2 cc ss xª e hª 2014 15 by Daniel García Cancio

PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO DE:

XEOGRAFÍA E HISTORIA

CURSO 2014- 2015 I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE VERÍN

Índice 1º ESO: CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA.

003

2º ESO: CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA E HISTORIA

042

2º ESO:.EDUCACIÓN PARA A CIDADANÍA.

084

3º ESO: CIENCIAS SOCIAIS, XEOGRAFÍA.

119

4º ESO: CIENCIAS SOCIAIS, HISTORIA.

156

4º ESO: ETICA.

188

1º BACHARELATO: HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO

219

1º BACHARELATO: ANTROPOLOXÍA

256

2º BACHARELATO: HISTORIA DE ESPAÑA

284

2º BACHARELATO: XEOGRAFÍA

313

2º BACHARELATO: Hº DA ARTE

354

1º E.S.O. índice ASIGNATURA

PROFESOR

CIENCIAS SOCIAIS

ANIBAL BARREIRA RODRIGUEZ

1. Introdución e contextualización. A área ten unha recoñecida especificidade nas últimas construcións curriculares e resulta innegable que constitúe unha contribución fundamental para a formación do alumnado na educación secundaria obrigatoria. Coas materias desta área preténdese profundar no coñecemento da sociedade, da súa organización e funcionamento nun territorio, a través do tempo e na actualidade, utilizando o aprendido polo alumnado na etapa anterior na área de coñecemento do medio natural, social e cultural. A atención particular que se concede á xeografía e á historia como referentes da área, queda xustificada polo seu acusado carácter integrador e globalizador e pola súa sensibilidade ao interpretar o espazo natural e social e a súa evolución a través do tempo. Por outra parte, a complexidade das sociedades actuais e a aparición de novas temáticas -educación ambiental, cívica, para o consumo, a paz ou o lecer-, recomendan a incorporación de contidos procedentes doutras disciplinas como a socioloxía, a antropoloxía, a economía, ou a ecoloxía, que ofrecen perspectivas de análise diferentes para lograr o obxectivo común, que é o coñecemento da realidade social. Para a análise da dimensión espacial resulta axeitado o enfoque ecoxeográfico, que permite tomar en consideración as múltiples variables -naturais e antrópicas- que conforman un espazo e, ademais, atende o dinamismo interno de cada variable e das súas interaccións. A paisaxe, como unidade espacial de análise ecoxeográfica, ten especial relevancia e permite abordar o estudo dos problemas a que a xeografía debe dar reposta.

A historia débelle proporcionar ao alumnado un coñecemento global que resulta necesario para entender o presente e para mellorar o futuro. É preciso tamén facer emerxer no seu estudo suxeitos históricos ata hai pouco moi silenciados, como as mulleres, a clase obreira, os pobres... dándolles o protagonismo que lles corresponde e que vai permitir unha renovación do discurso histórico. En ambas as dúas materias non se debe esquecer o importante que resulta adquirir un vocabulario conceptual propio e a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Do mesmo xeito, cumpriría enfiar ao longo do currículo de todos os cursos tres elementos de análise que consideramos imprescindibles para comprender a realidade social: a historia, o espazo e os recursos. Por outra parte, as dúas materias permiten desenvolver unha metodoloxía que compare o inmediato e o afastado, o propio e o alleo, o máis concreto e o máis abstracto, xustificando así a importancia que no currículo debe concederse aos aspectos da xeografía, a historia e a cultura de Galicia. Non debe esquecerse, á hora de introducir contidos metodolóxicos, a importancia de saber interpretar fontes de diversa tipoloxía, a comprensión da multicausalidade e a intencionalidade na interpretación dos procesos, o uso adecuado da información e o manexo da documentación. A finalidade destas materias concretaríase en dar unha visión global do mundo e un conxunto de valores para que os alumnos e alumnas adopten unha actitude ética e comprometida dentro dunha sociedade plural e solidaria. Os contidos e criterios de avaliación organízanse por cursos. Por claridade, os primeiros agrúpanse en bloques, e estes diferencian epígrafes con aspectos concretos. En todos os cursos prevese un bloque inicial denominado Contidos comúns no cal se inclúe a aprendizaxe de aspectos fundamentais no coñecemento xeográfico e histórico, e que valoran, sobre todo, procedementos e actitudes que, en certa forma, condicionan o desenvolvemento dos contidos das outras epígrafes. No primeiro curso abórdase o estudo dos medios naturais -A Terra - sociedades prehistóricas, primeiras civilizacións e idade antiga.

No segundo curso, introdúcese en primeiro lugar o bloque que abarca o marco temporal que vai das sociedades medievais ata a configuración do estado moderno. A continuación, prevese o estudo da poboación, dos comportamentos e tendencias demográficas e das súas consecuencias -Poboación e sociedade- e, así mesmo, os trazos particulares da sociedade galega, española, europea e mundial desde a comprensión da súa estrutura e diversidade. Abórdase tamén a realidade rural e urbana, con especial atención aos procesos e modalidades de creación do espazo urbano, os seus problemas e as formas de vida que o caracterizan. Corresponde a terceiro curso a análise do territorio como espazo humanizado nas súas diferentes facetas e ámbitos. En cuarto curso, insístese na evolución e caracterización das sociedades actuais, comezando polas bases históricas desde a fin do antigo réxime e as transformacións económicas, políticas e sociais que caracterizan o mundo contemporáneo desde o século XVIII ata a primeira metade do século XX, sen esquecer referencias concretas a España e a Galicia.

2. Contribución da materia ao logro das competencias básicas. 1. Competencia social e cidadá – Comprender a achega que as diferentes culturas fixeron á evolución da humanidade. – Reflexionar de forma crítica sobre os feitos e problemas sociais e históricos. – Expresar as propias opinións de forma asertiva. – Escoitar activamente; saber poñerse no lugar do outro e comprender o seu punto de vista. – Relacionarse, cooperar e traballar en equipo. – Comprender os valores democráticos. – Entender os comportamentos e as formas de vida en contextos históricos e/ou culturais distintos do propio. 2. Coñecemento e a interacción co mundo físico – Coñecer as características do espazo físico no que se desenvolven a vida e a actividade humana. – Localizar no espazo os elementos do medio físico e os acontecementos históricos traballados. – Analizar a acción do ser humano sobre o medio e interesarse pola conserva do ambiente. – Aprender a orientarse e a situarse no espazo, utilizando mapas e planos. – Realizar predicións e inferencias de distinto nivel de complexidade. 3. Competencia cultural e artística. – Desenvolver a sensibilidade para gozar con distintas expresións do patrimonio natural e cultural. – Valorar a importancia do patrimonio para acceder ao coñecemento das sociedades do pasado. – Interesarse por contribuír á conservación do patrimonio cultural e artístico. 4. Tratamento da información e competencia dixital. – Obter información a través de fontes de distinta natureza: cartográficas, iconográficas, textuais, etc. 6

– Utilizar os buscadores para localizar información en Internet, seguindo un criterio específico. – Analizar datos cuantitativos de táboas e gráficas. – Relacionar, analizar, comparar e sintetizar a información procedente das distintas fontes traballadas. 5. Competencia en comunicación lingüística – Interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxes icónicas, simbólicas e de representación. – Saber expresar axeitadamente as propias ideas e emocións, oralmente e por escrito. – Utilizar diferentes variantes do discurso, en especial a descrición e a argumentación. – Defender o punto de vista persoal con argumentos coherentes e pertinentes. – Elaborar definicións dos conceptos estudados, utilizando a terminoloxía máis axeitada en cada caso. – Escoitar, analizar e ter en conta opinións distintas á propia con sensibilidade e espírito crítico. 6. Competencia matemática – Interpretar escalas numéricas e gráficas. – Analizar e comparar a información cuantitativa de táboas, listaxes, gráficos e mapas. – Facer cálculos matemáticos sinxelos para comparar dimensións, calcular distancias e diferenzas horarias. 7. Competencia para aprender a aprender – Desenvolver o gusto pola aprendizaxe continua e a actualización permanente. – Buscar explicacións multicausais para comprender un fenómeno e avaliar as súas consecuencias. – Anticipar posibles escenarios ou consecuencias das accións individuais e sociais.

– Saber comunicar e expresar de forma efectiva os resultados do propio traballo. – Tomar conciencia do que se aprendeu e o que falta por aprender. 8. Autonomía e iniciativa persoal. – Comprender as actividades presentadas e planificar a estratexia máis axeitada para resolvelas. – Saber argumentar de forma lóxica e coherente os propios puntos de vista. – Tomar decisións e saber escoller a maneira de recuperar a información máis axeitada en cada caso. – Facer un seguimento das aprendizaxes realizadas.

3. Obxectivos do curso. 1. Adquirir e utiliza-lo vocabulario específico da área con precisión e rigor. 2. Obter e relacionar información procedente de fontes de diverso tipo e saber manexar e interpretar correctamente diferentes instrumentos de traballo xeográfico e histórico como as gráficas, os mapas, as series estatísticas, etc.

3. Saber interpreta-la escala gráfica e os signos convencionais que se utilizan nos distintos tipos de mapas e analiza-los cambios que introduciron as novas tecnoloxías de información.

4. Realizar pequenas investigacións de carácter descritivo, organizando os datos e as ideas; e resolver diversos problemas mediante a aplicación de técnicas e procedementos sinxelos de busca propios da Xeografía e da Historia.

Valora-lo rigor e a obxectividade na busca de datos e a investigación de todo tipo de informacións xeográficas e históricas.

6. Ordena-los acontecementos históricos en eixes cronolóxicos e localizalos no espazo a fin de adquirir unha perspectiva global da evolución histórica da Humanidade que teña en conta os procesos de cambio e de permanencia.

7. Analizar e comprende-lo conxunto de interrelacións de todo tipo que se produciron entre os elementos culturais, económicos, sociais e políticos que configuraron as sociedades antigas e que condicionaron a súa evolución histórica.

8. Coñece-lo modo de vida dos grupos cazadores - colleiteiros da Prehistoria e analiza-los restos materiais das súas actividades cotiás (ferramentas, vestido, hábitat, etc.) e as súas principais manifestacións artísticas (arte rupestre).

9. Explica-los orixes do Neolítico, o desenvolvemento da agricultura e da gandería e o proceso de sedentarización dos grupos humanos.

10. Recoñece-la importancia do desenvolvemento da metalurxia, a artesanía e o comercio na evolución social e cultural das sociedades prehistóricas.

11. Analiza-las principais características das civilizacións exipcia e mesopotámica (economía, sociedade, arte, etc.) e localizar no tempo as orixes da escritura.

12. Coñece-la evolución histórica da civilización grega desde o nacemento da 9

polis ata a creación dos reinos helenísticos.

13. Recoñece-la herdanza cultural dos gregos (arte, filosofía, política, etc.) e a súa contribución á configuración da cultura occidental.

14. Coñece-la evolución histórica do Imperio romano, desde a fundación de Roma ata a destitución do último emperador de Occidente. Indica-los trazos distintivos da organización social e económica, os costumes, a relixión e os aspectos da vida cotiá dos romanos, facendo especial fincapé nas características das cidades romanas e as súas obras urbanísticas.

15. Analiza-la organización socioeconómica, o asentamento e a distribución no territorio dos pobos prerromanos da Península Ibérica, facendo especial fincapé no modo de vida dos pobos castrexos.

16. Explica-los elementos característicos do proceso de romanización da Península Ibérica e identifica-los principais testemuños arqueolóxicos de época romana no territorio español e en Galicia.

17. Recoñece-las características da Terra, do Sol e do Sistema Solar; analiza-la estrutura da Terra e identifica-los axentes internos e externos que interveñen na formación do relevo.

18. Identificar e saber localizar no planisferio ríos, océanos, mares e lagos, así como os elementos máis significativos do relevo da Terra (montañas, chairas, accidentes xeográficos...).

19. Recoñece-los factores que determinan o tempo e o clima dun determinado territorio e establece-las características das grandes zonas climáticas da Terra.

20. Describi-lo clima, a vexetación e a fauna das distintas paisaxes da Terra (ecuatorial, tropical, desértica, mediterránea, etc.).

21. Coñece-lo medio físico (relevo, clima, augas, vexetación) da Comunidade de Galicia, de España e de Europa.

22. Reflexionar sobre as repercusións da intervención humana no medio físico tendo en conta os problemas ecolóxicos que nos son máis próximos (contaminación atmosférica, consumo de auga, etc.); e actuar de acordo coas posibilidades de cada individuo para contribuír á protección e mellora do medio ambiente. 10

23. Recoñece-los riscos ambientais a que está exposta a poboación mundial, analiza-los problemas derivados da sobreexplotación dos recursos e reflexionar sobre a necesidade de adoptar medidas de predición de riscos e políticas orientadas a promove-lo desenvolvemento sostible.

24. Adoptar unha actitude participativa para promove-la protección e a conservación do patrimonio natural.

25. Aprecia-los dereitos e liberdades das persoas como un logro irrenunciable da humanidade, denuncia-las actitudes discriminatorias e inxustas e mostrarse solidario con quen estean privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.

26. Realizar tarefas en grupo e participar en discusións e debates fundamentando axeitadamente as propias opinións e respectando os principios básicos do funcionamento democrático.

27. Utilizar as novas tecnoloxías da información e da comunicación para a xestión e a análise de datos, a presentación de traballos e informes.

4. Secuencia de contidos. I. A TERRA E OS MEDIOS NATURAIS. I.1. O planeta Terra. - A Terra, planeta do Sistema Solar. - Os movementos da Terra e as súas consecuencias: día, noite, equinoccios, solsticios, estacións, fusos horarios. I.2. A representación da Terra. Mapas e imaxes. - A latitude e a lonxitude. A representación da terra. - Concepto de escala, mapa, plano, bosquexo; cartografía básica, topográfica e temática; orientación no mapa e na realidade: puntos cardinais, coordenadas xeográficas. - Mapas a diferentes escalas. Lectura e comparación. I.3. As formas da terra. - A capa externa da terra. - Axentes internos e externos da formación do relevo. - Os continentes. - O relevo de Europa. O relevo de España. I. 4. Os ríos e os mares. - A auga na natureza. Océanos, mares, ríos e lagos da terra. - O problema da auga. - A dinámica oceánica. - Ríos de Europa e da Península Ibérica. I.5. Tempo e clima. - Atmosfera e temperatura. - A humidade do aire e as precipitacións. - A presión atmosférica e o vento. I.6. Clima e paisaxe da terra. - Climas da terra. Zona cálida, zonas temperadas e zonas frías. I. 7. Climas e paisaxes de Europa e de España. - Climas e paisaxes de Europa. - Climas e paisaxes de España.

I. 8. Sociedade e medio natural. - A Terra é un ecosistema. - Riscos naturais. - Riscos provocados pola acción humana. - O medio ambiente urbano. - Explotación dos recursos naturais. O desenvolvemento sostible. II. PREHISTORIA E HISTORIA ANTIGA. II.1. A prehistoria. - Os primeiros seres humanos. - O Paleolítico: a caza e a recolección. - A arte das cavernas. - Neolítico. A produción de alimentos. - A idade dos metais. - A prehistoria na Península Ibérica. II.2. As primeiras civilizacións. Mesopotamia e Exipto. - Mesopotamia, terra entre dous ríos. - A arte mesopotámica. - Exipto: o Nilo e o deserto. - O Exipto dos faraóns. - A relixión exipcia. - O templo: morada dos deuses. - As tumbas exipcias. II.3. O mundo grego. - O nacemento do Mundo grego. - As Polis gregas. - As colonizacións gregas. - A democracia ateniense. - O esplendor de Atenas. - A Grecia helenística. II.4. O Imperio Romano. - As orixes de Roma. - A Roma republicana. 13

- Roma á conquista do Mediterráneo. - O Imperio Romano. - Unha sociedade urbana. - A prosperidade agrícola e comercial. - A crise do Imperio Romano.

II.5. A Hispania romana. - Invasións e colonizacións. - Os pobos prerromanos: Iberos e Celtas. - A conquista Romana de Hispania. - Hispania: provincia romana. - O legado de Roma. II.6. A herdanza da cultura clásica. - A relixión grega e romana. - A cultura clásica. - A arquitectura grega. - Arquitectura romana. - Escultura, cerámica e pintura e Grecia. - Escultura, pintura e mosaico en Roma. II.7. A fragmentación do mundo antigo. - Reinos xermánicos. - O Imperio Bizantino. - Carlomagno. II.8. Galicia na antigüidade. - Galicia na prehistoria. - Galicia entra na historia: a cultura castrexa. - Gallaecia, unha provincia do Imperio Romano. - A herdanza romana. - Os Suevos.

5. Temporalización. 1ª AVALIACIÓN: I. A TERRA E OS MEDIOS NATURAIS. I.1. O planeta Terra. -

A Terra, planeta do Sistema Solar.

Os movementos da Terra e as súas consecuencias: día, noite, equinoccios, solsticios, estacións, fusos horarios.

I.2. A representación da Terra. Mapas e imaxes. -

A latitude e a lonxitude. A representación da terra.

- Concepto de escala, mapa, plano, bosquexo; cartografía básica, topográfica e temática; orientación no mapa e na realidade: puntos cardinais, coordenadas xeográficas. -

Mapas a diferentes escalas. Lectura e comparación.

I.3. As formas da terra. - A capa externa da terra. - Axentes internos e externos da formación do relevo. - Os continentes. - O relevo de Europa. O relevo de España. I. 4. Os ríos e os mares. - A auga na natureza. Océanos, mares, ríos e lagos da terra. - O problema da auga. - A dinámica oceánica. - Ríos de Europa e da Península Ibérica. I.5. Tempo e clima. - Atmosfera e temperatura. - A humidade do aire e as precipitacións. - A presión atmosférica e o vento. I.6. Clima e paisaxe da terra. - Climas da terra. Zona cálida, zonas temperadas e zonas frías. I. 7. Climas e paisaxes de Europa e de España. - Climas e paisaxes de Europa. - Climas e paisaxes de España. 15

2ª AVALIACIÓN: I. 8. Sociedade e medio natural. - A Terra é un ecosistema. - Riscos naturais. - Riscos provocados pola acción humana. - O medio ambiente urbano. - Explotación dos recursos naturais. O desenvolvemento sostible. II. PREHISTORIA E HISTORIA ANTIGA. II.1. A prehistoria. - Os primeiros seres humanos. - O Paleolítico: a caza e a recolección. - A arte das cavernas. - Neolítico. A produción de alimentos. - A idade dos metais. - A prehistoria na Península Ibérica. II.2. As primeiras civilizacións. Mesopotamia e Exipto. - Mesopotamia, terra entre dous ríos. - A arte mesopotámica. - Exipto: o Nilo e o deserto. - O Exipto dos faraóns. - A relixión exipcia. - O templo: morada dos deuses. - As tumbas exipcias. II.3. O mundo grego. - O nacemento do Mundo grego. - As Polis gregas. - As colonizacións gregas. - A democracia ateniense. - O esplendor de Atenas. - A Grecia helenística. II.4. O Imperio Romano. 16

- As orixes de Roma. - A Roma republicana. - Roma á conquista do Mediterráneo. - O Imperio Romano. - Unha sociedade urbana. - A prosperidade agrícola e comercial. - A crise do Imperio Romano.

3ª AVALIACIÓN: II.5. A Hispania romana. - Invasións e colonizacións. - Os pobos prerromanos: Iberos e Celtas. - A conquista Romana de Hispania. - Hispania: provincia romana. - O legado de Roma. II.6. A herdanza da cultura clásica. - A relixión grega e romana. - A cultura clásica. - A arquitectura grega. - Arquitectura romana. - Escultura, cerámica e pintura e Grecia. - Escultura, pintura e mosaico en Roma. II.7. A fragmentación do mundo antigo. - Reinos xermánicos. - O Imperio Bizantino. - Carlomagno. II.8. Galicia na antigüidade. - Galicia na prehistoria. - Galicia entra na historia: a cultura castrexa. - Gallaecia, unha provincia do Imperio Romano. - A herdanza romana. - Os Suevos. 17

6. Criterios de avaliación. 1. Localizar lugares ou espazos nun mapa utilizando datos de coordenadas xeográficas e obter información sobre o espazo representado a partir da lenda e da simboloxía. Elaborar e interpretar mapas sinxelos iniciándose no emprego de recursos informáticos. 2. Localizar nun mapa os elementos básicos que configuran o medio físico mundial, de España e de Galicia, caracterizando os trazos que predominan nun espazo concreto. 3. Comparar os rasgos físicos máis destacados (relevo, clima, augas e elementos bioxeográficos) que configuran os grandes medios naturais do planeta, con especial referencia a Galicia, localizándoos no espazo representado e analizando exemplos das paisaxes que resultan da actividade humana. 4. Interpretar a paisaxe do seu contorno, identificando os seus trazos característicos e relacionando elementos físicos, recursos e formas de asentamento rurais ou urbanos. 5. Identificar e explicar exemplos de riscos e de impactos que a acción humana ten sobre o medio, analizando as súas causas e efectos, e proporcionando medidas e condutas para prevelos e limitalos, facendo unha especial referencia ao ámbito galego. 6. Utilizar as convencións e unidades cronolóxicas e as nocións de evolución e cambio, aplicándoas a feitos e procesos referidos á prehistoria e historia antiga do mundo, da Península Ibérica e de Galicia. 7. Identificar e expoñer os cambios que supuxo a revolución neolítica na evolución da humanidade e valorar a súa importancia e as súas consecuencias ao comparalos cos elementos que conformaron as sociedades cazadoras e recolectoras. 8. Diferenciar os trazos que caracterizan algunha das primeiras civilizacións urbanas e a civilización grega, identificando os elementos orixinais desta última e valorando aspectos relevantes da súa contribución á civilización occidental. 18

9. Comprender os trazos característicos da cultura castrexa, a área xeográfica na que se desenvolveu e a súa particular forma de ocupación do territorio. 10. Caracterizar os trazos da organización política, económica e social da civilización romana na súa época de expansión, valorando a transcendencia da romanización na Hispania e na Gallaecia e a pervivencia do seu legado. 11. Realizar unha lectura comprensiva de fontes de información e comunicar a información obtida de forma correcta por escrito.

7. Mínimos esixibles. 

Recoñecer os principais elementos que forman parte do Universo e identifica-la Terra como un planeta do Sistema Solar, así como os movementos que realiza, as súas consecuencias e as características da mesma.



Identificar e usar distintos tipos de mapas como sistema para representa-la

terra,

recoñecendo

coordenadas

xeográficas

diferenciando sistemas de proxeccións. 

Distinguir as capas e as principais formas do relevo que ten a Terra, así como diferencia-los axentes que modelan ese relevo.



Diferenciar os tipos de augas que hai na terra valorando a riqueza de océanos e mares e o seu aproveitamento.



Situa-la a atmosfera como unha capa da terra, diferenciar tempo e clima e recoñecer os elementos do clima e os principais climas e paisaxes do planeta.



Identificar os climas e as distintas paisaxes de Europa, España e Galicia.



Sintetizar información a partir de diversas fontes, sobre os recursos naturais do planeta e os riscos ambientais naturais ou provocados pola acción humana que sofre ou pode sufrir. Analizar as causas e as consecuencias da desertización.



Comprendelo concepto de desenvolvemento sostible.



Comprender os aspectos xerais do proceso de hominización.



Coñecelo xeito de vida das sociedades do paleolítico, neolítico e idade dos metais.



Situa-las primeiras civilizacións identificando algunha característica de Mesopotamia e de Exipto.



Caracteriza-la evolución da Grecia Clásica (relixión, cultura e arte). Coñece-las características da Grecia helenística.



Coñece-la orixe e evolución do mundo romano e recoñecer elementos da súa herdanza (relixión, cultura e arte). Analiza-las causas da crise do Imperio Romano.



Identificar os pobos invasores e colonizadores da Península. Coñecela organización socioeconómica de Iberos e Celtas.



Coñecelas distintas fases da conquista Romana de Hispania e valorar o legado romano.



Identificar a distribución territorial dos reinos xermánicos e a súa organización social diferenciándoa da romana. Carlomagno.



Coñecela organización social, económica e cultural da Hispania Visigoda.



Caracteriza-la prehistoria Galega. Coñecelo poboamento e economía da cultura castrexa.



Recoñecer a pegada dos Romanos en Galicia.



Describir a chegada, asentamento e caída do Reino Suevo.

8 e 9. Procedementos e instrumentos de avaliación. Empezarase na primeira semana de clases con unha proba escrita e/ou oral de avaliación inicial coa finalidade de ter un coñecementos dos contidos, actitudes, vocabulario,

exposición, carencias

e modos de respostar

Xeografía e Historia de toda a clase. O longo de cada avaliación, realizaranse un mínimo de dous exames, que farán media. Igualmente o alumno será valorado pola súa participación en clase, polo seu traballo valorándose a realización das tarefas encomendadas para a casa e pola realización de pequenos traballos de investigación que con periodicidade trimestral entregará o profesor. Para superalo curso requírese o logro de tódolos obxectivos mínimos. As cualificacións de xuño terán en conta as dúas avaliacións anteriores. Os alumnos que suspendan unha ou dúas avaliacións (logo non teñen superados os obxectivos mínimos) poderán superalas nun exame feito en xuño de contidos mínimos. O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño fará o exame de Setembro. Consistirá na realización dunha proba escrita sobre os contidos do curso. A proba constará de 10 preguntas e cada pregunta valerá un punto (será informado por escrito na propia proba de examen). Realizaranse actividades adaptadas para

os alumnos con altas

capacidades.

10. Procedementos para a realización da avaliación inicial. Empezarase na primeira quincena de clases con unha avaliación inicial oral ou escrita como toma de contacto cos alumnos e para detectar calquera tipo de problemas

en canto se refire a coñecementos, actitudes, vocabulario,

expresión, etc... No primeira trimestre do curso realizarase unha proba inicial escrita na que se recollen preguntas sobre contidos da materia, comprensión de textos, vocabulario especifico, expresión escrita ( ortografía, caligrafía, exposición de textos,etc). Esta proba ten carácter orientativo para o profesor. En función dos resultados, o profesor tomará nota para a evolución do curso.

11. Criterios de cualificación. . Cada exame constará de 10 preguntas de xeografía e/ou historia. Cada pregunta terá un valor de 1 punto. Outros aspectos avaliables con carácter complementario son: -

Actitude positiva ou negativa na clase.

Realización dos deberes ou tarefas encomendadas.

Participación correcta na clase e a non participación.

Presentación de traballos escritos a man en língua Galega (1 por trimestre) con carácter obrigatorio. Tera un valor de 1 punto sobre a nota dos exames. Esta puntuación establécese do seguinte xeito:

Traballos valorados como excelente ou moi ben: sumará 1 puntos.

Traballos valorados como ben: sumará 0,50 puntos.

Traballos valorados como regular: sumará 0,25 puntos.

Non presentado: restará 0,50 puntos.

Presentación do caderno de clase. Por acordo do Claustro de Profesores do 30 de xullo de 2010, a boa

presentación e a carencia de faltas de ortografía en tódalas probas escritas, terán un premio de 0,50 puntos que serán aumentados á cualificación das mencionadas probas sempre que estean aprobadas. Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente suspendería exame, e se fose no exame final suspendería a materia

12. Plans de traballo para a superaciĂłn das materias pendientes na ESO. Os alumnos de 1Âş de E.S.O. non teĂąen materias pendentes do curso anterior.

13. Procedemento para a cualificación das materias pendentes ou da cualificación final do curso se hai alumnado que asista a programas de reforzo con atribución horaria. O profesor da materia realizará as probas académicas pero terá moi en conta os criterios e recomendacións dos compañeiros/as de apoio ou reforzo dos alumnos/as. Os contidos e os exames serán

realizados en coordinación co

profesorado implicado na educación dos alumnos/a.

14.

Actividades

seguimento

das

materias

pendentes

Bacharelato. No 1ยบ ciclo da E.S.O. non procede.

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

16. Metodoloxía didáctica (BAC incidindo no impulso da autonomía personal). - Libro de texto. Editorial Vicens Vives. - Carpeta de Actividades. Editorial Vicens Vives. - Antes da explicación dun tema, o profesor fai unhas preguntas relativas a quén coñece algo, escoitou falar ou sabe algo sobre aspectos do tema a tratar. En caso afirmativo, o alumno/a ten ocasión de expoñer os aspectos preguntados. En caso negativo, o profesor fai unha breve introdución enganchando co tema anterior ou con outros dados neste curso ou en anteriores. - Explicación do profesor por medio de esquemas

e apuntes que o alumno/a

copiará do encerado no se caderno de clase (insistencia do profesor en explicalo significado das palabras novas que aparecen). - Análise de gráficos (do libro ou debuxados) demográficos, económicos, sociais, niveis de vida, de rendas, etc. (Outras veces son os alumnos/as quen os elaboran a partir de datos subministrados polo profesor). - Traballos de investigación individuais sobre diferentes temas (países, provincias, organizacións, personaxes históricos,temas transversais). - Visionado de mapas físicos, mapas mudos relativos o tema explicado. - Proxección de diapositivas

e presentacións

cando remate o tema, como

reforzo de contidos. - Visionado de vídeos, CD interactivos varias veces ó longo do curso (máis en Historia ).

17. Medidas de atención á diversidade. Sabemos que os alumnos non teñen todos un nivel de coñecementos homoxéneo; hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico (non só nun mesmo grupo, senón entre os distintos grupos) o que provoca grandes desniveis á hora de entender os conceptos, gran parte deles de grande abstracción. Por elo, intentaremos presentar as unidades en dous niveis: nun primeiro nivel presentaremos as ideas xerais básicas sobre o tema concreto, para pasar, nun segundo nivel de profundidade, o estudio de temas máis concretos. O primeiro nivel, deberá ser asimilado por todos os alumnos, en tanto que o segundo nivel poderá ser traballado máis ou menos profundamente segundo as capacidades de cada alumno en concreto. De acordo con isto, as actividades de cada unidade tamén deben reflectir esta diversidade: unha serie de actividades servirán para comproba-lo grao de comprensión dos contidos básicos por parte do alumno e corrixi-los contidos mal aprendidos; outras actividades deberán comproba-la capacidade de xuízo crítico e de análise de problemas por parte dos alumnos. Desta maneira procurará plantexar ós alumnos actividades moi variadas: – Actividades para sintetiza-las grandes ideas da unidade, asimilar os conceptos clave e aprender a situar cronoloxicamente o tema. – Actividades de Balance, con exercicios de repaso para consolida-las habilidades procedementais básicas. – Métodos de traballo histórico, no que se presentan actividades para traballar de forma gradual e con diferentes niveis de complexidade os contidos procedementais.

18. Programación de educación en valores. - Interese por coñecer e explicar os antecedentes históricos do mundo actual. - Fomentar a tolerancia e o respecto cara a crenzas distintas á propia. - Apreciar a singularidade da arte islámica. - Recoñecer a importancia da conservación do patrimonio arquitectónico e artístico. – Fomento da igualdade entre os membros da sociedade. - Valoración do papel da muller e da igualdade entre os sexos. - Aprecio da singularidade da arte románica. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Media - Interese por coñecer os períodos de coexistencia pacífica entre civilizacións e culturas. - Aprecio da singularidade da arte prerrománica e do románico español. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Media. - Recoñecemento da importancia de conservar o patrimonio cultural, arquitectónico e artístico procedente doutras épocas históricas. - Valoración da convivencia entre culturas e relixións. - Mostrar interese por coñecer as edificacións españolas de orixe andalusí. - Valorar o nacemento do sistema parlamentario e as institucións e principios democráticos. - Aprecio da singularidade da arte gótica e da arte mudéxar. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Media. - Recoñecemento da importancia de conservar o patrimonio cultural, arquitectónico e artístico procedente doutras épocas históricas. - Aprecio da singularidade da arte renacentista. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Moderna. - Aprecio da singularidade da arte barroca. - Mostrar interese por coñecer as diferenzas entre sexos en épocas históricas distintas. - Valoración dos sistemas democráticos. - Valoración do patrimonio histórico procedente do século XVII. - Rexeitamento do racismo e a xenofobia causado, na maioría das ocasións, pola 31

inmigración.

- Sensibilizar ao alumnado sobre os problemas dos máis necesitados e a discriminación. - Mostrar rexeitamento á discriminación laboral da muller. - Interese por coñecer a organización das sociedades actuais e as súas diferenzas. - Valoración dos sistemas democráticos e dos seus principios e institucións. - Valoración da idea de Europa e da pertenza á UE. - Mostrar rexeitamento polas formas de goberno autoritarias. - Fomento do respecto polos principios e institucións democráticos e a cultura da paz. - Aprecio da importancia das transformacións sociais contemporáneas. - Valoración da incorporación da muller ao mundo laboral e actitude favorable ante tal situación. - Actitude crítica ante os medios de comunicación, valorando as opinións achegadas por eles relacionadas coa estratificación social. - Curiosidade por coñecer cidades distintas á propia. - Interese por coñecer as causas e as consecuencias do fenómeno urbano. - Aprecio da importancia por conservar os vestixios urbanos do pasado. - Recoñecemento da importancia de axudar á non contaminación urbana.

19. Accións de contribución ao proxecto lector. Participación do profesor desta materia no Plan Lector do Centro de acordo ao calendario recomendado polo/a responsable do Proxecto Lector. O profesor cooperará guiando, informando, interpretando, aclarando, explicando todas as dificultades aue se orixinen na lectura ao longo da clase . O mesmo tempo dará exemplo nesta actividades de toda a clase. A hora de Ler todos xuntos ten unha duración de 50 minutos. O tema dos libros de lectura do alumnado é libre. A lectura será realizada mantendo as normas de clase (en silencio, boa postura, etc). O alumnado pode usar os dicionarios da clase ou solicitar a información do profesor.

20. Acción de contribución ao plan TICs. O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Xeografía e Historia a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. 

En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura de cada tema

Empregaranse textos

motivadores, normalmente de carácter narrativo ou

En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatilos cos seus compañeiros.



En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar os aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron.

Ademais

analizarán

textos

todo

tipo:

políticos,

testimoniais, literarios, etc. 

quinto

lugar,

proporcionaranse

actividades

específicas

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán en cooperación co profesorado de Pedagoxía Terapeútica e Audición e Linguaxe . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: o

actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico. 34

actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto.

actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións entre as ideas (causa-efecto, comparación, semellanza ...). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto.

actividades de realización de cadros, esquemas, táboas, etc., ferramentas que son moi útiles para comprender e estudar . actividades en que se pide aos alumnos que dean a súa opinión persoal e que implican a transformación do estudado en coñecemento propio.



Por outra banda o centro contra cun Plan Lector que contempla 50 minutos de lectura semanal e que será aplicable ós primeiros cursos de ESO (1º e 2º).

son varias,

cada

profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades 

Pódese recurrir a Internet para buscar información sobre actividades ou diversos aspectos da materia



Pódense empregar recursos multimedia, con presentacións audiovisuais para cada un dos temas do libro. Estas presentacións poden proxectarse de dúas maneiras: ben nun encerado dixital, se o houbera,

ben

simplemente cun ordenador e un canón. Estas presentacións poden incluír animacións, vídeos, imaxes, esquemas, textos e actividades que poden 35

proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. 

Pódense empregar proxectos específicos de investigación en Internet: as WebQuests. Trátase de grandes propostas de investigación que os alumnos realizarán en grupo e que ocuparán varias clases. Cada investigación supón a elaboración dun traballo sobre un tema do curso cuxa información debe buscarse en Internet. As WebQuests poden servir para traballar algúns temas do curso cunha metodoloxía indagadora, diferente da tradicional metodoloxía expositiva común na nosa materia, ao mesmo tempo que lIes ensinan aos alumnos a procurar información en Internet e a traballar en grupo.

21. Acción de contribución ao plan de convivencia. A escola ten por función educar e formas a persoas para a vida e na vida é necesario saber convivir para adaptarse á sociedade na que nacemos ou vivimos. A convivencia resulta, con moita frecuencia, problemática: a escola, a rúa, a sociedade son, a veces, un territorio adverso para

que os nosos alumnos/as

aprendan a convivir. Por iso, o ensino e a práctica da convivencia escolar ten unha esixencia de actualidade. As novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) forman parte do proxecto educativo actual.

A aparición de Internet supón unha revolución na

Na área de

Xeografía

e Historia podemos realizar as seguintes accións

favorecedoras da convivencia escolar. 

Fomentar a lectura, en coordinación co plan Lector, de libros que fagan fincapé nos valores democráticos, a información sobre outras culturas, relixións, sociedades, a convivencia democrática, a igualdade de dereitos, a tolerancia de ideas e a cultura da paz.



Favorecer as actitudes dialogantes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases.



Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións) e textos

motivadores,

de carácter narrativo ou periodístico, coa

finalidade de que os alumnos aprendan a valorar e respectar as diferencias culturais e relixiosas. Defensa dos propios valores, ideas e opinións diante o grupo- clase por medio da exposición oralo u visual dos temas tratados. 

Visionar películas, documentais ou imaxes da redes sociais en clases de cidadanía, ética e titorías, que fagan fincapé nos valores democráticos de igualdade, dereitos humanos, cultura do entendemento, respecto a toda manifestación cultural e social.



Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo).



Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste

con feitos,

ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

22. Materiais e recursos did谩cticos incluidos os libros de texto. Destacamos: - Libro de texto.. - Caderno de actividades ( l谩minas de cada tema). - Libreta de clases. - Pizarra dixital e can贸n de proxecci贸ns. - Encerados tipo veleda. - Libros da biblioteca e da biblioteca de aula. - Ordenador de clase. - Fotocopias proporcionadas polo profesor. - Mapas de varios tipos.

23. Actividades complementarias e extraescolares. Realizarase de acordo coa vice - dirección do centro saídas didácticas para o achegamento os restos arqueolóxicos antigos e medievais da comarca (castros, necrópoles, castelos, ...). Igualmente, intentarase a realización dunha visita didáctica para mellorar o coñecemento da cultura romana, visitando restos desta cultura. Tamén se cooperará con outros Departamentos nas actividades que se realicen.

24. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Lograr a asistencia regular (diaria) a clase do alumnado de étnia xitana e inmigrantes

Lograr que o alumnado de étnia xitana e inmigrantes traia o material a clase

Inculcar

e ensinar hábitos de estudo, medidas de comportamento e

hixiene ao

alumnado de étnia xitana

e inmigrantes, a través de

conversas coas familias e titorias. -

Establecer maior control no traballo diario no fogar do

alumnado de

étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias e titor/a. -

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

25. Procedementos para avaliar a propia programación. A programación é revisada ao longo de todo o curso escolar nas sucesivas reunións do Departamento que se realizan mensualmente, con especial fincapé na reunión final, tralo remate do curso académico.

índice

2º E.S.O. índice ASIGNATURA CIENCIAS SOCIAIS

PROFESOR

CARMEN RIVERO GALLEGO

A historia débelle proporcionar ao alumnado un coñecemento global que resulta necesario para entender o presente e para mellorar o futuro. É preciso tamén facer emerxer no seu estudo suxeitos históricos ata hai pouco moi silenciados, como as mulleres, a clase obreira, os pobres... dándolles o protagonismo que lles corresponde e que vai permitir unha renovación do discurso histórico. En ambas as dúas materias non se debe esquecer o importante que resulta adquirir un vocabulario conceptual propio e a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Do mesmo xeito, cumpriría enfiar ao longo do currículo de todos os cursos tres elementos de análise que consideramos imprescindibles para comprender a realidade social: a historia, o espazo e os recursos. Por outra parte, as dúas materias permiten desenvolver unha metodoloxía que compare o inmediato e o afastado, o propio e o alleo, o máis concreto e o máis abstracto, xustificando así a importancia que no currículo debe concederse aos aspectos da xeografía, a historia e a cultura de Galicia. Non debe esquecerse, á hora de introducir contidos metodolóxicos, a importancia de saber interpretar fontes de diversa tipoloxía, a comprensión da multicausalidade e a intencionalidade na interpretación dos procesos, o uso adecuado da información e o manexo da documentación. A finalidade destas materias concretaríase en dar unha visión global do mundo e un conxunto de valores para que os alumnos e alumnas adopten unha actitude ética e comprometida dentro dunha sociedade plural e solidaria. Os contidos e criterios de avaliación organízanse por cursos. Por claridade, os primeiros agrúpanse en bloques, e estes diferencian epígrafes con aspectos concretos. En todos os cursos previse un bloque inicial denominado Contidos comúns no cal se inclúe a aprendizaxe de aspectos fundamentais no coñecemento xeográfico e histórico, e que valoran, sobre todo, procedementos e actitudes que, en certa forma, condicionan o desenvolvemento dos contidos das outras epígrafes. No primeiro curso abórdase o estudo dos medios naturais -A Terra e os medios naturais, sociedades prehistóricas, primeiras civilizacións e idade antiga-.

No segundo curso, introdúcese en primeiro lugar o bloque que abarca o marco temporal que vai das sociedades medievais ata a configuración do estado moderno. A continuación, preveuse o estudo da poboación, dos comportamentos e tendencias demográficas e das súas consecuencias -Poboación e sociedade- e, así mesmo, os trazos particulares da sociedade galega, española, europea e mundial desde a comprensión da súa estrutura e diversidade. Abórdase tamén a realidade rural e urbana, con especial atención aos procesos e modalidades de creación do espazo urbano, os seus problemas e as formas de vida que o caracterizan. Corresponde a terceiro curso a análise do territorio como espazo humanizado nas súas diferentes facetas e ámbitos. En cuarto curso, insístese na evolución e caracterización das sociedades actuais, comezando polas bases históricas desde a fin do antigo réxime e as transformacións económicas, políticas e sociais que caracterizan o mundo contemporáneo desde o século XVIII ata a primeira metade do século XX, sen esquecer referencias concretas a España e a Galicia.

2. Contribución da materia ao logro das competencias básicas. 1. Competencia social e cidadá – Comprender o concepto de tempo histórico. – Identificar a relación multicausal dun feito histórico e as súas consecuencias. – Coñecer as grandes etapas e os principais acontecementos da Idade Media e a Historia Moderna. – Comprender o funcionamento das sociedades, o seu pasado histórico, a súa evolución e transformacións. – Desenvolver a empatía mediante a comprensión das accións humanas do pasado. – Expresarse de forma asertiva e mostrar unha actitude favorable ao diálogo e mais ao traballo cooperativo. 2. Coñecemento e a interacción co mundo físico – Identificar e localizar os ámbitos xeopolíticos, económicos e culturais en que se enmarcan os acontecementos da Idade Media e a Historia Moderna. – Coñecer os distintos usos do espazo e dos recursos que fixeron as sociedades ao longo dos períodos históricos estudados. 3. Competencia cultural e artística – Comprender a función que as artes tiveron e teñen na vida dos seres humanos. – Recoñecer os diferentes estilos da arte medieval e moderno, e os valores estéticos que expresan. – Analizar obras de arte de xeito técnico e identificar o contexto histórico que explica a súa aparición. – Desenvolver unha actitude activa en relación coa conservación e a protección do patrimonio histórico. 4. Tratamento da información e competencia dixital – Relacionar e comparar a información procedente de diversas fontes: escritas, gráficas, audiovisuais etc.

