Prog Did Ciencias naturais 2015-16 by Daniel García Cancio

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO DEPARTAMENTO DE

CIENCIAS NATURAIS

CURSO 2015 -2016

Xefe do Departamento

Asignaturas

JAVIER RODRÍGUEZ GARCÍA

1º ESO BiXe, 1º Bach CC

Membros do Departamento

Asignaturas

MARI LUZ BLANCO FERNÁNDEZ ROSARIO ROMERO PÉREZ

2º Bach Bioloxía, 4º ESO BiXe, 1º Bach Anatomía 1º ESO BiXe, 2º ESO BiXe.2º eso Refuerzo francés- matemáticas. 2º Bach Ciencias da Terra, 1º Bach BiXe, 3º ESO BiXe,

GUIOMAR VAZQUEZ NOGUEIRAS

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN.

A Lei orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa, modificou en distintos aspectos a Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, coa finalidade de desenvolver medidas que permitan seguir avanzando cara a un sistema educativo de calidade, inclusivo, que garanta a igualdade de oportunidades e faga efectiva a posibilidade de que cada alumno e alumna desenvolvan ao máximo as súas potencialidades.

A lei orgánica establece como un obxectivo prioritario, entre outros, a mellora da calidade do sistema educativo. Nesta lei sulíñase a necesidade de aportar a comunidade escolar os medios materiais e humanos que permitan mellorar os resultados académicos. As medidas que está tomando a Administración: desaparición das prácticas na Educación Secundaria, impartición de materias por persoal non especialista, cambios constantes de temarios e materias… imposibilitan cumprir os principios de calidade e equidade que debería posuir un proxecto educativo público minimamente serio. A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: 

sumir responsablemente os seus deberes co ecer e exercer os seus dereitos no respecto s demais persoas practicar a tolerancia a cooperaci n e a solidariedade entre as persoas e os grupos exercitarse no di logo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes como valores com ns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadan a democr tica.



esenvolver e consolidar h bitos de disciplina estudo e traballo individual e en equipo como condici n necesaria para unha realizaci n eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.



Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles Rexeitar a discriminaci n das persoas por raz n de sexo ou por calquera outra condici n ou circunstancia persoal ou social Rexeitar os estereotipos que supo an discriminaci n entre homes e mulleres as como calquera manifestaci n de violencia contra a muller.



ortalecer as s as capacidades afectivas en todos os mbitos da personalidade e nas s as relaci ns coas demais persoas as como rexeitar a violencia os prexu zos de calquera tipo e os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.



esenvolver destrezas b sicas na utilizaci n das fontes de informaci n para adquirir novos co ecementos con sentido cr tico dquirir unha preparaci n b sica no campo das tecnolox as especialmente as da informaci n e a comunicaci n



oncibir o co ecemento cient fico como un saber integrado que se estrutura en materias as como co ecer e aplicar os m todos para identificar os problemas en diversos campos do co ecemento e da experiencia



esenvolver o esp rito emprendedor e a confianza en si mesmo a participaci n o sentido cr tico a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender planificar tomar decisi ns e asumir responsabilidades.



omprender e expresar con correcci n oralmente e por escrito na lingua galega e na lingua castel mensaxes complexas e iniciarse no co ecemento na lectura e no estudo da literatura



textos e

omprender e expresarse nunha ou m is linguas estranxeiras de maneira apropiada.



o ecer valorar e respectar os aspectos b sicos da cultura e da historia propias e das outras persoas as como o patrimonio art stico e cultural o ecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes cultura e sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.



o ecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas respectar as diferenzas afianzar os h bitos de coidado e sa de corporais e incorporar a educaci n f sica e a pr ctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social o ecer e valorar a dimensi n humana da sexualidade en toda a s a diversidade Valorar criticamente os h bitos sociais relacionados coa sa de o consumo o coidado dos seres vivos e o medio ambiente contribu ndo s a conservaci n e s a mellora



preciar a creaci n art stica e comprender a linguaxe das manifestaci ns art sticas utilizando diversos medios de expresi n e representaci n o ecer e valorar os aspectos b sicos do patrimonio lingu stico cultural hist rico e art stico de alicia participar na s a conservaci n e na s a mellora e respectar a diversidade lingu stica e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o ecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de alicia e como medio de relaci n interpersoal e expresi n de riqueza cultural nun contexto plurilingue que permite a comunicaci n con outras linguas en especial coas pertencentes comunidade lus fona.

 

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolver as competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos. Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato ha permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. As ciencias contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, cláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais. Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos. A área de Bioloxía contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza

xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A bioloxía contribúen a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para desenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilizacion das tecnoloxias foméntando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente para que os estudantes non caian no desánimo e se adapten as novas ideas e saiban xerar outras novas. A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios das bioloxía empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

1º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Rosario Romero e Javier Rodríguez

CONCRECIÓN DOS OBXETIVOS PARA O CURSO.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona. En xeral estes obxectivos os sintetizariamos en: A)Iniciarse no coñecemento e aplicación do método científico e entende-la ciencia como algo integrado que se compartimenta en distintas materias para poder afondar nos diferentes aspectos da realidade. B)Modifica-las preconcepcións que dificultan: a análise dos fenómenos naturais baixo unha perspectiva científica, para achegarse ós conceptos adecuados para esta etapa. C)Comprender e expresar con propiedade mensaxes científicas orais e escritas. Saber interpreta-las representacións da información propias da ciencia, como son diagramas, gráficas, táboas con expresións matemáticas axeitadas ó nivel da etapa. D)Interpreta-los principais fenómenos naturais, así como as súas aplicacións tecnolóxicas, desde unha perspectiva científica. E)Participar de xeito responsable na planificación e realización de actividades de tipo científico. F)Utilizar de forma autónoma diferentes fontes de información, avalando o seu contido de xeito persoal, critico, tolerante e non dogmático, principalmente no relativo a cuestións científicas e tecnolóxícas. G)Recoñecer e valora-la importancia da ciencia e das súas contribucións na mellora da tecnoloxía e, en consecuencia, das condicións de vida da humanidade.

H)Aplica-los coñecementos adquiridos para gozar do medio natural, dándolle o seu xusto valor e participando na súa conservación e mellora. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que os rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas.

CONCRECIÓN COMPETENCIAIS.

DOS

ESTÁNDARES

APRENDIZAXE

PERFÍS

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica  h  o

 b  e  f  g  h  m  o

 B1.1. O vocabulario científico na  B1.1. Utilizar adecuadamente o  BXB1.1.1. Identifica os termos  CCL

expresión oral e escrita.

vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado ao seu nivel.

máis frecuentes do vocabulario  CMCCT científico, e exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito.

 B1.2.

Metodoloxía científica:  B1.2. Procurar, seleccionar e  BXB1.2.1. Procura, selecciona e características básicas. interpretar a información de interpreta a información de carácter científico, e utilizala para carácter científico a partir da  B1.3. Experimentación en bioloxía utilización de diversas fontes. formar unha opinión propia, e xeoloxía: obtención, selección e expresarse con precisión e interpretación de información de Transmite a argumentar sobre problemas  BXB1.2.2. carácter científico a partir da información seleccionada de xeito relacionados co medio natural e a selección e a recollida de mostras saúde. preciso, utilizando diversos do medio natural ou doutras soportes. fontes.

 CD  CAA

 CD  CCL

 BXB1.2.3. Utiliza a información de  CAA

carácter científico para formar  CCL unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados.  b

 B1.4. Planificación e realización  B1.3.

 f

do traballo experimental, e interpretación dos seus resultados.  B1.5. Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos instrumentos e do material.

 g

Realizar un traballo  BXB1.3.1. Coñece e respecta as  CMCCT experimental coa axuda dun guión normas de seguridade no  CSC de prácticas de laboratorio ou de laboratorio, e coida os campo, describir a súa execución instrumentos e o material e interpretar os seus resultados. empregado.  BXB1.3.2.

Desenvolve con  CSIEE autonomía a planificación do  CMCCT traballo experimental, utilizando  CAA tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

Bloque 2. A Terra no universo  f

 B2.1. Principais modelos sobre a  B2.1.

orixe do Universo.

Recoñecer as ideas  BXB2.1.1. Identifica as ideas  CMCCT principais sobre a orixe do principais sobre a orixe do universo. Universo, e a formación e a evolución das galaxias.

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

 f

 B2.2. Compoñentes do Universo.

 l

 B2.3. Características do Sistema

Solar e dos seus compoñentes. Concepcións sobre o Sistema Solar ao longo da historia.

 B2.4.

 f

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B2.2. Expor a organización do  BXB2.2.1.

Universo e do Sistema Solar, así como algunhas das concepcións que sobre este sistema planetario se tiveron ao longo da historia.

Recoñece os  CMCCT compoñentes do Universo e do Sistema Solar, e describe as súas características xerais.

 B2.5. Os planetas no Sistema  B2.3.

Relacionar  BXB2.3.1. Precisa as  CMCCT comparativamente a posición dun características que se dan no planeta no sistema solar coas planeta Terra que permiten o súas características. desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos outros planetas.

Solar.

 f

 B2.6.

O planeta características.

Terra:  B2.4. Localizar a posición da  BXB2.4.1. Identifica a posición da  CMCCT Terra no Sistema Solar. Terra no Sistema Solar.

 f

 B2.7. Os movementos da Terra,  B2.5. Establecer os movementos  BXB2.5.1.

da Lúa e do Sol, e as súas consecuencias.

da Terra, da Lúa e do Sol, e relacionalos coa existencia do día e a noite, as estacións, as mareas e as eclipses.

Categoriza os  CMCCT fenómenos principais relacionados co movemento e a posición dos astros, e deduce a súa importancia para a vida.

 BXB2.5.2.

Interpreta  CMCCT correctamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.

 f

 B2.8. A xeosfera: estrutura e  B2.6.

composición da codia, o manto e o núcleo.

Identificar os materiais  BXB2.6.1. Describe as  CMCCT terrestres segundo a súa características xerais dos abundancia e a distribución nas materiais máis frecuentes nas grandes capas da Terra. zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.  BXB2.6.2.

Describe as  CMCCT características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.

 f  g  n  ñ

 B2.9.

Minerais e rochas:  B2.7. Recoñecer as propiedades e  BXB2.7.1. Identifica minerais e  CMCCT propiedades, características e as características dos minerais e rochas utilizando criterios que  CAA utilidades. permitan diferencialos. das rochas, distinguir as súas aplicacións máis frecuentes e  B2.10. Xestión sustentable dos salientar a súa importancia  BXB2.7.2. Describe algunhas das  CCEC recursos minerais. Recursos aplicacións máis frecuentes dos económica e a xestión minerais en Galicia. sustentable. minerais e das rochas no ámbito da vida cotiá.  BXB2.7.3.

Recoñece a  CSC importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais.

 f

 B2.11. A atmosfera: composición  B2.8. Analizar as características e  BXB2.8.1. Recoñece a estrutura e  CMCCT

e estrutura. O aire e os seus compoñentes. Efecto invernadoiro. Importancia da

a composición da atmosfera, e as propiedades do aire.

a composición da atmosfera.  BXB2.8.2.

Recoñece

a  CMCCT

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

atmosfera para os seres vivos.

Competencias clave

composición do aire e identifica os contaminantes principais en relación coa súa orixe.  BXB2.8.3. Identifica e xustifica con  CMCCT

argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos.  b  e  f  g  m  f  m

 f

 B2.12.

Contaminación  B2.9. Investigar e recoller  BXB2.9.1. Relaciona a  CSC atmosférica: repercusións e información sobre os problemas contaminación ambiental coa  CSIEE posibles solucións. de contaminación ambiental deterioración ambiental, e propón actuais e as súas repercusións, e accións e hábitos que contribúan á súa solución. desenvolver actitudes que contribúan á súa solución.

 B2.12.

Contaminación  B2.10. Recoñecer a importancia  BXB2.10.1. Relaciona situacións  CSC atmosférica: repercusións e do papel protector da atmosfera en que a actividade humana posibles solucións. para os seres vivos e considerar interfire coa acción protectora da atmosfera. as repercusións da actividade humana nela.

