO E O MEDIO - Os recursos naturais: tipos e principais impactos ambientais xerados polo seu uso: - Definición e explicación das diferenzas entre recurso renovable e non renovable. - Definición de impacto ambiental. - Debate sobre a necesidade de utilizar as enerxías renovables. - Realización da actividade interactiva «Tipos de recursos naturais». - Os recursos enerxéticos: as enerxías renovables e non renovables. O sistema enerxético actual e a xestión da enerxía:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Organización nunha táboa das vantaxes e desvantaxes das diferentes fontes de enerxía. - Proposta de medidas para o aforro enerxético. Os recursos hídricos. Os usos consuntivos e non consuntivos da auga. A xestión da auga e problemas causados polo uso irresponsable da auga: - Explicación das diferenzas entre uso consuntivo e uso non consuntivo da auga. - Organización nunha táboa das actividades da vida diaria na que se consume auga e proposta de medidas de aforro. - Deseño dun cartel publicitario destinado a promover o aforro de auga. O ciclo urbano da auga: a captación, a potabilización e a depuración: - Explicación da importancia da depuración das augas residuais. - Redacción dun texto explicativo sobre o proceso de depuración das augas. - Realización da actividade interactiva «A depuración das augas residuais». A biodiversidade, o solo, os minerais e as rochas: problemas derivados do seu uso: - Explicación de como se produce a perda progresiva do solo. - Interpretación dun gráfico sobre a porcentaxe de desertización do territorio español. Os problemas globais. A perda de biodiversidade, a contaminación atmosférica e os residuos e a súa xestión: - Explicación da influencia do aumento da poboación nos problemas ambientais. - Interpretación dun mapa da deforestación a nivel mundial. - Determinación do grao de contaminación da auga e do aire empregando diversas técnicas. - Realización da actividade interactiva «Cada residuo ao seu colector». Solucións globais. O desenvolvemento sustentable: - Redacción dun texto sobre as medidas para contribuír ao desenvolvemento sustentable. - Realización da actividade interactiva «Accións para alcanzar o desenvolvemento sustentable ». - Realización dun cuestionario para coñecer como é a pegada ecolóxica que deixamos no planeta.

5. TEMPORALIZACIÓN. 1ª AVALIACIÓN • Unidade 1: A organización do corpo humano. Temporalización 4 sesións • Unidade 2: A alimentación e a nutrición. Temporalización 8 sesións • Unidade 3: Aparatos para a nutrición.Temporalización 10 sesións 2ª AVALIACIÓN • Unidade 4: A función de relación. Temporalización 8 sesións • Unidade 5: A reproducción humana. Temporalización 8 sesións • Unidade 6: A saúde e a enfermidade. Temporalización 4 sesións 3ª AVALIACIÓN • Unidade 7: A cambiante superficie terrestre. Temporalización 8 sesións • Unidade 8: O modelado do relevo.Temporalización 8 sesións • Unidade 9: O ser humano e o medio. Temporalización 2 sesións Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións.

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN/ COMPETENCIAS BÁSICAS

ESO

RELACIÓN

COAS

A continuación especifícanse os criterios da avaliación e os indicadores de seguimento do grao de consecución das competencias básicas por parte dos estudantes para cada unidade didáctica plantexada. UNIDADE 1: A ORGANIZACIÓN DO CORPO HUMANO CRITERIOS DE AVALIACIÓN   

Recoñece as células humanas como heterótrofas e eucarióticas, define estes conceptos o núcleo. Recoñece en debuxos os principais orgánulos citoplasmáticos e explica as súas funcións. Explica o proceso de diferenciación e especialización que sofren as células do organismo e

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

clasifica, describe e coñece a función dos distintos tipos de tecidos.  Explica o concepto de órgano e coñece algúns exemplos; define aparato ou sistema e nomea os principais aparatos do corpo humano.  Define transplante, coñece os seus tipos e os problemas que formulan os rexeitamentos; valora a importancia social da doazón e coñece as condicións para ser doador. COMPETENCIAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Coñece a estrutura básica das células humanas. - Coñece o concepto de diferenciación celular, os tipos de tecidos humanos e as principais funcións que realizan. - Distingue entre tecidos, órganos, aparatos ou sistemas que forman o corpo humano. - Recoñece a importancia dos transplantes e da doazón, como instrumentos para mellorar a vida das persoas. - Competencia matemática: - Analiza e constrúe diagramas de barras. - Competencia en comunicación lingüística: Define conceptos, como heterótrofo, eucariótica, cromatina, citoplasma, tecido, órgano, transplante, doazón. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados. - Analiza e comprende textos sobre as células nai e os grupos sanguíneos. - Elabora un breve informe acerca da importancia da doazón de órganos e dos transplantes. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios ou internet acerca dos autotransplantes e os xenotransplantes para coñecer exemplos deles. - Busca o significado de termos científicos como embrión e diferenciación. - Visualiza o vídeo «A reprodución celular e os tecidos» e a simulación «A célula humana» en 3D para reforzar os contidos relacionados con estes temas. - Realiza as actividades interactivas propostas para esta unidade. - Competencia social e cidadá: - Valora a importancia dos transplantes como instrumento para restaurar a saúde. - Valora a doazón como un acto solidario e altruísta que permite seguir vivindo a outras persoas ou mellorar as súas condicións de vida. - Competencia para aprender a aprender: - Organiza en táboas a información relativa ao funcionamento e á estrutura dos componentes celulares, dos tipos de tecidos humanos e das funcións destes. - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Coñece a técnica de montaxe dunha preparación de células humanas. - Interpreta e distingue varios tipos de tecidos a partir de fotografías. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Traballa «a curiosidade científica» de xeito autónomo para coñecer as diferentes formas que teñen as células e os pasos do proceso de doazón de órganos. - Completa unha táboa de compatibilidade entre grupos sanguíneos. - Interésase por coñecer e practicar con rigor as técnicas de traballo en laboratorio. - Competencia cultural e artística: - Recoñece a importancia do debuxo e da fotografía no estudo da célula e dos tecidos. - Mostra creatividade e pulcritude ao debuxar algún orgánulo e ao elaborar un cartel publicitario a favor da doazón. UNIDADE 2: A ALIMENTACIÓN E A NUTRICIÓN CRITERIOS DE AVALIACIÓN:     

Diferencia entre nutriente e alimento, e entre nutrición e alimentación; coñece os diferentes nutrientes e as funcións que desempeñan os nutrientes no organismo. Coñece o concepto de alimento e é capaz de clasificalos nos grupos que forman a roda dos alimentos. Entende o concepto de dieta e recoñece a importancia da dieta equilibrada para o bo estado de saúde. Diferencia as enfermidades causadas por malnutrición e as producidas por contaminación dos alimentos. Coñece os principais métodos de conservación dos alimentos, sabe en que se basean e recoñece a importancia dos aditivos alimentarios e a controversia que suscitan os alimentos transxénicos.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Describe as etapas da cadea alimentaria e valora a importancia da información que proporcionan as etiquetas. COMPETENCIAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Coñece os principais nutrientes que nos achegan os alimentos e o papel que estes realizan no organismo. - Coñece a nova roda dos alimentos. - Relaciona a dieta equilibrada co bo nivel de saúde e valora a importancia da dieta mediterránea na nosa cultura. - Comprende a importancia dunha correcta hixiene e conservación dos alimentos para manter un bo estado de saúde. - Competencia matemática: - Calcula a enerxía que proporcionan as cantidades de diversos alimentos. - Calcula a achega nutricional que debe proporcionarnos unha dieta. - Calcula o IMC dun grupo de persoas e constrúe un diagrama de barras cos resultados. - Calcula porcentaxes a partir duns datos dados. - Competencia en comunicación lingüística: - Define conceptos relacionados cos coñecementos adquiridos, como nutriente, dieta, nutriente esencial, enfermidade carencial, intoxicación alimentaria, etc. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados. - Escribe correctamente frases erróneas. - Utiliza a linguaxe oral para expresar opinións sobre a anorexia e a bulimia. - Redacta unha breve biografía de sir Francis Drake. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Selecciona e extrae a información de enciclopedias, dicionarios ou internet sobre a conservación dos alimentos e a enfermidade dos mariñeiros, para redactar informes breves. - Visualiza os vídeos «A dieta saudable», «O leite», «Cadea de produción» e «Dous mercados» para afianzar os contidos da unidade. - Realiza as actividades interactivas da unidade. - Competencia social e cidadá: - Valora a importancia de coñecer o IMC para adoptar medidas encamiñadas a previr enfermidades como a obesidade ou a anorexia e mostra respecto polas persoas que presentan algún trastorno nutricional. - Recoñece a importancia que ten a información que proporcionan as etiquetas sobre os alimentos. - Competencia para aprender a aprender: - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Organiza en táboas a información relativa aos nutrientes que conteñen os alimentos e a función que realizan. - Detecta frases falsas sobre os contidos e transfórmaas en verdadeiras. - Clasifica os alimentos segundo a función que realizan a partir de fotografías e debuxos. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Analiza e elabora dietas e valora cal resulta máis saudable. - Propón unha hipótese sobre como se pode erradicar o escaravello da pataca tomando como modelo o proposto na unidade para a penca do tomate. - Competencia cultural e artística: - Valora a importancia da dieta mediterránea na nosa cultura. - Valora a importancia de Francisco Grande Covián polos seus estudos sobre a dieta. UNIDADE 3: APARATOS PARA A NUTRICIÓN CRITERIOS DE AVALIACIÓN:     

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Describe as etapas da cadea alimentaria e valora a importancia da información que proporcionan as etiquetas. COMPETENCIAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Sabe describir os aparatos e sistemas e os procesos relacionados coa nutrición, usando termos científicos introducidos na unidade. - Relaciona a función individual que realiza cada aparato para levar a cabo a función de nutrición do organismo. - Competencia matemática: - Sabe interpretar datos numéricos sobre o contido de gases no aire e no sangue para explicar, de forma cuantitativa, o intercambio gasoso. - Interpreta os datos numéricos dos parámetros analizados nunha análise de sangue. - Competencia en comunicación lingüística: - Define conceptos relacionados cos coñecementos adquiridos, como epiglote, cardia, píloro, quilo, inspiración, expiración, etc. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados. - Escribe correctamente frases erróneas. - Redacta textos para describir como acontecen certos procesos, como a dixestión de azucres complexos, o percorrido que realiza un glóbulo vermello ao longo do sistema circulatorio. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios ou internet para definir os termos patóxeno e coagulación sanguínea. - Localiza en internet as enfermidades máis frecuentes relacionadas coa nutrición para elaborar un glosario. - Visualiza o vídeo «A respiración» para relacionar a información contida nel sobre o intercambio gasoso coa estudada na unidade. - Realiza as actividades interactivas incluídas na web www.anayadigital.com para reforzar algúns contidos estudados. - Competencia social e cidadá: - Valora a importancia de adquirir hábitos saudables para previr algunhas enfermedades relacionadas coa nutrición. - Competencia para aprender a aprender: - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Interpreta debuxos esquemáticos da anatomía dos aparatos e sistemas estudados. - Organiza a información mediante resumos, táboas e esquemas conceptuais sobre as características e a función de cada un dos aparatos e sistemas relacionados coa nutrición. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Redacta un informe sobre os efectos que o fume do tabaco pode producir sobre os bronquios e, polo tanto, para a saúde do aparato respiratorio. - Interpreta análises de sangue para descubrir se a persoa pode padecer ou non algunha enfermidade. - Competencia cultural e artística: - Valora a importancia das investigacións realizadas por algúns científicos para o descubrimento da circulación sanguínea. - Valora a importancia de realizar debuxos esquemáticos das partes dos diferentes aparatos e sistemas estudados na unidade. UNIDADE 4: A FUNCIÓN DE RELACIÓN CRITERIOS DE AVALIACIÓN     

Explica a función dos receptores, clasifícaos segundo o estímulo que perciben, e coñece e describe o funcionamento dos receptores da pel, do olfacto, do gusto, da vista e do oído. Coñece as partes dunha neurona e o mecanismo de transmisión do impulso nervioso. Coñece as partes do sistema nervioso central e sistema nervioso periférico e as súas funcións; explica como se producen os actos voluntarios e os actos reflexos, e coñece os compoñentes dun arco reflexo. Define o concepto de hormona, coñece as principais glándulas endócrinas e as principais hormonas que segrega cada unha, e realiza un esquema do funcionamento do sistema endócrino. Explica a función dos sistemas esquelético e muscular, describe a estrutura dun óso; enumera os principais tipos de articulacións e de músculos; e coñece os principais ósos e músculos do organismo.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Coñece algunhas enfermidades que afectan aos órganos dos sentidos, aos sistemas nervioso e endócrino, e ao aparato locomotor; propón algúns coidados para previlos, especialmente os hábitos posturais. COMPETENCIAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Coñece a anatomía e o funcionamento dos aparatos implicados na función de relación. - Coñece as partes dos órganos dos sentidos e da neurona. - Recoñece os elementos que interveñen nun acto reflexo e nun acto voluntario. - Elabora esquemas sobre a regulación hormonal. - Sabe os principais ósos e músculos do sistema esquelético e do sistema muscular humanos. - Competencia matemática: - Calcula a taxa de alcoholemia. - Competencia en comunicación lingüística: - Define conceptos relacionados cos coñecementos adquiridos, como estímulo, resposta, neurona, hormona, receptor, efector, glándula endócrina, articulación. - Constrúe frases con termos dados. - Escribe correctamente frases erróneas. - Redacta un breve informe sobre a influencia do consumo de alcohol nos accidentes de tráfico. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Selecciona e extrae a información contida en enciclopedias, dicionarios ou internet acerca da influencia do consumo de alcohol nos accidentes de tráfico e sobre as dependencias que provocan algunhas substancias para elaborar breves informes. - Visualiza as simulacións «O esqueleto», «A musculatura» e «A función de relación» e o vídeo «Hábitos posturais». - Realiza as actividades interactivas da unidade. - Competencia social e cidadá: - Valora a importancia de poñer en práctica medidas para o coidado dos aparatos vinculados coa relación, como non consumir substancias tóxicas, evita situacións de risco e modifica os hábitos posturais. - Valora a importancia de técnicas, como a resonancia magnética funcional no diagnóstico e prevención de enfermidades do sistema nervioso. - Competencia para aprender a aprender: - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Interpreta debuxos esquemáticos dos elementos que interveñen nun acto reflexo e nun acto voluntario. - Elabora esquemas de como elabora a resposta o sistema nervioso cando queimamos un dedo coa lapa dunha candea. - Organiza a información mediante resumos, táboas e esquemas conceptuais sobre as características dos aparatos vinculados coa relación. - Interpreta debuxos esquemáticos da neurona, do oído, do ollo, e do sistema endócrino e do acto reflexo, e identifica as partes do encéfalo. - Identifica en ilustracións os principais ósos e músculos do aparato locomotor humano. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Valora a importancia do coidado dos aparatos vinculados coa relación. - Competencia cultural e artística: - Valora a importancia de Santiago Ramón y Cajal no descubrimento da sinapse. UNIDADE 5: A REPRODUCIÓN HUMANA CRITERIOS DE AVALIACIÓN:      

Explica as características da reprodución humana, distingue entre reprodución e sexualidade, e enumera os cambios que sofren os adolescentes. Coñece a anatomía do aparato reprodutor masculino e especifica os principais acontecementos da espermatoxénese. Coñece a anatomía do aparato reprodutor feminino, especifica os principais acontecementos da ovoxénese. Diferencia entre ciclo ovárico e ciclo uterino, e cita as hormonas que regulan o ciclo reprodutor. Define fecundación, describe o camiño que percorre o embrión ata o útero e identifica os principais acontecementos que se producen durante o desenvolvemento embrionario. Valora as técnicas de reprodución asistida, os métodos de control da fertilidade e identifica as

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

principais enfermidades de transmisión sexual e o seu tratamento e prevención. COMPETENCIAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Coñece os cambios que se producen durante a adolescencia. - Distingue as partes dos aparatos reprodutores masculino e feminino, e as funcións que realizan. - Explica e interpreta esquemas sobre a formación dos gametos, dos ciclos do ovario e do útero, e a formación dun novo ser. - Recoñece a importancia do coidado dos aparatos reprodutores. - Competencia matemática: - Analiza un gráfico sobre o ritmo das contraccións do útero ao principio e ao final da dilatación. - Elabora un diagrama de barras sobre o número de casos de sida dende o ano 1981 ata o ano 2008 e interpreta datos sobre o grao de seguridade dalgúns métodos anticonceptivos. - Calcula porcentaxes sobre datos relativos aos permisos de paternidade. - Competencia en comunicación lingüística: - Define conceptos, como condutos deferentes, trompas de Falopio, espermatoxénese, ovoxénese, corpo lúteo, endometrio, menstruación, sexo, sexualidade, etc. - Expresa o significado dalgunhas expresións, como, por exemplo, «O endometrio engrósase e vascularízase» e relaciona conceptos coas súas definicións. - Opina sobre dúas noticias de prensa relacionadas coa igualdade de xénero. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, etc., acerca das profesións só de mulleres ou só de homes para elaborar un breve informe e expresar as súas opinións ao respecto. Obtén información sobre a síndrome de Down. - Busca o significado de termos científicos, como embrión e diferenciación. - Visualiza o vídeo «As ecografías». - Realiza as actividades interactivas propostas para esta unidade. - Competencia social e cidadá: - Toma conciencia dos cambios que acontecen durante a adolescencia para aceptar a propia realidade. - Valora a importancia do coidado que deben ter as mulleres embarazadas para o bo desenvolvemento do feto e de manter a hixiene dos aparatos reprodutores para evitar enfermidades. - Toma conciencia da importancia que teñen para algunhas persoas os métodos de reprodución asistida e do aspecto ético do traballo con embrións humanos. - Valora os avances da ciencia, como a técnica da amniocentese para coñecer o desenvolvemento do feto. - Competencia para aprender a aprender: - Organiza en táboas e identifica en debuxos as partes dos aparatos reprodutores, e realiza esquemas da clasificación das enfermidades de transmisión sexual. - Debuxa un espermatozoide e un óvulo e indica as súas partes, os procesos da espermatoxénese e da ovoxénese, e interpreta esquemas do ciclo ovárico, do útero e de todas as etapas da formación dun novo ser. - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Busca información sobre a lei de paternidade e expón opinións sobre ela. - Competencia cultural e artística: - Toma conciencia da importancia dos avances da ciencia. UNIDADE 6: A SAÚDE E A ENFERMIDADE: CRITERIOS DE AVALIACIÓN: 

Comprende os conceptos de saúde, determinante da saúde e enfermidade, diferencia as enfermidades infecciosas das non infecciosas e coñece os mecanismos de transmisión destas.  Coñece os mecanismos de defensa do organismo, diferencia a inmunidade innata da adaptativa, e, dentro desta, distingue a resposta humoral primaria da secundaria.  Coñece os principais mecanismos capaces de axudar ao organismo cando padece unha enfermidade.  Coñece algunhas técnicas básicas de primeiros auxilios. COMPETENCIAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO: - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Coñece, a través da elaboración de esquemas ou táboas, as características dos tipos de enfermidades e as causas que as producen. - Comprende como se produce a resposta defensiva do organismo.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Coñece a importancia dos soros e das vacinas para a defensa contra os organismos patóxenos. - Competencia matemática: - Interpreta unha táboa cos datos de temperatura corporal dunha persoa durante un proceso gripal, e posteriormente elabora, a partir deles, unha gráfica. - Competencia en comunicación lingüística: - Define conceptos relacionados coas enfermidades e as defensas: saúde, determinante da saúde, organismo patóxeno, vector de transmisión, vacina, antibiótico, etc. - Expresa diferenzas entre dous conceptos dados, como transmisión directa e indirecta, inmunidade innata ou adquirida, etc. - Redacta un informe para explicar como se realiza a manobra de Heimlich. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios, etcétera, para definir os termos ou formular algún debate na clase. - Utiliza os recursos ofrecidos na web www.anayadigital.com para afianzar a comprensión de determinados conceptos. - Busca información en internet para coñecer a diferenza entre pandemia e epidemia. - Competencia social e cidadá: - Entende a importancia da utilización responsable dos medicamentos e, en particular, dos antibióticos para que sigan sendo eficaces. - Valora a importancia das vacinas e dos soros na loita contra as enfermidades infecciosas. - Competencia de aprender a aprender: - Completa un mapa conceptual sobre os contidos aprendidos. - Identifica en debuxos esquemáticos a resposta inmune humoral. - Interpreta algún experimento sinxelo sobre a elaboración de soros e xustifica a súa utilización. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Propón unha hipótese para explicar por que os animais curan as feridas lambéndose. - Expresa opinións sobre a relación entre os índices de mortalidade a nivel mundial e os determinantes da saúde. - Competencia cultural e artística: - Valora a importancia das investigacións realizadas por algúns científicos para o descubrimento das vacinas, os antibióticos e outros medicamentos. UNIDADE 7: A CAMBIANTE SUPERFICIE DA TERRA CRITERIOS DE AVALIACIÓN:  

Coñece os tipos de enerxía que producen os cambios na Terra. Comprende a dinámica da atmosfera e describe como se orixina o vento e as variacións que experimenta a presión atmosférica, diferenciando as borrascas e os anticiclóns.  Describe os movementos e cambios da auga da hidrosfera que orixinan o ciclo da auga: evaporación, condensación, precipitación, circulación.  Diferencia o tempo atmosférico do clima, identifica os elementos representativos dun mapa do tempo e interpreta mapas do tempo sinxelos.  Interpreta mapas topográficos e levanta perfís topográficos.  Comprende o concepto de mineral e coñece os procesos de cristalización, así como as propiedades máis importantes que permiten o recoñecemento dos minerais.  Explica a formación das rochas magmáticas e metamórficas, e recoñece os principais tipos.  Coñece o proceso de formación das rochas sedimentarias e identifica os principais tipos. COMPETENCIAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO: - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Coñece a dinámica da atmosfera e da hidrosfera, así como a enerxía responsable dela. - Coñece o significado dos elementos que aparecen no mapa do tempo. - Recoñece os elementos máis significativos do relevo nos mapas topográficos. - Coñece e diferencia os tipos de minerais e rochas que forman a codia. - Competencia matemática: - Utiliza a linguaxe matemática para operar con escalas, calcular distancias e pendentes entre dous puntos dun mapa topográfico, levantar perfís, etc. - Competencia en comunicación lingüística: - Define conceptos, como isóbara, borrasca, escorremento, vento, etc. - Expresa diferenzas entre dous conceptos dados, como, por exemplo, metamorfismo térmico e dinamotérmico. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Elabora un texto no que se explique a relación que hai entre a inclinación do eixe da Terra, a distribución irregular da enerxía solar na superficie terrestre e a circulación dos ventos. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Selecciona e extrae a información contida en www.anayadigital.com sobre a circulación global dos ventos, a formación das rochas e o ciclo litolóxico. - Busca o significado de termos científicos, como litolóxico. - Visualiza o vídeo «As estacións» e a simulación «A formación de carbón e de petróleo » para reforzar estes contidos. - Realiza as actividades interactivas proposta para esta unidade. - Competencia social e cidadá: - Comprende a importancia que ten a predición do tempo atmosférico para a realización de todo tipo de eventos. - Valora a importancia da utilización dos mapas topográficos - Competencia para aprender a aprender: - Organiza en táboas, esquemas ou debuxos información relativa aos procesos xeolóxicos, ao movemento do aire producido pola enerxía solar, ás formas de cristalización dos minerais, á clasificación das rochas, etc. - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Constrúe perfís topográficos. - Interpreta o relevo en mapas topográficos. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Ten iniciativa para buscar mapas meteorolóxicos na prensa ou en internet e, a partir deles, facer un mapa significativo e predicir o tempo. - Interpreta mapas topográficos. - Deduce, a partir do aspecto externo dunha rocha metamórfica, o tipo de metamorfismo que a orixinou. - Competencia cultural e artística: - Recoñece a importancia da predición do tempo meteorolóxico en caso de fortes tormentas, vendavais, etc., para evitar grandes danos. UNIDADE 8: O MODELADO DO RELEVO CRITERIOS DE AVALIACIÓN  

Define relevo e coñece cales son os procesos xeolóxicos exóxenos. Define meteorización, e diferencia entre meteorización física e meteorización química. Explica os principais procesos da meteorización física e da química.  Explica a acción modeladora das augas de enxurrada e recoñece nun esquema as partes dun torrente, describindo a acción xeolóxica que predomina en cada unha delas.  Identifica os tramos do curso dun río e explica a acción xeolóxica que predomina en cada un deles.  Explica a orixe das augas subterráneas e coñece as formas do modelado cárstico.  Describe os principais procesos do modelado litoral.  Explica a acción xeolóxica dos glaciares e describe os procesos xeolóxicos relacionados co vento. COMPETENCIAS BÁSICAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Xustifica as accións modeladoras do relevo dos distintos axentes xeomorfolóxicos. - Coñece os principais procesos de meteriozación. - Diferencia os tramos dun río e describe o modelado fluvial. - Coñece a orixe das augas subterráneas e comprende o modelado cárstico. - Relaciona os principais movementos das augas mariñas coa orixe dos modelados litorais. - Comprende a acción xeolóxica dos glaciares e do vento. - Competencia matemática: - Manexa datos numéricos sobre o grao de redondez dos fragmentos de rocha que arrastra un río para obter conclusións sobre o transporte destes. - Competencia en comunicación lingüística: Define conceptos relacionados cos coñecementos adquiridos como meteorización física, meteorización química, etc. - Completa frases utilizando os termos axeitados. - Redacta un texto para explicar como se orixinou un relevo. - Competencia no tratamento da información e competencia dixital:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Selecciona e extrae a información contida en vídeos, enciclopedias, dicionarios ou internet para describir como se forma un oasis ou interpreta unha fotografía dun relevo. - Realiza as actividades interactivas incluídas na web www.anayadigital.com para reforzar algúns contidos estudados. - Visualiza as presentacións e os vídeos incluídos na web www.anayadigital.com para ampliar algúns contidos. - Competencia social e cidadá: - Valora a importancia do estudo do relevo e dos factores que inflúen no seu modelado para predicir os posibles riscos xeolóxicos. - Competencia para aprender a aprender: - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Interpreta e realiza debuxos esquemáticos dalgunhas formas do modelado e dos procesos que as orixinan. - Organiza a información mediante resumos, táboas e esquemas conceptuais sobre as formas do modelado e os procesos que as orixinan. - Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Propón solucións para resolver ou reducir os riscos naturais e os impactos ambientais de determinadas paisaxes. - Competencia cultural e artística: - Recoñece os valores culturais e sociais que existen nas paisaxes e responsabilizarse de protexelos. UNIDADE 9: O SER HUMANO E O MEDIO CRITERIOS DE AVALIACIÓN 

Define o concepto de recurso natural; distingue entre os recursos renovables e non renovables e, dentro deles, entre os enerxéticos e non enerxéticos, e cita os problemas ambientais derivados do uso dos recursos naturais.  Clasifica os recursos enerxéticos en renovables e non renovables, describe os principais problemas do sistema enerxético e propón algunhas medidas para palialos.  Clasifica os usos da auga en consuntivos e non consuntivos; recoñece os principais problemas que xera o consumo irresponsable de auga e propón algunhas medidas de xestión sustentable dos recursos hídricos.  Coñece e explica as etapas do ciclo urbano da auga: captación, potabilización e depuración, e xustifica a súa necesidade.  Coñece os problemas orixinados polo consumo de minerais e rochas; define desertización, e explica as causas que a orixinan; define biodiversidade, e cita as principais causas que provocan a súa perda.  Explica os procesos que desencadean a perda de biodiversidade, a contaminación atmosférica e a acumulación de residuos; define o concepto de residuo, e explica o proceso de tratamento dos residuos sólidos urbanos.  Define desenvolvemento sustentable; coñece os seus principios básicos e propón algunhas medidas para alcanzar un desenvolvemento sustentable. COMPETENCIAS BÁSICAS: INDICADORES DE SEGUIMENTO. - Competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico: - Coñece e establece unha clasificación dos recursos naturais. - Relaciona o uso dos recursos con problemas ambientais, como o seu esgotamento, a contaminación e a xeración de residuos. - Coñece as consecuencias globais dos impactos ambientais, como o efecto invernadoiro, a chuvia ácida, o burato da capa de ozono, etc. - Coñece os principios básicos do desenvolvemento sustentable. - Competencia matemática: - Calcula o volume total de auga da Terra e o volume da auga doce contida nos diferentes recipientes hídricos. - Analiza unha gráfica para obter conclusións sobre a influencia da concentración de CO2 na temperatura da superficie terrestre. - Competencia en comunicación lingüística: - Define conceptos relacionados cos recursos naturais, como recurso natural, potabilización, depuración, residuo, RSU, desenvolvemento sostible, contaminación, efecto invernadoiro, deforestación, cambio climático, impacto ambiental, etc. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados. - Elabora un informe breve acerca do desenvolvemento sustentable.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Utiliza a linguaxe oral para expresar opinións sobre a conveniencia de utilizar un tipo de enerxía ou outra. Competencia no tratamento da información e competencia dixital: - Busca e selecciona información en internet acerca do mal da pedra, o Protocolo de Kyoto e sobre as partículas sólidas en suspensión para elaborar os informes ou contestar as preguntas que se piden nas actividades correspondentes. - Realiza as actividades interactivas incluídas na web www.anayadigital.com para reforzar algúns contidos estudados. - Visualiza as presentacións e os vídeos incluídos na web www.anayadigital.com para ampliar algúns contidos. Competencia social e cidadá: - Valora a natureza como fonte de todos os recursos que utiliza o ser humano. - Coñece e valora os problemas ambientais que xera o uso de recursos naturais. - Valora a importancia do desenvolvemento sustentable e das accións individuais de consumo responsable para combater os problemas ambientais. Competencia para aprender a aprender: - Completa un mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Interpreta un gráfico de barras sobre o risco de desertización en España. - Interpreta os resultados sobre o contido de partículas sólidas en suspensión para coñecer o grao de contaminación do aire. Competencia en autonomía e iniciativa persoal: - Formula hipóteses para explicar a relación entre os niveis de CO 2 atmosférico e o quecemento global. - Se capaz de decidir o destino que deben seguir os diferentes tipos de residuos sólidos. Competencia cultural e artística: - Recoñece a paisaxe como un recurso natural e aprecia o seu valor estético. - Analiza unha paisaxe e distingue os seus compoñentes e os seus elementos básicos. - Coñece cales foron os principais cumios internacionais en materia ambiental.