– Contrastar a información obtida e desenvolver un pensamento crítico e creativo. – Elaborar a información transformando os datos recollidos e traducíndoos a outro formato ou linguaxe. – Empregar as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías da información e a comunicación na procura e o procesamento da información. 5. Competencia en comunicación lingüística – Utilizar adecuadamente o vocabulario propio das ciencias sociais para construír un discurso preciso. – Desenvolver a empatía e interesarse por coñecer e escoitar opinións distintas á propia. – Utilizar diferentes variantes do discurso, en especial, a descrición e a argumentación. – Ler e interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxes icónicas, simbólicas e de representación. 6. Competencia matemática – Elaborar e interpretar eixes cronolóxicos. – Analizar e comprender os datos cuantitativos recollidos en táboas, gráficos e diagramas. – Facer cálculos matemáticos de números enteiros e porcentaxes para chegar a conclusións cuantitativas. 7. Competencia para aprender a aprender – Desenvolver unha visión estratéxica dos problemas, anticipar posibles escenarios e consecuencias futuras das accións individuais e/ou sociais. – Buscar explicacións multicausais para comprender os fenómenos sociais e avaliar as súas consecuencias. – Utilizar distintas estratexias para organizar, memorizar e recuperar a información: esquemas, resumos etc. – Participar en debates e contrastar as opinión persoais coas do resto de compañeiros. – Desenvolver o gusto pola aprendizaxe continua e mais a actualización permanente. 46

8. Autonomía e iniciativa persoal – Asumir responsabilidades e tomar decisións con respecto á planificación do proceso de resolución das actividades propostas. – Interpretar adecuadamente as particularidades de cada situación e de cada problema estudado. – Saber argumentar de forma lóxica e coherente as explicacións dos conceptos e fenómenos estudados. – Autorregular o propio aprendizaxe: tomar conciencia do que se sabe e do que falta por aprender; e realizar autoavaliacións do propio traballo.

3. Obxectivos . 1

Adquirir e utilizar o vocabulario específico da área con precisión e rigor.

Estudar, comparar e contrastar a información obtida a través de diferentes fontes de información directa (enquisas, traballos de campo etc.) e indirecta (vídeos, imaxes, obras de arte etc.).

Manexar e interpretar correctamente diferentes instrumentos de traballo xeográfico e histórico como as gráficas, os mapas, as series estatísticas etc.; saber interpretar a escala gráfica e os signos convencionais que se utilizan nos distintos tipos de mapas (físicos, políticos, históricos etc.).

Elaborar bosquexos, gráficos sinxelos, organigramas e mapas conceptuais para representar os fenómenos históricos e xeográficos traballados.

Realizar pequenas investigacións de carácter descritivo, organizando os datos e as ideas; e resolver diversos problemas mediante a aplicación de técnicas e procedementos sinxelos de procura e tratamento da información propios da Xeografía e da Historia.

Recoñecer as peculiaridades do coñecemento científico sobre os asuntos sociais, e valorar o rigor e a obxectividade na procura de datos e a investigación de todo tipo de informacións sobre o medio natural e social.

Comparar as características das sociedades e cidades rurais, industriais e postindustriais.

Clasificar os distintos tipos de cidades existentes segundo os sistemas de produción e as actividades económicas que se practican nelas.

Describir os índices de benestar de Europa, de España e de Galicia.

10 Identificar o sistema urbano das cidades do mundo, España e Galicia. . 11 Identificar a distribución da poboación no planeta, España e Galicia, entender o concepto de densidade de poboación e especificar os factores que condicionan a distribución (factores físicos, históricos e económicos). 12 Diferenciar entre poboamento rural e urbano no mundo e en España. 13 Explicar as consecuencias do progresivo avellentamento da poboación mundial e valorar as posibles consecuencias dos desequilibrios actuais e futuros.

14 Coñecer as distintas fases da evolución da poboación mundial, comparando os réximes

demográficos

dos

países

desenvolvidos

dos

países

subdesenvolvidos. 15 Explicar o modelo de transición demográfica e as consecuencias do actual avellentamento da poboación nos países desenvolvidos, facendo especial fincapé nas series estatísticas de Galicia e de España. 16 Analizar as características da poboación de Galicia e de España: índices de natalidade e fecundidade, taxa de mortalidade, crecemento vexetativo, esperanza de vida, pirámides de idade, distribución no territorio etc. 17 Describir o modelo demográfico dos países ricos e pobres, así como explicar as causas e as consecuencias das súas dinámicas. 18 Realizar actividades relacionadas co estudo demográfico: elaborar e interpretar pirámides de poboación, realizar cálculos de densidades de poboación, interpretar series estatísticas etc. 19 Entender os conceptos de taxa de natalidade, taxa de fecundidade, taxa de mortalidade e taxa de crecemento natural; sabelos calcular correctamente e valorar a información que nos achegan. 20 Comprender as causas dos movementos migratorios e clasificar os distintos tipos de migracións segundo as causas que as motivan, o destino ao que se dirixen; a súa forma e mais a súa duración. 21 Identificar os fluxos migratorios na actualidade e analizar a evolución dos movementos migratorios en España e Galicia. 22 Reflexionar sobre as consecuencias que xeran os movementos migratorios nos territorios emisores e receptores de inmigrantes, valorando a necesidade de adoptar políticas migratorias que favorezan a integración e eviten os conflitos entre a sociedade emisora e receptora. 23 Definir a poboación activa e establecer a súa distribución por sectores económicos no planeta e España. 24 Valorar a incorporación da muller ao mundo laboral. 25 Comprender os diversos indicadores do desenvolvemento económico e social; e establecer as principais diferenzas entre as grandes áreas desenvolvidas da Terra e os países do Terceiro Mundo. 49

26 Saber en que consiste a actual globalización dos mercados e dos procesos produtivos; e describir a nova división internacional do traballo. 27 Recoñecer a importancia da evolución dos medios de transporte e as novas tecnoloxías da información e a comunicación na mundialización da economía. 28 Ordenar os acontecementos históricos en eixes cronolóxicos e localizalos no espazo co fin de adquirir unha perspectiva global da evolución histórica da Humanidade que teña en conta os procesos de cambio e de permanencia. 29 Coñecer as orixes do Islam, identificar os seus preceptos básicos e analizar as diferentes fases da súa expansión tras a morte de Mahoma. 30 Saber como se produciu a conquista árabe da Península Ibérica, indicando as batallas, as datas e mais os personaxes máis representativos deste período histórico. 31 Localizar nun eixe cronolóxico as distintas etapas da historia de Al-Andalus e comparar o sistema político e a organización estatal de Al-Andalus desde a época do Emirato dependente ata os Reinos de Taifas. 32 Coñecer a evolución política, económica e cultural do reino nazarí de Granada. 33 Recoñecer os distintos grupos que formaban a sociedade de Al-Andalus e comprender as causas das conversións relixiosas. 34 Analizar as causas e a evolución da Reconquista, así como o proceso de repoboamento dos territorios ocupados, localizando no mapa as etapas máis importantes. 35 Coñecer a arte e a cultura das distintas comunidades que conviviron na Península: xudeus, mozárabes, mudéxares etc. 36 Coñecer a base económica de Al-Andalus e identificar os cultivos e as innovacións técnicas que os árabes introduciron na Península. 37 Recoñecer os edificios e monumentos máis emblemáticos de Al-Andalus. 38 Enumerar as grandes achegas da cultura musulmá ao mundo occidental, así como os seus principais científicos e filósofos. 39 Analizar os elementos que, tras a morte de Carlomagno, propiciaron o nacemento do feudalismo.

40 Explicar a composición e os trazos distintivos dos distintos estamentos da sociedade medieval: modo de vida, nivel de riqueza, actividades económicas etc. 41 Entender os pactos de fidelidade e vasalaxe que establecían os distintos grupos sociais que integraban o sistema feudal. 42 Describir distintos edificios característicos do mundo rural da Idade Media: o castelo, o mosteiro, as vivendas dos campesiños etc. 43 Saber como estaba organizada a Igrexa na Idade Media, cales eran as súas principais ordes relixiosas; e valorar a importancia desta institución na Europa cristiá. 44 Explicar os trazos distintivos da arte románica en Europa e en España nas súas diversas manifestacións 45 Coñecer as orixes da cidade medieval, identificar os seus principais edificios e recoñecer as actividades económicas que se desenvolvían no seu interior, dedicando unha especial atención ao funcionamento dos gremios. 46 Identificar e localizar no mapa as principais rutas comerciais e centros mercantís da

Recoñecer

mecanismos

esenciais

que

rexen

funcionamento dos feitos sociais e económicos dentro da estrutura da nosa sociedade e, deste xeito, comprender e saber analizar os problemas máis apremantes das sociedades contemporáneas. : arquitectura, escultura e pintura. Idade Media. 47 Coñecer a composición e as formas de vida dos distintos grupos sociais que habitaban a cidade medieval, facendo especial fincapé na nova clase social: a burguesía. 48 Analizar as causas do renacer cultural das cidades no século XIII e valorar a función cultural e ideolóxica das universidades a partir deste momento. 49 Comprender as novas necesidades relixiosas da vida urbana na Idade Media e valorar a función das ordes mendicantes neste período histórico. 50 Explicar os trazos distintivos da arte gótica en Europa, España e Galicia na súas diversas manifestacións: arquitectura, escultura e pintura. 51 Coñecer as causas da crise da Baixa Idade Media (séculos XIV e XV).

52 Identificar as características e a evolución dos reinos cristiáns desde o século XII ata finais da Idade Media. 53 Describir a forma de goberno e as institucións dos Estados cristiáns da Península a partir do século XII. 54 Coñecer as orixes e a evolución da Coroa de Castela e da Coroa de Aragón; facendo especial fincapé na expansión política e económica de Castela e a Coroa de Aragón. 55 Comprender os principios do Humanismo e o Renacemento, tanto en Europa como en España, así como explicar a renovación espiritual que representou a Reforma luterana e a Contrarreforma católica. 56 Establecer as características estéticas do Renacemento así como observar e analizar obras características deste estilo artístico na súas diversas vertentes europeas, con especial atención ás obras que atopamos en España. 57 Recoñecer as bases ideolóxicas e a estruturación social da monarquía absoluta tanto en Europa como en España a través da exposición da articulación da monarquía dos Reis Católicos en España. 58 Desenvolver a política interior e exterior da Monarquía dos Austria, prestando atención ao descubrimento do Novo Mundo e facendo especial fincapé na historia de Galicia durante estes anos. 59 Analizar as características e a estética do Barroco, con especial atención ás obras españolas. 60 Entender a relación entre os acontecementos máis significativos da historia de Galicia, a historia de España e a Historia Universal, respectando os aspectos comúns e os de carácter diverso, co fin de valorar a pertenza a varias identidades colectivas. 61 Valorar a diversidade lingüística e cultural no mundo e no territorio español; e ser respectuosos e tolerantes coas actitudes, crenzas e xeitos de vida de persoas ou grupos que pertencen a sociedades ou culturas diferentes á propia. 62 Recoñecer as actitudes e situacións discriminatorias que tiveron lugar ao longo da historia por razón de raza, sexo, relixión... ou de calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social; e mostrar unha actitude 52

solidaria

cos

individuos

colectividades

que

foron

obxecto

desta

discriminación. 63 Mostrarse solidario ante os

grandes

desequilibrios demográficos

económicos dos países subdesenvolvidos. 64 Apreciar os dereitos e liberdades das persoas como un logro irrenunciable da humanidade, denunciar as actitudes discriminatorias e inxustas e mostrarse solidario con quen estean privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios.

4. Secuencia de contidos.

1º AVALIACIÓN.

TEMA 1. O ISLAM E AL-ANDALUS 1. A APARICIÓN DO ISLAM. INVESTIGA... OS LUGARES SAGRADOS DO ISLAM 2. O ISLAM. DESCUBRE...A MESQUITA 3. A EXPANSIÓN DO ISLAM 4. O ISLAM NA PENÍNSULA IBÉRICA: AL-ANDALUS 5. DO CALIFATO DE CÓRDOBA AOS REINOS DE TAIFAS 6. ECONOMÍA E SOCIEDADE ANDALUSÍ 7. CULTURA E ARTE ISLÁMICAS TEMA 2. A EUROPA FEUDAL 1. O NACEMENTO DA EUROPA FEUDAL. DESCUBRE... A SOCIEDADE FEUDAL 2. A NOBREZA FEUDAL. INVESTIGA... COMO ERAN OS CASTELOS MEDIEVAIS 3. OS CAMPESIÑOS NO MUNDO FEUDAL 4. A IGREXA CRISTIÁ: OS CLÉRIGOS. DESCUBRE... QUE FORON AS CRUZADAS 5. OS MOSTEIROS MEDIEVAIS 6. A ARTE ROMÁNICA. A ARQUITECTURA 7. A PINTURA E A ESCULTURA ROMÁNICAS. TEMA 3. A CIDADE MEDIEVAL 1. A RECUPERACIÓN DA VIDA URBANA. DESCUBRE... AS CIDADES MEDIEVAIS 2. AS ACTIVIDADES URBANAS: ARTESANÍA E COMERCIO 3. A SOCIEDADE URBANA 4. O AFIANZAMENTO DO PODER REAL 5. A CRISE DA BAIXA IDADE MEDIA (SÉCULOS XIV E XV) 6. A ARTE GÓTICA. A ARQUITECTURA 7. A ESCULTURA E A PINTURA GÓTICAS TEMA 4. FORMACIÓN E EXPANSIÓN DOS REINOS PENINSULARES 1. A ORIXE DOS REINOS CANTÁBRICOS 2. OS PRIMEIROS CONDADOS E REINOS PIRENAICOS 3. A EXPANSIÓN TERRITORIAL DOS SÉCULOS XI E XII 54

4. A REPOBOACIÓN DOS TERRITORIOS CONQUISTADOS. UNHA ECONOMÍA DE SUBSISTENCIA. O CAMIÑO DE SANTIAGO.

5. A PENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURAS 6. O ROMÁNICO NA PENÍNSULA IBÉRICA TEMA 5. OS GRANDES REINOS PENINSULARES 1. A CONSOLIDACIÓN DOS REINOS HISPÁNICOS 2. A GRANDE EXPANSIÓN DO SÉCULO XIII 3. AS INSTITUCIÓNS DE GOBERNO. AS CORTES MEDIEVAIS. 4. O REINO DE CASTELA: ECONOMÍA E SOCIEDADE. A MESTA E O COMERCIO CASTELÁN. 5. A COROA DE ARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADE 6. OS CONFLITOS SOCIAIS E POLÍTICOS NA BAIXA IDADE MEDIA 7. O GÓTICO NA PENÍNSULA IBÉRICA TEMA 6. GALICIA NA IDADE MEDIA 1. DA INVASIÓN MUSULMÁ A LA CORONA DE CASTELA 2. SEÑORES E CAMPESIÑOS. OS MOSTEIROS GALEGOS. 3. SÉCULOS XII-XII: ACTIVIDADES ECONÓMICAS. O CAMIÑO DE SANTIAGO. 4. CONFLITOS SOCIAIS AO FINAL DA IDADE MEDIA 5. A ARTE ROMÁNICA EN GALICIA 6. A ARTE GÓTICA EN GALICIA.

2ª AVALIACIÓN TEMA 7. RENACEMENTO E REFORMA 1. O HUMANISMO. A IMPRENTA. 2. A REFORMA RELIXIOSA 3. A CONTRARREFORMA CATÓLICA 4. O NOVO ESPÍRITO DO RENACEMENTO 5. O QUATTROCENTO 6. O CINQUECENTO 7. A DIFUSIÓN DO RENACEMENTO TEMA 8. A MONARQUÍA AUTORITARIA: OS REIS CATÓLICOS 1. A EUROPA DO SÉCULO XV 55

2. A MONARQUÍA DOS REIS CATÓLICOS 3. A ARTICULACIÓN DA NOVA MONARQUÍA 4. A ORGANIZACIÓN ECONÓMICA E SOCIAL 5. HUMANISMO E RENACEMENTO EN ESPAÑA 6. ESCULTURA E PINTURA RENACENTISTAS EN ESPAÑA TEMA 9. OS GRANDES DESCUBRIMENTOS XEOGRÁFICOS 1. OS GRANDES VIAXES MARÍTIMOS. O PROGRESO DA NAVEGACIÓN. 2. CASTELA ENCONTRA UN NOVO CONTINENTE. A TERRA REDONDA. 3. OS POBOS PRECOLOMBINOS 4. CONQUISTA E ORGANIZACIÓN DO IMPERIO AMERICANO 5. A COLONIZACIÓN DA AMÉRICA ESPAÑOLA TEMA 10. O IMPERIO DOS AUSTRIAS 1. O IMPERIO UNIVERSAL: CARLOS V 2. O IMPERIO HISPÁNICO: FELIPE II 3. ECONOMÍA E SOCIEDADE HISPÁNICA NO SÉCULO XVI. A VIDA COTIÁ NA ÉPOCA DOS AUSTRIAS.

4. O SÉCULO XVII: O DECLIVE DO IMPERIO 5. CRISE SOCIAL E ECONÓMICA DO SÉCULO XVII

3ª AVALIACIÓN

TEMA 11. O SÉCULO DO BARROCO 1. SOCIEDADE E ECONOMÍA NO SÉCULO XVII 2. A EUROPA DO ABSOLUTISMO. LUIS XIV DE FRANCIA. 3 A ARTE DO SÉCULO XVII: O BARROCO. O PALACIO DE VERSALLES. 4. ARQUITECTURA E ESCULTURA BARROCAS TEMA 12. GALICIA NA IDADE MODERNA 1. A INTEGRACIÓN DE GALICA NA MONARQUÍA HISPÁNICA 2. NA POLÍTICA DE GALICIA NOS SÉCULOS XVI E XVII 3. ECONOMÍA E SOCIEDADE NOS SÉCULOS XVI E XVII 4. O BARROCO GALEGO. O BARROCO COMPOSTELÁN.

TEMA 13. OS HABITANTES DO PLANETA 1. OS HABITANTES DO PLANETA E A SÚA DISTRIBUCIÓN 2. EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN MUNDIAL 3. A DINÁMICA DESIGUAL DA POBOACIÓN MUNDIAL 4. A DINÁMICA DA POBOACIÓN: AS MIGRACIÓNS. A PIRÁMIDE DE POBOACIÓN. 5. A POBOACIÓN E O TRABALLO TEMA 14. A POBOACIÓN DE ESPAÑA E DE GALICIA 1. EVOLUCIÓN DA POBOACIÓN ESPAÑOLA 2. CARACTERÍSTICAS DA POBOACIÓN ESPAÑOLA 3. DISTRIBUCIÓN DA POBOACIÓN NO TERRITORIO 4. POBOAMENTO RURAL E URBANO 5. A POBOACIÓN E O TRABALLO 6. ESPAÑA, UN PAÍS DE EMIGRANTES NO PASADO 7. ESPAÑA, UN PAÍS DE INMIGRANTES 8. A POBOACIÓN DE GALICIA TEMA 15. A CIDADE E O URBANO 1. UNHA APROXIMACIÓN Á CIDADE 2. A MORFOLOXÍA URBANA 3. O CRECEMENTO URBANO AO LONGO DO TEMPO 4. UN MUNDO DE GRANDES CIDADES. ECOSISTEMAS URBANOS. 5. ESTRUTURA DO SISTEMA URBANO ESPAÑOL 6. AS CIDADES DE GALICIA TEMA 16. AS SOCIEDADES HUMANAS 1. ORGANIZACIÓN DA SOCIEDADE HUMANA 2. EVOLUCIÓN DA SOCIEDADE HUMANA 3. A SOCIEDADE EUROPEA 4. A SOCIEDADE ESPAÑOLA E A GALEGA 5. INMIGRACIÓN E DIVERSIDADE CULTURAL

5. Temporalización. 1ª avaliacion: Temas: 1-2-3-4-5-6 Cada tema será tratado nunha quincena flexibilizando segundo as necesidades de cada unidade.

2ª Av Temas: 7-8-9-10Cada tema será tratado nunha quincena flexibilizando segundo as necesidades de cada unidade.

3ª Avaliacion: Temas:11-12-13-14-15-16. Cada tema será tratado nunha quincena flexibilizando segundo as necesidades de cada unidade.

6. Criterios de avaliación. 1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, culturais e artísticos que caracterizan a Europa medieval a partir das funcións desempeñadas pola nobreza, o clero e o campesiñado e recoñecer a súa evolución ata a aparición do Estado moderno. 2. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na Península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades e recoñecendo na España actual exemplos da supervivencia do seu legado cultural e artístico, particularmente no mundo urbano. 3. Valorar a identidade do período medieval galego nos seus momentos fundamentais, destacando o papel hexemónico que exerce a Igrexa na economía, na cultura ou na articulación do poboamento e establecendo unha relación entre as súas crises sociais e a xeral do feudalismo. 4. Distinguir os principais momentos na formación e evolución do Estado moderno destacando as características máis relevantes da monarquía hispánica e do imperio colonial español. 5. Identificar e localizar os principais estilos artísticos do Medievo e da Idade Moderna, e aplicar ese coñecemento á análise dalgunhas obras e autores representativos destes estilos. 6. Describir os factores que condicionan os comportamentos e movementos demográficos, utilizando os conceptos e indicadores básicos, caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise do actual réxime demográfico de Galicia e España. 7. Identificar os trazos que caracterizan as sociedades actuais distinguindo a diversidade de grupos sociais que as configuran, e expoñendo algunha situación que reflicta a desigualdade social. 8. Analizar o crecemento das áreas urbanas e as súas novas modalidades, a diferenciación social e funcional do espazo urbano e algúns dos seus problemas, aplicando este coñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas. 9. Realizar de forma individual e tamén en grupo, coa axuda do profesor, un traballo sinxelo de carácter descritivo sobre algún pazo ou mosteiro da 59

comarca, utilizando fontes diversas (prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando a información máis relevante, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando os resultados do estudo de forma intelixible.

7. Mínimos esixibles. 

Dar explicación da caída do Imperio Romano de Occidente e diferenciar os pobos bárbaros que se instalaron no seu territorio.



Identificar as características do Imperio bizantino: arte e cultura.



Coñecer o islam: orixes, expansión, principios relixiosos, arquitectura e cultura.



Describir a organización territorial e política do Imperio Carolinxio.



Explicar as características do feudalismo: sociedade, economía, política.



Explicar as características dos gremios.



Explica-los trazos distintivos da arte románica e gótica, nas distintas manifestacións: arquitectura, escultura e pintura. Citar algúns exemplos destas artes en Europa e na península.



Recoñecer en Al-Andalus a súa organización social, etapas políticas, arte, arquitectura e cultura.



Explicar o papel da igrexa na Idade Media. As ordes relixiosas, os mosteiros e o camiño de Santiago.



Coñecer as causas da Reconquista española, o seu proceso de conquista, os repoboamentos dos territorios ocupados e a súa cronoloxía.



Recoñecer os grandes reinos hispánicos.



Explicar a aparición da burguesía e das universidades na Idade Media.



Coñecer as causas da crise da Baixa Idade Media ( séculos XIV e XV ) en Europa e na península.



Entender e explicar

a situación política

e social de Galicia dende a

invasión musulmá ata a Coroa de Castela. 

Saber os principios do humanismo e do renacemento en Europa e en España así como a renovación espiritual que representou a Reforma luterana e a Contrarreforma católica.



Coñecer as características estéticas do Renacemento en España e en Europa.



Explicar a ideoloxía da monarquía absoluta en Europa e España a través da monarquía dos Reis Católicos.



Coñecer os grandes descubrimentos xeográficos a finais do século XV e principio do XVI.



Recoñecer a política interior e exterior dos Austria.



Coñecer as características e a estética do Barroco,

sobre todo das

obras españolas. Facendo fincapé nas obras de Galicia. 

Saber a situación de Galicia na Idade moderna tanto na política coma no ámbito socioeconómico.



Coñecer a distribución dos habitantes do planeta

según os factores

físicos, históricos e económicos así como a súa evolución, no mundo, en España e en Galicia. 

Saber interpretar e manexar pirámides de poboación , gráficos e mapas.



Saber diferenciar os distintos tipos de cidades existentes segundo os sistemas de produción e as actividades que nelas se practican.



Coñecer as características da poboación de Galicia e de España..



Coñecer a diversidade social a súa organización e evolución.



Valorar a diversidade lingüística e cultural no mundo e no territorio español.



Saber recoñecer as actitudes e situacións discriminatorias que tiveron lugar ao longo da historia por razón de raza,sexo, relixión...etc mostrando unha actitude solidaria cos individuos ou colectivos que foron obxecto desta discriminación.

exposición

e modos de resposta en

Xeografía e Historia de toda a clase. O longo de cada avaliación, realizaranse un mínimo de dous exames, que farán media.

Despois de cada avaliación os alumnos que suspendan poder

realizar a recuperación. Igualmente o alumno será valorado pola súa participación en clase, polo seu traballo valorándose a realización das tarefas encomendadas para a casa e pola realización de pequenos traballos de investigación que con periodicidade trimestral entregará o profesor. Para superalo curso requírese o logro de tódolos obxectivos mínimos. As cualificacións de xuño terán en conta as dúas avaliacións anteriores. O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño fará o exame de Setembro. Consistirá na realización dunha proba escrita sobre os contidos do curso. A proba constará de 10 preguntas e cada pregunta valerá un punto. Realizaranse actividades adaptadas para

os alumnos con altas

capacidades.

10. Procedementos para a realización da avaliación inicial. Empezarase na

primeira quincena de clases con unha avaliación inicial

como toma de contacto cos alumnos e para detectar calquera tipo de problemas en canto se refire a coñecementos, actitudes, vocabulario,

expresión oral e

escrita etc...

11. Criterios de cualificación. Cada exame constará de 10 preguntas de xeografía e/ou historia. Cada pregunta terá un valor de 1 punto. En cada proba indicárese a puntuación de cada exercicio. Outros aspectos avaliables con carácter complementario son: -

Actitude positiva ou negativa na clase.

Realización dos deberes ou tarefas encomendadas.

Participación correcta na clase e a non participación.

Presentación de traballos escritos a man en lingua Galega (1 ou 2 por trimestre) con carácter obrigatorio. Terá un valor de 1 punto sobre a nota da avaliación. Esta puntuación establécese do seguinte xeito:

Traballos valorados como excelente ou moi ben: sumará 1 puntos.

Traballos valorados como ben: sumará 0,50 puntos.

Traballos valorados como regular: sumará 0,25 puntos.

Non presentado: restará 0,50 puntos.

Presentación do caderno de clase. Por acordo do Claustro de Profesores do 30 de xullo de 2010, a boa

presentación e a carencia de faltas de ortografía en tódalas probas escritas, terán un premio de 0,50 puntos que serán aumentados á cualificación das mencionadas probas sempre que estean aprobadas. Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente suspendería o exame, e se fose no exame final suspendería a materia.

12. Plans de traballo para a superación das materias pendentes na ESO. Os alumnos de 2º de E.S.O. que teñan a Materia de Ciencias Sociais pendente do curso anterior deberán realizar, para a superación de dita materia, o seguinte: 1. Elaborar un Traballo o longo do curso que consistirá na realización dun traballo que se centrará nos contidos máis relevantes do 1º curso. O

seguimento

deste

traballo

levarase

cabo

polo

profesor

correspondente de cada curso e pola xefa do Departamento. O alumno deberá entregar dito traballo,fragmentado en tres partes, unha por cada avaliación, a man e en lingua galego, nas datas establecidas. Non se recollerán traballos fora do prazo marcado. O traballo valorarase de 0 a 10 puntos. 1. Todos os alumnos que realizaron o traballo e obtiveron un mínimo de 5 en cada unha das partes, é dicir, aprobaron os tres traballos entregados, teñen a obriga de facer unha proba final no mes de maio nas datas establecidas actividades

por xefatura de estudos. Esta proba centrarase nas de

recuperación

(traballos

feitos)

propostas

polo

departamento. O alumno para aprobar a materia ten que obter nesta proba unha puntuación mínima de 5 . 2.

Se non obtén unha nota mínima de 5 na proba non recuperará a materia pendente.

3. A nota final será: Se se aproba o exame, a media entre, a media dos tres traballos e a nota de dito exame. Se non se aproba o exame,figurará a nota do exame. 2. Para aqueles alumnos que non acaden o aprobado co traballo (é dicir os que teñan unha nota inferior a un 5) ou non o presenten haberá un Exame final en Maio. Este exame elaborarase a partir dos contidos mínimos establecidos para o 1º curso na Programación e constará de dez preguntas (cada pregunta valerá un punto). 3. Para aqueles alumnos que non superen a Materia en Maio haberá unha proba extraordinaria en Setembro, que se elaborará cos mesmos criterios que o Exame de Xuño. 66

13. Procedemento para a cualificación das materias pendentes ou da cualificación final do curso se hai alumnado que asista a programas de reforzo con atribución horaria. O Procedemento para a cualificación das materias pendentes consta de dúas partes: 1º.- a realización dun plan de traballo de carácter trimestral. Cada traballo valorarase entre 1-10 puntos- Será obrigatoria a realización dos traballos

2º.- A realización dun exame final (que se valorará de 1 a 10 puntos). -

A entrega incompleta

dos tres traballos

ou a súa cualificación

negativa significará que o alumno/a deba presentarse a unha proba final que versará sobre os contidos mínimos - A entrega completa dos tres traballos e a súa cualificación positiva significará que o alumno/a deba presentarse a unha proba final que versará sobre os traballos realizados

O profesor da materia realizará as probas académicas

pero terá moi en

conta os criterios e as recomendacións dos compañeiros/compañeiras de apoio ou reforzo do alumnado. Os contidos e os exames serán realizados en coordinación co profesorado implicado na educación dos alumnos/alumnas.

14.

Actividades

seguimento

das

materias

pendentes

Bacharelato.

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

16.

Metodoloxía

didáctica

(BAC

incidindo

impulso

autonomía personal). Antes da explicación dun tema, o profesor fai unhas preguntas relativas a quén coñece algo, escoitou falar ou sabe algo sobre aspectos do tema a tratar. En caso afirmativo, o alumno/a ten ocasión de expoñer os aspectos preguntados. En caso negativo, o profesor fai unha breve introdución enlazando co tema anterior ou con outros dados neste curso ou en anteriores. Explicación do profesor por medio de esquemas que o alumno/a copiará do encerado (insistencia do profesor en explicalo significado das palabras novas que aparecen ). Análise de gráficos ( do libro ou debuxados ) demográficos, económicos, sociais, niveis de vida, de rendas, etc. (Outras veces son os alumnos/as quen os elaboran a partir de datos subministrados polo profesor). Traballos de investigación individuais sobre diferentes temas (países, organizacións, personaxes históricos,temas transversais). Traballos de investigación individuais sobre diferentes temas (países, organizacións, personaxes históricos,temas transversais). Visionado de mapas físicos, mapas mudos relativos o tema explicado. Proxección de diapositivas cando remata o tema, como reforzo de contidos. Ou de presentacións audiovisuais,. Visionado de vídeos, CD interactivos varias veces ó longo do curso (máis en arte ). Para traballar as competencias básicas relacionadas co dominio emocional e as habilidades sociais terán un especial protagonismo as actividades de planificación e execución de tarefas en grupo que favorezan o diálogo, a escoita, a cooperación e a confrontación de opinións. O xeito de avaliar o nivel de competencia alcanzado será a través da aplicación dos coñecementos e as habilidades traballadas. Procuraranse situacións próximas aos alumnos para que estes poidan aplicar en diferentes contextos os contidos dos catro saberes que conformen 70

cada una das competencias (saber, saber facer, saber ser e saber estar). Así mesmo, crearanse contextos e situacións que representen retos para os alumnos; que os inciten a se cuestionar os seus saberes actuais; que os obriguen a ampliar a súa perspectiva e a contrastar o seu parecer co dos seus compañeiros, a xustificar e a interpretar con rigor, etc.

17. Medidas de atención á diversidade. Sabemos que os alumnos non teñen todos un nivel de coñecementos homoxéneo; hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico (non só nun mesmo grupo, senón entre os distintos grupos ) o que provoca grandes desniveis á hora de entender os conceptos, gran parte deles de grande abstracción. Por elo, intentaremos presentar as unidades en dous niveis: nun primeiro nivel presentaremos as ideas xerais básicas sobre o tema concreto, para pasar, nun segundo nivel de profundidade, o estudio de temas máis concretos. O primeiro nivel, deberá ser asimilado por todos os alumnos, en tanto que o segundo nivel poderá ser traballado máis ou menos profundamente segundo as capacidades de cada alumno en concreto. De acordo con isto, as actividades de cada unidade tamén deben reflectir esta diversidade: unha serie de actividades servirán para comprobar o grao de comprensión dos contidos básicos por parte do alumno e corrixi-los contidos mal aprendidos; outras actividades deberán comproba-la capacidade de xuízo crítico e de análise de problemas por parte dos alumnos. Desta maneira procurará expoñer ós alumnos actividades moi variadas: Os alumnos repetidores serán obxecto dunha atención específica, para, o longo deste curso, e mediante a mesma, buscar que estes alumnos podan superar a materia. O profesor atenderá máis individualmente, sempre que o tempo e o número de alumnos o permita, a estes alumnos, controlando tanto a súa asistencia continua a clase, como a realización das tarefas, etc, Pensamos que con elo, estes alumnos poderán enfrontarse ó mesmo sistema avaliador que o resto dos seus compañeiros.

18. Programación de educación en valores. - Interese por coñecer e explicar os antecedentes históricos do mundo actual. - Fomentar a tolerancia e o respecto cara a crenzas distintas á propia. - Apreciar a singularidade da arte islámica. - Recoñecer a importancia da conservación do patrimonio arquitectónico e artístico. – Fomento da igualdade entre os membros da sociedade. - Valoración do papel da muller e da igualdade entre os sexos. - Aprecio da singularidade da arte románica. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Media. - Interese por coñecer os períodos de coexistencia pacífica entre civilizacións e culturas. - Aprecio da singularidade da arte prerrománica e do románico español. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Media. - Recoñecemento da importancia de conservar o patrimonio cultural, arquitectónico e artístico procedente doutras épocas históricas. - Valoración da convivencia entre culturas e relixións. - Mostrar interese por coñecer as edificacións españolas de orixe andalusí. - Valorar o nacemento do sistema parlamentario e as institucións e principios democráticos. - Aprecio da singularidade da arte gótica e da arte mudéxar. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Media. - Recoñecemento da importancia de conservar o patrimonio cultural, arquitectónico e artístico procedente doutras épocas históricas. - Aprecio da singularidade da arte renacentista. - Valoración do patrimonio histórico procedente da Idade Moderna. - Aprecio da singularidade da arte barroca. - Mostrar interese por coñecer as diferenzas entre sexos en épocas históricas distintas á propia. - Valoración dos sistemas democráticos. - Valoración do patrimonio histórico procedente do século XVII. - Rexeitamento do racismo e a xenofobia causado, na maioría das ocasións, pola 73

inmigración. - Sensibilizar os estudantes sobre os problemas dos máis necesitados. - Mostrar rexeitamento á discriminación laboral da muller. - Interese por coñecer a organización das sociedades actuais e as súas diferenzas. - Valoración dos sistemas democráticos e dos seus principios e institucións. - Valoración da idea de Europa e da pertenza á UE. - Mostrar rexeitamento polas formas de goberno autoritarias. - Fomento do respecto polos principios e institucións democráticos. - Aprecio da importancia das transformacións sociais contemporáneas. - Valoración da incorporación da muller ao mundo laboral e actitude favorable ante tal situación. - Actitude crítica ante os medios de comunicación, valorando as opinións achegadas por eles relacionadas coa estratificación social. - Curiosidade por coñecer cidades distintas á propia. - Interese por coñecer as causas e as consecuencias do fenómeno urbano. - Aprecio da importancia por conservar os vestixios urbanos do pasado. - Recoñecemento da importancia de axudar á non contaminación urbana.

19. Accións de contribución ao proxecto lector. O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Xeografía e Historia a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura. Empregaranse textos

motivadores, normalmente de carácter narrativo ou

periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan Xeografía e Historia non só a través do texto expositivo, senón tamén doutros tipos de texto. Así mesmo ensinaráselles aos alumnos a ler textos históricos dun xeito pautado. Os alumnos aprenderán a situar os textos no seu contexto histórico e xeográfico, e a seleccionar as ideas principais. Por outra banda aprenderán a realizar actividades de contraste de fontes e de integración da información de varias fontes. En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros. En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar os aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron. Ademais analizarán textos

de todo tipo: políticos, testimoniais, literarios,

etc. En quinto lugar, proporcionaranse

actividades específicas de comprensión

lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto. actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións entre as ideas (causa-efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. actividades de realización de cadros, esquemas, táboas, etc., ferramentas que son moi útiles para comprender e estudar . actividades en que se pide aos alumnos que dean a súa opinión persoal e que implican a transformación do estudado en coñecemento propio. Por outra banda o centro contra cun Plan Lector que contempla 50 minutos de lectura semanal e que será aplicable ós primeiros cursos de ESO (1º e 2º)

20. Acción de contribución ao plan TICs. As novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) forman parte do proxecto educativo actual. Por unha banda, a aparición de Internet supuxo unha revolución na forma de procurar e tratar a información, ata o punto de que se ten convertido na principal fonte de información para case todos; por iso, cómpre que Iles ensinemos aos alumnos a manexar Internet e a aproveitar as posibilidades que ofrece para a nosa materia. As novas tecnoloxías ábrenlles novos camiños e formas de traballar na clase, que poden resultar motivadoras para os alumnos e moi potentes desde o punto de vista didáctico. As posibilidades de traballar coas novas tecnoloxías

son varias,

cada

profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades Pódese recorrer a Internet para buscar información sobre actividades ou diversos aspectos da materia Pódense empregar recursos multimedia, con presentacións audiovisuais para cada un dos temas do libro. . Estas presentacións poden incluír animacións, vídeos, imaxes, esquemas, textos e actividades que poden proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. Pódense empregar proxectos específicos de investigación en Internet: as Web Quests. Trátase de grandes propostas de investigación que os alumnos realizarán en grupo e que ocuparán varias clases. Cada investigación supón a elaboración dun traballo sobre un tema do curso cuxa información debe buscarse en Internet. As Web Quests poden servir para traballar algúns temas do curso cunha metodoloxía indagadora, diferente da tradicional metodoloxía expositiva común na nosa materia, ao mesmo tempo que lIes ensinan aos alumnos a procurar información en Internet e a traballar en grupo. Visualización de diferentes vídeos en DVD ou CD-Rom

21. Acción de contribución ao plan de convivencia. A escola ten por función educar e formas a persoas para a vida e na vida é necesario saber convivir

para adaptarse á sociedade na que nacemos ou

vivimos. A convivencia resulta, con moita frecuencia, problemática: a escola, a rúa, a sociedade son, a veces, un territorio adverso para

que os nosos

alumnos/as aprendan a convivir. Por iso, o ensino e a práctica da convivencia escolar ten unha esixencia de actualidade. As novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) forman parte do proxecto educativo actual.

A aparición de Internet supón unha revolución na

Xeografía e Historia podemos realizar as seguintes accións

favorecedoras da convivencia escolar. 



Favorecer as actitudes dialogantes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases.



Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións) e textos

motivadores,

de carácter narrativo ou periodístico, coa

finalidade de que os alumnos aprendan a valorar e respectar as diferencias culturais e relixiosas. Defensa dos propios valores, principios 78

e opinións diante o grupo clase por medio da exposición oralo u visual dos temas tratados. 



Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo).



Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste

con feitos,

ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

22. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto. 

Libro de texto. Editorial Vicens Vives. Carpeta de Actividades. (Lámina de cada tema) Editorial Vicens Vives. Caderno do alumnado . Pizarra dixital e canón de proxeccións.



Encerado Veleda.



Libros da Biblioteca do instituto e da Biblioteca de aula.



Ordenador de clase ( profesor e alumnado).



Fotocopias proporcionadas polo profesor.



Mapas de varios tipos.

23. Actividades complementarias e extraescolares. Realizarase de acordo coa vicedirecci贸n do centro unha sa铆da didactica para o achegamento os restos arqueol贸xicos antigos e medievais da comarca (castros, necr贸poles, castelos, ...). Participaremos activamente en todas as actividades complementarias e extraescolares que sexa posible.

24. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Lograr a asistencia regular (diaria) a clase do alumnado de étnia xitana e inmigrantes

Lograr que o alumnado de étnia xitana e inmigrantes traia o material a clase

Inculcar e ensinar hábitos de estudo ao alumnado de étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias

Establecer maior control no traballo diario no fogar do

alumnado de

étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias -

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

índice 83

2º E.S.O. índice ASIGNATURA EDUCACIÓN PARA A CIDADANÍA E OS DEREITOS HUMANOS

PROFESOR

CARMEN RIVERO GALLEGO ISAAC CÉSAR GONZÁLEZ ABELLÁS

1.-Introdución e contextualización.

A tarefa de educar en democracia debe facerse dun modo compartido e non excluínte entre a familia, as institucións públicas, os centros educativos e a mesma sociedade. O Estado ten a obriga de asegurar que os cidadáns coñezan a Constitución, o funcionamento das institucións públicas e canto se refire aos dereitos e liberdades que caracterizan o noso Estado democrático. Unha vez asegurada a formación nos valores e principios fixados na nosa Constitución e na Declaración Universal dos Dereitos Humanos, que se desenvolve á súa vez nos Pactos Internacionais de Dereitos Civís e Políticos, no Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais de Nacións Unidas, na Convención Europea de Dereitos Humanos e Liberdades Fundamentais e na Carta dos Dereitos Fundamentais da Unión Europea, corresponde aos propios cidadáns no exercicio da súa liberdade, ás súas familias cando sexan menores, aos centros docentes no exercicio da autonomía prevista pola lei e aos profesores no exercicio da liberdade docente que o marco legal lles confire, precisar os valores, aspectos e procedementos didácticos que xulguen máis convenientes para cada caso, tendo sempre presente o dereito fundamental de liberdade de conciencia individual que a nosa normativa recoñece.