 B2.13. A hidrosfera. Propiedades  B2.11. Describir as propiedades  BXB2.11.1.

da auga. Importancia da auga para os seres vivos.

 f  m

doce e salgada.

auga na Terra, así como o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano.

 B2.16. A auga como recurso.

 f

auga.

necesidade dunha xestión sustentable da auga e de actuacións persoais e colectivas que potencien a redución do consumo e a súa reutilización.

 m

 f

auga en relación cos seus cambios de estado de agregación.

 B2.17. Xestión sustentable da  B2.13. Valorar e identificar a  BXB2.13.1.

 g

 f

Recoñece as  CMCCT propiedades anómalas da auga en relación coas súas consecuencias para o mantemento da vida na Terra.

 B2.14. A auga na Terra. Auga  B2.12. Interpretar a distribución da  BXB2.12.1. Describe o ciclo da  CMCCT  B2.15. Ciclo da auga.

 a

da auga e a súa importancia para a existencia da vida.

Comprende e  CSC identifica o significado da xestión  CSIEE sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión.

 B2.18. Contaminación das augas  B2.14. Xustificar e argumentar a  BXB2.14.1.

doces e salgadas.

importancia de preservar e non contaminar as augas doces e salgadas.

Recoñece os  CSC problemas de contaminación de augas doces e salgadas, en relación coas actividades humanas

 B2.19. A biosfera. Características  B2.15.

que fixeron da Terra un planeta habitable.

Seleccionar as  BXB2.15.1. Describe as  CMCCT características que fan da Terra características que posibilitaron o un planeta especial para o desenvolvemento da vida na desenvolvemento da vida. Terra.

Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra  f

 B3.1. Concepto de biodiversidade.  B3.1. Recoñecer a importancia da  BXB3.1.1. Estima a importancia  CCEC

 l

Importancia da biodiversidade.

 m

 B3.2. Sistemas de clasificación

 f

 B3.1. Concepto de biodiversidade.  B3.2. Categorizar os criterios que  BXB3.2.1. Identifica e recoñece  CMCCT

dos seres vivos. Concepto de especie. Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos: Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

biodiversidade e as características morfolóxicas principais dos grupos taxonómicos.

da biodiversidade e aplica criterios  CMCCT de clasificación dos seres vivos, relacionando os animais e as plantas máis comúns co seu grupo taxonómico.

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos Importancia da biodiversidade.  B3.2. Sistemas de clasificación dos seres vivos. Concepto de especie. Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos. Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

 f

Importancia da biodiversidade.  B3.2. Sistemas de clasificación dos seres vivos. Concepto de especie. Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos. Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

 f

 B3.4.

 f

 B3.6.

 b  e  g  g  l  ñ

serven para clasificar os seres vivos e identificar os principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e as plantas máis comúns.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

exemplares característicos de cada un destes grupos, e salienta a súa importancia biolóxica.

 B3.1. Concepto de biodiversidade.  B3.3. Describir as características  BXB3.3.1.

 m

Criterios de avaliación

xerais dos grandes grupos taxonómicos e explicar a súa importancia no conxunto dos seres vivos.

Discrimina as  CMCCT características xerais e singulares de cada grupo taxonómico.

Invertebrados: poríferos,  B3.4. Caracterizar os principais  BXB3.4.1. Asocia invertebrados  CMCCT celentéreos, anélidos, moluscos, grupos de invertebrados e comúns co grupo taxonómico ao vertebrados. que pertencen. equinodermos e artrópodos. Características anatómicas e fisiolóxicas.  BXB3.4.2. Recoñece exemplares  CMCCT de vertebrados e asígnaos á clase  B3.5. Vertebrados: peixes, á que pertencen. anfibios, réptiles, aves e mamíferos. Características anatómicas e fisiolóxicas. Plantas: brións, fieitos,  B3.5. Coñecer e definir as  BXB3.5.1. Detalla o proceso da  CMCCT ximnospermas e anxiospermas. funcións vitais das plantas e a súa nutrición autótrofa e relaciónao Características principais, importancia para a vida, e coa súa importancia para o nutrición, relación e reprodución. conxunto de todos os seres vivos. caracterizar os principais grupos de plantas.  BXB3.5.2. Describe as  CMCCT características xerais e singulares dos principais grupos de plantas.

 B3.7. Clasificación de animais e  B3.6. Utilizar claves dicotómicas  BXB3.6.1. Clasifica e identifica  CAA

plantas a partir de claves dicotómicas e outros medios.

ou outros medios para a identificación e a clasificación de animais e plantas.

animais e plantas a partir de claves de identificación.

 B3.8. Identificación de plantas e  B3.7. Determinar a partir da  BXB3.7.1. Identifica exemplares  CMCCT

animais propios dalgúns ecosistemas, especies en extinción e especies endémicas. Adaptacións dos animais e as plantas ao medio. Biodiversidade en Galicia.

observación as adaptacións que permiten aos animais e ás plantas sobrevivir en determinados ecosistemas, con especial atención aos ecosistemas galegos.

de plantas e animais propios dalgúns ecosistemas ou de interese especial por seren especies en perigo de extinción ou endémicas.  BXB3.7.2. Relaciona coa súa  CAA

adaptación ao medio a presenza  CMCCT de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns.  BXB3.7.3. Identifica exemplares  CCEC

de plantas e animais propios dos ecosistemas galegos. Bloque 4. Os ecosistemas  f

 B4.1. Ecosistema: identificación  B4.1. Diferenciar os compoñentes  BXB4.1.1.

dos seus compoñentes.  B4.2. Factores abióticos e bióticos

dun ecosistema.

Identifica os  CMCCT compoñentes dun ecosistema.

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

nos ecosistemas.  B4.3. Ecosistemas acuáticos.  B4.4. Ecosistemas terrestres.  f

 B4.5. Factores desencadeantes  B4.2. Identificar nun ecosistema  BXB4.2.1. Recoñece e enumera  CMCCT

 g  m

de desequilibrios nos ecosistemas.  B4.6. Estratexias para restablecer o equilibrio nos ecosistemas.

 a

 B4.7. Accións que favorecen a  B4.3.

 g

os factores desencadeantes de desequilibrios e establecer estratexias para restablecer o seu equilibrio.

os factores desencadeantes de desequilibrios nun ecosistema.

Recoñecer e difundir  BXB4.3.1. Selecciona accións que  CSC preveñen a destrución ambiental.  CSIEE accións que favorezan a conservación ambiental.

conservación ambiental.

 m

Bloque 5. Proxecto de investigación  b  c

 b  f  g

 B5.1.

Método científico.  B5.1. Planear, aplicar e integrar as  BXB5.1.1. Integra e aplica as  CAA Elaboración de hipóteses, e a súa destrezas e as habilidades propias destrezas propias do método  CMCCT do traballo científico. científico. comprobación e argumentación a partir da experimentación ou da observación.

 B5.1.

Método científico.  B5.2. Elaborar hipóteses e  BXB5.2.1. Utiliza argumentos que  CAA Elaboración de hipóteses, e a súa contrastalas a través da xustifiquen as hipóteses que  CCL propón. comprobación e argumentación a experimentación ou da observación, e a argumentación. partir da experimentación ou da observación.

 e

 B5.2. Artigo científico. Fontes de  B5.3.

 a

 B5.3. Proxecto de investigación en  B5.4.

 b  c

 a  b  d  h  o

Utilizar fontes de  BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes  CMCCT información variada, e discriminar de información, apoiándose nas  CD e decidir sobre elas e sobre os TIC, para a elaboración e a métodos empregados para a súa presentación das súas obtención. investigacións.

divulgación científica.

equipo: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

Participar, valorar e  BXB5.4.1. Participa, valora e  CSC respectar o traballo individual e en respecta o traballo individual e en  CSIEE equipo. grupo.

 B5.3. Proxecto de investigación en  B5.5. Expor e defender en público  BXB5.5.1.

equipo: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

o proxecto realizado.

investigación

Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula.

 CAA  CMCCT  CSIEE  CD

 BXB5.5.2. Expresa con precisión  CCL

e coherencia as conclusións das  CCEC súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

5. CONCRECIÓN PARA TEMPORALIZACIÓN.

CADA

ESTANDAR

APRENDIZAXE

BLOQUE 1 Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica.15 SESIÓNS

BXB1.1.1. Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico, e exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito. 1H BXB1.2.1. Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes. 5H BXB1.2.2. Transmite a información seleccionada de xeito preciso, utilizando diversos soportes. 2H BXB1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados. 1H BXB1.3.1. Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado. 1H BXB1.3.2. Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados. 6H BLOQUE 2 A Terra no universo. 29 SESIÓNS BXB2.1.1. Identifica as ideas principais sobre a orixe do universo.1H BXB2.2.1. Recoñece os compoñentes do Universo e do Sistema Solar, e describe as súas características xerais.3H BXB2.3.1. Precisa as características que se dan no planeta Terra que permiten o desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos outros planetas.1H BXB2.4.1. Identifica a posición da Terra no Sistema Solar.1H BXB2.5.1. Categoriza os fenómenos principais relacionados co movemento e a posición dos astros, e deduce a súa importancia para a vida.2H BXB2.5.2. Interpreta correctamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.2H BXB2.6.1. Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.1H BXB2.6.2. Describe as características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.2H BXB2.7.1. Identifica minerais e rochas utilizando criterios que permitan diferencialos.3H BXB2.7.2. Describe algunhas das aplicacións máis frecuentes dos minerais e das rochas no ámbito da vida cotiá.1H BXB2.7.3. Recoñece a importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais.1H BXB2.8.1. Recoñece a estrutura e a composición da atmosfera.2H BXB2.8.2. Recoñece a composición do aire e identifica os contaminantes principais en relación coa súa orixe.2H BXB2.8.3. Identifica e xustifica con argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos.1H BXB2.9.1. Relaciona a contaminación ambiental coa deterioración ambiental, e propón accións e hábitos que contribúan á súa solución.1H BXB2.10.1. Relaciona situacións en que a actividade humana interfire coa acción protectora da atmosfera.1H BXB2.11.1. Recoñece as propiedades anómalas da auga en relación coas súas consecuencias para o mantemento da vida na Terra.2H BXB2.12.1. Describe o ciclo da auga en relación cos seus cambios de estado de agregación.1H BXB2.13.1. Comprende e identifica o significado da xestión sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión.1H BXB2.14.1. Recoñece os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, en relación coas actividades humanas.1H BXB2.15.1. Describe as características que posibilitaron o desenvolvemento da vida na Terra.1H BLOQUE 3

A biodiversidade no planeta Terra. 48 SESIÓNS

BXB3.1.1. Estima a importancia da biodiversidade e aplica criterios de clasificación dos seres vivos, relacionando os animais e as plantas máis comúns co seu grupo taxonómico.3H BXB3.2.1. Identifica e recoñece exemplares característicos de cada un destes grupos, e salienta a súa importancia biolóxica.5H BXB3.3.1. Discrimina as características xerais e singulares de cada grupo taxonómico.10H BXB3.4.1. Asocia invertebrados comúns co grupo taxonómico ao que pertencen.4H BXB3.4.2. Recoñece exemplares de vertebrados e asígnaos á clase á que pertencen.4H BXB3.5.1. Detalla o proceso da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxunto de todos os seres vivos. 4H BXB3.5.2. Describe as características xerais e singulares dos principais grupos de plantas.5H BXB3.6.1. Clasifica e identifica animais e plantas a partir de claves de identificación.3H BXB3.7.1. Identifica exemplares de plantas e animais propios dalgúns ecosistemas ou de interese especial por seren especies en perigo de extinción ou endémicas.3H BXB3.7.2. Relaciona coa súa adaptación ao medio a presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns.3H BXB3.7.3. Identifica exemplares de plantas e animais propios dos ecosistemas galegos.4H BLOQUE 4 Os ecosistemas.15 SESIÓNS BXB4.1.1. Identifica os compoñentes dun ecosistema.6H BXB4.2.1. Recoñece e enumera os factores desencadeantes de desequilibrios nun ecosistema.6H BXB4.3.1. Selecciona accións que preveñen a destrución ambiental.3H BLOQUE 5 Proxecto de investigación 20 SESIÓNS BXB5.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do método científico. 1H BXB5.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón.1H BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.7 H BXB5.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.2H BXB5.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula. 7H BXB5.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. 2H PRIMEIRA AVALIACIÓN UNIDADE 1 O UNIVERSO NO NOSO PLANETA: sesións 11. UNIDADE 2 A XEOSFERA. MINERAIS E ROCHAS: sesións 11. UNIDADE 3 A ATMOSFERA : sesións 11. UNIDADE 4 A HIDROSFERA : sesións 11. SEGUNDA AVALIACIÓN UNIDADE 5 A BIOSFERA: sesións 10. UNIDADE 6 O REINO ANIMAL. OS ANIMAIS VERTEBRADOS. sesións 13 UNIDADE 7 OS ANIMAIS INVERTEBRADOS: sesións 15. UNIDADE 8 AS FUNCIÓNS VITAIS NOS ANIMAIS: sesións 10. TERCEIRA AVALIACIÓN UNIDADE 9 O REINO DAS PLANTAS : sesións 8. UNIDADE 10 O REINO DOS FUNGOS PROTOCTISTAS E MONERAS. sesións 11. UNIDADE 11 A ECOSFERA. sesións 10. UNIDADE 12 A DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS. sesións 10. As 10 horas restantes distribuiranse entre probas escritas e actividades varias.