7. MINIMOS ESIXIBLES. Unidade 1: A organización do corpo humano:  Coñecer as características da célula humana.  Explicar as funcións da membrana, do citoplasma e do núcleo.  Recoñecer en debuxos os principais orgânulos citoplasmáticos e explicar as súas funcións.  Definir os conceptos de tecido, órgano e aparato.  Coñecer os aparatos e sistemas do corpo humano.  Clasificar os aparatos e sistemas do corpo humano segundo a súa función.  Definir transplante e coñecer os problemas que formulan os rexeitamentos. Unidade 2: A alimentación e a nutrición:    

Coñecer os alimentos e os nutrientes, así como a súa clasificación. Reflexionar sobre a importância da dieta para a saúde. Coñecer as enfermidades relacionadas coa alimentación. Coñecer os métodos de conservación dos alimentos e a cadea alimentaria, e saber recoñecer a información da etiquetaxe. Unidade 3: Aparatos para a nutrición:   

Coñecer o aparato dixestivo, os seus compoñentes e a súa función. Coñecer o aparato respiratório, os seus componentes e a súa función. Coñecer o aparato circulatório e o sistema linfático, os seus componentes e o seu funcionamento. Coñecer como acontece a circulación sanguínea.  Coñecer o aparato excretor, os seus componentes e o seu funcionamento.  Coñecer os principais hábitos para manter a saúde e algunhas enfermidades que afectan ao aparatos que interveñen na función de nutrición. Unidade 4: A función de relación:   

Coñecer as etapas das que consta a función de relación. Coñecer as características básicas dos órganos dos sentidos. Describir, basicamente, en que consiste a coordinación nerviosa.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

  

Describir, brevemente, en que consiste a coordinación endócrina. Identificar em ilustracións os principais ósos e músculos. Coñecer os principais hábitos para manter a saúde e algunhas enfermidades que afectan ao aparatos ou sistemas que interveñen na función de relación Unidade 5: A reproducción humana:  

Explicar os cambios na adolescencia. Coñecer a anatomia e a fisioloxía dos aparatos reprodutores masculino e feminino, así como as partes do espermatozoide e do óvulo.  Coñecer as etapas do desenvolvemento embrionário e do parto  Coñecer os métodos anticonceptivos e as ETS Unidade 6: A saúde e a enfermidade: 

Entender os conceptos de saúde, determinante da saúde e enfermidade, e coñecer os tipos de enfermidades que hai.  Comprender os mecanismos de defensa do organismo.  Definir vacina, soro e medicamento. Unidade 7: A cambiante superfície da Terra.   

Coñecer as causas de que a Terra sexa un planeta dinâmico. Coñecer como se orixina o vento e o ciclo da auga. Identificar os elementos representativos dun mapa do tempo e interpretar mapas do tempo sinxelos.  Interpretar o relevo en mapas topográficos e resolver problemas de escalas.  Comprender o que é un mineral e coñecer as propriedades mais significativas.  Coñecer os principais grupos de rochas. Unidade 8: O modelado do relevo:     

Comprender o processo xeolóxico e o concepto de meteorización. Coñecer as partes dun torrente e a súa acción xeolóxica. Coñecer os tramos do curso do río e comprender a idea do modelado fluvial. Coñecer a orixe das augas subterrâneas e comprender o modelado cárstico. Comprender a idea do modelado litoral e os processos xeolóxicos relacionados cos glaciares e co vento.  Identificar en fotografias ou debuxos as principais formas de modelado fluvio-torrencial, cárstico, eólico, litoral e glaciar. Unidade 9: O ser humano e o médio natural.  Definir recurso natural e .clasificalos en renovables e non renovables.  Coñecer os problemas do sistema enerxético actual e as medidas individuais de aforro de enerxía.  Coñecer os problemas que provoca oconsumo irresponsable de auga e propoñer algunha medida de aforro.  Coñecer a importância de depuración e a potabilización.  Coñecer algunhas causas da perda de biodiversidade.  Recoñecer os principais problemas globais que xera o uso indiscriminado de recursos naturais.  Propoñer algunhas medidas para o consumo responsable e sustentable e os princípios básicos para un desenvolvemento sustentable

8. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Desenvólvense tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais , mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

10. PROCEDEMENTOS INICIAL(NA ESO)

PARA

REALIZACIÓN

AVALIACIÓN

Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, deseñada a partir dos criterios de avaliación e os contidos mínimos establecidos na programación do curso 2013-2014 para a materia de Ciencias Naturais de 2º de ESO. Dita proba permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 3º de ESO que cursan Bioloxía e Xeoloxía. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista cos profesores que lles impartiron clase de Ciencias da Natureza en 2º de ESO aos alumnos que promocionaron a 3º de ESO. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 2º de ESO no curso 2013-2014.

11. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua. Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación.



Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.



A contribución porcentual á nota de avaliación será do 60 % (6 puntos).

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respeto polos compañeiros e compañeiras, etc.. .  A contribución porcentual á nota será do 40% (4 puntos). Se a cualificación global en cada unha das avaliación resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que figuran na programación. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación “gardaríase” ata comprobar que os demáis aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignatura na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

12. PLAN DE TRABALLO PENDENTES(NA ESO).

PARA

SUPERACIÓN

MATERIAS

A materia dividímola en tres bloques: BLOQUE I 

A organización do corpo humano.



A alimentación e a nutrición.

 Aparatos para a nutrición BLOQUE II 

A función de relación.

 A reprodución humana. BLOQUE III 

A saúde e a enfermidade.



A cambiante superfície da Terra.

 O modelado do relevo. O alumno terá que contestar aos cuestionarios que se lle propoñan relacionados coa materia do bloque, e realizará unha proba escrita sobre aspectos dos cuestionarios. Nos cuestionario o alumno terá que: Interpretar gráficos e imaxes. Definir conceptos Respostar a cuestións de verdadeiro ou falso. Establecer diferenzas. Relacionar termos

13. PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACION DAS MATERIAS PENDENTES OU DA NOTA FINAL DO CURSO SE HAI ALUMNADO QUE

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARA (NA ESO). Os criterios de cualificación para todos os alumnos con Bioloxia-Xeoloxía de 3º ESO pendente serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e superen unha proba escrita de cada bloque superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso conforme co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do exame

14. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES: O departamento propón as seguintes medidas:  Establecemento dunha hora semanal para consultar dúbidas.  Lembrar os titores as datas de entrega, das probas e as cualificacións dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano .  Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes.  Elaboración de boletíns de exercicios e depósito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado.  Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

16. METODOLOXÍA DIDÁCTICA A LOE aposta por un modelo curricular baseado nunha concepción constructivista da aprendizaxe que ten que ser significativa para o alumnado, o que quere dicir que establece vínculos entre o novo contido que está a aprender e o que xa sabe. lsto facilita que sexa capaz de aplica-las súas aprendizaxes a novos contextos diferentes daqueles nos que aprendeu. Para facilitar unha aprendizaxe significativa hai que ter en conta os seguintes criterios metodolóxicos: - Os coñecementos novos resultan de substituir, completar ou modifica-los coñecementos previos que xa tiña o alumno ou alumna. - O nivel das actividades de aprendizaxe estará entre o que xa sabe facer autonomamente o alumno e o que é quen de facer coa axuda do profesor. - Os contidos terán unha significatividade lóxica, coherente dende un punto de vista disciplinar e coherente co nivel de madureza cognitiva do alumnado. - Procurarase no alumno unha actitude favorable á aprendizaxe. - Hai que potencia-la memoria, pero sobre todo a memoria comprensiva que é capaz de actualizar, cando os necesitamos, os coñecementos aprendidos. A presencia de tres tipos de contidos -conceptuáis, procedementais e actitudinais- e o feito de que non todos se aprenden da mesma forma, fai necesario o deseño de diferentes estratexias de actuación na aula.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Os contidos conceptuais (feitos,datos,conceptos e sistemas conceptuais) tampouco se aprenden da mesma forma. Os feitos e os datos apréndanse por repetición ou memoria mecánica, esta aprendizaxe esquécese con facilidade, por iso precisa de repaso. Para que estas aprendizaxes permanezan na memoria a longo prazo, resulta esencial que se realicen en contextos significativos. Os sistemas apréndense mediante actividades intelectuais, con comprensión gradual e con actividades organizadas en orde crecente de dificultada. Os procedementos considéranse aprendidos cando están automatizados e cando se aplican en situacións similares sen necesidade de grande atención. Por exemplo, filtrar unha mestura faise autonomamente, sen estar cunha especial atención, unha vez adquirida esa destreza. Os procedementos apréndanse a partir da presentación do modelo, mediante a explicación dos pasos que se deben seguir, realizándoos coa axuda do profesor e repetindo de seguido a acción de forma consciente e significativa ata a súa automatización. Os contidos actitudinais apréndanse mediante o exemplo, a observación, a imitación de modelos e a experiencia directa. E fundamental a componente afectiva xa que contribúen á sociabilidade e o establecemento de vínculos. Non se poden reducir á repetición de actividades, senón que precisan dunha interacción persoal e afectiva. Nas ciencias, a construcción dun significado é un proceso activo e continuo que, interaccionando co medio, busca a comprensión dos feitos naturais, requírese formular e avaliar ideas, hipóteses e modelos, ampliando conceptos operacionais ou organizando as estructuras cognitivas existentes. No proceso de ensino-aprendizaxe das ciencias non aprendemos por inducción da experiencia, non imos dos feitos ás teorías, senón que procuramos refutar ou verificar por exclusión as hipóteses. Formulamos preguntas axeitadas e buscamos solucións idóneas por ensaio-erro con certos principios heurísticos. 0 rexeitamento das nosas hipáteses, modelos ou teorías por parte da realidade ou evidencia experimental é a única información que obtemos do mundo físico.

17. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : - Rendemento do alumno. - Personalidade. - Afeccións e interese. - Coñecementos previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación ou A.C.I. Deseñaranse actividades para alumnos con altas capacidades de ser o caso.

18. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas para 3º de ESO, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Unidade 1: A organización do corpo humano. - Recoñecemento e valoración da importancia dos transplantes como instrumento para restaurar a saúde. - Recoñecemento de que todo achado é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia noutros previos. - Valoración da doazón como un acto solidario e altruísta que permite seguir vivindo outras persoas ou mellorar as súas condicións de vida. Unidade 2: A alimentación e a nutrición - Recoñecemento da importancia da dieta mediterránea como un hábito alimentario saudable. - Desenvolvemento dunha actitude crítica e responsable á hora de adquirir alimentos envasados e de consumir alimentos transxénicos ou produtos alimentarios con certos aditivos.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Respecto polas persoas que presentan algún trastorno nutricional, como a obesidade, a anorexia e a bulimia. Unidade 3: Aparatos para a nutrición. - Valoración das normas de hixiene bucodental para o mantemento da saúde. - Toma de conciencia da importancia que ten evitar o consumo de substancias nocivas como o tabaco e o alcohol. - Recoñecemento da importancia do descubrimento da circulación sanguínea. Unidade 4: A función de relación. - Recoñecemento dos efectos que ten o alcohol sobre o sistema nervioso e a súa relación cos accidentes de tráfico. - Toma de conciencia da necesidade de coñecer o funcionamento dos órganos dos sentidos para mellorar os hábitos de saúde. - Toma de conciencia de que os hábitos posturais correctos preveñen enfermidades do aparato locomotor. - Valoración da importancia das novas tecnoloxías, como a resonancia magnética funcional no diagnóstico e prevención de enfermidades do sistema nervioso. Unidade 5: A reprodución humana. - Toma de conciencia dos cambios corporais que acontecen na adolescencia para aceptar a propia realidade. - Valoración das novas técnicas científicas para o seguimento do embarazo. Unidade 6: A saúde e a enfermidade. - Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa. - Valoración da importancia de internet como medio de transmisión de información e coñecementos na nosa sociedade. - Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos. - Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade. Unidade 7: A cambiante superficie da Terra. -Valoración da importancia dos mapas do tempo para previr catástrofes naturais. Unidade 8: O modelado do relevo. - Fomento da práctica de actividades no medio natural. - Toma de conciencia da importancia que ten a conservación do medio natural pola súa grande influencia na humanidade e en todos os seres vivos. - Toma de conciencia dos riscos que poden causar os torrentes durante as chuvias torrenciais. - Valoración dos riscos derivados da sobreexplotación dos acuíferos. - Valoración da importancia que ten o cambio climático sobre os glaciares e as consecuencias que pode provocar o seu desxeo. Unidade 9: O ser humano e o medio natural. - Toma de conciencia dos problemas que xera o uso das fontes de enerxía non renovables. - Valoración de todas aquelas contribucións técnicas, sociais, científicas, etc., encamiñadas a conseguir un mellor aproveitamento da enerxía. - Recoñecemento da necesidade que temos de facer un uso racional dos recursos naturais que a natureza nos ofrece, evitando o seu malgasto e destrución. - Valoración do medio como unha fonte de recursos.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

ARÍS, A.: La medicina en la pintura. Ed. Lunwerg, Barcelona, 2002. BAROJA, P.: El árbol de la ciencia, Ed. Cátedra. BRATER, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1984. Cambio climático y sostenibilidad (cómics). Ed. Panini. CLÍNICA MAYO: Guía personal de la salud. RBA Libros. Gran atlas del cuerpo humano. Ed. Pearson Educación. LONDON, J.: La quimera del oro. Ed. Anaya. Una máquina genial. Ediciones Parramón. POLLAN, M.: El detective en el supermercado, Temas de Hoy. PINÓS, T.: Médicos y aventuras. Historias del progreso de la medicina. Planeta. VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya. WELLS, H.: La isla del doctor Moureau, Alianza Editorial. ZORZÍN, R.: Conocer los minerales. Ed. Susaeta, 2002. Un fantástico viaje en globo. Ed. Anaya.

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en terceiro de ESO:             

Libro de texto do alumno da editorial Anaya. Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sencillas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Análisis clínicos (de sange ou de urina) e radiografías. Tablas sobre a composición química dos alimentos para elaborar dietas. Envases, etiquetas e folletos publicitarios de diversos alimentos. Hombre clástico e modelos anatómicos dos órganos estudiados. Esquemas mudos de células, tecidos, órganos e aparatos.

Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: Práctica 1: Manexo da lupa e do microscopio. Práctica 2: Preparación e observación de mostras celulares. Práctica 3: Microbios e hixene Práctica 4: Clasificación de medicamentos. Práctica 5: Roda dos alimentos e análise cualitativo dunha dieta. Práctica 6: Análise químico e microscópico de alimentos. Detección de fraudes. Práctica 7: Etiquetas e aditivos. Práctica 8: Análise cuantitativo de una dieta. Práctica 9: Maquetas ser humano. Práctica 10: Dixestión. Práctica 11: Absorción. Práctica 12: Disección pulmón. Práctica 13: Disección dun ril Práctica 14: O sangue Práctica 15: Disección do corazón. Práctica 20: Disección encéfalo e do ollo. Práctica 21: Órganos dos sentidos. Práctica 22: Interpretación radiografías. Práctica 23: Aparato reproductor. Práctica 24: Exercicios medio natural e realización dun perfil topográfico. Moitas das experiencias propostas non se van poder realizar porque durante o curso 20142015, a materia de bioloxía e xeoloxía en 3º de ESO non conta con desdobres de laboratorio.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

23. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das segunites actividades: Visita ao museo Domus, “A casa do home” na Coruña. Asistencia a proxección de documentais sobre a nutrición e a saúde. Asistencia a proxección de documentais sobre o corpo humano. Charlas sobre sexualiade, as ETS e a súa prevención. Realizar algunhas prácticas de primeiros auxilios coa colaboración de persoal sanitario Saída ao campo con mapas topográficos da zona para identificar no terreo os elementos que se representan nos mapas e ver como quedan reflectidos nos mapas as formas do relevo (vales, montañas, chairas, etc.). Asistir a proxección de documentais sobre os distintos tipos de relevo. Realizar visitas a depuradoras ou vertedoiros da localidade Participar nos concursos de relatos científicos “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”. 24.

INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Debido a que a asignación horaria semanal desta materia, dúas horas, resulta insuficiente para tratar tódolos contidos en profundidade, acordamos que A unidade 9: “O ser humano e o medio ambiente” fose abordada a través da realización e a exposición de traballos por parte dos alumnos durante o curso 2014-2015. Outros aspectos a mellorar para o curso 2014-2015 propostos na memoria do curso pasado son: 1. 2.

3. 4. 5.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Intentaranse realizar máis clases prácticas e adaptadas a realidade social actual do entorno. Algo bastante complicado xa que a materia de bioloxía e xeoloxía en 3º de ESO non conta con desdobres de laboratorio. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

25. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

Seminario de Ciencias Naturais

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar? Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver? Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais? Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe?

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe? Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? Avaliación

moito medio baixo

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel?

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

¿Participou o alumno na avaliación? Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

4º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Mª Luz Blanco 1-Importancia da Bioloxía e Xeoloxía en 4º ESO: Dada a opcionalidade da materia e o caracter orientador do curso, esta materia non debe ter un carácter propedéutico de cara ao acceso a cursos superiores. Débese responder á necesidade de que os alumnos e alumnas sexan capaces de aplicar os coñecementos da aula a súa vida diaria, explicar fenómenos como: as semellanzas entre iguais, a biodiversidade, os cambios oroxénicos no planeta, as relacións que se producen no medio... Tratando sempre de achegalos a realidade de Galicia e ao seu medio natural. Fomentarase a formación de cidadáns e cidadás críticos que teñan unha visión racional e global do mundo que os rodea, capaces de elaborar opinións propias que lles permitan participar democráticamente nas decisións políticas que toman os representantes sociais sobre o ambiente, a saúde e as aplicacións dos adiantos científicos e técnicos (deforestación, perda de biodiversidade, transxénicos, clonación, manipulación xenética, desenvolvemento sustentable, etc.). Grandes teorías como: a Teoría celular, a teoría de Tectónica de placas ou a teoría da evolución das especies son obxecto de estudo da materia de Bioloxía e Xeoloxía de cuarto. Teorías, que supuxeron unha revolución nas ciencias da vida e da Terra e a través das cales se tratará de transmitir a idea da ciencia como algo susceptible de experimentar revisións e cambios e que o coñecemento científico se ve influenciado polos coñecementos previos que se posúen e polas necesidades e condicionamentos de cada época histórica. Grandes científicos como: Rosalind Franklin, Watson e Crick, Mendel, Darwin, Wegener, Lyn Margulis … daranlle á materia unha perspectiva histórica. A ciencia é tamén produto dunha actividade social, desenvolvida por persoas que forman parte da sociedade de cada momento e que influiron na forma de pensar da súa época.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

2. 1.

VERÍN , O URENSE

CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS:

Competencia en comunicación lingüística: Nesta materia trátase de fomentar a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos. Textos relacionados, adecuados ao nivel de desenvolvemento do alumnado, amenos e atractivos. As cuestións que acompañan os textos son cuestións encamiñadas a que o alumno ou alumna comprenda o texto (identificar os conceptos e ideas principais, relacionar, sintetizar) e que vaia máis alá do texto (aplicar e reflexionar). A través desta competencia tamén se contribuirá ao Proxecto Lector de Centro, propoñendo libros de lectura relacionados cos contidos da materia: a.

Por qué somos como somos. Eduardo Punset.

Evoluciona o muere. Phil Gates.Colección esa horrible ciencia.

El origen de las especies. Charles Darwin

Trabállase a expresión mediante: a emisión de hipóteses, contraste de ideas, explicación de significados sobre conceptos ou procesos, realización de sínteses, elaboración de mapas conceptuais, extracción de conclusións, realización de informes ou organización de debates onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita ( definindo con precisión os conceptos básicos da Bioloxía e Xeoloxía), a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o ter en conta as ideas dos demais.

Competencia matemática Contribúe esta materia ao desenvolvemento da competencia matemática cando:

Se toman medidas en actividades experimentais utilizando as unidades adecuadas.

Se extraen datos numéricos de gráficas, táboas e esquemas.

Se realizan cálculos de porcentaxes e outras proporcións en exercicios de xenética.

Se cuantifican numericamente as relacións entre dúas variables.

e. f.

Se resolven problemas. Se organizan e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles.

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico. Como se comentou anteriormente, trátase de que o alumnado aprenda os conceptos básicos que lle permitan a análise das leis que rexen aos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos efectos sobre o ambiente e a saúde: a.

Coñecer a teoría celular e a organización básica dos seres vivos.

Diferenciar as etapas características da mitose e a meiose.

Recoñecer as bases biolóxicas da herdanza dos caracteres.

Valorar os avances biotecnolóxicos relacionados coas características do ADN.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Coñecer as principais teorías relacionadas coa evolución biolóxica.

Identificar os procesos característicos do funcionamento dos ecosistemas.

Recoñecer os impactos ambientais que provoca o ser humano nos ecosistemas.

Diferenciar os cambios xeolóxicos e biolóxicos ocorridos ao longo da historia da Terra.

Coñecer a teoría da tectónica de placas e as probas que a confirman.

j. Identificar as principais manifestacións da enerxía interna da Terra. Tratamento da información e competencia dixital. Traballaranse habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentala en diversas lingüaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación. Fomentarase a crítica reflexiva sobre as información. E, usaranse ferramentas como os buscadores da internet, documentos dixitais, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Na aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se representan estruturas moleculares ou xeolóxicas coa axuda dos ordenadores; desde a materia estase a contribuír á competencia dixital. Contribuíndo así ao plan de introdución das Tecnoloxía da Información e a Comunicación do centro.

Competencia social e cidadá. En relación coa competencia social e cidadá, tratarase de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual da sociedade e do noso planeta. O traballo diario na materia tratará de contribúir a:

Considerar as implicacións éticas da utilización dos avances xenéticos na reprodución humana.

Valorar as vantaxes e os inconvenientes da aplicación da biotecnoloxía ao noso xeito de vida.

Liberar a sociedade de prexuízos sen fundamento científico.

Valorar as opinións e os argumentos diferentes dos propios.

Xulgar os debates científicos que contribuíron á extensión dos dereitos humanos.

Competencia cultural e artística.

Ao longo do curso, nas distintas unidades da materia,

empréganse de xeito creativo, diferentes códigos artísticos para representar fenómenos ou situacións dun xeito comprensible. A presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os formatos estéticos e artísticos (modelos celulares, de ADN, exposicións sobre científicos relacionados coa materia, etc.) ou na visita as exposicións relacionadas con algunha das unidades. 7.

Competencia para aprender a aprender. Implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente. Coas actividades iniciais e de ampliación propostas en cada unidade

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

favorécese esta competencia; xa que, se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Empregarase a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar con frecuencia errados nas súas concepcións. Ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. Fomentarase no alumnado os hábitos de:

Perseverar na aplicación dos procedementos que se aprenden.

Reflexionar sobre as causas dos posibles erros cometidos nas actividades realizadas.

Buscar unha coherencia global dos coñecementos científicos.

Comparar procesos ou estruturas distinguindo as semellanzas e as diferenzas.

Autonomía e iniciativa persoal. A través das actividades de investigación e do traballo diario, tratarase que o alumnado desenvolva o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. Procurarase que sexan capaces de: a.

Aplicar criterios de clasificación en diferentes ámbitos da bioloxía e a xeoloxía.

Potenciar o espírito crítico fronte a informacións de calquera índole.

Desenvolver a capacidade de análise.

Deseñar actividades de tipo experimental para comprobar ou cuantificar procesos.

Propor hipóteses e analizar a súa coherencia coas observacións realizadas.

3. OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Coa posta en práctica desta programación preténdese que o alumnado, a parte dos obxectivos didácticos propostos para 4º ESO, complete os obxectivos da etapa (ESO) e da área de Ciencias da Natureza. Obxectivos da materia de Bioloxía e Xeoloxía de 4º ESO: Estes obxectivos corresponden a aquelas capacidades que o alumnado debe ter adquiridas na materia ao remate do curso. Aparecen concretados en cada unidade, pero de modo xeral poden establecerse as seguintes capacidades: 1.

Utilizar correctamente a linguaxe científica relacionada cos contidos do libro tanto na expresión escrita como na oral.

Interpretar táboas e gráficas relacionadas con diferentes aspectos da bioloxía celular, da xenética, da biotecnoloxía, da evolución, da ecoloxía e da historia e da dinámica da Terra.

Entender e aplicar as leis fundamentais da bioloxía (xenética, división celular etc) para resolver situacións problemáticas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Realizar cálculos de porcentaxes e outras operacións, con axuda da calculadora, para cuantificar fenómenos biolóxicos e xeolóxicos.

Comprender a importancia da célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos, así como os postulados da Teoría celular e a súa formulación unida aos avances científicos.

Identificar, en esquemas e coa axuda do microscopio, as estruturas características dos distintos tipos celulares relacionándoas coa súa función.

Identificar o ADN como a molécula portadora da información xenética, relacionando a molécula de ADN cos xenes e os cromosomas. Valorando a importancia do seu descubrimento e as consecuencias dos cambios no ADN (mutacións) como fonte de variabilidade xenética. Indagar e reflexionar sobre a manipulación xenética como un avance éticamente controvertido.

Recoñecer os principais acontecementos do ciclo celular e describir os procesos de división celular, diferenciando entre mitose e meise e destacando o seu papel na renovación celular, na formación de gametos ou en procesos cancerosos.

Achegarse á figura de Mendel, comprender os seus experimentos e interpretalos dende o punto de vista da Teoría cromosómica da herdanza. Resolver problemas explicando algunhas excepcións ás leis de Mendel. Investigar sobre caracteres hereditarios fácilmente identificables e algunha enfermidade xenética.

10. Explicar a evolución histórica das distintas teoría evolucionistas ata chegar as actuais. Comparar figura de Lamark e Darwin. E explicar a evolución basándose en argumentos paleontolóxicos, xenéticos, embriolóxicos, bioxeográficos, etc. 11. Comprender os mecanismos da seleción natural, a formación de novas especies. E explicar a orixe e a evolución dos Hominidos. 12. Identificar e describir os principais acontecementos na orixe da vida e da Terra, reproducindo algunha experiencia que descarte a xeneración espontánea. Situar cronolóxicamente os principais acontecementos na historia da Terra, así como recoñecer restos fósiles. 13. Explicar os fenómenos xeolóxicos asociados os movementos das placas litosféricas utilizando o modelo da Tectónica de placas. Valorar as aportacións de Wegener a este modelo. 14. Comprender as relacións que se establecen nos ecosistemas, mediante a explicación de cadeas e

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

redes tróficas e a interpretación de pirámides ecolóxicas. Valorar os ecosistemas como fontes de reciclaxe. Explicación do ciclo de carbono e as súas limitacións. 15. Analizar de maneira crítica un problema ambiental próximo, expoñendo a análise e plantexando medidas paliativas. 16. Participar activamente no propio proceso de aprendizaxe e na realización e planificación colectiva de actividades como experiencias ou traballos monográficos. 17. Buscar información en diferentes fontes aproveitando as facilitadas que proporcionan as tecnoloxías da información. 18. Argumentar as afirmacións propias de forma obxectiva valorando as opinións diferentes das propias. 19. Recoñecer os beneficios da ciencia en determinados ámbitos da saúde e a calidade de vida, tales como a xenética ou a biotecnoloxía.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA SECUENCIACIÓN DOS CONTIDOS: Esta programación está organizados en dez unidades didácticas, distribuídas en 3 bloques de contidos. Bloque I: A celula e a súa información. (Bloque 3 DCB) Unidade 1: A célula (unidade 1 do libro de texto) Unidade 2: ADN e Biotecnoloxía (unidade 4 do libro de texto) Unidade 3: A división celular (unidade 2 do libro de texto) Unidade 4: As bases xenéticas da herdanza biolóxica (unidade 3 do libro de texto)

Bloque II: Evoluciona e adáptate. (Bloque 2 e 3 DCB) Unidade 5: A evolución biolóxica (unidade 5 do libro de texto) Unidade 6: A terra un planeta en continuo cambio (unidade 8 do libro de texto) Unidade 7: A tectónica de placas (unidade 9 do libro de texto) Unidade 8: Manifestacións da enerxía interna da Terra (unidade 10 do libro de texto) Bloque III: O ecosistema e a man do home (Bloque 4 DCB) Unidade 9: Dinámica dos ecosistemas (unidade 6 do libro de texto) Unidade 10: As transformacións nos ecosistemas. (unidade 7 do libro de texto)

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

5.TEMPORALIZACIÓN

Trimestre

Bloque de contidos

Unidade didáctica

Sesións

1º TRIMESTRE

Bolque I. A célula e a súa información.

U.D 1: A célula

U.D 2: Unidade 2: ADN e 9

Biotecnoloxía Proba escrita

U.D 3: : A división celular

U.D 4: As bases xenéticas da 11

herdanza biolóxica

2º TRIMESTRE

Bolque II. Evoluciona e adáptate

Proba escrita

U.D 5: : A evolución biolóxica

U.D 6: A terra un planeta en continuo 9

cambio Proba escrita

U.D 7: A tectónica de placas

Bolque III. O motor da Terra e as súas manifest acións

U.D 8: Manifestacións da enerxía

interna da Terra U.D 9: Dinámica dos ecosistemas

Proba escrita Bolque IV. O ecosiste ma Terra e as súas manifest acións

3º TRIMESTRE

Proba escrita

U.D 10: As transformacións nos

ecosistemas Proba escrita

UNIDADE 1: A CÉLULA

Obxectivos didácticos – Coñecer os fitos históricos que conducen ao enunciado da teoría celular. – Recoñecer os niveis de organización da materia. – Distinguir as características básicas e as funcións biolóxicas dos bioelementos e das biomoléculas inorgánicas e orgánicas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Coñecer as características propias da célula procariota e da organización dos virus. – Recoñecer os principais compoñentes da célula eucariota, os seus orgánulos e a organización dos virus. – Describir os principais procesos que contribúen á nutrición da célula. – Interpretar experimentos relacionados coa observación das características e os procesos da célula eucariota. – Analizar ilustracións, debuxos e esquemas relacionados coa estrutura celular. Contidos – A teoría celular. – A estrutura dos seres vivos. – Os niveis de organización da materia. – Os bioelementos. – As biomoléculas inorgánicas. – As biomoléculas orgánicas. Glícidos, lípidos, proteínas e ácidos nucleicos. – Descrición da organización da célula procariota. – Os virus. – A estrutura da célula eucariota. – Comparación entre a célula animal e a célula vexetal. – Descrición dos orgánulos da célula eucariota. – A nutrición celular. – Clasificación dos procesos de intercambio de substancias na célula. – Interpretación de experimentos relacionados con procesos celulares. – Valoración da importancia da teoría celular como base do coñecemento e do desenvolvemento da Bioloxía. Criterios de avaliación. – Observar se os alumnos e as alumnas coñecen as bases da teoría celular e a estrutura dos seres vivos. – Comprobar se recoñecen os principais bioelementos e a función das biomoléculas inorgánicas. – Constatar que coñecen as características das diferentes biomoléculas orgánicas. – Verificar que as alumnas e os alumnos recoñecen as particularidades da célula procariota e dos virus. – Avaliar se recoñecen a estrutura característica da célula eucariota e as particularidades da célula animal e a célula vexetal. – Verificar se o alumnado é capaz de identificar os principais orgánulos da célula eucariota. – Ver se saben diferenciar os principais procesos de nutrición da célula.