A Unión Europea inclúe como obxectivo dos sistemas educativos velar por que se promova realmente, entre a comunidade escolar, a aprendizaxe dos valores democráticos e da participación democrática co fin de preparar as persoas para a cidadanía activa. Por outra parte, a Constitución Española defende os valores nos que se debe sustentar a convivencia social, que son: a liberdade, a xustiza, a igualdade e o pluralismo político e, a igualdade de todos ante a lei e rexeita calquera discriminación por razón de nacemento, raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. A Educación para a cidadanía está configurada nesta etapa por dúas materias: a Educación para a cidadanía e os dereitos humanos, que se imparte nun dos tres primeiros cursos e a Educación Ético-cívica de cuarto curso. Ambas as dúas materias estrutúranse en varios bloques que van dende o persoal e o máis próximo ao global e máis xeral; en ambas as dúas existe un conxunto de contidos comúns a estes bloques, que levan á adquisición de procedementos, habilidades sociais e actitudes básicas para o desenvolvemento dunha boa convivencia e da cidadanía democrática.

2. Contribución da materia ao logro das competencias básicas. 1. Comunicación lingüística. Nesta materia o uso sistemático do diálogo e do debate contribúe á competencia en comunicación lingüística. Debater en serio esixe exercitarse na escoita, a exposición e a argumentación e para iso é necesario verbalizar os conceptos, facer explícitas as ideas, formar os xuízos e estruturalos de forma coherente. Escoitar, falar e conversar supón a utilización activa e efectiva de habilidades lingüísticas e non lingüísticas e das regras propias do intercambio comunicativo para producir textos orais adecuados a cada situación de comunicación. Ler e escribir inclúe as habilidades que permiten buscar, recompilar e procesar información e ser competente para comprender, compor e usar distintos tipos de textos escritos.

2. Competencia matemática. A lóxica e as leis do razoamento fomentarán a habilidade para utilizar os símbolos e as formas de expresión e razoamento matemático para producir e interpretar informacións, para coñecer máis sobre aspectos cuantitativos e espaciais da realidade e para identificar e resolver problemas relacionados coa vida diaria e o mundo laboral. Debe contribuír así mesmo á identificación de razoamentos válidos e á valoración da certeza asociada aos resultados correctamente obtidos e ao identificación das argumentacións falaces

O ser conscientes da importancia do uso responsable dos recursos naturais, da necesidade de preservar o ambiente, potenciar o consumo responsable e unha forma de vida saudable, son contidos con que desde a educación para a cidadanía é posible contribuír tamén ao desenvolvemento da competencia no coñecemento e interacción co mundo físico.

4. Tratamento da información e competencia dixital. Buscar, obter, procesar e comunicar información e transformala en coñecemento. Inclúe aspectos diferentes que van desde o acceso e selección da información ata o uso e a transmisión desta en distintos soportes, incluíndo a utilización das tecnoloxías da información e a comunicación como un elemento esencial para informarse e comunicarse. Nesta materia a necesidade de buscar, obter, analizar, sintetizar e relacionar a información procedente de distintas fontes, comprendela e integrala para producir coñecemento, comunicala, facer inferencias e deducións son procedementos que contribúen

a desenvolver esta competencia de

tratamento da información e competencia dixital.

5. Competencia social e cidadá. Esta é a principal competencia da nosa materia. Habilidade para vivir en sociedade e exercer a cidadanía democrática. Por unha banda incorpora formas de comportamento individual que capacitan ás persoas para convivir, aprender, traballar só ou en equipo, relacionarse cos demais,cooperar e afrontar os conflitos de xeito positivo. A súa adquisición supón, no ámbito persoal, o desenvolvemento da autoestima, a dignidade, a liberdade e a responsabilidade e, no ámbito relacional, a aceptación das diferenzas, a tolerancia e o respecto polos outros (os seus valores, lingua, cultura, etc.) Por outra banda inclúe habilidades para exercitar unha cidadanía activa,

democrática

integradora

das

diferenzas.

Neste

sentido

diversidade axuda a xerar sentimentos non excluíntes e a interiorizar o valor de respecto, así como a aceptar e usar convencións e normas sociais facilitadoras da convivencia. A sensibilización ante as situacións de discriminación e inxustiza, permiten consolidar os valores de cooperación, solidariedade, xustiza, non violencia, compromiso e participación tanto no ámbito persoal coma no social. A práctica do diálogo axuda a afrontar e resolver as situacións de conflito mediante procedementos non violentos.

6. Cultural e artística A temática relacionada co mundo da Estética representa un dos temas centrais da Filosofía e permite tamén mellorar a competencia cultural e artística, porque o desenvolvemento de habilidades sociais para a convivencia nunha sociedade plural, esixe ser quen de apreciar o feito cultural nas súas diversas manifestacións en relación aos conceptos da Beleza.

7. Aprender a aprender. Poder desenvolverse na incertezas aplicando a lóxica do coñecemento racional, admitir a diversidade de respostas posibles ante un mesmo problema e atopar motivación para buscalas desde distintos enfoques metodolóxicos. Inclúe a posibilidade de obter información para transformala en coñecemento propio. A súa adquisición implica dúas dimensións fundamentais: a toma de conciencia das propias capacidades intelectuais e as súas posibilidades de desenvolvemento e a motivación para aprender desde a auto confianza no éxito da propia aprendizaxe. Inclúe ademais a habilidade para organizar eficazmente o tempo e a perseveranza na aprendizaxe como elemento de enriquecemento persoal e social. A educación para a cidadanía, a través da educación afectivo emocional, contribúe tamén ao desenvolvemento da competencia de aprender a aprender, porque facilita o recoñecemento das propias capacidades e carencias e as habilidades para sacar proveito das primeiras e superar as segundas. Por outra banda, o desenvolvemento do diálogo e a valoración das razóns doutras persoas, require admitir a diversidade de respostas ante un mesmo problema. 88

Estimula as destrezas orientadas á recompilación e á síntese de información,

transformación

información

coñecemento,

desenvolvemento das habilidades sociais que permiten o traballo en equipo e a participación favorecen tamén as aprendizaxes posteriores.

8. Autonomía e iniciativa persoal. Esta capacidade trata de transformar as ideas en actos, o espírito emprendedor requirirá habilidades para proporse obxectivos, planificar e xestionar proxectos co fin de conseguir o previsto; para elaborar novas ideas ou buscar solucións e levalas á práctica e ter unha visión estratéxica dos problemas que axude a marcar e cumprir os fins previstos e a estar motivado para lograr o éxito desexable. A adquisición desta competencia comporta o desenvolvemento dunha serie de aspectos que se relacionan entre si: Chegar a posuír unha serie de calidades e habilidades persoais, sociais e de dirección ou liderado.

comportamento autónomo. O coñecemento da contribución de distintas teorías éticas, facilita a creación dun código moral propio.

3. Obxectivos por curso: 1.-Recoñecer a condición humana na súa dimensión individual e social, tomando conciencia da propia identidade, das características e experiencias persoais respectando as diferenzas cos outros e desenvolvendo a auto - estima. 2.-Coñecer e expresar os sentimentos e as emocións e desenvolver a afectividade nas relacións cos outros, manifestando unha actitude aberta, solidaria e respectuosa, rexeitando os estereotipos, os prexuízos e a violencia en todas as súas formas. 3.-Desenvolver

iniciativa

persoal,

actuar

con

autonomía,

asumindo

responsabilidades individuais e colectivas e practicar formas de convivencia e participación baseadas no respecto, utilizando o diálogo e a mediación para evitar e resolver os conflitos. 4.-Coñecer, valorar e exercer os dereitos e asumir responsablemente os deberes e as obrigas que se derivan das declaracións internacionais de dereitos humanos e da Constitución española e o Estatuto de autonomía de Galicia, identificando os valores que os fundamentan. 5.-Asumir a pluralidade das sociedades actuais recoñecendo a diversidade como enriquecedora

convivencia

defender

igualdade

dereitos

oportunidades de todas as persoas, rexeitando as situacións de inxustiza e as discriminacións existentes por razón de sexo, orixe, crenzas, diferenzas sociais, orientación afectivo- sexual ou de calquera outro tipo, como unha vulneración da dignidade humana e causa perturbadora da convivencia. 6.-Recoñecer e asumir a igualdade de dereitos e oportunidades entre mulleres e homes, valorar a diferenza de sexos rexeitando os estereotipos e prexuízos que supoñan discriminación e participar activamente na prevención da violencia de xénero. 7.-Coñecer e apreciar os principios e valores que fundamentan e lexitiman os sistemas democráticos e o funcionamento da Comunidade Autónoma de Galicia, do Estado español e da Unión Europea, tomando conciencia do patrimonio común e da diversidade social e cultural. 8.-Coñecer os fundamentos do modo de vida democrático e aprender a obrar de acordo con eles nos diferentes ámbitos da convivencia. 90

9.- Asumir os deberes cidadáns na mantenza dos bens comúns e recoñecer o papel do Estado como garante dos servizos públicos. 10.-Coñecer

diversas

formas

participación

política,

desenvolver

habilidades orientadas á participación democrática e valorar a importancia da participación cidadá. 11.-Coñecer as causas que provocan a violación dos dereitos humanos, a pobreza e a desigualdade, así como a relación entre os conflitos armados e o subdesenvolvemento. 12.-Valorar as accións encamiñadas á consecución da paz e a seguridade e a participación activa como medio para lograr un mundo máis xusto. 13.-Recoñecerse membros dunha cidadanía global, baseada nos valores da liberdade, a igualdade e a xustiza e implicarse activamente na súa realización, comezando por mostrar respecto crítico polos costumes e modos de vida de poboacións distintas á propia e manifestar comportamentos solidarios coas persoas e colectivos desfavorecidos. 14.-Coñecer e analizar as principais teorías éticas que máis contribuíron ao recoñecemento das liberdades e dos dereitos das persoas. 15.-Identificar as posicións morais que están na orixe dos principais problemas e conflitos do mundo actual, 16.- Valorar a importancia da análise ética na orientación da súa resolución e desenvolver unha actitude crítica ante os modelos que se transmiten a través dos medios de comunicación, mediante a adquisición de destrezas básicas na utilización das fontes de información. 17.-Adquirir un pensamento crítico, desenvolver un criterio propio e adquirir habilidades para comunicar as propias ideas e defender as propias posicións en debates, a través da argumentación documentada e razoada, así como para escoitar e valorar as razóns e argumentos dos outros. 18.-Practicar

diálogo

coa

realidade

social

continuo

proceso

transformación, como instrumento para a análise crítica das conviccións persoais e a formulación dun proxecto de vida propio, na dimensión persoal, cívica e profesional.

4. Secuencia de contidos. Debemos ter en conta que esta materia ten unha extensión horaria de 2 horas semanais. Primeiro trimestre: Unidades 1, 2 , 3 e 4 UNIDADE 1: As habilidades e destrezas relacionadas coa reflexión e a participación. -A adquisición de habilidades e destrezas para ser bos cidadáns. -A identificación de problemas, a súa análise, reflexións e conclusións. -A análise crítica das informacións dos medios de comunicación. -A práctica da lectura de informacións e a importancia de ter ideas propias. -A práctica no debate sobre temas sociais e cidadás. UNIDADE 2. As relacións interpersoais e convivencia social. -Adquisición de vocabulario relacionado coa convivencia. -A convivencia familiar. -A amizade como valor de convivencia entre iguais. -A importancia do diálogo na prevención dos conflitos. UNIDADE 3. As relacións interpersoais e educación sexual. -A importancia da sexualidade na vida humana. -A regulación ética das relacións sexuais. -A valoración crítica da división social e sexual do traballo. -O rexeitamento de prexuízos racistas, xenófobos, homófobos e sexistas. UNIDADE 4. A convivencia, a inmigración e a dependencia. -A importancia da axuda ás persoas desfavorecidas. -A participación en actividades sociais da comunidade. -A convivencia co alumnado inmigrante..

Segundo trimestre: Unidades 5, 6 e 7 UNIDADE 5. A referencia ética dos dereitos humanos -Os estudantes teñen dereitos e deberes. -Os dereitos humanos supoñen unha conquista histórica. -A lexislación e o control dos dereitos humanos. -A condena da violación dos dereitos humanos. 92

UNIDADE 6. A riqueza das diferenzas de xénero. -O papel enriquecedor das diferenzas de xénero. -Os dereitos das mulleres na sociedade actual. -A superación da discriminación por razón de xénero. UNIDADE 7. A convivencia política: os dereitos e os deberes. -O sistema democrático. -Unha cidadanía activa. -Os dereitos e os deberes na Constitución española. -Os dereitos e deberes no Estatuto de Autonomía de Galego.

Terceiro trimestre: Unidades 8, 9 e 10. UNIDADE 8. Participación e responsabilidade cidadá. -A participación cidadá. -A política como servizo á cidadanía. -A responsabilidade cidadá: os impostos e os servizos públicos. -Unha maneira de participación democrática: a electoral. UNIDADE 9. O ecodesenvolvemento -A problemática do medio ambiente. -Un consumo responsable. -A educación vial. UNIDADE 10. A diversidade social e cultural nun mundo global. -A globalización e a alterglobalización. -Os principais conflitos do mundo actual. -A riqueza da diversidade cultural. -Unha sociedade xusta e solidaria. -Cara un mundo inmerso na cultura de paz.

5. Temporalización. 1ª avaliación: Temas.1-2-3-4 Cada tema

será tratado durante tres semanas flexibilizando segundo as

necesidades de cada unidade. 2ª Av Temas:5-6-7 Cada tema

será tratado durante tres semanas flexibilizando segundo as

necesidades de cada unidade. 3ª Avaliación: Temas: 8-9-10 Cada tema

será tratado durante tres semanas flexibilizando segundo as

necesidades de cada unidade.

6. Criterios de avaliación. 1. Valorar a importancia das outras persoas para a construción da propia identidade, tomar conciencia dos vínculos que están na base da convivencia e iniciar

construción

dun

código

conduta

autónomo,

partir

recoñecemento da propia identidade e do respecto e tolerancia polas diferenzas persoais e sociais. 2. Practicar o diálogo para evitar e superar os conflitos nas relacións entre iguais e nas relacións interxeracionais. 3. Identificar e rexeitar, a partir da análise de feitos reais ou figurados, as situacións de discriminación cara a persoas de diferente orixe, xénero, ideoloxía, relixión, orientación afectivo - sexual e outras, respectando as diferenzas persoais e mostrando autonomía de criterio. 4. Participar, de modo democrático e cooperativo, en todas as actividades programadas tanto na aula como fóra dela, e en xeral na vida do centro e do contorno como preparación para o exercicio duna cidadanía activa. 5. Utilizar diferentes fontes de información e considerar as distintas posicións e alternativas existentes nos debates que se formulen sobre problemas e situacións de carácter local ou global. 6. Identificar os principios básicos internacionais dos dereitos humanos e a súa evolución, distinguir situacións de violación destes e recoñecer e rexeitar as desigualdades de feito e de dereito, en particular as que afectan as mulleres. 7. Identificar os conceptos fundamentais (pluralismo político, parlamentarismo, representatividade...) que definen un sistema democrático, os principios e as institucións fundamentais, así como os dereitos e deberes que establece a Constitución española e o Estatuto de autonomía de Galicia. 8.

Identificar

principais

servizos

públicos

que

deben

garantir

administracións, recoñecer a contribución dos cidadáns no seu mantemento e mostrar, ante situacións da vida cotiá, actitudes cívicas relativas ao coidado do contorno, á seguridade vial, á protección civil e ao consumo responsable. 9. Utilizar e contrastar con rigor información procedente de diversos medios para identificar as causas dalgúns dos problemas de convivencia nas sociedades

actuais, elaborar un punto de vista propio e desenvolver actitudes responsables que contribúan á súa mellora. 10. Identificar as características da globalización e o papel que xogan nela os medios de comunicación, recoñecer as relacións que existen entre a sociedade en que vive e a vida das persoas doutras partes do mundo. 11. Recoñecer a existencia de conflitos e o papel que desempeñan neles as organizacións internacionais e as forzas de pacificación. Valorar a importancia da participación humanitaria para paliar as consecuencias dos conflitos.

7. Mínimos esixibles. UNIDADE 1: - As habilidades e destrezas relacionadas coa reflexión e a participación. -A adquisición de habilidades e destrezas para ser bos cidadáns. -A identificación de problemas, a súa análise, reflexións e conclusións. -A práctica no debate sobre temas sociais e cidadás. UNIDADE 2. -As relacións interpersoais e convivencia social. -A convivencia familiar. -A amizade como valor de convivencia entre iguais. -A importancia do diálogo na prevención dos conflitos. UNIDADE 3. -As relacións interpersoais e educación sexual. -A importancia da sexualidade na vida humana. -A regulación ética das relacións sexuais. -O rexeitamento de prexuízos racistas, xenófobos, homófobos e sexistas. UNIDADE 4. - A convivencia, a inmigración e a dependencia.. -A importancia da axuda ás persoas desfavorecidas. -A convivencia co alumnado inmigrante.

UNIDADE 5. -A referencia ética dos dereitos humanos. -Os estudantes teñen dereitos e deberes. -Os dereitos humanos supoñen unha conquista histórica. -A condena da violación dos dereitos humanos. UNIDADE 6. - A riqueza das diferenzas de xénero. -O papel enriquecedor das diferenzas de xénero. -Os dereitos das mulleres na sociedade actual. UNIDADE 7. -A convivencia política: os dereitos e os deberes. 97

-O sistema democrático. -Unha cidadanía activa. -Os dereitos e deberes no Estatuto de Autonomía de Galego.

UNIDADE 8: - Participación e responsabilidade cidadá. -A participación cidadá. -A política como servizo á cidadanía. -Unha maneira de participación democrática: a electoral. UNIDADE 9. - O ecodesenvolvemento. -Un consumo responsable. -A educación vial. UNIDADE 10. -A diversidade social e cultural nun mundo global -A globalización e a alterglobalización -Unha sociedade xusta e solidaria -Cara un mundo inmerso na cultura de paz.

8 e 9. Procedementos e instrumentos de avaliación. Empezarase na primeira semana de clases con unha proba escrita e/ou oral de avaliación inicial coa finalidade de ter unha “radiografía” dos coñecementos, actitudes, vocabulario, exposición e modos de respostar de toda a clase. O longo de cada avaliación, realizarase cando menos un traballo de investigación. Igualmente o alumno será valorado pola súa participación en clase e pola realización das tarefas encomendadas para a casa. Os traballos exporanse en clases para ser obxecto de debates por parte da mesma. Para superalo curso requírese o logro de tódolos obxectivos e contidos mínimos. As cualificacións de xuño terán en conta as dúas avaliacións anteriores. Para aqueles alumnos que suspendan unha ou dúas avaliacións (logo non teñen superados os obxectivos mínimos) poderán superalas nun exame feito en xuño de contidos mínimos. O exame constará de 10 preguntas na que cada pregunta valerá un punto. O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño fará o exame de Setembro. Consistirá na realización dunha proba escrita sobre os contidos do curso. A proba constará de 10 preguntas e cada pregunta valerá un punto.

10.Procedementos para a realización da avaliación inicial. Empezarase na

primeira quincena de clases con unha avaliación inicial

como toma de contacto cos alumnos e para detectar calquera tipo de problemas en canto se refire a coñecementos, actitudes, vocabulario,

expresión oral e

escrita etc...

100

11. Criterios de cualificación. O longo de cada avaliación, realizaranse un mínimo de dous traballos de investigación, que farán media. Igualmente o alumno será valorado pola súa participación en clase e pola realización das tarefas encomendadas para a casa. Os traballos exporanse en clases para ser obxecto de debates por parte da mesma. Para superalo curso requírese o logro de tódolos obxectivos e contidos mínimos. As cualificacións de xuño terán en conta as dúas avaliacións anteriores. Para aqueles alumnos que suspendan unha ou dúas avaliacións (logo non teñen superados os obxectivos mínimos) poderán superalas nun exame feito en xuño de contidos mínimos. O exame constará de 10 preguntas na que cada pregunta valerá un punto. O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño fará o exame de Setembro. Consistirá na realización dunha proba escrita sobre os contidos do curso A proba constará de 10 preguntas e cada pregunta valerá un punto. Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente suspendería o exame, e se fose no exame final suspendería a materia.

101

12. Plans de traballo para a superaciรณn das materias pendentes na ESO. En 2ยบ da ESO non hai alumnado coa asignatura pendente de 1ยบ posto que neste curso non se impartiu a devandita materia.

102

13. Procedemento para a cualificación das materias pendentes ou da cualificación final do curso se hai alumnado que asista a programas de reforzo con atribución horaria. Se algún alumno repetise a materia no curso seguinte, permitiráselle, na medida do posible, participar nas actividades que se programen para o seu curso de referencia e facilitaránselle os materiais que se utilicen no mesmo.

103

14.Actividades

seguimento

das

materias

pendentes

Bacharelato.

104

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

105

16. Metodoloxía didáctica (BAC incidindo no impulso da autonomía persoal). Impartiranse as clases, suxeitándose ós contidos, que acabamos de sinalar nos apartados anteriores. Empregaremos o libro “Educación para a cidadanía e os dereitos humanos” para 2º ESO da editorial Consorcio Editorial Galego, edición do ano 2008. Cada Unidade consta dos seguintes elementos: Unha selección de textos, contos, películas e xogos que inciden sobre unha maior comprensión dos contidos. Unha explicación teórica por parte do profesor que coordina a resposta no caderno de clase ás actividades de repaso que se propoñen. Exercitación da técnica de pequenos e sinxelos comentarios de texto. A solución de dilemas morais. Todos estes aspectos desenvolveranse cunha metodoloxía activa, que logre a participación de todo o alumnado.

106

17. Medidas de atención á diversidade. Os alumnos non teñen todos un nivel de coñecementos homoxéneo; hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico (non só nun mesmo grupo, senón entre os distintos grupos) o que provoca grandes desniveis á hora de entender os conceptos, gran parte deles de grande abstracción. Presentaremos

unidades

dous

niveis:

nun

primeiro

nivel

presentaremos as ideas xerais básicas sobre o tema concreto, para pasar, nun segundo nivel de profundidade, o estudio de temas máis concretos. O primeiro nivel, deberá ser asimilado por todos os alumnos, en tanto que o segundo nivel poderá ser traballado máis ou menos profundamente segundo as capacidades de cada alumno en concreto. De acordo con isto, os traballos a realizar ao longo do curso tamén deben reflectir esta diversidade: unha serie de propostas de traballo servirán para comprobar o grao de comprensión dos contidos básicos por parte do alumno e corrixir os contidos mal aprendidos; outros deberán comproba-la capacidade de xuízo crítico e de análise de problemas por parte dos alumnos. De xeito complementario se procurará plantexar ós alumnos actividades moi variadas: Actividades para sintetizar as grandes ideas da unidade, reter os conceptos clave e aprender a situar cronoloxicamente o tema. Actividades de repaso para consolidar as habilidades procedementais básicas. Actividades de Reforzo e de Ampliación en función do nivel, e facilitar así que todos os alumnos e alumnas poidan alcanzar o máximo desenvolvemento das competencias básicas e os obxectivos da etapa. -Apoios individualizados ao alumnado. -Escolarización do alumnado de incorporación serodia ou con carencias na lingua do centro en función das súas circunstancias persoais.

107

18. Programación de educación en valores. -

Concepción madura e responsable do exercicio da propia liberdade.

- Autoesixencia de responsabilidade ante as consecuencias que para os demais poden ter os propios actos. - Adopción dunhas regras claras de evitación de riscos persoais. - Recoñecemento da importancia da vida familiar e responsabilización ante os seus problemas. - Autoesixencia de responsabilidade ante as circunstancias da vida familiar e de contribución á súa boa marcha. - Valoración e, ao mesmo tempo, crítica do feito da amizade. - Compromiso de respecto ao principio de reciprocidade na amizade. - Rexeitamento das chantaxes emocionais que poden conducir a consecuencias indesexables. - Asunción dunha actitude de rexeitamento incondicional cara á violencia que xorde no ámbito máis próximo. -Crítica e denuncia da violencia no ámbito familiar. - Aceptación da convivencia en paz como un ben maior que o exercicio dos intereses individuais. -Aceptación da vinculación entre dereitos e obrigas. - Compromiso para descubrir e respectar os límites legais que afectan á liberdade individual. - Valoración e crítica do feito de vivir en sociedades numerosas e do papel que nelas

desempeña

crecente

similitude

comportamentos

sociais.

- Asunción do compromiso de aproveitar as oportunidades que ofrece unha sociedade baseada na igualdade. - Rexeitamento de calquera tipo de discriminación e compromiso coa práctica da igualdade de oportunidades. - Posición autocrítica en relación co cumprimento dos deberes de igualdade. - Comprensión da importancia de compensar os efectos socialmente negativos do desenvolvemento económico. - Recoñecemento do valor e a responsabilidade de practicar a solidariedade activa para mellorar a convivencia. 108

- Constatación da relación entre exclusión social e déficit de dereitos, e do seu carácter inxusto. - Rexeitamento de fórmulas de evasión de deber de contribuír solidariamente ao benestar social. -Respecto polas regras da democracia en calquera ámbito da convivencia. - Compromiso de facer bo uso das oportunidades que brinda o Estado para garantir o benestar. - Valoración da aproximación do poder ás realidades máis próximas ao cidadán e das vantaxes do autogoberno no marco das comunidades autónomas establecido na Constitución.

109

19. Accións de contribución ao proxecto lector. O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura. Empregaranse textos motivadores, normalmente de carácter narrativo ou periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan , comprendan e valoren non só a través do texto expositivo, senón tamén doutros tipos de texto. Así mesmo ensinaráselles aos alumnos a ler

diferentes textos

dun xeito

pautado. Os alumnos aprenderán a seleccionar as ideas principais e a realizar actividades de contraste de fontes e de integración da información En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros. En cuarto lugar intentarase que os

alumnos aprendan a identificar os

aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron. Ademais analizarán textos de todo tipo: políticos, testimoniais, literarios, etc. En

quinto

lugar,

proporcionaranse

actividades

específicas

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico. actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto. actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións entre as ideas (causa-efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. actividades de realización de cadros, esquemas, táboas, etc., ferramentas que son moi útiles para comprender e estudar . actividades en que se pide aos alumnos que dean a súa opinión persoal e que implican a transformación do estudado en coñecemento propio.

110

Por outra banda o centro contra cun Plan Lector que contempla 50 minutos de lectura semanal .

111

20. Acción de contribución ao plan Tics. Asimesmo utilizaremos as Novas Tecnoloxía para recabar información sobre os temas propostos así como o uso do cine que si nos abre un importante campo na aprendizaxe da Educación para a Cidadanía por aportarnos valiosos materiais relacionados cos contidos que se impartirán.

112

que os nosos alumnos/as

A aparición de Internet supón unha revolución na

forma de procurar e tratar a información, ata o punto de que se ten convertido na principal fonte de información para case todos; por iso, cómpre que o profesorado lles ensinemos aos alumnos a manexar Internet e a aproveitar as posibilidades que ofrece para ser cidadán do mundo e abrir ventás a realidade actual ou novos camiños e enfoques didácticos. A lectura e a practica de actividades democráticas dentro da aula convértense en prioritarias para comprender, expresar e comprender a realidade de forma axeitada. Nesta materia Historia podemos realizar as seguintes accións favorecedoras da convivencia escolar. Fomentar a lectura, en coordinación co plan Lector, de libros que fagan fincapé nos valores democráticos, a información sobre outras culturas, relixións, sociedades, a convivencia democrática, a igualdade de dereitos, a tolerancia de ideas e a cultura da paz. Favorecer as actitudes dialogastes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases. Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións)

textos motivadores, de carácter narrativo ou periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan a valorar e respectar as diferenzas culturais e relixiosas. Defensa dos propios valores, principios

e opinións diante o grupo

clase por medio da exposición oralo u visual dos temas tratados. Visionar películas, documentais ou imaxes cidadanía, ética

da redes sociais

en clases

e titorías, que fagan fincapé nos valores democráticos de 113

igualdade, dereitos humanos, cultura do entendemento,

respecto a toda

manifestación cultural e social. Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo). Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste con feitos, ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

114

22. Materiais e recursos didácticos incluídos os libros de texto. Empregaremos o libro “Educación para a cidadanía e os dereitos humanos” para 2º ESO da editorial Consorcio Editorial Galego, edición do ano 2008. Cada Unidade consta dos seguintes elementos: Unha selección de textos, contos, películas e xogos que inciden sobre unha maior comprensión dos contidos. Unha explicación teórica por parte do profesor que coordina a resposta no caderno de clase ás actividades de repaso que se propoñen. Exercitación da técnica de pequenos e sinxelos comentarios de texto. A solución de dilemas morais. Empregaremos o seguinte material: Pizarra dixital e canón de proxeccións. Encerado Veleda. Libros da Biblioteca do instituto e da Biblioteca de aula. Ordenador de clase( profesor e alumnado). Fotocopias proporcionadas polo profesor. DVD e CD-ROM.

115

23. Actividades complementarias e extraescolares. Non estรก prevista a realizaciรณn de ningunha actividade complementaria e extraescolar. Pese a todo, si no transcurso de ano escolar xurdirรก algunha posibilidade, o Departamento valorarรก a posible participaciรณn na mesma.

116

24. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Lograr a asistencia regular (diaria) a clase do alumnado de etnia xitana e inmigrantes

Lograr que o alumnado de etnia xitana e inmigrantes traia o material a clase

Inculcar e ensinar hábitos de estudo ao alumnado de etnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias

Establecer maior control no traballo diario no fogar do

alumnado de

etnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias -

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

117

índice

118

3º E.S.O. índice ASIGNATURA CIENCIAS SOCIAIS - XEOGRAFÍA

PROFESOR

MARÍA DEL CARMEN CUQUEJO BELLO

119

A historia débelle proporcionar ao alumnado un coñecemento global que resulta necesario para entender o presente e para mellorar o futuro. É preciso tamén facer emerxer no seu estudo suxeitos históricos ata hai pouco moi silenciados, como as mulleres, a clase obreira, os pobres... dándolles o protagonismo que lles corresponde e que vai permitir unha renovación do discurso histórico. En ambas as dúas materias non se debe esquecer o importante que resulta adquirir un vocabulario conceptual propio e a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Do mesmo xeito, cumpriría enfiar ao longo do currículo de todos os cursos tres elementos de análise que consideramos imprescindibles para comprender a realidade social: a historia, o espazo e os recursos. Por outra parte, as dúas materias permiten desenvolver unha metodoloxía que compare o inmediato e o afastado, o propio e o alleo, o máis concreto e o máis abstracto, xustificando así a importancia que no currículo debe concederse aos aspectos da xeografía, a historia e a cultura de Galicia. Non debe esquecerse, á hora de introducir contidos metodolóxicos, a importancia de saber interpretar fontes de diversa tipoloxía, a comprensión da multicausalidade e a intencionalidade na interpretación dos procesos, o uso adecuado da información e o manexo da documentación. A finalidade destas materias concretaríase en dar unha visión global do mundo e un conxunto de valores para que os alumnos e alumnas adopten unha actitude ética e comprometida dentro dunha sociedade plural e solidaria. Os contidos e criterios de avaliación organízanse por cursos. Por claridade, os primeiros agrúpanse en bloques, e estes diferencian epígrafes con aspectos concretos. En todos os cursos prevese un bloque inicial denominado Contidos comúns no cal se inclúe a aprendizaxe de aspectos fundamentais no coñecemento xeográfico e histórico, e que valoran, sobre todo, procedementos e actitudes que, en certa forma, condicionan o desenvolvemento dos contidos das outras epígrafes. Corresponde a terceiro curso a análise do territorio como espazo humanizado nas súas diferentes facetas e ámbitos.

120

2. Contribución da materia ao logro das competencias básicas. 1. Competencia social e cidadá – Coñecer os axentes e institucións básicas que interveñen na economía de mercado. – Entender as mudanzas que se están a producir nas relacións económicas e sociais a escala mundial. – Analizar as causas e as consecuencias das tendencias migratorias predominantes no mundo actual. – Expresar as propias opinións de forma asertiva. – Escoitar activamente e mostrar unha actitude favorable ao diálogo e ao traballo cooperativo. – Reflexionar de forma crítica sobre algúns problemas sociais como a existencia de colectivos desfavorecidos.

2. Coñecemento e a interacción co mundo físico – Identificar e localizar no mapa os principais ámbitos xeopolíticos, económicos e culturais do mundo. – Recoñecer os trazos físicos e humanos básicos do territorio español e da Unión Europea. – Recoñecer os desequilibrios territoriais na distribución dos recursos e explicar as súas consecuencias. – Tomar conciencia dos problemas que a explotación do espazo pode xerar no medio. – Suxerir

actuacións

políticas

concretas

que

contribúan

desenvolvemento sostible.

3. Competencia cultural e artística – Desenvolver a sensibilidade para gozar con distintas expresións do patrimonio natural e cultural. – Interesarse pola conservación do patrimonio cultural.

121

4. Tratamento da información e competencia dixital – Obter información a través de varios tipos de fontes: documentos visuais, cartográficos, etc. – Analizar os datos numéricos e mais os indicadores socioeconómicos de táboas e diagramas. – Relacionar, procesar e sintetizar a información procedente de fontes diversas: gráficos, bocexos, mapas temáticos, bases de datos, imaxes e fontes escritas. – Comunicar as conclusión de forma organizada empregando as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías da información e a comunicación.

5. Competencia en comunicación lingüística – Saber expresar as propias ideas e emocións, oralmente e por escrito, utilizando a terminoloxía máis axeitada en cada caso. – Interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxes icónicas, simbólicas e de representación. – Utilizar diferentes variantes do discurso, nomeadamente a descrición e a argumentación. – Escoitar as opinións distintas á propia con sensibilidade e espírito crítico, respectando as normas que rexen o diálogo e a intervención en grupo.

6. Competencia matemática – Extraer, analizar e comprender a información numérica de táboas, listaxes, gráficos e diagramas. – Facer cálculos matemáticos sinxelos para comparar fenómenos de carácter social e/ou xeográfico.

7. Competencia para aprender a aprender – Desenvolver o gusto pola aprendizaxe continua e a actualización permanente. – Aplicar razoamentos de distinto tipo e procurar explicacións multicausais para comprender os fenómenos sociais e avaliar as súas consecuencias. 122

– Anticipar posibles escenarios e consecuencias futuras das accións individuais e/ou sociais. – Comprender as actividades presentadas e planificar a estratexia máis axeitada para resolvelas. – Comunicar e expresar de forma efectiva os resultados do propio traballo, argumentando de forma coherente as opinións persoais.

8. Autonomía e iniciativa persoal – Planificar a secuencia de tarefas para realizar un traballo de investigación ou de busca de información. – Saber argumentar de forma lóxica e coherente as explicacións dos conceptos e fenómenos estudados. – Tomar decisións e saber escoller o xeito máis axeitado para recuperar e presentar a información. – Facer un seguimento das aprendizaxes realizadas para tomar conciencia do que se aprendeu e mais do que falta por aprender.

123

3. Obxectivos por curso. 1. Entender a relación entre os factores máis significativos de xeografía física e humana de Galicia, de España e de Europa, respectando os aspectos comúns e os de carácter diverso. 2. Observar e describir los principais aspectos do medio físico do Mundo, de España e de Galicia (relevo, recursos hídricos e clima); e descubri-las relacións entre os diversos elementos que o compoñen. 3. Reflexionar sobre as repercusións da intervención humana no medio físico tendo en conta os problemas ecolóxicos que nos son máis próximos (sobreexplotación dos recursos, deforestación, contaminación, etc.). 4. Explicar os fenómenos responsables da contaminación atmosférica (chuvia ácida, redución da capa de ozono, efecto invernadoiro, etc.). 5. Analizar a distribución da poboación mundial no territorio, tendo en conta os factores xeográficos, e históricos que explican as diferenzas rexionais. 6. Comparar o modelo demográfico dos países desenvolvidos e dos países do Terceiro Mundo mediante a interpretación de series estatísticas e de gráficos de poboación e reflexionar sobre os factores que explican as diferenzas entre ambos. 7. Coñecer as características dos movementos migratorios que teñen lugar na actualidade facendo especial fincapé nas migracións internacionais de traballo. 8. Coñecer os distintos criterios que se empregan para definir o concepto de cidade. 9. Identificar os principais elementos da trama urbana (casco antigo, ensanche, barrios periféricos, etc.) e describir a estrutura dos principais modelos de trama urbana, 10. Recoñecer os distintos niveis de xerarquía urbana segundo a súa área de influencia e identificar as cidades que concentran maior poder a escala planetaria. 11. Coñecer as características das distintas etapas de formación e crecemento dos núcleos urbanos e explicar o proceso de urbanización que 124

tiveron lugar nas últimas décadas, establecendo as diferenzas entre os países desenvolvidos e os países en vías de desenvolvemento. 12. Analizar os problemas das grandes cidades. 13. Recoñecer as características dos distintos tipos de paisaxes e zonas agrarias do Mundo. 14. Comparar as características da agricultura de subsistencia e a agricultura de mercado e coñecer a súa distribución no territorio. 15. Coñecer as principais zonas pesqueiras do mundo e reflexionar sobre os problemas que atravesa o sector pesqueiro na actualidade. 16. Clasificar as fontes de enerxía tradicionais e as fontes de enerxía alternativas. 17. Tomar conciencia da limitación dos recursos naturais e da necesidade de adoptar medidas de aforro enerxético como o uso dos recursos renovables. 18. Explicar o paso da produción artesanal á produción industrial. 19. Coñecer e localizar os principais espazos industriais e centros de produción de materias primas e fontes de enerxía, analizando as relacións de intercambio que se establecen entre países desenvolvidos e países subdesenvolvidos. 20. Identificar os tipos de industrias e de empresas industriais e establecer os factores que determinan a localización industrial a escala mundial. 21. Clasificar as actividades terciarias, recoñecer as súas principais características e analizar as transformacións e o desenvolvemento que experimentou o sector terciario na actualidade. 22. Relacionar a expansión do sector terciario co acceso á sociedade do benestar e comparar os indicadores económicos e sociais dos países ricos e dos países pobres. 23. Coñecer os elementos que interveñen no comercio e saber cómo funciona a balanza comercial e a balanza de pagamentos dun país. 24. Coñecer as características das redes de transportes mundiais e establecer a súa relación coas actividades económicas.

125

25. Explicar as causas do desenvolvemento do turismo, identificar os centros emisores e receptores de turismo. 26. Analizar as distintas fases na evolución da poboación española a partir da interpretación de gráficas e datos demográficos. 27. Coñecer a estrutura da poboación española e galega; e analizar os principais problemas da nosa pirámide de idades. 28. Establecer as diferenzas entre o poboamento rural e urbano no territorio español. 29. Estudar a distribución da poboación española e galega nos diferentes sectores produtivos. 30. Analizar as causas do fenómeno migratorio español e a transformación do noso país nun centro receptor de inmigrantes. 31. Localizar as principais rexións agrícolas e gandeiras de España e de Galicia e comparar as características das principais paisaxes agrarias do noso territorio. 32. Identificar as principais rexións pesqueiras de España e de Galicia; e valorar o peso da pesca na economía española. 33. Explicar o proceso de industrialización de España, identificar os principais sectores industriais e sinalar os factores físicos e humanos que explican a distribución da industria no noso territorio.Identificar os principais sectores produtivos da economía de España e de Galicia, a súa interrelación e a súa distribución no territorio. 34. Analizar e evolución e a situación actual do turismo en España e en Galicia 35. Coñecer a división político administrativa do territorio español e analizar as bases do Estatuto de Autonomía de Galicia. 36. Coñecer as funcións e a composición das institucións que gobernan no estado español e os principios que se establecen na Constitución para guiar a política económica e social do país. 37. Coñecer as distintas fases no proceso de construción da Unión Europea, as funcións e a capacidade de decisión das súas institucións. 38. Identificar os países que forman parte da Unión europea na actualidade e os que estableceron acordos de integración. 126

39. Identificar as distintas áreas xeopolíticas, económicas e culturais do Mundo. 40. Analizar os problemas derivados do desigual acceso á riqueza no mundo. 41. Coñecer os cambios de roles que se produciron entre homes e mulleres na sociedade do século XXI, así como os principais problemas que afectan á saúde individual e colectiva. 42. Valorar a diversidade cultural e ser respectuosos e tolerantes coas actitudes, crenzas e formas de vida de persoas ou grupos que pertencen a sociedades ou culturas diferentes á propia. 43. Adquirir e utilizar o vocabulario específico de xeografía con rigor e precisión. 44. Obter e relacionar información de fontes de diverso tipo, e saber manexar e interpretar correctamente diversos instrumentos de traballo xeográfico como as gráficas, os mapas, as series estatísticas, etc. 45. Interpretar mapas e diferentes tipos de representacións cartográficas para poder analizar e localizar os principais fenómenos xeográficos que se dan no mundo, en España e en Galicia.

127

4. Secuencia de contidos. 1. O Planeta Terra. 2. O Medio físico de España 3. A Poboación 4. O Poboamento. 5. A actividade económica 6. As actividades do sector primario 7. A Industria. 8. As actividades do sector terciario 9. A economía española 10. A organización política. O estado 11. A diversidade de España 12. Europa e a aUnión europea 13. Os conxuntos xeográficos 14. Un mundo global 15. Galicia

128

5. Temporalización. 1ª avaliación: Unidades: 1, 2, 3, 4, 5: 1. O Planeta Terra. 2. O Medio físico de España 3. A Poboación 4. O Poboamento. 5. A actividade económica 6. As actividades do sector primario

2ª avaliación: Unidades: 6,7,8,9,10 6. As actividades do sector primario 7. A Industria. 8. As actividades do sector terciario 9. A economía española 10. A organización política. O estado

3ª avaliación: Unidades: 6,7,8,9,10 11. A diversidade de España 12. Europa e a Unión europea 13. Os conxuntos xeográficos 14. Un mundo global 15. Galicia

No caso de que por diversas causas non se puidera seguir esta distribución seguiríase a que demanden as circunstancias que concurran durante o curso académico.

129

6. Criterios de avaliación. 1.

Obter e utilizar informacións relevantes sobre temas xeográficos de

fontes variadas pero simples e progresivamente máis complexas. Relaciona-las informacións, valoralas e combinalas para explicar feitos sociais. Adquirir autonomía para tomar notas, consultar fontes escritas e acceder a bases de datos sinxelas aproveitando as posibilidades das tecnoloxías da información. 2.

Elaborar individualmente ou en grupo traballos sinxelos e exposicións

orais sobre temas da área, utilizando o vocabulario pertinente e a corrección formal axeitada. 3.

Manexar, interpretar e elaborar correctamente distintos tipos de mapas,

bosquexos, gráficos e táboas estatísticas, utilizándoos como fontes de información e como medios de análise e de síntese. 4.

Explica-las interaccións que se producen entre as sociedades e os medios

naturais na xénese e organización dos diferentes espazos xeográficos e os territorios. Diferencia-los distintos tipos, segundo o grao e a natureza da intervención humana e valora-las consecuencias ambientais. 5.