6. GRAO MINIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA.. Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía son os seguintes:

BLOQUE 1 Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. B1.1. Utilice adecuadamente o vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado ao seu nivel. B1.2. Procure, seleccione e interprete a información de carácter científico, e a utilice para formar unha opinión propia, exprese con precisión e argumente sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde. B1.3. Realice un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describa a súa execución e interprete os seus resultados. BLOQUE 2 A Terra no universo. B2.1. Recoñeza as ideas principais sobre a orixe do Universo, e a formación e a evolución das galaxias. B2.2. Expoña a organización do Universo e do Sistema Solar, así como algunhas das concepcións que sobre este sistema planetario se tiveron ao longo da historia. B2.3. Relacione comparativamente a posición dun planeta no sistema solar coas súas características. B2.4. Localice a posición da Terra no Sistema Solar. B2.5. Estableza os movementos da Terra, da Lúa e do Sol, e relacione coa existencia do día e a noite, as estacións, as mareas e as eclipses. B2.6. Identifique os materiais terrestres segundo a súa abundancia e a distribución nas grandes capas da Terra. B2.7. Recoñeza as propiedades e as características dos minerais e das rochas, distinga as súas aplicacións máis frecuentes e saliente a súa importancia económica e a xestión sustentable. B2.8. Analice as características e a composición da atmosfera, e as propiedades do aire. B2.9. Investigue e recolla información sobre os problemas de contaminación ambiental actuais e as súas repercusións, e desenvolva actitudes que contribúan á súa solución. B2.10. Recoñeza a importancia do papel protector da atmosfera para os seres vivos e considere as repercusións da actividade humana nela. B2.11. Describa as propiedades da auga e a súa importancia para a existencia da vida. B2.12. Interprete a distribución da auga na Terra, así como o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano. B2.13. Valore e identifique a necesidade dunha xestión sustentable da auga e de actuacións persoais e colectivas que potencien a redución do consumo e a súa reutilización. B2.14. Xustifique e argumente a importancia de preservar e non contaminar as augas doces e salgadas. B2.15. Seleccione as características que fan da Terra un planeta especial para o desenvolvemento da vida. BLOQUE 3 A biodiversidade no planeta Terra. B3.1. Recoñeza a importancia da biodiversidade e as características morfolóxicas principais dos grupos taxonómicos. B3.2. Categorice os criterios que serven para clasificar os seres vivos e identifique os principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e as plantas máis comúns. B3.3. Describa as características xerais dos grandes grupos taxonómicos e explique a súa importancia no conxunto dos seres vivos. B3.4. Caracterice os principais grupos de invertebrados e vertebrados. B3.5. Coñeza e defina as funcións vitais das plantas e a súa importancia para a vida, e caracterice os principais grupos de plantas. B3.6. Utilice claves dicotómicas ou outros medios para a identificación e a clasificación de animais e plantas. B3.7. Determine a partir da observación as adaptacións que permiten aos animais e ás plantas sobrevivir en determinados ecosistemas, con especial atención aos ecosistemas galegos. BLOQUE 4 Os ecosistemas.

B4.1. Diferencie os compoñentes dun ecosistema. B4.2. Identifique nun ecosistema os factores desencadeantes de desequilibrios e estableza estratexias para restablecer o seu equilibrio. B4.3. Recoñeza e difunda accións que favorezan a conservación ambiental. BLOQUE 5 Proxecto de investigación B5.1. Planee, aplique e integre as destrezas e as habilidades propias do traballo científico. B5.2. Elabore hipóteses e contrastalas a través da experimentación ou da observación, e a argumentación. B5.3. Utilice fontes de información variada, e discrimine e decida sobre elas e sobre os métodos empregados para a súa obtención. B5.4. Participe, valore e respecte o traballo individual e en equipo. B5.5. Expoña e defenda en público o proxecto de investigación realizado. 7. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación será continúa e para determinar a cualificación dun alumno térase en conta o seguinte: 

Proba de avaliación inicial.



Probas obxectivas , cuestionarios e enquisas avaliadoras de aspectos conceptuais suporán o 70% ( 20% para todolos exames de un tema que se realicen, o restante 50% para a proba de avaliación dos contidos impartidos no trimestre) da cuaficación da nota de cada avaliación.



Os traballos de elaboración individual ou de grupo, avaliadores de aspectos procedementais xunto coa guía de observación do traballo en clase e os aspectos actitudinais, suporán 30% restante da nota de cada avaliación.



Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado, quedando superada esa avaliación.



A non presentación da libreta de Bioloxia con tódalas actividades nas datas fixadas , ou os traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación. Se un alumno é collido polo profesor copiando suspenderá ese exame.



Cada avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita e coas mesmas condicións que a proba escrita suspensa. Salvo a terceira avaliación.



A finais de xuño a aqueles/as alumnos/as que teñan suspensa a materia realizarán unha proba final escrita referida ós contidos mínimos de cada avaliación suspensa. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de bioloxía con tódalas actividades feitas durante o curso.



Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba extraordinaria escrita en setembro que constará de varias cuestións (puntuadas cun total de 10 puntos ) referidas ós contidos mínimos,. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de bioloxía con tódalas actividades feitas durante o curso.



Seguindo os Medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas.

INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación será continúa e para determinar a cualificación dun alumno térase en conta o seguinte: 

Proba de avaliación inicial. (no cualificable)



Probas obxectivas , cuestionarios e enquisas avaliadoras de aspectos conceptuais.



Probas das competencias.



Traballos de elaboración individual ou de grupo.



Guía de observación do traballo e das intervencións e expresions na clase.



Aspectos actitudinais.



Libreta de Ciencias Naturais .



Probas de recuperación escrita



Proba final escrita.



Proba extraordinaria de setembro.



Elaboracion e defensa do proxecto.

8. CONCRECIÓNS METODOLOXÍA DIDÁCTICA. A primeira sesión do curso adicarase a explicar ao alumnado, as normas xerais da clase: as normas da materia, os obxectivos, contidos e criterios de avaliación do curso, os mínimos esixibles para obter unha avaliación positiva, os criterios de cualificación, os procedementos de avaliación da aprendizaxe que se van utilizar e os sistemas de cualificación; así como o material necesario e o seu uso. Cada alumno e alumna disporá dunha copia, a maiores doutra copia que permanecerá no taboleiro de anuncios da clase. A metodoloxía será activa e participativa; ademais, debe facilitar a aprendizaxe tanto individual coma colectiva e perseguir, como un dos seus eixes fundamentais, a adquisición das competencias clave, especialmente a relacionada co coñecemento e a interacción co mundo físico. A aplicación da metodoloxía farase fixando hábitos de traballo, como resolver as actividades do libro, comprender a finalidade dos seus apartados e desenvolver os contidos procedementais expostos na páxina anterior. Utilizaranse modelos variados Modelo discursivo/expositivo. Modelo experiencial. Obradoiros. Aprendizaxe cooperativa. Traballo por tarefas.Traballo por proxectos. Asi como variaranse os principios metodolóxicos tales como Actividade e experimentación. Participación. Motivación.Personalización. Inclusión. Interacción.Significatividade Funcionalidade. Globalización. Avaliación formativa. Para o que faranse Tarefas individuais. Agrupamento flexible. Parellas.Pequeno grupo. Gran grupo. Grupo interclase. Para facilitar unha aprendizaxe significativa hai que ter en conta criterios metodolóxicos como os seguintes: Os coñecementos novos resultan de substituir, completar ou modifica-los coñecementos previos que xa tiña o alumno ou alumna. O nivel das actividades de aprendizaxe estará entre o que xa sabe facer autonomamente o alumno e o que é quen de facer coa axuda do profesor. Os contidos terán unha significatividade lóxica, coherente dende un punto de vista disciplinar e coherente co nivel de madureza cognitiva do alumnado. Procurarase no alumno unha actitude favorable á aprendizaxe. Hai que potencia-la memoria, pero sobre todo a memoria comprensiva que é capaz de actualizar, cando os necesitamos, os coñecementos aprendidos. A presencia de tres tipos de contidos -conceptuáis, procedementais e actitudinais- e o feito de que non todos se aprenden da mesma forma, fai necesario o deseño de diferentes estratexias de actuación na aula. Os contidos conceptuais (feitos,datos,conceptos e sistemas conceptuais) tampouco se aprenden da mesma forma. Os feitos e os datos apréndanse por repetición ou memoria mecánica. Esta aprendizaxe memorística esquécese con facilidade, por iso precisa de repaso. Para que estas aprendizaxes permanezan na memoria a longo prazo, resulta esencial que se realicen en contextos significativos. Os sistemas apréndense mediante actividades intelectuais, con comprensión gradual e con actividades organizadas en orde crecente de dificultada. Os procedementos considéranse aprendidos cando están automatizados e cando se aplican en situacións similares sen necesidade de grande atención. Por exemplo, filtrar unha mestura faise autonomamente, sen estar cunha especial atención, unha vez adquirida esa destreza. Os procedementos apréndanse a partir da presentación do modelo, mediante a explicación dos pasos que se deben seguir, realizándoos coa axuda do profesor e repetindo de seguido a acción de forma consciente e significativa ata a súa automatización. Os contidos actitudinais apréndanse mediante o exemplo, a observación, a imitación de modelos e a experiencia directa. E fundamental a componente afectiva xa que contribúen á sociabilidade e o establecemento de vínculos. Non se poden reducir á repetición de actividades, senón que precisan dunha interacción persoal e afectiva.

Na, a construcción dun significado é un proceso activo e continuo que, interaccionando co medio, busca a comprensión dos obxectos naturais. Así, requírese formular e avaliar ideas, hipóteses e modelos, ampliando conceptos operacionais ou organizando as estructuras cognitivas existentes. No proceso de ensino-aprendizaxe das ciencias non aprendemos por inducción da experiencia, non imos dos feitos ás teorías, senón que procuramos refutar ou verificar por exclusión as hipóteses. Formulamos preguntas axeitadas e buscamos solucións idóneas por ensaio-erro con certos principios heurísticos. O rexeitamento das nosas hipáteses, modelos ou teorías por parte da realidade ou evidencia experimental é a única información que obtemos do mundo físico. Propoñemos a realización de actividades e traballos prácticos de variada tipoloxía e utilizar unha variada gama de recursos: Biblioteca con materiais de facil aceso a comprensión dos alumnos. Material de laboratorio. Recursos multimedia. Saidas o entorno. Busqueda de información en prensa, bibliotecas, internet etc. Elaboración e resolución de problemas. Debates, conferencias con posta en común para contrastar ideas.

9. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. Estes son algúns materiais e recursos que podremos utilizar o longo do curso en 1º de ESO:         

Libro de texto do alumno da editorial Santillana. Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sencillas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Esquemas mudos de células

Estas eran as prácticas previstas pero non se realizarán por falta de profesorado para os desdobles. PRÁCTICAS DE LABORATORIO 1º TRIMESTRE. Identificar material do laboratorio. Utilización da lupa binocular . Manexo do Microscopio. 2º TRIMESTRE. Recoñecer minerais mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de minerais. Recoñecer rochas mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de rochas. 3º TRIMESTRE. Utilización da lupa binocular na observación de plantas, flores e froitos. Prácticas co microscopio na observación de mostras xa preparadas e na de auga dunha charca feitas polos alumnos.

10. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO. En cada avaliación haberá: 

Probas de avaliación dos contidos de cada unidade. O valor do conxunto de estas probas sera do 20% da nota do trimestre.



Proba de avaliación de todos os contidos impartidos no trimestre o seu valor será o 50% da nota do trimestre.



Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado, quedando superada esa avaliación.



A primeira e a segunda avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita de todos os contidos impartidos no trimestre aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos do exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e Xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o trimestre.



Seguindo as Medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.



A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións cando as tres superen o 5.



En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.



O alumno que se le dectete copiando de calquera das formas posibles suspenderá.

A finais de xuño a aqueles/as alumnos/as que teñan suspensa algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ós contidos mínimos (puntuadas cun total de 10 puntos), aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o curso. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba extraordinaria escrita en setembro que constará de varias cuestións (puntuadas cun total de 10 puntos ) referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos. .A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o curso.

11. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: Interesouse o grupo polo tema da unidade?. A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?. Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo:

Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo? Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente: Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates. Contraste de experiencias con outros docentes.

12. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. A asignatura a dividimos en TRES bloques 1º BLOQUE.- A matéria e o Universo. Unidade 11. A materia no universo. sesións 10. Unidade 12. Diversidade e estructura da materia no universo. sesións 10. Unidade 1. O Universo e o Sistema Solar. sesións 10. Unidade 2. A Terra no Universo. sesións 10. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Explicar a situación da Terra no espazo e as implicacións dos seus movementos.



Coñecer as unidades nas que se miden algunhas magnitudes como a masa, a lonxitude e realizar algúns cambios de unidades sinxelos.



Coñecer os estados nos que se presenta a materia e os cambios de estado que pode experimentar.



Coñecer os conceptos de solubilidade e de concentración.Coñecer os métodos de separación nunha mestura.



Coñecer que a materia está formada por átomos e saber que é o Sistema Periódico.



Explicar a orixe do universo a partir do big bang. Describir os astros que compoñen o universo: galaxias, estrelas, planetas e astros menores.



Distinguir os movementos de translación e rotación da Terra e as súas consecuencias.Coñecer as características e os movementos da Lúa e as súas implicacións.



Identificar as capas da Terra e os seus recursos naturais.

2º BLOQUE.- As capas de terra Unidade 8. A atmosfera . sesións 10. Unidade 9. A hidrosfera . 9sesións 10. Unidade 10. Os materiais da xeosfera. sesións 10. Unidade 3. A vida na terra. sesións 10. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Coñecer os compoñentes e capas da atmosfera, e enumerar as súas funcións.



Identificar a distribución da auga da Terra e as características das augas continentais e oceánicas.



Explicar os procesos fundamentais do ciclo da auga.



Identificar algúns minerais e rocas moi comúns



Recoñecer algunhas formas do relevo.



Coñecer as características comúns a todos os seres vivos.

 Coñecer a teoría celular e diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal O alumno tera que contestar a cuestionarios: 

Facendo esquemas e completando cadros



Resolvendo problemas aplicando a fórmula correspondente e usando as unidades do S.I.



Interpretando gráficos. Relacionando conceptos

3º BLOQUE.- Os seres vivos. Unidade 4. Moneras, protistas, fungos e plantas . sesións 8. Unidade 5. Os invertebrados. sesións 12. Unidade 6. Os vertebrados. sesións 10. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Describir a composición da materia viva e a presencia de células en todolos seres vivos.



Indicar as características comúns das plantas , dos animais, moneras, protistas e fungos.

O alumno terá que contestar a cuestionarios: 

Facendo esquemas e completando cadros



Relacionando conceptos



Interpretando gráficos



Facendo resumos.

Actividades de seguimento No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dubidas. b. Lembrar os Titores as datas de entrega e das probas, os exercicios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . c. Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. d. Elaboración de boletíns de ejercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. e. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

Os criterios de avaliación e recuperaciónpara todos os alumnos con Ciencias da Natureza de 1º ESO serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e traballos e superen unha proba escrita de cada bloque, propostos polo departamento, superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso de acordo co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do examen.

Os procedementos para a cualificación dos alumnos que asistan a programas de reforzo seguira as mesmas pautas que o resto do alumnado pero cos contidos adaptados os mínimos.

13. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

14. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. A principios de curso os alumnos realizarán unha proba inicial escrita referida a contidos varios que nos permitan acreditar os coñecementos previos que posuen os alumnos asi como detectar todo tipo de casuísticas que podan incidir negativamente na consecución dos obxectivos individuais para esta etapa. Os contidos avaliados so teran valor informativo. En función do resultado proporase para un reforzo, unha adaptación ou no caso de ser o grupo de referencia adaptarase os estandares as capacidades dos alumnos. En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

15. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : Rendemento do alumno. Personalidade. Afeccións e interese. Coñecemento previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación para alumnos de altas capacidades ou A.C.I. Nas medidas de atención a diversidaes intentarase, sempre que as circunstancias o permitan, abordar algúns dos contidos : - Modelos e orixe do universo. A teoría do big bang. - As galaxias e as estrelas. - O sistema solar. - Movementos e capas da Terra. - Translación e rotación terrestres. - A Lúa. Eclipses e mareas. - As características dos seres vivos e a composición das células. - Concepto de especie e os cinco reinos. - Características das bacterias, protozoos, algas, fungos e plantas. - Características dos animais e a súa división en vertebrados e invertebrados. - Características dos principais grupos de invertebrados. - Características básicas dos peixes, os réptiles e os anfibios, as aves e os mamíferos. - A biodiversidade: a súa perda e conservación. - As adaptacións corporais e de comportamento e os fósiles. - Composición e estrutura da atmosfera. A contaminación atmosférica. - A presión atmosférica. O tempo atmosférico e o clima. - As funcións da atmosfera e os fenómenos atmosféricos. - Propiedades e distribución da auga na Terra. - O ciclo da auga. A auga na natureza e nos seres vivos. - Usos e xestión da auga. - Os minerais e as súas propiedades. - As rochas e os seus tipos. - Os recursos da xeosfera. -Compoñentes dun ecosistema - Hábitat e nicho ecolóxico.Adaptacións dos seres vivos. -Ecosistemas terrestres e acuáticos - Grandes ecosistemas terrestres e acuáticos. - Fichas de reforzo: - Fichas de ampliación

16. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS. Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 1º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor. Algúns exemplos son: “As nebulosas, , Como se investiga o fondo oceánico? , Como se pode predicir o tempo?; Os furacáns, De onde provén a auga das illas Canarias? ,As correntes oceánicas, Por que é importante a selva amazónica? ; Unha orixe

bacteriana, Que é e para que serve a biomimética? ; A biodiversidade, Que son as sociedades de insectos? ; A pulga de auga, Que é o cortexo sexual? ; Os mamíferos mergulladores, Que son as froitas híbridas? ; Os aneis das árbores, Como se obtén combustible das algas? ; As bacterias simbióticas humanas, . Cal é o ambiente máis cambiante? ; A biocenose do ecosistema urbano, Como se alimentan as baleas? ); Os parasitos, Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno.Como por exemplo: As nebulosas, Interpreta textos e imaxes e expón as súas conclusións, . Interpreta textos e imaxes e expón as súas conclusións As correntes oceánicas, . Identifica seres vivos cunha clave dicotómica e explica as súas conclusións ); Unha orixe bacteriana, A biodiversidade, Descrición da estrutura dunha especie, Os aneis das árbores, As bacterias simbióticas humanas ; precaucións co uso de auga de fontes como auga potable, A biocenose do ecosistema urbano Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica: Elaboración de presentacións en Power Point para expor os resultados do traballo de investigación. Actividades de interpretación de imaxes (As nebulosas, Interpreta imaxes, táboas e gráficos ; As graveiras e as augas subterráneas, Interpreta imaxes, táboas e gráficos e mapas, Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: “As nebulosas, Busca información en Internet e noutros medios, As graveiras, Os furacáns,

Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Interpretación de datos sobre a duración da luz solar ao longo do ano. Uso de unidades de medida, Deseñar un experimento para estudar a influencia da luz no crecemento das sementes da lentella, Medidas a seguir na vida diaria para evitar alerxias, intoxicacións e infeccións por fungos ; Prevención de enfermedades, A biocenose do ecosistema urbano, Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: A orientación da vivenda respecto o Sol, Medidas para diminuír a emisión de dióxido de carbono; colector para a reciclaxe de vidro, . Xestionar o consumo de auga, A linguaxe que utilizan as persoas xordomudas ; A biodiversidade, Beneficios que proporcionan os invertebrados, Un vídeo sobre as plantas, A saúde e a prevención de riscos de enfermidades ; Facer iogur na casa ; A dificultade de acceso á auga potable, A biocenose do ecosistema urbano, Os parasitos, Valores persoais. O respecto os compañeiros de traballo en grupo e aos demais equipos, . Xestionar o consumo de auga. A linguaxe que utilizan as persoas xordomudas, A actividade humana sobre o medio ambiente, Prevención de enfermedades, O coidado do medio ambiente .

17. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. O longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades :

- Ver cos alumnos e as alumnas algunha película de ciencia ficción que ofreza imaxes interesantes do espazo. Son títulos interesantes: 2001, Una odisea del espacio, de S. Kubrick, 1968; Apolo 13, de R. Howard, 1995; Saturno 3, de Stanley Donen, 1980, ou La guerra de las galaxias, de George Lucas, 1977-2005. - Realizar unha saída ao campo onde poñer en práctica as técnicas de orientación dos estudantes e a súa capacidade de observación. - Visita a espazos naturais e xardíns botánicos. - Realización do experimento «Crecemento do mofo no pan». - Asistencia á proxección de documentais sobre o mundo das plantas. - Elaboración dun ficheiro de seres vivos. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Proxección de documentais relacionados con animais estudados na unidade. - Elaboración, por equipos, dun mural informativo sobre os fósiles. - Construción dun pluviómetro, un anemómetro e un viraventos. - Realización de experimentos sobre o efecto invernadoiro e sobre a presión atmosférica. - Realización dunha presentación de diapositivas sobre os diferentes tipos de nubes, para o que podemos consultar as web seguintes: - http://semanadelaciencia2004.fecyt.es/html/tipos/index.html - http://spaceplace.nasa.gov/sp/kids/cloudsat_puz2.shtml - Invitar os alumnos e as alumnas a que expresen oralmente as súas opinións sobre cuestións como o quentamento global, o burato da capa de ozono, o desxeo da Antártida, etc., que teñan relación co cambio climático. Para este debate resulta interesante a web seguinte: - http://www.isftic.mepsyd.es/noticias/dossier/dossier_ozono/ - Construír unha «depuradora caseira» coas indicacións da ficha que se propón na unidade. - Visitar unha planta potabilizadora ou unha EDAR. - Confeccionar cos alumnos e coas alumnas un mural con información sobre o ciclo da auga, os problemas ambientais e as políticas de protección que se dan no seu ámbito máis próximo (vila, cidade, municipio). - Realizar unha saída ao campo na que se observe algún fenómeno que poida ser explicado cos contidos estudados na unidade. - Recoller diversos materiais e medir no laboratorio a súa masa, o seu volume e, a continuación, calcular a densidade. - Realizar unha saída ao campo e observar e recoller dúas mostras materiais que sexan mesturas homoxéneas, dúas que sexan mesturas heteroxéneas e, se é posible, un material que sexa unha substancia pura; estudar no laboratorio os materiais recollidos. - Elaboración dun decálogo de boas prácticas para traballar de forma segura no laboratorio. Pódese facer unha especie de mural entre todos os alumnos e as alumnas, para colocalo nun lugar visible do laboratorio ou da aula.

18. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. Tratarase de educar nos seguintes valores: - Educación medioambiental: O estudo do concepto de contaminación lumínica en relación coa importancia de manter un ceo limpo para facilitar a observación do ceo e a investigación astronómica permite desenvolver unha actitude positiva cara á conservación do medio. . Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais con respecto á natureza permite fomentar actitudes encamiñadas a conseguir un desenvolvemento sostible. A comparación das condicións ambientais da Terra e de Marte en relación coa súa capacidade para sustentar vida permite fomentar actitudes e comportamentos para evitar o cambio climático no noso planeta. Destacar a importancia ambiental dos organismos dos reinos moneras, protistas, fungos e plantas, intentarase desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade.