UNIDADE 2: ADN E BIOTECNOLOXÍA Obxectivos didácticos – Identificar os ácidos nucleicos como principios inmediatos orgánicos cunha composición e estrutura específicas. – Recoñecer a información xeneética contida no ADN e no ARN e a súa relación coa síntese de proteínas a través do código xeneético. – Aplicar o código xeneético á tradución de segmentos de ARN obtendo a secuencia de aminoácidos correspondente.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Clasificar as diferentes alteracións no ADN como tipos de mutacións e coñecer os factores que as provocan e os efectos que teñen na descendencia. – Identificar a biotecnoloxía coa aplicación dos organismos e dos procesos biolóxicos á industria, aos servizos, á medicina, etc. – Distinguir os exemplos máis representativos da aplicación da biotecnoloxía á saúde incluíndo a enxeñería xeneética. – Valorar os pros e os contras da utilización de organismos e procesos biolóxicos no campo da agricultura, da alimentación e da medicina. – Discutir a influencia da biotecnoloxía na conservación e na alteración do medio ambiente. Contidos – O ADN é a clave da vida. – A duplicación do ADN. – Xenes e proteínas. – O código xeneético. – As mutacións. – Tipos de mutacións xénicas. – Biotecnoloxía. – Obtención de produtos de interese utilizando a biotecnoloxía. – Aplicacións da biotecnoloxía á saúde, a agricultura, a gandería, o tratamento de residuos e os biocombustibles. – Valorar os aspectos sociais e éticos derivados do uso da biotecnoloxía. Criterios de avaliación. – Comprobar que saben diferenciar entre ácidos nucleicos e outros principios inmediatos orgánicos pola súa estrutura e a súa función. – Verificar se saben relacionar a información dun segmento de ADN co ARN mensaxeiro e os aminoácidos dunha proteína. – Ver se distinguen os principais tipos de mutacións e os seus posibles efectos na célula ou no individuo. – Comprobar se saben relacionar a biotecnoloxía con algúns medicamentos e coa terapia xénica. – Avaliar se saben valorar a incidencia da biotecnoloxía na agricultura e a gandería. – Observar se recoñecen o uso da biotecnoloxía na produción de biocombustibles e no tratamento de residuos e contaminantes. – Ver se saben argumentar as vantaxes e inconvenientes do uso da biotecnoloxía nos ámbitos humano e medioambiental.

UNIDADE 3: A DIVISIÓN CELULAR Obxectivos didácticos – Caracterizar estrutural e funcionalmente o ADN, os cromosomas e a cromatina. – Interpretar cariotipos recoñecendo os cromosomas que son homólogos. – Diferenciar a reprodución sexual da reprodución asexual. – Coñecer os diferentes trazos específicos da reprodución das bacterias. – Distinguir as diferentes fases do ciclo celular considerando os cambios que experimenta o material cromosómico. – Recoñecer a finalidade e as etapas da mitose e da meiose recoñecendo o carácter haploide ou diploide das diferentes células que aparecen no proceso.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Comparar a espermatoxénese coa ovoxénese, así como os gametos resultantes en cada un dos procesos. – Relacionar a reprodución sexual coa variabilidade xenética da descendencia. Contidos – ADN, xenes e cromosomas. – Número e tipo de cromosomas. – Identificación das partes dun cromosoma. – O ciclo celular. – Os cromosomas durante o ciclo celular. – Recoñecemento das fases da mitose e da citocinese. – A meiose. – A recombinación xenética. – Comparación da ovoxénese e a espermatoxénese. – Relación entre reprodución sexual e variabilidade xenética. – A reprodución dos organismos. – A reprodución das bacterias. – Comparación das reproducións asexual e sexual. – Interpretación de debuxos, imaxes e fotografías relacionadas coa división celular e a reprodución dos organismos. – Valoración da relación entre o coñecemento da reprodución celular e o estudo dalgunhas enfermidades humanas. Criterios de avaliación. – Comprobar se saben diferenciar entre ADN, cromosoma e cromatina tendo en conta a súa estrutura. – Observar se identifican os elementos morfolóxicos dun cromosoma calquera dun cariotipo e verificar que recoñecen os seus cromosomas homólogos. – Comprobar que saben diferenciar entre reprodución sexual e asexual. – Constatar que saben identificar as etapas do ciclo celular. – Constatar que recoñecen as diferentes etapas da mitose e a meiose en fotografías e debuxos. – Comprobar que saben deducir as principais diferenzas e semellanzas entre a espermatoxénese e a ovoxénese. – Constatar que saben establecer unha relación entre a variabilidade xenética e a reprodución sexual. UNIDADE 4: BASES XENÉTICAS DA HERDANZA Obxectivos didácticos – Relacionar os xenes cos caracteres introducindo os conceptos de fenotipo e xenotipo. – Diferenciar entre xenes dominantes, recesivos e codominantes. – Recoñecer o xenotipo de individuos homocigotos, heterocigotos e de liñas puras e híbridos. – Coñecer o mecanismo que xera as combinacións de xenes dos gametos considerando un carácter. – Determinar o sexo dun individuo en función dos seus cromosomas sexuais. – Comprobar os resultados das experiencias de Mendel. – Construír e interpretar árbores xenealóxicas. – Recoñecer a importancia da prevención das enfermidades xenéticas, de tipo cromosómico e de tipo xénico. Contidos – Xenes e caracteres hereditarios.

Seminario de Ciencias Naturais100

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Xenotipo e fenotipo. – Xenes dominantes e recesivos. Xenes codominantes. – A herdanza dos xenes. – Formación dos gametos que pode orixinar un determinado xenotipo. – Descendencia entre individuos homocigóticos. – Descendencia entre individuos heterocigóticos. – Determinación do sexo a partir dos cromosomas sexuais. – Mendel e o nacemento da Xenética. – Enunciado das leis de Mendel. – As enfermidades xenéticas. – Enfermidades ligadas ao sexo e debidas a anomalías no número de cromosomas. – A prevención das enfermidades xenéticas. – Valoración dos avances xenéticos que permitiron mellorar a nosa calidade de vida. Criterios de avaliación. – Comprobar se saben diferenciar entre xenotipo e fenotipo para un carácter e se distinguen entre xenes dominantes, recesivos e codominantes. – Constatar que saben deducir o xenotipo e o fenotipo da descendencia dun cruzamento de individuos considerando un carácter. – Verificar que coñecen o mecanismo de determinación do sexo na especie humana. – Avaliar se saben enunciar e aplicar as leis de Mendel. – Ver se saben obter a descendencia dun cruzamento no que se considera a herdanza de dous caracteres. – Verificar se identifican algunhas enfermidades xenéticas de herdanza recesiva e de herdanza dominante. – Constatar que poden resolver problemas relacionados con enfermidades ligadas ao sexo e co número de cromosomas. UNIDADE 5: A EVOLUCIÓN BIOLÓXICA Obxectivos didácticos – Identificar as principais teorías sobre a orixe da vida. – Distinguir os principios nos que se basean as principais teorías evolucionistas e non evolucionistas sobre a orixe das especies. – Recoñecer a variabilidade de seres vivos que existiron ao longo do tempo como proba da evolución biolóxica e identificar as principais evidencias ou probas da evolución dos seres vivos. – Analizar a orixe das mutacións e da recombinación xenética como mecanismos para aumentar a variabilidade das poboacións naturais. – Recoñecer as fases do proceso de especiación que conducen á formación de novas especies. – Recoñecer que a orixe da especie humana é produto da evolución e diferenciar as características morfolóxicas, xeográficas e etolóxicas propias dos principais antecesores da especie humana. Contidos – A orixe da vida. – A formación das primeiras células. – A evolución biolóxica. – Comparación das diferentes teorías da evolución biolóxicas anteriores a Lamarck. – Darwin. A teoría da selección natural. – Recoñecemento de características adaptativas en diferentes especies.

Seminario de Ciencias Naturais101

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Teorías actuais da evolución. – As probas da evolución. – Os mecanismos da evolución. – A especiación. – Valorar o papel da humanidade na extinción de especies. – A orixe da especie humana. – Interpretación de árbores filoxenéticas sinxelas. Criterios de avaliación. – Comprobar se saben distinguir as bases sobre as que se constrúen as principais orixe da vida.

teorías sobre a

– Observar se distinguen as bases das principais teorías evolutivas anteriores a Darwin. – Constatar que os alumnos e as alumnas saben diferenciar as teorías evolutivas desde Darwin ata a actualidade. – Ver se o alumnado coñece as probas que lle serven de base á teoría da evolución biolóxica. – Comprobar que saben enumerar diferentes procesos que poden orixinar variabilidade xenética (mutación, recombinación xenética). – Verificar que identifican os mecanismos que poden conducir á especiación en casos concretos tendo en conta factores ecolóxicos, reprodutivos, etc. – Comprobar que recoñecen as características morfolóxicas, xeográficas e etolóxicas dos principais antecesores da especie humana. UNIDADE 6: A TERRA UN PLANETA EN CONTINUO CAMBIO. Obxectivos didácticos – Recoñecer a orixe da Terra e do Sistema Solar. – Distinguir as etapas da evolución do planeta Terra. – Coñecer as diferentes unidades (eóns, eras, períodos) propias da escala cronolóxica. – Diferenciar a idade absoluta e a idade relativa dun material ou dunha estrutura xeolóxica. – Determinar a idade relativa de rochas, fósiles ou estruturas xeolóxicas aplicando os principios básicos da cronoloxía relativa. – Identificar as características que favorecen a formación e a conservación dun fósil. – Recoñecer os principais fósiles guía a través da observación de mostras, moldes ou fotografías. – Analizar a paleoxeografía e a deriva continental durante o Precámbrico, o Paleozoico, o Mesozoico e o Cenozoico. – Identificar a flora e a fauna características das principais etapas da historia da Terra. – Interpretar a árbore filoxenética dos principais grupos de organismos. Contidos – A orixe da Terra. – A medida do tempo en xeoloxía. – A reconstrución da historia xeolóxica. – Os fósiles. – O Precámbrico. – O Paleozoico. – O Mesozoico. – O Cenozoico. – A árbore evolutiva dos organismos. – Interpretación de textos sobre a historia da Terra.

Seminario de Ciencias Naturais102

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Interese por coñecer os principais trazos evolutivos do noso planeta e dos seres vivos. Criterios de avaliación. – Constatar se saben recoñecer a orixe da Terra e do Sistema Solar. – Observar se coñecen a datación absoluta e se expresan a idade relativa dunha rocha, dun fósil ou dunha estrutura. – Constatar que saben reconstruír a historia xeolóxica dunha localidade a partir dun corte ou bloque diagrama. – Verificar que recoñecen os principais fósiles guía e coñecen a información que proporcionan. – Constatar que coñecen a paleontoloxía característica das diferentes etapas da historia da Terra. – Comprobar que recoñecen a paleogeografía característica dos principais eóns ou eras. – Observar se relacionan filoxeneticamente os principais grupos de organismos.

UNIDADE 7: A TECTÓNICA DE PLACAS Obxectivos didácticos – Recoñecer a teoría de Wegener sobre a deriva continental. – Distinguir as probas que confirman a expansión dos fondos oceánicos. – Identificar as capas terrestres (litosfera, astenosfera) desde o punto de vista dinámico que propón a teoría da Tectónica de Placas. – Recoñecer as principais placas da litosfera sobre un mapa físico que poña de manifesto os accidentes xeográficos característicos das beiras de placa. – Diferenciar os tipos de límites entre placas litosféricas. – Recoñecer que o proceso de formación dos océanos está relacionado coas dorsais e os límites diverxentes. – Relacionar as zonas de subducción cos límites converxentes, as fosas oceánicas e os arcos de illas. – Distinguir as fallas de transformación como lugares onde non se forma nin se destrúe litosfera. Contidos – A deriva continental. – Argumentos que demostran a deriva continental. – A expansión do chan oceánico. – A teoría da tectónica de placas. – Causas do movemento das placas. – Os tipos de límites entre placas. – A dinámica do manto. – Os límites diverxentes. As dorsais oceánicas. – A formación dun océano. – Os límites converxentes. As fosas oceánicas. – Os límites neutros. – Identificación dos tipos de límites de placas nun mapamundi. – O estudo profundo dos terremotos. – Valorar a importancia dos avances científicos no coñecemento do funcionamento do planeta. Criterios de avaliación – Comprobar se saben recoñecer a teoría de Wegener sobre a deriva continental. – Verificar se distinguen as probas que confirman a expansión dos fondos oceánicos. – Analizar se recoñecen as principais placas da litosfera e os accidentes xeográficos característicos das beiras de placa.

Seminario de Ciencias Naturais103

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Comprobar se o alumnado diferencia os tipos de límites entre placas litosféricas. – Valorar se saben recoñecer que o proceso de formación dos océanos está relacionado coas dorsais e os límites diverxentes. – Analizar se relacionan as zonas de subducción cos límites converxentes, as fosas oceánicas e os arcos de illas. – Comprobar se saben identificar as fallas de transformación como lugares onde non se forma nin se destrúe litosfera. UNIDADE 8: MANIFESTACIÓNS DA ENERXÍA INTERNA DA TERRA Obxectivos didácticos – Identificar a orixe e os principais tipos de terremotos. – Localizar a distribución dos volcáns nos diferentes límites de placa. – Diferenciar os principais tipos de volcáns. – Recoñecer as características das diferentes erupcións volcánicas. – Localizar nun mapamundi as áreas nas que se concentran o vulcanismo e os terremotos e relacionar a súa distribución cos movementos das placas. – Distinguir as características do vulcanismo das zonas de subdución do vulcanismo orixinado por puntos quentes. – Recoñecer o proceso de formación dos orógenos como consecuencia do movemento das placas. – Diferenciar as cordilleiras pericontinentais das intercontinentais. – Identificar os elementos característicos dun pregamento, unha diáclase e unha falla. – Clasificar os principais tipos de fallas, asociacións de fallas, diáclases e pregamentos. Contidos – Manifestacións da enerxía interna da Terra. – Os terremotos. – Magnitude e intensidade dos terremotos. – Clasificación dos terremotos segundo a súa orixe. – Distribución dos terremotos en relación cos límites de placas. – Os volcáns. Elementos dun volcán. As erupcións volcánicas. – A distribución e a clasificación dos volcáns. – A formación das cordilleiras. – As cordilleiras pericontinentais e intracontinentais. – As deformacións das rochas. – As dobras. Elementos e clasificación. – As diáclases. – As fallas. Asociación de fallas. – Valorar a importancia dos recursos tecnolóxicos para a previsión dos terremotos e as erupcións volcánicas. Criterios de avaliación – Comprobar se saben identificar a orixe e os principais tipos de terremotos. – Avaliar se localizan a distribución dos sismos nos diferentes límites de placa e recoñecen as súas diferenzas. – Analizar se saben distinguir as características dos diferentes tipos de erupcións volcánicas. – Constatar que relacionan a distribución mundial dos volcáns e os terremotos cos movementos das placas.

Seminario de Ciencias Naturais104

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

– Verificar que diferencian os dous tipos de orógenos e coñecen as principais oroxenias e o proceso de oroxénese. – Avaliar se saben identificar os principais elementos dunha dobra ou dunha falla mediante bloques diagrama. – Ver se clasifican correctamente pregamentos, fallas ou asociacións de fallas. UNIDADE 9: DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS Obxectivos didácticos – Coñecer os procesos de transferencia de materia e enerxía nos ecosistemas e entre os seres vivos. – Situar organismos no nivel trófico que lles corresponde e interpretar pirámides ecolóxicas. – Construír e identificar cadeas e redes tróficas nun ecosistema. – Explicar os procesos que interveñen na reciclaxe da materia (fósforo, carbono, nitróxeno). – Diferenciar factores que determinan o crecemento dunha poboación (depredación, competencia, estrés, flutuacións periódicas, etc.). – Coñecer diferentes factores que participan na autorregulación do ecosistema. Contidos – A materia e a enerxía nos ecosistemas. – Obtención de materia e enerxía nos ecosistemas. – O camiño da materia e a enerxía. – Cuantificación da enerxía que se perde nun ecosistema. – Os niveis tróficos. – A reciclaxe da materia. – Os ciclos do fósforo, o carbono e o nitróxeno. – Autorregulación do ecosistema. – Perturbación e estabilidade dos ecosistemas. – Desestabilización dos ecosistemas naturais. – As pragas. Utilización da loita biolóxica. – Crecemento dunha poboación. – Factores que limitan o crecemento. – Cambios periódicos nas poboacións. – Estratexias de supervivencia. – Análise de diagramas de fluxo de enerxía nun ecosistema. – Valorar o impacto de orixe antropogénico sobre os ecosistemas. Criterios de avaliación – Comprobar que saben clasificar os organismos segundo as súas fontes de materia e enerxía. – Avaliar se saben construír cadeas e redes tróficas cos organismos dun ecosistema e ver se saben representar e interpretar pirámides ecolóxicas. – Observar se as alumnas e os alumnos saben interpretar os ciclos do fósforo, do carbono e do nitróxeno. – Constatar que saben enumerar os diferentes factores que interveñen na autorregulación do ecosistema. – Ver se saben interpretar situacións de loita biolóxica e propor exemplos. – Verificar que saben recoñecer diversos tipos de relación que condicionan o tamaño dunha poboación. – Constatar que recoñecen a estratexia de supervivencia que utilizan diferentes organismos animais e vexetais.

Seminario de Ciencias Naturais105

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

UNIDADE 10: AS TRANSFORMACIÓNS NOS ECOSISTEMAS Obxectivos didácticos – Recoñecer a evolución dun ecosistema como unha sucesión de comunidades e distinguir entre sucesións primarias e secundarias. – Relacionar os factores xeolóxicos e biolóxicos que determinan a formación do solo. – Identificar os principais compoñentes que forman o solo e recoñecer a súa estrutura e perfil vertical. – Recoñecer os procesos de orixe natural e de orixe antrópica que producen modificacións ambientais. – Coñecer os fenómenos que conducen a perda de solo fértil. – Identificar as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio acuático. – Recoñecer as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio aéreo e ao medio terrestre. Contidos – Cambios naturais: as sucesións ecolóxicas. – Distinción entre sucesións primarias e sucesións secundarias. – A formación do solo. – Os compoñentes do solo. – Identificación dos horizontes do perfil dun solo. – Modificacións ambientais. – Enumeración de modificacións ambientais causadas polos seres vivos e polo ser humano. – Erosión e perda de solo fértil. – Desertización e desertificación. Deforestación. Incendios forestais. – Os seres vivos adáptanse. – Tipos de adaptacións. – Adaptacións ao medio acuático. – Adaptacións ao medio aéreo e terrestre. – Análise da textura de solos. – Valorar a intervención humana na transformación do medio natural. Criterios de avaliación – Comprobar que coñecen o concepto de sucesión ecolóxica e distinguen entre sucesións primarias e secundarias. – Verificar que coñecen os procesos que contribúen á formación do solo. – Observar se os alumnos e as alumnas identifican os compoñentes e a estrutura do solo. – Constatar que recoñecen as modificacións ambientais causadas polos seres vivos e polo ser humano. – Avaliar se saben valorar os procesos que determinan un retroceso do solo fértil. – Comprobar que identifican as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio acuático. – Verificar que recoñecen as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio aéreo e ao medio terrestre. 6-CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS Identificar e describir feitos que mostren a Terra como un planeta cambiante e rexistrar algúns dos cambios máis notables da súa longa historia utilizando modelos temporais a escala.

Seminario de Ciencias Naturais106

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Utilizar o modelo dinámico da estrutura interna da Terra e a teoría da tectónica de placas para estudar os fenómenos xeolóxicos asociados ao movemento da litosfera e relacionalos coa súa situación en mapas terrestres.

Aplicar os postulados da teoría celular ao estudo de distintos tipos de seres vivos e identificar as estruturas características da célula procariótica, eucariótica vexetal e animal, e relacionar cada un dos elementos celulares coa súa función biolóxica.

Recoñecer as características do ciclo celular e describir os procesos de división celular, sinalando as diferenzas principais entre meiose e mitose, así como o significado biolóxico de ambas as dúas.

Resolver problemas prácticos de xenética mendeliana, explicar algúns caracteres que presentan este tipo de herdanza nos seres humanos e realizar investigacións sinxelas sobre estes caracteres.

Coñecer que os xenes están constituídos por ADN e situados nos cromosomas. Interpretar o papel da diversidade xenética e as mutacións a partir do concepto de xene e valorar criticamente as consecuencias dos avances actuais da enxeñaría xenética.

Expoñer razoadamente os problemas que conduciron a enunciar a teoría da evolución, os principios básicos desta teoría e as controversias científicas, sociais e relixiosas que suscitou.

Relacionar a evolución e distribución dos seres vivos, destacando as súas adaptacións máis importantes, cos mecanismos de selección natural que actúan sobre a variabilidade xenética de cada especie.

Explicar como se realiza a transferencia de materia e enerxía nun ecosistema, ao longo dunha cadea ou rede trófica. Explicar os mecanismos de restablecemento do equilibrio ecolóxico e as consecuencias prácticas da xestión sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano.

10. Analizar os problemas e desafíos, estreitamente relacionados, a que se enfronta a humanidade globalmente, recoñecer a responsabilidade da ciencia e da tecnoloxía e a necesidade da súa implicación para resolvelos e avanzar cara ao logro dun futuro sustentable.

Seminario de Ciencias Naturais107

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

7-MINIMOS ESIXIBLES.



Coñecemento e valoración da importancia das distintas apotacións científicas da Teorìa celular.



Explicación da célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos.



Relación das distintas morfoloxías celulares coa función celular.



Diferenciación dos distintos tipos celulares.



Identificación das estruturas celulares e a súa función.



Manexo do microscopio óptico.



Coñecemento da estrutura, función, tipos de cromosomas e elaboración dun cariograma.



Descrición dos procesos de división celular: mitose e meiose en células eucariotas animais e vexetais.



Coñecemento da importancia da mitose e a meiose



Representación da estrutura e composición dos ácidos nucleicos e valoración do papel Rosalyn Franklin nos traballos de James Watson e Francis Crick e a repercusión destes traballos na ciencia.



Coñecemento das funcións do ADN.



Diferenciación entre ADN e ARN



Manexo do código xenético para a síntese de proteinas: transcripción.



Coñecemento da duplicación do ADN e comprensión da súa importancia celular.



Recoñecemento dos cambios que poden orixinar as mutacións e os seus tipos



Esquematización de exemplos de biotecnoloxía e a enxeñería xenética: clonación, organismos transxénicos, terapia xénica,proxecto xenoma humano



Valoración das implicacións ecolóxicas, sociais e éticas dos avances biotecnolóxicos.



Coñecemento dos principios da herdanza: xene, xenoma, alelo, xenotipo, fenotipo.



Análise das aportacións de Mendel á xenética: as súas leis.



Coñecemento da Teoría cromosómica da herdanza.



Demostración e resolución de problemas das leis de Mendel e algunhas excecións.



Coñecemento de enfermidades xenéticas hereditarias: albinismo, daltonismo e hemofilia e a súa transmisión.



Concepto de evolución.



Explicación, mediante simulacións, dos mecanismos da evolución: Mutacións, variabilidade xenética e a selección natural.

Demostración da evolución a partir de probas paleontolóxicas, morfolóxicas, embriolóxicas, bioxeográficas e bioquímicas. ●

Análise da especiación dos pinpíns das Galápagos e achegamento ao concepto de especie e especiación.

●

Busca de información e selección critica sobre a orixe e evolución dos homínidos.

●

Análise da evolución histórica das teorías sobre a orixe da vida.

●

Explicación da evolución prebiótica:experimento de Miller e Teoría de Oparín

Seminario de Ciencias Naturais108

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

●

Interpretación daTeoría endosimbiótica

●

Manexo do tempo en xeoloxía: métodos de datación absoluta e métodos de datación relativa.

●

Estudo das principais eras xeolóxicas e os súas formas de vida máis características.

●

Identificación de exemplares fósiles e reconstrución de historias xeolóxicas sinxelas a partir dunha columna estratigráfica.

●

Diferenciación entre o modelo dinámico e o modelo xeoquímico terrestre.



Interpretación do ciclo das rochas, recordando as rochas sedimentarias e estudando as metamórficas e magmáticas.

  

Análise das causas e manifestacións dos terremotos. A súa detección prevención. Avaliación dos riscos sísmicos e volcánicos. Representación de pregos, fracturas e fallas cos seus elementos.

●

Interpretación de cortes xeolóxicos sinxelos con pregos e fallas

●

Coñecemento da figura de Wegener e a súa teoría sobre a deriva continental

●

Interpretación da hipótese da expansión do fondo oceánico

●

Análise da distribución xeográfica de volcáns e terremotos

●

Estudio da tectónica de placas: tipos e límites entre placas

●

Xustificación da teoría da tectónica de placas.

●

Interpretación dos fenómenos asociados ao movemento de placas.

●

Observación das interacións entre os elementos do ecosistema

●

Definir o concepto de poboación e diferenciar entre hábitat e nicho ecolóxico.

●

Análise das variacións no número de individuos nas poboacións: fluctuacións, migracións e extincións.

●

Relación das adaptacións dos seres vivos ao medio.



Construción e coñecemento de cadeas e redes tróficas.



Explicación do fluxo de enerxía no ecosistema.



Interpretación das pirámides ecolóxicas.



Coñecemento dos ciclos bioxeoquímicos e análise do ciclo do carbono

●

Análise de sucesións ecolóxicas.

e medidas de

 Exposición dos distintos cambios producidos polo home no medio, tanto a nivel local como global  Busca de información sobre os incendios forestais en Galicia, as súas causas e comparación cos incendios doutras rexións e países.  Valoración do impacto dos incendios sobre os nosos montes e o planeta.  Análise das causas de perda do solo.  Busca de información sobre as especies invasoras  Comparar sucesións naturais e as producidas polo home ● Estudo dun impacto ambiental recente na zona.

Seminario de Ciencias Naturais109

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

8-9 PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Instrumentos de avaliación: serán plurais e diversos. Como exemplo citar: 

Cuestionarios iniciais propostos ao alumnado ao comezo do curso e ao comezo de cada unidade didáctica. Os procedementos para levar a cabo esta avaliación inicial serán: o

unha proba escrita na que se valoraran: 

as competencias básicas adquiridas polo alumnado mediante un texto, interpretación de gráficas, elaboración dun texto e esquemas de distintos procesos xeolóxicos.



Os coñecementos relacionados cos contidos teóricos, mediante cuestións de resposta curta.

Observación de actitudes tanto no traballo individual como no traballo en grupo, nos primeiros días de clase.



Probas escritas. Estas probas incluirán varios tipos de cuestións: de resposta cerrada, de respostas abertas curtas, de elaboración de frases, de ensaio, etc. Procurando na súa organización que as cuestión máis sinxelas coincidan co primeiro e o último tercio da proba. Estas probas, dentro da avaliación, serviran de complemento aos demais apartados, pero en ningún caso teñen validez de forma absoluta cando se presentan illadas. Nestas probas escritas aparecerá reflexado en cada cuestión a súa cuantificación.



Actividades mediante as cales se poidan avaliar as competencias básicas.



Actividades de aplicación de coñecementos, recapitulación e ampliación. Valorando así o grao en que se van acadando os obxectivos plantexados. Delas obteremos información do grao en que se acadan competencias como a competencia en comunicación lingüística, competencia matemática, tratamento da información, competencia cultural e artística e a competencia en autonomía e iniciativa persoal.



Revisión do caderno de clase no que deberán estar reflexados tódolos traballos encomendados, explicacións dos contidos, exercicios, actividades de laboratorio, problemas, resumes,… Del obteremos información do grao en que se acadan competencias como a competencia en

Seminario de Ciencias Naturais110

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

comunicación lingüística, competencia matemática, tratamento da información, competencia cultural e artística e a competencia en autonomía e iniciativa persoal. 

Observación de actitudes: a maneira de facer do alumno ou alumna, a súa implicación no traballo (a iniciativa e o interese no traballo) e mesmo nas actividades extraescolares. Valorando así a competencia para aprender a aprender. Tamén se observarán actitudes de respecto polas normas da aula e do laboratorio

de convivencia co resto da comunidade educativa a

autoconfianza, o respecto cara os demais, a honestidade nas comunicacións, o interese cara a ciencia, as actitudes flexibles e non dogmáticas, o respecto polas opinións alleas, axuda aos demais ou o enriquecemento persoal coas aportacións dos demais. 

Recollida de tarefas extraescolares: a través das cales se porá de manifesto a motivación do alumnado cara a aprendizaxe, a iniciativa persoal e a creatividade.



Análise dos traballos de grupo nos que se terá en conta a organización, a interacción entre os membros do grupo, a súa capacidade para resolver os conflictos, a tolerancia e o resultado final.



Anotacións no diario de clase do profesor: no que figuraran as anotacións feitas de cada unha das valoracións observadas.



A reflexión persoal sobre os resultados acadados polo alumnado, as dificultade

e éxitos

acadados no proceso de ensinanza, será o instrumento de avaliación do proceso de ensinanza. 