Coñece-los principais tipos de recursos naturais e a súa distribución no

mundo. Valora-la súa importancia social e comprende-la necesidade de explotalos racionalmente. 6.

Percibir e describi-los efectos ambientais das actividades humanas,

particularmente en Europa, en España e en Galicia. Coñece-las concepcións en defensa do medio e manifestar interese e respecto por elas. 7.

Caracteriza-las actividades rurais, as industriais e de produción de

enerxía e as principais actividades de servizos. Tipos de espazos rurais e a súa distribución. Factores de localización industrial, a diversidade de espazos industriais e a súa distribución. Localiza-los principais eixes de transportes e comunicacións e os fluxos de intercambio. Coñece-los tipos de espazos comerciais e turísticos. 8.

Diferenciar entre o poboamento rural e urbano e coñece-la importancia

relativa de cada un deles en distintas áreas xeográficas, con especial referencia a Europa e España. Coñece-las características do espazo urbano e localiza-las principais áreas urbanas do mundo. 130

Explica-la estrutura formal e funcional da cidade. Coñecer cómo as

cidades articulan o territorio. Valora-las vantaxes e os problemas da vida urbana. 10.

Coñece-los trazos xeográficos comúns e diversos que caracterizan

España. 11.

Identificar e explica-la organización político - administrativa do Estado

español. Caracterizar e valora-la estrutura autonómica do Estado e a diversidade das comunidades autónomas. Analiza-lo grao de articulación interna e os desequilibrios territoriais en España. Coñece-los contrastes entre o litoral e o interior en Galicia. 12.

Identificar e localiza-las áreas xeopolíticas, económicas e culturais do

mundo. Analiza-los carácteres xeográficos dalgúns estados representativos. 13.

Coñece-los carácteres xeográficos da Unión Europea e a súa diversidade.

Analiza-los efectos da integración de España e de Galicia na Unión Europea. Explica-la situación de España no mundo. 14.

Identificar e analizar xeograficamente os principais problemas do mundo

actual.

131

7. Mínimos esixibles. 

Localizar calquera punto da superficie terrestre segundo as coordenadas de

lonxitude e latitude. 

Coñecer os distintos tipos de mapas e os seus elementos (signos, cores, escalas).



Coñecer e localizar as principais unidades do relevo da Terra.



Definir o concepto de clima, coñecer os factores e os elementos que o integran e diferenciar os distintos tipos de clima e saber localizalos.



Saber facer e comentar un climograma.



Coñecer os principais impactos ambientais na atmósfera e nas augas.



Localizar geográficamente as áreas máis densamente poboadas e indicar os factores de dita localización



Coñecer o crecemento real da poboación a partir das taxas de natalidade, mortalidade, a emigración e a inmigración.



Elaborar e interpretar correctamente unha pirámide de poboación.



Diferencias as principais características da poboación dos países desenvolvidos e dos menos desenvolvidos.



Indicar as características da estructura demográfica dun país.



Definir o concepto de cidade e saber os distintos tipos de planos.



Identificar as funcións urbanas e coñecer o concepto de xerarquía urbana.



Diferenciar as actividades dos distintos sectores económicos: primario, secundario e terciario.



Coñecer as características da agricultura de subsistencia e de mercado e os seus tipos.



Saber os principais tipos de pesca e localizar as principais áreas pesqueira do Mundo.



Definir e clasificar as materias primas e as fontes de enerxía.



Indicar os elementos que integran o proceso industrial e os diferentes tipos de industrias.



Coñecer os factores de localización industrial e as principais rexións industriais.



Deducir as causas do crecemento do sector servicios na sociedade actual.



Coñecer as funcións e os tipos de transporte.



Identificar os tipos de turismo e as principais zonas turísticas. 132



Diferenciar os distintos niveis de desenvolvemento no Mundo e os contrastes Norte-Sur.



Localizar as principais unidades do relevo de España e Galicia.



Coñecer as características e os tipos climáticos de España e Galicia.



Sintetizar as principais características da poboación española e galega.



Coñecer as principais características da agricultura, da pesca, da industria e do turismo de España e Galicia



Coñecer os principais aspectos que regula a Constitución de 1978.



Identificar e localizar as Comunidades Autónomas.



Saber os países que integran a Unión Europea na actualidade e as súas principais institucións.

133

8 e 9. Procedementos e instrumentos de avaliación. Empezarase na primeira semana de clases con unha proba escrita ou oral de avaliación inicial coa finalidade de ter unha “radiografía” dos coñecementos, actitudes, vocabulario,

exposición

e modos de respostar

Xeografía

Historia de toda a clase. Para superalo curso requírese o logro de tódolos obxectivos mínimos. As cualificacións de xuño terán en conta as dúas avaliacións anteriores. Os alumnos que suspendan unha ou dúas avaliacións (logo non teñen superados os obxectivos mínimos) poderán superalas nun exame feito en xuño de contidos mínimos. O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño fará o exame de Setembro. Consistirá na realización dunha proba escrita sobre os contidos do curso. A proba constará de varias preguntas cuxa valoración se fará constar no propio exame.

134

10. Procedementos para a realización da avaliación inicial. Empezarase na

primeira quincena de clases con unha avaliación inicial

como toma de contacto cos alumnos e para detectar calquera tipo de problemas en canto se refire a coñecementos, actitudes, vocabulario,

expresión oral e

escrita etc...

135

11. Criterios de cualificación. En cada avaliación realizaranse dúas probas finais e, excepcionalmente, tres, (nas probas sempre se indicará a puntuación de cada exercicio) dos contidos que se especifican temporalizados a continuación: 1ª AVALIACIÓN: Unidades 1, 2, 3, 4, 5. 2ª AVALIACIÓN: Unidades 6, 7, 8, 9, 10. 3ª AVALIACIÓN; Unidades 11, 12, 13, 14, 15. Os contidos de xeografía descritiva, mapas políticos e físicos de España e o mundo, considéranse materia acumulativa para todas as avaliacións, de tal maneira que, a primeira parte de todas as probas que se fagan no curso, sempre versarán sobre estas cuestións. Nas probas ademáis dos contidos valorarase a expresión e a ortografía. As faltas de ortografía interpretaranse como palabras descoñecidas. A cualificación, será o resultado dos criterios que a continuación se especifican: 1. A superación da avaliación elimina a materia obxecto da mesma, excepto, como xa se especificou no apartado anterior, os mapas físicos e políticos de España e o mundo. -

Igualmente a non participación nas actividades prácticas que se

desenvolvan na mesma ou a actitude totalmente negativa ante as mesmas, así como a reiterada resposta negativa as cuestións teóricas que se plantexen na aula

será valorada co mesmo criterio (-0,25). Asimesmo as chamadas de

atención reiteradas pola mala conducta seguida polo alumno nas clases, será sancionada coa perda de 0,25 puntos acumulativos. -

Pola contra, a asistencia sen faltas e a participación activa nas

actividades prácticas e cuestións teóricas plantexadas na aula será valorada positivamente (máximo 0,5) e servirá para redondear a nota final. O alumno que non acade unha cualificación positiva na avaliación terá a posibilidade de recuperar a materia pendente nun único exame de recuperación (100% da cualificación e 100% da materia).

136

A superación da materia poderá realizarse de dúas formas: 1ª.- O alumno/a que obteña na suma da nota global das tres avaliacións 15 puntos terá a materia aprobada. 2ª.- O alumno/a que non cumpra o criterio anterior terá que facer un exame final en xuño, que inclúa a materia das tres avaliacións. O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño deberá presentarse o exame de Setembro. O exame de Setembro consistirá na realización dun nº determinado de cuestións teóricas e prácticas (mapas, etc) que poderán variar entre 5 e 20. En dita proba, como en todas as que se fagan durante o curso, establecerase a puntuación de cada pregunta. Na avaliación extraordinaria de setembro só se terá en conta dita proba.

. A inclusión no exame dalgún erro moi significativo significará a eliminación automática do EXAME e a súa cualificación coa nota mínima de 1. - Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera

tipo de dispositivo, automaticamente suspendería o exame cun 0, e se fose no exame final suspendería a materia cun 1. A non asistencia a un exame, terá que ser documentalmente xustificada. Se non se xustifica adecuadamente non se repetirá o exame, e o alumno figurará cunha nota mínima de 1. Se se xustifica: É falta ó primeiro control, fará un exame global de toda a materia, cando os demais alumnos fagan o segundo control. Se faltara o último control realizará o seguinte: 

un exame oral no recreo o primeiro día que regrese a aula. Se non acudise a realizar o exame (ao Departamento de Xeografía e Historia), enténdese que non se presenta e poñeríaselle unha nota mínima de 0.

Se por calquera circunstancia imprevista non se puidera celebrar un exame na data sinalada o exame realizaríase automáticamente o seguinte día de clase. No suposto de que se detectara alumnos con altas capacidades deseñaríanse actividades adaptadas.

137

12. Plans de traballo para a superación das materias pendientes na ESO. Os alumnos de 3º de E.S.O. que teñan a Materia de Ciencias Sociais pendente do curso anterior, ou de 1º ESO, deberán realizar, para a superación de dita materia, o seguinte: 1. Elaborar un Traballo o longo do curso que abordará os contidos máis relevantes de 2º curso, ou do curso correspondente a materia pendente. O

seguimento

deste

traballo

levarase

cabo

polo

profesor

correspondente de cada curso e pola xefa do Departamento. O alumno deberá entregar dito traballo,fragmentado en tres partes, unha por cada avaliación, a man e en galego, nas datas establecidas. Non se recollerán traballos fora do prazo marcado. O traballo valorarase de 0 a 10 puntos. 3. Todos os alumnos que realizaron o traballo e obtiveron un mínimo de 5 en cada unha das partes, é dicir, aprobaron os tres traballos entregados, teñen a obriga de facer unha proba final no mes de maio nas datas establecidas por xefatura de estudos. Esta proba centrarase nas actividades

recuperación

(traballos

feitos)

propostas

polo

departamento. O alumno para aprobar a materia ten que obter nesta proba unha puntuación mínima de 5 . Se non obtén unha nota mínima de 5 na proba non recuperará a materia pendente. 4. A nota final será: Se se aproba o exame, a media entre, a media dos tres traballos e a nota de dito exame. Se non se aproba o exame,figurará a nota do exame. 3. Para aqueles alumnos que non acaden o aprobado co traballo (é dicir os que teñan unha nota inferior a un 5) ou non o presenten haberá un Exame final en Maio. Este exame elaborarase a partir dos contidos mínimos establecidos para o 3º curso na Programación e constará de dez preguntas (cada pregunta valerá un punto). Para aqueles alumnos que non superen a Materia en Maio haberá unha proba extraordinaria en Setembro, que se elaborará cos mesmos criterios que o Exame de Xuño. Na avaliación extraordinaria de setembro só se contabilizará dita proba. 138

2º.- A realización dun exame final (que se valorará de 1 a 10 puntos). -

A entrega incompleta

dos tres traballos

ou a súa cualificación

O profesor da materia realizará as probas académicas, pero terá moi en conta os criterios e recomendacións dos compañeiros/as de apoio ou reforzo do alumnado. Os contidos e os exames serán realizados en coordinación co proferorado implicado na educación deste alumnado

139

14.

Actividades

seguimento

das

materias

pendentes

Bacharelato. Neste nivel non hai materias pendentes de BAC.

140

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

141

16. Metodoloxía didáctica (BAC incidindo no impulso da autonomía personal). Pretendemos aplicar e combinar dous tipos de estratexias metodolóxicas: unha estratexia expositiva nos contidos básicos (o obxectivo é asegurarme de que eses contidos básicos son comprendidos por tódolos alumnos) e unha estratexia indagatoria no caso de contidos específicos, que lles permita ós alumnos profundizar nas súas investigacións segundo sexan as súas distintas capacidades e intereses. Consideramos necesario o emprego dun caderno de clase por parte do alumno, onde recollerá tódalas actividades realizadas; estes cadernos constitúen o primeiro nivel para a memorización da información; non hai que esquecer que a concepción constructivista da aprendizaxe concede á memoria unha importancia destacada, como actividade cognitiva valiosa sempre que sexa comprensiva e non soamente verbalista. É importante atopar o equilibrio entre comprensión e memorización e axudar ós alumnos a distinguir con claridade o que son os datos informativos esenciais en cada tema dos que son só de interese conxuntural (os primeiros teñen que ser memorizados mentres que os segundos poden ser esquecidos despois de utilizalos).

142

17. Medidas de atención á diversidade. Os alumnos non teñen un nivel de coñecementos homoxéneo; hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico (non só nun mesmo grupo, senón entre os distintos grupos de 3º) o que provoca grandes desniveis á hora de entender os conceptos, a maioría de grande abstracción. Por elo, intentaremos presentar as unidades en dous niveis: nun primeiro nivel presentaremos as ideas xerais básicas sobre o tema concreto, para pasar, nun segundo nivel de profundidade, o estudio de temas máis concretos. O primeiro nivel, deberá ser asimilado por todos os alumnos, en tanto que o segundo nivel poderá ser traballado máis ou menos profundamente segundo as capacidades de cada alumno en concreto. De acordo con isto, as actividades de cada unidade tamén deben reflectir esta diversidade: unha serie de actividades servirán para comproba-lo grao de comprensión dos contidos básicos por parte do alumno e corrixi-los contidos mal aprendidos; outras actividades deberán comproba-la capacidade de xuízo crítico e de análise de problemas por parte dos alumnos. Desta maneira procurara plantexar ós alumnos actividades moi variadas:

– Actividades para sintetiza-las grandes ideas da unidade, rete-los conceptos clave e aprender a situar cronoloxicamente o tema. – Actividades de Balance, con exercicios de repaso para consolida-las habilidades procedementais básicas. – Métodos de traballo histórico: actividades para traballar de forma gradual e con diferentes niveis de complexidade os contidos procedementais.

143

18. Programación de educación en valores. - Fomentar a tolerancia e o respecto cara a crenzas distintas á propia. – Fomento da igualdade entre os membros da sociedade. - Valoración do papel da muller e da igualdade entre os sexos. - Recoñecemento da importancia de conservar o patrimonio cultural, arquitectónico e artístico procedente doutras épocas históricas. - Valoración da convivencia entre culturas e relixións. - Valorar o nacemento do sistema parlamentario e as institucións e principios democráticos. - Recoñecemento da importancia de conservar o patrimonio cultural, arquitectónico e artístico procedente doutras épocas históricas. - Mostrar interese por coñecer as diferenzas entre sexos en épocas históricas distintas á propia. - Valoración dos sistemas democráticos. - Rexeitamento do racismo e a xenofobia causado, na maioría das ocasións, pola inmigración. - Sensibilizar os estudantes sobre os problemas dos máis necesitados. - Mostrar rexeitamento á discriminación laboral da muller. - Interese por coñecer a organización das sociedades actuais e as súas diferenzas. - Valoración dos sistemas democráticos e dos seus principios e institucións. - Valoración da idea de Europa e da pertenza á UE. - Mostrar rexeitamento polas formas de goberno autoritarias. - Fomento do respecto polos principios e institucións democráticos. - Aprecio da importancia das transformacións sociais contemporáneas. - Valoración da incorporación da muller ao mundo laboral e actitude favorable ante tal situación. - Actitude crítica ante os medios de comunicación, valorando as opinións achegadas por eles relacionadas coa estratificación social. - Curiosidade por coñecer cidades distintas á propia. - Interese por coñecer as causas e as consecuencias do fenómeno urbano. - Aprecio da importancia por conservar os vestixios urbanos do pasado. 144

- RecoĂąecemento da importancia de axudar ĂĄ non contaminaciĂłn urbana.

145

19. Accións de contribución ao proxecto lector. As principal acción é: participar no proxecto lector que consiste en adicar 50 minutos cada semana a lectura

de forma rotativa

a partir dun calendario

establecido por xefatura de estudos O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Xeografía e Historia a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. 

En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura.



Empregaranse textos motivadores, normalmente de carácter narrativo ou periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan Xeografía e Historia non só a través do texto expositivo, senón tamén doutros tipos de texto. Así mesmo ensinaráselles aos alumnos a ler textos históricos dun xeito pautado. Os alumnos aprenderán a situar os textos no seu contexto histórico e xeográfico, e a seleccionar as ideas principais. Por outra banda aprenderán a realizar actividades de contraste de fontes e de integración da información de varias fontes.



En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros.



En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar os aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron.

Ademais

analizarán

textos

todo

tipo:

políticos,

testimoniais, literarios, etc. 

quinto

lugar,

proporcionaranse

actividades

específicas

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: 146

actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto.

actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto.

147

son varias,

cada

profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades 

Pódese recorrer a Internet para buscar información sobre actividades ou diversos aspectos da materia



ben

simplemente cun ordenador e un canón. Estas presentacións poden incluír animacións, vídeos, imaxes, esquemas, textos e actividades que poden proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. 

148

21. Acción de contribución ao plan de convivencia. A escola ten por función educar e formas a persoas para a vida e na vida é necesario saber convivir

para adaptarse á sociedade na que nacemos ou

vivimos. A convivencia resulta, con moita frecuencia, problemática: a escola, a rúa, a sociedade son, a veces, un territorio adverso para

que os nosos

A aparición de Internet supón unha revolución na

Xeografía e Historia podemos realizar as seguintes accións

favorecedoras da convivencia escolar. 



Favorecer as actitudes dialogantes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases.



Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións) e textos

motivadores,

de carácter narrativo ou periodístico, coa 149

finalidade de que os alumnos aprendan a valorar e respectar as diferencias culturais e relixiosas. Defensa dos propios valores, principios e opinións diante o grupo clase por medio da exposición oralo u visual dos temas tratados. 



Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo).



Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste

con feitos,

ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

150

22. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto. 

Libro de texto. Editorial Oxford. Antes da explicación dun tema, o profesor fai unhas preguntas relativas a

quén coñece algo, escoitou falar ou sabe algo sobre aspectos do tema a tratar. En caso afirmativo, o alumno/a ten ocasión de expoñer os aspectos preguntados. En caso negativo, o profesor fai unha breve introdución enlazando co tema anterior ou con outros dados neste curso ou en anteriores. Explicación do profesor por medio de esquemas que o alumno/a copiará do encerado (insistencia do profesor en explicalo significado das palabras novas que aparecen ). Análise de gráficos ( do libro ou debuxados ) demográficos, económicos, sociais, niveis de vida, de rendas, etc. (Outras veces son os alumnos/as quen os elaboran a partir de datos subministrados polo profesor). Traballos de investigación individuais sobre diferentes temas (países, organizacións, personaxes históricos,temas transversais). Visionado de mapas físicos, mapas mudos relativos o tema explicado. Proxección de diapositivas cando remata o tema, como reforzo de contidos. Ou de presentacións audiovisuais,. Visionado de vídeos, CD interactivos varias veces ó longo do curso (máis en arte ). Para traballar as competencias básicas relacionadas co dominio emocional e as habilidades sociais terán un especial protagonismo as actividades de planificación e execución de tarefas en grupo que favorezan o diálogo, a escoita, a cooperación e a confrontación de opinións. O xeito de avaliar o nivel de competencia alcanzado será a través da aplicación dos coñecementos e as habilidades traballadas. Procuraranse situacións próximas aos alumnos para que estes poidan aplicar en diferentes contextos os contidos dos catro saberes que conformen cada una das competencias (saber, saber facer, saber ser e saber estar). Así mesmo, crearanse contextos e situacións que representen retos para os alumnos; que os inciten a se cuestionar os seus saberes actuais; que os obriguen 151

a ampliar a sĂşa perspectiva e a contrastar o seu parecer co dos seus compaĂąeiros, a xustificar e a interpretar con rigor, etc.

152

23. Actividades complementarias e extraescolares. Realizarase de acordo coa vicedirección do centro unha saída didactica para o achegamento os restos arqueolóxicos antigos e medievais da comarca (castros, necrópoles, castelos, ...). Igualmente, durante a terceira avaliación, intentarase a realización dunha visita didáctica para mellorar o coñecemento da cultura medieval, visitando algún castelo, pazo ou mosteiro , preferiblemente da comarca.

153

24. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Lograr a asistencia regular (diaria) a clase do alumnado de étnia xitana e inmigrantes

Lograr que o alumnado de étnia xitana e inmigrantes traia o material a clase

Inculcar e ensinar hábitos de estudo ao alumnado de étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias

Establecer maior control no traballo diario no fogar do

alumnado de

étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias -

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

154

índice

155

4º E.S.O. índice ASIGNATURA CIENCIAS SOCIAIS.

PROFESOR

ISAAC CÉSAR GONZÁLEZ ABELLÁS.

1. Introdución e contextualización.

A área ten unha recoñecida especificidade nas últimas construcións curriculares e resulta innegable que constitúe unha contribución fundamental para a formación do alumnado na educación secundaria obrigatoria. Coas materias desta área preténdese profundar no coñecemento da sociedade, da súa organización e funcionamento nun territorio, a través do tempo e na actualidade, utilizando o aprendido polo alumnado na etapa anterior na área de coñecemento do medio natural, social e cultural. A atención particular que se concede á xeografía e á historia como referentes da área, queda xustificada polo seu acusado carácter integrador e globalizador e pola súa sensibilidade ao interpretar o espazo natural e social e a súa evolución a través do tempo. Por outra parte, a complexidade das sociedades actuais e a aparición de novas temáticas -educación ambiental, cívica, para o consumo, a paz ou o lecer-, recomendan a incorporación de contidos procedentes doutras disciplinas como a socioloxía, a antropoloxía, a economía, ou a ecoloxía, que ofrecen perspectivas de análise diferentes para lograr o obxectivo común, que é o coñecemento da realidade social. A historia débelle proporcionar ao alumnado un coñecemento global que resulta necesario para entender o presente e para mellorar o futuro. É preciso tamén facer emerxer no seu estudo suxeitos históricos ata hai pouco moi silenciados, como as mulleres, a clase obreira, os pobres... dándolles o 156

protagonismo que lles corresponde e que vai permitir unha renovación do discurso histórico. En ambas as dúas materias non se debe esquecer o importante que resulta adquirir un vocabulario conceptual propio e a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Do mesmo xeito, cumpriría enfiar ao longo do currículo de todos os cursos tres elementos de análise que consideramos imprescindibles para comprender a realidade social: a historia, o espazo e os recursos. Por outra parte, as dúas materias permiten desenvolver unha metodoloxía que compare o inmediato e o afastado, o propio e o alleo, o máis concreto e o máis abstracto, xustificando así a importancia que no currículo debe concederse aos aspectos da xeografía, a historia e a cultura de Galicia. Non debe esquecerse, á hora de introducir contidos metodolóxicos, a importancia de saber interpretar fontes de diversa tipoloxía, a comprensión da multicausalidade e a intencionalidade na interpretación dos procesos, o uso adecuado da información e o manexo da documentación. A finalidade destas materias concretaríase en dar unha visión global do mundo e un conxunto de valores para que os alumnos e alumnas adopten unha actitude ética e comprometida dentro dunha sociedade plural e solidaria. Os contidos e criterios de avaliación organízanse por cursos. Por claridade, os primeiros agrúpanse en bloques, e estes diferencian epígrafes con aspectos concretos. En todos os cursos prevese un bloque inicial denominado Contidos comúns no cal se inclúe a aprendizaxe de aspectos fundamentais no coñecemento xeográfico e histórico, e que valoran, sobre todo, procedementos e actitudes que, en certa forma, condicionan o desenvolvemento dos contidos das outras epígrafes. En cuarto curso, insístese na evolución e caracterización das sociedades actuais, comezando polas bases históricas desde a fin do antigo réxime e as transformacións económicas, políticas e sociais que caracterizan o mundo contemporáneo desde o século XVIII ata a primeira metade do século XX, sen esquecer referencias concretas a España e a Galicia.

157

2. Contribución da materia ao logro das competencias básicas.

1. Competencia social e cidadá. - Reflexión crítica sobre os conceptos de democracia, liberdade, solidariedade, corresponsabilidade, participación e cidadanía, con especial atención aos dereitos e deberes (tanto no pasado como no presente). - Empatía. - Exercicio do diálogo. - Traballos en grupo. Participación en debates en que se expresen as propias ideas e se escoiten as dos demais. - Utilización do xuízo moral para elixir e tomar decisións. 2. Coñecemento e a interacción co mundo físico e temporal. - Vocabulario clave - Análise da pervivencia do pasado nos grandes problemas do noso presente - A memoria histórica - Estudio específico das distintas fontes 3. Competencia cultural e artística. - Estilos e obras de arte dos séculos XIX e XX. - Vocabulario específico deses estilos. - Como analizar a arte abstracta. - A arquitectura despois de 1945: forma e función. - Interpretar as mensaxes simbólicas das obras de arte. - Interpretar a cultura popular: cinema, medios de comunicación e música popular. 4. Tratamento da información e competencia dixital. - Valoración de fontes. - A súa utilidade. - O seu obxectivo. - Grao de fiabilidade e manipulación. - Efectos que pode provocar en quen manexa esa fonte. 5. Competencia en comunicación lingüística. - Recuperar información dun texto. - Buscar e reter detalles concretos. 158

- Identificar a idea principal e secundarias. - Interpretar información dun texto. - Clasificar, xerarquizar. - Determinar significados polo contexto. - Organizar a información dun texto. - Reflexionar sobre a información dun texto. - Formar unha opinión e xustificar o punto de vista. - Elaborar presentacións de distinto tipo. - Comunicarse oralmente en debates e traballos en grupo. 6. Competencia matemática. - Operacións sinxelas. - Magnitudes. Proporcións. Porcentaxes. Taxas. - Escalas numéricas e gráficas. - Sistemas de referencia. - Representación gráfica da información estatística - Codificación numérica da información 7. Competencia para aprender a aprender. - Unificar o libro de texto cos apuntamentos. - Elaborar fichas de libros e películas. - Redactar un tema –evolución. - Redactar un tema - biográfico. - Elaborar unha xustificación. - Elaborar unha disertación. 8. Autonomía e iniciativa persoal. - Elixir con criterio propio. Defender argumentos propios. - Toma de decisións. - Imaxinar proxectos. - Criticar posturas. - Planificar e executar o planificado.

159

3. Obxectivos por curso.

A Educación Secundaria Obrigatoria debe contribuír a desenvolver nos alumnos e nas alumnas capacidades que lles permitan: - Asumir responsablemente os seus deberes, Coñecer e exercer os seus dereitos no respecte aos demais, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. - Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traba 110 individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de Desenvolvemento persoal. - Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres. - Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións cos demais, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas; e resolver pacificamente os conflitos. - Adquirir destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. - Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia. - Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmos, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. - Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e tamén na lingua castelá, textos e mensaxes complexos, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.

160

- Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. - Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos demais, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar critica mente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio natural, contribuíndo a conservalo e melloralo. - Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións

artísticas,

utilizando

diversos

medios

expresión

representación. - Coñecer e valorar os trazos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

161

4. Secuencia de contidos. 1. O século da razón: - O Antigo Réxime. A Ilustración. O Despotismo Ilustrado. - Os primeiros monarcas Borbón en España. A Galicia borbónica. - América colonial. - Síntomas e propostas de cambio. - As artes da época da Ilustración. 2. As revolucións burguesas. - O liberalismo. - Independencia e revolución en EE.UU. - A revolución francesa e o Imperio napoleónico. - Guerra e revolución liberal en España. - A revolución agraria e industrial. O capitalismo e a sociedade de clases. - Neoclasicismo. Goya. 3. Restauración, liberalismo e nacionalismo. - Restauración absolutista e vagas revolucionarias. - Fernando VII, a independencia de América. Sabela II. O sexenio democrático. - A Galicia liberal. - Nacionalismo e novos estados en Europa. Os inicios do movemento obreiro. - Romanticismo e Realismo. 4. Estado burgués e imperialismo. - Estado burgués e movementos sociais. - Segunda revolución industrial e transformacións demográficas. - Expansión colonial e imperialismo. - O réxime da Restauración borbónica en España. A Galicia dos caciques. - Rexionalismos e nacionalismos periféricos en España. - Impresionismo e postimpresionismo. 5. O mundo entre guerras. - A Iª Guerra Mundial. A Revolución Rusa e o estado soviético. - O fascismo. A Italia de Mussolini. O nazismo. A Alemaña de Hitler. - A crise de 1929 e a gran depresión. - A segunda guerra mundial. 162

- As vangardas pictóricas. 6. República e ditadura en España. - A ditadura de Primo de Rivera e o fin da monarquía. - A Segunda República. - Galicia durante a República. - A guerra civil e a ditadura de Franco. - Galicia no franquismo. - As vangardas en España. Picasso. 7. A división do mundo en bloques. - A bipolarización das relacións internacionais. A Guerra fría. - Democracias liberais. Democracias populares. - A descolonización. O Terceiro Mundo. - As posvangardas artísticas. 8. Globalización e supremacía de EE.UU. - Terceira revolución industrial. Globalización e crise económica. - A nova orde internacional. -A Unión Europea. América Latina. Os paises de Asia Oriental. O mundo islámico. - A arte actual. 9. España en democracia. - A transición democrática. A Constitución de 1978. O estado das Autonomías. - A alternancia democrática dos gobernos. - A Galicia autonómica. - Tendencias artísticas actuais en España.

163

5. Temporalización.

1ª Avaliación: século XIX. Tema 1: O século da razón. Tema 2: As revolucións burguesas. Tema 3: Restauración, liberalismo e nacionalismo.

2ª Avaliación: a primeira metade do século XX. Tema 4: Estado burgués e imperialismo. Tema 5: O mundo entre guerras. Tema 6: República e ditadura en España.

3ª Avaliación: o mundo actual. Tema 7: A división do mundo en bloques. Tema 8: Globalización e supremacía de EE.UU. Tema 9: España en democracia.

164

6. Criterios de avaliación.

- Situar no tempo e no espazo períodos, feitos e procesos históricos relevantes aplicando as convencións habituais no estudo da historia. - Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos, establecendo conexións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais. - Expoñer as características sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime derivando delas as transformacións que se producen en Europa no século XVIII e explicando os trazos significativos do reformismo borbónico en España e en Galicia. - Identificar os trazos fundamentais das revolucións industriais e liberalburguesas, valorando os grandes procesos de transformación que experimentou o mundo occidental, e analizando as particularidades destes procesos en España e Galicia en comparación con outros exemplos representativos. - Explicar as razóns da hexemonía política e económica dos países europeos desde a segunda metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que

caracterizan

estes

anos,

tanto

entre

como

dentro

dos

estados,

especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas tensións sociais e políticas. -

Caracterizar

situar

cronolóxica

xeográficamente

grandes

transformacións e conflitos mundiais que tiveron lugar na primeira metade do século XX. - Analizar os procesos de cambio desde a segunda metade do século XX, e aplicar este coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da actualidade. - Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política, social e económica de España e de Galicia durante o século XX e os avances e retrocesos no camiño cara á modernización económica, á consolidación do sistema democrático, e á pertenza á Unión Europea. - Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as 165

causas e previndo posibles desenlaces, utilizando para iso diversas fontes de información, incluídas as que permitan obter interpretacións diferentes ou complementarias dun mesmo feito. - Realizar en pequeno grupo unha investigación no contorno sobre algún aspecto da historia recente, utilizando fontes orais que permitan traballar aspectos de vida cotiá e memoria histórica, e procurar conecta-los a contextos máis amplos, sendo capaz de expoñer e defender as súas conclusións.

166

7. Mínimos esixibles.

A Crise do Antigo Réxime O século das Luces: a Ilustración. O Despotismo Ilustrado e o Parlamentarismo Inglés. O reformismo borbónico en España. Liberalismo e Nacionalismo: a revolución americana e a Revolución Francesa. A Europa Napoleónica e a da Restauración. Cara a unha Europa das Nacións. As transformacións económicas e sociais: o auxe da burguesía. O movemento obreiro. Arte e cultura na Europa do século XIX. A España no século XIX: a crise do Antigo Réxime e a construción do Estado Liberal. A restauración. A época do Imperialismo: expansión colonial e Primeira Guerra Mundial. A Paz de París. O Período de entre guerras (1919-1939): A Revolución Rusa. A gran depresión e o ascenso do totalitarismo. Arte e cultura do século XX. España no primeiro terzo do s.XX: O reinado de Afonso XIII. A II República e a Guerra Civil. A II Guerra Mundial e as súas consecuencias. A Guerra Fría e a descolonización. O Mundo Occidental: a hexemonía dos EE.UU. A construción da unidade europea. O Mundo Comunista: A URSS. As democracias populares da Europa do Leste. A revolución en China. A fin do comunismo e a nova orde internacional. Situación actual da Europa do leste. China tralo maoísmo. O mundo da globalización. Os conflitos recentes do mundo: Iraq, Oriente Medio. A ameaza terrorista. España durante o franquismo: o réxime político e a evolución económica e social. España en Democracia: eixe cronolóxico dos principais feitos políticos desta etapa. 167

8 e 9. Procedementos e instrumentos de avaliación.

Para valorar o avance do alumno nos coñecementos e contidos que debe adquirir, valoraremos varios aspectos: Ao longo de cada avaliación se realizarán dous exames escritos sobre contidos básicos explicados nos temas obxecto de exame. Tamén se terá en conta o traballo persoal do alumno. Atopándonos en cuarto curso de ESO pensamos que a elaboración e presentación dun caderno é unha actividade un tanto innecesaria, pero iso non significa que o alumno quede exento de realizar este tipo de tarefas (actividades do libro, actividades propostas polo profesor, …) que contribúen, en gran medida, a complementar as explicacións recibidas en clase e o estudado. Así, o alumno debe de realizar este tipo de tarefas, pero a valoración das mesmas se fará na aula mediante preguntas que realizará o profesor cando se corrixan as mesmas, comprobando deste xeito a correcta realización ou non das mesmas. Igualmente, valoraremos a actitude do alumno cara á materia, valorando a atención que presta na aula, a súa participación en clases facendo preguntas sobre aqueles aspectos que non entenda, ou ben respondendo as preguntas feitas polo profesor, etc.

168

10. Procedementos para a realización da avaliación inicial.

Empezarase na

primeira quincena de clases con unha avaliación inicial

como toma de contacto cos alumnos e para detectar calquera tipo de problemas en canto se refire a coñecementos, actitudes, vocabulario,

expresión oral e

escrita ... Esta consistirá tanto na realización dunha pequena proba escrita, na que o alumno debe amosar a súa pericia na síntese dun pequeno texto, así como nos coñecementos

xeográficos

adquiridos

cursos

anteriores,

como

comprobación da súa capacidade lectocomprensora e a súa fluidez oral, mediante lecturas e preguntas feitas en clase polo profesor.

169

11. Criterios de cualificación. A cualificación en cada avaliación do alumnos constará de: - 90%: exames (nota media dos dous exames feitos na avaliación). En cada proba sempre se indicará a puntuación de cada exercicio. - 10%: actitude e traballo: o A actitude en clase: participativa, activa e de interese supón o redondeo positivo da nota media. Igualmente, unha actitude negativa, de desinterese, que provoque continuas chamadas de atención por parte do profesor, significará un redondeo negativo da nota. o 10% o traballo persoal feito na casa, que se valorará mediante a axeitada resposta as actividades (ben do libro, ben propostas polo profesor) que o alumno debe realizar na casa. Paralelamente, a non realización destas actividades pode representar a perda da mesma porcentaxe na cualificación. A cualificación final será a media das cualificacións obtidas nas tres avaliacións, sempre e cando o alumno teña superado CANDO MENOS dúas destas positivamente e acade unha media de 5 (15 puntos en total nas tres). Para os alumnos que non superen positivamente dúas ou tres avaliacións, existirá a posibilidade de realizar unha proba final de coñecementos, sobre os contidos mínimos do curso, que terá lugar con posterioridade á terceira avaliación e consistirá nunha proba escrita valorada de 0 a 10 (catro perguntas curtas de un punto, unha cuestión práctica valorada en 3 puntos e un tema longo valorado en 3 puntos). O resultado desta proba será a cualificación final. Na terceira avaliación, o profesor proporá un traballo de realización voluntaria, que deberá ser exposto en clases. O citado traballo será valorado como un exame da avaliación sobre a materia obxecto do mesmo. O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño fará o exame de Setembro. Consistirá na realización dunha proba escrita sobre os contidos do curso coa mesma estrutura que o exame final de xuño.

170

Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente

suspendería a avaliación, e se

fose no exame final suspendería a materia A non asistencia a un exame, terá que ser documentalmente xustificada. Se non se xustifica adecuadamente non se repetirá o exame, e o alumno figurará cunha nota mínima de 1. Se se xustifica, sendo o primeiro parcial, o alumno enfrontarase a un exame de toda a avaliación. Sendo o segundo control da avaliación, o alumno o afrontará o primeiro día de retorno a clases, na hora de realización da mesma. No suposto de que se detectara alumnos con altas capacidades deseñaríanse actividades adaptadas.

171

12. Plans de traballo para a superación das materias pendientes na ESO. Os alumnos de 4º E.S.O. que teñan a Materia de Ciencias Sociais pendente do curso anterior ou doutros cursos anteriores, deberán realizar, para a superación de dita materia, o seguinte: Elaborar un Traballo o longo do curso que consistirá na realización dunha serie de cuestións que abordan os contidos máis relevantes do 3º curso, ou dos cursos nos que teña as materias pendentes, . O

seguimento

deste

traballo

levarase

cabo

polo

profesor

correspondente de cada curso e pola xefa do Departamento. O alumno deberá entregar dito traballo,fragmentado en tres partes, unha por cada avaliación, a man e en galego, nas datas establecidas. Non se recollerán traballos fora do prazo marcado. O traballo valorarase de 0 a 10 puntos. 1. Todos os alumnos que realizaron o traballo e obtiveron un mínimo de 5 en cada unha das partes, é dicir, aprobaron os tres traballos entregados, teñen a obriga de facer unha proba final no mes de maio nas datas establecidas por xefatura de estudos. Esta proba centrarase nas actividades

recuperación

(traballos

feitos)

propostas

polo

departamento. O alumno para aprobar a materia ten que obter nesta proba unha puntuación mínima de 5. O obxectivo é comprobar que o traballo foi realizado polo propio alumno, quen acadou, así, os obxectivos propostos. Se non obtén unha nota mínima de 5 na proba, non recuperará a materia pendente. 2. A nota final será: Se se aproba o exame, a media entre, a media dos tres traballos e a nota de dito exame. Se non se aproba o exame,figurará a nota do exame. Para aqueles alumnos que non acaden o aprobado co traballo (é dicir os que teñan unha nota inferior a un 5) ou non o presenten haberá un Exame final en Maio. Este exame elaborarase a partir dos contidos mínimos establecidos

172

para o 3º curso na Programación e constará de dez preguntas (cada pregunta valerá un punto). Para aqueles alumnos que non superen a Materia en Maio haberá unha proba extraordinaria en Setembro, que se elaborará cos mesmos criterios que o Exame de Xuño.

173

13. Procedemento para a cualificaci贸n das materias pendentes ou da cualificaci贸n final do curso se hai alumnado que asista a programas de reforzo con atribuci贸n horaria.

No cuarto curso de E.S.O. non temos este tipo de alumnos.

174

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

175

16. Metodoloxía didáctica (BAC incidindo no impulso da autonomía personal).

Pretendemos aplicar e combinar dous tipos de estratexias metodolóxicas: unha estratexia expositiva nos contidos básicos (o obxectivo é asegurarme de que eses contidos básicos son comprendidos por tódolos alumnos) e unha estratexia indagatoria no caso de contidos específicos, que lles permita ós alumnos ampliar nas súas investigacións segundo sexan as súas distintas capacidades e intereses. Consideramos necesario o emprego dun caderno de clase por parte do alumno, onde recollerá tódalas actividades realizadas; estes cadernos constitúen o primeiro nivel para a memorización da información; non hai que esquecer que a concepción construtivista da aprendizaxe concede á memoria unha importancia destacada, como actividade cognitiva valiosa sempre que sexa comprensiva e non soamente verbalista. É importante atopar o equilibrio entre comprensión e memorización e axudar ós alumnos a distinguir con claridade o que son os datos informativos esenciais en cada tema dos que son só de interese conxuntural (os primeiros teñen que ser memorizados mentres que os segundos poden ser esquecidos despois de utilizalos).

176

17. Medidas de atención á diversidade.

Os alumnos non teñen un nivel de coñecementos homoxéneo; hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico, o que provoca grandes desniveis á hora de entender os conceptos, a maioría de grande abstracción. Por elo, intentaremos presentar as unidades en dous niveis: nun primeiro nivel presentaremos as ideas xerais básicas sobre o tema concreto, para pasar, nun segundo nivel de profundidade, o estudio de temas máis concretos. O primeiro nivel, deberá ser asimilado por todo os alumnos, en tanto que o segundo nivel poderá ser traballado máis ou menos profundamente segundo as capacidades de cada alumno en concreto. De acordo con isto, as actividades de cada unidade tamén deben reflectir esta diversidade: unha serie de actividades servirán para comproba-lo grao de comprensión dos contidos básicos por parte do alumno e corrixi-los contidos mal aprendidos; outras actividades deberán comproba-la capacidade de xuízo crítico e de análise de problemas por parte dos alumnos. Desta maneira procurara planear ós alumnos actividades moi variadas: – Actividades para sintetiza-las grandes ideas da unidade, rete-los conceptos clave e aprender a situar cronoloxicamente o tema. – Actividades de Balance, con exercicios de repaso para consolida-las habilidades procedementais básicas. – Métodos de traballo histórico: actividades para traballar de forma gradual e con diferentes niveis de complexidade os contidos procedementais.

177

18. Programación de educación en valores.

Considerando que valor é a escala ética e moral que o individuo posúe á hora de actuar, é evidente que está directamente relacionada coa educación que cada quen recibe dende a súa infancia. A formación de valores que se imparte non pode ser só teórica, senón teorico-práctica, debendo os nosos alumnos formar as súas actitudes e condutas, tendo en conta as súas vivencias e experiencias cotiás. No proceso educativo para a formación e desenvolvemento de valores é necesario cumprir unha serie de requisitos como: - Propiciar condutas positivas. - Entender as condutas negativas - Escoitar antes de criticar. - Evitar os prexuízos. -Crear un clima cooperativo de traballo. - Aprender a autoavaliarse. -Formar conviccións. Os obxectivos da pedagoxía dos valores son ensinar a pensar, a decidir, a facer, … A súa importancia resáltase ante a presente crise de valores que parece vivir a sociedade actual, chegando a ser considerados a parte máis importante da formación dos alumnos, por encima dos contidos académicos. A metodoloxía será, fundamentalmente, participativa y diversa: tormenta de ideas, dramatizacións, estudo de casos, mesas redondas, xogos de cooperación, …

178

19. Accións de contribución ao proxecto lector. O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Xeografía e Historia a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. - En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura. - Empregaranse textos

motivadores, normalmente de carácter narrativo ou

periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan Xeografía e Historia non só a través do texto expositivo, senón tamén doutros tipos de texto. Así mesmo ensinaráselles aos alumnos a ler textos históricos dun xeito pautado. Os alumnos aprenderán a situar os textos no seu contexto histórico e xeográfico, e a seleccionar as ideas principais. Por outra banda aprenderán a realizar actividades de contraste de fontes e de integración da información de varias fontes. - En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros. - En cuarto lugar intentarase que os

alumnos aprendan a identificar os

aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron. Ademais analizarán textos de todo tipo: políticos, testimoniais, literarios, etc. - En quinto lugar, proporcionaranse

actividades específicas de comprensión

lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: o

Actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

Actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto.

Actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de 179

descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. o

Actividades de realización de cadros, esquemas, táboas, etc., ferramentas que son moi útiles para comprender e estudar . actividades en que se pide aos alumnos que dean a súa opinión persoal e que implican a transformación do estudado en coñecemento propio.

180

20. Acción de contribución ao plan TICs.

son varias,

cada profesor

pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades - Pódese recorrer a Internet para buscar información sobre actividades ou diversos aspectos da materia - Pódense empregar recursos multimedia, con presentacións audiovisuais para cada un dos temas do libro. Estas presentacións poden proxectarse de dúas maneiras: ben nun encerado dixital, se o houbera, ordenador e un canón. Estas presentacións poden

ben simplemente cun

incluír animacións, vídeos,

imaxes, esquemas, textos e actividades que poden proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. - Pódense empregar proxectos específicos de investigación en Internet: as WebQuests. Trátase de grandes propostas de investigación que os alumnos realizarán en grupo e que ocuparán varias clases. Cada investigación supón a elaboración dun traballo sobre un tema do curso cuxa información debe buscarse en Internet. As WebQuests poden servir para traballar algúns temas do curso cunha metodoloxía indagadora, diferente da tradicional metodoloxía expositiva común na nosa materia, ao mesmo tempo que lIes ensinan aos alumnos a procurar información en Internet e a traballar en grupo.

181

21. Acción de contribución ao plan de convivencia. A escola ten por función educar e formas a persoas para a vida e na vida é necesario saber convivir

para adaptarse á sociedade na que nacemos ou

vivimos. A convivencia resulta, con moita frecuencia, problemática: a escola, a rúa, a sociedade son, a veces, un territorio adverso para

que os nosos

A aparición de Internet supón unha revolución na

Xeografía e Historia podemos realizar as seguintes accións

favorecedoras da convivencia escolar. 



Favorecer as actitudes dialogantes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases.



Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións) e textos

motivadores,

de carácter narrativo ou periodístico, coa

finalidade de que os alumnos aprendan a valorar e respectar as diferencias culturais e relixiosas. Defensa dos propios valores, principios 182

e opinións diante o grupo clase por medio da exposición oralo u visual dos temas tratados. 



Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo).



Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste

con feitos,

ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

183

22. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto.

Os alumnos utilizarán ó longo do curso os seguintes recursos didácticos: -

Textos históricos e historiográficos.

Vídeos informativos, CD e películas proxectadas en clase.

Mapas xeográficos e históricos.

Gráficas, diagramas e cadros estatísticos

Artigos de prensa.

Ordenador e canón para presentacións Power Point.

LIBRO DE TEXTO Alfeirán Rodríguez, X e Romero Masiá, A: “Sociais 4º ESO”. Baia edicións, 2012.

184

23. Actividades complementarias e extraescolares.

Non temos prevista a realización de ningún tipo de actividade complementaria nin extraescolar ao longo deste curso académico.

185

24. Incorporaci贸n de modificaci贸ns propostas na memoria do curso anterior.

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisici贸n da lingua galega, vital para a comprensi贸n da materia (impartida en lingua galega)

186

índice

187

4º ESO. índice ASIGNATURA ÉDUCACIÓN ÉTICO-CÍVICA

PROFESOR

DANIEL LORENZO VALDIVIESO

1. Introdución e contextualización. as sociedades democráticas contemporáneas, a aprendizaxe do papel da cidadanía debe ser unha tarefa compartida polas familias, o sistema educativo e os medios de comunicación. Porén, a comunidade escolar debe estar preparada para asumir esta función e a responsabilidade que dela se deriva. A Unión Europea establece como obxectivo dos sistemas educativos velar por que na comunidade

escolar

promova

realmente

aprendizaxe

dos

valores

democráticos e da participación, con fin de preparar as persoas para a cidadanía activa. De acordo coas recomendacións internacionais, un dos principios que inspiran o sistema educativo é a transmisión e posta en práctica de valores que favorezan a liberdade persoal, a responsabilidade, a cidadanía democrática, a solidariedade, a tolerancia, a igualdade, o respecto e a xustiza, así como que axuden a superar calquera tipo de discriminación. Este principio pon de manifesto a necesidade de incorporar, con entidade propia, unha materia que capacite o alumnado para asumir responsabilidades pola vida en común, construír pautas sociais comúns que vaian máis alá dos intereses sociais individuais e entender o exercicio da cidadanía como valor importante nas relacións humanas.

A educación para a cidadanía pretende contribuír á implicación do alumnado na vida social, como cidadás e cidadáns que posúan a información precisa e sexan conscientes das súas obrigas e responsabilidades, na medida en que os seus obxectivos impregnen todas as materias da etapa e a escola sexa quén de 188

abrirse ao medio social en que as persoas van ter que exercer o seu rol de cidadáns, introducindo novas prácticas educativas que lles permitan a toma de contacto con situacións do medio social, que incidan na construción da súa identidade

cívica.

As dúas materias que configuran a educación para a cidadanía nesta etapa: a educación para a cidadanía e os dereitos humanos, que se imparte no segundo curso, e a educación ético-cívica de cuarto curso, estrutúranse en varios bloques que van desde o persoal e o máis próximo ao global e máis xeral; en ambas existe un conxunto de contidos comúns a todos os bloques, orientados á adquisición de procedementos, habilidades sociais e actitudes básicas para o desenvolvemento dunha convivencia pacífica e da cidadanía democrática.

189

2. Contribución da materia ao logro das competencias básicas 1. Comunicación lingüística. Nesta materia do o uso sistemático do diálogo e do debate contribúe á competencia en comunicación lingüística. Debater en serio esixe exercitarse na escoita, a exposición e a argumentación e para iso é necesario verbalizar os conceptos, facer explícitas as ideas, formar os xuízos e estruturalos de forma coherente. Escoitar, falar e conversar supón a utilización activa e efectiva de habilidades lingüísticas e non lingüísticas e das regras propias do intercambio comunicativo para producir textos orais adecuados a cada situación de comunicación. Ler e escribir inclúe as habilidades que permiten buscar, recompilar e procesar información e ser competente para comprender, compor e usar distintos tipos de textos escritos.

2. Competencia matemática. A lóxica e as leis do razonamento fomentarán a habilidade para utilizar os símbolos e as formas de expresión e razoamento matemático para producir e interpretar informacións, para coñecer máis sobre aspectos cuantitativos e espaciais da realidade e para identificar e resolver problemas relacionados coa vida diaria e o mundo laboral. Debe contribuír así mesmo á identificación de razoamentos válidos e á valoración da certeza asociada aos resultados correctamente obtidos e aq identificación das argumentacións falaces

3. Coñecemento na interacción co mundo físico. Habilidade para interactuar co mundo físico, tato nos seus aspectos naturais como nos xerados pola acción humana. Iso facilitará a comprensión de sucesos, a predición de consecuencias e a actividade dirixida á mellora e preservación das condicións de vida propia, das demais persoas e do resto dos seres vivos. O ser conscientes da importancia do uso responsable dos recursos naturais, da necesidade de preservar o ambiente, potenciar o consumo responsable e unha forma de vida saudable, son contidos con que desde a educación para a cidadanía

190

é posible contribuír tamén ao desenvolvemento da competencia no coñecemento e interacción co mundo físico.

4. Tratamento da información e competencia dixital. Buscar,

obter,

procesar

comunicar

información

transformala

coñecemento. Inclúe aspectos diferentes que van desde o acceso e selección da información ata o uso e a transmisión desta en distintos soportes, incluíndo a utilización das tecnoloxías da información e a comunicación como un elemento esencial para informarse e comunicarse. Nesta materia a necesidade de buscar, obter, analizar, sintetizar e relacionar a información procedente de distintas fontes, comprendela e integrala para producir

coñecemento,

comunicala,

facer

inferencias

deducións

son

procedementos que contribúen a desenvolver esta competencia de tratamento da información e competencia dixital.

convivir,

aprender,

traballar

só

equipo,

relacionarse

cos

demais,cooperar e afrontar os conflitos de xeito positivo. A súa adquisición supón, no ámbito persoal, o desenvolvemento da autoestima, a dignidade, a liberdade e a responsabilidade e, no ámbito relacional, a aceptación das diferenzas, a tolerancia e o respecto polos outros (os seus valores, lingua, cultura, etc.) Por outra banda inclúe habilidades para exercitar unha cidadanía activa,

democrática

integradora

das

diferenzas.

Neste

sentido

imprescindible propiciar o sentido de pertenza a un grupo social, coñecer a organización e funcionamento das sociedades e particularmente a propia, nun marco que comprende desde o máis próximo ata o máis global o coñecemento da diversidade axuda a xerar sentimentos non excluíntes e a interiorizar o valor de respecto, así como a aceptar e usar

191

convencións e normas sociais facilitadoras da convivencia. A sensibilización ante as situacións de discriminación e inxustiza, permiten consolidar os valores de cooperación, solidariedade, xustiza, non violencia, compromiso e participación tanto no ámbito persoal coma no social. A práctica do diálogo axuda a afrontar e resolver as situacións de conflito mediante procedementos non violentos.

192

Estimula as destrezas orientadas á recompilación e á síntese de información, á transformación da información en coñecemento, ao desenvolvemento das habilidades sociais que permiten o traballo en equipo e a participación favorecen tamén as aprendizaxes posteriores.

Un comportamento

autónomo. O coñecemento da contribución de distintas teorías éticas, facilita a creación dun código moral propio.

193

3. Obxectivos. Obxectivos xerais de etapa Con respecto ós obxectivos que se propoñen para a etapa, o desenvolvemento desta materia ha de contribuír a que os alumnos e alumnas: • Comprendan e produzan mensaxes orais e escritos con propiedade, autonomía e creatividade. • Se formen unha imaxe axustada de se mesmos. • Desenvolvan actividades por se mesmos, valorando o esforzo e a superación de dificultades. • Obteñan información utilizando as fontes nas que se encontra dispoñible e sexan capaces de transmitila a outros de maneira razoada e intelixible. • Se relacionen con outras persoas e participen en actividades de grupo con actitude solidaria e tolerante, eliminando prexuízos e rexeitando toda forma de discriminación. • Analicen os valores da nosa sociedade, en especial os relativos a deberes e dereitos dos cidadáns. • Elaboren xuízos e criterios persoais de actuación. Obxectivos do área Polo que se refire ós seus obxectivos específicos, o desenvolvemento da Ética está encamiñado a que os alumnos e alumnas adquiran as seguintes capacidades: • Identificar os valores morais universalmente recoñecidos como desexables pola súa contribución a a dignidade da persoa e o desenvolvemento pleno do ser humano, así como á construción de unha sociedade democrática xusta e solidaria. • Comprender os problemas morais das sociedades actuais e coñecer e valorar algúns proxectos éticos de resposta que contribúan a a superación de tales problemas dende un recoñecemento dos dereitos e deberes de todo ser humano. • Desenvolver unha actitude construtiva, crítica e tolerante, dando razón das súas afirmacións e demandándoa dás dos demais, de modo que creza en todos a idea de que o diálogo é unha vía privilexiada para solucionar os problemas 194

humanos e sociais a través da realización de tarefas de grupo e a participación en discusións e debates. • Analizar os problemas morais identificando os conflictos de valor que entrañan e recoñecendo as distintas posicións dende as que cabe afrontalos. • Valorar os dereitos e liberdades humanas como resultado da historia da humanidade e como condición imprescindible para a xustiza e a paz. • Denunciar actitudes inxustas e facerse solidarios con persoas e grupos que se ven privados dos dereitos e pertenzas humanos na nosa sociedade.

195

4. Secuencia de contidos. Debemos ter en conta que esta materia ten unha extensión horaria de 1 hora semanal.

UNIDADE 1: Identidade e alteridade. -A persoa como suxeito moral. -O respecto á dignidade humana. -O respecto á diversidade e a non discriminación. -O autocontrol e a non violencia. -A liberdade e a responsabilidade. UNIDADE 2. As teorías éticas -Os valores morais. -Subxectivismo, relativismo e pluralismo. -Teorías éticas da felicidade e a non discriminación. -Teorías éticas da xustiza. UNIDADE 3. As esixencias da xustiza e os dereitos humanos. -Os dereitos humanos como esixencia de xustiza. -Principais etapas na conquista dos dereitos humanos. -A defensa dos dereitos humanos e a loita contra a inxustiza. -Xustiza e discriminación positiva.

UNIDADE 4. Democracia e participación. As institucións democráticas. -A democracia como o mellor sistema de goberno. -A importancia da participación cidadá.. -Os valores democráticos. -O Estado social e democrático de dereito. -O sistema político español e galego. UNIDADE 5. A igualdade entre home se mulleres. -O dereito feminino á cidadanía. -Causas da discriminación feminina e alternativas. -Medidas contra a violencia de xénero. UNIDADE 6. Multiculturalismo e interculturalismo. 196

-A diversidade cultural como factor enriquecedor da convivencia nunha sociedade pural. -Posicións ante o multiculturalismo: doetnocentrismo ao relativismo cultural. -A responsabilidade cidadá: os impostos e os servizos públicos. -Valoración do interculturalismo como proxecto ético. UNIDADE 7. Cidadanía global e democracia. -Vivimos nun mundo globalizado. -Os medios de comunicación e a publicidade no contexto dun mundo global. -Globalización económica e democrática. -A procura dun desenvolvemento humano sustentable. -Por unha cidadanía global con valores democráticos e éticos. UNIDADE 8. Cara unha cultura de paz. -Unha sociedade no contexto da cultura de paz. -O Manifesto 2000 para unha cultura de paz e de non violencia. -A Carta da terra. -Unha lei para fomentar a cultura de paz. -Obxectivos do milenio e cultura de paz. -Unha sociedade xusta e solidaria. -Cara un mundo inmerso na cultura de paz.

197

5. Temporalización. 1ª AVALIACIÓN: temas 1 a 3 2ª AVALIACIÓN: temas 4 a 6 3ª AVALIACIÓN: temas 7 a 8

198

6. Criterios de avaliación. • Análise dos elementos que interveñen nos problemas morais e políticos da nosa sociedade, busca dos valores éticos presentes nela e a función que tales valores desempeñan. • Busca de información e valoración da mesma en canto a súa adecuación á realidade que se estudia. • Identificación e exame das alternativas que ás situacións de inxustiza propoñen institucións, grupos e persoas da nosa sociedade. • Análise e resolución dos problemas morais xurdidos na aula, propiciando a construcción, por parte dos alumnos/as, de seus propios compromisos éticos. • Lectura, producción e comentario de textos adecuados a a idade dos alumnos/as e ós contidos conceptuais e actitudinais. • Realización de traballos de síntese ou investigacións sinxelas sobre cuestións de actualidade, nos que os alumnos/as plantean as súas consideracións e propostas para a resolución dos problemas presentados. • Elaboración de murais conceptuais significativos. • Identificación de situacións de insolidariedade, de privación de dereitos e de insolidariedade no entorno social. • Participación en discusións e debates, argumentando con precisión e rigor. • Estimación de todas as persoas como fins en si mesmas, suxeitos de dignidade e dotados de liberdade responsable. • Recoñecemento da necesidade de reflexión ética na vida persoal e colectiva. • Enriquecemento ás actitudes, normas e valores da convivencia democrática. • Valoración positiva das diferencias culturais, sociais e morais, como fontes de enriquecemento e Gobernamentais, nunca de discriminación. • Aprecio da labor das Organizacións Non Gobernamentais e colaboración con elas na defensa da ocorre e do medio ambiente.

199

7. Mínimos esixibles. Se consideran contidos mínimos dunha materia aqueles conceptos e capacidades que o alumno/a debe ter conseguido para consideralo avaliado positivamente en dita materia. A continuación procedemos a especificar o que consideramos que constitúen os contidos mínimos na materia de Ética para a Educación Secundaria Obrigatoria:

Conceptuais • Saber definir conceptos importantes: moral, ética, responsabilidade, virtude, liberdade, • Ter coñecemento das principais teorías éticas. • Saber debater os principais problemas morais do mundo actual dende diferentes visións. • Ter coñecemento dos dereitos humanos.

Procedimentais • Identificación de posibles situacións de inxustiza, análise e posibles solucións. • Comentario de texto. • Participación en discusións, debates e traballos de grupo. • Recollida de información sobre cuestións éticas, valoración de dita información e elaboración de informes a partir doa.

Actitudinais • Respecto a tódalas persoas precisamente por selo. • Reflexión ética previa á toma de decisións. • Respecto ós procesos de aprendizaxe e de expresión de todos, especialmente dos compañeiros/as de clase. • Rexeitamento, de palabra e obra, de todo comportamento violento e de toda mostra de intolerancia. • Asunción da propia responsabilidade.

200

â&#x20AC;˘ Manifestar interese por desenvolver as soas capacidades con autonomĂa e creatividade.

201

8 Procedementos e instrumentos de avaliación. ●

Haberá ao longo do curso varias probas de control de coñecementos, tanto orais coma escritas, e tres probas globais de avaliación. As probas de control de coñecementos faranse ao longo das tres avaliacións e abarcarán temas concretos. As tres probas globais de avaliación que incluirán

o máis salientable de todos os temas vistos na avaliación

correspondente, realizaranse en decembro, marzo e xuño, coincidindo cos finais da primeira, segunda e terceira avaliación respectivamente. ●

Da primeira avaliación haberá dúas recuperacións: unha á volta das vacacións de Nadal e a outra coincidindo co exame da terceira avaliación.

●

Da segunda avaliación haberá dúas recuperacións: unha á volta das vacacións de Semana Santa e a outra coincidindo co exame da terceira avaliación.

●

Da terceira avaliación non haberá recuperación.

●

Coincidindo coa data da terceira avaliación haberá unha proba final para aqueles alumnos que perderan o dereito a avaliación continua. Tamén se poderán presentar a este exame os alumnos que teñan algunha das dúas primeiras avaliacións suspendidas.

●

En todas as probas escritas de avaliación introducirase a cuantificación de cada pregunta.

Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente

suspendería dito

exame cunha calificación de 0, e se fose no exame final suspendería a materia

202

9. Procedementos para a realización da avaliación inicial. Empezarase na

primeira quincena de clases con unha avaliación inicial

como toma de contacto cos alumnos e para detectar calquera tipo de problemas en canto se refire a coñecementos, actitudes, vocabulario,

expresión oral e

escrita etc...

203

10. Criterios de cualificación. ●

Cada semana, no caderno, mandaranse facer actividades de todo tipo para casa. As actividades hai que traelas sempre feitas xa que serán corrixidas rotatoriamente na aula. Antes da avaliación recolleranse os cadernos para puntualos o que pode aumentar a cualificación final de cada avaliación ata un máximo de medio punto: Se está moi ben, aumentará 0,5 puntos; se está ben, 0,25 puntos. Por debaixo desta última cualificación non aumentará nada

●

A media da suma de todas as probas, orais ou escritas, de control de coñecementos poderá subir a cualificación final de cada avaliación ata un máximo de un punto: Se a media está entre 9-10, aumentará un punto; entre 8-9, tres cuartos de punto; entre 7-8, medio punto; entre 6-7, un cuarto de punto. Por debaixo desta última cualificación non aumentará nada.

●

O exame global de avaliación puntuará de 0 a 10. Será unha mestura de cuestións teóricas a desenvolver e exercicios prácticos.

●

A cualificación final de cada avaliación obterase sumándolle ao exame global os posibles aumentos de ata punto e medio do caderno e das probas, orais ou escritas, de control de coñecementos. Para acadar unha cualificación determinada hai que chegar a ese número enteiro, non aproximarse.

●

Se a actitude, asistencia e participación do alumno na clase é positiva e o resultado da cualificación final de cada avaliación iguala ou supera as cinco décimas, obterase como nota final de avaliación o numero enteiro posterior (exemplo: 5,5, 5,6, 5,7, 5,8 e 5,9 poderán converterse nun 6).

●

Para aprobar o curso é preciso ter as tres avaliacións aprobadas. A cualificación final será a media da suma das tres. Coma nas avaliacións parciais, se a actitude, asistencia e participación do alumno na clase foi positiva e o resultado da cualificación final iguala ou supera as cinco décimas, obterase como nota final de curso o numero enteiro posterior.

●

O alumno que non aprobe en Xuño terá a oportunidade de presentarse a proba extraordinaria de setembro. Consistirá na realización dunha proba 204

escrita, semellante a das probas globais de avaliación, sobre os contidos do curso. A cualificación de setembro será a obtida nesta proba extraordinaria. ●

Por acordo do Claustro de profesores do 30 de xuño de 2010, a boa presentación e a carencia de faltas de ortografía en todas as probas escritas terá un premio de 0,5 puntos que lle serán aumentados á cualificación das mencionadas probas sempre que estean aprobadas.

205

11. plans de traballo para a superación de materias pendentes Os alumnos de 4º de E.S.O. que teñan a Materia de Educación para a cidadanía e os dereitos humanos pendente de 2º da ESO, deberán realizar, para a superación de dita materia, o seguinte: Elaborar un Traballo o longo do curso que consistirá na realización dunha “viaxe imaxinaria” a partir da cal o alumno abordará os contidos máis relevantes . O

seguimento

deste

traballo

levarase

cabo

polo

profesor

correspondente de cada curso e pola xefa do Departamento. O alumno deberá entregar dito traballo,fragmentado en tres partes, unha por cada avaliación, a man e en galego, nas datas establecidas. Non se recollerán traballos fora do prazo marcado. O traballo valorarase de 0 a 10 puntos. Todos os alumnos que realizaron o traballo e obtiveron un mínimo de 5 en cada unha das partes, é dicir, aprobaron os tres traballos entregados, teñen a obriga de facer unha proba final no mes de maio nas datas establecidas por xefatura de estudos. Esta proba centrarase nas actividades de recuperación (traballos feitos)

propostas polo departamento. O alumno

para aprobar a

materia ten que obter nesta proba unha puntuación mínima de 5 . Para aqueles alumnos que non acaden o aprobado co traballo (é dicir os que teñan unha nota inferior a un 5) ou non o presenten haberá un Exame final en Maio. Este exame elaborarase a partir dos contidos mínimos establecidos e constará de dez preguntas (cada pregunta valerá un punto). Para aqueles alumnos que non superen a Materia en Maio haberá unha proba extraordinaria en Setembro, que se elaborará cos mesmos criterios que o Exame de Xuño.

Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente

suspendería dito

exame cunha calificación de 0, e se fose no exame final suspendería a materia

206

12. Procedemento para a cualificaci贸n das materias pendentes ou da cualificaci贸n final do curso se hai alumnado que asiste a programas de reforzo con atribuci贸n horaria. Non afecta a este curso

207

13. Metodoloxía didáctica Pretendemos aplicar e combinar dous tipos de estratexias metodolóxicas: unha estratexia expositiva nos contidos básicos (o obxectivo é asegurarme de que eses contidos básicos son comprendidos por tódolos alumnos) e unha estratexia indagatoria no caso de contidos específicos, que lles permita ós alumnos profundizan nas súas investigacións segundo sexan as súas distintas capacidades e intereses. Consideramos necesario o emprego dun caderno de clase por parte do alumno, onde recollerá tódalas actividades realizadas; estes cadernos constitúen o primeiro nivel para a memorización da información; non hai que esquecer que a concepción constructivista da aprendizaxe concede á memoria unha importancia destacada, como actividade cognitiva valiosa sempre que sexa comprensiva e non soamente verbalista. É importante atopar o equilibrio entre comprensión e memorización e axudar ós alumnos a distinguir con claridade o que son os datos informativos esenciais en cada tema dos que son só de interese conxuntural (os primeiros teñen que ser memorizados mentres que os segundos poden ser esquecidos despois de utilizalos).

208

14. Medidas de atención á diversidade. Os alumnos non teñen un nivel de coñecementos homoxéneo; hai diferenzas moi marcadas no nivel lingüístico, o que provoca grandes desniveis á hora de entender os conceptos, a maioría de grande abstracción. Por elo, intentaremos presentar as unidades en dous niveis: nun primeiro nivel presentaremos as ideas xerais básicas sobre o tema concreto, para pasar, nun segundo nivel de profundidade, o estudio de temas máis concretos. O primeiro nivel, deberá ser asimilado por todo os alumnos, en tanto que o segundo nivel poderá ser traballado máis ou menos profundamente segundo as capacidades de cada alumno en concreto. De acordo con isto, as actividades de cada unidade tamén deben reflectir esta diversidade: unha serie de actividades servirán para comproba-lo grao de comprensión dos contidos básicos por parte do alumno e corrixi-los contidos mal aprendidos; outras actividades deberán comproba-la capacidade de xuízo crítico e de análise de problemas por parte dos alumnos. Desta maneira procurara plantexar ós alumnos actividades moi variadas:

● Actividades

para sintetiza-las grandes ideas da unidade, rete-los

conceptos clave e aprender a situar cronoloxicamente o tema. ● Actividades de Balance, con exercicios de repaso para consolida-las

habilidades procedementais básicas. ● Métodos de traballo histórico: actividades para traballar de forma gradual

e con diferentes niveis de complexidade os contidos procedementais.

209

15. Programación de educación en valores. O conxunto de actividades desenvoltas na materia debe fomentar a educación en valores, especialmente aqueles relativos a: fomento de actitudes democráticas, respeto as diferencias, contrucción de sociedades plurais, pluralismo ideolóxico e valores de xustiza universal.

210

16. Accións de contribución ao proxecto lector. O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Xeografía e Historia a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. ■ En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as

páxinas específicas dedicadas á lectura. ■ Empregaranse textos motivadores, normalmente de carácter narrativo

ou periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan Xeografía e Historia non só a través do texto expositivo, senón tamén doutros tipos de texto. Así mesmo ensinaráselles aos alumnos a ler textos históricos dun xeito pautado. Os alumnos aprenderán a situar os textos no seu contexto histórico e xeográfico, e a seleccionar as ideas principais. Por outra banda aprenderán a realizar actividades de contraste de fontes e de integración da información de varias fontes. ■ En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de

informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros. En cuarto lugar intentarase que os

alumnos aprendan a identificar os

aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron. Ademais analizarán textos de todo tipo: políticos, económicos, periodísticos … ■ En

quinto

lugar,

proporcionaranse

actividades

específicas

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: ○

actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

○

actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de

forma explícita no texto.

211

○ actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións

entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. ○ actividades

realización

cadros,

esquemas,

táboas,

etc.,

ferramentas que son moi útiles para comprender e estudar . actividades en que se pide aos alumnos que dean a súa opinión persoal e que implican a transformación do estudado en coñecemento propio. ○ Deseñaranse actividades para os alumnos de altas capacidades, de ser o

caso.

212

17. Acción de contribución ao plan TICs. As novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) forman parte do proxecto educativo actual. Por unha banda, a aparición de Internet supuxo unha revolución na forma de procurar e tratar a información, ata o punto de que se ten convertido na principal fonte de información para case todos; por iso, cómpre que lles ensinemos aos alumnos a manexar Internet e a aproveitar as posibilidades que ofrece para a nosa materia. As novas tecnoloxías ábrenlles novos camiños e formas de traballar na clase, que poden resultar motivadoras para os alumnos e moi potentes desde o punto de vista didáctico. As posibilidades de traballar coas novas tecnoloxías

son varias,

cada

profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades pero tendo sempre en conta a necesidade de compensar a desigualdade no acceso ■ Recorreremos a Internet para buscar información sobre actividades ou

diversos aspectos da materia ■ Empregaremos recursos multimedia, con presentacións audiovisuais para

cada un dos temas do libro. Estas presentacións poden proxectarse de dúas maneiras: ben nun encerado dixital, se o houbera, ben simplemente cun ordenador e un canón. Estas presentacións poden incluír animacións, vídeos, imaxes, esquemas, textos e actividades que poden proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. ■ Pódense empregar proxectos específicos de investigación en Internet: as

WebQuests. Trátase de grandes propostas de investigación que os alumnos realizarán en grupo e que ocuparán varias clases. Cada investigación supón a elaboración dun traballo sobre un tema do curso cuxa información debe buscarse en Internet. As WebQuests poden servir para traballar algúns temas do curso cunha metodoloxía indagadora, diferente da tradicional metodoloxía expositiva común na nosa materia, ao mesmo tempo que lles ensinan aos alumnos a procurar información en Internet e a traballar en grupo.

213

18. Acci贸n de contribuci贸n ao plan de convivencia. - Mediante a lectura de textos traballar as diferenzas

214

19. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto. O libro de texto será Ética cívica editada polo consorcio editorial galego. Empregaremos esquemas e presentacións que serán proxectadas no canón da aula.

215

20. Actividades complementarias e extraescolares. Non estรกn previstas

216

21. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Inculcar e ensinar hábitos de estudo ao alumnado de étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

217

22. Procedementos para avaliar a propia programación. A programación é revisada ao longo de todo o curso escolar nas sucesivas reunións do Departamento que se realizan mensualmente, con especial fincapé na reunión final, tralo remate do curso académico.

índice

218

1º BACHERELATO. índice ASIGNATURA HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO

PROFESOR

DANIEL LORENZO VALDIVIESO

1. Introdución e contextualización. O coñecemento do mundo actual, dos problemas sociais máis relevantes,

dos fenómenos globais que se producen nel e inflúen na vida dos grupos humanos son requisitos esenciais para situarse conscientemente na realidade na que vivimos, entender os problemas que nos afectan e adoptar decisións razoadas e autónomas ante eles, así como compromisos activos que contribúan á construción dun

mundo

mellor.

Nesta tarefa a Historia do mundo contemporáneo desempeña unha función relevante: debe facilitar a comprensión do presente como unha fase dun proceso inacabado, que se configura a partir de elementos do pasado, e sobre o que é posible actuar para modelar o futuro. O coñecemento histórico pretende aprehender a realidade social a través dos mecanismos que lle son propios: a indagación sobre as orixes e a evolución dos acontecementos e as relacións que se establecen entre eles; o estudo das sociedades nas súas dimensións económica, social, política, cultural e tecnolóxica; a explicación dos cambios e as continuidades que se producen ao longo do tempo. Todo isto sen perder de vista os diversos suxeitos e grupos que protagonizan e sofren os acontecementos históricos: os grupos hexemónicos e os excluídos, os homes e as mulleres, a cultura propia e as alleas. Unha historia que sexa capaz de dar conta dos éxitos e dos fracasos, dos avances e dos abusos, dos triunfadores e das vítimas e que teña como protagonista a toda a humanidade. 219

A materia de Historia do mundo contemporáneo aborda os procesos que influíron de forma decisiva na modelaxe do mundo actual. O estudo iníciase na crise do Antigo Réxime e os grandes cambios do século XIX, que determinan, en gran medida, os trazos do século XX ata a configuración da actualidade. Esta presentación non debe considerarse incompatible cun tratamento que poida abranguer, en unidades de tempo máis amplas, a evolución dos grandes temas que configuran o período. O estudo da realidade máis inmediata permite recorrer a fontes como os medios de comunicación, as novas tecnoloxías ou a historia oral, máis novidosas pero non por iso menos rigorosas. É imprescindible que o alumnado comprenda o mundo en que vive e os problemas en que está inmerso, que aprenda a situar o presente en perspectiva histórica, a transferir coñecementos do pasado para interpretar problemas actuais; daquela estará en condicións de tomar decisións racionais e conscientes como integrante da cidadanía do mundo. A materia debe servir tamén para adquirir sensibilidade ante os retos do presente, desenvolver unha actitude crítica cara ás inxustizas, aos abusos e ás desigualdades e adoptar un compromiso activo na defensa das liberdades, os dereitos humanos e a construción da paz.

A organización dos contidos segue unha orde cronolóxica e preséntase cun criterio co que se trata de abordar, de forma equilibrada, os aspectos políticos, económicos, sociais e culturais, sen esquecer os novos suxeitos e as novas preocupacións históricas. Inevitablemente, os contidos prestan unha maior atención aos procesos históricos que se desenvolven no mundo occidental, pero non desde perspectivas sociocéntricas; daquela, búscanse oportunidades e momentos para facer visibles fenómenos que se desenvolven en contextos alén de Europa para mostrar a diversidade das manifestacións históricas e, ao mesmo tempo, cuestionar estereotipos e prexuízos cara ás culturas diferentes da propia. A interdependencia e o enfoque dos problemas do mundo desde unha perspectiva global exixen, hoxe máis ca nunca, o estudo de fenómenos que acontecen en lugares diversos. Só se é verdadeiramente universal, a historia do mundo poderá explicar de maneira satisfactoria o contemporáneo. Continuando a 220

formación adquirida nas etapas anteriores, esta materia afonda nas destrezas que

son

propias

aprendizaxe

histórica,

como

localización

dos

acontecementos no espazo e no tempo, o manexo das fontes de información, a interpretación crítica dos datos, a interacción de factores diversos nas explicacións causais, a análise e a síntese, ou a emisión de xuízos fundados sobre asuntos

controvertidos.

Todas

elas,

ademais

contribuír

propio

coñecemento histórico, ensinan que o coñecemento científico é antidogmático e provisional.

221

2. Obxectivos. A asignatura terá como finalidade desenvolver as seguintes capacidades no alumnado:

1. Coñecer os principais procesos e acontecementos do mundo contemporáneo,

situándoos no espazo e no tempo e tomando conciencia da diversidade de ritmo e intensidade coa que se producen nos diferentes territorios, mesmo das súas pegadas en Galicia. Revisar criticamente estereotipos e prexuízos respecto das sociedades que se incorporan tardiamente á contemporaneidade. 2. Analizar as grandes transformacións que experimentan as sociedades contemporáneas establecendo relacións significativas entre os aspectos económicos, sociais, políticos, culturais e tecnolóxicos; identificar os cambios e as continuidades que se producen e as súas consecuencias na actualidade. 3. Comprender o significado dos conceptos históricos máis importantes que se empregan para analizar os procesos e acontecementos contemporáneos e utilizalos correctamente para dar conta das realidades sociais en diferentes contextos. 4. Entender o presente como un proceso inacabado, resultado do éxito de determinados proxectos sociais e do fracaso doutros, no que se teñen producido importantes avances pero tamén inxustizas e conflitos que aínda hoxe persisten e que exixen un compromiso activo a favor da paz, da xustiza, da igualdade e dos dereitos humanos no mundo. 5. Entender e apreciar a historia como unha reflexión permanente sobre o pasado para buscar respostas aos problemas do presente e formular proxectos sociais para a construción do futuro. Utilizar o coñecemento histórico para revisar as ideas comunmente aceptadas, dar voz aos grupos excluídos polos discursos hexemónicos e participar activamente na construción dun mundo mellor. 6. Buscar, seleccionar e interpretar información procedente de fontes diversas -o contorno, documentos históricos, representacións iconográficas, medios de comunicación, etc.-; tratala de forma rigorosa para obter información histórica 222

relevante, relacionándoa cos coñecementos adquiridos para redactar textos rigorosos de contido histórico. 7. Planificar e realizar informes ou breves investigacións escolares, de xeito individual ou en grupo, nos que se integren informacións diversas, facendo referencia á súa procedencia, así como aos diferentes enfoques históricos. Presentar os resultados de forma oral e escrita utilizando as tecnoloxías da comunicación. 8. Participar de forma ordenada en debates e discusións sobre problemas controvertidos do mundo contemporáneo e da actualidade, argumentar as propias ideas e incorporar as doutras persoas para chegar a conclusións que obteñan un maior consenso, sen esquecer o dereito a discrepar e a que se escoiten as diferentes opinións.

223

3. Secuencia de contidos. Contidos comúns. -Localización no espazo e no tempo de procesos, estruturas e acontecementos relevantes do mundo contemporáneo, identificando semellanzas e diferenzas na súa concreción en distintas sociedades e reparando na diversidade de ritmos da difusión destes procesos. -Identificación de relacións significativas entre factores de tipo económico, social, político, cultural e tecnolóxico á hora de manexar explicacións causais sobre os procesos de evolución e cambio máis relevantes no mundo contemporáneo e na configuración do mundo actual. -Utilización de diferentes escalas (global, europea, española, galega) na análise dos procesos e acontecementos contemporáneos e actuais; capacidade para cuestionar prexuízos e estereotipos cara a outros pobos e culturas. -Busca, selección e tratamento de información procedente de fontes diversas (documentos históricos, datos estatísticos, textos historiográficos, mapas, prensa, tecnoloxías da información, etc.); capacidade crítica para interpretar e valorar as informacións tendo en conta a fonte de procedencia e os intereses e intencións de quen as pon en circulación. -Elaboración de informes e investigacións escolares utilizando información procedente de diferentes fontes; presentación dos resultados de forma estruturada e clara, manexando correctamente a linguaxe e os conceptos históricos específicos. Tema 1. A crise do Antigo Réxime 1. Unha economía de base señorial 2. A sociedade estamental 3. O absolutismo monárquico 4. A crise do Antigo Réxime. 5. que achegou a independencia dos EEUU ao liberalismo. Tema 2. A revolución industrial 224

1. Transformacións agrarias e crecemento demográfico 2. O desenvolvemento da industria 3. Liberalismo económico e capitalismo 4. As consecuencias sociais Tema 3. Liberalismo e nacionalismo 1. A Revolución francesa (1789-1799) 2. Napoleón Bonaparte 3. A Europa da Restauración 4. Que é o liberalismo? 5. As revolucións liberais (1820-1848) 6. A construción dos Estados nacionais Tema 4. O movemento obreiro 1. O movemento obreiro: dos comezos ata 1848 2. As grandes correntes ideolóxicas do obreirismo 3. A época da Primeira Internacional (1864-1881) 4. Sindicatos de masas e partidos obreiros (1881-1914) 5. A Segunda Internacional Tema 5. A Segunda Revolución Industrial e o imperialismo 1. A Segunda Revolución Industrial (1870-1914) 2. O imperialismo e as súas causas 3. A repartición do mundo 4. As novas potencias imperialistas 5. A organización dos imperios coloniais 6. A Inglaterra vitoriana (1837-1901) 7. A Terceira República francesa (1870-1914) 225

8. Os novos Estados unificados: Alemaña e Italia 9. Os imperios antigos: Austrohúngaro, Ruso e Otomán 10. Os sistemas de política internacional Tema 6. A Primeira Guerra Mundial 1. As causas da guerra: a Paz Armada (1905-1914) 2. A Gran Guerra (1914-1918) 3. A paz dos vencedores 4. As consecuencias da guerra Tema 7. A Revolución soviética e a URSS (1917-1941) 1. A Rusia dos zares 2. A revolución de febreiro de 1917 3. A revolución de outubro de 1917 4. De Lenin a Stalin 5. Os comezos do estalinismo. a colectivización forzosa da agricultura. Tema 8. Economía de entreguerras e crise do 29 1.A Primeira Guerra Mundial e os grandes desequilibrios internacionais 2. Estados Unidos: da prosperidade á crisis 3. Da crise estadounidense á recesión internacional 4. As políticas de recuperación da economía Tema 9. Democracia e totalitarismo (1918-1939) 1. A crise das democracias liberais 2. ¿Que é o fascismo? 3. A Italia fascista (1922-1939) 4. A República de Weimar (1918-1939) 5. A Alemaña nazi (1933-1939) 226

Tema 10. A Segunda Guerra Mundial (1939-1945) 1. As causas da Segunda Guerra Mundial 2. O desenvolvemento da guerra 3. Guerra total e dominio nazi 4. Europa baixo dominio nazi 5. As consecuencias da Segunda Guerra Mundial 6. a ONU Tema 11. A Guerra Fría e a política de bloques (1945-1989) 1. A formación dun mundo bipolar 2. Os conflitos da Guerra Fría 3. Os anos da coexistencia pacífica 4. Tensións internas e aumento da multipolaridade Tema 12. Descolonización e Terceiro Mundo 1. As causas da descolonización 2. As primeiras independencias asiáticas 3. O nacemento da República Popular China 4. O mundo árabe 5. A África negra 6. Bandung e o nacemento do Terceiro Mundo Tema 13. Un mundo dividido. A evolución dos bloques 1. Estados Unidos de América: o líder mundial 2. A evolución de Europa Occidental 3. A crise económica de 1973 e as súas consecuencias 4. As democracias populares 5. A URSS despois de Stalin 227

6. Expansión e crise do comunismo Tema 14. A formación da Unión Europea 1. O nacemento europeísta 2. A construción da UE 3. A Europa da cidadanía 4. Os grandes eixes económicos 5. A UE nun mundo globalizado Tema 15. Iberoamérica no século XX 1. Precedentes: homes, espazos e tempo 2. O primeiro terzo do século. Inestabilidade política e progreso económico 3. Populismo, revolución e militarismo 4. Iberoamérica nun mundo globalizado Tema 16. Xeopolítica do mundo actual 1. Unha nova orde internacional 2. Conflitos e guerras no cambio de milenio 3. Os sistemas políticos democráticos 4. Ditaduras e Dereitos Humanos Tema 17. Globalización e desenvolvemento desigual 1. O fenómeno da mundialización 2. Contrastes e desigualdades no mundo actual 3. Débeda externa e loita contra a pobreza 4. O desenvolvemento científico e tecnolóxico 5. A sociedade do século XXI