Destacar a importancia ambiental dos invertebrados permitirá desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade. O estudo da composición e as funcións da atmosfera permite fomentar unha actitude de protección cara ao medio para o mantemento das condicións que fan ao noso planeta axeitado para a vida, e desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade do aire. O estudo dos procesos de formación e modelaxe da paisaxe e da importancia da auga para os seres vivos permite desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade da auga. O coñecemento da forma en que se explotan os recursos da xeosfera levará a tomar conciencia dos impactos ambientais que produce e a fomentar hábitos de aforro que diminúan eses impactos (como reducir o consumo de combustibles fósiles indo a pé, utilizando transportes públicos, apagando os aparatos eléctricos cando non se utilizan). Comentar coas alumnas e os alumnos como a demanda dos recursos a escala global supera xa na actualidade a capacidade de produción biológica da Terra nun 20 % debido a niveis de consumo non sostibles. Recordar que os ecosistemas contan con mecanismos para equilibrar o seu desenvolvemento e funcionamento en condicións naturais. Os bosques, por exemplo, tardan ata varios séculos en instalarse establemente nunha determinada zona; neles podemos encontrar diferentes poboacións que regulan o seu desenvolvemento e influencia en función das demais Reflexionar co alumnado sobre a importancia da conservación da biodiversidade. A biodiversidade é a nosa herdanza natural e a base dos nosos recursos naturais. Ao lOngo e largo do mundo as actividades humanas están poñendo en perigo a dita diversidade a través dunha agricultura insostible, dun desenvolvemento urbano incontrolado, da extracción de recursos de forma non regulada, da sobrepesca, etc. e dos recursos e condicións ambientais. - Educación para a saúde: O estudo da existencia de bacterias causantes de enfermidades dará pé a promover hábitos de hixiene persoal e alimentaria para reducir, no posible, o risco de infeccións; destacar a importancia dos antibióticos para o tratamento das enfermidades infecciosas de orixe bacteriana levará a poñer énfase no seu uso responsable para evitar a aparición de bacterias resistentes; recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de plantas, de algas e de fungos, así como daqueles que se fabrican grazas á acción de microorganismos como as bacterias ou os fermentos, levará a fomentar a súa incorporación ás dietas saudables. Ao coñecer as especies de invertebrados do ámbito que poden supoñer un perigo, pódense favorecer comportamentos que eviten as súas picaduras e outros danos; por outra parte, ao recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de invertebrados pódese promover a súa incorporación ás axudas saudables. O estudo da contaminación que afecta a cada tipo de auga permite fomentar unha actitude crítica ante os distintos produtos de consumo para poder elixir os máis respectuosos co medio. O estudo dos efectos dos contaminantes permite incidir na importancia de adquirir hábitos de consumo respectuoso co medio e saudables O recoñecer o valor nutricional de alimentos que proceden de vertebrados, como a carne, o peixe, os ovos ou os lácteos, pódese promover a súa incorporación ás dietas saudables.

- Educación para o consumo: O estudo dos principios do desenvolvemento sostible permite fomentar unha actitude crítica cara a un consumo responsable fronte ás modas. Ao analizar o impacto sobre as masas forestais que ten a obtención de materiais como a madeira ou o papel, pódense promover a redución, a reutilización e a reciclaxe para evitar a sobreexplotación e a perda de especies. O estudo dos efectos dos contaminantes permite incidir na importancia de adquirir hábitos de consumo respectuoso co medio. O coñecemento dos prexuízos ambientais que leva consigo a extracción de recursos da xeosfera permite achegar razóns para promover o consumo e a xestión responsable de materiais como os derivados dos combustibles fósiles ou certos metais como o aluminio. Educación para a igualdade: As características propias da investigación científica favorecen o desenvolvemento das actitudes de respecto polo traballo de todas as persoas. O estudo da historia da clasificación dos seres vivos, poñendo énfase na biografía de Lynn Margulis, axuda a recoñecer o papel das mulleres no desenvolvemento da ciencia. O estudo do ser humano como vertebrado levará a poñer énfase nas actitudes de respecto e aprecio cara a todas aquelas variacións físicas que poden darse entre as persoas. -

Educación para a convivencia: Os debates na aula sobre a evolución das explicacións que do universo se deron desde a antigüidade ata os nosos días, permiten defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto. O debate na aula sobre a necesidade de alcanzar un desenvolvemento sostible permite escoitar as opinións dos demais e defender as propias con respecto. Os debates e as exposicións permiten exercitar a defensa das propias opinións e escoitar as dos demais con respecto; o estudo da teoría celular ou da historia da clasificación dos seres vivos contribúe ao desenvolvemento de actitudes de respecto polo traballo daquelas persoas que levan a cabo a investigación científica. O debate na aula acerca da evolución das explicacións científicas a problemas formulados polos seres humanos, como as explicacións que do baleiro e a presión atmosférica se deron ata os nosos días, permite defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto. Educación multicultural: O estudo da evolución histórica da medida do tempo cos calendarios permite apreciar as calidades dos distintos calendarios de uso xeneralizado no mundo. Ocoñecemento dos distintos nomes que reciben as especies en diferentes linguas contribúe a apreciar o valor da diversidade lingüística e cultural; a consulta de diferentes fontes de información, tanto as máis clásicas coma as que se basean nas novas tecnoloxías, axuda a descubrir diversas manifestacións da cultura. O estudo da contribución das rochas e os minerais na historia das distintas sociedades humanas dará pé a apreciar a diversidade das manifestacións artísticas e culturais desas sociedades. Educación para os dereitos humanos e a paz: Dar a coñecer as duras condicións nas que traballan algunhas persoas que extraen recursos da xeosfera e os conflitos e inxustizas sociais derivadas das explotacións dalgúns

minerais moi valiosos permitirá desenvolver unha actitude solidaria para esixir a garantía dos dereitos fundamentais desas persoas. O coñecemento da importancia da auga para as persoas permite desenvolver unha actitude solidaria cara ao consumo e a utilización racional da auga, e valorar a necesidade de promover un acceso universal a unha auga cunha calidade aceptable para os usos humanos. O fomenta o desenvolvemento de actitudes solidarias fundamentadas nos principios do desenvolvemento sostible, co fin de conservar as condicións ambientais do planeta para as xeracións vindeiras. 19. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro. Asemesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno . Proporemos dende o noso departamento a lectura dos seguintes libros: - ASIMOV, ISAAC: Yo, robot. Editorial Edhasa, 2009. - JONES, B.: Astronomía. Guía práctica para elaficionado. Ed. Martínez Roca, Barcelona, 1992. - VANCLEAVE, J.: Biología para niños y jóvenes. Ed. Limusa. - FERNÁNDEZ FLÓREZ, W.: El bosque animado. Espasa-Calpe, 2006. - Guías da serie Montes e fontes. Edicións Xerais. - Guías das árbores de España. Ed. Omega. Barcelona, 2006. - CARIDE OGANDE, R.: Perigo vexetal; O futuro roubado; Ameaza na Antártida. Ed. Xerais. - LONDON, J.: Colmillo Blanco. Ed. Anaya. - VV.AA.: Mamíferos de Europa. Ed. Susaeta, 2005. - GÓMEZ, RICARDO: «¿De verdad se extinguieron los dinosaurios?». Col. Selección de textos divulgativos 1, Ed. Anaya. - CARIDE OGANDO, RAMÓN: Ameaza na Antártida. Ed. Anaya. Xerais. - FARDON, JOHN: La Tierra en tus manos. Encontro Editorial, Barcelona, 1992. - ROSATI, IVO: O home de auga. Kalandraka, 2008. - GIONO, JEAN: El hombre que plantaba árboles. Ed. José J. de Olañeta. - CARIDE OGANDO, RAMÓN: Perigo vexetal. Ed. Xerais. - WOODWARD, J.: Cambio climático. Ed. SM. - FERNÁNDEZ PANADERO, J.:¿Por qué la nieve es blanca? Ed. Páginas de Espuma. - VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección. - ARDLEY, NEIL: 101 grandes experimentos. Edicións BSA, Barcelona, 1994. - WOOD, R.W.: Física para niños. 49 experimentos sencillos de mecánica. McGraw-Hill, México, 1991. - El taller de los experimentos. Editorial Labor, 5. ª edición, 1989. - PRATT VAN CLEAVE, JANICE: Química para todos los niños. 101 experimentos superdivertidos. Editorial Limusa, 1992. - PRATT VAN CLEAVE, JANICE: Química para todos los niños. 101 experimentos superdivertidos. Editorial Limusa, 1992. - WELLS, H.: El hombre invisible. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección. - BEA FONT, J.: Más allá de la luz. Ed. Anaya.

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O proxecto ABALAR , o cal esta adherido o noso centro, persegue mellorar a eficiencia no sistema educativo galego. Esta integración nas tecnoloxías da información e da comunicación implican un cambio no modelo educativo e un cambio no noso Seminario. A medida que recibamos a formación necesaria para a implantación de este proxecto iremos introducindo os alumnos no uso cotián das tecnoloxías como un elemento máis de aprendizaxe da Bioloxía. - Realizar actividades do alumno que se encontran na web - Utilizar un canón ou un encerado dixital. - Visitar algunhas web, entre elas recomendamos:

- http://www.esa.int/esaCP/Spain.htm - http://www.esa.int/esaKIDSes/StoryoftheUniverse.html -http://www.isftic.mepsyd.es/w3/eos/MaterialesEducativos/mem2003/ astronomia/ - http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/celula.htm. - http://www.kutxaespazio.org. - http://www.portalciencia.net. - http://www.jardinbotanicodecordoba.com/ - http://www.malagavirtual.com/concepcion/visita/php - http://www.damisela.com/zoo/pori/nombres.htm - hhttp://encina.pntic.mec.es/nmeb0000/invertebrados/ -http://www.educared.net/aprende/anavegar5/podium/images/A/2564/ artrópodos.htm - http://www.aemet.es/es/portada. - http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1.htm. - http://recursostic.educacion.es/apls/informacion_didactica/118. -http://www.isftic.mepsyd.es/w3/recursos/secundaria/naturales/gaia/ aire.htm. - http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1. htm. -http://www.practiciencia.com.ar/ctierrayesp/tierra/superficie/hidrosfera/ index.html. -http://juanluismorales.blogspot.com/2009/02/ 1-iso-a-presion-atmosferica. html. - http://www.cambio-climatico.com/. - http://www.novaciencia.com/. - http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/agua.htm. - http://centros3.pntic.mec.es/cp.la.canal/agua/agua. htm. - http://gestionsostenibledelagua.blogspot.com//. -http://www.sostenibilidad-es.org/observatorio%20sostenibilidad/esp/ plataformas/agua/temas/gestion-sostible/ - http://www.ingemmet.gob.pe/GeologiaEscolares/intro.html - http://biologiaygeologiaguadaletesecundaria.blogspot.com/ - http://www.sehacesaber.org/profesores/galeriaImagenes?idCategoria=7088 - http://www.atapuerca.tv/atapuerca/ - http://www.igme.es/internet/default.asp - http://www.portalciencia.net/ - http://ciencianet.com/index.html - http://recursostic.educacion.es/newton/web/unidadescursos.php - http://www.inta.es/descubreaprende/index.htm - http://www.quimicaweb.net/

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que permita conseguir en grao óptimo os obxectivos educativos do noso Centro.

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22. MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDACATICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADEMICOS E PROCESOS DE MELLORA. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación.