Esta reflexión en determinados momentos completarase cunha enquisa escrita para o alumnado, sobre

o desenvolvemento dun trimestre ou dunha actividade concreta, facéndoos así co

partícipes do proceso de avaliación. Metodoloxía da avaliación: nesta programación, tentarase introducir actividades de autoavaliación e coavaliación coa finalidade de que o alumnado sexa consciente e partícipe do proceso. A autoavaliación. Levarase a cabo mediante a resolución, por parte dos alumnos e alumnas de cuestionarios iniciais de cada unidade, actividades de recapitulación e mesmo mediante as probas de avaliación das unidades. A análise posterior dos resultados permitiranos, a súa vez, facer unha coavaliación. A coavaliación será resultado da interacción do profesor ou profesora cos alumnos ou alumnas, correxindo erros, confirmando acertos e analizando os resultados.

Seminario de Ciencias Naturais111

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Analicemos polo miudo a metodoloxía de avaliación: 

Avaliación inicial:Comezarase cunha avaliación inicial do alumno ou alumna para coñecer o nivel de partida e así poder levar a cabo un primeiro axuste da programación. Tamén se fará unha valoración inicial da maneira de traballar en grupo, no caso desta programación, a primeira actividade grupal corresponde a elaboración dun modelo de ADN.



Avaliación procesual: ao longo de todo o proceso de aprendizaxe, non podendo asignarlle unha temporalización concreta, aínda que haberá momentos especialmente adecuados para a recollida de información. Algúns destes momentos poderían ser: a observación dos cadernos, a realización de probas escritas, unha intervención na clase, traballo de grupo…

Calquera das actividades da clase pode ser avaliada; de forma que os alumnos e alumnas se acostumen a que o traballo que realicen cada día é parte do proceso de avaliación continua, estimulándose así na adquisición do hábito dun traballo diario e sistemático. Aínda que haberá momentos especialmente adecuados para a avaliación son unha intervención na clase, a recollida de tareas extraescolares, a revisión do caderno de traballo, (que se realizará ao remate de cada unidade ou dun bloque de unidades relacionadas). Todo o material que se leva para corrixir devolverase corrixido o antes posible. No momento da devolución, aproveitarase para intercambiar opinións cos alumnos e alumnas sobre os seus avances e dificultades. Non se esquecerá o valorar todo o positivo que haxa nos traballos, pois, como se sabe unha das principais motivacións das persoas é o éxito na tarefa. As actitudes tamén serán obxecto dunha valoración procesual, observando tanto as actitudes individuais como as de grupo dentro e fóra da aula. Prestarase especialmente atención a aquel alumnado que deba corrixir algunha das súas actitudes observando se se producen cambios respecto ao comezo (tanto cambios positivos como negativos). por se fose necesario informar ao titor, ou directamente a persoa responsable do alumno. Non se esquecerá de avaliara a labor do profesor como axente motivador así como a súa capacidade de modificar os plantexamentos iniciais ás necesidades da aula. Levarase a cabo unha autoavaliación por parte do profesor ou profesora e unha coavaliación xunto co alumnado.. 

Avaliación sumativa: para responder a cal foi o progreso no proceso de aprendizaxes tanto nos

Seminario de Ciencias Naturais112

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

conceptos relacionados coa materia como nas competencias básicas ou nas actitudes. Esta avaliación non se pode producir como consecuencia dunha proba escrita, senón que será a suma da valoración de cada un dos instrumentos de avaliación. 11-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN A súa valoración será a seguinte:  Probas escritas: 70% do total da nota.  Traballo individual/grupo (actividades de recapitulación, reforzó, ampliación, prácticas, expoxicións): 30% do total da nota.  Actitude do alumno ou alumna: 10% Superarase a materia cunha cualificación igual ou superior a un 5. Aquel alumnado que non acade unha cualificación de 5 terá que realizar o plan de recuperación. A cualificación da recuperación será de aprobado ou suspenso, facendo media a cualificación acadada coa cualificación do trimestre, téndose en conta esta cualificación para a media final do curso. Ao remate da 1ª e da 2ª avaliación

e con posterioridade á entrega notas haberá unha proba de

recuperación para os alumnos que non superaran a avaliación. A recuperación da 3ª avaliación levarase a cabo xunto co exame final. Aquel alumnado que a nota media das tres avaliacións non sexa igual ou superior a 5 ou que teña suspensas dúas ou máis avaliacións terá unha proba final na que se examinará daqueles contidos suspensos. Plans de traballo para a superación da materia. Para aquel alumnado que non supere a avaliación plantéxase: 

Actividades de reforzo propostas para cada unidade.



Revisión das actividades pendentes de resolver, sen correxir ou incompletas.



Revisión da organización, orde, ortografia,... da libreta ou cuademo de actividades.



Probas escritas dos contidos mínimos do trimestre ou do curso completo.

12-PLAN DE TRABALLO PARA A SUPERACION DE MATERIAS PENDENTES.  Preavaliación de outubro o Analizaráse o perfil do alumno repetidor observando a súa situación académica e persoal .

Seminario de Ciencias Naturais113

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Elaboraranse medidas de atención específicas para este alumnado (pedagóxicas, metodolóxicas e de organización).. Resto do curso: o Coordinación de todo o equipo docente baixo a dirección do titor de do departamento de orientación do centro. o Contacto coas familias. o Análisis das distintas avaliacións.

14- ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES. No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dúbidas. b. Lembrar os Titores das datas de entrega e das probas, os exercios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . c. Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. d. Elaboración de boletíns de ejercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. e. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible. 15-PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR OS COÑECEMENTOS PREVIOS Realizarase unha unha proba escrita na que se valoraran: o

as competencias básicas adquiridas polo alumnado mediante un texto, interpretación de gráficas, elaboración dun texto e esquemas de distintos procesos xeolóxicos.

Os coñecementos relacionados cos contidos teóricos, mediante cuestións de resposta curta.

16- METODOLOXÍA DIDACTICA Ao comezo de curso: A primeira sesión do curso adicarase a explicar ao alumnado, as normas xerais da clase: as normas da materia, os obxectivos, contidos e criterios de avaliación do curso, os mínimos esixibles para obter unha avaliación positiva, os criterios de cualificación, os procedementos de avaliación da aprendizaxe que se van utilizar e os sistemas de cualificación; así como o material necesario e o seu uso. Cada alumno e alumna disporá dunha copia, a maiores doutra copia que permanecerá no taboleiro de anuncios da clase. Seguirase cunha avaliación de diagnóstico dos coñecementos adquiridos polo alumnado en curso anteriores relacionados cos obxectivos deste curso. Ao longo do curso: Principios metodolóxicos:

Seminario de Ciencias Naturais114

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Ao concibirse a educación como un proceso construtivo no que a actitude que manteñen o profesor e o alumnado permite que o alumnado leve a cabo unha

aprendizaxe significativa, mediante a

memorización comprensiva, a reflexión e a actividade mental. O profesor exercerá o papel de orientador, poñendo en contacto os coñecementos e as experiencias previas do alumno ou alumna cos novos coñecementos; ademais proporcionaranse situacións de aprendizaxe motivadoras, que teñan sentido para o alumnado, favorecendo así a funcionalidade da aprendizaxe na medida en que o alumno ou alumna poida utilizar o aprendido en circunstancias reais, levándoo a práctica ou utilizándoo para novas aprendizaxes. En determinados momentos propiciarase que o alumnado realice unha aprendizaxe cooperativa, na que a aprendizaxe de cada un inflúe na dos demais. (por exemplo na aactividade de elaboración dunha liña do tempo da Historia de Terra). Daranse situacións en que se poida levar a cabo o método de investigación (aplicando o método científico)

usando o

método do caso e elaboración de modelos de simulación. Favorendo así a

aprendizaxe por descubrimento. 17-MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Todos os principios metodolóxicos plantexados ata aquí serán posibles sempre e cando se teña en conta a diversidade do alumnado e as circunstancias extraordinarias que poidan xurdir ao longo do curso. Para lograr este “axuste” é preciso planificar un conxunto de medidas flexibles, e ordinarias, en relación cos contidos, as actividades, os agrupamentos e os recursos: ➔ Nos contidos: Farase unha diferenciación entre os contidos esenciais, contidos mínimos, que constitúen a información básica de cada unidade (aqueles que tódolos alumnos e alumnas deben coñecer) e os contidos complementarios, que ofrecen a posibilidade de ampliar ou reforzar determinados temas de cada unidade, polo tanto terán maior complexidade. Como se mencionaba anteriormente, tratarase de establecer relacións entre os coñecementos e experiencias previos do alumnado e os novos contidos. De forma que os contidos non sexan vistos polos alumnos e alumnas como compartimentos estancos nos cursos e nas materias. Un exemplo disto pode ser o tema da contaminación ambiental, tratado en 1º , 3º e 4º E.S.O, complementando uns contidos aos outros ata acadar unha visión global deste problema que permita a reflexión. Tamén se procurará a interdisciplinaridade con materias como a Xeografía e Historia, as Matemáticas e as Linguas.

Seminario de Ciencias Naturais115

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Nas actividades: en cada unidade didáctica deseñaranse actividades variadas e con distinto grao de dificultade dentro de cada unha das categorias : 

Iniciación: mediante o uso de distintos recursos (cuestionarios, lecturas, gráficos, plantexamentos de situacións ou problemas) cumprirán tres propósitos: que os alumnos e alumnas fagan explícitas as súas ideas previas e tomen conciencia delas e da súa influencia, servir como elemento motivador e/ou plantexar as cuestións en torno as cales vai xirar o desenrolo da unidade.



Comprensión: nelas os alumnos e alumnas aplicarán os coñecementos adquiridos e verificaran a súa funcionalidade. Estas actividades poden agruparse nos seguintes tipos: ➢ cuestións de resposta aberta para que os alumnos e as alumnas poñan en práctica os novos coñecementos e así poidan comprobar o interese e a utilidade do que aprenderon. ➢ Actividades de reflexión persoal e a elaboración de conclusións, intentando que o que aprendan poida ser utilizado en circunstancias reais, ou útiles para a adquisición doutros contidos. ➢ Elaboración ou interpretación de modelos explicativos dos contidos tratados: formas celulares e de relevo, modelos moleculares dos ácidos nucleicos, pregamentos e fallas,. ➢ Actividades propias do laboratorio nas que se tratará de utilizar o método científico-experimental. ➢ Resolución de problemas relacionados coas leis de Mendel e a Xenética humana, e formulación de conclusións e hipóteses. ➢ Investigación nas fontes de información dispoñibles e elaboración de informes claros e sinxelos. ➢ Análise de noticias ou textos científicos. ➢ Xogos de roll nos que se apliquen os coñecementos adquiridos para interpretación do papel asignado,

Seminario de Ciencias Naturais116

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

➢ Manexo de medios audiovisuais e tecnoloxía dixital ➢ Xogos de simulación de experiencias como a Selección natural, transmisión de caracteres en base ás leis de Mendel 

Reforzo: servirán para afianzar aqueles contidos que presentaron maior dificultade, recapitulación dos conceptos máis importantes da unidade ou dunha parte dela, ou como autoavaliación. As actividades poden xirar entorno a elaboración de mapas conceptuales,

completar

esquemas

establecer

diferencias.

actividades

extraescolares organizadas polo departamento ou en colaboración con outros departamentos tamén servirán como actividades de reforzo dos contidos traballados na aula. 

Ampliación: Son actividades que permiten potenciar o desenvolvemento da creatividade de cada alumno e alumna, a súa iniciativa e interese persoal. Son actividades voluntarias e que poden englobar varias unidades. Un exemplo de actividade de ampliación pode ser a investigación sobre científicos e científicas relacionadas cos contidos de 4º da ESO e que formará unha exposición ao final de curso “ Os/as científicos/as de 4º de E.S.O”



Actividades para aquel alumnado con altas capacidades: para este tipo de alumnado e en coordinación co departamento de orientación proporanse actividades de investigación adaptadas ás súas capacidades relacionadas cos contidos de cada unidade.

Esta secuencia de actividades non ten porque ter un desenrolo lineal, senón que actividades iniciais poden temporalizarse ao comezo de unidade, ou ao comezo dun apartado, o mesmo que as actividades de recapitulación. ➔ Nos materiais utilizados: a seleción dos materiais utilizados na aula ten tamén unha grande importancia á hora de atender as diferencias individuais no conxunto dos alumnos e alumnas. Utilizarase unha gran variedade de recursos, a parte do material esencial (libro de texto base ou a pizarra) como as fichas de traballo, paneis de exposición, as revistas de divulgación científica, o material de laboratorio, medios audiovisuais, as TIC o propio contorno... ,En función dos obxectivos fixados empregaranse uns ou outros recursos.  No agrupamento de alumnos e alumnas:

Seminario de Ciencias Naturais117

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , O URENSE

Traballo individual: favorece a creatividade individual, liberdade e iniciativa persoal, responsabilidade, superación e esforzo, autonomía e planificación do traballo. Será a forma de traballar cuestionarios de avaliación inicial, algunhas das actividades de comprensión, de reforzo e certas actividades de ampliación.



Parellas: esta modalidade será habitual no traballo de laboratorio.



Pequenos grupos: para o traballo de aprendizaxe cooperativa, elaboración de modelos, simulación de experiencias, xogos de roll, etc. Serán grupos de catro a cinco compoñentes.



Gran grupo: para actividades como a elaboración dunha liña do tempo da Historia da Terra, na que o resultado final é a suma do traballo de cada un dos alumnos e alumnas da aula.

Os agrupamentos faránse tendo en conta criterios que dean como resultado grupos heteroxéneos en canto a sexos ( procurando a paridade), procedencia social, étnica, relixiosa e coñecementos do tema a traballar, permitindo así a avaliación das actitudes plantexadas nos criterios de avaliación. Dependendo da actividade, o tipo e os membros do grupo variarán, favorecen o proceso de socialización, mellora nas relacións persoais, o respecto polos demais, aceptación de diferenzas, resolución de conflictos grupais. Aprender a compartir, tolerar os distintos puntos de vista melloran o rendemento e aumentan as aspiracións. A organización da aula ou espazos será diferente dependendo da actividade a realizar, permitindo un adecuado desenvolvemento da misma e a observación e supervisión da interacción entre os membros do grupo

19-20 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR E AO PLAN TIC. Durante o curso os alumnos practicaran a lectura de textos divulgativos de ciencias. Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector. Así mesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno ou textos selecionados polo profesor relacionados coa unidade a tratar, que poden corresponder a novas de actualidade ou investigación. Tendo en conta a dotación Informática do Seminario de Ciencias e a aula de informática do centro, tentarase que en certos temas se usen as TICs tanto para relizar traballos en grupo como para obter información a través de Internet. A páxina web de referencia será: www.tiching.com https://www.google.es/maps http://www.igme.es/ http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/profesor/index.htm Algunhas das lecturas recomendadas relacionadas coa matéria:

 Hello Dolly! Fransecs Murgadas. Editorial Eumo-octaedro.

Seminario de Ciencias Naturais118

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

 La evolución de Calpurnia Tate. Jacqueline Kelly. Roca editorial  ¡Gelati! Silvia Aymerich. Editorial Eumo-octaedro.  Ojos de pantera. Silvia Aymerich. Editorial Eumo-octaedro.  Tras el último dinosaurio. Manuel Alfonseca. Editorial Edebé.  Exogamia 0.3. Ramón Caride. Editorial Xerais  El viaje de la evolución. Vicente Muñoz Puelles. Ed. Anaya  El origen de las especies. Darwin. Ed Espasa  Por qué somos como somos. Eduardo Punset.  Evoluciona o muere. Phil Gates.Colección esa horrible ciencia.

21-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22-MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTO Material audiovisual de Bioloxía e Xeoloxía 

Diapositivas Editorial Bahía



Vídeos e Películas Emisións de T.V.E: “La odisea de la especie” e “En busca del fuego perdido”

Seminario de Ciencias Naturais119

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Coleccións: El Planeta Milagro, Cosmos, Encyclopedia Britannica, Editorial Ancora Audiovisual S. A. DINOSAURIOS. Conocer-Grupo Zeta. 1993 Nacida del fuego. Volcanes y terremotos. National Geographic.

Prensa e revistas de divulgación: 

Investigación y ciencia,



Mundo científico,



El pais semanal,



Prensa local e nacional.

TIC: Internet, ordenador portátil e canón de proxección, recursos interactivos de CDs de recursos de distintas editoriais, programas informáticos como Hot potatos, JClic para a elaboración de actividades interactivas, pizarra dixital. Material impreso: Libro de texto do alumno, libros de lectura complementarios, material fotocopiable da guía do profesor, fichas sobre textos, cuestionarios, esquemas, etc. Recursos propios da aula: pizarra, dicionarios, láminas Recursos propios da área de Ciencias Material do laboratorio Exemplares: fósiles e mostras de rochas metamórficas e magmáticas Recurso do entorno escolar: para a análise dalgún problema ambiental 23- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 

Os alumnos faran diversos traballos bibliográficos, como mínimo un por avaliación



Excursión a pé a un paisaxe granitico nas proximidades do centro.



Visita guiada a algún parque natural (Ex o do Invernadeiro)



Visita aos museos de ciências da Coruña

24- INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR.

A vista dos resultados académicos do curso anterior, recollidos na memoria de final de curso en canto ao grao de motivación e en consecuencia aos resultados académicos. Neste curso tentarase favorecer a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos coas novas adquisicións, tentarase favorecer a motivación e aumentarase a diversidade de actividades adaptadas a realidade social actual do entorno.para acadar uns resultados óptimos ao remate. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño e gran grupo sempre que a marcha do curso o permita.

Seminario de Ciencias Naturais120

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Tentarase realizar máis clases prácticas,aínda que o departamento non conta con horas de laboratorio no horario dos profesores. Favorecerase que o alumno participe no proceso de avaliación.

25- PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación.

Seminario de Ciencias Naturais121

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

1º BACHARELATO (propia da modalidade) Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A razón desta materia que se ocupa de dúas disciplinas conxuntamente vén dada polo feito de que a bioloxía e a xeoloxía pertencen ao campo das ciencias experimentais, que teñen como obxecto a interpretación do mundo físico e natural que nos arrodea, polo que comparten métodos de traballo e coinciden nalgúns dos seus contidos. Para entender e poder interpretar os fenómenos físicos e naturais, estas dúas disciplinas desenvolveron ao longo do tempo procesos de construción de modelos da realidade cada vez con maior poder explicativo e sentáronse as bases para o avance científico e tecnolóxico que implica, tanto unha considerable mellora das condicións de vida actuais nas sociedades occidentais, como graves riscos para o equilibrio do planeta e a sustentabilidade. A materia de bioloxía e xeoloxía da modalidade de bacharelato de ciencias e tecnoloxía retoma e amplía os coñecementos de bioloxía e xeoloxía da etapa anterior, o que permite coñecer mellor a Terra como planeta activo. Nel desenvólvense os seres vivos cos seus distintos modelos de organización constituíndo a diversidade actual. A xeoloxía ofrece unha visión global e unitaria que integra os fenómenos e procesos xeolóxicos nunha teoría global, a tectónica de placas, que permite explicar a formación do relevo, a aparición de volcáns, a frecuencia de terremotos en determinadas zonas e os distintos tipos de rochas. Analízanse os datos necesarios para formular hipóteses (constitución e estrutura do interior terrestre e as similitudes con outros corpos dosistema solar). Estúdanse as manifestacións da dinámica do interior terrestre (orixe dos océanos e continentes, formación de cordilleiras, magmatismo e metamorfismo) en relación coa evolución das placas litosféricas ao longo da historia da Terra. A bioloxía estuda os seres vivos baixo un criterio marco: unidade e diversidade. Estuda as características comúns de todos os organismos vivos: célula, capacidade de adaptación, evolución, necesidade de obter materia e enerxía, os mecanismos de supervivencia a través de organismos-tipo que representan os principais grupos taxonómicos. Trátase de reflexionar sobre os principais problemas que ten un ser vivo para existir e manterse con vida. A teoría da evolución, base da bioloxía moderna, é o eixe condutor que lle vai permitir ao alumnado comprender a orixe da biodiversidade, interrelacionándose con outros contidos de xeoloxía, como por exemplo o movemento dos continentes. A materia estrutúrase en sete bloques. O primeiro presenta contidos comúns; séguenlle tres bloques de xeoloxía para finalizar cos outros tres de bioloxía. O desenvolvemento destes contidos non debe desligarse da necesidade de formar persoas capaces de comprender cada vez mellor o mundo e o papel da ciencia nel, que sexan capaces de ter unha opinión fundamentada sobre a transformación do medio pola acción humana, a desaparición de especies ou a ineludible procura da sustentabilidade e, en función delas, tomar decisións para a súa vida e o mundo en que vive. A resolución de problemas sinxelos arredor destes temas (tanto na aula coma no laboratorio ou no campo) permitirá unha aprendizaxe funcional ao aplicar o aprendido, mobilizar conceptos e levar a cabo os procedementos necesarios. As actitudes cara á ciencia e ao traballo cooperativo pódense pór de manifesto co traballo en equipo, que permite desenvolver a capacidade de argumentación, tolerancia, capacidade de expresión ou a madureza persoal. Contidos conceptuais, procedementais e actitudinais que serán desenvolvidos na busca da persoas formadas cientificamente. A materia de bioloxía e xeoloxía nace e desenvólvese ao amparo do Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia; e, dentro da medida do posible (en especial no aspecto metodolóxico) adaptado para as características socioeconómicas do alumnado medio que cursa os seus estudos no IES Xesús Taboada Chivite.

Seminario de Ciencias Naturais122

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

2. CONTRIBUCIÓN DAS ÁREAS AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS ( NA ESO) O Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, non inclúe as competencias básicas nesta etapa educativa.

3. OBXECTIVOS POR CURSO                                  

Describir as características dos seres vivos e os distintos niveis de organización da materia viva. Definir os conceptos de bioelemento e biomolécula e coñecer os principais bioelementos e as características das biomoléculas inorgánicas. Describir a estrutura química dos glícidos e coñecer a súa clasificación e as súas funcións biolóxicas. Coñecer as características xerais dos lípidos e a súa clasificación Describir a estrutura dos aminoácidos e das proteínas e explicar a súa variabilidade e as súas funcións biolóxicas. Explicar a estrutura dos ácidos nucleicos e a súa función como portadores da información xenética. Explicar que procesos se produciron ata a aparición da célula eucariota. Distinguir entre células procariotas e eucariotas. Comprender a evolución de moitos organismos cara á pluricelularidade como resposta adaptativa. Diferenciar as distintas formas de organización pluricelular. Coñecer as formas non celulares. Coñecer os principais tecidos vexetais e as súas diferentes variedades, e describir as súas principais características morfolóxicas e funcionais. Coñecer os principais tipos de tecidos animais, as súas principais características morfolóxicas e a función que desempeñan no organismo. Coñecer os procesos de nutrición celular, os seus tipos e os principais procesos metabólicos. Recoñecer a necesidade das funcións de relación e de coordinación nos seres vivos. Explicar a necesidade da reprodución para a continuidade da vida e coñecer os distintos tipos de reprodución e os mecanismos de división celular. Comprender a necesidade que hai de clasificar os seres vivos, de nomealos cientificamente para poder identificalos, e analizar como varía ao longo do tempo a clasificación xeral dos seres vivos. Sinalar as características xerais do reino moneras e coñecer a súa clasificación. Describir as principais características do reino protoctistas e coñecer a súa clasificación. Enumerar as características máis destacadas do reino fungos e coñecer a súa clasificación. Coñecer as características máis importantes do reino plantas e a súa clasificación. Sinalar as características xerais do reino animal e coñecer a súa clasificación. Describir as diferenzas entre o tipo de nutrición das briófitas e das cormófitas e enumerar as distintas etapas que teñen lugar na nutrición das cormófitas. Explicar os procesos de absorción da augae os sales minerais polas plantas. Relacionar determinados procesos fisicoquímicos cos procesos fisiolóxicos que interveñen no transporte de nutrientes nas plantas. Coñecer as funcións de relación nas plantas e o papel das hormonas vexetais na regulación e a coordinación vexetal. Comprender a importancia do proceso reprodutivo nas plantas e describir as súas formas básicas de reprodución. Explicar as características da reprodución nas briófitas e nas pteridófitas. Coñecer a estrutura da flor en coniferófitas e en anxiospermatófitas, e explicar a polinización e a fecundación. Coñecer os procesos de formación do embrión, a semente, o froito e a xerminación. Coñecer os procesos implicados na nutrición animal: superficies de intercambio e proceso da nutrición, así como a evolución das estruturas dixestivas nos invertebrados. Coñecer as partes do aparato dixestivo dos vertebrados e as etapas que caracterizan o proceso dixestivo. Distinguir a difusión simple, a respiración cutánea, traqueal e branquial así como a evolución destes sistemas nos diferentes grupos de animais. Explicar a respiración pulmonar e coñecer as etapas que caracterizan cada un dos seus procesos.

Seminario de Ciencias Naturais123

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                           

VERÍN , O URENSE

Coñecer os elementos anatómicos do sistema circulatorio, así como o funcionamento do órgano impulsor nos mamíferos. Distinguir os diferentes modelos de sistemas de circulación e as características dos sistemas circulatorios en invertebrados e vertebrados. Distinguir as principais substancias que excretan os animais e os diferentes órganos excretores dos invertebrados. Explicar os órganos excretores dos vertebrados e a formación da urina. Asimilar os conceptos de estímulo, receptor e efector, e distinguir os distintos tipos de receptores sensoriais. Comprender a transmisión da información no sistema nervioso. Comparar os sistemas nerviosos dos principais grupos de invertebrados. Coñecer o sistema nervioso dos vertebrados: organización e funcionamento. Describir o sistema de coordinación endócrino nos animais, establecer as diferenzas entre os de vertebrados e invertebrados e enumerar as aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas. Comprender as diferentes modalidades de reprodución que xurdiron ao longo da evolución. Identificar os diferentes elementos anatómicos do aparato reprodutor, e coñecer a morfoloxía dos gametos e o proceso de gametoxénese. Explicar o mecanismo da fecundación e os seus diferentes tipos. Comprender e explicar as características do desenvolvemento embrionario e os diferentes desenvolvementos do período posembrionario. Distinguir diferentes técnicas de reprodución asistida e os diferentes métodos anticonceptivos. Definir mineral e cristal e coñecer os principais procesos de formación dos minerais, as súas propiedades, clasificación e aplicacións. Coñecer os diferentes ambientes que se producen a consecuencia da dinámica litosférica. Explicar o concepto de magma e comprender a súa formación, evolución e tipos. Coñecer os tipos de rochas magmáticas, a actividade magmática plutónica e volcánica, e os xacementos magmáticos. Explicar o concepto de metamorfismo, os factores que o motivan, os seus efectos e tipos. Distinguir as principais rochas metamórficas e coñecer os seus principais xacementos. Coñecer que é a meteorización e os seus diferentes tipos. Explicar que é o solo, cal é a súa composición e a súa estrutura, comprender como ocorre a formación do solo e coñecer os factores que inflúen neste proceso. Coñecer os procesos xeolóxicos de erosión, transporte e sedimentación, quen os realiza e como se producen. Comprender os procesos de formación das rochas sedimentarias e coñecer a súa clasificación. Comprender os procesos de formación dos combustibles fósiles. Entender como se forman os estratos, a importancia que teñen para o coñecemento da historia xeolóxica dunha zona e coñecer os principios que utiliza a estratigrafía. Comprender o proceso de fosilización, entender os principios dos métodos de datación e coñecer as distintas unidades en que se divide a historia xeolóxica da Terra. Coñecer as características xeolóxicas de España e de Galicia.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS. UNIDADE 1: A MATERIA VIVA Conceptos 1.

Características dos seres vivos e os niveis de organización

Bioelementos e biomoléculas inorgánicas e orgánicas

Os glúcidos, estrutura, clasificación e función

Os lípidos, características xerais e clasificación

As proteínas, estrutura, clasificación e función

Os ácidos nucleicos, estrutura, clasificación e función

Replicación do ADN e síntese de proteínas

Seminario de Ciencias Naturais124

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Procedementos 1.

Relación da estrutura do auga coas súas propiedades e funcións biolóxicas.

Dedución, a partir dunha secuencia de bases do ADN de: a hebra complementaria, a secuencia do ARNm e a secuencia de aminoácidos.

Actitudes 1.

Recoñecemento da dificultade de definir o concepto de vida.

Recoñecemento dos grupos funcionais presentes nas moléculas orgánicas.

Recoñecemento dos seres vivos como sistemas físicos e químicos.

Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos.

UNIDADE 2: A ORIXE DA VIDA E A SÚA ORGANIZACIÓN 1.

A orixe da vida: a evolución das biomoléculas e a aparición da célula.

Teoría endosimbionte.

A célula procariota e a célula eucariota

A pluricelularidad. Diferenciación e especialización celular

Procedementos 1.

Esquematización da evolución celular.

Búsqueda de información actual sobre a orixe dos seres vivos.

Elaboración e interpretación de esquemas sobre a organización procariota e eucariota.

Representación esquemática da estructura da célula animal e vexetal.

Observación ao microscopio óptico de organismos unicelulares, colonias e tecidos animais e vexetais.

Actitudes 1.

Reflexión crítica sobre a orixe da vida na Terra

Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación.

UNIDADE 3: OS TECIDOS Conceptos 1.

Os tecidos vexetais, clasificación, estrutura e función

Os tecidos animais, clasificación, estrutura e función

Procedementos 1.

Realización de preparacións de tecidos vexetais.

Observación de preparacións microscópicas de tecidos vexetais.

Realización de preparacións de tecidos animais.

Observación de preparacións microscópicas de tecidos animais.

Actitudes 1.

Valoración da importancia do traballo científico no estudo da histoloxía animal e vexetal.

Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica.

UNIDADE 4: AS FUNCIÓNS NOS SERES VIVOS Conceptos

Seminario de Ciencias Naturais125

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

A nutrición. Tipos e fases da nutrición celular

O catabolismo e o anabolismo

A relación

A reprodución. A mitose e a meiose

VERÍN , O URENSE

Procedementos 1.

Identificación dos principais intermediarios do metabolismo.

Realización de esquemas e cuadros sinópticos sobre os procesos da nutrición que leva a cabo calquera célula.

Representación das fases da mitose e da meiose.

Actitudes 1.

Valoración da necesidade das funcións vitais: nutrición, relación e reprodución para o mantemento da vida.

Valoración da importancia da célula como unidade vital dos seres vivos, na que se realizan todos os procesos fisiolóxicos.

UNIDADE 5: A CLASIFICACIÓN DOS SERES VIVOS Conceptos 1.