228

4. Temporalización. 1ª AVALIACIÓN: temas 1 a 5 2ª AVALIACIÓN: temas 6 a 10 3ª AVALIACIÓN: temas 11 a 17

229

5. Criterios de avaliación.

1. Identificar e caracterizar as transformacións económicas, sociais e políticas máis importantes do mundo contemporáneo desde a crise do Antigo Réxime ata a Primeira Guerra Mundial, sinalando o distinto grao de influencia en diferentes zonas do mundo e destacando o papel hexemónico das potencias occidentais que acaban impulsando a expansión imperialista. Este criterio trata de comprobar se saben sintetizar os grandes cambios – económicos, demográficos, sociais, políticos, tecnolóxicos, culturais– que se producen ao longo do século XIX e no primeiro terzo do XX, así como os efectos que producen nas relacións sociais e nos modos de vida das poboacións en distintos lugares do mundo en función do diferente grao de penetración destes mesmos. Tamén se trata de avaliar a comprensión dos intereses económicos e estratéxicos que levaron as elites dirixentes das potencias occidentais a impulsar a expansión imperialista e á formación dos imperios coloniais, os mecanismos de xustificación utilizados e as tensións internacionais a que deron lugar, que desembocarán na Primeira Guerra Mundial. 2. Coñecer e caracterizar as grandes correntes ideolóxicas que teñen exercido unha maior influencia nos movementos sociais e políticos ao longo dos séculos XIX e XX, identificar as contribucións máis destacadas no pensamento e dar conta das realizacións políticas e sociais a que deron lugar nos diferentes ámbitos territoriais. Trátase de avaliar que se comprenden os principios ideolóxicos que caracterizan as grandes correntes do pensamento político dos séculos XIX e XX –liberalismo, nacionalismo, democracia, socialismo, anarquismo, fascismo– así como as contribucións das pensadoras e dos pensadores máis relevantes. Tamén se trata de avaliar o coñecemento das formas de organización política a que deron lugar en diferentes estados, destacando a influencia que tiveron na evolución social e política movementos sociais como o feminismo, o pacifismo, o ecoloxismo ou o movemento polos dereitos civís. 3. Situar cronoloxicamente os acontecementos e procesos relevantes da historia do mundo nos séculos XIX e XX, valorar o seu significado e consecuencias 230

posteriores, así como as relacións entre a acción individual e os comportamentos colectivos. Pretende

avaliarse

capacidade

para

contextualizar

principais

acontecementos e procesos históricos dos séculos XIX e XX, sendo conscientes da diversidade coa que se desenvolven en diferentes territorios, percibíndoos como o resultado do éxito de determinados proxectos e o fracaso doutros e valorando o seu significado e consecuencias posteriores. As alumnas e os alumnos deben ser capaces de analizar algúns destes acontecementos facendo referencia aos factores presentes e mostrando a necesaria empatía histórica para comprender e analizar, con sentido crítico, os comportamentos individuais e colectivos en función do contexto e da mentalidade da época e dedicando especial atención aos prexuízos existentes sobre as mulleres ao longo da historia. 4. Identificar os mecanismos que rexen as relacións entre os estados no século XX, analizando en profundidade as causas dos dous conflitos bélicos mundiais e os acordos establecidos para articular as relacións internacionais, valorando a súa eficacia. Trátase de avaliar se o alumnado é quen de identificar e analizar os factores – económicos, políticos, territoriais, estratéxicos– sobre os que se articulan as relacións entre os estados ao longo do século XX e o papel deses factores como desencadeantes dos grandes conflitos mundiais. Do mesmo xeito, deberán coñecer as consecuencias –humanas, territoriais, políticas, económicas, sociais– máis destacadas destes conflitos, así como os mecanismos e institucións creadas para regular de forma pacífica as relacións internacionais, valorando os seus éxitos e fracasos. 5. Coñecer e explicar os principios e as institucións que caracterizan os réximes políticos democráticos, as loitas que os fixeron posibles, así como os factores que influíron na quebra do réxime democrático e o auxe de sistemas ditatoriais e fascistas durante o período de entreguerras. Trátase de comprobar se o alumnado é capaz de analizar a evolución dos sistemas

parlamentarios

liberais

cara

maiores

niveis

liberdade,

participación política e benestar social, ao longo dos séculos XIX e XX, como 231

consecuencia das loitas dos grupos excluídos (clases populares, mulleres, minorías). Deben identificar tamén os factores que teñen influído de forma destacada na crise dos sistemas parlamentarios e a súa substitución por outros de corte autoritario e fascista, durante o período de entreguerras, ou na recuperación e ampliación dos sistemas democráticos despois da Segunda Guerra Mundial. Tamén deben ser capaces de establecer diferenzas significativas entre democracias e réximes autoritarios e valorar a liberdade e a xustiza como fontes da orde social democrática, fronte ao terror e á negación dos dereitos humanos característicos das ditaduras. 6. Situar cronoloxicamente e distinguir as características dos períodos de expansión e recesión que ten experimentado a economía mundial contemporánea, determinando, a través dalgún caso significativo, as implicacións que os períodos dun e outro signo teñen nas relacións sociais, nos modos de vida, na ocupación laboral ou nas políticas nacionais e internacional. A través deste criterio avalíase se o alumnado identifica as principais etapas de prosperidade e de crise económica da época contemporánea, os trazos máis destacados dunhas e doutras e mais os mecanismos que interveñen no seu desenvolvemento e difusión. Tamén deben ser capaces de analizar e valorar as consecuencias que tiveron as crises máis importantes e as etapas de crecemento nas relacións sociais, nos modos de vida e nas relacións internacionais, con especial referencia á crise de finais do século XIX, á crise do período de entreguerras, aos anos dourados posteriores á Segunda Guerra Mundial e á crise dos anos setenta e oitenta do século XX. 7. Sintetizar o proceso histórico que conduciu no século XX á descolonización e á configuración do chamado Terceiro Mundo, identificando os seus trazos máis significativos. Establecer, a través do estudo dalgún país pertencente a el, as posibles relacións coa experiencia colonial ou as dificultades para a súa integración nun mundo interrelacionado. Trátase de comprobar que o alumnado comprende o proceso de descolonización, os factores que o impulsan e os momentos decisivos deste, así como os cambios 232

que supón no sistema económico-político mundial a formación do chamado Terceiro Mundo. Tamén debe mostrar capacidade para sintetizar a historia dalgún país independizado durante o século XX, valorando as pegadas da colonización, os problemas económicos, sociais e políticos, así como as dificultades para se integrar no sistema económico e político mundial, achegándose de forma empática á súa realidade actual. 8. Describir o proceso de construción da Unión Europea e a súa configuración actual, valorando os seus logros e dificultades, así como o papel que xoga no contexto

internacional,

establecendo

relacións

significativas

con

outros

movementos de integración internacional que se producen fóra de Europa. Trátase de comprobar que o alumnado coñece o proceso de construción da Unión Europea, as súas institucións, funcións e dificultades e mais que é capaz de analizar o seu papel no contexto internacional. Do mesmo xeito, debe dar conta dos principais movementos de integración internacional que se producen en Latinoamérica, Asia, África e o mundo islámico, establecendo semellanzas e diferenzas entre uns e outros. 9. Caracterizar as transformacións máis significativas que se produciron no mundo desde o último terzo del século XX, valorando a existencia de novos centros de poder e o impacto da globalización nas esferas política, económica e cultural, e establecendo conexións entre o global e o local. Con este criterio trátase de avaliar que o alumnado é capaz de identificar os cambios máis significativos que se produciron no mundo a finais do século XX – globalización da economía, revolución científico - técnica, avance social das mulleres, incremento das desigualdades a nivel mundial, novas migracións– e algúns riscos que acompañan estes cambios: deterioración ambiental, novas formas de exclusión, violencia de xénero, racismo. Tamén debe recoñecer os cambios que se produciron na repartición do poder a nivel mundial, os novos centros de poder económico e político nun mundo máis interdependente, así como os actuais focos de conflito e as iniciativas para a busca da paz e a cooperación internacional. 10. Obter e analizar información sobre o pasado procedente de fontes diversas, valorar a súa relevancia e os posibles sesgos e mais relacionar a información 233

obtida cos coñecementos adquiridos, empregando adecuadamente a terminoloxía histórica e facendo referencia á pluralidade de interpretacións que pode ter un feito histórico. Este criterio pretende comprobar que se adquiriron as habilidades necesarias para obter e utilizar informacións sobre o pasado mediante a análise crítica de fontes documentais, textos historiográficos, prensa, internet, etc., relacionalas cos coñecementos adquiridos e, se é o caso, recoñecer a pluralidade de interpretacións que ten un mesmo feito ou proceso histórico, extraendo conclusións e elaborando unha síntese para comunicala de forma oral e por escrito. 11. Ser quen de redactar un informe sobre algún feito histórico ou cuestión da actualidade a partir da información de distintas fontes, incluídos os medios de comunicación, a historia oral e as tecnoloxías da información, tomando en consideración os antecedentes históricos, analizando as interrelacións e axuizando a súa importancia no contexto. Este criterio trata de comprobar a capacidade de seleccionar fontes apropiadas, analizalas, contrastalas e sacar conclusións sobre algún acontecemento da actualidade, estudándoo en relación cos seus antecedentes históricos. Pretende tamén comprobar o interese do alumnado polos problemas de hoxe, así como a capacidade para obter, organizar e presentar a información escribindo un breve ensaio de píntese no que utilice correctamente a linguaxe e a terminoloxía histórica.

234

6. Mínimos esixibles. I.

AS TRANSFORMACIÓNS DURANTE O SÉCULO XIX

1. A Europa do Antigo Réxime: ● Características da Economía, a Sociedade e a

Política do Antigo

Réxime. ● A crise do Antigo Réxime.

A Revolución Industrial e o capitalismo ● A Revolución Industrial en Gran Bretaña ● A expansión da industrialización ● Capitalismo e sociedade de clases

Liberalismo e nacionalismo no século XIX ● A Revolución Francesa (1789-1799) ● Restauración e revolución liberal ● A construción dos Estados nacionais

Os movementos sociais ● As orixes do movemento obreiro ● A época da Primeira Internacional ● A expansión do movemento obreiro ● A Segunda Internacional

As grandes potencias europeas ● A Inglaterra vitoriana (1837-1901) ● A Terceira República francesa (1870-1914) ● Os novos Estados unificados: Alemaña e Italia ● Os sistemas de política internacional

A dominación europea do mundo (1870-1914) ● A Segunda Revolución Industrial (1870-1914) ● imperialismo e as súas causas ● A repartición do mundo ● As novas potencias imperialistas

II.

TENSIÓNS E CONFLICTOS NA PRIMEIRA METADE DO SÉCULO XX 235

A Primeira Guerra Mundial: ● As causas da guerra: a Paz Armada (1905-1914) ● A Gran Guerra (1914-1918) ● A paz e as consecuencias.

A Revolución soviética e a URSS (1917-1941) ● A Rusia tsarista ● A revolución de febreiro e de outubro de 1917 ● De Lenin a Stalin ● A época de Stalin

A crise de 1929 e a depresión económica mundial ● As consecuencias económicas da 1ª Guerra Mundial ● Os Estados Unidos: da prosperidade á crise ● Da crise estadounidense á recesión internacional ● As políticas de recuperación da economía

10. As democracias e o ascenso dos totalitarismos (1918-1939) ● Democracias e ditaduras en Europa ● A Italia fascista (1922-1939) ● A Alemaña nazi (1933-1939

11. A Segunda Guerra Mundial ● Causas da Segunda Guerra Mundial ● desenvolvemento da Guerra ● As consecuencias da Guerra

III. O MUNDO ACTUAL

12.

A Guerra Fría e a política de bloques (1945-1989) ● A formación dun mundo bipolar ● Os conflitos da Guerra Fría ● Os anos da coexistencia pacífica ● Tensións internas e aumento da multipolaridade ●

13. Descolonización e Terceiro Mundo ● As causas da descolonización 236

● As primeiras independencias asiáticas ● Os conflitos en Oriente Próximo ● Bandung e o impulso descolonizados ● Terceiro Mundo e os problemas herdados do colonialismo

14. Baixo a influencia de EUA: o mundo capitalista (1945-2000) ● Estados Unidos de América: o líder mundial ● A evolución de Europa Occidental. A unión Europea ● “milagre” xaponés e os “dragóns asiáticos” ● As dificultades de América Latina ● A crise económica de 1973 e as súas consecuencias

15. Baixo a influencia soviética: o mundo comunista ● A URSS despois de Stalin ● A China comunista ● Expansión e crise do comunismo

16. Relacións Internacionais, Sistemas Políticos e Dereitos Humanos ● Unha nova orde internacional. Conflitos e guerras no cambio de milenio ● Os sistemas políticos democráticos ● Globalización: os contrastes e desigualdades no mundo actual.

237

7. Procedementos e instrumentos de avaliación. Entendemos a avaliación como un seguimento continuo do proceso de ensinanza e aprendizaxe polo que os instrumentos de avaliación deben ser variados segundo o momento ou os contidos que se pretendan avaliar. Previo o inicio de cada tema realizaremos unha avaliación inicial que nos permita coñecer as ideas previas que os alumnos teñen sobre o mesmo ( xeralmente consistirá nun intercambio oral cos alumnos); o longo do proceso diario procederemos a unha recollida de datos valorando o traballo diario dos alumnos e a súa participación nas actividades propostas polo profesor. Por último se levarán a cabo como mínimo unha proba específica escrita en cada trimestre; esta proba ou exame incluirá preguntas variadas sobre os contidos estudados (exposición dun tema, definición de conceptos, preguntas curtas...) e tamén sobre determinados procedementos (comentario de textos, realización e interpretación de gráficas e datos estatísticos, comentario de mapas, realización de liñas de tempo, resumos ou esquemas, etc.)

238

8. Criterios de cualificación. Para a obtención da cualificación do alumno, valorarase a asistencia continua ás clases, o traballo diario do alumno e os resultados obtidos por estes nas distintas probas específicas. En cada avaliación realizarase unha proba como mínimo dos contidos especificados no apartado 3 e desenvolvidos na mesma. Nesa proba ademais dos contidos valorarase a expresión e a ortografía. A boa presentación e a ausencia de faltas será valorada cun máximo de 0.5 puntos. A cualificación destas probas suporá o 70% da nota da avaliación. O 30% restante virá determinado pola actitude en clase e o traballo realizado: comentarios de texto, traballos de campo, análise de documentos audiovisuais, elaboración de liñas de tempo etc A nota final da disciplina será a media da nota das tres avaliacións O alumnado poderá subir ata 2 puntos a nota final da disciplina mediante a lectura e comentario pautado de unha obra literaria ou de divulgación histórica a elixir entre unha lista que se lle subministrará

A superación da materia poderá realizarse de dúas formas: 1ª.- O alumno/a que obteña na suma da nota global das tres avaliacións 15 puntos terá a materia aprobada, 2ª.- O alumno/a que non cumpra o criterio anterior terá que facer un exame final en xuño, que inclúa a materia das tres avaliacións.

O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño deberá presentarse o exame de Setembro. Non se repetirán os exames a aqueles alumnos que non asistiran o día sinalado se que o seu titor no lle xustifica a falta. Estes alumnos acudirán a proba de recuperación da parte da materia correspondente. - Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con

calquera tipo de dispositivo, automaticamente

suspendería dito

exame cunha calificación de 0, e se fose no exame final suspendería a materia 239

En todas as probas escritas de avaliaci贸n introducirase a cuantificaci贸n de cada pregunta

240

9. Actividades de seguimento das materias pendentes de Bacharelato. Non afecta a este curso

241

10. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

242

11. Metodoloxía didáctica Fomentaremos a adquisición dos coñecementos históricos necesarios para explicar o funcionamento das sociedades contemporáneas e actuais, criticando as desigualdades e inxustizas que se producen e tomando conciencia da responsabilidade individual e colectiva na construción dun mundo máis xusto, solidario e tolerante. -Trataremos de integrar o coñecemento histórico coa realidade actual conectando na medida do posible coa realidade próxima do alumnado. Para elo empregaremos: ●

artigos de prensa actuais que expliciten consecuencias no presente de procesos históricos contemporáneos

●

películas e series televisivas coñecidas por eles que conecten directa o indirectamente co coñecemento histórico. Faremos fincapé en relacións non evidentes.

●

Plasmacións no entorno físico e social próximo de procesos históricos contemporáneos.

-*Utilizaremos o coñecemento histórico para cuestionar ideas comunmente aceptadas e desvelar aspectos non evidentes da realidade, de forma que se converta nun coñecemento emancipador que promova a autonomía persoal do alumnado. Inducilo a que revise, matice e perfeccione os seus puntos de vista á luz do coñecemento histórico que manexa na aula. *Daremos acceso a unha gran variedade de información para que se fagan visibles os discursos dos grupos hexemónicos e dos excluídos, das maiorías e das minorías, dos homes e das mulleres, dos adultos e da mocidade; deste xeito, o alumnado poderá comprender as diferentes perspectivas e intereses presentes na sociedade e formar o seu propio criterio fundado en argumentos. *Estimularemos o alumnado para que aplique nocións e conceptos históricos a contextos concretos (incluído o contexto máis próximo), de tal xeito que sinta a necesidade de adaptalos e reelaboralos para dar conta de diferentes realidades sociais e históricas.

243

*Manexaremos informacións de diferentes tipos (textos escritos, imaxes, datos estatísticos, mapas) para que o alumnado obteña información e elabore textos históricos breves a partir delas. *Promoveremos a necesidade de buscar outras informacións en fontes diferentes do libro de texto ou dos materiais da clase (incluídas as TIC), que complementen ou amplíen a información que proporciona o profesorado. *Fomentaremos o papel activo do alumnado de forma que participe, exprese opinións, faga presentacións orais e escritas, etc. *Crearemos situacións de ensinanza que permitan a todas e todos os estudantes compartir e colaborar na planificación, realización e presentación dos resultados dun informe ou proxecto. *Deseñaremos actividades que resulten atractivas para estudantes con intereses, motivacións e capacidades diversas, e que contribúan a reducir as desigualdades de partida que existen entre eles.

244

12. Medidas de atención á diversidade. No

Proxecto

Curricular

Historia

Mundo

Contemporáneo

para

Bacharelato tívose en conta o tratamento da diversidade do alumnado en relación aos diferentes ritmos de aprendizaxe que desenvolve cada alumno e cada alumna na aula.

Partiuse da concepción global de que cada profesor ou profesora debe orientar a súa intervención en función da diversidade de formas de aprendizaxe que se poden dar entre os alumnos e as alumnas.

Xa que logo, no proxecto curricular Historia do Mundo Contemporáneo ofrécense os recursos básicos para que cada profesor ou profesora poida desenvolver diferentes estratexias de ensino co obxecto de facilitar as aprendizaxes dos alumnos e as alumnas en función das súas necesidades concretas.

•

Os contidos do Libro do alumno e da alumna veñen complementados

con actividades moi diversas. Deste modo, a profesora ou o profesor poderá deseñar estratexias de ensino -aprendizaxe adaptadas ao nivel do grupo clase. • Deseñaranse actividades para os alumnos de altas capacidades, de ser o caso.

245

13. Programación de educación en valores. O conxunto de actividades desenvoltas na materia debe fomentar a educación en valores, especialmente aqueles relativos a: fomento de actitudes democráticas, respeto as diferencias, contrucción de sociedades plurais, pluralismo ideolóxico e valores de xustiza universal.

246

14. Accións de contribución ao proxecto lector. O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Xeografía e Historia a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. ■ En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as

páxinas específicas dedicadas á lectura. ■ Empregaranse textos motivadores, normalmente de carácter narrativo

informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros. ■ En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar os

aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron.

Ademais

analizarán

textos

todo

tipo:

políticos,

económicos, periodísticos … ■ En

quinto

lugar,

proporcionaranse

actividades

específicas

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: ○

actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

○

actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de

forma explícita no texto.

247

○ actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións

entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. ○ actividades

realización

cadros,

esquemas,

táboas,

etc.,

ferramentas que son moi útiles para comprender e estudar . actividades en que se pide aos alumnos que dean a súa opinión persoal e que implican a transformación do estudado en coñecemento propio. ■ Por último, e como xa foi exposto máis arriba, valorarase con ate dous

puntos sobre a nota final a lectura e traballo dun libro a escoller dunha lista que se lle subministrará.

248

15. Acción de contribución ao plan TICs. As novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) forman parte do proxecto educativo actual. Por unha banda, a aparición de Internet supuxo unha revolución na forma de procurar e tratar a información, ata o punto de que se ten convertido na principal fonte de información para case todos; por iso, cómpre que lles ensinemos aos alumnos a manexar Internet e a aproveitar as posibilidades que ofrece para a nosa materia. As novas tecnoloxías ábrenlles novos camiños e formas de traballar na clase, que poden resultar motivadoras para os alumnos e moi potentes desde o punto de vista didáctico. As posibilidades de traballar coas novas tecnoloxías

son varias,

cada profesor

pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades pero tendo sempre en conta a necesidade de compensar a desigualdade no acceso ■

Recorreremos

Internet

para

buscar

información

sobre

actividades ou diversos aspectos da materia ■

Empregaremos

recursos

multimedia,

con

presentacións

audiovisuais para cada un dos temas do libro. Estas presentacións poden proxectarse de dúas maneiras: ben nun encerado dixital, se o houbera, simplemente cun ordenador e un canón. Estas presentacións poden

ben

incluír

animacións, vídeos, imaxes, esquemas, textos e actividades que poden proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. ■

Deseñaremos un blog da asignatura no que se colgarán as

presentacións empregadas na aula. Ademáis empregaremos o blog para compartir recursos educativos, páxinas web, documentos históricos, documentos de axuda etc. Este blog será aloxado na paxina web do instituto. ■

Pódense empregar proxectos específicos de investigación en

Internet: as WebQuests. Trátase de grandes propostas de investigación que os alumnos realizarán en grupo e que ocuparán varias clases. Cada investigación supón a elaboración dun traballo sobre un tema do curso cuxa información debe buscarse en Internet. As WebQuests poden servir para traballar algúns temas do curso cunha metodoloxía indagadora, diferente da tradicional metodoloxía 249

expositiva común na nosa materia, ao mesmo tempo que lles ensinan aos alumnos a procurar información en Internet e a traballar en grupo. ■

Empregaremos ferramentas de traballo colaborativo online para a

realización, corrección e avaliación das actividades propotas

250

16. Acci贸n de contribuci贸n ao plan de convivencia. - Mediante a lectura de textos traballar as diferenzas

251

17. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto. Como libro de texto empregaremos a HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORÁNEO de Vicens Vives. Nas clases empregaremos o canón que nos permitirá apoiar as explicacións en presentacións preparadas con materiais escollidos. Nun blog e na aula virtual colgaremos os materiais empregados nas clases

252

18. Actividades complementarias e extraescolares. Se fose posible traeríamos ao centro representantes de ACNUR para ter unha testemuña directa dunha das consecuencias máis terribles dos conflictos actuais: os refuxiados

253

19. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Lograr a asistencia regular (diaria) a clase do alumnado de étnia xitana e inmigrantes

Lograr que o alumnado de étnia xitana e inmigrantes traia o material a clase

Inculcar e ensinar hábitos de estudo ao alumnado de étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias

Establecer maior control no traballo diario no fogar do

alumnado de

étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias -

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

254

20. Procedementos para avaliar a propia programación. A programación é revisada ao longo de todo o curso escolar nas sucesivas reunións do Departamento que se realizan mensualmente, con especial fincapé na reunión final, tralo remate do curso académico.

ÍNDICE

255

1º BACHERELATO.

índice

ASIGNATURA ANTROPOLOXÍA

PROFESOR

DANIEL LORENZO VALDIVIESO

1. Introdución e contextualización Unha das características do ser humano é preguntarse sobre si mesmo, polo seu ser e polo sentido da súa existencia. Non obstante, na medida de que existe unha multitude de materias que pretenden facerse cargo dalgún aspecto da realidade humana, faise necesaria unha reflexión interdisciplinar na que converxan os saberes de carácter social e humano coas

achegas

dalgunhas

ciencias

naturais.

Esta

perspectiva

multidimensional, comparativa e global é a que pode achegar unha antropoloxía xeral, na cal o enfoque filosófico proporciona as claves que permiten realizar as conexións entre o material achegado polos distintos enfoques particulares, o que a converte nunha materia de especial interese para o alumnado do bacharelato.

En consecuencia, o seu obxectivo non será analizar as formas particulares da cultura, senón proporcionar os instrumentos cognitivos, operativos e mesmo afectivos necesarios que lle proporcionen ao alumnado unha base firme en que se apoiar, á vez que considera de forma crítica a sociedade da que forma parte e a global que se está a construír; mentres cuestiona e reflexiona sobre as crenzas e valores herdados do 256

seu contorno intelectual ou da tradición, non co fin de cambiar necesariamente o punto de vista propio, senón de ensanchalo tendo en conta outras perspectivas. A materia de antropoloxía, tendo en conta os obxectivos xerais da etapa e as capacidades que a materia pode contribuír a desenvolver no alumnado, achega unha selección de contidos que se adecúan aos seus intereses académicos e aos campos profesionais que se dirixe, que lle permitan afondar en cuestións xa abordadas noutras materias (filosofía, bioloxía, linguas, historia, economía, arte, etc.) coas que están ou xa teñen entrado en contacto, proporcionándolle unha perspectiva sintética e non só unificadora.

257

Obxectivos

1. Adquirir unha visión científica do ser humano, atendendo á súa dimensión biolóxica e a cultural. 2. Coñecer, comprender e asumir as diferenzas e valorar a súa importancia para a supervivencia da especie nun mundo cada vez máis intercomunicado. 3. Adoptar, fronte ao feito da diversidade cultural e biolóxica, unha perspectiva integradora, que supere o etnocentrismo e o relativismo, que posibilite o recoñecemento libre de prexuízos e a relación responsable coas outras persoas. 4. Coñecer, analizar e comprender os procesos que conforman a natureza e a cultura humanas. 5. Fomentar actitudes de tolerancia que faciliten o diálogo entre as culturas. 6. Adquirir unha comprensión global do humano, a partir das achegas dos distintos campos da antropoloxía, das distintas ciencias humanas, sociais e naturais. 7. Valorar as achegas desde variadas perspectivas, como facilitadoras das claves que permiten realizar a conexión e a interpretación crítica dos diferentes materiais antropolóxicos. 8. Coñecer a especificidade dos estudos antropolóxicos, familiarizarse cos seus métodos de traballo específicos e aplicalos ao estudo do contorno próximo, a fin de mellorar o coñecemento e valorar o patrimonio cultural de Galicia. 9. Transferir os coñecementos adquiridos á análise dos problemas fundamentais do mundo actual co fin de comprender as súas causas e implicarse activamente nas súas solucións.

258

Secuencia de contidos

TEMA 1. AS RAMAS DA ANTROPOLOXÍA  A antropoloxía física e/ou biolóxica  A antropoloxía cultural  A antropoloxía filosófica  Os métodos de traballo

TEMA 2. AS ORIXES DO SER HUMANO  A evolución  O que sabemos hoxe en día da evolución humana  As orixes do animal humano

TEMA 3.A POSTURA BÍPEDE  Camiñando con dúas patas  As vantaxes da bipedía

TEMA 4. A ORIXE DAS DIFERENZAS RACIAIS  As diferenzas raciais  A orixe da diversidade humana  A diversidade da especie humana

TEMA 5. INTELIXENCIA E CEREBRO  Un cerebro para sobrevivir.  A asimetría do cerebro  A complexidade do neocórtex  Desenvolvemento do lóbulo frontal ou córtex frontal  Evolución e encefalización 259

 Cerebro e estómago  Xenes e linguaxe  Unha infancia moi longa

TEMA 6. COMIDA E EVOLUCIÓN  Comemos de máis  Comida e evolución humana  Buscando comida fóra da África  A revolución agrícola

TEMA 7 AS DIFERENZAS ENTRE OS SEXOS  Evolución do corpo feminino  O dimorfismo sexual  A selección sexual

TEMA 8 DETERMINISMO XENÉTICO E CULTURAL  O determinismo biolóxico.  A cultura é o decisivo: non todo está nos xenes  O determinismo cultural  A dualidade do ser humano  Natureza e cultura.

TEMA 9 O AUXE CULTURAL  Que é a cultura.  O éxito da cultura.

TEMA 10. ANIMAIS SOCIAIS.  As sociedades animais  A especificidade da sociedade humana 260

TEMA 11 AS RELACIÓNS DE PARENTESCO  Liñase e filiación  As relación de afinidade  Terminoloxías de parentesco  Os átomos do parentesco.

TEMA 12 MODELOS DE SUBSISTENCIA  Formas de compartir  Economía e costumes

TEMA 13 O PODER E A SOCIEDADE  As sociedades igualitarias: as bandas  As sociedades estratificadas: as tribos  As xerarquías sociais: as xefaturas

TEMA 14 A ORIXE DO ESTADO  A invención do Estado.  Estado e control.  Guerra e poder

TEMA 15. AS ORIXES DO PATRIARCADO  Sexo versus xénero

TEMA 16 MITOS, RITOS E RELIXIÓN  O horizonte mitolóxico  Os rituais  As relixións  A fronteira entre maxia e relixión 261

TEMA 17. O NOSO CONTORNO CULTURAL  O hábitat  A produción  As relacións de parentesco  A lingua  Os costumes

TEMA 18 ANTROPOLOXÍA FILOSÓFICA  Relativismo cultural e etnocentrismo  A natureza humana  Ser humano e medio ambiente  O ser humano e a tecnoloxía  Os saberes sobre o ser humano

262

4. Temporalización 1ª avaliación: Temas 1-6 2º avaliación: Temas 7-12 3ª avaliación: Temas 13-18

263

5. Criterios de avaliación

Relacionar a información procedente de diversas áreas do saber para comprender as características que constitúen os trazos universais que definen

especie

humana

variantes

das

distintas

poboacións.

Preténdese comprobar a capacidade do alumnado para identificar os diferentes factores que confluíron no proceso de hominización e a súa interacción na conformación dos trazos específicos da especie, factores que explican as variacións e diferenzas das distintas poboacións, desmontando os prexuízos raciais.

Identificar

explicar

distintos

elementos

estruturas

que

conforman unha cultura. Con este criterio preténdese comprobar se as alumnas e os alumnos son quen de identificar os compoñentes máis relevantes dunha cultura e de integralos nunha concepción global; así mesmo se comprende os mecanismos de transmisión entre distintas xeracións e os factores explicativos do cambio cultural.

Describir, analizar e explicar, usando conceptos adecuados, algún elemento cultural do seu contorno, e comparalo con outras manifestacións culturais, establecendo semellanzas e diferenzas. Preténdese comprobar con este criterio a capacidade do alumnado para transferir o aprendido ao ámbito próximo,

reflexionar

sobre

feito

cultural

determinado,

evitando

simplificacións; así mesmo, verificarase a presenza de criterios de comparación obxectiva entre distintas culturas, adoptando un punto de vista que supere prexuízos etnocéntricos.

Participar en debates sobre cuestións de actualidade, relativas ás relacións entre distintos modos de vida, usando un vocabulario apropiado e argumentos pertinentes. Preténdese verificar a capacidade do alumnado para interesarse polos problemas suscitados pola convivencia entre persoas de 264

distintas culturas, así como para adoptar posturas de respecto e tolerancia. Búscase, así mesmo, comprobar a súa capacidade de achegar argumentos.

Realizar traballadas,

sínteses e

integradoras

información

adquirida

partir

en distintas

achegas

teóricas

fontes. Trátase de

comprobar se o alumnado é quen de contrastar e relacionar información variada sobre os temas obxecto de traballo. O seu grao de capacidade para reflexionar, desde unha perspectiva filosófica, sobre cuestións relativas á identidade humana e á dignidade da persoa.

Elaborar un traballo de investigación sobre algún aspecto cultural do contorno. Con este criterio comprobarase a capacidade de utilizar a reflexión, contrastar opinións, chegar a conclusións e resumir os coñecementos adquiridos a través de métodos e técnicas de traballo específicos na investigación antropolóxica. Daráselle especial importancia á realización dun proxecto de traballo de campo e á utilización de diversas técnicas da investigación etnográfica.

265

6. Mínimos esixibles

Busca, análise e crítica da información co emprego das TIC Coñecemento elemental de algunhas técnicas etnográficas, principalmente o traballo de campo. Análise e comentario de textos relativos ás ciencias sociais. Manexo dun vocabulario técnico antropolóxico de carácter básico. Principais ramas da antropoloxía e a súa relación con outras ciencias sociais. Principios xerais da Evolución e do proceso de hominización. Diferenciar entre a influencia da herdanza e do medio cultural. Diferenciar os elementos biolóxicos dos culturais nos conceptos de “raza” e “xénero” A racionalidade e as lóxicas culturais. Elementos e niveis das culturas. Destacar a importancia da diversidade cultural no estudo antropolóxico. Contrapoñer relativismo a etnocentrismo e xustificar a existencia ou non dunha unidade da especie humana.. Elaborar diagramas para explicar distintos tipos de sistemas ou relacións de parentesco e residencia. Relacionar distintos modos de produción cos variados tipos de sociedade. Coñecer distintos modos de estratificación social. Coñecer tipos de sociedades non estatais: bandas, tribos, xefaturas. Indicar os trazos xerais das principais teorías do xurdimento do Estado. A cultura como un sistema simbólico. Concepto de relativismo lingüístico. As comunidades lingüísticas .Coñecer a problemática das linguas en contacto. Principais factores que explican as desigualdades na sociedade global. Mencionar elementos característicos que conforman a cultura galega. Mito, rito, maxia e relixión. O poder dos símbolos. 266

A arte e as súas implicacións socioculturais. Principais teorías sobre a natureza humana. A condición humana.

Procedementos e instrumentos de avaliación Entendemos a avaliación como un seguimento continuo do proceso

de ensinanza e aprendizaxe polo que os instrumentos de avaliación deben ser variados segundo o momento ou os contidos que se pretendan avaliar. Previo o inicio de cada tema realizaremos unha avaliación inicial que nos permita coñecer as ideas previas que os alumnos teñen sobre o mesmo ( xeralmente consistirá nun intercambio oral cos alumnos); o longo do proceso diario procederemos a unha recollida de datos valorando o traballo diario dos alumnos e a súa participación nas actividades propostas polo profesor. Por último se levarán a cabo como mínimo dúas probas específicas escritas en

cada trimestre; esta proba ou exame incluirán preguntas

variadas sobre os contidos estudados (exposición dun tema, definición de conceptos,

preguntas

curtas...)

tamén

sobre

determinados

procedementos (comentario de textos, elaboración de diagramas etc.)

267

8. Criterios de cualificación. Para a obtención da cualificación do alumno, valorarase a asistencia continua ás clases, o traballo diario do alumno e os resultados obtidos por estes nas distintas probas específicas. En cada avaliación realizarase unha proba como mínimo dos contidos especificados no apartado 3 e desenvolvidos na mesma. Nesa proba ademais dos contidos valorarase a expresión e a ortografía. A boa presentación e a ausencia de faltas será valorada cun máximo de 0.5 puntos. A cualificación destas probas suporá o 70% da nota da avaliación. O 30% restante virá determinado pola actitude en clase e o traballo realizado: comentarios de texto, traballos de campo, análise de documentos audiovisuais etc. A nota final da disciplina será a media da nota das tres avaliacións O alumnado poderá subir ata 2 puntos a nota final da disciplina mediante a lectura e comentario pautado de unha obra a elixir entre unha lista que se lle subministrará

A superación da materia poderá realizarse de dúas formas: 1ª.-

O alumno/a que obteña na suma da nota global das tres

avaliacións 15 puntos terá a materia aprobada, 2ª.- O alumno/a que non cumpra o criterio anterior terá que facer un exame final en xuño, que inclúa a materia das tres avaliacións.

O alumno que non acade os contidos mínimos en Xuño

deberá

presentarse o exame de Setembro. Non se repetirán os exames a aqueles alumnos que non asistiran o día sinalado se que o seu titor no lle xustifica a falta. Estes alumnos acudirán a proba de recuperación da parte da materia correspondente.

268

- Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente

suspendería dito

exame cunha calificación de 0, e se fose no exame final suspendería a materia - En todas as probas escritas de avaliación introducirase a cuantificación de cada pregunta

269

9. Actividades de seguimento das materias pendentes de Bacharelato. Non afecta a este curso

270

10. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

271

11. Metodoloxía didáctica. Tal e como sostivemos na introdución a disciplina pretende dotar o alumnado dos instrumentos precisos para ensanchar o seu punto de vista. Para elo é precisa unha metodoloxía que fomente a autonomía persoal do alumnado.

As clases consistirán en breves explicacións por parte do profesor que pretendan fomentar o debate e as inquedanzas entre o alumnado. Non se pretende dar certezas senón cuestionar novas preguntas. Esta dinámica expositiva será completada por unha forte actividade exercitiva que consistirá en:

Actividades

previas.

unidades

inícianse con

actividades

previas,

orientadas a explicitar as ideas previas do alumno e provocar conflitos cognitivos, prefigurando determinados problemas e cuestións dun xeito máis intuitivo que conceptual, a partir dos cales conectar a nova información. Tratarase polo xeral de textos con cuestións, gráficos, estatísticas, material audiovisual , preguntas abertas, problemas do entorno social,etc.

Actividades

aplicación:

destinadas

desenvolver

destrezas

procedimentais de aplicación de conceptos a aspectos diversos da realidade, busca de información, simulación de situacións hipotéticas.. Traballos de investigación ou traballos de campo sobre algún aspecto cultural do contorno. Comentarios de textos de antropoloxía e material audiovisual Realizar mapas conceptuais ó remate de cada unidade didáctica. Visualización e traballo de películas e documentais. Participación activa en debates e diálogo sobre temas sociais ou culturais próximos e de actualidade. Emprego de prensa escrita e dixital Recollida de información empregando as novas tecnoloxías dixitais e informáticas. 272

12. Medidas de atención á diversidade. No Proxecto Curricular Antropoloxía para Bacharelato tívose en conta o tratamento da diversidade do alumnado en relación aos diferentes ritmos de aprendizaxe que desenvolve cada alumno e cada alumna na aula. Partiuse da concepción global de que cada profesor ou profesora debe orientar a súa intervención en función da diversidade de formas de aprendizaxe que se poden dar entre os alumnos e as alumnas.

Xa que logo, no Proxecto Curricular Antropoloxía ofrécense os recursos básicos para que cada profesor ou profesora poida desenvolver diferentes estratexias de ensino co obxecto de facilitar as aprendizaxes dos alumnos e as alumnas en función das súas necesidades concretas.

•

Os contidos do Libro do alumno e da alumna veñen

complementados con actividades moi diversas. Deste modo, a profesora ou o profesor poderá deseñar estratexias de ensino aprendizaxe adaptadas ao nivel do grupo - clase. Deseñaranse actividades para os alumnos con altas capacidades, de ser o caso.

273

13 Programación de educación en valores. O conxunto de actividades desenvoltas na materia debe fomentar a educación en valores, especialmente aqueles relativos a: fomento de actitudes

democráticas,

respecto

diferenzas,

construción

sociedades plurais, pluralismo ideolóxico e valores de xustiza universal

274

14. Accións de contribución ao proxecto lector. O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Antropoloxía a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. ■ En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así

como as páxinas específicas dedicadas á lectura. ■ Empregaranse textos

motivadores, normalmente de carácter

narrativo ou periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan Antropoloxía non só a través do texto expositivo, senón tamén doutros tipos de texto. Así mesmo ensinaráselles aos alumnos a ler textos antropolóxicos dun xeito pautado. Os alumnos aprenderán a situar os textos no seu contexto, e a seleccionar as ideas principais. Por outra banda aprenderán a realizar actividades de contraste de fontes e de integración da información de varias fontes. ■ En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de

informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros. ■ En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar

os aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron. Ademais analizarán textos de todo tipo. ■ En quinto lugar, proporcionaranse

actividades específicas de

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: ○

actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico. 275

○

actividades de selección das ideas principais e que están

expresadas de forma explícita no texto. ○

actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as

relacións entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. ○

actividades de realización de cadros, esquemas, táboas, etc.,

ferramentas que son moi útiles para comprender e estudar . actividades en que se pide aos alumnos que dean a súa opinión persoal e que implican a transformación do estudado en coñecemento propio. ■ Por último, e como xa foi exposto máis arriba, valorarase con ate

dous puntos sobre a nota final a lectura e traballo dun libro a escoller dunha lista que se lle subministrará.

276

15 Acción de contribución ao plan TICs. As novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) forman parte do proxecto educativo actual. Por unha banda, a aparición de Internet supuxo unha revolución na forma de procurar e tratar a información, ata o punto de que se ten convertido na principal fonte de información para case todos; por iso, cómpre que lles ensinemos aos alumnos a manexar Internet e a aproveitar as posibilidades que ofrece para a nosa materia. As novas tecnoloxías ábrenlles novos camiños e formas de traballar na clase, que poden resultar motivadoras para os alumnos e moi potentes desde o punto de vista didáctico. As posibilidades de traballar coas novas tecnoloxías son varias, cada profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades pero tendo sempre en conta a necesidade de compensar a desigualdade no acceso ■

Recorreremos a Internet para buscar información sobre

actividades ou diversos aspectos da materia ■

Empregaremos o DVD que se achega co libro de texto

■

Empregaremos

recursos

multimedia,

con

presentacións

audiovisuais para cada un dos temas do libro. Estas presentacións poden proxectarse de dúas maneiras: ben nun encerado dixital, se o houbera, ben simplemente cun ordenador e un canón. Estas presentacións poden incluír animacións, vídeos, imaxes, esquemas, textos e actividades que poden proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. ■

Deseñaremos un blog da disciplina no que se colgarán as

presentacións empregadas na aula. Ademais empregaremos o blog para compartir recursos educativos, páxinas web, documentos de axuda etc. Este blog será aloxado na paxina web do instituto. ■

Pódense empregar proxectos específicos de investigación en

Internet: as WebQuests. Trátase de grandes propostas de investigación 277

que os alumnos realizarán en grupo e que ocuparán varias clases. Cada investigación supón a elaboración dun traballo sobre un tema do curso cuxa información debe buscarse en Internet. As WebQuests poden servir para traballar algúns temas do curso cunha metodoloxía indagadora, diferente da tradicional metodoloxía expositiva común na nosa materia, ao mesmo tempo que lles ensinan aos alumnos a procurar información en Internet e a traballar en grupo. ■

Empregaremos ferramentas de traballo colaborativo online

para a realización, corrección e avaliación das actividades propotas

278

16. Acci贸n de contribuci贸n ao plan de convivencia. - Mediante a lectura de textos traballar as diferenzas

279

17. Materiais e recursos didácticos incluídos os libros de texto. Como libro de texto empregaremos ANTROPOLOXÍA 1º DE BACHARELATO. ED VICENS VIVES Nas clases empregaremos o canón que nos permitirá apoiar as explicacións en presentacións preparadas con materiais escollidos. Nun blog na aula virtual colgaremos os materiais empregados nas clases

280

18. Actividades complementarias e extraescolares. Non estรกn previstas

281

19. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. Aumentar

participación

alumnado

elaboración

coñecemento antropolóxico. Traballar directamente máis obras de referencia da Antropoloxía.

282

ÍNDICE

283

2º BACHARELATO. índice ASIGNATURA HISTORIA DE ESPAÑA.

PROFESOR

ISAAC CÉSAR GONZÁLEZ ABELLÁS.