O proceso de ensinanza viuse dificultado por: O descoñecemento do alumnado no momento de elaborar a programación posto que é o primeiro ano que chegan ó centro. Alto índice de absentismo escolar, desmotivación e falta de material. Escasez de medios para a realización de actividades extraescolares e os distintos ritmos de aprendizaxe. O elevado número de alumnos con necesidades educativas especiais. O proceso viuse dificultado pola ausencia de prácticas no laboratorio o que provocou un certo malestar entre o alumnado. Intentamos resolvelo realizando algunha práctica a costa do noso tempo facendo horas extras. Pero os alumnos consideraronas insuficientes. Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Intentarase realizar clases prácticas e adaptadas a realidade social actual do entorno. Sempre que a administración este interesada na mellora do sistema educativo. Practicar técnicas de estudo, para mellorar o seu rendemento. Reducir a ratio de alumnos con necesidades educativas especiais. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño grupo.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º de ESO Asignatura: Ciencias Naturais Profesores: Rosario Romero

3-OBXECTIVOS PARA 2º DE E.S.O Os obxectivos xerais de curso son:          

Entender o coñecemento científico como algo integrado, que se estrutura en distintas disciplinas para profundar nos diferentes aspectos da realidade. Recoñecer as fases do método científico, aplicándoo a estudos sinxelos . Comprender e expresar mensaxes científicas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade, así como interpretar gráficas, táboas, expresións matemáticas sinxelas e outros modelos de representación . Interpretar cientificamente os principais fenómenos relacionados coa materia, a enerxía e os seres vivos, así como algunhas aplicacións tecnolóxicas, usando as leis e os conceptos das ciencias da natureza necesarias a tal efecto . Participar de maneira responsable na planificación e realización de actividades científicas. Utilizar de forma autónoma diferentes fontes de información, incluídas as novas tecnoloxías da información e a comunicación, co fin de avaliar o seu contido e adoptar actitudes persoais críticas sobre as cuestións científicas e tecnolóxicas estudadas ao longo do curso. Aplicar os coñecementos adquiridos sobre as relacións entre o medio natural e os seres vivos para valorar e participar na súa conservación e mellora . Apreciar a importancia da formación científica e recoñecer achegas da ciencia para a mellora na calidade de vida . Entender que o coñecemento científico é moi amplo e afonda nos distintos aspectos dunha mesma realidade mediante as distintas disciplinas que o integran . Amosar actitudes de interese e curiosidade cara á actividade científica .

Estes obxectivos concrétanse en cada unidade así: Unidade1: Identificar as características dos seres vivos, distinguíndoos da materia inerte-Comprender a teoría celular e a estrutura dos diferentes tipos de células-Diferenciar os dous tipos de nutrición celular. -Estudar os procesos implicados na nutrición das plantas-Diferenciar os procesos de transporte de zume bruto e zume elaborado-Aprender como realizan a respiración , a fotosíntese e a excreción as plantasComprobar experimentalmente o transporte nas plantas. Unidade2 Coñecer os aparellos que interveñen na nutrición animal e as funcións que realizan-Aprender os principais mecanismos que teñen lugar nos procesos dixestivos de diferentesanimais-Coñecer os modelos circulatorios dos animais-Entender como se realizan a respiración e a excreción nos animais. Unidade 3 Coñecer o significado e a finalidade da reprodución-Recoñecer as principais fases que teñen lugar no ciclo biolóxico-Distinguir entre reprodución asexual e sexual-Identifica-Identificar os tipos de organismos que se alternan no ciclo vital das plantas-Recoñecer as etapas da reprodución sexual nas plantas-Recoñecer os distintos métodos de reprodución asexual nas plantas Valorar as vantaxes e inconvenientes dos dous tipos de reprodución-Realizar o debuxo científico dunha flor. Unidade 4 Recoñecer as principais fases que teñen lugar no ciclo biolóxico-Distinguir entre reprodución asexual e sexual-Identificar as fases da reprodución sexual en animais.recoñecer os distintos tipos de reproducion asexual nos animais. Valorar as vantaxes e inconvenientes dos dous tipos de reprodución Unidade 5 Comprender en que consiste e como se producen distintos comportamentos nos animais-Aprender os diferentes tipos de respostas e efectores dos animais-Diferenciar a comunicación nerviosa da hormonal-Coñecer a organización do sistema nervioso en diversos grupos de animais.Identificar distintos aparellos locomotores de animais-Entender a resposta das plantas aos cambios no contornoAprender como se relacionan os organismos unicelulares-Experimentar co xeotropismo dos vexetais.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Unidade 6 Estudar os compoñentes dun ecosistema: o biótopo e a biocenose-Descubrir como os seres vivos interactúan coas condicións físicas do seu contorno-Coñecer as relacións alimentarias que se establecen entre os seres vivos, e aprender algunhas formas de representar estas relacións-Identificar as principais adaptacións dos seres vivos aos medios acuáticos e terrestres-Estudar as relacións tróficas nun ecosistema concreto. Coñecer os grandes ecosistemas terrestres e acuáticos do planeta-Analizar distintos ecosistemas acuáticos e terrestres, e algúns dos seres vivos que forman a súa biocenose-Coñecer os ecosistemas terrestres e acuáticos de Galicia. Unidade 7 Aprender que é o gradiente xeotérmico e as causas da calor interna da Terra-Coñecer a relación que hai entre a presión, a temperatura e a facilidade con que as rochas poden fundirse e orixinar vulcanismoEstudar as partes dun volcán e os produtos que se expulsan durante unha erupción-Comprender os procesos asociados aos terremotos-Comprender a orixe dos grandes relevos da Terra-Asociar a enerxía interna da Terra coa formación de rochas magmáticas e metamórficas- Estudar as rochas sedimentarias e como se forman-Aprender a orixe e a importancia do carbón, petróleo e o gas natural Simular coadas de lava. Unidade 8 Comprender o concepto de enerxía e as súas formas básicas-Analizar as principais características da enerxía, aplicadas a situacións cotiás-Identificar as distintas fontes de enerxía en función da súa dispoñibilidade e utilización-Diferenciar as principais fontes renovables e non renovables de enerxíaValorar a importancia da enerxía e as consecuencias ambientais da súa obtención, transporte e usCoñecer hábitos de aforro enerxético-Construír un sinxelo quentador de auga e analizar a súa eficacia. Unidade 9 Estudar o movemento e as súas características, e coñecer a importancia dos sistemas de referencia na descrición do movemento. Coñecer as magnitudes do movemento e as fórmulas que se aplican para a resolución de problemas prácticos.Clasificar os movementos segundo a súa traxectoria en rectilíneos e curvilíneos, e pola súa rapidez en uniformes ou aceleradosEstudar o movemento rectilíneo uniforme, as súas ecuacións e as gráficas utilizadas para a súa representación. Unidade 10 Estudar as forzas e a súa representación. Coñecer as súas magnitudes ni S.I. Coñecer as fórmulas que se aplican para a resolución de problemas prácticos.Clasificar os distintos tipos de forzas.Recoñecer o peso coma unha forza. Diferenciar entre masa e peso.Aprender a mesir estas magnitudes.Coñecer os instrumentos cos que se determina a masa e o peso dos corpos. Estudar os efectos das forzas sobre os corpos.Interpretar o principio de Arquímides. Unidade 11 Diferenciar entre calor e temperatura-Comprobar a pouca fiabilidade do sentido do tacto respecto das sensacións térmicas-Interpretar distintos efectos da calor-Aprender a medir a temperatura con diferentes escalas termométricas-Identificar as formas de propagación da calor-Diferenciar materiais pola súa capacidade de conducir a calor-Realizar sinxelas experiencias sobre a dilatación dos corpos e interpretar os resultados. Unidade 12 Identificar a luz e o son como formas de enerxía-Coñecer como se propaga a luz-Entender como se producen as sombras e a súa relación coas eclipses de Sol e de Lúa-Distinguir entre reflexión e refracción-Entender a orixe das cores-Aprender como se produce e se propaga o son.

4- SECUENCIA DE CONTIDOS PARA CADA CURSO CONTIDOS Unidade 1 10 sesións Conceptos Seres vivos: funcións vitais, composición química-A célula: teoría celular, estrutura e orgánulos. Nutrición celular: nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa. A nutrición das plantas: fotosíntese, transporte de substancias, respiración e excreción. Procedementos, destrezas e habilidades Análise e interpretación de esquemas de procesos complexos Descrición de procesos mediante diagramas Interpretación de microfotografías.Aplicación de distintas técnicas de tinguidura de células

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Observación de células ao microscopio. Actitudes Amosar interese por coñecer as bases da vida na Terra. Valorar a vida en todas as súas dimensións e variedades. . UNIDADE 2 9sesions CONTIDOS Conceptos A función de nutrición e os seus procesos.O proceso dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor de diferentes animais. Procedementos, destrezas e habilidades Comprender procesos a través de esquemas e textos científico.Clasificar os seres vivos segundo as súas formas de nutrición Establecer relacións entre fenómenos-Formular hipóteses e realizar experimentos. Actitudes Amosar interese polas distintas formas de obter enerxía que teñen os seres vivos. UNIDADE 3 8 sesións CONTIDOS Conceptos A relación e a coordinación nos seres vivos.Estímulos e tipos de respostas.Sistema nervioso e sistema endócrino. Relación e coordinación nas plantas-Relación nos organismos unicelulares. Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas gráficos e anatómicos.Formular e comprobar hipóteses. Comprender procesos e relacións de causa-efecto.Establecer relacións entre fenómenos. Actitudes Mostrar interese por coñecer a variedade e complexidade das relacións nos seres vivos. Valorar a importancia de protexer e conservar a vida na Terra. . UNIDADE 4 8 SESIÓNS CONTIDOS Conceptos A reprodución sexual e a asexual coas súas vamntaxes e inconvintes. A reprodución sexual das plantas con todas as súas fases. A flor como estrutura reprodutora. A reproducion asexual das plantas. Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas anatómicos e gráficos-Comprender procesos e establecer relacións entre fenómenos-Rotular e completar gráficos e debuxos-Realizar debuxos científicos. Actitudes Valorar a importancia da reprodución como un medio de manter as especies e o equilibrio poboacional dos ecosistemas. UNIDADE 5 8 sesións CONTIDOS Conceptos A relación e a coordinación nos seres vivos.Estímulos e tipos de respostas.Sistema nervioso e sistema endócrino. Relación e coordinación nas plantas.Relación nos organismos unicelulares. Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas gráficos e anatómicos.Formular e comprobar hipótesesComprender procesos e relacións de causa-efecto.Establecer relacións entre fenómenos. Actitudes Mostrar interese por coñecer a variedade e complexidade das relacións nos seres vivos-Valorar a importancia de protexer e conservar a vida na Terra. UNIDADE 6

10 sesións

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

CONTIDOS Conceptos Compoñentes dun ecosistema: biótopo e biocenose, interaccións entre estes. Hábitat e nicho ecolóxico.Relacións alimentarias entre os seres vivos.Relacións bióticas.Adaptacións dos seres vivos. Ecosistemas terrestres e acuáticos: factores que os condicionan.Grandes ecosistemas terrestres e acuáticos. Procedementos, destrezas e habilidades Interpretación de gráficas: cadeas tróficas, redes tróficas, regulación de poboacións.Interpretación de distintos tipos de pirámides ecolóxicas.Establecer relacións entre conceptos e fenómenos. Analizar relacións entre os seres vivos. Realizar representacións gráficas das relacións tróficas de ecosistemas. Analizar un ecosistema terrestre e un acuático de Galicia. Actitudes Interese polo coñecemento das relacións entre os seres vivos e o medio que os rodea. Recoñecemento da importancia da protección dos ecosistemas. . UNIDADE 7 8 sesións CONTIDOSConceptos Orixe da calor interna da Terra.Vulcanismo.Terremotos.Orixe dos relevos da Terra. Rochas magmáticas ,metamórficas e sedimentarias, Procedementos, destrezas e habilidades Analizar e interpretar esquemas e gráficos complexos.Establecer relacións entre fenómenos. Realizar simulacións de coadas de lava. Actitudes Mostrar interese por comprender a orixe dalgúns fenómenos catastróficos, como volcáns e terremotos. UNIDADE 8 10 sesións CONTIDOS Conceptos A enerxía: características, propiedades, importancia-Fontes de enerxía: renovables e non renovables.Consecuencias ambientais do uso da enerxía. A enerxía. Principais formas de enerxía. A enerxía transfórmase e consérvase. Necesidade de enerxía ao longo da historia. Fontes de enerxía.Fontes de enerxía non renovables.Recoñecemento dos inconvenientes das enerxías non renovables. Descrición dos principais impactos medioambientais relacionados co uso de enerxías non renovables. Fontes de enerxía renovables. Comparación das vantaxes e inconvenientes das fontes de enerxía renovables. Consumo enerxético sostible. Enumeración de medidas que permiten aforrar enerxía. A situación enerxética de Galicia. Os recursos enerxéticos non renovables e renovables de Galicia. Valorar o benestar das próximas xeracións. UNIDADE 9 9 sesións CONTIDOS Conceptos O movemento.Movementos con velocidade constante .Movemento rectilíneo uniformemente acelerado.Representación do movementoProcedemento, destrezas e habilidades Observar e interpretar esquemas, debuxos e fotografías-Comprender un texto científico-Analizar, comprender e identificar os distintos elementos nun movemento. Resolver problemas da vida cotiá sobre o movemento. UNIDADE 10 9 sesións CONTIDOS As forzas. Masa , peso e atracción gravitatoria.Forzas na vida cotia e equilibrio.Forza e presión . Empuxe e flotación nos líquidos. Procedemento, destrezas e habilidades Observar e interpretar esquemas, debuxos e fotografías-Comprender un texto científico-Analizar, comprender e identificar as distintas forzas que actúan sobre un corpo-Elaborar táboas de datos . UNIDADE 11

9 sesións

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

CONTIDOS Conceptos A enerxía: características, propiedades, importancia. Fontes de enerxía: renovables e non renovables. Consecuencias ambientais do uso da enerxía. Procedementos, destrezas e habilidades Resolver problema. Interpretar esquemas sinxelos sobre fenómenos naturais. Interpretar e analizar fotografías e debuxos.Construír un quentador de auga. Actitudes Interese por coñecer cales son as fontes de enerxía que se poden encontrar e que utilizamos no noso planeta.Concienciación da importancia do aforro enerxético para contribuír á redución dos problemas ambientais.