A clasificación dos seres vivos

Características xeraiss do reino moneras

Características xerais do reino protoctistas

Características xerais do reino fungos.

Características xerais do reino plantas.

Características xerais do reino animal

Claves dicotómicas e a súa utilización.

Procedementos 1.

Realización dun esquema da árbore filoxenética dos cinco reinos.

Observación microscópica de representantes dos distintos reinos, para ver as súas características.

Utilización de claves para clasificar e identificar distintos tipos de organismos.

Actitudes 1.

Recoñecemento da importancia que teñen para o home moitos dos microorganismos.

Valoración da importancia que ten a clasificación dos seres vivos para poder coñecelos, e no seu caso, dos microorganismos causantes de enfermidades, poder atopar remedios para combatilas.

Valoración e respecto pola biodiversidade e os comportamentos axeitados para a súa protección e conservación

UNIDADE 6: AS PLANTAS Conceptos 1.

A nutrición nas plantas. Absorción da auga e sales minerais. O transporte do zume bruto e do zume elaborado. O intercambio de gases

As funcións de relación nas plantas. As hormonas vexetais

A función de reprodución nas plantas. A reprodución nos briofitos e nos pteridofitos

A flor nas anxiospermas e nas ximnospermas.

Seminario de Ciencias Naturais126

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Concepto e tipos de polinización. A fecundación, a xerminación da semente, o froito e a dispersión de froitos e de sementes

Ciclos reprodutores.

Procedementos 1.

Observación de estomas ao microscopio.

Observación dos briofitos no laboratorio con lupa binocular.

Debuxo de esquemas gráficos da flor e observación na lupa das distintas partes desta.

Observación directa de plantas do entorno.

Esquematización gráfica do proceso de fecundación.

Actitudes 1.

Valoración do traballo científico no estudo das funcións de nutrición e de relación das plantas.

Valoración da importancia da preparación dos solos para o desenrolo dos vexetais.

Valoración do uso das hormonas nos procesos de hortofruticultura.

UNIDADE 7: A NUTRICIÓN DOS ANIMAIS I Conceptos 1.

A nutrición nos animais: superficies de intercambio e proceso dixestivo

Anatomía comparada do aparato dixestivo. Evolución do aparato dixestivo. Modelos de aparato dixestivo dos invertebrados. Modelos de aparato dixestivo dos vertebrados

Fisioloxía da dixestión. Regulación do proceso dixestivo

Etapas do proceso respiratorio. Mecanismos de ventilación e incorporación de gases. Tipos de sistemas respiratorios

Fisioloxía da respiración. Captación de gases. Intercambio gaseoso. Transporte de gases.

Procedementos 1.

Esquematización do proceso da dixestión.

Recoñecemento das principais estructuras anatómicas do aparato dixestivo a partir de debuxos, láminas e fotografías.

Recoñecemento das principais estruturas anatómicas do aparato respiratorio a partir de debuxos, láminas e fotografías.

Actitudes 1.

Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio.

Importancia da adopción personal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde personal e da convivencia entre as persoas.

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de lecer.

UNIDADE 8: A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS II Conceptos 1.

O transporte de substancias. Os líquidos circulantes, os vasos e o mecanismo impulsor

Tipos de aparatos e sistemas circulatorios nos invertebrados e nos vertebrados

Fisioloxía da circulación. O ciclo cardíaco. Regulación do proceso circulatorio

Seminario de Ciencias Naturais127

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Os produtos de refugallo. Tipos de sistemas excretores nos invertebrados e nos vertebrados. Aparatos que interveñen

A nefrona como unidade anatómica e funcional. Fisioloxía da excreción. Etapas e regulación do proceso

Procedementos 1.

Recoñecemento das principais estruturas anatómicas do aparato circulatorio a partir de debuxos, láminas e fotografías.

Realización da disección do corazón dun año para estudar a relación da anatomía coa función.

Resumo do percorrido que faría un glóbulo vermello dende o ventrículo dereito ata a aurícula esquerda e, dende o ventrículo esquerdo ata a aurícula dereita.

Recoñecemento das principais estruturas anatómicas do aparato excretor a partir de debuxos, láminas e fotografías.

Actitudes 1.

Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio.

Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal.

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de lecer.

UNIDADE 9: A RELACIÓN NOS ANIMAIS Conceptos 1.

A recepción dos estímulos

Funcionamento do sistema nervioso. Impulso e transmisión nerviosa

Tipos de sistemas nerviosos nos invertebrados

O sistema nervioso dos vertebrados. Sistema nervioso central e periférico

Sistema de coordinación endócrino. Sistema hormonal nos invertebrados e nos vertebrados. Aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas

Procedementos 1.

Esquematización do mecanismo xeral de relación e coordinación animal.

Representación gráfica do impulso nervioso da sinapse

Actitudes 1.

Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para os animais.

Toma de conciencia das diferencias entre os distintos sistemas nerviosos, a medida que se avanza na escala evolutiva.

Valoración da importancia das aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas.

UNIDADE 10: REPRODUCIÓN NOS ANIMAIS Conceptos 1.

Os tipos de reprodución nos animais. Formas especiais de reprodución

Anatomía do aparato reprodutor. Fisioloxía da reprodución. A gametoxénese.

A fecundación e sus tipos

Relación dos tipos de fecundación cos diferentes grupos de animais.

O desenrolo embrionario. Segmentación, gastrulación e organoxénese

Seminario de Ciencias Naturais128

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Modalidades de desenrolo. Viviparismo, oviparismo e ovoviviparismo

A intervención humana na reprodución

VERÍN , O URENSE

Procedementos 1.

Esquematización do mecanismo de reprodución dalgunhas formas especiais, como a metaxénese e a clonación.

Debuxo dun espermatozoide e dun óvulo.

Realización de gráficos cos principais procesos e as estruturas implicadas no desenrolo embrionario.

Análise e comentario de diferentes fontes documentales científicas relacionadas coa reprodución.

Actitudes 1.

Valoración das repercusións sociais e éticas da biotecnoloxía en relación coa reprodución.

Necesidade dun coñecemento e un uso axeitado dos métodos anticonceptivos para a prevención de enfermidades.

UNIDADE 11: A FORMACIÓN DE MINERAIS E ROCHAS Conceptos 1.

A composición da Terra: rochas e minerais

Os cristais

Propiedades físicas dos minerais

A clasificación dos minerais

Os ambientes petroxenéticos

Procedementos 1.

Relación das propiedades físicas dos minerais con su utilización na industria.

Estudo dos principales minerais mediante claves de identificación.

Análisis do chamado ciclo das rochas.

Actitudes 1.

Valoración do uso dos métodos de estudo para o establecimeento de hipóteses.

Recoñecemento da utilidade dos minerais na vida cotiá.

Respecto e protección do medio natural.

Traballo en equipo e respecto polas opiniones individuales.

UNIDADE 12: O MAGMATISMO E O METAMORFISMO Conceptos 1.

Os procesos magmáticos. Formación, evolución e tipos de magmas

Tipos de rochas magmáticas. Formas de emplazamento dos magmas e tipos de xacementos magmáticos

O metamorfismo e sus tipos

As rochas metamórficas

Procedementos 1.

Estudo das principais rochas magmáticas, mediante claves de identificación.

Realización de esquemas que amosen distintos tipos de metamorfismo e as súas características.

Estudo das principais rochas metamórficas, mediante claves de identificación.

Seminario de Ciencias Naturais129

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Actitudes 1.

Utilización do microscopio petrográfico e identificación de texturas e estruturas das rochas que servan para o seu diagnóstico.

Recoñecemento da utilidade das rochas na vida cotiá.

Respecto e protección do medio natural.

Traballo en equipo e respecto polas opinións individuales.

UNIDADE 13: OS PROCESOS SEDIMENTARIOS Conceptos 1.

A meteorización

O solo. Composición, perfil e formación. O solo como recurso. Medidas para evitar a pérda de solo

Erosión transporte e sedimentación

As rochas sedimentarias, formación e clasificación

A estratificación. Principios de estratigrafía. Datación absoluta e relativa

As eras xeolóxicas

Os mapas xeolóxicos. Utilización e elementos

As novas tecnoloxías e os riscos xeolóxicos

Procedementos 1.

Debuxo do perfil dun solo maduro, que amose todos os seus horizontes.

Esquematización dos procesos da diaxénese.

Identificación mediante claves e estudo dos diferentes tipos de rochas sedimentarias.

Interpretación de cortes xeolóxicos sencillos.

Interpretación dun mapa topográfico dunha zona determinada.

Actitudes 1.

Recoñecemento en fotografías dos diferentes tipos de meteorización que sufriron as rochas da corteza terrestre.

Recoñecemento da importancia que teñen para o ser humano os solos e a necesidade de protexelos.

5. TEMPORALIZACIÓN. 1ª Avaliación: Incluirá 28 sesións teórico- prácticas na aula. Unidade 1. - A materia viva.- 7sesións Unidade 2. - A orixe da vida e a súa organización.-5 sesións Unidade 3. - Os tecidos.- 8 sesións Unidade 4. - As funcións dos seres vivos.- 8 sesións 2ª Avaliación: Incluirá 31 sesións teórico-prácticas na aula Unidade 5. - A clasificación dos seres vivos.-8 sesións Unidade 6. - As plantas.7 sesións Unidade 7. - A nutrición nos animais I.- 8 sesións Unidade 8. - A nutrición nos animais II.-8 sesións 3ª Avaliación: Incluirá 34 sesións teórico-prácticas na aula. Unidade 9. - A relación nos animais.-8 sesións Unidade 10. - A reprodución nos animais.-6 sesións Unidade 11. - A formación de minerais e rochas.- 6 sesións Unidade 12. - O magmatismo e o metamorfismo.- 6 sesións

Seminario de Ciencias Naturais130

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Unidade 13. - Os procesos sedimentarios.- 8 sesións O resto de sesións adicaranse a exames, practicas de laboratorio, exposicións de traballos e charlas ou conferencias.

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN                           

Explica as características que definen os seres vivos: complexidade, nutrición, relación e reprodución, e coñece os principais niveis de organización abióticos e bióticos. Define os conceptos de bioelemento, oligoelemento e biomolécula; clasifica os bioelementos en primarios, secundarios e oligoelementos, e coñece as características dos átomos de carbono. Explica a estrutura da auga e relaciona as súas propiedades fisicoquímicas coas súas funcións biolóxicas, e coñece as formas nas que se encontran os sales minerais nos seres vivos e as súas funcións biolóxicas. Coñece os principais glícidos, a súa composición, as súas estruturas, as súas funcións biolóxicas a súa clasificación, e esquematiza un enlace O-glicosídico. Coñece os principais lípidos e ácidos graxos, a súa composición, as súas estruturas, as súas funcións biolóxicas e a súa clasificación, e esquematiza a esterificación dun triglicérido. Distingue os aminoácidos como compoñentes básicos das proteínas; coñece a composición, estruturas, funcións biolóxicas, especialmente a encimática, e a súa clasificación, e esquematiza o enlace peptídico. Distingue os nucleótidos como compoñentes básicos dos ácidos nucleicos; coñece a composición, estruturas, funcións biolóxicas e a súa clasificación, e esquematiza o enlace fosfodiéster. Desenvolve os acontecementos que ocorreron ata a aparición da célula eucariótica. Establece as diferenzas entre os diferentes tipos de células e represéntaas esquematicamente. Expón as razóns que puideron dar lugar a que algúns organismos se converteran en seres pluricelulares, e explica a diferenciación celular. Diferencia as distintas formas de organización pluricelular. Explica que son virus, plásmidos, viroides e prións. Clasifica e describe os tecidos meristemáticos e parenquimáticos, e sinala as características das súas células, a súa localización e a súa función na planta. Clasifica e describe os tecidos protectores e de sostén, e indica as características das súas células, a súa localización e a súa función na planta. Clasifica e describe os tecidos condutores e secretores, e indica as características das súas células, a súa localización e a súa función na planta. Clasifica os principais tipos de tecidos epiteliais, e sinala as súas características, a súa función e a súa localización. Describe as características principais dos tecidos conectivos, conxuntivos, adiposos e cartilaxinosos, e indica a súa función e a súa localización no organismo. Enumera as características do tecido óseo; sinala a súa composición, a súa función e a súa localización, e indica as variedades que existen. Describe as características morfolóxicas e funcionais do tecido sanguíneo. Explica as características morfolóxicas e funcionais do tecido muscular, e sinala as diferenzas entre os distintos tipos de tecidos musculares. Explica as características do tecido nervioso e describe os diferentes tipos celulares que o forman. Define nutrición autótrofa e heterótrofa e coñece as fases da nutrición celular; xustifica a necesidade da dixestión e diferencia a dixestión intracelular da extracelular, e os distintos tipos de transporte a través da membrana plasmática. Define metabolismo e explica as características do anabolismo e do catabolismo e a función dos intermediarios metabólicos; establece as diferenzas entre a respiración aerobia e a fermentación e entre a fotosíntese e a quimiosíntese, e explica as etapas de cada proceso. Define os conceptos de sensibilidade celular, estímulo e receptor; e coñece os diferentes tipos de respostas estáticas e dinámicas. Diferencia entre reprodución sexual, asexual e alternante, coñece os diferentes tipos de reprodución asexual e explica as fases do ciclo celular e da mitose. Explica as fases da reprodución sexual, os ciclos biolóxicos e entende a necesidade da meiose no mantemento da constancia numérica dos cromosomas. Sinala os sistemas de clasificación que se poden utilizar para agrupar os seres vivos e os criterios que se utilizan en cada un deles.

Seminario de Ciencias Naturais131

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                                    

VERÍN , O URENSE

Explica os conceptos de taxon, especie, sistema binomial de nomenclatura, e analiza como se chegou á clasificación actual dos cinco reinos. Indica as características máis importantes do reino moneras e os principais grupos que se diferencian nel. Enumera os principais grupos que se diferencian no reino protoctistas e sinala as súas características máis importantes. Describe as características principais do reino fungos e indica os principais grupos que se diferencian. Enumera as principais características do reino das plantas e sinala os grupos máis importantes que se diferencian nel. Explica as características máis importantes do reino animal e dos seus principais filos. Describe as diferenzas entre o tipo de nutrición das briófitas e das cormófitas, e enumera as distintas etapas que teñen lugar na nutrición das cormófitas. Explica os procesos de absorción da auga e os sales minerais polas plantas. Identifica e describe os procesos fisiolóxicos que se producen nas plantas para que circule o zume bruto e o zume elaborado. Enumera as substancias gasosas que necesitan as plantas e explica os seus mecanismos de absorción. Coñece as características das hormonas e os procesos nos que interveñen. Comprende como se producen as respostas dos vexetais ante os estímulos e coñece a importancia da fotoperiodicidade. Describe os tipos de reprodución asexual que se levan a cabo nas plantas. Describe a reprodución sexual nas plantas e a importancia da reprodución alternante. Explica as características da reprodución nas briófitas e identifica e esquematiza o seu ciclo reprodutor. Explica as características da reprodución nas pteridófitas e identifica e esquematiza o seu ciclo reprodutor. Identifica os distintos compoñentes dunha flor. Describe en que consisten a polinización e a fecundación. Explica como se forma o embrión, a semente e o froito, e o proceso da xerminación. Explica como se realiza o intercambio de substancias en animais, enumera as etapas do proceso da nutrición, e realiza e interpreta esquemas das estruturas dixestivas dos invertebrados. Describe as etapas do proceso dixestivo e os procesos que nelas ocorren. Explica todos os sistemas respiratorios, excepto o pulmonar, e identifica os seus principais modelos e características relacionándoos cos grupos de animais que os presentan. Explica como se produce o proceso da respiración pulmonar. Realiza e interpreta esquemas dos elementos anatómicos máis importantes do aparato circulatorio e explica o aparato cardíaco. Distingue os tipos de sistemas de circulación e os principais aparatos circulatorios en invertebrados e vertebrados. Diferencia os produtos non nitroxenados dos nitroxenados e as características dos órganos excretores dos invertebrados. Explica os órganos excretores dos vertebrados e o proceso de formación da urina neles. Esquematiza o proceso de coordinación e control, describe os elementos que o compoñen e distingue os distintos tipos de receptores sensoriais. Explica, mediante texto, esquemas e debuxos, a transmisión da información ao longo da neurona e entre neuronas. Establece, mediante táboas, esquemas ou debuxos, as semellanzas e as diferenzas entre os sistemas nerviosos dos invertebrados. Describe o sistema nervioso central dos vertebrados. Describe o sistema nervioso periférico e explica o funcionamento do sistema nervioso nos vertebrados. Describe o sistema de coordinación endócrino nos animais, establece as diferenzas entre os de vertebrados e invertebrados e indica aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas. Define as principais modalidades de reprodución, indicando os grupos animais que as presentan. Identifica os diferentes elementos anatómicos do aparato reprodutor e os elementos esenciais dun óvulo e un espermatozoide. Distingue e compara o proceso da espermatoxénese do da ovoxénese. Explica o mecanismo da fecundación e os seus diferentes tipos.

Seminario de Ciencias Naturais132

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                    

VERÍN , O URENSE

Coñece os tipos de ovo, de segmentación e de gastrulación en relación cos grupos animais que os presentan e indica que estruturas do organismo derivan de cada unha das tres follas embrionarias. Distingue os tipos de desenvolvemento posembrionario e recoñece en que grupos de animais se dá cada un deles. Explica a fecundación in vitro e a inseminación artificial e describe as características e a utilización dos principais métodos anticonceptivos. Define mineral e cristal e coñece os principais procesos de formación dos minerais. Indica as propiedades dos minerais e explica a súa clasificación e a súa utilización polo ser humano. Describe os principais ambientes petroxenéticos e a relación entre eles e coa tectónica de placas. Explica o concepto de magma, a súa formación, evolución e tipos. Describe os diferentes tipos de rochas magmáticas, a actividade magmática plutónica e volcánica, e os xacementos magmáticos. Coñece o concepto de metamorfismo e describe os factores que inflúen nel, os seus efectos e tipos. Describe os principais tipos de rochas metamórficas e os seus principais xacementos asociados. Explica que é a meteorización e os diferentes tipos que existen. Explica que é o solo, cal é a súa composición e estrutura, comprende como ocorre a formación do solo e coñece os factores que inflúen neste proceso. Indica en que consisten os procesos xeolóxicos de erosión, transporte e sedimentación, sinalando como se levan a cabo. Enumera os procesos que ocorren na formación das rochas sedimentarias e indica en que consiste cada un deles. Clasifica as rochas sedimentarias e coñece as características de cada grupo. Comprende os procesos de formación dos combustibles fósiles. Explica que son os estratos, as series estratigráficas e as descontinuidades estratigráficas. Explica a importancia dos fósiles na estratigrafía, o proceso de fosilización e os métodos de datación estratigráfica. Enumera as principais unidades temporais en que se divide a historia xeolóxica da Terra, sinalando en cada unha delas os acontecementos máis importantes que ocorreran. Coñece xeneralidades da evolución xeolóxica de España e de Galicia. Coñece as principais rochas e minerais de Galicia.

7. MINIMOS ESIXIBLES.  -

 -

A MATERIA VIVA Explicar as características que definen aos seres vivos. Definir molécula, célula, tecido, órgano, sistema, aparato, especie, poboación, biótopo, biocenose e ecosistema. Definir bioelementos e coñecer os tipos de bioelementos e as súas funcións. Describir a estrutura da auga, as súas propiedades e a súa función. Coñecer os principais glícidos, a súa composición, as súas estruturas, as súas funcións biolóxicas a súa clasificación. Coñecer os principais lípidos e ácidos graxos, a súa composición, as súas estruturas, as súas funcións biolóxicas e a súa clasificación. Distinguir os aminoácidos como compoñentes básicos das proteínas; coñecer a composición, estruturas, funcións biolóxicas, especialmente a encimática, e a súa clasificación. Distinguir os nucleótidos como compoñentes básicos dos ácidos nucleicos; coñecer a composición, estruturas, funcións biolóxicas e a súa clasificación, e esquematizar o enlace fosfodiéster. A ORIXE DA VIDA E A SÚA ORGANIZACIÓN Explicar que procesos se produciron ata a aparición da célula eucariota. Distinguir entre células procariotas e eucariotas. Comprender a evolución de moitos organismos cara á pluricelularidade como resposta adaptativa. Diferenciar as distintas formas de organización pluricelular. Coñecer as formas non celulares. OS TECIDOS Coñecer os principais tecidos vexetais e as súas diferentes variedades, e describir as súas principais características morfolóxicas e funcionais. Coñecer os principais tipos de tecidos animais, as súas principais características morfolóxicas e a función que desempeñan no organismo

Seminario de Ciencias Naturais133

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 -

        

 -

  -

VERÍN , O URENSE

AS FUNCIÓNS DOS SERES VIVOS Coñecer os procesos de nutrición celular, os seus tipos e os principais procesos metabólicos. Recoñecer a necesidade das funcións de relación e de coordinación nos seres vivos. Explicar a necesidade da reprodución para a continuidade da vida e coñecer os distintos tipos de reprodución e os mecanismos de división celular. A CLASIFICACIÓN DOS SERES VIVOS Comprender a necesidade que hai de clasificar os seres vivos, de nomealos cientificamente para poder identificalos, e analizar como varía ao longo do tempo a clasificación xeral dos seres vivos. Sinalar as características xerais do reino moneras e coñecer a súa clasificación. Describir as principais características do reino protoctistas e coñecer a súa clasificación. Enumerar as características máis destacadas do reino fungos e coñecer a súa clasificación. Coñecer as características máis importantes do reino plantas e a súa clasificación. Sinalar as características xerais do reino animal e coñecer a súa clasificación. AS PLANTAS Describir as diferenzas entre o tipo de nutrición das briófitas e das cormófitas. Explicar os procesos de absorción da auga e sales minerais polas plantas. Relacionar determinados procesos fisicoquímicos cos procesos fisiolóxicos que interveñen no transporte de nutrientes nas plantas. Coñecer as funcións de relación nas plantas e o papel das hormonas vexetais na regulación e a coordinación vexetal. Comprender a importancia do proceso reprodutivo nas plantas e describir as súas formas básicas de reprodución. Explicar as características da reprodución nas briófitas e nas pteridófitas. Coñecer a estrutura da flor en coniferófitas e en anxiospermatófitas, e explicar a polinización e a fecundación. Coñecer os procesos de formación do embrión, a semente, o froito e a xerminación. A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS Coñecer os procesos implicados na nutrición animal así como a evolución das estruturas dixestivas nos invertebrados. Coñecer as partes do aparato dixestivo dos vertebrados e as etapas que caracterizan o proceso dixestivo. Distinguir a difusión simple, a respiración cutánea, traqueal e branquial así como a evolución destes sistemas nos diferentes grupos de animais. Explicar a respiración pulmonar e coñecer as etapas que caracterizan cada un dos seus procesos. Coñecer os elementos anatómicos do sistema circulatorio, así como o funcionamento do órgano impulsor nos mamíferos. Distinguir os diferentes modelos de sistemas de circulación e as características dos sistemas circulatorios en invertebrados e vertebrados. Distinguir as principais substancias que excretan os animais e os diferentes órganos excretores dos invertebrados. Explicar os órganos excretores dos vertebrados e a formación da urina. A RELACIÓN NOS ANIMAIS Definir os conceptos de estímulo, receptor e efector, e distinguir os distintos tipos de receptores sensoriais. Explicar a transmisión da información no sistema nervioso. Comparar os sistemas nerviosos dos principais grupos de invertebrados. Coñecer o sistema nervioso dos vertebrados: organización e funcionamento. Describir o sistema de coordinación endócrino nos animais, establecer as diferenzas entre os de vertebrados e invertebrados. A REPRODUCIÓN NOS ANIMAIS Describir as diferentes modalidades de reprodución que xurdiron ao longo da evolución. Identificar os diferentes elementos anatómicos do aparato reprodutor, e coñecer a morfoloxía dos gametos e o proceso de gametoxénese. Explicar o mecanismo da fecundación e os seus diferentes tipos. Explicar as características do desenvolvemento embrionario e os diferentes desenvolvementos do período posembrionario. Describir diferentes técnicas de reprodución asistida e os diferentes métodos anticonceptivos. A FORMACIÓN DE MINERAIS E ROCHAS Definir mineral e cristal e coñecer os principais procesos de formación dos minerais, as súas propiedades, clasificación e aplicacións.

Seminario de Ciencias Naturais134

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

  -

VERÍN , O URENSE

Coñecer os diferentes ambientes que se producen a consecuencia da dinámica litosférica. MAGMATISMO E METAMORFISMO Explicar o concepto de magma e comprender a súa formación, evolución e tipos. Coñecer os tipos de rochas magmáticas, a actividade magmática plutónica e volcánica, e os xacementos magmáticos. Explicar o concepto de metamorfismo, os factores que o motivan, os seus efectos e tipos. Distinguir as principais rochas metamórficas e coñecer os seus principais xacementos. OS PROCESOS SEDIMENTARIOS Definir meteorización e describir os seus tipos. Explicar que é o solo, cal é a súa composición e a súa estrutura, comprender como ocorre a formación do solo e coñecer os factores que inflúen neste proceso. Coñecer os procesos xeolóxicos de erosión, transporte e sedimentación, quen os realiza e como se producen. Comprender os procesos de formación das rochas sedimentarias e coñecer a súa clasificación. Comprender os procesos de formación dos combustibles fósiles. Entender como se forman os estratos, a importancia que teñen para o coñecemento da historia xeolóxica dunha zona e coñecer os principios que utiliza a estratigrafía. Comprender o proceso de fosilización, entender os principios dos métodos de datación e coñecer as distintas unidades en que se divide a historia xeolóxica da Terra. Coñecer as características xeolóxicas de España e de Galicia.

8. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

Seminario de Ciencias Naturais135

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 -

VERÍN , O URENSE

Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

10. PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Bioloxía e Xeoloxía. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO no IES Xesús Taboada Chivite. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 4º de ESO no centro.

11. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. Realizarase como mínimo unha por avaliación. Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores. Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia, según os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación “gardaríase” ata comprobar que os demáis aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de

xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignatura na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

12. PLANS DE TRABALLO PENDENTES(NA ESO).

PARA

SUPERACIÓN

MATERIAS

Non aplicable a bacharelato.

Seminario de Ciencias Naturais136

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

13. PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACION DAS MATERIAS PENDENTES OU DA NOTA FINAL DO CURSO SE HAI ALUMNADO QUE ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARA (NA ESO). Non aplicable a bacharelato.

14. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES(NO BAC). Aos alumnos de 2º de bacharelato con bioloxía e xeoloxía de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos. Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas. Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

16. METODOLOXÍA DIDÁCTICA(BAC: INCIDINDO NO IMPULSO DA AUTONOMÍA PERSOAL) A metodoloxía adecuada para desenvolver a bioloxía e xeoloxía no bacharelato será aquela que potencie a capacidade de autoaprendizaxe no alumnado, traballar en equipo, aplicar métodos adecuados de investigación e para que poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e a súas aplicacións prácticas. Propóñense as seguintes estratexias metodolóxicas para desenvolver as capacidades que os obxectivos requiren: -Crear na aula un clima que favoreza as aprendizaxes significativas, que desenvolva o interese pola materia e os seus estudos posteriores, que permita a interacción entre iguais e entre o profesorado e alumnado como base para o desenvolvemento integral como persoas. -Propiciar a construción dunha imaxe da ciencia, e en particular da bioloxía e xeoloxía, non estática, entendendo que a provisionalidade da súas conclusións e teorías é unha das súas características fundamentais. -Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Dotar o alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades nas que un dos obxectivos sexa o desenvolvemento de procedementos. -Pór de manifesto a correlación entre os fenómenos estudados na aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, comentarios de novas de actualidade ou saídas didácticas (a laboratorios, fábricas, itinerarios xeolóxicos, etc.) combinadas con informes ou traballos específicos. Facer especial fincapé nas características xeolóxicas e na biodiversidade de Galicia.

Seminario de Ciencias Naturais137

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

  

VERÍN , O URENSE

do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe. Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado. Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe. Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

18. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas para 1º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: UNIDADE 1: A MATERIA VIVA Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas. Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos. UNIDADE 2: A ORIXE DA VIDA E A SÚA ORGANIZACIÓN. Reflexión crítica sobre a orixe da vida na Terra. Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación. Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos. UNIDADE 3: OS TECIDOS: Valoración da importancia do traballo científico no estudo da histoloxía animal e vexetal. Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico. Valoración da utilidade do microscopio no estudo dos tecidos, promovendo o seu coidado e conservación. Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica. UNIDADE 4: AS FUNCIÓNS DOS SERES VIVOS. Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico. Valoración da necesidade das funcións vitais: nutrición, relación e reprodución para o mantemento da vida. Valoración da importancia da célula como unidade vital dos seres vivos, na que se realizan todos os procesos fisiolóxicos. UNIDADE 5: A CLASIFICACIÓN DOS SERES VIVOS. Recoñecemento da importancia que teñen para o home moitos dos microorganismos. Valoración da importancia que ten a clasificación dos seres vivos para poder coñecelos e, no caso dos microorganismos causantes de enfermidades, poder encontrar remedios para combatelas. Valoración e respecto pola biodiversidade e os comportamentos adecuados para a súa protección e conservación. UNIDADE 6: AS PLANTAS. Valoración do traballo científico no estudo das funcións de nutrición e de relación das plantas. Valoración da importancia da preparación dos solos para o desenvolvemento dos vexetais. Valoración do uso das hormonas nos procesos de hortofruticultura.

Seminario de Ciencias Naturais138

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Valoración da necesidade de desenvolver habilidades de traballo científico para poder realizar experiencias con plantas. Valoración da importancia do coñecemento das plantas e a súa reprodución para a súa utilización polo ser humano. Recoñecemento do traballo científico que se leva a cabo con especies vexetais para un mellor aproveitamento humano. UNIDADE 7: A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS I. Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio. Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. UNIDADE 8: A NUTRICIÓN NOS ANIMAIS II. Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio. Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. UNIDADE 9: A RELACIÓN NOS ANIMAIS. Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para os animais. Toma de conciencia das diferenzas entre os distintos sistemas nerviosos, a medida que se avanza na escala evolutiva. Valoración da importancia das aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas. UNIDADE 10: A REPRODUCIÓN NOS ANIMAIS. Análise do papel estereotípico que a sexualidade desempeña na prensa e a publicidade. Debate crítico sobre algúns mitos, concepcións erróneas e prexuízos relacionados coa sexualidade. Valoración das repercusións sociais e éticas da biotecnoloxía en relación coa reprodución. Necesidade dun coñecemento e un uso adecuado dos métodos anticonceptivos para a prevención de enfermidades. UNIDADE 11: A FORMACIÓN DE MINERAIS E ROCHAS. Valoración do uso dos métodos de estudo para o establecemento de hipóteses. Recoñecemento da utilidade dos minerais na vida cotiá. Respecto e protección do medio natural. UNIDADE 12: O MAGMATISMO E O METAMORFISMO. Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. Recoñecemento da utilidade das rochas na vida cotiá. Respecto e protección do medio natural. UNIDADE 13: OS PROCESOS SEDIMENTARIOS. Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. Recoñecemento da importancia que teñen para o ser humano as rochas sedimentarias. Recoñecemento da importancia que teñen para o ser humano os solos e a necesidade de protexelos.

19. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 1º de Bacharelato:

Seminario de Ciencias Naturais139

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                       

VERÍN , O URENSE

CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994. DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002. MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999. ORTOLI, S., y W ITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991. BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993. HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994. SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001. WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003. ALBERTS, B.; BRAY, D.; LEWIS, J.; RAFF, M.; ROBERTS, K., y W ATSON, J.D.: Biología Molecular de la célula. 3.ª edición. Omega, Barcelona, 1994. ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995. CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001. MARGULIS, L.: El planeta simbiótico. Debate, Madrid, 2003. DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237. JUNQUEIRA, L.C., y CARNEIRO, J.: Histología básica. Editorial Masson. Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982. FUENTES YAGÜE, J.L.: Iniciación a la Botánica. Mundi-Prensa, 2001. VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997.

Seminario de Ciencias Naturais140

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos científicos:“Ciencia que conta”e “Inspiraciencia”, organizados pola Universidade de Vigo e o CSIC respectivamente. As bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda ao longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en 1º de Bacharelato:         

Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: 1. Identificación de biomoléculas orgánicas (glicidos, lipidos e prótidos). 2. Preparación e observación de células procariotas e eucariotas. 3. Observación microscópica de tecidos vexetais. 4. Observación dos microorganismos dunha charca. 5. Disección e estudio de órganos (corazón, pulmóns, riles, encéfalo, ollos, branquias.....). 6. Observación e análise dun ovo de pita

Seminario de Ciencias Naturais141

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

7. 8. 9.

VERÍN , O URENSE

Identificación e estudio de propiedades de minerais mais caracteristicos. Identificación, mediante claves, de rochas magmáticas, metamorficas e sedimentarias. Análise da xeoloxía da zona (realización dun corte topográfico dun transecto, recollida e identificación de rochas nese transecto a partir dun mapa xeolóxico…).

23. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunhas das seguintes actividades : - Realización da actividade práctica “Coñece a xeoloxía da túa zona”. - Deseño e realización dunha experiencia práctica por parte dos alumnos. - Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Participación nos concursos de relatos de inspiración científica “Ciencia que conta” e “Inspiraciencia”.

24. INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Os aspectos a mellorar para o curso 2014-2015 propostos na memoria do curso pasado son: 6.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 7. Intentaranse realizar máis clases prácticas e adaptadas a realidade social actual do entorno. 8. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 9. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 10. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

25. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación. AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

Medio

baixo

moito

Medio

baixo

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis?

Seminario de Ciencias Naturais142

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos

moito

Medio

baixo

Medio

baixo

¿Adecuáronse aos obxectivos?

Actividades

moito

medio

baixo

medio

baixo

Moito

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe?

Seminario de Ciencias Naturais143

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? moito

Recursos

medio

baixo

medio

baixo

¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? moito

Avaliación ¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Ciencias Naturais144

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

1º BACHARELATO (Común) Asignatura: Ciencias para o Mundo Contemporaneo Profesores: M Luz Blanco

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A ciencia e a tecnoloxía son un dos alicerces da sociedade actual e constitúen o eixe do cambio acelerado en que se ve inmersa a humanidade do século XXI. O seu vertixinoso avance produce cambios significativos que inciden no proceso constante de transformación do mundo e afecta o tecido e a estrutura social de maneira máis relevante ca outros campos do saber. O desenvolvemento científico e tecnolóxico, en tanto que proporciona unha mellor comprensión da realidade e aumenta a posibilidade de interactuar sobre o ambiente, contribúe de forma innegable á mellora da calidade de vida nas sociedades occidentais. Con todo, non está exento de riscos e incertezas e suscita problemas sociais e ético–políticos máis aló dos laboratorios, en canto que a cidadanía se ve afectada por decisións en que non tomou parte e que inciden no seu escenario e forma de vida, tanto individual coma colectiva. Para unha sociedade democrática é, xa que logo, un reto importante a formación dunha sociedade capaz de comprender e desenvolverse nun mundo en que a ciencia e a tecnoloxía están cada día máis presentes e de participar na toma de decisións, con rigor e fundamento, en cuestións de actualidade e relevancia social para avanzar cara a un futuro sustentable para a humanidade. A materia de ciencias para o mundo contemporáneo, común para o alumnado de todas as modalidades de bacharelato, proponse responder a este desafío e contribuír a que todas as persoas posúan un coñecemento científico funcional, susceptible de ser aplicado a contextos diversos; un coñecemento dinámico, en sintonía co desenvolvemento da competencia de aprender a aprender, que capacite para adaptarse e seguir o ritmo da actualidade científica; un coñecemento que facilite o desenvolvemento de actitudes, como as de tolerancia e ausencia de dogmatismo, e que permita actuar como persoas autónomas e críticas capaces de argumentar, xustificar as súas posicións e participar activamente na sociedade. Desde esta perspectiva, abordarase a resolución de problemas abertos, tal e como se presentan no mundo real e na sociedade actual, conxugando a aplicación de modelos, teorías e procedementos científicos básicos coa contribución doutras ciencias necesarias para comprender a súa complexidade. O tratamento de cuestións da realidade, cun enfoque local e global, axudará o alumnado a tomar conciencia das distintas dimensións da realidade e fomentará a súa responsabilidade social. Na educación secundaria obrigatoria o alumnado xa estudou materias que lle proporcionan unha cultura científica básica. No bacharelato parte do alumnado vai seguir profundando nesta liña. O característico desta materia vai residir no enfoque interdisciplinario, a través da selección de determinados problemas relacionados con problemas reais, abordados desde enfoques CTS (cienciatecnoloxíasociedade) que preparen para a participación cidadá. Os contidos da materia están estruturados en bloques. No bloque común recóllense aqueles contidos que deben estar presentes nalgunha medida no desenvolvemento de todos os demais, aínda que a súa distribución e tratamento dependerá da súa pertinencia en cada contexto. Os restantes céntranse en ámbitos nos cales se insire algún problema específico merecedor de interese social. A orixe do universo e da vida, a saúde, a xestión sustentable do planeta, así como a biotecnoloxía, as tecnoloxías da comunicación, a nanotecnoloxía e a sociedade do coñecemento, son campos que forman parte do noso presente e futuro inmediato e son susceptibles de ser tratados desde unha perspectiva de divulgación científica,cunha formulación accesible. É ineludible a necesidade de integrar e ponderar equilibradamente os contidos de distintos tipos, a conveniencia de que o alumnado traballe en proxectos de grupo; así como desenvolver as competencias para o traballo en equipo e a responsabilidade compartida na xestión dun proceso de investigación. Por último, débese ter en conta que os contidos adaptaranse en virtude das necesidades e intereses do alumnado e dos propios avances científicos e tecnolóxicos, para acadar os obxectivos propostos e actuar deacordo cunha ciencia para o mundo contemporáneo.

2. CONTRIBUCIÓN DAS ÁREAS E MATERIAS COMPETENCIAS BÁSICAS (NA ESO).

LOGRO

DAS

O Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, non inclúe as competencias básicas nesta etapa educativa.

Seminario de Ciencias Naturais145

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

3. OBXECTIVOS POR CURSO. 

Coñecer o significado cualitativo dalgúns conceptos, leis e teorías, para formaren opinións fundamentadas sobre cuestións científicas e tecnolóxicas, que teñan incidencia nas condicións de vida persoal e global, e sexan obxecto de controversia social e debate público.



Formularse preguntas sobre cuestións e problemas científicos de actualidade e tratar de procurar as súas propias respostas, utilizando e seleccionando de xeito crítico información proveniente de diversas fontes.



Obter, analizar e organizar informacións de contido científico, utilizar representacións e modelos, facer conxecturas, formular hipóteses e realizar reflexións fundadas que permitan tomar decisións fundamentadas e comunicárllelas aos demais con coherencia, precisión e claridade.



Adquirir un coñecemento coherente e crítico das tecnoloxías da información, a comunicación e o lecer presentes no seu contorno, propiciando un uso sensato e racional delas para a construción do coñecemento científico, a elaboración do criterio persoal e a mellora do benestar individual e colectivo.



Argumentar, debater e avaliar propostas e aplicacións dos coñecementos científicos de interese social relativos á saúde, o medio, os materiais, as fontes de enerxía, o lecer etc., para poder valorar as informacións científicas e tecnolóxicas dos medios de comunicación de masas e adquirir independencia de criterio.



Pór en práctica actitudes e valores sociais como a creatividade, a curiosidade, o antidogmatismo, a reflexión crítica e mais a sensibilidade ante a vida e o medio, que son útiles para o avance persoal, as relacións interpersoais e a inserción social.



Valorar a contribución da ciencia e a tecnoloxía á mellora da calidade de vida, recoñecendo as súas achegas e as súas limitacións como empresa humana cuxas ideas están en continua evolución e condicionadas ao contexto cultural, social e económico en que se desenvolven.



Recoñecer nalgúns exemplos concretos a influencia recíproca entre o desenvolvemento científico e tecnolóxico, e os contextos sociais, políticos, económicos, relixiosos, educativos e culturais en que se produce o coñecemento e as súas aplicacións.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS UNIDADE 1:O UNIVERSO E A TERRA  O universo o Composición do universo o Orixen do universo. Teoria do Big Bang o Evolución do universo o O futuro do universo  Galaxias e estrelas o As galaxias: estructura e tipos o As estrelas: formación dunha estrela o Formación dos elementos químicos máis densos  A exploración do sistema solar o O sistema solar o Planetas e satélites  A Terra o A formación da Terra o As capas da Terra  A tectónica global o A tectónica terrestre: A dinámica de placas o Limites de placas o Consecuencias da dinámica de placas

Seminario de Ciencias Naturais146

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

UNIDADE 2: A ORIXE E A EVOLUCIÓN DA VIDA  A orixE da vida o Principais hipóteses sobre a orixen da vida o Paso de prebiótes aos primeiros organismos  Do fixismo ao evolucionismo o Interpretaciones relixiosas e filosóficas o Evidencias proporcionadas polos fósiles o A teoría de Lamarck o A teoría de Darwin o O neodarwinismo  A orixe do ser humano o Os nosos antepasados o A hominización o Os cambios xenéticos condicionantes da especificidade humana UNIDADE 3:A SAÚDE: UN RETO DE VIVIR MAIS E MELLOR  Saúde e hábitos de vida saudables o O concepto de saúde e enfermidades o Como previr as enfermidades o Os hábitos saudables  Saúde e alimentación o A dieta equilibrada o Influencia da alimentación nalgunhas enfermidades o Trastornos alimentarios  Tipos de enfermidades máis frecuentes: prevención, causas e tratamento o As enfermedades infecciosas: A sida o Enfermedades non infecciosas o O cancro o As enfermedades psíquicas o Enfermedades neurodegenerativas o Enfermedades do sistema inmune  Presente e futuro da medicina o Métodos de diagnóstico e tratamentos das enfermedades o Vacina e inmunidades o A investigación médica o A sanidade nos paises do terceiro mundo. Acceso aos medicamentos UNIDADE 4: A REVOLUCIÓN XENÉTICA E A BIOTECNOLOXÍA  ADN e xenes. Tecnologías de ADN e biotecnoloxia o O ADN: estructura e funciones (dogma da biología molecular) o A biotecnología o Tecnología do ADN recombinante. Aplicacións  Xenoma humano e biotecnología ao servizo da saúde o O xenoma humano: utididade que ten o A ampliación do ADN o A terapia xénica  Biotecnoloxía aplicada a agroalimentación, industria e medio natural o Que é unha planta transxénica o Aplicacións da biotecnoloxía á agricultura o Biotecnoloxía dos alimentos o A biotecnoloxía e á industria  Clonación celular. Tecnoloxía aplicada á reproducción humana o Clonación reproductiva e terapeútic o Clonación terapéutica e células nai o Aspectos éticos relacionados coa clonación e as células nais o Tecnoloxía aplicada á reprodución humana  A bioética UNIDADE 5: CARA A UNHA XESTIÓN SOSTIBLE DO PLANETA  Crecemento ilimitado nun planeta limitado o A pegada ecolóxica o Desenvolvemento e enerxía: as enerxías renovables

Seminario de Ciencias Naturais147

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Os recursos naturais. A auga o A auga un recurso vital o Auga potable: un ben escaso o Usos e abusos da auga o A auga en España  Outros recursos naturais o O solo, un substrato para a vida (a transformación do solo, uso do solo o Combustibles fósiles  Biodiversidade o Que é a biodiversidade o Importancia da biodiversidade o Perda de biodiversidade: causas da perda de diversidade  A xestión global do planeta o Sustentaabilidade económica, ecolóxica e social o Que significa desenvolvemento. Modelos de desenvolvemento o Os Cumios da Terra e o Cambio Climático UNIDADE 6: O IMPACTO HUMANO NO SISTEMA TERRA  O sistema Terra e a poboación humana o A Terra como sistema o O impacto global o O cambio climático: consecuencias do cambio climático  Aspectos do impacto global: contaminación o A contaminación: causas e tipos o A contaminación atmosféricaq o Contaminación da auga  Efectos do cambio global. Alteración dos ciclos bioxeoquímicos o Os ciclos bioxeoquímicos. Causas da súa alteración o A chuvia ácida o Alteración da capa de ozono  Efectos do cambio global: modificación dos escenarios o A Terra como vertedoiro o Os residuos: tipos e problemas da súa eliminación o O solo como substrato. Desertización, deforestación UNIDADE 7 : OS RISCOS NATURAIS E PROVOCADOS  Os riscos: tipos e distribución. o Que son os ricos o Tipos de riscos o Prevención e predición de riscos  Os riscos xeolóxicos. Clases o Catastrofes xeolóxicas ao longo da historia o Riscos endóxenos: os volcáns e os terremotos o Riscos esóxenos: corrementos de terra o Desprendementos o Avalanchas o Fluxos  Outros riscos o Riscos meteorolóxicos ou climáticos. Gota fría, tormentas, furacans, tornados o Riscos físicos. Incendios forestais o Riscos biolóxicos e tecnolóxicos UNIDADE 8: DOS SINAIS DE FUME Á ALDEA GLOBAL  Comunicacións: conceptos básicos o Os sinais o A información o As redes de comunicación o Servicios das redes de comunicación o Tecnoloxía usada para procesar a información  O salto ao mundo dixital o Sinais dixitais o Realidade virtual  O poder dos satélites

Seminario de Ciencias Naturais148

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

o A exploración das comunicacións o Satélites e antenas parabólicas o Sistemas de posición GPS o Teledetección o A aldea global UNIDADE 9: TERCEIRO MILENIO. A ERA DO COÑECEMENTO  Internet a as súas aplicacións o Que é internet o Conexión a internet: ADSL, Wi-Fi, WiMas, Bluetooth o Servicios de internet:  A era do coñecemento e as súas consecuencias

5. TEMPORALIZACIÓN. 1ºAVALIACIÓN.- 24 sesións UNIDADE 9: DOS SINAIS DE FUME Á ALDEA GLOBAL.- 3 sesións UNIDADE 10: TERCEIRO MILENIO. A ERA DO COÑECEMENTO.- 3 sesións UNIDADE 1:O UNIVERSO E A TERRA.- 10 Sesións UNIDADE 2: A ORIXEN E A EVOLUCIÓN DA VIDA.- 8 sesións 2ª AVALIACIÓN.- 19 sesións UNIDADE 3:A SAÚDE: UN RETO DE VIVIR MAIS E MELLOR.- 7 sesións UNIDADE 4: A REVOLUCIÓN XENÉTICA E A BIOTECNOLOXÍA.- 8 sesións UNIDADE 5: CARA A UNHA XESTIÓN SOSTIBLE DO PLANETA.- 4 sesións 3ª AVALIACIÓN.- 16 sesións UNIDADE 6: O IMPACTO HUMANO NO SISTEMA TERRA.- 8 sesións UNIDADE 7: OS RISCOS NATURAIS E PROVOCADOS.- 8 sesións As restantes sesións adicaranse a realización de probas escritas e a exposicións de traballos.

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN. 

Obter, seleccionar e valorar informacións sobre distintos temas científicos e tecnolóxicos de repercusión social e comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e comunicación, para formaren opinións propias argumentadas.



Analizar algunhas achegas científico-tecnolóxicas a diversos problemas que ten formulados a humanidade, e a importancia do contexto político-social na súa posta en práctica, considerando as súas vantaxes e inconvenientes desde un punto de vista económico, ambiental e social.



Realizar estudos sinxelos sobre cuestións sociais con base científico-tecnolóxica de ámbito local, facendo predicións e valorando as posturas individuais ou de pequenos colectivos na súa posible evolución.



Valorar a contribución da ciencia e a tecnoloxía á comprensión e resolución dos problemas das persoas e da súa calidade de vida, mediante unha metodoloxía baseada na obtención de datos, o razoamento, a perseveranza e o espírito crítico, aceptando as súas limitacións e equivocacións propias de toda actividade humana.



Identificar os principais problemas ambientais, as causas que os provocan e os factores que os intensifican; predicir as súas consecuencias e argumentar sobre a necesidade dunha xestión sustentable da Terra, sendo conscientes da importancia da sensibilización cidadá para actuar sobre os problemas ambientais locais.



Coñecer e valorar as achegas da ciencia e a tecnoloxía á mitigación dos problemas ambientais mediante a procura de novos materiais e novas tecnoloxías, no contexto dun desenvolvemento sustentable.



Diferenciar os tipos de doenzas máis frecuentes, identificando algúns indicadores, causas e tratamentos máis comúns, valorando a importancia de adoptar medidas preventivas que eviten os

Seminario de Ciencias Naturais149

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

contaxios, que lle dean prioridade aos controis periódicos e aos estilos de vida saudables sociais e persoais. 

Coñecer as bases científicas da manipulación xenética e embrionaria, valorar os pros e contras das súas aplicacións e entender a controversia internacional que suscitaron, sendo quen de fundamentar a existencia dun Comité de Bioética que defina os seus límites nun marco de xestión responsable da vida humana.



Analizar as sucesivas explicacións científicas dadas a problemas como a orixe da vida ou do universo; facendo fincapé na importancia do razoamento hipotético-dedutivo, o valor das probas e a influencia do contexto social, e diferencialas das baseadas en opinións ou crenzas.



Coñecer as características básicas, as formas de utilización e as repercusións individuais e sociais dos últimos instrumentos tecnolóxicos de información, comunicación, lecer e creación, e valorar a súa incidencia nos hábitos de consumo e mais nas relacións sociais.

7. MINIMOS ESIXIBLES. UNIDADE 1:O UNIVERSO E A TERRA  O universo: composición e orixen (Big Bang).  Galaxias e estrelas. Estrutura e tipos de estrelas. Formación dos elementos químicos máis densos  A exploración do sistema solar: O sistema solar: planetas e satélites  A Terra: A formación da Terra. As capas da Terra  A tectónica global: dinámica de placas UNIDADE 2: A ORIXE E A EVOLUCIÓN DA VIDA  A orixe da vida. Principais hipóteses  Interpretacións relixiosas e filosóficas  Evidencias proporcionadas polos fósiles  Teorias evolucionistas (Lamarck, Darwin, neodarwinismo)  A orixe do ser humano: os nosos antepasados. Hominización UNIDADE 3:A SAÚDE: UN RETO DE VIVIR MAIS E MELLOR  O concepto de saúde e enfermidades. Os hábitos saudables  Saúde e alimentación: a dieta equilibras. Enfermidades relacionadas coa alimentación  Tipos de enfermidades máis frecuentes: infecciosas (SIDA), non infecciosas (Cancro) psíquicas, neurodexenerativas, inmunitarias  Presente e futuro da medicina  A sanidade nos paises do terceiro mundo. Acceso aos medicamentos UNIDADE 4: A REVOLUCIÓN XENÉTICA E A BIOTECNOLOXÍA  ADN e xenes. Tecnoloxías de ADN e biotecnoloxia. Tecnoloxía do ADN recombinante  Xenoma humano e biotecnoloxía ao servizo da saúde. A terapia xénica  Que é unha planta transxénica  Biotecnoloxía dos alimentos  A biotecnoloxía e á industria  Clonación celular. Clonación reprodutiva e terapéutica, células nai  A bioética UNIDADE 5: CARA A UNHA XESTIÓN SOSTIBLE DO PLANETA  A pegada ecolóxica  As enerxías renovables  Os recursos naturais. A auga,o solo, combustibles fósiles  Biodiversidade. Importania da biodiversidade. Perda de biodiversidades: causas  A xestión global do planeta o Que significa desenvolvemento. Modelos de desenvolvemento o Os Cumios da Terra e o Cambio Climático UNIDADE 6: O IMPACTO HUMANO NO SISTEMA TERRA  O sistema Terra e a poboación humana  A Terra como sistema. O impacto global. O cambio climático  A contaminación: causas e tipos. Contaminación atmosférica. Contaminación da auga  Alteración dos ciclos bioxeoquímicos

Seminario de Ciencias Naturais150

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

 A chuvia ácida  Alteración da capa de ozono  A Terra como vertedoiro  Os residuos: tipos e problemas da súa eliminación  Solo como substrato. Desertización, deforestación UNIDADE 7: OS RISCOS NATURAIS E PROVOCADOS  Os riscos: tipos e distribución.  Os riscos xeolóxicos. Clases  Os volcáns e os terremotos  Riscos esóxenos: corrementos de terra, desprendementos, avalanchas, fluxos  Outros riscos: meteorolóxicos( gota fría, tormentas, furacáns....), físicos( incendios forestais), biolóxicos UNIDADE 8: DOS SINAIS DE FUME Á ALDEA GLOBAL  Comunicacións: conceptos básicos  O salto ao mundo dixital o Sinais dixitais o Realidade virtual  O poder dos satélites o Satélites e antenas parabólicas o Sistemas de posición GPS o Teledetección o A aldea global UNIDADE 9: TERCEIRO MILENIO. A ERA DO COÑECEMENTO  Internet a as súas aplicacións o Que é internet (ADSL, Wi-Fi, WiMas, Bluetooth)  A era do coñecemento e as súas consecuencias

Seminario de Ciencias Naturais151

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 -

VERÍN , O URENSE

Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas longas ou curtas, cuestións de verdadeiro ou falso, interpretación de gráficas, fotos ou debuxos… Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

10. PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de bacharelato que cursan ciencias para o mundo contemporáneo.

11. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. 

As probas obxectivas , cuestionarios de aspectos conceptuais, a actitude e o traballo na clase suporán o 10% da cualificacion da nota de cada avaliación.



As presentacións e as exposicións, que se realizarán en cada un dos temas suporán 40% da nota de cada avaliación.



En cada avaliación haberá alomenos 1 proba escrita de aspectos conceptuais, que constara de varias preguntas. Nela aparecerá reflexada a cuantificación de cada unha das preguntas. Esta proba escrita terá un valor do 50% da nota de cada avaliación.



A non presentación dun traballo nos plazos marcados supora unha nota negativa co mesmo valor que se otorgue ao traballo.



A non presentación ou exposición dos traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación.



Cada avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita .



A finais de xuño aqueles alumnos que teñan suspensas algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ao contidos mínimos, aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de cada avaliación suspensa. Extraordinaria Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba escrita en setembro que constará de varias cuestións referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos. Según o aprobado por parte da CCP, claustro de profesores e consello escolar nas súas reunións do 30 de xuño de 2010, a partir deste curso se premiará a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía cun máximo de 0,5 puntos en cada proba realizada.

12. PLANS DE TRABALLO PENDENTES.

PARA

SUPERACIÓN

MATERIAS

Non aplicable a bacharelato.

13. PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACION DAS MATERIAS PENDENTES OU DA NOTA FINAL DO CURSO SE HAI ALUMNADO QUE ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARA (NA ESO). Non aplicable a bacharelato.

Seminario de Ciencias Naturais152

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

14. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES(NO BAC). Aos alumnos de 2º de bacharelato con ciencias para o mundo contemporáneo de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos. Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas. Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

16. METODOLOXÍA DIDÁCTICA(BAC: INCIDINDO NO IMPULSO DA AUTONOMÍA PERSOAL) Os principios metodolóxicos propostos para esta materia baseanse nas concepcións sobre as ciencias para o mundo contemporaneo que foron aportadas nos diversos foros internacionais e nacionais e nas suxerencias orientativas que aparecen nos curriculos oficiais. Destacan os seguintes:  Aplicar os principios derivados da aprendizaxe significativa. Inclúense aquí aspectos como: a importancia de ter en conta o nivel de desenvolvemento dos estudiantes e os seus coñecementos previos; conectar as novas ensinanzas cas ideas previas; propoñer problemas de situaciones concretas do entorno; suxerir actividades variadas e graduais para abordar os problemas; proporcionar situacións para por en práctica os novos coñecementos e comprobar a súa utilidade; propiciar actividades de reflexión sobre o aprendido, analizando o avance logrado desde as ideas previas. No caso desta asignatura, destacan dúas concepciones previas respecto as Ciencias e o Mundo Contemporaneo. A primeira ten que ver ca crenza na omnipotencia humana, que sempre sera capaz de solucionar os problemas que continuamente xera, e a segunda confía na omnipotencia da Ciencia, que tamen tería unha ilimitada capacidade de resolución, sexa cal sexa a agresión a que sexa sometida. Ambas concepcións recordan crenzas históricas pasadas que consideraban a Terra, a Ciencia e a especie humana como o centro do Universo. Lograr cambios conceptuais a través da investigación e unha das prioridades fundamentais da asignatura, para chegar a entender de outra maneira as relacions entre o Mundo actual e a Ciencia.  Destacar a funcionalidade das aprendizaxes. Unha aprendizaxe é máis funcional se pode utilizarse en diversas situaciones reais ou se a partir dela pódense elaborar outras aprendizaxes. Neste senso, deben presentarse aos alumnos e alumnas as abundantes situacions onde poidan aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes ámbitos e contextos, e conectar o aprendido con situacions reais e cotiás, destacando sempre o interés práctico do que se vai aprender.  Estruturar os contidos. Os contidos son mais significativos canto máis claras sexan as relacións entre eles. Na práctica convén organizalos con criterios que coñeza o alumnado, a fin de facilitar a sua comprensión. Entre as unidades didácticas debe existir un fio condutor que explique a súa secuencia, e é moi acertado establecer o maior número de relacions entre diferentes áreas de coñecemento. Ademáis, en cada unidade didáctica hai que facilitar a relación entre os conceptos, os procedementos e as actitudes.  Crear un clima apropiado para a aprendizaxe. E importante facilitar os traballos cooperativos, e as interacións entre os iguais e os adultos, propiciar a autonomía do alumnado na toma de decisións e na asunción de responsabilidades. Igualmente, debe facilitarse o desenvolvemento da autoestima, o equilibrio persoal e o afectivo. Neste

Seminario de Ciencias Naturais153

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

senso, son axeitadas as posturas do profesorado de valorar nos estudiantes os esfozos realizados, propiciar a reflexión sobre os erros e acertos, consensuar as normas da clase e o compromiso de cumplilas, e, sobre todo, non facer descalificacións totais ós traballos realizados e procurar valorar os logros, aínda que sexan pequenos.

17. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características personais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou para aqueles con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

18. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de ciencias para o mundo contemporáneo, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Traballo en equipo e respecto polas opinións dos demais. Valoración da importancia de internet como medio de transmisión de información e coñecementos na nosa sociedade. Valoración da contribución da ciencia e a tecnoloxía a mellora da calidade de vida. Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico. Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía. Valoración da influencia da presión do pensamento de cada época no desenvolvemento da ciencia. Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos. Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa. Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos. Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade. Concienciar sobre o importante papel que desempeña na sociedade actual a investigación científica sobre as características e os procesos relacionados coa herdanza Valorar desde un punto de vista ético os avances no campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación. Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza. O coñecemento da importancia da auga para as persoas permite desenvolver unha actitude solidaria cara ao consumo e a utilización racional da auga, e valorar a necesidade de promover un acceso universal a unha auga cunha calidade aceptable para os usos humanos.

Seminario de Ciencias Naturais154

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

O estudo da importancia da biodiversidade e dos problemas que produce a súa desaparición permite o fomento de comportamentos compatibles cos principios do desenvolvemento sostible, de modo que se busque a conservación desa biodiversidade para que poidan gozar dela as xeracións futuras. O estudo dos efectos dos contaminantes permite incidir na importancia de adquirir hábitos de consumo respectuoso co medio. O estudo dos principios do desenvolvemento sostible permitirá fomentar unha actitude crítica cara a un consumo responsable fronte ás modas. Resposta adecuada ante unha catástrofe natural, como un terremoto, un volcán, etc.

                  

CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994. DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002. MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999. ORTOLI, S., y W ITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991. BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993. HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994. SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001. WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003. ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995. CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001. DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237. Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982. VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997.

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Os alumnos a través do blog bioquimchivite consultaran as páxinas web propostas para realizar os traballos de cada unidade didáctica. Os seus traballos seran realizados e presentados en soporte informático.

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA.

Seminario de Ciencias Naturais155

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar a ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Ciencias para o Mundo Contemporáneo en 1º de Bacharelato:       

Libro de texto do alumno da editorial Vicens Vives. Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Mapas xeolóxicos e mapas topográficos.

23. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : - Visita a espazos naturais. - Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Elaboración, por equipos, dun mural.

24. INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Os aspectos a mellorar para o curso 2013-2014 propostos na memoria do curso pasado son: 11. Non abordar o unidade 8: “Da idade de Pedra a nanotecnoloxía”. 12. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 13. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 14. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

Seminario de Ciencias Naturais156

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

15. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

25. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación. AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas?