284

285

3. Obxectivos por curso.

- Comprender que a interpretación do pasado é o resultado de proxectar sobre este os nosos propios condicionamentos ideolóxicos, éticos e culturais do presente. - Descubri-los procesos e mecanismos básicos que rexen o funcionamento da dinámica histórica, empregando este coñecemento para a mellor comprensión das sociedades actuais. - Distinguir e valora-los signos permanentes dos procesos de transformación e cambio nas diferentes etapas históricas, analizando secuencialmente o nacemento dos problemas, as diferentes tentativas de solución e a súa pervivencia nos nosos días. - Identificar e analiza-las interrelacións existentes entre os feitos económicos, sociais, políticos e culturais que condicionan a traxectoria histórica de España e de Galicia, así como o papel que os individuos e os grupos desempeñan nela, asumindo que a súa evolución é o resultado de complexos e longos procesos de cambio que se proxectan no futuro. - Adquirir unha visión de conxunto da evolución histórica de España e de Galicia, situando este proceso no contexto europeo e mundial. - Identificar, analizar e explicar, situándoos no tempo e no espazo, os feitos, personaxes, problemas, etapas e procesos máis significativos e relevantes do devir histórico, común e diverso, de España e de Galicia. - Expresar razoadamente ideas propias sobre os aspectos esenciais da evolución histórica de España e de Galicia. - Consolidar actitudes e hábitos de tolerancia e solidariedade entre os diversos pobos de España, respectando e valorando positivamente os aspectos comúns e as diferencias, tendo en conta a posibilidade de pertencer de maneira simultánea a máis dunha identidade colectiva.

286

4. Secuencia de contidos. AS RAÍCES DA ESPAÑA CONTEMPORÁNEA

0. Tema Introductorio:

As raíces históricas de España - A prehistoria peninsular.. - A Hispania Romana. - A monarquía visigoda. - Al-Andalus e os reinos cristiáns. Dos Reis Católicos ós Austrias. - A creación do estado moderno: Os Reis Católicos. - Os Austrias do século XVI. - O declive do imperio no século XVII.

Tema 1: A España do século XVIII. - A monarquía absoluta dos Borbóns. - A sociedade e a economía do Antigo réxime. - O reformismo borbónico de Carlos III. LIBERALISMO E INDUSTRIALIZACIÓN NO SÉCULO XIX. Tema 2: A crise do Antigo Réxime. - A crise do reinado de Carlos IV. - A Guerra da Independencia. As Cortes de Cádiz e a Constitución de 1812. - O reinado de Fernando VII. A independencia da América Hispánica. Tema 3: A construción do Estado Liberal. O reinado de Isabel II. - A primeira guerra Carlista. - O proceso da Revolución Liberal. As diferentes opcións do liberalismo. - A década moderada. O bienio progresista. - A descomposición do sistema isabelino. O Sexenio democrático. - As causas da revolución. A Gloriosa. -

As forzas políticas. O auxe do republicanismo.

O reinado de Amadeo de Savoia. 287

A Primeira república.

Tema 4: A Restauración borbónica. - O sistema político da Restauración. - A vida política e a alternancia do poder. - As forzas políticas marxinadas do sistema. Os nacionalismos. - O desastre do 98 e as súas consecuencias. Tema 5: A economía do século XIX. - As transformacións na agricultura. - A evolución demográfica. - Os inicios da industrialización. - Ferrocarril e mercado. - Facenda, banca e diñeiro. Tema 6: Sociedade e movementos sociais no século XIX. - Da sociedade estamental á sociedade de clases. - Os novos grupos dirixentes. - As clases populares. Os comportamentos sociais. - Os primeiros movementos sociais. O internacionalismo. - O movemento obreiro a finais do século XIX. PODER E CONFLICTO NO PRIMEIRO TERCIO DO SÉCULO XX. Tema 7: A crise do sistema da Restauración. - O reformismo dinástico e as forzas de oposición. - Da Semana Tráxica á crise de 1917. - A descomposición do sistema. - A ditadura de Primo de Rivera. - Economía e sociedade do primeiro terzo do século XX. Tema 8: A segunda república española. - A proclamación da república e o período constituinte. - As reformas do bienio de esquerda. Os problemas da coalición republicano-socialista. - O bienio conservador. - O triunfo da Fronte Popular. 288

- A marcha económica. A sociedade. Tema 9: A Guerra Civil. - O estourido da guerra. - A zona republicana: a revolución contida. - A zona sublevada: a creación dun estado totalitario. - As operacións militares. - Os efectos da guerra.

Tema 10: O franquismo. - Un réxime ditatorial. Unha represión institucionalizada. - Relacións internacionais e evolución do réxime. - A estrutura do novo Estado. - Autarquía e racionamento. - A oposición: exilio e resistencia. -

O viraxe da economía española.

O desenvolvemento económico.

Crecemento demográfico e cambio social.

Reformismo franquista e inmobilismo.

Conflitividade social e oposición política.

A crise da ditadura.

Tema 11: A Transición política. e democracia. -

Os inicios da transición.

Crise económica, consenso social e actitudes violentas.

A consolidación democrática.

Desenvolvemento económico e cambios sociais.

Tema 12: A democracia Española. -

Os gobernos da democracia.

Os problemas da España actúal.

289

5. Temporalización.

1ª Avaliación: século XIX. Temas 0 e 1: Introdución á Historia de España. Tema 2: A crise do Antigo Réxime. Tema 3: A construción do Estado Liberal. Tema 4: A restauración borbónica. Tema 5: A economía do século XIX. Tema 6: Sociedade e movementos sociais no século XIX.

2ª Avaliación: a primeira metade do século XX. Tema 7: A crise da Restauración. Tema 8: A segunda república Española. Tema 9: A guerra civil.

3ª Avaliación: a España actual. Tema 10: O franquismo. Tema 11: A transición Española. Tema 12: A España democrática.

290

6. Criterios de avaliación.

- Recoñece-los criterios valorativos propios da nosa época nas diferentes interpretacións do pasado. - Comprende-los trazos esenciais da sociedade española e galega actual a partir da identificación dos procesos e mecanismos básicos que rexen o funcionamento da dinámica histórica. - Recoñecer na realidade actual as posibles pervivencias do pasado. - Análise da interrelación causal entre os diferentes factores que condicionan a traxectoria histórica de España e de Galicia. - Relaciona-los procesos e acontecementos propios da historia de España e de Galicia

cos

correspondentes

ós

ámbitos

europeo,

hispanoamericano

internacional. - Caracteriza-las grandes etapas do pasado histórico de España e Galicia, destacando as súas achegas básicas e sinalando os seus aspectos comúns e diversos. - Coñecer e analiza-los procesos, feitos e personaxes máis relevantes da historia de España e de Galicia, situándoos cronoloxicamente dentro dos diferentes ritmos de cambio e permanencia.

291

7. Mínimos esixibles.

0-1.

Introdución á Historia de España.

- A prehistoria peninsular.. - A Hispania Romana. - A monarquía visigoda. - Al-Andalus e os reinos cristiáns. - A creación do estado moderno: Os Reis Católicos. - Os Austrias do século XVI. - O declive do imperio no século XVII. - A monarquía absoluta dos Borbóns. - A sociedade e a economía do Antigo réxime. - O reformismo borbónico de Carlos III. 2. A crise do Antigo Réxime. - A crise do reinado de Carlos IV. - A Guerra da Independencia. As Cortes de Cádiz e a Constitución de 1812. - O reinado de Fernando VII. A independencia da América Hispánica. 3. A construción do Estado Liberal. - A primeira guerra Carlista. - O proceso da Revolución Liberal. As diferentes opcións do liberalismo. - A década moderada. O bienio progresista. - A descomposición do sistema isabelino. - As causas da revolución. A Gloriosa. -

As forzas políticas. O auxe do republicanismo.

O reinado de Amadeo de Savoia.

A Primeira república.

4. A Restauración borbónica. - O sistema político da Restauración. - A vida política e a alternancia do poder. - As forzas políticas marxinadas do sistema. Os nacionalismos. - O desastre do 98 e as súas consecuencias.

292

5. A economía do século XIX. - As transformacións na agricultura. - A evolución demográfica. - Os inicios da industrialización. - Ferrocarril e mercado. - Facenda, banca e diñeiro. 6. Sociedade e movementos sociais no século XIX. - Da sociedade estamental á sociedade de clases. - Os novos grupos dirixentes. - As clases populares. Os comportamentos sociais. - Os primeiros movementos sociais. O internacionalismo. - O movemento obreiro a finais do século XIX. 7. A crise do sistema da Restauración. - O reformismo dinástico e as forzas de oposición. - Da Semana Tráxica á crise de 1917. - A descomposición do sistema. - A ditadura de Primo de Rivera. - A evolución económica e social do primeiro terzo do século XX. 8. A segunda república española. - A proclamación da república e o período constituinte. - As reformas do bienio de esquerda. Os problemas da coalición republicano-socialista. - O bienio conservador. - O triunfo da Fronte Popular. - Evolución económica e social. 9. A Guerra Civil. - O estourido da guerra. - A zona republicana: a revolución contida. - A zona sublevada: a creación dun estado totalitario. - As operacións militares. - Os efectos da guerra. 10. O franquismo. 293

- Un réxime ditatorial. Unha represión institucionalizada. - Relacións internacionais e evolución do réxime. - A estrutura do novo Estado. - Autarquía e racionamento. - A oposición: exilio e resistencia. -

O viraxe da economía española.

O desenvolvemento económico.

Crecemento demográfico e cambio social.

Reformismo franquista e inmobilismo.

Conflitividade social e oposición política.

A crise da ditadura.

11. A Transición Española. -

Os inicios da transición.

Crise económica, consenso social e actitudes violentas.

Os gobernos da democracia.

Desenvolvemento económico e cambios sociais.

12. A España democrática. -

A consolidación democrática.

A problemática da España actúal.

294

8 e 9. Procedementos e instrumentos de avaliación.

A avaliación realizarase o longo de todo o proceso educativo, comezando cunha proba de avaliación inicial coa finalidade de detectar os coñecementos previos, as habilidades intelectuais e as actitudes dos alumnos con respecto á historia de España. A recollida de datos farase a través da participación e do traballo diario dos alumnos, da cualificación dos traballos e dos exames que vaian realizando. O modelo do exame será o establecido para a proba de acceso a Universidade. Constará, polo tanto, dunha composición histórica referente á historia de España da que o alumno poderá escoller entre dúas opcións.

295

11. Criterios de cualificación.

As cualificacións do curso de segundo de bacharelato virán fortemente condicionadas pola presentación dos alumnos que superen á materia ás probas de selectividade. Por elo, tanto as probas escritas como a materia a impartir axustaranse ás directrices da CIUG e do seu grupo de traballo. En cada avaliación realizarase un único exame seguindo o modelo proposto pola CIUG facilitando deste xeito a adaptación dos alumnos as citadas probas. O resultado deste exame será a cualificación de cada avaliación. Ó finalizar cada trimestre, o profesor comentará os datos da avaliación cos alumnos para que, se houbera lugar se introducirán medidas correctoras no proceso de aprendizaxe de estes de cara

proba de recuperación.

Considerando que a maioría dos alumnos que superen a materia deberán enfrontarse coas probas de selectividade, a realización dunha proba de terceira avaliación consideramos debe incluír toda a materia obxecto do devandito exame. A materia é acumulativa, posto que os alumnos deberán enfrontarse con toda ela nas probas de selectividade, polo tanto os temas explicados en cada avaliación serán obxecto de exame nas seguintes avaliacións. De non variar as directrices da CIUG, eximirase o alumno dos temas 0 e 1 o non entrar os mesmos no exame de selectividade. Polo tanto a avaliación final de maio comprenderá o temario obxecto das probas de selectividade. Considérase que o alumno que supere esta avaliación final terá superado o curso. A inclusión no exame dalgún erro moi significativo significará a eliminación automática do exercicio e a súa cualificación coa nota mínima de 1. Con elo preténdese tanto unha mellor preparación do alumnado con vistas á superación da proba de selectividade, como premiar o traballo constante ó longo do curso académico.

Non se repetirán os exames a aqueles alumnos que non asistiran o día sinalado. Estes alumnos acudirán á proba final de maio.

296

De forma pormenorizada os procedementos de avaliación serán como sigue: 1ª avaliación: temas: 2,3,4,5 e 6, 2ª avaliación. temas: 7, 8 e 9 e 3ª avaliación: temas: 10, 11 e 12. - A cualificación final da materia será: 1. A cualificación que o alumno obteña na proba da terceira avaliación. 2. A media das tres avaliacións, sempre que na terceira avaliación se acade unha cualificación igual ou superior a 5. 3. O profesor/a decantarase pola opción que máis favoreza o alumno -

Valorarase -

A asistencia diaria a clase

A participación e o traballo diario dos alumnos:

Realización de actividades, tanto na casa coma na aula

Actitude activa dentro da aula, isto é

responder positivamente as

cuestión orais que cuestione o profesor Con

estes

criterios

alumno/a

poderá

redondear

positiva

negativamente a súa cualificación un máximo de 0,5 puntos, SEMPRE QUE O EXAME ESTÉ APROBADO. -

Por cada falta de ortografía, nas probas escritas, restarase 0,1

- Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente suspendería a avaliación, e se fose no exame final suspendería a materia. A este exame de recuperación se permite o acceso de aqueles alumnos que teñan superado o curso (5 ou superior no exame final de maio) co obxectivo de subir a súa cualificación. Se permitirá o acceso a aqueles alumnos que acaden, sumando as dúas primeiras avaliacións, un mínimo de 6 puntos. Neste exame so se pode subir nota, non baixándose en ningún caso. A asistencia, por suposto, é voluntaria.

297

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

298

16. Metodoloxía didáctica (BAC incidindo no impulso da autonomía personal). Na metodoloxía que se pon en práctica na aula concrétase todo un conxunto de decisións, algunhas previas á súa realización, outras condicionadas polas necesidades do momento. Sen embargo, calquera das decisións que configuran unha proposta metodolóxica ( función do profesor/a, papel atribuído á actividade do alumno/a, organización dos contidos, distribución do espazo e do tempo, agrupación dos alumnos/as ...) Ten uns referentes básicos, por unha parte, na función social que se lle atribúe á ensinanza (traducida na importancia relativa que se lles concede a uns contidos sobre outros) e, pola outra, na concepción que se posúe, non sempre explícita, sobre como se aprende e como se ensina. Neste apartado vanse revisar estes referentes desde a perspectiva en que foron adoptados na Reforma. Principios da aprendizaxe significativa O modelo curricular da Reforma baséase nunha concepción construtivista da aprendizaxe. O construtivismo non pretende ser unha nova teoría que satisfaga tódalas esixencias, senón unha visión de conxunto que permite acceder ó coñecemento dos principios comúns das distintas teorías que comparten postulados construtivistas. O termo aprendizaxe significativa se refire á posibilidade de establecer vínculos substantivos e non arbitrarios entre o novo contido a aprender e o que xa se sabe. Para conseguir que se realice unha aprendizaxe significativa é necesario romper o equilibrio inicial dos esquemas de coñecemento respecto ó novo contido de aprendizaxe. Os principios básicos compartidos, que se mencionan a continuación, deben impregnar o Desenvolvemento Curricular de calquera materia

e manifestarse na concreción dos seus elementos, nas

decisións relativas á súa estrutura formal e nas indicacións que concirnen ó seu desenvolvemento e á súa aplicación na aula, especialmente deben manifestarse na metodoloxía. Para que un alumno/a do IES Xesús Taboada Chivite poida acadar uns coñecementos novos é imprescindible que substitúa, modifique ou complete os 299

coñecementos previos que xa adquirira. Estes coñecementos poden ser o resultado de experiencias educativas anteriores , escolares ou non, ou de aprendizaxes espontáneas. Poden ser erróneos, parciais ou incompletos, mais serán o punto de partida para a adquisición de novos contidos. Só se lles poderá axudar na adquisición de novas aprendizaxes si se ten en conta o seu nivel de desenvolvemento nos seus distintos aspectos: lóxico, afectivo, motor.... Cando a distancia entre o que o alumno/a sabe e o que pretende aprender é excesiva, pode bloquearse a súa capacidade de aprender creando unha autoimaxe negativa, unha sensación de impotencia ou unha actitude de desinterese. Do mesmo xeito, se a distancia é mínima, prodúcese un efecto de desmotivación e cansazo ó non sentir a necesidade de revisar uns coñecementos previos que difiren moi pouco do que se presenta como novo. A ensinanza eficaz é , pois, a que parte do nivel de desenvolvemento do alumno/a, máis non para acomodarse a el, senón para facelo progresar. Ademais dos principios básicos citados, para que a metodoloxía empregada favoreza unha aprendizaxe significativa, cómpre ter en conta unha serie de requisitos: Un novo contido debe ser potencialmente significativo tanto desde o punto de vista lóxico como psicolóxico. Un contido ten significatividade lóxica cando é coherente coa lóxica interna da disciplina e na forma en que é presentado e ten significatividade psicolóxica se permite establecer conexións entre o contido a traballar e os coñecementos previos dos alumnos/as o seu nivel de desenvolvemento e as súas estratexias de aprendizaxe. Igualmente a significatividade da aprendizaxe está moi relacionada coa funcionalidade, de maneira que os contidos adquiridos, xa sexan conceptuais, procedementais ou actitudinais, poidan ser utilizados cando os alumno/as os necesiten. É necesario que os alumnos/as teñan unha actitude favorable, é dicir , deben estar motivados para relacionar o que aprenden co que xa saben, de aí a importancia que adquire o autoconcepto e a autoestima. 300

Cómpre que os alumnos/as realicen unha actividade

mental para

establecer as relacións entre o novo contido e os elementos xa dispoñibles na súa estrutura cognoscitiva ; é un labor propio e individual no que o profesor/a non os pode substituír, aínda que a súa intervención didáctica deberá constituír o marco de axuda e de guía no que a actividade mental poida ter lugar. Finalmente, para que a nova aprendizaxe chegue a ser significativa e funcional a os alumnos do noso centro , requírese a memorización comprensiva, que permite que o contido se integre na memoria dos alumnos/as e que quede almacenado para a súa recuperación posterior

301

17. Medidas de atención á diversidade.

Segundo curso de bacharelato resulta un curso dun gran nivel de esixencia, ao que se une a súa curta duración pois debe estar rematada a materia cara comezos do mes de maio, e a redución horaria a tres horas semanais. Iso dificulta a posible atención á diversidade, compensada, en parte, por unha certa homoxeneidade dos alumnos neste nivel matriculados. Unha vez explicado o tema o profesor porporá a realización de distintas actividades, tendentes a facilitar un mellor repaso do tema, e que sirve para que o profesor recalque aqueles aspectos nos que puideran xurdir dificultades e permitindo que os alumnos que podan ter maiores dificultades reciban unha atención máis personalizada. Igualmente, se detectáramos algún caso de alumno con altas capacidades, a realización destas actividades permitiría aplicar un tratamento máis específico ao mesmo, tendende ao máximo aproveitamento das mesmas.

302

18. Programación de educación en valores.

303

19. Accións de contribución ao proxecto lector.

O fomento da lectura convértese nunha actividade prioritaria para comprender textos escritos, para redactar correctamente e para expresarse oralmente de forma axeitada. Nunha área como Xeografía e Historia a falta de competencia lingüística convértese nun dos principais obstáculos. Parece, polo tanto, preciso fomentar a lectura para garantir a comprensión lingüística dos alumnos. - En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura. - Empregaranse textos

motivadores, normalmente de carácter narrativo ou

periodístico, coa finalidade de que os alumnos aprendan Historia non só a través do texto expositivo, senón tamén doutros tipos de texto. Así mesmo ensinaráselles aos alumnos a ler textos históricos dun xeito pautado. Os alumnos aprenderán a situar os textos no seu contexto histórico e xeográfico, e a seleccionar as ideas principais. Por outra banda aprenderán a realizar actividades de contraste de fontes e de integración da información de varias fontes. - En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros. - En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar os aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron. Ademais analizarán textos de todo tipo: políticos, testimoniais, literarios, etc. - En quinto lugar, proporcionaranse

actividades específicas de comprensión

lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: -

Actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

Actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto.

304

Actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as relacións entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto.

305

20. Acción de contribución ao plan TICs.

As novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) forman parte do proxecto educativo actual. Por unha banda, a aparición de Internet supuxo unha revolución na forma de procurar e tratar a información, ata o punto de que se ten convertido na principal fonte de información para case todos; por iso, cómpre que lles ensinemos aos alumnos a manexar Internet e a aproveitar as posibilidades que ofrece para a nosa materia. As novas tecnoloxías ábrenlles novos camiños e formas de traballar na clase, que poden resultar motivadoras para os alumnos e moi potentes desde o punto de vista didáctico. As posibilidades de traballar coas novas tecnoloxías son varias, cada profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades. Pódese recorrer a Internet para buscar información sobre actividades ou diversos aspectos da materia - Pódense empregar recursos multimedia, con presentacións audiovisuais para cada un dos temas. Estas presentacións poden proxectarse de dúas maneiras: ben nun encerado dixital, se o houbera, ben simplemente cun ordenador e un canón. Estas presentacións poden incluír animacións, vídeos, imaxes, esquemas, textos e actividades que poden proxectarse ao longo da explicación na clase e que, sen dúbida, farán máis rica e interesante a exposición. - Tamén este ano, o profesor facilitará aos seus alumnos unha dirección de correo electrónico, para que estes, de ter dubidas que, por diversos motivos non podan ser solventadas en clases, podan plantexar estas, facilitando a recepción dunha explicación máis detida da que, ante a presión de rematar o programa no curso, puidera ser impartida directamente en clases, ou independentemente de esta.

306

21. Acción de contribución ao plan de convivencia. A escola ten por función educar e formas a persoas para a vida e na vida é necesario saber convivir

para adaptarse á sociedade na que nacemos ou

vivimos. A convivencia resulta, con moita frecuencia, problemática: a escola, a rúa, a sociedade son, a veces, un territorio adverso para

que os nosos

A aparición de Internet supón unha revolución na

Xeografía e Historia podemos realizar as seguintes accións

favorecedoras da convivencia escolar. 



Favorecer as actitudes dialogantes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases.



Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións) e textos

motivadores,

de carácter narrativo ou periodístico, coa

finalidade de que os alumnos aprendan a valorar e respectar as diferencias culturais e relixiosas. Defensa dos propios valores, principios 307

e opinións diante o grupo clase por medio da exposición oralo u visual dos temas tratados. 



Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo).



Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste

con feitos,

ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

308

22. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto.

Os alumnos utilizarán ó longo do curso os seguintes recursos didácticos: -

Textos históricos e historiográficos.

Vídeos informativos, CD e películas.

Mapas xeográficos e históricos.

Gráficas, diagramas e cadros estatísticos

Artigos de prensa.

Ordenador e canón para presentacións Power Point.

Apuntes elaborados polo profesor, que serán entregados aos alumnos ao comezo de cada avaliación.

309

23. Actividades complementarias e extraescolares.

Non está prevista a realización de actividades complementarias e extraescolares no presente curso académico.

310

24. Incorporaci贸n de modificaci贸ns propostas na memoria do curso anterior.

Non houbo propostas de mellora na memoria do curso anterior.

311

índice

312

2º BACHARELATO.

índice

ASIGNATURA XEOGRAFÍA

PROFESOR

MARÍA DEL CARMEN CUQUEJO BELLO

+ 1. Introdución e contextualización. A área ten unha recoñecida especificidade nas últimas construcións curriculares e resulta innegable que constitúe unha contribución fundamental para a formación do alumnado na educación secundaria obrigatoria. Coas materias desta área preténdese profundar no coñecemento da sociedade, da súa organización e funcionamento nun territorio, a través do tempo e na actualidade, utilizando o aprendido polo alumnado na etapa anterior na área de coñecemento do medio natural, social e cultural. A atención particular que se concede á xeografía e á historia como referentes da área, queda xustificada polo seu acusado carácter integrador e globalizador e pola súa sensibilidade ao interpretar o espazo natural e social e a súa evolución a través do tempo. Por outra parte, a complexidade das sociedades actuais e a aparición de novas temáticas -educación ambiental, cívica, para o consumo, a paz ou o lecer-, recomendan a incorporación de contidos procedentes doutras disciplinas como a socioloxía, a antropoloxía, a economía, ou a ecoloxía, que ofrecen perspectivas de análise diferentes para lograr o obxectivo común, que é o coñecemento da realidade social. Para a análise da dimensión espacial resulta axeitado o enfoque ecoxeográfico, que permite tomar en consideración as múltiples variables -naturais e antrópicas- que conforman un espazo e, ademais, atende o dinamismo interno de cada variable e das súas interaccións. A paisaxe, como unidade espacial de análise ecoxeográfica, ten especial relevancia e permite abordar o estudo dos problemas a que a xeografía debe dar reposta.

313

A historia débelle proporcionar ao alumnado un coñecemento global que resulta necesario para entender o presente e para mellorar o futuro. É preciso tamén facer emerxer no seu estudo suxeitos históricos ata hai pouco moi silenciados, como as mulleres, a clase obreira, os pobres... dándolles o protagonismo que lles corresponde e que vai permitir unha renovación do discurso histórico. En ambas as dúas materias non se debe esquecer o importante que resulta adquirir un vocabulario conceptual propio e a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Do mesmo xeito, cumpriría enfiar ao longo do currículo de todos os cursos tres elementos de análise que consideramos imprescindibles para comprender a realidade social: a historia, o espazo e os recursos. Por outra parte, as dúas materias permiten desenvolver unha metodoloxía que compare o inmediato e o afastado, o propio e o alleo, o máis concreto e o máis abstracto, xustificando así a importancia que no currículo debe concederse aos aspectos da xeografía, a historia e a cultura de Galicia. Non debe esquecerse, á hora de introducir contidos metodolóxicos, a importancia de saber interpretar fontes de diversa tipoloxía, a comprensión da multicausalidade e a intencionalidade na interpretación dos procesos, o uso adecuado da información e o manexo da documentación. A finalidade destas materias concretaríase en dar unha visión global do mundo e un conxunto de valores para que os alumnos e alumnas adopten unha actitude ética e comprometida dentro dunha sociedade plural e solidaria. Os contidos e criterios de avaliación organízanse por cursos. Por claridade, os primeiros agrúpanse en bloques, e estes diferencian epígrafes con aspectos concretos. En todos os cursos prevese un bloque inicial denominado Contidos comúns no cal se inclúe a aprendizaxe de aspectos fundamentais no coñecemento xeográfico e histórico, e que valoran, sobre todo, procedementos e actitudes que, en certa forma, condicionan o desenvolvemento dos contidos das outras epígrafes. Abórdase o estudo dos medios naturais de España, o estudo da poboación, dos comportamentos e tendencias demográficas e das súas consecuencias. Abórdase tamén a realidade rural e urbana, con especial atención aos procesos e 314

modalidades de creación do espazo urbano, As actividades económicas, aí como España e a súa división territorial, ea a súa integración no contexto da UE e no mundo

315

2. Contribuciรณn da materia ao logro das competencias bรกsicas.As competencias bรกsicas non afectan a bacharelato

316

3. Obxectivos por curso. 1. Identificar e comprende-los elementos básicos da organización territorial, utilizando

conceptos,

procedementos

destrezas

especificamente

xeográficas para explica-lo espazo como unha realidade dinámica, diversa e complexa, na que interveñen múltiples factores. 2. Comprender e analiza-la realidade xeográfica de España e de Galicia como un espazo dinámico, que é o resultado da interacción de procesos sociais, económicos, tecnolóxicos e culturais, que actuaron nun marco natural e histórico particular. 3. Coñecer e comprende-la diversidade e a pluralidade do espazo xeográfico español, e identifica-los grandes contrastes e a complexidade territorial derivada dos distintos factores naturais, históricos e de organización espacial que foron modelando a sociedade, a cultura e o territorio de forma interdependente. 4. Explica-la posición de España e de Galicia nun mundo cada vez máis interrelacionado, no que coexisten, a un tempo, procesos de globalización na economía e de desigualdade socioeconómica, ante a que se formulan respostas locais; prestando unha atención especial á Unión Europea, ás súas características territoriais e ás consecuencias da integración en España e en Galicia. 5. Valora-la función do medio natural, dos recursos naturais e das actividades produtivas na configuración do espazo xeográfico español, recoñece-la súa relación mutua coa sociedade, percibi-la condición do home como o axente de actuación máis poderoso e rápido sobre o medio. 6. Entende-la

poboación como

cuantitativas

cualitativas

recurso

que

esencial

interveñen

coas forma

características eminente

configuración e no dinamismo dos procesos que definen o espazo. 7. Comprende-la interdependencia de tódolos territorios que integran España, así como a Unión Europea e outros ámbitos xeográficos mundiais, para desenvolver actitudes de coñecemento, respecto, aprecio e cooperación cos 317

espacios próximos e afastados do hábitat do alumno e prestar especial atención á superación dos diferentes niveis de desenvolvemento e de saúde das poboacións do planeta. 8. Adquirir conciencia espacial para participar de forma activa e responsable nas decisións que afecten a ordenación do territorio, e valora-la necesidade de potencia-lo equilibrio natural e a equidade social. Valora-lo potencial da tecnoloxía xeográfica para resolve-los desastres naturais, facer máis habitables as cidades e poñer estas ferramentas ó servicio dos máis desfavorecidos.

318

4. Secuencia de contidos. 1. O espazo xeográfico Español. A diversidade xeomorfolóxica. –

O espazo xeográfico Español.

–

O relevo peninsular.

–

O rochedo peninsular e os tipos de relevo.

–

As grandes unidades morfoestructurais do relevo peninsular.

–

O relevo insular.

–

O marco físico galego.

–

O relevo de Europa.

O clima da Península Ibérica. –

Os factores e os elementos do clima.

–

Tipos de tempo atmosférico.

–

Principais tipos de clima en España.

–

O clima de Galicia.

–

As paisaxes bioclimáticas Europeas.

A diversidade hídrica e bioxeográfica. –

A diversidade hídrica.

–

As formacións vexetais.

–

O solo.

–

Auga e vexetación en Galicia.

Paisaxes naturais e as interrelacións natureza-sociedade. –

As grandes paisaxes naturais.

–

A influencia do medio na actividade humana.

–

A influencia da actividade humana no medio. A política ambiental.

–

A cuestión ambiental en Galicia.

–

A situación do medio na Unión Europea.

A economía: o sector Primario. –

Os espazos rurais. Factores físicos e humanos.

–

Os usos do espazo rural: actividade agrícola, gandeira e forestal. 319

–

As paisaxes agrarias.

–

A dinámica recente do mundo rural.

–

O espazo e a actividade pesqueira.

6. A economía: o sector Secundario. –

As materias primas.

–

As fontes de enerxía.

–

O sector mineiro e os recursos enerxéticos en Galicia.

–

A industria Española entre 1855 e 1975.

–

A crise e a reestructuración industrial: 1975-1985.

–

A industria Española na actualidade.

–

A industria en Galicia.

7. A economía: os Servicios. –

A terciarización da economía Española. Heteroxeneidade e desigualdade territorial.

–

O sistema de transportes e as comunicacións.

–

O sistema de transportes en Galicia.

–

Os espazos turísticos.

–

O comercio interior e exterior.

–

O turismo e o comercio en Galicia.

8. A poboación. –

As fontes demográficas.

–

A distribución da poboación.

–

O movemento natural da poboación.

–

Os movementos migratorios.

–

O crecemento real da poboación.

–

A estrutura da poboación Española.

–

O futuro da poboación Española.

–

A poboación Galega: características e tendencias. 320

9. O espazo urbano. –

O concepto de cidade.

–

O proceso de urbanización.

–

A morfoloxía urbana.

–

A estrutura urbana.

–

Problemas das cidades Españolas.

–

A produción e ordenación do espazo urbano.

–

O sistema urbano español.

–

O poboamento urbano en Galicia.

10. A organización territorial e os desequilibrios rexionais. –

A organización territorial de España.

–

Os desequilibrios rexionais.

–

As políticas territoriais.

11. España no sistema mundo. –

Mundialización e desigualdades territoriais.

–

As áreas xeoeconómicas.

–

Os movementos antiglobalización.

–

A posición de España no mundo.

12. España en Europa. –

A construción e futuro da Unión Europea.

–

Estrutura institucional da Unión Europea.

–

Trazos socioeconómicos da Unión Europea.

–

Disparidades e política rexional da Unión Europea.

–

A posición de España na Unión Europea.

321

5. Temporalización. 1ª avaliación: Unidades: 1, 2, 3, 4: 1. O espazo xeográfico Español. A diversidade xeomorfolóxica. O espazo xeográfico Español. O relevo peninsular. O rochedo peninsular e os tipos de relevo. As grandes unidades morfoestructurais do relevo peninsular. O relevo insular. O marco físico galego. O relevo de Europa. 2. O clima da Península Ibérica. Os factores e os elementos do clima. Tipos de tempo atmosférico. Principais tipos de clima en España. O clima de Galicia. As paisaxes bioclimáticas Europeas. 3. A diversidade hídrica e bioxeográfica. A diversidade hídrica. As formacións vexetais. O solo. Auga e vexetación en Galicia. 4. Paisaxes naturais e as interrelacións natureza-sociedade. As grandes paisaxes naturais. A influencia do medio na actividade humana. A influencia da actividade humana no medio. A política ambiental. A cuestión ambiental en Galicia. A situación do medio na Unión Europea.

2ª avaliación: Unidades: 5, 6,7,8 5. A economía: o sector Primario. Os espazos rurais. Factores físicos e humanos. Os usos do espazo rural: actividade agrícola, gandeira e forestal. 322

As paisaxes agrarias. A dinámica recente do mundo rural. O espazo e a actividade pesqueira. 6. A economía: o sector Secundario. As materias primas. As fontes de enerxía. O sector mineiro e os recursos enerxéticos en Galicia. A industria Española entre 1855 e 1975. A crise e a reestructuración industrial: 1975-1985. A industria Española na actualidade. A industria en Galicia. 7. A economía: os Servicios. A terciarización da economía Española. Heteroxeneidade e desigualdade territorial. O sistema de transportes e as comunicacións. O sistema de transportes en Galicia. Os espazos turísticos. O comercio interior e exterior. O turismo e o comercio en Galicia. 8. A poboación. As fontes demográficas. A distribución da poboación. O movemento natural da poboación. Os movementos migratorios. O crecemento real da poboación. A estrutura da poboación Española. O futuro da poboación Española. 3ª avaliación: Unidades: 9,10, 11,12 9. O espazo urbano. O concepto de cidade. O proceso de urbanización. A morfoloxía urbana. 323

A estrutura urbana. Problemas das cidades Españolas. A produción e ordenación do espazo urbano. O sistema urbano español. O poboamento urbano en Galicia. 10. A organización territorial e os desequilibrios rexionais. A organización territorial de España. Os desequilibrios rexionais. As políticas territoriais. 11. España no sistema mundo. Mundialización e desigualdades territoriais. As áreas xeoeconómicas. Os movementos antiglobalización. A posición de España no mundo. 12. España en Europa. A construción e futuro da Unión Europea. Estrutura institucional da Unión Europea. Trazos socioeconómicos da Unión Europea. Disparidades e política rexional da Unión Europea. A posición de España na Unión Europea.

324

6. Criterios de avaliación. 1. Obter, clasificar e utilizar informacións de contido xeográfico procedente de fontes variadas: cartográficas, estatísticas, textos e imaxes diversos para localizar e interpreta-los fenómenos espaciais e as súas interrelacións. Elaborar, así mesmo, mapas, gráficos e informes, e empregar un vocabulario específico e uns procedementos correctos para explicar feitos e procesos xeográficos. Preparar e realizar traballos de campo e excursións xeográficas. 2. Identifica-las características do sistema mundo e os trazos esenciais da Unión Europea para comprende-los factores que explican a situación de España nunha área xeoeconómica determinada e as súas consecuencias espaciais. 3. Coñece-los trazos xerais do medio natural europeo, español e galego e a diversidade de conxuntos naturais; identifica-los seus elementos, a súa dinámica e as súas interaccións e atender especialmente o papel da acción humana. 4. Analiza-lo estado do ambiente e dos recursos naturais en España e en Galicia, relacionándoos coa organización social e o nivel de desenvolvemento económico para comprender e valora-lo uso racional dos recursos e o respecto polo ambiente. 5. Clasificar, describir e analiza-las características dos espazos produtivos españois e galegos: rurais, industriais, de produción enerxética e de servicios, e coñece-la súa dinámica recente para identificar e explicar, segundo proceda en cada caso, os factores de localización, a distribución territorial, as tipoloxías espaciais resultantes e as tendencias actuais das actividades produtivas en relación co espazo xeográfico. 6. Identificar e interpreta-la evolución, a dinámica natural e migratoria, a estrutura e a distribución espacial da poboación española, recoñecendo as súas características demográficas actuais, as súas diferenzas territoriais e as perspectivas de futuro.

325

7. Interpreta-lo proceso de urbanización español e galego para explica-la configuración do sistema urbano actual e a transformación do medio rural, así como a dinámica da estrutura interna das cidades e o seu estado actual. Identifica-los cambios. 8. Describi-la organización territorial española en comunidades autónomas e identifica-los seus trazos xeográficos máis característicos, para comprender e valora-la pluralidade histórica, cultural, socioeconómica e espacial de España. 9. Distingui-los principais contrastes territoriais, tanto entre comunidades autónomas

como

internos

Galicia,

para

analiza-los

desequilibrios

territoriais existentes en España, e coñece-las políticas europeas do desenvolvemento rexional como o Eixe Atlántico.

326

7. Mínimos esixibles. 1. O espazo xeográfico Español: relevo, clima, vexetación, solos, paisaxes e interaccións. 

O espazo xeográfico: noción e características do espacio xeográfico. Elementos e instrumentos de información e representación xeográfica. Nocións de análise de localizacións e distribucións espaciais.



Características xerais do medio natural. Diversidade xeolóxica, morfolóxica, climática e hídrica.



A variedade dos grandes conxuntos españois: identificación dos seus elementos xeomorfolóxicos, estructurais, climáticos e bioxeográficos.



Natureza e recursos en Galicia e España. Materias primas, fontes e recursos enerxéticos.



Natureza e ambiente español: situación, condicionamentos e problemas. A protección dos espazos naturais.



A auga: cuncas e vertentes hidrográficas. Réximes fluviais. Regulación e distribución dos recursos hidráulicos.



Natureza e ambiente en Galicia. Caracteres xeográficos esenciais de Galicia e España: situación xeográfica. Contrastes e diversidade internos.

2. España: economía e poboación. 

Acción dos factores socioeconómicos no territorio español: evolución histórica, panorama actual e perspectivas.



A pluralidade dos espazos rurais: transformación e diversificación das actividades rurais e a súa plasmación en tipoloxías espaciais diversas. As dinámicas recentes do mundo rural.



A reconversión da actividade pesqueira. A pesca en Galicia e os seus problemas. O desenvolvemento da acuicultura.



Os espazos industriais: evolución histórica e características ata a industrialización da segunda metade do século XX. Crise do modelo de desenvolvemento concentrado e reestruturación industrial: tendencias actuais da industria galega e española. 327



Os espazos de servizos: proceso de terciarización da economía española. A heteroxeneidade dos servizos e o seu desigual impacto territorial. Os transportes e as comunicacións. Os espazos turísticos: factores explicativos do desenvolvemento turístico español. Tipoloxías das rexións turísticas e impacto espacial do turismo. Novas tendencia do turismo.



A poboación española: evolución da poboación e da súa distribución espacial. Dinámica demográfica natural, movementos migratorios exteriores, interiores e o fenómeno da inmigración actual. Estrutura demográfica actual. Despoboamento e reorganización da poboación: o exemplo de Galicia.

3. Urbanización e desequilibrios rexionais. España no mundo e en Europa. 

O proceso de urbanización en España: complexidade do fenómeno urbano. Evolución histórica da urbanización. Características do sistema urbano español. O declive do mundo rural. As parroquias e vilas galegas.



Morfoloxía e estrutura das cidades españolas. A pegada da historia da cidade preindustrial. A cidade industrial. A cidade das recentes transformacións sociais e económicas.



A organización territorial de España na Constitución de 1978. O Estado das autonomías: orixe, proceso e mapa autonómico. Caracteres xeográficos básicos de cada unha das comunidades autónomas.



Os desequilibrios territoriais: contrastes espaciais entre as comunidades autónomas. Disparidades demográficas e desigualdades socioeconómicas. Os desequilibrios rexionais en España e as políticas rexionais da Unión Europea.



Posición relativa no mundo e nas áreas socioeconómicas e xeopolíticas.



Globalización e diversidade no mundo actual: procesos de mundialización e desigualdades territoriais. Clasificacións das áreas xeoeconómicas.

328



O camiño cara á integración europea. Das comunidades europeas á Unión Europea. Estrutura territorial e institucional da Unión Europea; perspectivas e retos do futuro.



Natureza e ambiente na Unión Europea. Os contrastes físicos: relevo, climas e hidrografía; situación do ambiente e políticas comunitarias con incidencia ambiental.



Territorio e sociedade na Unión Europea. Caracteres socioeconómicos xerais da Unión Europea e dos estados membros. Disparidades rexionais; políticas rexionais e cohesión territorial.



A posición de Galicia e España na Unión Europea: factores explicativos da integración de España. Consecuencias iniciais trala integración. Situación actual e perspectivas.



O impacto en Galicia.

329

8 e 9. Procedementos e instrumentos de avaliación. As probas de avaliación, centraranse prioritariamente no espazo da Península Ibérica - Galicia . As probas constarán de tres partes que se concretan nos seguintes tipos de preguntas: (Adecúanse aos modelos propostos pola CIUG) As partes son as seguintes: PRIMEIRA PREGUNTA: definir conceptos xeográficos e indicar algún exemplo (2 PUNTOS) Trátase ademais de que o alumnado saiba usar axeitadamente a terminoloxía xeográfica relacionándoa cun exemplo. SEGUNDA PREGUNTA: desenvolver unha pregunta práctica consistente na localización, lectura, interpretación, explicación e análise crítica dun documento gráfico relacionado coas destrezas e habilidades xeográficas fundamentais. (1+3 PUNTOS) TERCEIRA PREGUNTA: desenvolver unha cuestión teórica referida aos temas extraídos dos bloques de coñecemento. Nesta pregunta incluiranse orientacións para o seu desenvolvemento. (4 PUNTOS) Na proba especifícase a puntuación de cada exercicio, tal e como se indica no apartado anterior, e conforme as probas PAUU

No suposto de que se detectaran alumnos/as con altas capacidades deseñaríanse actividades adaptdas para ditos alumnos/as.