UNIDADE 12 9 sesións CONTIDOS Conceptos Que son as ondas-A luz: propagación, descomposición, sombras e eclipses. Reflexión e refracciónA cor dos corpos-O on: propagación, eco, reverberación-O ollo e o oído. Procedementos, destrezas e habilidades Observar e interpretar fotografías, esquemas e imaxes-Interpretar textos científicos establecer relacións entre fenómenos. Ralizar sinxelos cálculos matemáticos para resolver problemas. Realizar un experimento sobre a reflexión da luz . Actitudes Mostrar interese por observar fenómenos físicos e químicos que se producen ao noso arredor, a cotío.

5- TEMPORALIZACIÓN AVALIACIÓN 1º UNIDADE 1- A NUTRICIÓN DAS PLANTAS. 10 sesións UNIDADE 2- A NUTRICIÓN DOS ANIMAIS . 9 sesións UNIDADE 3- A REPRODUCIÓN DAS PLANTAS . 8 sesións UNIDADE 4- A REPRODUCIÓN DOS ANIMAIS. 8 sesións AVALIACIÓN 2º UNIDADE 7- A ENERXIA INTERNA DA TERRA. 8 sesións UNIDADE 8- A ENERXÍA. 10 sesións UNIDADE 11- A CALOR E A TEMPERATURA. 9 sesións UNIDADE 12- A LUZ E O SON. 9 sesións AVALIACIÓN 3º UNIDADE 9- OS MOVEMENTOS. 9 sesións UNIDADE 10 – AS FORZAS . 9 sesións UNIDADE 5-RELACIÓN, COORDINACIÓN E ADAPT. EN ANIMAIS E PLANTAS. 8 sesións UNIDADE 6- O MEDIO NATURAL OS ECOSISTEMAS. 10 sesións

6--CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS UNIDADE 1 Coñecer as características dos seres vivos e distinguir entre materia inerte e materia viva. Explicar a teoría celular e describir a estrutura dos diferentes tipos de células. Explicar a nutrición autótrofa e a heterótrofa e interpretar e realizar esquemas e diagramas deses procesos. Explicar como obtén enerxía e materia a célula. Explicar o significado e fundamento básico da fotosíntese e respiración celular e realizar esquemas sinxelos para comprender os procesos. Coñecer distintas técnicas de tinguidura de células para a súa observación ao microscopio. Uso do microscópio para observación de células si é posible

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico Coñece as características e as funcións dos seres vivos. Explica as diferenzas dos tipos celulares. Comprende a teoría celular. Recoñece a importancia do microscopio para o coñecemento da célula e as diferenzas entre o microscopio óptico e o electrónico. Competencia matemática Utiliza o micron como unidade de medida para as células e coñece a súa equivalencia co milímetro e co metro. Realiza exercicios de cambios de unidades entre o micron e milímetro e o metro. Establece as relacións existentes entre os distintos aumentos do microscopio e o tamaño das células. Competencia en comunicación lingüística Define e emprega correctamente termos relacionados cos seres vivos como célula, nutrición, relación, reprodución, citoplasma, mitocondria, etc. Describe as características dos seres vivos, dos tipos de células e da teoría celular. Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados. Elabora un informe sobre a teoría celular e os científicos que a propuxeron. Realiza a lectura comprensiva dun texto científico sobre a importancia do descubrimento da célula Competencia no tratamento da información e competenciia dixital Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das células, dos niveis de organización dos seres vivos e do eixe cronolóxico do descubrimento da célula. Busca información na rede sobre os fertilizantes químicos ou orgánicos. Competencia social e cidadá Valora a importancia do desenvolvemento do microscopio no coñecemento da célula. Valora o traballo individual e o esforzo dos científicos no avance da ciencia. Fomenta actitudes e comportamentos responsables cando utiliza o microscopio e outros materiais de laboratorio. Competencia para aprender a aprender Usa estratexias para mellorar a súa aprendizaxe organizando nunha táboa as semellanzas e as diferenzas existentes entre a célula animal e a célula vexetal. Toma conciencia dos coñecementos adquiridos e aplícaos completando o mapa conceptual da unidade 1 e relacionando a forma das células coa súa función. Coñece a técnica de montaxe dunha preparación de células. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional Planifica o seu traballo, mostra iniciativa e interese ao preparar e observar mostras de tecidos. Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística Recoñece a importancia do debuxo e da fotografía no estudo da célula e na representación dos seres vivos. Utiliza debuxos para representar e distinguir os orgánulos celulares e para esquematizar observacións de células a través do microscopio óptico e electrónico.

UNIDADE 2 Identificar os procesos implicados na nutrición, así como os aparellos que interveñen na nutrición animal e explicar as súas funcións. Describir os procesos dixestivos nos animais e interpretar esquemas anatómicos. Distinguir os distintos modelos circulatorios nos animais e interpretar esquemas anatómicos. Explicar o proceso de respiración nos animais e distinguir os distintos tipos de respiración. Explicar o proceso de excreción nos animais e describir os distintos órganos que interveñen. Describir o proceso de nutrición das plantas. Diferenciar os procesos de transporte de zume bruto e zume elaborado. Explicar a respiración e a excreción nas plantas. Explicar o proceso de formulación dunha hipótese e realizar un experimento sobre o transporte nas plantas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende o sentido biolóxico dos procesos da nutrición e cita os seus tipos. - Explica en que consisten procesos nos que se produce intercambio de enerxía, como a respiración e a fotosíntese, a nivel celular. - Coñece como se realizan os distintos procesos da nutrición nas plantas e que estruturas os levan a cabo. - Coñece como se realizan os distintos procesos da nutrición nos animais e o funcionamento dalgúns órganos e aparatos que os levan a cabo nos distintos grupos. - Recoñece a importancia da fotosíntese e mostra interese por coñecer e realizar experimentos para demostrar como se produce este proceso. - Interésase por coñecer os problemas da alimentación no planeta e por descubrir medidas, propias da sostibilidade, que axuden a resolvelos. Competencia matemática - Realiza cálculos para determinar o efecto da presenza de árbores na redución da contamianción nunha cidade. Competencia en comunicación lingüística - Define e emprega correctamente termos relacionados coa nutrición, como respiración, nutriente, zume bruto, branquias... - Describe oralmente en que consisten distintos procesos da nutrición e expresa diferenzas entre eles. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados relativos á nutrición. - Elabora un informe sobre a alimentación e a dixestión nunha ave. - Realiza a lectura comprensiva e un comentario escrito dun texto científico sobre a importancia da fotosíntese. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Usa a información incluída noutros recursos de www.vicens vives com (como as actividades interactivas «Nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa», - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das células, dos niveis de organización dos seres vivos e do eixe cronolóxico do descubrimento da célula. Competencia social e cidadá - Toma conciencia dos problemas relacionados coa alimentación no mundo e a súa relación coa perda de terreo forestal, a través da lectura e das actividades incluídas na ficha «Vexetais para todos» do «Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas». Competencia para aprender a aprender - Usa estratexias para mellorar a súa aprendizaxe organizando os procesos da nutrición estudados en esquemas, debuxos e textos que utiliza para repasar. - Toma conciencia dos coñecementos adquiridos completando o mapa conceptual da unidade 2 e resumindo as diferenzas entre nutrición autótrofa e heterótrofa. - Autoavalíase realizando fichas de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Planifica o seu traballo, mostra iniciativa e interese ao estudar experimentos que demostran como se produce a fotosíntese e ao levalos á práctica. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Coñece e utiliza distintos recursos expresivos e aprecia a estética dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Utiliza debuxos para representar e distinguir distintos procesos da nutrición, tanto a nivel celular coma a nivel orgánico, e dispón o seu contido de forma estética. UNIDADE 3 Definir reprodución e explicar o seu significado. Recoñecer as distintas fases do ciclo biolóxico das plantas Recoñecer as diferenzas entre reprodución sexual e asexual. Coñecer os tipos de reprodución asexual en plantas Explicar a reprodución sexual enplantas, identificando as distintas fases. Describir o ciclo vital das plantas. Coñecer os distintos tipos da reprodución asexual nas plantas. Explicar as vantaxes e desvantaxes dos dous tipos de reprodución. Realizar un debuxo científico.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Coñece o concepto de reprodución e a súa finalidade. - Diferencia a reprodución sexual da asexual e coñece as vantaxes e os inconvenientes de cada unha delas. - Explica como se levan a cabo os procesos de reprodución sexual e asexual nas plantas e nos animais. Competencia matemática - Calcula as sementes que se necesitarían para repoboar unha determinada rexión, a partir da taxa de xerminación das sementes dun piñeiro. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa reprodución das plantas , como gameto, cigoto, espora, gallo, autopolinización, néctar, froito, semente. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a reprodución das plantas, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Utiliza a linguaxe oral para expresar as súas opinións acerca das achegas de Mary Davis Treat e sobre a importancia dalgúns avances científicos e tecnolóxicos no desenvolvemento sostible e na obtención de novas variedades de plantas. - Realiza unha lectura comprensiva dun texto científico Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza algún destes vídeos «A reprodución celular», «A polinización», «A dispersión das sementes»., - Realiza as actividades interactivas «A flor e a semente», «Os fentos», «A fecundación» e - Interpreta diferentes debuxos esquemáticos, como a dunha flor e dunha semente Competencia social e cidadá - Valora a importancia do proceso de reprodución na obtención de novas variedades de - Coñece a dimensión social das achegas Mary Davis Treat á ciencia. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas con: as diferenzas entre a reprodución sexual e a asexua Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional Propón hipóteses para explicar diversos feitos relacionados coa reprodución nas plantas, como por qué as plantas con polinización anemógama producen máis pole que as que teñen polinización entomógama, ou como se poden obter a partir de diversas roseiras novas variedades de rosas. - Mostra iniciativa á hora de intervir nos debates propostos e respecta as opinións alleas. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos dos órganos reprodutores das plantas, como a flor, a semente, os froitos, etc. - Aprecia a estética de moitos dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Valora a relación dos avances científicos e tecnolóxicos co desenvolvemento sostible das rexións e desenvolvemento de opinións propias e fundamentadas que expresa en debates.