Seminario de Ciencias Naturais157

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa? Temporalización ¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe? Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Ciencias Naturais158

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , O URENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

2º BACHARELATO (propia da modalidade) Asignatura: Bioloxía Profesores: Mª Luz Blanco

1. OBXETIVOS XERAIS DO CURSO A ensinanza da Bioloxía contribuirá a desenvolver nos alumnos e alumnas as capacidades seguintes: 1. Coñecer os principais conceptos da Bioloxía apreciando o papel que estes desempeñan no coñecemento e interpretación da natureza. Valorar, no seu desenvolvemento como ciencia, os profundos cambios producidos ao longo do tempo e a influencia do contexto histórico, percibindo o traballo científico como unha actividade en constante construción. 2. Interpretar a natureza da Bioloxía, os seus avances e limitacións, e as interaccións coa tecnoloxía e a sociedade. Apreciar a aplicación de coñecementos biolóxicos para resolver problemas da vida cotiá e valorar os diferentes aspectos éticos, sociais, ambientais, económicos, políticos..., relacionados cos novos descubrimentos. 3. Utilizar información procedente de distintas fontes, incluída as tecnoloxías da información e a comunicación, para formar unha opinión crítica sobre os problemas actuais da sociedade relacionados coa Bioloxía, como son a saúde e o medio, a biotecnoloxía, etc., mostrando unha actitude aberta fronte a diversas opinións. 4. Coñecer e aplicar as estratexias características da investigación científica para realizar pequenas investigacións. 5. Coñecer as características químicas e propiedades das moléculas básicas que configuran a estrutura celular para comprender a súa función nos procesos biolóxicos. 6. Interpretar a célula como a unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e coñecer a complexidade das funcións celulares. 7. Comprender os mecanismos da herdanza, interpretar os descubrimentos máis recentes e as súas aplicacións en enxeñería xenética e biotecnoloxía, valorando as súas implicacións éticas e sociais. 8. Analizar as características dos microorganismos, a súa intervención en numerosos procesos naturais e industriais e as numerosas aplicacións industriais da microbioloxía. Coñecer a orixe infecciosa de numerosas enfermidades provocadas por microorganismos e os principais mecanismos de resposta inmunolóxica.

Seminario de Ciencias Naturais159

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

2. SECUENCIA DE CONTIDOS TEMPORIZADOS POR AVALIACIÓNS. Os contidos estrutúranse en seis grandes bloques: Bloque I. A base molecular da vida, tratanse os compoñentes químicos da materia viva, as súas propiedades e a súa importancia biolóxica. Bloque II. Aborda a herdanza, a xenética clásica, e a xenética molecular. Bloque III. A organización celular. Nel, analízanse os aspectos morfolóxicos e estruturais da célula. Bloque IV. Funcionamento celular, céntrase no estudo do metabolismo e da división celular. Bloque V. Microorganismos e Biotecnoloxía. Céntrase no estudo dos microorganismos, analiza as súas características, a súa intervención en numerosos procesos naturais,o coñecemento dalgunhas enfermidades infecciosas, no estudo das aplicacións industriais dos microorganismos e nos avances da nova xenética. Bloque VI. A inmunoloxía, estudo dos mecanismos de defensa do organismo e o sistema inmunolóxico. UNIDADE I. COMPOSICIÓN QUÍMICA DÁ MATERIA VIVA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Coñecer os elementos químicos e os tipos compostos que componen os seres vivos como base das función biológica. Recoñecer a unidade química dos compostos dos organismos e a súa diversidade e cales son os seus monómeros, e clasificar os distintos biomoléculas. Relacionar as propiedades fisicoquímicas da auga coa súa importancia na composición, a estrutura e a fisioloxía dos organismos vivos. Recoñecer a importancia dos sales minerais e a súa transcendencia no equilibrio hidrosalino. Identificar a natureza química dos glícidos e clasifícalos en función dos seus monómeros e destacar a importancia biolóxica dos carbonos asimétricos. Describir o enlace O-glicosídico e recoñecer os principáis disacáridos. Describir e recoñecer os principais polisacáridos e explicar as súas fun cións biolóxicas. Recoñecer a heteroxeneidade do grupo dos lípidos e clasifícalos. Recoñecer, clasificar os ácidos graxos, e enunciar as principais características. Identificar a estrutura molecular dunha graxa neutra e dun lípido de membrana. Comprender o comportamento no medio acuoso das moléculas dos lípidos e explicar as súas propiedades para a constitución das membranas. Recoñecer a estrutura molecular dos terpenos e esteroides, e enumerar os diferentes tipos e as súas funcións biolóxicas. Describir a estrutura dos aminoácidos, as súas propiedades e a formación do enlace peptídico. Distinguir os tipos de estrutura das proteínas e comprender como a secuencia de aminoácidos conten a información que condiciona a súa forma (conformación) e, polo tanto, a súa función. Clasificar as proteínas polas súas propiedades estruturais e relaciónalas coas súas funcións biolóxicas. Describir o mecanismo da catálise e enunciar as características da acción encimática. Explicar a inhibición encimática, clasificar os seus tipos e comprender a súa relación eos mecanismos de regulación. Recoñecer os nucleótidos como monómeros dos ácidos nucleicos e identificar os seus componentes. Coñecer os distintos ácidos nucleicos e identificar a súa estrutura primaría. Describir a estrutura secundaria do ADN e comprender a transcendencia do modelo de estrutura do ADN e as súas repercusións para a Bioloxia. Coñecer os principais tipos de ARN e as suas funcións.

Seminario de Ciencias Naturais160

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

CONTIDOS Unidade 1: Bioelementos e Biomoléculas inorgánicas - Bioelementos. Clasificación e funcións. Características do átomo de carbono - Biomoléculas. Clasificación. Características das biomoléculas orgánicas. Tipos de enlaces químicos presentes na materia viva: covalente, iónico, pontes de hidróxeno, forzas de Van der Waals e interaccións hidrofóbicas - As biomoléculas inorgánicas: a auga, estrutura, propiedades fisicoquímicas e funcións biolóxicas; e os sales minerais - O equilibrio ácido-base. O pH e os sistemas tampón - As disolucións acuosas. Difusión e dialese - A osmose e os fenómenos osmóticos nas células Unidade 2 - Os glícidos. Características xerais, clasificación e función biolóxica - Os monosacáridos: estrutura, composición química, propiedades e funcións - O enlace O-glucosídico. Os disacáridos. Nomenclatura e principais disacáridos - Os polisacáridos. Estructura, clasificación e función. Homopolisacáridos de reserva (glicóxeno e amidón) e estruturais (celulosa e quitina). Concepto de heteropolisacárido. Unidade 3 - Lipidos concepto, clasificación e funcións dos lípidos - Os ácidos graxos. Estructura, clasificación e propiedades - Lípidos de reserva enerxética e protectores: os acilglicéridos e os céridos - Lípidos de membrana: fosfolípidos, glicolípidos e esteroles - Lípidos con outras funcións: terpenos, esteroides e prostaglandinas Unidade 4 - Concepto e funcións biolóxicas das proteínas - Os aminoácidos. Clasificación e propiedades - O enlace peptídico. Formación de proteínas - Clasificación das proteínas - Concepto de biocatalizador. Estrutura e propiedades dos encimas. Concepto de coencima e cofactor - As características dos encimas. Especificidade encimática. Reacción catalizada por un encima - A cinética enzimática: curva de actividade encimática (conceptos de Vmax e kM). - Regulación da actividade enzimática - As vitaminas. Función das vitaminas como coencimas. Función bioquímica do NAD(P)H, FADH2 e CoA. Unidade 5 -

Acidos nucleicos: Concepto, clasificación e funcións biolóxicas.

Estrutura dos nucleósidos e nucleótidos. Nucleótidos libres (ATP, GTP, ADP, GDP, AMP). Polinucleótidos e enlace fosfodiéster.

Funcións biolóxicas dos nucleótidos.

O ADN. A estrutura primaria do ADN: o modelo de Watson e Crick.

Aspectos estruturais e biolóxicos da dobre hélice

. Desnaturalización e renaturalización.

Os ARNs. Estrutura, tipos, funcións e localizacións dos distintos tipos de ARN.

UNIDADE II A HERDANZA

Seminario de Ciencias Naturais161

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

OBXECTIVOS DIDÁCTICOS -

Explica as diferenzas entre xenética e herdanza, e define os termos relacionados con estes conceptos.

Describe os experimentos de Mendel.

Enuncia as leis de Mendel e as explicacións que actualmente se dan aos resultados que obtivo, e as relacións de dominancia.

Resolve problemas de xenética descubrindo xenotipos e aplicando a análise estatística aos resultados.

Define en que consiste a teoría cromosómica da herdanza.

Define os conceptos de alelismo múltiple, xenes letais e herdanza polixénica; aplicándoos a algúns exemplos.

Elabora esquemas das distintas posibilidades de determinación do sexo.

Resolve problemas de herdanza ligada ao sexo en casos sinxelos.

Define o concepto de xene, cáles son as súas funcións, como flúe a información xenética no seo da célula.

Explica a replicación do ADN os encimas que participan na súa síntese, os problemas na de replicación e distingue a replicación en eucarióticos e en procariontes.

Explica a transcrición, as moléculas que interveñen no proceso e as fases nas que se divide, diferenciando a transcrición nos organismos procariontes e eucarióticos.

Comprende o concepto de código xenético, as súas características.

Interpreta, mediante o uso dunha táboa, a relación entre bases e aminoácidos (traduce unha secuencia de bases a unha secuencia de aminoácidos).

Explica as fases nas que se divide a biosíntese de proteínas, enumerando as diferenzas que esta presenta en procariontes e en eucarióticos.

Describe de forma sinxela o modelo de regulación do operón, a relación entre o control da expresión xénica e a diferenciación celular; enuncia a función das hormonas na regulación da devandita expresión.

Define os conceptos de mutación, recombinación e transposición, e clasifica os tipos de mutacións.

Analiza as causas das mutacións e describe como se producen os erros da replicación e as lesións no ADN e qué efectos producen os axentes mutáxenos.

CONTIDOS Unidade 13 Xenética Mendeliana - Conceptos xerais da xenética mendeliana - Os traballos de Mendel. Os experimentos de Mendel. As leis de Mendel - A teoría cromosómica da herdanza - Variacións da herdanza mendeliana: relación de dominancia, interaccións xénicas, alelismo múltiple e herdanza polixénica - A xenética do sexo. Determinación do sexo. Herdanza ligada ao sexo Unidade 14 Xenética molecular - Evidencias do ADN como portador da información xenética. Os experimentos de Griffith e Hershey e Chase. - O dogma central da bioloxía molecular - Estrutura dos xenes. Definición clásica e molecular - A replicación do ADN. Os mecanismos de replicación en procariotas e eucarióticas - A transcrición - O código xenético: características - A tradución

Seminario de Ciencias Naturais162

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- A regulación da expresión xénica en procariotas e en eucarióticas - As mutacións. Os mecanismos de reparación do ADN. As mutacións e a evolución UNIDADE III ORGANIZACIÓN CELULAR OBXECTIVOS DIDACTICOS Coñecer os acontecementos históricos máis importantes no desenvolvemento da teoría celular e a importancia das investigacións de Ramón e Cajal na universalización da teoría celular. Comprender as diferenzas máis importantes entre procariotas e eucarióticas e a súa relación evolutiva. Sinalar as semellanzas e diferenzas entre as células dos autótrofos e as dos heterótrofos. Describir a estrutura, a composición química e a función da membrana plasmática. Explicar os distintos tipos de transporte a través das membranas celulares. Coñecer a estrutura, composición química e función dos diferentes tipos de paredes celulares. Coñecer composición e estructura de hialoplasma e do citoesqueleto. Describir a estrutura e as funcións de estructuras non membranosos e organulos de membrana simple de da célula. Coñecer as características do núcleo. Coñecer a morfoloxía, os tipos, a estrutura e a función dos cromosomas. Describir e analizar a estrutura e función das mitocondrias e cloroplastos. Desenvolver o concepto de ciclo celular e describir as súas fases. Definir mitose, interpretar a súa función biolóxica e analizar as súas fases. Definir meiose, analizar a súa función biolóxica, as súas diferenzas coa mitose, a súa importancia xenética, as súas fases e a regulación do ciclo celular. CONTIDOS Unidade 6 Morfoloxía, estrutura e funcións celulares. A división celular A célula como unidade fundamental nos seres vivos. A teoría celular. Métodos de estudo das células. Preparación e procesado das mostras. Tipos de microscopios, poder de resolución e estimación de tamaños relativos. Modelos de organización celular: a célula procariota e a célula eucariota. Célula eucariota vexetal e Animal A orixe e evolución das células. A teoría da endosimbiosis Unidade 7 A membrana plasmática - Composición e estrutura. O modelo de mosaico fluído - O transporte a través da membrana - Diferenciacións da membrana. - A matriz extracelular e as paredes celulares Unidade 8 Citoplasma: citosol e orgánulos de membrana sixela. - O citosol ou hialoplasma como sede de reaccións metabólicas - O citoesqueleto: compoñentes e funcións - Os centríolo, os cilios e os flaxelos. Estruturas e funcións - Os ribosomas e as inclusións citoplasmático - O retículo endoplasmático. Estrutura e funcións - O aparato de Golgi. Estrutura e funcións - Os lisosomas, os peroxisomas e os vacúolos

Seminario de Ciencias Naturais163

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Unidade 9 Organulos de dobre membrana - Mitocondrias e cloroplastos: estrutura e funcións. - O núcleo celular. O núcleo interfásico. Cromatina. Niveis de condensación do ADN. - O núcleo en división. Cromosomas. Estrutura do cromosoma metafásico. Unidade 12 Mitose e meiose -

Xeneralidades acerca do ciclo celular

- A mitose. Fases da división celular. Importancia biolóxica da mitose. - Estudio da meiose. Significado e fases. - A regulación do ciclo celular. A apoptose UNIDADE IV. FUNCIÓNS CELULARES: METABOLISMO OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Comprender o concepto de metabolismo como un conxunto integrado de reaccións químicas. Identificar os principais transportadores do metabolismo e comprender a súa función biolóxica. Comprender os mecanismos de regulación do metabolismo e a da separación dos seus procesos. Recoñecer a glicolise como unha fonte de enerxía celular e as rutas fermentativas e comprender o sentido biolóxico destas rutas. Definir respiración celular, e identificar as rutas metabólicas que desembocan no acetilCoA. Explicar o significado e a función do ciclo de Krebs, o transporte de electróns e a fosforilación oxidativa. Explicar o proceso da fotosíntese, as súas fases, a súa ecuación xeral e comprender o papel dos pigmentos fotosintéticos na transformación da enerxía lumínica en enerxía química. Recoñecer como se produce a síntese neta de materia orgánica a partir da fixación do CO2. Definir o proceso da quimiosíntesis, expoñer as súas características e as súas consecuencias. CONTIDOS Unidade 10 Xeneralidades do metabolismo. Procesos catabólicos - O metabolismo. Conceptos de metabolismo e ruta metabólica - Clasificación dos seres vivos segundo a fonte de carbono utilizada. - As reaccións químicas do metabolismo - As características xerais do catabolismo e do anabolismo. Representación do ciclo de enerxía entre o catabolismo e o anabolismo. - Os intermediarios enerxéticos do metabolismo: ATP, NAD, NADP, FMN e FAD. - A glicólise - A respiración celular. Descarboxilación oxidativa do ácido pirúvico a acetil CoA. O ciclo de Krebs. Transporte de electróns e fosforilación oxidativa. Rendemento enerxético da respiración aeroba - Fermentacións láctica e alcohólica. - Outras rutas catabólicas. A oxidación dos ácidos graxos. Glicoxenolise. Unidade 11 Anabolismo heterótrofo e autótrofo - O anabolismo. Rutas anabólicas comúns - A fotosíntese e as súas fases. Ecuación xeral da fotosíntese. - A fase luminosa. A captación da luz. O transporte de electróns. A fotofosforilación

Seminario de Ciencias Naturais164

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- A fase escura. O ciclo de Calvin - Os factores que inflúen na fotosíntese. Interpretación de gráficas que mostran a influencia de diferentes factores (temperatura, pH,...) na fotosíntese. - A fotorrespiración - A quimiosíntesis UNIDADES V E VI. MICROBIOLOXÍA, INMUNIDADE E BIOTECNOLOXÍA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Salientar as características xerais dos virus e as fases de replicación do xenoma vírico. Detallar os ciclos de multiplicación vírica e o concepto de retrovirus. Distinguir as distintas formas acelulares e a súa relación coas células procariotas e eucarióticas. Explicar as características xerais de cada un dos reinos monera, protoctista e fungos. Analizar a actividade xeoquímica dos microorganismos e a súa relación cos ciclos da materia. Interpretar a acción dos microorganismos sobre a saúde. Coñecer o concepto de biotecnoloxía, as características dos procedementos biotecnolóxicos tradicionais e da nova biotecnoloxía e os ámbitos de traballo principais desta. Describir algunhas técnicas utilizadas en enxeñaría xenética e a súa importancia na evolución da biotecnoloxía. Expoñer as principais aplicacións da biotecnoloxía ao desenvolvemento de distintos campos, como a industria, a minaría, a agricultura, a gandaría, o medio e a medicina. Coñecer a natureza dos mecanismos de defensa do organismo. Analizar a composición do sistema inmunitario. Explicar os conceptos de antíxeno e de anticorpo: características, estrutura e forma de acción. Coñecer os mecanismos defensivos inespecíficos. Coñecer os mecanismos defensivos específicos Comprender o concepto de inmunidade, os seus tipos, a súa importancia sanitaria e explicar os métodos para adquirila. Coñecer o que son as enfermidades autoinmunes, as causas polas que se producen e os tratamentos que se utilizan para combatelas. Comprender o concepto de inmunodeficiencia e coñecer os efectos do VIH na especie humana. Describir en que consiste a hipersensibilidade e indicar as características das alerxias. Coñecer os diferentes tipos de transplantes que existen e o papel que desempeña o sistema inmunolóxico no rexeitamento. Analizar a relación entre o sistema inmunolóxico e o cancro. CONTIDOS Unidade 15 Microorganismos - Os virus. Clasificación. Ciclos de multiplicación - Outras formas acelulares: plásmidos, viroides e priones - Os microorganismos do reino moneras: as eubacterias e as arqueobacterias - Os microorganismos do reino protoctistas: os protozoos e as algas - Os microorganismos do reino fungos - Os métodos de estudio dos microorganismos. Os cultivos microbianos - Os microorganismos e os ciclos bioxeoquímicos. O ciclo do carbono. O ciclo do nitróxeno

Seminario de Ciencias Naturais165

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

- Os microorganismos como axentes causantes de enfermidades infecciosas - As medidas preventivas ou profilácticas fronte ás enfermidades infecciosas. Os métodos curativos Unidade 16 Biotecnoloxía - Os procesos biolóxicos tradicionais - As novas biotecnoloxías. Formación dos anticorpos monoclonais. Funcionamento dos encimas de restrición. - As técnicas en enxeñaría xenética: construción dun ADN recombinante, amplificación do ADN, secuenciación do ADN e a transferencia nuclear - Aplicacións da biotecnoloxía Unidade 17 Inmunoloxía - Os mecanismos defensivos do organismo - A composición do sistema inmunitario. Os órganos e tecidos linfoides. As células inmunocompetentes. As moléculas do sistema inmunitario - Os antíxenos e os anticorpos - A resposta inmune inespecífica: a reacción inflamatoria e a activación do sistema de complemento - A resposta inmune específica: a resposta celular e a resposta humoral - A inmunidade e os seus tipos. A inmunidade adquirida pasiva: os soros. A inmunidade adquirida activa: as vacinas - As enfermidades autoinmunes - As inmunodeficiencias: o sida - A reacción de hipersensibilidade: as alerxias - Os transplantes e o sistema inmunolóxico - O cancro e o sistema inmunolóxico 5- TEMPORALIZACIÓN DOS CONTIDOS A modo orientativo, as horas asinadas a esta materia poderían ser distribuidas a cada un dos bloques da forma seguinte: PRIMEIRA AVALIACIÓN A base fisicoquímica da vida.......28 sesións A Herdanza..... 16 sesións SEGUNDA AVALIACIÓN Organizacion celular........19 sesións Funcions celulares…..17 sesións TERCEIRA AVALIACIÓN Microbioloxía e Biotecnoloxía ..... 6 sesións Inmunoloxía ......10 sesións Resto de clases examenes, laboratorio e repaso (preparación de probas selectividade). AVALIACIÓN 6-CRITERIOS DE AVALIACIÓN. UNIDADE I Realiza un esquema dos elementos químicos fundamentáis que forman os seres vivos e explica por que o carbono é o elemento químico básico na súa constitución.

Seminario de Ciencias Naturais166

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Define os conceptos de principio inmediato e de monómeros distinguindo os diferentes grupos funcionáis presentes neles, e cita as interaccións moleculares que manteñen as estruturas das macromoléculas. Identifica a estrutura da molécula de auga e as súas propiedades relaciónandoas coas súas funcións biolóxicas. Define o concepto de pH e explica a importancia dos sistemas tampón. Explica as formas de presentarse as sales minerais nos seres vivos e as súas fun cións biolóxicas, así como a acción osmótica e súa a importancia do equilibrio iónico. Clasifica os glícidos e nomea e recoñece os principáis monosacáridos indicando as súas funcións biolóxicas. Recoñece os distintos tipos de isomería dos monosacáridos, e a súa relación coa constitución dos polímeros. Distingue os diferentes tipos de enlace O-glicosídico, describindo os disacáridos máis importantes e as súas principáis funcións biolóxicas. Clasifica os polisacáridos pola súa estrutura e polas súas funcións biolóxicas, recoñecendo a súa estrutura esquemática dos máis importantes polisacáridos e relacionándoa coas súas funcións biolóxicas. Describe o concepto de lípido e clasifícaos utilizando diferentes criterios: químicos, estruturais e funcionáis. Escribe a fórmula xeral dun ácido graxo, descrbindo as súas características químicas; clasifica os ácidos graxos conforme á presenza de enlaces múltiples, enunciando as funcións biológicas. Escribe as reaccións de esterificación para formar unha graxa neutra e e representa esquemáticamente a estrutura e a composición dun fosfolípido sinxelo e dos principáis lípidos de membrana. Enumera os terpenos e esteroides máis importantes, indicando as súas funcións biolóxicas e reoñece a estrutura molecular dun esteroide. Explica as dispersións lipídicas mediante esquemas sinxelos, e as características dos comportamentos moleculares dos lípidos de membrana. Describe a fórmula xeral dos aminoácidos e explica a formación do enlace peptídico. Describe as estruturas que adquiren as proteínas e as interaccións que as manteñen e clasificalas en niveis estruturais. Explica os conceptos de conformación e desnaturalización e a relación entre a estabilidade da conformación dunha proteína, a súa estrutura primaria e a súa función. Clasifica as proteínas pola súa composición, estrutura e funcións, e explica a súa especificidade e versatilidade. Explica os conceptos de catalizador e de encima, a súa cinética química, os mecanismos de actuación dos encimas e as características da súa acción, e os factores que inflúen nela. Expon o concepto de inhibidor, os tipos de inhibición,e os mecanismos de acción e de regulación dos encimas alostéricos. Expresa o concepto de vitamina (clásico e moderno), a clasificación dos tipos de vitaminas, as súas funcións e a relación entre os conceptos de coencima e vitamina Sitíala os distintos nucleósidos e nucleótidos e as bases nitroxenadas queos forman, a súa clasificación e a formación do enlace N-glicosídico. Menciona os principáis nucleótidos libres (non nucleicos) e as súas funcións, e formula esquematicamente os distintos tipos de ácidos nucleicos (polinucleótidos), sinalando que teñen en común e cales son as súas diferenzas. Describe o modelo de Watson e Crick para a estrutura do ADN; diferencia os tipos de ARN, a súa estrutura básica e as súas funcións, e explica por que os ácidos nucleicos poden conter información. UNIDADE II Explica as diferenzas entre xenética e herdanza, e define os termos relacionados con estes conceptos. Describe os experimentos de Mendel. Enuncia as leis de Mendel e as explicacións que actualmente se dan aos resultados que obtivo, e as relacións de dominancia. Resolve problemas de xenética descubrindo xenotipos e aplicando a análise estatística aos resultados.

Seminario de Ciencias Naturais167

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Define en que consiste a teoría cromosómica da herdanza. Define os conceptos de alelismo múltiple, xenes letais e herdanza polixénica; aplicándoos a algúns exemplos. Elabora esquemas das distintas posibilidades de determinación do sexo. Resolve problemas de herdanza ligada ao sexo en casos sinxelos. Define o concepto de xene, cáles son as súas funcións, como flúe a información xenética no seo da célula. Explica as hipóteses que se propuxeron sobre a replicación do ADN os encimas que participan na súa síntese, os problemas na de replicación e distingue a replicación en eucarióticos e en procariontes. Explica o concepto de transcrición, as moléculas que interveñen no proceso e as fases nas que se divide, diferenciando a transcrición nos organismos procariontes e eucarióticos. Comprende o concepto de código xenético, as súas características. Interpreta, mediante o uso dunha táboa, a relación entre bases e aminoácidos (traduce unha secuencia de bases a unha secuencia de aminoácidos). Explica as fases nas que se divide a biosíntese de proteínas, enumerando as diferenzas que esta presenta en procariontes e en eucarióticos. Describe de forma sinxela o modelo de regulación do operón, a relación entre o control da expresión xénica e a diferenciación celular; enuncia a función das hormonas na regulación da devandita expresión. Define os conceptos de mutación, recombinación e transposición, e clasifica os tipos de mutacións. Analiza as causas das mutacións e describe como se producen os erros da replicación e as lesións no ADN e qué efectos producen os axentes mutáxenos.

UNIDADE III Explica o significado da teoría celular e valora a súa importancia como teoría básica da Bioloxía, e a importancia das achegas de Ramón e Cajal á xeneralización da teoría celular. Compara a organización celular procariota e eucariótica sinalando similitudes e diferenzas na súa composición química, estrutura e función. Enumera as semellanzas e diferenzas entre as células animais e as das plantas e dunha célula procariótica -tanto ao microscopio óptico coma ao electrónico-, identificando os seus orgánulos e describindo a función que desempeñen. Comenta o modelo de membrana plasmática proposto por Nicholson, indicando as súas moléculas constitutivas e a disposición que estas adoptan, e explica a composición química e a función do glucocálix. Analiza a necesidade do transporte a través da membrana, e os distintos modelos de transporte. Detalla a estrutura e a composición da parede celular das plantas, dos fungos e das bacterias. Explica as características e misións do hialoplasma, citando as funcións e os elementos compoñentes do citoesqueleto. Sinala a composición química, a estrutura e a función dos ribosomas, os centríolo, os cilios, os flaxelos e as inclusións. Describe a morfoloxía e as funcións do retículo endoplasmático e do aparato de Golgi. Describe a orixe, a morfoloxía e as funcións dos lisosomas, os peroxisomas e os vacúolos. Coñece a morfoloxía, a composición química e a actividade metabólica do núcleo. Analiza a estructura e a función da cuberta nuclear, describindo a estrutura dun poro nuclear (complexo do poro), e sinala as características de permeabilidade desta envoltura. Explica as características da cromatina e describe a morfoloxía, a composición química e a función do nucléolo. Coñece a natureza dos cromosomas, a súa estrutura eos tipos. Describe a morfoloxía, estrutura e compoñentes das mitocondrias e sinala a súa función metabólica.

Seminario de Ciencias Naturais168

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Diferencia os distintos tipos de plastos, as súas relacións e as súas funcións metabólicas. Describe a morfología,estrutura, componentes e funcións dos cloroplastos. UNIDADE IV Distingue os procesos anabólicos e catabólicos en función das necesidades de intercambio de materia e enerxía co medio, e realiza un esquema do ciclo enerxético da célula. Explica a función do ATP como intermediario de enerxía , a do NAD como intermediario na transferencia de H, e a do CoA como intermediario de grupos químicos activados. Expón a necesidade da regulación metabólica, as condicións que esta debe cumprir e os seus principais mecanismos para o mantemento da célula. Sinala as distintas formas de reserva de glicosa e os procesos en función do último aceptor dos electróns glucosa. Explica o proceso da glicólise e a súa importancia. Explica como se obteñen as unidades de glicosa a partir de glicóxeno, amidón e disacáridos. Identifica as fases e a ecuación global da respiración celular. Sinala as características, o balance e a ecuación global do ciclo de Krebs. Explica as etapas do transporte de electróns, o papel do osíxeno e a síntese de ATP. Compara o rendemento da respiración co das rutas fermentativas. Define o proceso da fotosíntese, indicando qué organismos a realizan, cál é a súa función, cáles as súas fases, a procedencia do osíxeno molecular desprendido e a súa ecuación xeral, poñendo de manifesto o seu carácter redox con necesidade de enerxía. Explica os principais pigmentos fotosintéticos, a súa función, o concepto de fotosistema, como se produce o fluxo de electróns impulsado pola luz (á vista do chamado esquema Z), o balance global da fase lumínica e como se produce a fotofosforilación no fluxo cíclico e non cíclico. Describe o proceso de fixación do CO2 e como se produce a obtención neta dunha molécula de glicosa a través das etapas do ciclo de Calvin, e confecciona o balance global deste ciclo. Resume o fenómeno da fotorrespiración, as súas causas, as súas consecuencias e como as plantas de ambientes cálidos resolven o problema das perdas por fotorrespiración. Define quimiosíntesis e indica as características dos organismos que a realizan e o papel destes na biosfera. Define ciclo celular, describindo as características xerais da interfase e os acontecementos de cada unha das súas fases. Desenvolve o concepto de mitose e explica a función biolóxica deste proceso, analizando os acontecementos celulares que acontecen en cada fase, e explica a citocinesis en células animais e a das plantas. Explica o concepto e a función biolóxica da meiose, detallando os procesos que teñen lugar en cada fase, e relacionando conceptos como quiasma, recombinación, sobrecruzamiento, variabilidade xenética e formación dos gametos. Cita as diferenzas e similitudes entre o proceso mitótico e o meiótico, compara os mecanismos da reprodución sexual e asexual, e explica a regulación do ciclo celular. UNIDADE V e VI Explica o concepto de virus, a súa orixe, a súa composición química e a súa estrutura, e a morfoloxía dos diferentes tipos de viriones. Define as fases do ciclo de multiplicación lítico e lisoxénico, e identifica o modo de actuación dos retrovirus. Indica as características xerais e a actividade biolóxica dos plásmidos; a natureza dos priones e a estrutura, composición química e función biolóxica dos viroides. Indica, dunha forma xeral, as características dos reinos monera, protoctista e fungos. Describe a morfoloxía e función de cada un dos reinos aos que pertencen os microorganismos. Detalla a actuación dos microorganismos na natureza, e as características e a importancia ecolóxica dos ciclos bioxeoquímicos. Explica o concepto de patogeneidad, os tipos de toxinas microbianas, o modo de actuación das bacterias e o de transmisión dos patóxenos.