330

10. Procedementos para a realizaci贸n da avaliaci贸n inicial. En Bacharelato non se realiza ningunha avaliaci贸n inicial.

331

11. Criterios de cualificación.

Daráselle gran relevancia a realización de prácticas por parte dos alumnos/as na casa, xa que supoñen unha oportunidade de reforzar a materia dende unha perspectiva práctica e, por outra banda, serven para exercitarse nunha modalidade de exercicio tipo PAUU, que permitirá afrontar con maior éxito as probas trimestrales e a propia proba PUU. En cada avaliación realizaráse un único exame seguindo o modelo proposto pola CIUG facilitando deste xeito a adaptación dos alumnos as citadas probas. O resultado deste exame será a cualificación de cada avaliación. Ó finalizar cada trimestre, o profesor comentará os datos da avaliación cos alumnos para que, se houbera lugar se introducirán medidas correctoras no proceso de aprendizaxe de estes de cara

proba de recuperación.

Considerando que a maioría dos alumnos que superen a materia deberán enfrontarse coas probas de selectividade, a realización dunha proba de terceira avaliación consideramos debe incluír toda a materia obxecto do devandito exame. A matería é acumulativa, posto que os alumnos deberán enfrontarse con toda ela nas probas de selectividade, polo tanto os temas explicados en cada avaliación serán obxecto de exame nas seguintes avaliacións. Polo tanto a avaliación final de maio comprenderá o temario obxecto das probas de selectividade. Considérase que o alumno que supere esta avaliación terá superado o curso. A inclusión no exame dalgún erro moi significativo significará a eliminación automática do exercicio e a súa cualificación coa nota mínima de 1. Con esto preténdese tanto unha mellor preparación do alumnado con vistas á superación da proba de selectividade, como premiar o traballo constante ó longo do curso académico. 332

Non se repetirán os exames a aqueles alumnos que non asistan o día sinalado. Estes alumnos acudirán á proba final de maio.

De forma pormenorizada os procedementos de avaliación serán como sigue: -

1ª avaliación- temas: 1, 2, 3, 4

2ª avaliación- temas: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

3ª avaliación- temas: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12

- A cualificación final da materia será: 1. a cualificación que o alumno obteña na proba da terceira avaliación 2. ou a media das tres avaliacións, sempre que na terceira avaliación se acade unha cualificación igual ou superior a 5. 3. O profesor/a decantarase pola opción que máis favoreza o alumno

Recuperacións: só se fará unha recuperación final no mes de maio, posterior á proba da terceira avaliación, para aqueles alumnos que acadaran unha cualificación inferior a cinco, no exame da terceira avaliación. A materia desta recuperación coincidirá coa da terceira avaliación. A nota obtida neste exame será a que figure na avaliación ordinaria, independientemente de que sexa inferior ou superior á obtida na media das tres avaliación ou da terceira avaliación.

Subir nota.-só poderán presentarse ó exame final para subir nota aqueles alumonos/as, que acaden no exame da terceira avaliación unha nota inferior a dous puntos á obtida no exame da segunda avaliación. A nota obtida neste exame será a que figure na avaliación ordinaria, independientemente de que sexa inferior ou superior á obtida na media das tres avaliación ou na terceira avaliación.

Valórarase -

a participación e o traballo diario dos alumnos: 333

Realización prácticas: -

1ª avaliación: mínimo 5 prácticas

2ª avaliación: mínimo 5 prácticas

3ª avaliación: mínimo 3 prácticas

Faranse na casa, e serán aquelas que a profesora determine. Teñen esta consideración, as que se establecen nas directrices das PAU ou, a elaboración de preguntas teóricas

establecidas nas PAU, que a

profesora estime oportunas. -

Actitude activa dentro da aula, esto é respostar positivamente as cuestión orais que plantexe o profesor

Con todos os criterios anteriores o alumno/a poderá aumentar ou diminuír a súa cualificación en cada avaliación un máximo de 0,5 puntos. Para obter

este incremento será imprescindible que o alumno/a entregue á profesora, polo menos, as prácticvas mínimas indicadas en cada avaliación (5/5/3) na data de entrega establecida, (fora desta data non se recollerán). Só se valorarán as prácticas completamente acabadas. Se están esbozadas ou incompletas non se terán en conta. Se o alumno/a faltara por causa suficientemente xustificada o día de entrega das prácticas, terá a oportunidade de entregalas o primeiro día que regrese as aulas, se non o fai, enténdese que non fixo a práctica. -

As prácticas teranse en conta SEMPRE QUE O EXAME ESTÉ APROBADO. Se o resultado do exame iguala ou supera as cinco décimas, poderá obter como nota final de avaliación o numero enteiro posterior, se non chega as cinco décimas, calificarase co número enteiro inmediatamente inferior. Neste caso as prácticas non contan (exemplo: 5,5 = 6; 5,4 = 5).

A presentación das prácticas mínimas esixidas será condición sine qua non para redondear a nota a alza a partir de (0,5) décimas. Non obstante, aquel alumno/a que manteña unha actitude negativa e disruptiva, aínda que conte cun número mínimo de prácticas esixibles NON SE LLE REDONDEARÁ A NOTA A ALZA.

Por cada falta de ortografía, nas probas escritas, restarase 0,1

334

Dase por suposto que, se un alumno/a fose sorprendido copiando con calquera tipo de dispositivo, automaticamente

suspendería a avaliación

con cero e, se fose no exame final, suspendería a materia, tamén

con

cero. - Acudirán a avaliación extraordinaria de setembro os alumnos/as que suspenderon na convocatoria ordinaria de xuño. Na cualificación de setembro, só se terá en conta, a nota que o alumno/a obteña en dita proba.

335

12. Plans de traballo para a superaci贸n das materias pendientes na ESO. Os alumnos de Bacharelato non te帽en materias pendentes de ESO.

336

13. Procedemento para a cualificaci贸n das materias pendentes ou da cualificaci贸n final do curso se hai alumnado que asista a programas de reforzo con atribuci贸n horaria.Os alumnos de Bacharelato non te帽en materias pendentes de ESO. Non existen alumnos con reforzo neste nivel

337

14.

Actividades

seguimento

das

materias

pendentes

Bacharelato. Os alumnos de 2º de bacharelato coa materia de 1º de bacharelato pendente poderán recupera-la mediante un exame; haberá dous convocatorias, unha ordinaria e outra extraordinaria en setembro. A materia do exame corresponde ós contidos mínimos esixibles da materia de Historia do Mundo Contemporáneo de 1º de bacharelato. O exame consistirá en: un tema a desenvolver a elixir entre dúas opcións (3 puntos), un comentario dun texto histórico ou dunha gráfica (3puntos) e catro preguntas curtas (1 punto cada pregunta). O procedemento de recuperación é o seguinte: Para a proba de recuperación o alumno elixirá entre dúas opcións A. - fragmentar a materia en dúas probas: 1. a primeira proba reralizarase no mes de xaneiro, e incluirá o temario

ata a I Guerra Mundial 2. A segunda proba realizarase en abril e comprenderá dende a I Guerra

Mundial ata o final do temario A Cualificación será o resultado da media das dúas probas, pero será necesario acadar en cada proba un mínimo de 3, con nota inferior a tres non se fará media, e en consecuencia o alumno /a terá que ir a proba final de maio B. Examinarse dunha única proba: aqueles alumnos/as que non acadaran unha nota igual ou superior a tres nas probas parciais, ou non conseguiran unha media de 5, ou non se presenten, irán a un exame global que Xefatura de Estudos programará para maio. - Por cada falta de ortografía , en cada proba escrita, restarase 0,1 punto

338

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

339

Principios da aprendizaxe significativa O modelo curricular da Reforma baséase nunha concepción constructivista da aprendizaxe. O constructivismo non pretende ser unha nova teoría que satisfaga tódalas esixencias, senón unha visión de conxunto que permite acceder ó coñecemento dos principios comúns das distintas teorías que comparten postulados constructivistas. O termo aprendizaxe significativa se refire á posibilidade de establecer vínculos substantivos e non arbitrarios entre o novo contido a aprender e o que xa se sabe. Para conseguir que se realice unha aprendizaxe significativa é necesario romper o equilibrio inicial dos esquemas de coñecemento respecto ó novo contido de aprendizaxe. Mais non é suficiente que se produza o desequilibrio, que o alumno tome conciencia disto e estea motivado para superar ese estado,senón que é preciso que se orixine un novo equilibrio mediante a modificación dos seus esquemas ou construíndo uns novos. Os principios básicos compartidos, que se mencionan a continuación, deben impregnar o Desenvolvemento Curricular de calquera materia e manifestarse na concreción dos seus elementos, nas decisións relativas á súa estrutura formal e 340

nas indicacións que concirnen ó seu desenvolvemento e á súa aplicación na aula, especialmente deben manifestarse na metodoloxía. Para que un alumno/a poida acadar uns coñecementos novos é imprescindible que substitúa, modifique ou complete os coñecementos previos que xa adquirira. Estes coñecementos poden ser o resultado de experiencias educativas anteriores , escolares ou non, ou de aprendizaxes espontáneas. Poden ser erróneos, parciais ou incompletos, mais serán o punto de partida para a adquisición de novos contidos. Só se lles poderá axudar na adquisición de novas aprendizaxes si se ten en conta o seu nivel de desenvolvemento nos seus distintos aspectos: lóxico, afectivo, motor.... Cando a distancia entre o que o alumno/a sabe e o que pretende aprender é excesiva, pode bloquearse a súa capacidade de aprender creando unha autoimaxe negativa, unha sensación de impotencia ou unha actitude de desinterese. Do mesmo xeito, se a distancia é mínima, prodúcese un efecto de desmotivación e cansazo ó non sentir a necesidade de revisar uns coñecementos previos que difiren moi pouco do que se presenta como novo. A ensinanza eficaz é , pois, a que parte do nivel de desenvolvemento do alumno/a, máis non para acomodarse a el, senón para facelo progresar. Ademais dos principios básicos citados, para que a metodoloxía empregada favoreza unha aprendizaxe significativa, cómpre ter en conta unha serie de requisitos: Un novo contido debe ser potencialmente significativo tanto desde o punto de vista lóxico como psicolóxico. Un contido ten significatividade lóxica cando é coherente coa lóxica interna da disciplina e na forma en que é presentado e ten significatividade psicolóxica se permite establecer conexións entre o contido a traballar e os coñecementos previos dos alumnos/as

o seu nivel de

desenvolvemento e as súas estratexias de aprendizaxe. Igualmente a significatividade da aprendizaxe está moi relacionada coa funcionalidade, de maneira que os contidos adquiridos, xa sexan conceptuais, 341

procedementais ou actitudinais, poidan ser utilizados cando os alumno/as os necesiten. É necesario que os alumnos/as teñan unha actitude favorable, é dicir , deben estar motivados para relacionar o que aprenden co que xa saben, de aí a importancia que adquire o autoconcepto e a autoestima. Cómpre que os alumnos/as

do IES Xesús Taboada Chivite ,realicen unha

actividade mental para establecer as relacións entre o novo contido e os elementos xa dispoñibles na súa estructura cognoscitiva ; é un labor propio e individual no que o profesor/a non os pode substituír, aínda que a súa intervención didáctica deberá constituír o marco de axuda e de guía no que a actividade mental poida ter lugar. Finalmente, para que a nova aprendizaxe chegue a ser significativa e funcional, requírese a memorización comprensiva, que permite que o contido se integre na memoria dos alumnos/as e que quede almacenado para a súa recuperación posterior

342

17. Medidas de atención á diversidade.En Xeografía, unha vez explicado o tema, realízanse as actividades do libro e aproveitamos a realización de prácticas para repasar recalcando aqueles aspectos mais destacados e

prestando unha atención mais individualizada a aqueles alumnos que presentan problemas ou dificultades de aprendizaxe

343

18. Programación de educación en valores. - Interese por coñecer e explicar os antecedentes históricos do mundo actual. - Fomentar a tolerancia e o respecto cara a crenzas distintas á propia. - Recoñecer a importancia da conservación do patrimonio arquitectónico e artístico. – Fomento da igualdade entre os membros da sociedade. - Valoración do papel da muller e da igualdade entre os sexos. - Valoración da convivencia entre culturas e relixións. - Valorar o nacemento do sistema parlamentario e as institucións e principios democráticos. - Valoración dos sistemas democráticos. - Rexeitamento do racismo e a xenofobia causado, na maioría das ocasións, pola inmigración. - Sensibilizar os estudantes sobre os problemas dos máis necesitados. - Mostrar rexeitamento á discriminación laboral da muller. - Interese por coñecer a organización das sociedades actuais e as súas diferenzas. - Valoración dos sistemas democráticos e dos seus principios e institucións. - Valoración da idea de Europa e da pertenza á UE. - Mostrar rexeitamento polas formas de goberno autoritarias. - Fomento do respecto polos principios e institucións democráticos. - Aprecio da importancia das transformacións sociais contemporáneas. - Valoración da incorporación da muller ao mundo laboral e actitude favorable ante tal situación. - Actitude crítica ante os medios de comunicación, valorando as opinións achegadas por eles relacionadas coa estratificación social. - Interese por coñecer as causas e as consecuencias do fenómeno urbano. - Aprecio da importancia por conservar os vestixios urbanos do pasado. - Recoñecemento da importancia de axudar á non contaminación urbana.

344

En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura.



En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros.



En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar os aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron.

Ademais

analizarán

textos

todo

tipo:

políticos,

testimoniais, literarios, etc. 

quinto

lugar,

proporcionaranse

actividades

específicas

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: o

actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto.

actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as 345

relacións entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. o

346

son varias,

cada

profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades 

Pódese recorrer a Internet para buscar información sobre actividades ou diversos aspectos da materia



ben

347

21. Acción de contribución ao plan de convivencia. A escola ten por función educar e formas a persoas para a vida e na vida é necesario saber convivir

para adaptarse á sociedade na que nacemos ou

vivimos. A convivencia resulta, con moita frecuencia, problemática: a escola, a rúa, a sociedade son, a veces, un territorio adverso para

que os nosos

A aparición de Internet supón unha revolución na

Xeografía e Historia podemos realizar as seguintes accións

favorecedoras da convivencia escolar. 



Favorecer as actitudes dialogantes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases.



Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións) e textos

motivadores,

de carácter narrativo ou periodístico, coa 348



Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo).



Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste

con feitos,

ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

349

22. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto. Os alumnos utilizarán o longo do curso os seguintes recursos didácticos: –

Libro de texto “Xeografía” de Editorial Anaya.

–

Gráficos, mapas, medios audiovisuais, etc.

–

Presentacións elaboradas polo profesor proxectadas co canón.

–

Comentarios prácticos

–

Actividades propostas para a súa realización e corrección na aula.

–

Prácticas de examen seguindo o modelo das PAAU

350

23. Actividades complementarias e extraescolares. Non se realizan, pois o programa resulta moi amplo e o tempo ĂŠ necesario para o desenvolvemento do mesmo.

351

24. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Lograr a asistencia regular (diaria) a clase do alumnado de étnia xitana e inmigrantes

Lograr que o alumnado de étnia xitana e inmigrantes traia o material a clase

Inculcar e ensinar hábitos de estudo ao alumnado de étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias

Establecer maior control no traballo diario no fogar do

alumnado de

étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias -

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

352

índice

353

2º BACHARELATO

ÍNDICE

ASIGNATURA HISTORIA DA ARTE

PROFESOR

JUAN GUERRA LÓPEZ

1.Introdución e contextualización A historia da arte permite estudar e comprender os conceptos de arte como obxectos de comunicación así mesmo permite analizar a historia da arte como unha disciplina científica que ten como obxectivo explicar e valorar a produción artística de cada época e lugar. Tamén permite comprender o papel que desempeña o artista na sociedade o longo da historia e os mecenas e clientes e a súa influencia na obra artística. Por outra banda, convén facer fincapé na importancia desta materia para aprender as pautas de análise das obras de arte, as técnicas empregadas, tendo en conta o tempo e o espacio en que se produciron, e interpretando e valorando os seus contidos como documentos históricos do seu tempo e sociedaade.

354

Contribuciรณn da materia ao logro das competencias bรกsicasAs competencias bรกsicas non afectan a bacharelato

355

3. Obxectivos por curso 1. Comprender e valora-los cambios na concepción da arte e as súas distintas funcións ó longo da historia. 2. Entende-las obras de arte na súa globalizade, como expoñentes da creatividade humana, susceptibles de seren admiradas por si mesmas, e de seren valoradas como documento testemuñal dunha época histórica, dunha sociedade e dunha cultura. 3. Manexa-la linguaxe artística de cada unha das artes visuais e utilizar diferentes metodoloxías para a análise das obras de arte desenvolvendo, ó tempo, a propia sensibilidade e a imaxinación. 4. Recoñecer e diferencia-las manifestacións artísticas máis destacadas dos principais estilos e artistas da arte occidental e, particularmente, as de Galicia, situándoas no seu contexto histórico, valorando as posibles influencias e a súa pervivencia na arte posterior. 5. Recoñecer a través dos cambios iconográficos dun mesmo tema a modificación dos valores estéticos, de mentalidade e pensamento propios de cada estilo artístico, do seu contexto histórico e da personalidade do artista. 6. Realizar actividades de documentación e investigación a partir de fontes diversas sobre determinados aspectos da historia da arte. 7. Coñecer, valorar e aprecia-lo patrimonio artístico, especialmente o de Galicia, contribuíndo á súa conservación como fonte de riqueza e posibilitando que se transmita ás futuras xeracións. 8. Valora-la cidade, na súa dimensión espacial e temporal, como obxecto da historia da arte e marco privilexiado das súas manifestacións e proxectar esta conciencia cara á súa evolución futura. 9. Contribuír á formación estética, analítica e crítica, así como á capacidade de comunica-la empatía ante as creacións artísticas. 356

4. Secuencia de contidos. 1ª AVALIACIÓN: 1. Aproximación á historia da arte e ás linguaxes artísticas. – A arte coma expresión humana no tempo e no espazo. – A linguaxe das artes visuais e a súa terminoloxía. – Percepción e análise da obra de arte. – Pervivencia e conservación do patrimonio artístico. 2. Os inicios da arte. – O legado da prehistoria: a pintura rupestre, a arquitectura megalítica. – Achegas artísticas de Exipto e Mesopotamia: arquitectura e plástica. 3. A arte clásica: Grecia. – A arquitectura grega. As ordes. O templo e o teatro. A Acrópole de Atenas. – A evolución da escultura grega. 4. A arte clásica: Roma. – A

arquitectura:

caracteres

xerais.

cidade

romana.

Tipoloxías

constructivas. – A escultura: o retrato. O relevo histórico. – A arquitectura da Hispania romana e a súa presenza en Galicia. 5. Arte paleocristiá e bizantina. – Achegas da primeira arte cristiá: a basílica. A nova iconografía. – Arte bizantina. A época de Xustiniano: Santa Sofía de Constantinopla e San Vital de Rávena. 6. O prerrománico. – O contexto europeo. – O prerrománico español e a súa incidencia en Galicia: visigodo e asturiano. Arte mozárabe ou de repoboación. 7. A arte islámica. 357

– Orixes e trazos distintivos da arte islámica. – A arte hispanoárabe: a mesquita e o pazo. 8. A arte románica como a primeira definición de Occidente. – A arquitectura: a igrexa románica. O mosteiro de Cluny. A arquitectura do Camiño de Santiago: a catedral de Santiago. – A portada románica: as Praterías. O Pórtico da Gloria. – A pintura mural: Tahull e o Panteón Real de San Isidoro de León. – Os mosteiros cistercienses en Galicia: innovacións cara ó gótico. 9. A arte gótica como expresión da cultura urbana. – O sistema construtivo. A catedral gótica. Outras tipoloxías urbanas: lonxas e concellos. – As catedrais de Burgos, León e Palma de Mallorca. – A humanización das artes figurativas na portada gótica: Chartres, Reims e Estrasburgo. – As innovacións pictóricas: Giotto e Van Eyck.

2ª AVALIACIÓN: 10.

A arte do Renacemento.

– O Quattrocento italiano: a formulación dunha nova linguaxe. – A arquitectura: Brunelleschi e Alberti. – A renovación da escultura: Donatello. – O novo sistema de representación na pintura: Masaccio, Fra Angelico, Piero della Francesca e Botticelli. 11.

período clásico do Renacemento e o manierismo.

– O Cinquecento: clasicismo e manierismo na arte italiana. – De Bramante a Palladio: o templo, o pazo e a vila. – A escultura de Miguel Anxo: da perfección do clasicismo á crise do Renacemento. – A pintura: Leonardo, Rafael e Miguel Anxo. A escola veneciana: Tiziano.

358

– O Renacemento en España. Arquitectura: inicios, clasicismo e manierismo. O Escorial. Pintura: o Greco. 12.

A arte barroca.

– Urbanismo e arquitectura na Roma barroca: Bernini e Borromini. – O pazo do poder: Versalles. – España: da praza maior ó pazo borbónico. – O Barroco compostelán. 13.

As artes plásticas do Barroco.

– A escultura barroca: Bernini. A imaxinería española. – A pintura barroca: o tenebrismo de Caravaggio. A pintura flamenca e holandesa: Rubens e Rembrandt. – A pintura española: Ribera, Velázquez, Zurbarán e Murillo.

3ª AVALIACIÓN: 14.

A arte europea a finais do século XVIII e comezos do XIX.

– O Neoclasicismo: urbanismo e arquitectura. Escultura: Cánova. Pintura: David. Goya. – O Romanticismo: a pintura romántica: Delacroix. 15.

Cara á arquitectura moderna: urbanismo e arquitectura na

segunda metade do século XIX. – As grandes transformacións urbanas. O eclecticismo. – A arquitectura dos novos materiais. A escola de Chicago. – O modernismo: Gaudí. 16.

O camiño da modernidade: As artes figurativas na segunda

metade do século – A pintura realista: Courbet. – O impresionismo: Monet e Renoir. O postimpresionismo: Cezanne, Van Gogh e Gauguin. – A escultura de Rodin.

359

17.

As vangardas históricas: as artes plásticas na primeira metade

do século – Fauvismo e expresionismo. O cubismo e as súas variantes. Picasso. – Os inicios da abstracción. Dadá e o surrealismo. Dalí. – As vangardas galegas. A escultura: Asorey. 18.

Arquitectura e urbanismo do século XX.

– A arquitectura moderna: o racionalismo. La Bauhaus. Le Corbusier. – O organicismo: Wright. – A arquitectura postmoderna. Últimas tendencias. 19.

Da abstracción ás últimas tendencias: as artes plásticas na

segunda metade do

século XX.

– O expresionismo abstracto e o informalismo. – A abstracción postpictórica e a minimal art. – A nova figuración. A pop art. O hiperrealismo. Últimas tendencias. – Perspectiva da arte en Galicia na segunda metade do século XX. 20.

A arte e a cultura visual de masas.

– Arte e sociedade de consumo. – A fotografía. O cine. Tendencias actuais do cine en Galicia. – O cartel e o deseño gráfico. A banda deseñada. –

As novas tecnoloxías.

360

5. Temporalización –

1ª. AVALIACIÓN: Unidades: 1-9

–

2ª AVALIACIÓN: Unidades: 10-13

–

3ª AVALIACIÓN: Unidades 13-19

361

6. Criterios de avaliación. –

Analizar e compara-los cambios producidos na concepción da arte e as súas funcións en distintos momentos históricos e en diversas culturas.

–

Relaciona-las manifestacións artísticas co seu contexto histórico cultural, valorando a diversidade de correntes e modelos estéticos que poden desenvolverse nunha mesma época e os trazos estilísticos que permiten a súa clasificación.

–

Analiza-las obras de arte significativas dos principais estilos e artistas da arte occidental e de Galicia, a partir de diversas metodoloxías, situándoas no seu contexto histórico - artístico e recoñece-las posibles influencias e a súa pervivencia na arte posterior.

–

Manexar con precisión e rigor a terminoloxía específica de cada unha das artes visuais.

–

Interpreta-los principais códigos iconográficos da cultura visual de Occidente.

–

Observar e analizar obras de arte do noso patrimonio cultural no seu contexto orixinal, en museos ou exposicións, especialmente do propio contorno.

–

Identificar e localiza-los trazos característicos que configuran os estilos artísticos máis representativos do mundo occidental, así como saber diferencialos e sinala-los cambios.

–

Recoñece-las obras máis representativas dos grandes mestres da historia da arte, distinguindo os trazos diferenciais do seu estilo e o que de innovación representa a súa obra para a historia da arte.

–

Realizar actividades de documentación e indagación a través de fontes de información diversas (textos, imaxes, plantas, alzados, planos, etc.), sobre determinados aspectos da creación artística.

362

–

Utilizar un método de comentario que integre a valoración obxectiva da obra de arte e a creatividade persoal do alumno e expresalo con claridade e corrección formal.

–

Analiza-la presenza da obra de arte na vida cotiá e nos medios de comunicación social.

7. Mínimos esixibles. O Dpto. de Xeografía e Historia do IES Xesús Taboada Chivite, acordou, seguindo as directrices do grupo de Traballo da Materia da CIUG, que partindo dunha aproximación á Historia da Arte a través do análise das súas obras e das diferentes linguaxes artísticas, é necesario afondar no coñecemento de distintos momentos da historia da arte que se consideran esenciais e significativos na formación e desenrolo da arte occidental. Por iso consideramos que é fundamental insistir nos seguintes temas do devandito currículo e como mínimo esixiremos aos alumnos: 1. Aproximación á historia da arte e ás linguaxes artísticas. 3. A Arte clásica: Grecia 

A Arquitectura grega. As ordes. O templo. A Acrópole de Atenas.



A evolución da escultura grega

4. A Arte clásica: Roma 

A arquitectura: Caracteres xerais. A Cidade romana. Tipoloxías construtivas (insistindo no concepto espacial).

5. Arte paleo - cristiá e bizantina 

Achegas da primeira arte cristiá: a basílica.



Arte bizantina a través de Santa Sofía de Constantinopla.

7. A arte Islámica 

A arte hispanoárabe: a mesquita de Córdoba.

8. A Arte románica como primeira definición de Occidente. 

A arquitectura do camiño de Santiago: a catedral de Santiago. 363



A portada románica: as Praterías. O Pórtico da Gloria.

9. A Arte Gótica como expresión da cultura urbana. 

sistema construtivo. A Catedral Gótica. León.



A humanización das artes figurativas na portada gótica: Pórtico real de Chrartres y Anunciación e Visitación de Reims.



As innovacións pictóricas: Giotto e Van Eyck

10. A arte do Renacemento. 

Quattrocento italiano: a formulación duna nova linguaxe. Brunelleschi, Donatello y Massacio.

11. O período clásico do renacemento o manierismo. 

Leonardo. Miguel Angel y Rafael.



A escola veneciana: Tiziano.



Renacemento en España. O Escorial. O Greco.

12. A Arte Barroca 

San Pedro del Vaticano como obra de arte total, facendo referencia ós precedentes renacentistas xa estudados no tema anterior. O Barroco Compostelán

13. A pintura barroca: o tenebrismo de Caravaggio. Ribera y Velázquez. 14. Goya como paradigma de artista contemporáneo. 16. O naturalismo do século XIX a través do seu apoxeo no impresionismo: Monet e Renoir. O Postimprsionismo: Cezanne, Van Gogh e Gauguin A escultura de Rodin.

17. As vangardas históricas: as artes plásticas na primeira metade do século 

Fauvismo e expresionismo. O cubismo: Picasso.



Os inicios da abstracción. Dadá e o Surrealismo, Dalí.



As vangardas galegas. A escultura: Asorey.

18. Arquitectura e urbanismo do século XX. 

A arquitectura moderna: o racionalismo. Le Corbusier.



organicismo: Wright. 364



A arquitectura postmoderna: Ultimas tendencias.

19. Da abstracción ás últimas tendencias: as artes plásticas na segunda metade do século XX. 

Aproximación as últimas tendencias nas artes plásticas.

365

8 e 9. Procedementos e instrumentos de avaliación. O obxectivo plantexado, polo Departamento de Xeografía e Historia do IES Xesús Taboada Chivite de aprender a ver e comentar obras de arte é o máis importante que debemos avaliar. Haberá o longo do curso tres probas menores e tres maiores ou globais. Das tres menores, dúas realizaranse na primeira avaliación e a outra na segunda. As tres maiores ou globais, que son exames de avaliación, realizaranse en decembro, marzo e maio, coincidindo cos finais da primeira, segunda e terceira avaliación respectivamente.

366

10. Procedementos para a realizaci贸n da avaliaci贸n inicial. En Bacharelato non se realiza ningunha avaliaci贸n inicial.

367

11.Criterios de cualificación. EXAMES Haberá ao longo do curso tres probas menores e tres maiores ou globais. Das tres menores, dúas realizaranse na primeira avaliación e a outra na segunda. As tres maiores ou globais, que son exames de avaliación, realizaranse en decembro, marzo e maio, coincidindo cos finais da primeira, segunda y terceira avaliación respectivamente. RECUPERACIÓNS -

Da primeira avaliación á volta das vacacións de Nadal. Da segunda avaliación á volta das vacacións de Semana Santa. Da terceira avaliación non haberá recuperación.

EXAME FINAL Coincidindo coa data da terceira avaliación haberá unha proba final para aqueles alumnos que non asistiran a clase. Tamén se poderán presentar a este exame os alumnos que teñan algunha das dúas primeiras avaliacións suspensas. CRITERIOS DE AVALIACIÓN -

As probas globais de avaliación consistirán, seguindo os modelos das PAU, en dous comentarios de láminas, das vistas na clase, e catro conceptos a definir. Os comentarios puntuarán ata un máximo de catro puntos cada un e os conceptos ata un máximo de medio punto cada un.

As probas menores de avaliación consistirán en vinte preguntas curtas ou vinte identificacións de láminas, que puntuarán cada unha ata un máximo de medio punto.

Cada semana mandaranse facer na casa comentarios de láminas dos xa feitos en clase e definicións de conceptos. Ao día seguinte serán lidos rotatoriamente na aula. Para a avaliación positiva do alumno hai que traelos ben feitos. Antes da avaliación recolleranse todos os comentarios feitos e todas as definicións contestadas para puntualos.

A asistencia a clase é imprescindible para poder aprobar esta materia basicamente visual. Cada falta de asistencia necesitará do seu xustificante se a falta é por motivos oficiais ou por enfermidade, aplicándose para as faltas por motivos persoais o recollido nas Normas de Organización e Funcionamento deste centro no seu artigo 40, punto 5. O alumno que perda o dereito á avaliación continua nesta materia perderá todas as cualificacións obtidas ata ese momento e poderá presentarse ao exame final. 368

Para aprobar calquera avaliación hai que obter no exame global un mínimo de 5 puntos.

Sempre que a nota do exame global de avaliación sexa como mínimo de 5 puntos, as probas menores de avaliación poderán aumentar a cualificación final da mesma ata un máximo dun punto (9-10: 1 punto; 8-9: 0,75 puntos; 78: 0,5 puntos; 6-7: 0,25 puntos). Na primeira avaliación, como haberá dúas probas parciais, se sumarán os puntos obtidos nelas e dividirase o resultado por dous.

Os comentarios de texto e definicións de conceptos que se manden para casa poden ser cualificados en cada avaliación con Moi Ben, Ben, Normal, Regular ou Mal. Con cualificación Moi Ben ou Ben, sempre que a nota do exame global de avaliación sexa como mínimo de 5 puntos, aumentarase a nota final de avaliación con 0,5 o 0,25 puntos respectivamente. Con outra cualificación non haberá ningún aumento de puntuación.

A cualificación final de avaliación será a suma do exame global máis os aumentos por probas parciais e caderno. Si o resultado iguala ou supera as cinco décimas, obterase como nota final de avaliación o número enteiro posterior; se non chega, o inmediatamente inferior (exemplo: 5,5 = 6; 5,4 = 5).

A cualificación final de curso en maio será a suma das cualificacións finais de avaliación, divididas entre tres. Do mesmo modo que nas avaliacións parciais, se o resultado iguala ou supera as cinco décimas, obterase como nota final de curso o número enteiro posterior.

Na avaliación final extraordinaria de setembro contabilizarase exclusivamente dita proba.

369

370

14.

Actividades

seguimento

das

materias

pendentes

Bacharelato. Esta materia s贸 se imparte en segundo de bacharelaato, por tantonon existe como materia pendente.

371

15. Procedementos para acreditar os co単ecementos previos (BAC artigo 3.7 Orde 24/06/2008). Non afecta a este Departamento.

372

16. Metodoloxía didáctica (BAC incidindo no impulso da autonomía personal). Como subliña ó currículo oficial, e o Departamento de Xeografía e Historia do IES Xesús Taboada Chivite pretende , esta materia

proponse sintetizar os

coñecementos que constitúen lo que denominamos Historia da Arte e afondar no coñecemento da arte mesmo, da súa natureza e

de su función. A la vez,

persigue estimular o aprendizaxe da materia dotándoa dunha maior flexibilidade para que se acolle a medida de cada alumno/a deste centro Para alcanzar estes obxectivos, intentaremos seguir ó seguinte esquema metodolóxico.

Selección do contido O contido responde a catro criterios fundamentais: ó da

relevancia, ó de a

organización, ó de a sistematización e ó da diferenciación. • O contido e relevante, porque está seleccionado cos criterios de rigor, actualidade e vinculación os intereses do alumno/a. • O contido está organizado, porque presentase de acordo coa progresión lóxica da materia. • O contido e sistemático, porque cubre sen lagoas a información e as actividades necesarias para logra-los obxectivos educativos. • O contido está diferenciado, porque, respondendo a diversidade, divide a información en dos niveis: a información básica, exixible e alcanzable para todos,

información

complementaria,

carácter

ampliativo

monográfico.

Identificación do proceso didáctico co obxectivo fundamental da materia

O obxectivo primordial do Departamento de Xª e Historia do Centro é lograr que os alumnos/as adquiran os coñecementos necesarios para comprender tanto a evolución histórica da arte como as leis internas co rexen e a linguaxe das súas

373

formas e aprendan así a ver e a comentar obras de arte. Por elo, cada unidade está estruturada en función dos obxectivos da materia. Cada unidade didáctica está estruturada en catro apartados:

Contexto: sitúa ó estilo artístico na súa dimensión espazo - temporal.

Características e difusión: desenrola as concepcións estéticas do mesmo.

Análises das obras: estuda unha obra concreta representativa do estilo

artístico. 4. Actividades: están deseñadas cun dobre obxectivo: consolidar ó aprendizaxe e facilitar la adaptación a la diversidade do alumnado. A organización das actividades se estrutura en tres apartados: 

Estudar o tema: e plantexar preguntas clave en función dunha mellor asimilación teórica.



Comentar obras de arte: asegurar a posta en práctica dos coñecementos adquiridos.



Comentar un texto: combinar a asimilación teórica coa posta en práctica a través dun texto relacionado coas Artes.

O aspecto visual, de enorme importancia nunha materia destas características, queda apoiado

polo libro de texto e as diapositivas que se mostren, CDI e

imaxes de CD-ROM As actividades desenroladas o longo do curso estarán deseñadas cun dobre obxectivo: consolidar o aprendizaxe e facilitar a adaptación a diversidade do alumnado.A organización das actividades estructurarase en dous apartados fundamentais: 

Estudar o Tema: O

que plantexa preguntas claves en función de una

mellor asimilación teórica 

Comentar obras de arte: O que asegura a posta en práctica dos coñecementos adquiridos

374

Utilizaremos o longo do curso o seguinte material didáctico:  Libros de texto, monografías, folletos de exposicións e demais propaganda referente os distintos temas a tratar.  Diapositivas, vídeos C.D.I e CD Rom e películas que fagan referencia a arte.  Visitaremos exposicións de pintura e escultura a que poidamos ter acceso.  Faremos unha ruta histórico - cultural pola zona.  Visitaremos, así mesmo a catedral de Santiago de Compostela e monumentos artísticos cercanos en función das actividades do Departamento  LIBRO DE TEXTO HISTORIA Del ARTE. 2º DE Bach: Historia del Arte de la editorial Vicens Vives.

 Bibliografía diversa sobre arte a disposición dos alumnos na biblioteca do centro. O alumno debe ter localizadas todas as diapositivas vistas na clase, ben utilizando o libro de texto ou, cando non viñeran no libro de texto, utilizando os libros da biblioteca.

375

17. Medidas de atención á diversidade. Os alumnos de 2º de bacharelato coa materia de 1º de bacharelato pendente poderán recupera-la mediante un exame; haberá dous convocatorias, unha ordinaria e outra extraordinaria en setembro. A materia do exame corresponde ós contidos mínimos esixibles da materia de Historia do Mundo Contemporáneo de 1º de bacharelato. O exame consistirá en: un tema a desenvolver a elixir entre dúas opcións (3 puntos), un comentario dun texto histórico ou dunha gráfica (3puntos) e catro preguntas curtas (1 punto cada pregunta). O procedemento de recuperación é o seguinte: Para a proba de recuperación o alumno elixirá entre dúas opcións A. - fragmentar a materia en dúas probas: 1. a primeira proba reralizarase no mes de xaneiro, e incluirá o temario

ata a I Guerra Mundial 2. A segunda proba realizarase en abril e comprenderá dende a I Guerra

376

18. Programación de educación en valores. - Interese por coñecer e explicar os antecedentes históricos do mundo actual. - Fomentar a tolerancia e o respecto cara a crenzas distintas á propia. - Recoñecer a importancia da conservación do patrimonio arquitectónico e artístico. – Fomento da igualdade entre os membros da sociedade. - Valoración do papel da muller e da igualdade entre os sexos. - Valoración da convivencia entre culturas e relixións. - Valorar o nacemento do sistema parlamentario e as institucións e principios democráticos. - Valoración dos sistemas democráticos. - Rexeitamento do racismo e a xenofobia causado, na maioría das ocasións, pola inmigración. - Sensibilizar os estudantes sobre os problemas dos máis necesitados. - Mostrar rexeitamento á discriminación laboral da muller. - Interese por coñecer a organización das sociedades actuais e as súas diferenzas. - Valoración dos sistemas democráticos e dos seus principios e institucións. - Valoración da idea de Europa e da pertenza á UE. - Mostrar rexeitamento polas formas de goberno autoritarias. - Fomento do respecto polos principios e institucións democráticos. - Aprecio da importancia das transformacións sociais contemporáneas. - Valoración da incorporación da muller ao mundo laboral e actitude favorable ante tal situación. - Actitude crítica ante os medios de comunicación, valorando as opinións achegadas por eles relacionadas coa estratificación social. - Interese por coñecer as causas e as consecuencias do fenómeno urbano. - Aprecio da importancia por conservar os vestixios urbanos do pasado. - Recoñecemento da importancia de axudar á non contaminación urbana.

377

En primeiro lugar, potenciarase a lectura dos libros de texto así como as páxinas específicas dedicadas á lectura.



En terceiro lugar promoverase que os alumnos lean un conxunto de informacións para que formen a súa propia opinión sobre temas polémicos e de debatelos cos seus compañeiros.



En cuarto lugar intentarase que os alumnos aprendan a identificar os aspectos subxectivos dos textos e a reflexionar sobre a función que cumpriron.

Ademais

analizarán

textos

todo

tipo:

políticos,

testimoniais, literarios, etc. 

quinto

lugar,

proporcionaranse

actividades

específicas

comprensión lectora para axudar aos alumnos a comprender o que len ao mesmo tempo que realizan actividades que os axudarán . Estas actividades de comprensión lectora poden ser de varios tipos: o

actividades sobre o vocabulario más difícil ou específico.

actividades de selección das ideas principais e que están expresadas de forma explícita no texto.

actividades sobre as ideas implícitas, os matices do texto e as 378

relacións entre as ideas (causa - efecto, comparación, semellanza ... ). difíciles de descubrir polos alumnos, pois adoitan estar ocultos no texto. o

379

son varias,

cada

profesor pode elixir, segundo os seus gustos e necesidades 

Pódese recorrer a Internet para buscar información sobre actividades ou diversos aspectos da materia



ben

380

21. Acción de contribución ao plan de convivencia. A escola ten por función educar e formas a persoas para a vida e na vida é necesario saber convivir

para adaptarse á sociedade na que nacemos ou

vivimos. A convivencia resulta, con moita frecuencia, problemática: a escola, a rúa, a sociedade son, a veces, un territorio adverso para

que os nosos

A aparición de Internet supón unha revolución na

Xeografía e Historia podemos realizar as seguintes accións

favorecedoras da convivencia escolar. 



Favorecer as actitudes dialogantes, de tolerancia, mediación de conflitos e de respecto aos demais dentro e fora das clases.



Buscar e seleccionar, por parte do alumnado, de imaxes (presentacións) e textos

motivadores,

de carácter narrativo ou periodístico, coa 381



Realizar debates de xeito democrático sobre temas de actualidade da prensa diaria ( cando o tema da actualidade coincida con coa materia que se está impartindo).



Corrixir por medio do diálogo ao alumnado que manifeste

con feitos,

ditos ou xestos contrarios a o espírito de convivencia escolar.

382

22. Materiais e recursos didácticos incluidos os libros de texto.

Utilizaremos o longo do curso o seguinte material didáctico:  Libros de texto, monografías, folletos de exposicións e demais propaganda referente os distintos temas a tratar.  Diapositivas, vídeos C.D.I e CD Rom e películas que fagan referencia a arte.  Visitaremos exposicións de pintura e escultura a que poidamos ter acceso.  Faremos unha ruta histórico - cultural pola zona.  Visitaremos, así mesmo a catedral de Santiago de Compostela e monumentos artísticos cercanos en función das actividades do Departamento  LIBRO DE TEXTO HISTORIA DEL ARTE. 2º Bac: Historia del Arte de la editorial Vicens Vives.  Bibliografía diversa sobre arte a disposición dos alumnos na biblioteca do centro. O alumno debe ter localizadas todas as diapositivas vistas na clase, ben utilizando o libro de texto ou, cando non viñeran no libro de texto, utilizando os libros da biblioteca.

383

23. Actividades complementarias e extraescolares. Viaxe a Santiago de Compostela para estudar o Románico e o Barroco compostelán. Viaxe a Madrid para visitar os museos: Reina Sofía, Prado e Thisen. .

384

24. Incorporación de modificacións propostas na memoria do curso anterior. -

Lograr a asistencia regular (diaria) a clase do alumnado de étnia xitana e inmigrantes

Lograr que o alumnado de étnia xitana e inmigrantes traia o material a clase

Inculcar e ensinar hábitos de estudo ao alumnado de étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias

Establecer maior control no traballo diario no fogar do

alumnado de

étnia xitana e inmigrantes, a través de conversas coas familias -

Mantemento dos grupos de reforzo

Mantemento dos grupos de IMEI, para a adquisición da lingua galega, vital para a comprensión da materia (impartida en lingua galega)

Mantemento do profesorado de Pedagoxía terapéutica, para reforzar a comprensión e asimilación dos contidos así como as estratexias de traballo.

385

ÍNDICE

386