Seminario de Ciencias Naturais169

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Define biotecnoloxía, diferencia os procedementos biotecnolóxicos tradicionais e a nova biotecnoloxía, e explica os principais campos de traballo que esta abarca. Explica algúns procedementos utilizados en enxeñaría xenética, recoñecendo o avance que supuxeron no seu desenvolvemento. Explica o uso que se dá á biotecnoloxía na minaría e na industria, especialmente na industria alimentaria. Sinala as principais aplicacións da biotecnoloxía na agricultura, a gandaría, a acuicultura e o medio. Recoñece os principais usos da biotecnoloxía, en especial da enxeñaría xenética, no campo da medicina. Desenvolve o concepto de defensa orgánica os mecanismos de defensa tanto externos como internos. Describe as células do sistema inmunitario, as relacións existentes entre elas, as funcións dos macrófagos, os diferentes tipos de linfocitos e a súa participación na resposta inmunitaria. Expón os conceptos de antíxeno e de anticorpo describindo as súas características e modos de actuación. Explica o proceso da reacción inflamatoria e o funcionamento do sistema de complemento. Comprende como funcionan os mecanismos que conducen á resposta inmunitaria celular e á humoral. Describe o concepto de inmunidade e os seus tipos, así como a importancia das vacinas, as súas clases, as súas características e as diferenzas entre elas e os soros. Indica as causas e os síntomas dalgunhas enfermidades autoinmunes e os seus tratamentos. Analiza as causas das inmunodeficiencias, e indica cáles son as células diana do VIH e os síntomas que presentan as persoas que se ven afectadas por o sida. Describe as fases dunha reacción alérxica e sinala os principais tipos de alérgenos. Explica como actúa o sistema inmunolóxico no transplante de órganos, e indica que hai que ter presente para que unha transfusión sexa compatible. Explica o papel que desempeña o sistema inmunitario na loita contra o cancro. 7.- MÍNIMOS ESIXIBLES Os marcados pola CIUG: Orientacións xerais do Grupo de Traballo. BIOLOXÍA

8- PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Ordinarios e extraordinarios. METODO DE AVALIACIÓN Comezarase o curso cunha avaliación inicial dos contidos adquiridos polo alumnado. Esta avaliación levarase a cabo cunha proba, seguindo o modelo de selectividade. Dita proba avaliará contidos sobre os que se profundizará neste curso. Os contidos mínimos son os que recomende o Grupo de Traballo. BIOLOXÍA Para avaliar conceptos usaranse fundamentalmente probas escritas en diferentes formas: tests, preguntas longas ou curtas, interpretacións de esquemas e gráficos..... que permitan determinar coñecementos dos temas. Estas probas seguen o modelo que proposto pola a CIUG para as probas de selectividade. Ademais dos conceptos terase en conta os procedementos e actitudes. O número de probas será: 

Dúas probas na primeira avaliación



Tres probas na segunda avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.

Seminario de Ciencias Naturais170

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Tres probas na terceira avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º e 2º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.



Ao final de curso haberá unha proba final para aquel alumnado que non teña superada a materia. Esta proba examinará todos os contidos do curso. CUALIFICACIÓN DA MATERIA: No primeiro trimestre: a cualificación será a nota media das dúas probas escritas que suporá um 90% da nota o 10% restante será a actitude e o traballo persoal do alumnado. No segundo trimestre: a cualificación será a nota media das dúas probas dos novos contidos do trimestre que suporá o 70% da nota final e o 20% corresponderá a cualificación da proba dos contidos do primeiros trimestre.o 10% restante será a actitude e o traballo do alumnado. No terceiro trimestre: a cualificación será a nota media das dúas probas dos novos contidos do trimestre que suporá o 60% da nota final e o 35% corresponderá a cualificación da proba dos contidos do primeiro e segundo trimestre.o 5% restante será a actitude e o traballo do alumnado. Cada un dos trimestres considérase aprobado cunha cualificación superior ou igual a 5.

Aquel alumnado que non acade unha cualificación de 5 terá que realizar o plan de recuperación. A cualificación da recuperación será de aprobado ou suspenso, facendo media a cualificación acadada coa cualificación do trimestre, téndose en conta esta cualificación para a media final do curso.

A materia considérase aprobada cunha cualificación de 5 ou superior. Aquel alumnado que non acade esta cualificación terá dereito a un exame final sobre os contidos da materia. O uso de dispositivos móbiles, apuntamentos, libro de texto e demais material de consulta no transcurso dunha proba escrita suporá a expulsión do alumno da proba e cualificado cun cero. O alumnado ten a obriga de presentarse as probas escritas nas datas propostas (acordadas previamente entre o profesor e o alumnado). Non se repetirá a proba sen xustificante médico de enfermidade que impida acudir ao exame ou de deber inescusable dun organismo oficial.

9- INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Para avaliar os procedementos e actitudes usaremos os seguintes instrumentos: Observación diaria da clase: atención, participación, resolve problemas e cuestións... Traballos individuais: presentación, aportacións, busqueda de información.... Experiencias prácticas no laboratorio, elaboración de informes, orde e limpieza, aplicación de conceptos.... Estos apartados valoranse (ben, regular, mal) e en conxunto teñen un valor de hasta 1 punto na nota final.

Avaliación Extraordinaria Examen de setembro. Será similar o proposto nas probas de selectividade e cos mesmos criterios de avaliación.

12-Plan específico de reforzo para alumnos repetidores 

Preavaliación de outubro o Analizarase o perfil do alumno repetidor observando a súa situación académica e persoal .

Seminario de Ciencias Naturais171

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



16- Metodoloxía. Materias curriculares e recursos didácticos. METODOLOXIA DIDACTICA O proceso de ensino-aprendizaxe entendemos que debe cumprir os seguintes requisitos: a. Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado e das súas aprendizaxes previas. b. Asegurar a construción de aprendizaxes significativas a través da mobilización dos seus coñecementos previos e da memorización comprensiva. c. Posibilitar que os alumnos e as alumnas realicen aprendizaxes significativas por si sós. d. Favorecer situacións en que os alumnos e alumnas deben actualiza-los seus coñecementos. e. Proporcionarlles situacións de aprendizaxe que teñen sentido para os alumnos e alumnas, co fin de que resulten motivadoras. En coherencia co exposto, os principios que orientan a nosa práctica educativa son os seguintes: 

Metodoloxía activa.



Integración activa dos alumnos e alumnas na dinámica xeral da aula e na adquisición e configuración das aprendizaxes.



Participación no deseño ensino/aprendizaxe.



Motivación: Consideramos fundamental partir dos intereses, demandas, necesidades e expectativas dos alumnos e alumnas. Tamén será importante arbitrar dinámicas que fomenten o traballo en grupo.

desenvolvemento

proceso

19-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Dende a materia de Bioloxía contribuirase ao proxecto lector:  propoñendo ao alumnado a lectura de pequenos textos científicos de actualidade, relacionados cos contidos propios do curriculum.  Fomentando o busca e lectura crítica de novas de actualidade científica. 20-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Cando na aula se emprega como apoio, nas explicacións, presentacións en power point ou videos; estamos contribuíndo ao plan TIC. Cando os alumnos utilizan as distintas TIC para a resolución de actividades, tamén contribuimos ao plan TIC 22- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para a materia de Bioloxía de 2º Bach

Seminario de Ciencias Naturais172

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

     

VERÍN , O URENSE

Libro de texto do alumno da editorial Anaya. Artículos de prensa relacionados coa programación Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e presentacións. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Modelos moleculares

23-ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades :  Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo.  Participación en experiencias prácticas no laboratorio

24-INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Partindo das conclusión as que chegamos os profesores do departamento na memoria de final do curso pasado para este curso proponse: favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

Seminario de Ciencias Naturais173

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

2º BACHARELATO (propia da modalidade) Materia: Ciencias da Terra e ambientais. Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN Finalizada a educación secundaria obrigatoria, o alumnado comeza o bacharelato cunha formación básica na maioría das materias que configuraron os currículos anteriores do ensino básico. Inicia unha nova etapa na cal deberá afondar coñecementos previamente interiorizados e adquirir novos, sempre avanzando nunha aprendizaxe máis reflexiva, crítica e autónoma. Os contidos da materia configúranse ao redor de dous grandes aspectos: o estudo dos sistemas terrestres e as súas interaccións co sistema humano. É unha ciencia multidisciplinar e de síntese, de aplicación doutras ciencias como a xeoloxía, bioloxía, ecoloxía, química, física, con moitas achegas procedentes do campo das ciencias sociais, polo que ten un interese tanto científico coma socioeconómico. A materia esixe, polo tanto, pór en xogo os coñecementos adquiridos, en especial aqueles relativos ao medio natural, impartidos nas materias de bioloxía e xeoloxía, física e química e xeografía, ademais dos que se obteñen de xeito informal, presentes nos medios de comunicación. O desenvolvemento da materia implica de forma explícita o estudo das relacións entre ciencia, técnica, sociedade e medio natural, tanto na análise das situacións coma nas diferentes opcións que se poderían formular. Os adiantos técnicos, así como o grande avance dos sistemas informáticos e das telecomunicacións, ofrecen unhas ferramentas imprescindibles para a análise de datos e para desenvolver modelos preditivos. Ciencias da Terra e ambientais nace e desenvólvese ao amparo do Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia; e, dentro da medida do posible (en especial no aspecto metodolóxico) adaptado para as características socioeconómicas do alumnado medio que cursa os seus estudos no IES Xesús Taboada Chivite. Esa adaptación a realidade da contorna lévase ao extremo na propia aula grazas ao reducido número de alumnos (menos de dez) que cursa esta materia no curso 2013/2014, así como ao grao de motivación que presentan (causado polo carácter optatitivo da materia).

3. OBXECTIVOS POR CURSO A finalidade da materia é o desenvolvemento das seguintes capacidades:  Comprender o funcionamento da Terra e dos sistemas terrestres e as súas interaccións desde unha óptica sistémica, como fundamento para a interpretación das repercusións globais dalgúns feitos aparentemente locais e viceversa.

Seminario de Ciencias Naturais174

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE



Coñecer a influencia dos procesos xeolóxicos no medio natural e na vida humana.



Avaliar as posibilidades de utilización dos recursos naturais, incluíndo as súas aplicacións, e recoñecer a existencia dos seus límites, valorando a necesidade de adaptar o uso á capacidade de renovación e aplicando aos problemas ambientais a óptica do desenvolvemento sustentable.



Tomar conciencia da presenza de recursos non renovables que teñen que ser explotados racionalmente sempre ao amparo das leis.



Analizar as causas que dan lugar a riscos naturais, coñecer os impactos derivados da explotación dos recursos e considerar diversas medidas de prevención e corrección.



Investigar cientificamente os problemas ambientais, mediante técnicas variadas de tipo fisicoquímico, biolóxico, xeolóxico e matemático, e recoñecer a importancia dos aspectos históricos, sociolóxicos, económicos e culturais nos estudos sobre o medio natural.



Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para realizar simulacións, tratar datos e extraer e utilizar información de diferentes fontes, avaliar o seu contido, fundamentar os traballos e realizar informes.



Investigar os problemas ambientais dende un enfoque holístico, recollendo información, elaborando conclusións e creando alternativas



Promover actitudes favorables ao respecto e á protección do medio natural, desenvolvendo a capacidade de valorar as actuacións sobre o contorno e tomar libremente iniciativas na súa defensa.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS. Os contidos organízanse en tres bloques. O primeiro iníciase cunha introdución sobre o concepto de medio natural e o enfoque que se lle dará á materia. O segundo bloque constitúe o núcleo central da materia e nel estúdanse os diferentes subsistemas naturais: a xeosfera, con especial atención á tectónica de placas, a hidrosfera e a atmosfera facendo especial referencia ao clima e a biosfera. O terceiro bloque é unha recapitulación desde o punto de vista da sociedade humana e nel analízanse aspectos económicos, lexislativos e de xestión ambiental. Estúdanse os indicadores de estado do planeta, as repercusións dos problemas ambientais e as súas posibles solucións, propoñendo alternativas desde o punto de vista global como o desenvolvemento sustentable e outros instrumentos como a educación ambiental e medidas lexislativas. Podemos dividir os contidos que traballaremos en comúns e específicos: Contidos comúns. -Búsqueda, selección e tratamento de información relevante para o coñecemento do medio natural, utilizando diferentes recursos: visuais, cartográficos, bibliográficos e deseños experimentais coa terminoloxía axeitada. -Emprego das TIC como ferramenta que axude na interpretación de conceptos, na obtención, tratamento e representación de datos, na procura e comunicación da información. -Participación en debates e traballos en equipo, revisando e contrastando as ideas propias, argumentando e empregando o vocabulario específico en exposicións orais e escritas. -Lectura, análise e comentario de textos e libros científicos sinxelos, así como artigos de divulgación científica, xurídica, económica e social, que permitan comprender e afondar nas cuestións tratadas. -Elaboración de informes sobre problemas ambientais (como a sobreexplotación de recursos, a predición de riscos, impactos ambientais) fomentando a autonomía, a capacidade de reflexión e de emitir un xuízo crítico, facendo propostas de mellora e empregando os termos científicos adecuados con precisión e rigor. -Recoñecemento da necesidade dun desenvolvemento sustentable e valoración das consecuencias ambientais da evolución tecnolóxica. Aplicación á realidade galega. Contidos específicos: O medio natural. -Concepto de medio natural e interdisciplinariedade das ciencias ambientais. -Introdución á teoría de sistemas. O medio natural como sistema. Construción de modelos sinxelos dun sistema ambiental natural. Complexidade e entropía. -Cambios no medio natural ao longo da historia da Terra.

Seminario de Ciencias Naturais175

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

-Concepto de recurso. O medio natural como recurso para a humanidade. Recursos renovables e non renovables facendo mención especial aos máis representativos de Galicia. -Concepto de impacto ambiental e de risco. Riscos naturais e inducidos. Catástrofes máis frecuentes en Galicia. -Consecuencias das accións humanas sobre o medio natural. -Fontes de información ambiental. Sistemas de determinación de posición por satélite. Fundamentos, tipos e aplicacións. Teledetección: fotografías aéreas e a súa interpretación, satélites meteorolóxicos e de información ambiental. Radiometría e os seus usos. Programas informáticos de simulación ambiental. Os sistemas fluídos. -Atmosfera: estrutura e composición. -Actividade protectora e reguladora da atmosfera. Inversións térmicas. -Breve visión do clima de Galicia no contexto ibérico. -Recursos enerxéticos relacionados coa atmosfera. -Contaminación atmosférica: detección, prevención e corrección. -O burato da capa de ozono. Aumento do efecto invernadoiro. O cambio climático global. -Hidrosfera: os recipientes hídricos. O balance hídrico e o ciclo da auga. -Recursos hídricos: usos, explotación e impactos.Utilización dos recursos hídricos en Galicia. -A contaminación hídrica: detección, prevención e corrección. Contaminación mariña. As mareas negras. Determinación en mostras de auga dalgúns parámetros químicos e biolóxicos e interpretación dos resultados en función do seu uso. A xeosfera. -Estrutura e composición. -Balance enerxético da Terra. -Orixe da enerxía interna. Xeodinámica interna. -Risco volcánico e risco sísmico: predición e prevención. -Xeodinámica externa. -Sistemas de ladeira e sistemas fluviais. Riscos asociados: predición e prevención. -O relevo como resultado da interacción entre a dinámica interna e a dinámica externa da Terra. O relevo de Galicia. -Recursos da xeosfera e as súas reservas. Xacementos minerais. Recursos enerxéticos. Combustibles fósiles. Enerxía nuclear. Visión global sobre os nosos recursos enerxéticos e minerais. -Impactos derivados da explotación dos recursos e a súa incidencia en Galicia. A ecosfera. -O ecosistema: compoñentes e interaccións. -Os biomas terrestres e acuáticos. -Relacións tróficas entre organismos dos ecosistemas.Representación gráfica e interpretación das relacións tróficas nun ecosistema. -Biomasa e produción biolóxica. -Ciclos bioxeoquímicos do oxíxeno, o carbono, o nitróxeno, o fósforo e o xofre. -O ecosistema no tempo: sucesión, autorregulación e regresión. -A biosfera como patrimonio e como recurso fráxil e limitado. Impactos sobre a biosfera: deforestación e perda de biodiversidade. Causas e repercusión da perda de biodiversidade. Interfases. -O solo como interfase. Composición, estrutura e textura. -Os procesos edáficos. Tipos de solos. -Trazos xerais dos solos de Galicia. -Recoñecemento experimental dos horizontes do solo. -Solo, agricultura e alimentación. -Erosión, contaminación e degradación de solos. Desertización. Valoración da importancia do solo e os problemas asociados á desertización. -O sistema litoral como interfase. Formación e morfoloxía costeira. -Zonas húmidas costeiras e a súa importancia ecolóxica. -Arrecifes e fleirais. -Recursos costeiros e impactos derivados da súa explotación. A xestión do planeta. -Os principais problemas ambientais. Indicadores para a valoración do estado do planeta. Sustentabilidade. -Avaliación do impacto ambiental. Manexo de matrices sinxelas. -Ordenación do territorio. Lexislación ambiental. A protección de espazos naturais. Breve visión sobre os espazos naturais na Península e en particular en Galicia.

Seminario de Ciencias Naturais176

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

5. TEMPORALIZACIÓN. Os contidos comúns traballaranse ao longo de todo o curso. Os contidos específicos anteriormente citados vertebraranse en 16 Unidades didácticas agrupadas en seis bloques: O bloque I: Introdución as ciencias ambientais, con tres UD O bloque II: Biosfera, con dúas UD O bloque III: Xeosfera, con dúas UD O bloque IV: As capas fluídas, con catro UD O bloque V: Recursos e usos, con tres UD O bloque VI: Xestión Ambiental, con dúas UD Dentro da medida do posible, e sempre axustándose a realidade da aula, a previsión da temporalización é a seguinte: 1ª Avaliación: Bloques I,II,III ; 2ª avaliación Bloques catro e parte do quinto; 3ª avaliación: Bloques Quinto e Sexto

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN O alumnado superará a materia se é quen de: 1. Aplicar correctamente a teoría de sistemas ao estudo da Terra e do medio natural, recoñecendo a súa complexidade, a súa relación coas leis da termodinámica e o carácter interdisciplinar das ciencias ambientais, e reproducir acertadamente modelos sinxelos que reflictan a estrutura dun sistema natural ou a súa variación no tempo 2. Identificar positivamente os principais instrumentos que achegan información sobre o medio natural na actualidade e as súas respectivas aplicacións baseadas nas TIC 3. Explicar adecuadamente a actividade reguladora da atmosfera, saber cales son as condicións meteorolóxicas que provocan maior risco de concentración de contaminantes atmosféricos e algunhas consecuencias da contaminación, como o aumento do efecto invernadoiro e a diminución da concentración do ozono estratosférico.. 4. Relacionar acertadamente o ciclo da auga con factores climáticos e citar correctamente os principais usos e necesidades como recurso para as actividades humanas. Recoñecer as principais causas de contaminación da auga e utilizar técnicas químicas e biolóxicas para detectala, valorando os seus efectos e consecuencias para o desenvolvemento da vida e do consumo humano 5. Identificar correctamente as fontes de enerxía da actividade xeodinámica da Terra e recoñecer significativamente os seus principais procesos e produtos; explicar o papel da xeosfera como fonte de recursos para a humanidade e distinguir os riscos naturais dos inducidos pola explotación da xeosfera. 6. Analizar adecuadamente o papel da natureza como fonte limitada de recursos para a humanidade, distinguir positivamente os recursos renovables ou perennes dos non renovables e determinar os riscos e impactos ambientais derivados das accións humanas. 7. Recoñecer acertadamente o ecosistema como sistema natural interactivo; coñecer os seus ciclos de materia e fluxos de enerxía; interpretar os cambios en termos de sucesión, autorregulación e regresión; recoñecer o papel ecolóxico da biodiversidade e o aproveitamento racional dos seus recursos. 8. Caracterizar correctamente o solo e o sistema litoral como interfases, valorar a súa importancia ecolóxica e coñecer as razóns polas que existen en España zonas sometidas a unha progresiva desertización, propoñendo algunhas medidas para paliar os seus efectos. 9. Diferenciar correctamente entre o crecemento económico e o desenvolvemento sustentable e propoñer medidas encamiñadas a aproveitar mellor os recursos, a diminuír os impactos, a mitigar os riscos e a conseguir un medio natural máis saudable.

7. MINIMOS ESIXIBLES. Os marcados pola CIUG: Orientacións xerais do Grupo de Traballo. Ciencias da Terra e Medioambientais.

8. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN.

Seminario de Ciencias Naturais177

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

9. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.  Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, respostas fronte as cuestións plantexadas pola profesora… Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Glosario de termos e resolución das cuestións dos exames das PAU de Galicia (2001-2014) correspondentes a cada bloque de contidos. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas que seguen o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU: definicións, interpretación de gráficos, relacionar termos, tipo test e preguntas curtas. En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.  Dúas probas na primeira avaliación  Tres probas na segunda avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.  Dúas ou tres probas na terceira avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º e 2º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.  Ao final de curso haberá unha proba final para aquel alumnado que non teña superada a materia. Esta proba examinará todos os contidos do curso.  Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

10. PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que segue o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU. Dito exame permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 2º de Bacharelato que cursan Ciencias da Terra e ambientais.

Seminario de Ciencias Naturais178

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

11. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas que se realicen en cada avaliación. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos).  Durante a 1ª avaliación cada unha das probas terá a mesma contribución porcentual  Durante a segunda avaliación, a proba na que se examinan os contidos da primeira avaliación contribuirá a cualificación da avaliación nun 20%, e as outras probas nas que se examinan os contidos propios desta avaliación nun 60%.  Na terceira avaliación, a proba que inclúe os contidos da 1ª e a 2ª avaliación suporá o 30% da cualificación e o 50% restante corresponderá a proba ou probas nas que se examinen os contidos da terceira avaliación. Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores. Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación “gardaríase” ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de

maio un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, similar aos realizados nas probas PAU e tendo en conta os mesmos criterios de avaliación.. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). A non presentación a unha proba de forma inxustificada e o acto de copiar por parte dun alumno suporá a cualificación de 0 nesa proba. Criterios de corrección das probas escritas: Nas probas escritas e enfocando aos alumnos para o que despois se lles esixirá nas probas PAU, valorarase especialmente: A concreción das respostas non valorándose todo aquilo que non teña que ver ca pregunta. A claridade na exposición. A utilización, con corrección e propiedade da terminoloxía científica. A corrección en canto a faltas de ortografía e expresión. O desenvolvemento cando proceda de esquemas co obxectivo de completar gráficamente os conceptos incluidos nas diferentes preguntas. A capacidade para resolver as cuestións plantexadas nos problemas ou preguntas de aplicación.

12. PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES (NA ESO). Só se aplican na ESO, non en bacharelato.

Seminario de Ciencias Naturais179

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

13. PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES OU DA CUALIFICACIÓN FINAL DO CURSO SE HAI ALUMNADO QUE ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARIA (NA ESO). En bacharelato non hai programas de reforzo con atribución horaria.

14. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES (NO BAC) A materia de Ciencias da Terra e ambientais impártese no último curso de bacharelato e polo tanto nunca pode ter a consideración de pendente.

16. METODOLOXÍA DIDÁCTICA(BAC: INCIDINDO NO IMPULSO DA AUTONOMÍA PERSOAL) A metodoloxía para desenvolver as Ciencias da Terra e ambientais debe potenciar a capacidade do alumnado para a autoaprendizaxe, o traballo en equipo, a aplicación de métodos adecuados de investigación de modo que se poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e as súas aplicacións prácticas. As propostas metodolóxicas que se consideran relevantes para desenvolver o currículo desta materia son as seguintes: -Xerar un clima na aula que favoreza as aprendizaxes significativas, que esperte o interese pola materia e que permita a comunicación entre estudantes e co profesorado. -Relacionar os fenómenos estudados na aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, noticias de actualidade ou realizando saídas didácticas como itinerarios xeolóxicos, ecolóxicos, etc. xunto con informes ou traballos específicos, facendo especial fincapé nas características de Galicia. -Fomentar a autonomía, iniciativa persoal, creatividade e a competencia de aprender a aprender a través da planificación, realización e avaliación de deseños experimentais por parte do alumnado, incluíndo a incorporación das TIC co obxectivo de favorecer unha visión máis actual da actividade tecnolóxica e científica. -Dotar o alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades que potencien o desenvolvemento de procedementos e orienten alumnas e alumnos para que poidan realizar un proxecto de investigación escolar de forma autónoma. -Partir, sempre que sexa posible, de situacións problemáticas abertas para recoñecer que cuestións son cientificamente investigables, decidir como precisalas e reflexionar sobre o seu posible interese como facilitadoras da aprendizaxe. -Propiciar a construción dunha cultura científica interdisciplinar presentando propostas de traballo integradoras que transcendan os ámbitos disciplinares e relacionen os contidos científicos cos problemas sociais, políticos e éticos. -Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Propiciar a construción dunha imaxe dinámica da ciencia. -Facilitar a aprendizaxe do alumnado, creando contornos apropiados e servíndose da avaliación para comprender o proceso educativo e a funcionalidade dos contidos e orientando á súa intervención facilitando estratexias e formulando cuestións precisas que lles permitan ás alumnas e aos alumnos construír a súa propia aprendizaxe.

Seminario de Ciencias Naturais180

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

Todo isto intentarase levar a práctica empregando todos os recursos dispoñibles: O libro de texto (AAVV,Ciencias da Terra e medioambientais. Madrid: McGraw-Hill 2009) a propia aula, o laboratorio, libros de consulta, a biblioteca, internet... e todas aquelas novas posibilidades que xurdan no día a día e que melloren a calidade do proceso de ensino-aprendizaxe

17. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características personais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

18. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de Ciencias da Terra e Medioambientais, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas para 2º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Educación multicultural Pretende: - Espertar o interese por coñecer outras culturas diferentes. - Desenvolver actitudes de respecto e colaboración con outras culturas. Educación vial Propón dous obxectivos fundamentais: - Desenvolver condutas e hábitos que melloren a seguridade vial. - Espertar a sensibilidade ante os accidentes de tráfico e as súas repercusións económicas e sociais. Educación para a convivencia Pretende educar no pluralismo, en dúas direccións: - Favorecer o diálogo como forma de solucionar as discrepancias entre individuos e entre grupos. - Respectar a autonomía, as formas de pensar e os comportamentos doutros. Educación sexual Os seus obxectivos son: - Consolidar actitudes de naturalidade e de respecto no tratamento de temas relacionados coa sexualidade. - Adquirir información suficiente e científica de todos os aspectos relativos á sexualidade.

ACOT, PASCAL. Historia de la ecología. Taurus Ediciones S.A. 1990. AGUILAR FERNÁNDEZ , S. El reto del medio ambiente: Conflictos e intereses en la política. Alianza Editorial. 1997. ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995.

Seminario de Ciencias Naturais181

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

       

VERÍN , O URENSE



AYALA CARCEDO, F.J.: Riesgos naturales. Ed. Ariel Ciencia, Madrid 2002. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. BROWN, L R. La salvación del planeta. Ediciones Eldhasa. 1992. BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993. CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994. DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002. HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona. MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999. ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999. RIECHMANN: Cuidar la Tierra. Editorial Icaria, Madrid, 2003. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. TYLLER MILLER: Introducción a la Ciencia Ambiental. Ed. Thomson, USA 2002.



VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.

      

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro. Algunhas web recomendadas para facer traballos ou realizar consultas son: http://www.magrama.gob.es/es/ : Ministerio de Medio Ambiente de España. http://ec.europa.eu/environment/index_es.htm: Sección de medio ambiente da Comisión Europea. http://www.unep.org/: programa de Nacións Unidas para o medio ambiente. http://www.aemet.es/es/portada: Axencia española de meteoroloxía. http://www.igme.es/internet/default.asp: Instituto xeolóxico e mineiro de España. http://www.minetur.gob.es/es-ES/Paginas/index.aspx: A enerxía en España; información do Ministerio. http://www.appa.es/: Asociación de produtores de enerxías renovables. http://www.cne.es/cne/Home: Comisión nacional de enerxía. http://hispagua.cedex.es/: Información sobre a auga en España. http://www.epa.gov/espanol/: Axencia de protección ambiental de EEUU. http://www.wwf.es/: WWF España. http://www.greenpeace.org/espana/es/: Greenpeace. http://www.fao.org/home/es/: FAO. http://www.tecnun.es/asignaturas/Ecologia/Hipertexto/00General/IndiceGral.html: Libro electrónico de Ciencias da Terra e ambientais. http://www.edu.xunta.es/centros/iescamposanalberto/aulavirtual/course/view.php?id=4: Temas de CTMA en pdf e presentacións. http://ciug.cesga.es/grupos/ctea.html: grupo de traballo PAU. http://ciug.cesga.es/exames.php: probas PAU a partir de 2001 en Galicia.

Seminario de Ciencias Naturais182

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia que xorda ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Libro de texto do alumno da editorial McGraw-Hill Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Mapas xeolóxicos e mapas topográficos.

23. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.  

Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo. Participación en experiencias prácticas no laboratorio

Seminario de Ciencias Naturais183

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

24. INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. A materia de Ciencias da Terra e ambientais non se impartiu durante o curso 2012-2013 en 2º de Bacharelato no IES Xesús Taboada Chivite, polo tanto non figura na memoria do curso pasado.

25. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación. AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido? A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista? A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar? Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver? Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos? ¿Tratáronse distintos tipos de contidos?

Seminario de Ciencias Naturais184

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais? Actividades

moito

medio

baixo

moito medio

baixo

Moito

medio

baixo

Seminario de Ciencias Naturais185

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , O URENSE

¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? Recursos

moito

medio

baixo

moito medio baixo

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Ciencias Naturais186