UNIDADE 4 Definir reprodución e explicar o seu significado. Recoñecer as distintas fases do ciclo biolóxico nos animais. Recoñecer as diferenzas entre reprodución sexual e asexual. Coñecer os tipos de reprodución asexual en animais. Explicar a reprodución sexual en animais, identificando as distintas fases. Describir o ciclo vital dunha ave/ mamífero Coñecer as etapas da reprodución sexual nos animais. Explicar as vantaxes e desvantaxes dos dous tipos de reprodución. Realizar un debuxo científico. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Coñece o concepto de reprodución e a súa finalidade. - Diferencia a reprodución sexual da asexual e coñece as vantaxes e os inconvenientes de cada unha delas. - Explica como se levan a cabo os procesos de reprodución sexual e asexual nos animais. Competencia matemática - Representa nun eixe de abcisas e coordenadas a súa altura dende que naceu ata hoxe. - Elabora táboas coas idades en semanas , lonxitude media do corpo, lonxitude media do pé, ollos abertos/ pechados e pelo de fetos. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa reprodución dos animais, como gameto, cigoto, , dimorfismo sexual, eclosión, parto, gónada, hermafrodita, etc. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a reprodución dos animais, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Realiza a lectura comprensiva do texto científico «O mellor xeito de criar animais». Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza algún destes vídeos os vídeos «A reprodución da hidra e da estrela de mar», «O cortexo», «A metamorfose da ra» e «A metamorfose da bolboreta», - Usa habitualmente outros recursos incluídos na red - Realiza as actividades interactivas «A fecundación» e «O desenvolvemento embrionario». - Interpreta diferentes debuxos esquemáticos, como o do ciclo biolóxico dun organismo, o da reprodución nos seres unicelulares, a reprodución da estrela de mar, etc. Competencia social e cidadá - Valora a importancia do proceso de reprodución na renovación das especies. - Desenvolve opinións propias e fundamentadas acerca da utilidade da reprodución asistida, a fecundación in vitro e outras tecnicas de fertilidade - Coñece a dimensión social das achegas Mary Davis Treat á ciencia. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas con: as diferenzas entre a reprodución sexual e a asexual, as diferenzas entre os gametos nos animais, etc. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades de peche desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - É capaz de determinar o tipo de desenvolvemento embrionario que presenta a especie humana. - Mostra iniciativa á hora de intervir nos debates propostos e respecta as opinións alleas. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos dos órganos reprodutores dos animais - Aprecia a estética de moitos dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Valora a relación dos avances científicos e tecnolóxicos co desenvolvemento sostible das rexións e desenvolvemento de opinións propias e fundamentadas que expresa en debates.

UNIDADE 5 Definir a función de relación e explicar os procesos que comprende. Explicar como se producen distintos comportamentos nos animais. Identificar distintos tipos de respostas e efectores dos animais. Diferenciar o sistema nervioso do sistema hormonal. Describir a organización do sistema nervioso en diversos grupos de animais. Identificar e describir os aparellos locomotores de distintos grupos de animais. Explicar como realizan a función de relación e coordinación as plantas. Comprender a función de relación nos organismos unicelulares. Formular e comprobar unha hipótese sobre o xeotropismo dos vexetais Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Relaciona os estímulos e as repostas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Explica as diferenzas entre os tropismos e as nastias. - Clasifica os principais receptores sensoriais dos animais. - Describe as características dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino. - Coñece as principais características do aparato locomotor e das glándulas. - Coñece o comportamento dos animais para aprender a educalos. - Coñece algúns aspectos do comportamento humano e valora e pon en práctica aquelas características da nosa especie que favorecen a actuación solidaria e participativa. Competencia matemática - Interpreta datos recollidos en gráficas ao analizar cambios estacionais nunha árbore e ao estudar o fotoperíodo. - Organiza a información obtida ao analizar un caso de fotoperíodo utilizando procedementos matemáticos. Competencia en comunicación lingüística - Define e emprega correctamente termos relacionados coa relación, como quimiorreceptor, neurotransmisor, pseudópodo, axón, glándula, secreción, receptor, efector... - Describe oralmente en que consisten distintos estímulos, cal é a función dos centros nerviosos ou que tipos de músculos poden ter os animais. - Manifesta opinións nos debates traballados na unidade construíndo expresións coherentes e ben argumentadas. - Constrúe frases coherentes a partir duns termos dados relativos á relación. - Elabora informes sobre os cambios estacionais dunha árbore, algúns tipos de receptores e algunhas reaccións dos animais. - Realiza a lectura comprensiva e un comentario dun texto sobre o comportamento canino. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza os vídeos : «Reaccionar para sobrevivir», «Os movementos celulares», «Observamos a función de relación nas plantas», «A transmisión do impulso nervioso», «Principais respostas dos animais» e «As feromonas». - Usa habitualmente a información incluída noutros recursos de internet - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das órganos aparatos ou procesos relativos á función de relación en distintos seres vivos. Competencia social e cidadá Recoñece algunhas características do comportamento canino, e desenvolve actitudes responsables (tanto cara aos animais coma cara ás persoas) na convivencia con animais de compañía - Valora a achega das mulleres ao avance científico mediante a presentación «Etólogas» e as actividades asociadas a ela, e a lectura do texto «Unha muller para a historia: Jane Goodall». - Fomenta actitudes e comportamentos responsables cando realiza experimentos para observar o fototropismo . Competencia para aprender a aprender - Usa estratexias para mellorar a súa aprendizaxe organizando os procesos da relación estudados en esquemas, debuxos e textos que utiliza para repasar. - Toma conciencia dos coñecementos adquiridos e aplícaos completando o mapa conceptual da unidade. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Planifica o seu traballo, mostra iniciativa e interese ao estudar experimentos que mostran como se aplica a ciencia a un problema e ao observar o fototropismo. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. - Traballa a «curiosidade científica» de xeito autónomo ao formular unha hipótese para explicar os acontecementos que se producen ao secar unha planta. - Propón criterios naturais baseados nos coñecementos adquiridos para clasificar seres vivos. Competencia cultural e artística - Coñece e utiliza distintos recursos expresivos e aprecia a estética dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Recoñece a importancia do debuxo, a fotografía, o vídeo e a animación no estudo dos procesos de relación e como medio para a súa aprendizaxe. - Utiliza debuxos para representar e distinguir distintos procesos da relación, tanto a nivel celular coma a nivel orgánico, e dispón o seu contido de forma estética.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

UNIDADE 6 Definir ecosistema e describir os seus compoñentes. Mencionar e explicar os factores abióticos que condicionan os ecosistemas terrestres e acuático Explicar as relacións alimentarias entre os seres vivos dun ecosistema e interpretar as súas representacións gráficas. Comprender como os seres vivos dependemos uns dos outros para vivir. Identificar distintas adaptacións dos seres vivos ao seu medio. Recoñecer as relacións tróficas dun ecosistema. Diferenciar e identificar os grandes ecosistemas terrestres e acuáticos e recoñecer as súas principais características. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Coñece os compoñentes do ecosistema e distingue entre biocenose e biótopo. - Relaciona as adaptacións dos seres vivos cos principais factores abióticos. - Explica as principais relacións intraespecificas e interespecíficas. - Coñece os niveis tróficos do ecosistema e constrúe cadeas e redes tróficas. - Comprende o fluxo de enerxía e o ciclo da materia no ecosistema. - Recoñece os principais ecosistemas acuáticos. - Coñece as características dos biomas e relaciónaos coas zonas climáticas. Competencia matemática - Calcula a cantidade de enerxía que pasa dun nivel trófico ao seguinte. - analiza unha gráfica sobr o nº de peixes que sobreviven con referncia á temperatura da auga. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados cos ecosistemas, como ecosistema, biocenose, biótopo, biosfera, bioma, etc. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre os ecosistemas e o seu funcionamento, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - naliza uo texto sobre “a enerx a solar condiciona a actividade dos seres vivos - Realiza a lectura comprensiva do texto científico «O principio do cambio». Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza alg ns destes v deos « daptaci ns» « uriosas relaci ns» “Os bosques do nonte” jungla” 2O deserto... - Usa habitualmente información de Internet Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das adaptacións dos seres vivos, das relacións intraespecífcas e interespecíficas, das cadeas e redes tróficas niveis de organización, do fluxo de enerxía e do ciclo da materia e dos ecosistemas acuáticos e terretres. Competencia social e cidadá - Valora a importancia de coñecer o funcionamento dos ecosistemas para garantir a súa protección; como, por exemplo, coñecer o funcionamento e, polo tanto, as ameazas dos ecosistemas mariños. - Fomenta actitudes e comportamentos responsables cando visita un espazo natural . - Desenvolve opinións propias e fundamentadas sobre a necesidade dunha xestión axeitada dos recursos do planeta. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas coa clasificación dos organismos segundo a súa forma de vida, etcétera. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades de peche desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Mostra iniciativa á hora de intervir nun debate sobre un ecossitema - Escoita e respecta a opinión dos compañeiros cando traballa en grupo. - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Coñece e utiliza distintos recursos expresivos, e aprecia a estética dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións). - Recoñece a importancia do debuxo e da fotografía no estudo dos espazos naturais e na representación do funcionamento dos ecosistemas. - Interpreta imaxes para recoñecer os compoñentes do ecosistema e distinguir os distintos ecosistemas da Terra

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

UNIDADE 7 Comprender e definir o concepto de gradiente xeotérmico e explicar as causas da calor interna e as súas manifestacións. Explicar o vulcanismo, os seus procesos e tipos de actividade. Identificar e describir un volcán, as súas partes, os produtos que expulsa e a actividade volcánica. Explicar en que consisten os terremotos, os procesos asociados, as súas consecuencias e as medidas de alerta e prevención. Explicar os procesos de formación das montañas e a interacción dos procesos internos e externos. Comprender como a enerxía interna da Terra intervén no proceso de formación das rochas magmáticas e metamórficas. Resumir un experimento de simulación de coadas de lava. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende o que é a xeosfera e identifica as capas que se diferencian nela e a parte da xeosfera que corresponde á litosfera. - Coñece o que son as placas litosféricas e diferencia os distintos tipos que existen. - Entende cal é a orixe da enerxía xeotérmica e as súas consecuencias. - Diferencia os tres tipos de rochas que existen na xeosfera e coñece os procesos da súa formación. - Recoñece os riscos que entrañan os terremotos e os volcáns - Explica como se orixinan os combustibles fósiles, e cal é a súa utilización. Competencia matemática - Aplica coñecementos matemáticos básicos para calcular o grosor do manto e do núcleo e o volume aproximado que ocupa o núcleo dentro da xeosfera. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coa estrutura da Terra e a súa dinámica, como , dorsal, placa litosférica, convección, presión, magma, sedimento, etc. - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a orixe das capas terrestres ou sobre a importancia do ciclo da auga para o ser humano, mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Utiliza a linguaxe oral para expresar as súas opinións no debate «Qué sabemos do interior da terra” - Constrúe unha frase coherente a partir duns termos dados. - Realiza a lectura comprensiva do texto cient fico “o maior terremoto rexistrado no Xap n” e contesta ás preguntas. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza algún destres vídeos «Que hai debaixo dos nosos pés?» «A formación das rochas magmáticas», «A formación das rochas sedimentarias», «A formación das rochas metamórficas», «Simulamos correntes de convección», - Usa habitualmente a información incluída na red - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías das capas da Terra, dos relevos, etc. Competencia social e cidadá - Valora o esforzo dos científicos para comprender o movemento das placas litosféricas, a súa orixe e as súas consecuencias. - Desenvolve opinións propias e fundamentadas acerca do problema do esgotamento dos combustibles fósiles e da necesidade de buscar novas alternativas. - Coñece a dimensión social e as dificultades que tiveron diferentes xeólogas para que os seus traballos fosen recoñecidos pola comunidade científica. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de táboas coas capas non vivas da Terra e os materiais que as compoñen; debuxos que representen os relevos mergullados e emerxidos, etc. - Analiza diferentes imaxes, como o mapa das placas litosféricas, etc. - Autoavalíase coa ficha de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Propón hipóteses para explicar a presenza de fósiles nalgunhas rochas sedimentarias. - É capaz de diferenciar os distintos tipos de rochas pola súa textura. - Mostra creatividade e planifica o seu traballo ao realizar láminas, e resumos nos que necesitas obter información de diferentes fontes. - Mostra iniciativa$ á hora de intervir nos debates propostos e respecta as opinións alleas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos para entender a dinámica litosférica. - Valora a importancia que teñen os debuxos e as fotografías para o recoñecemento dos diferentes tipos de rochas. - Valora as achegas das persoas que fixeron posible a evolución do pensamento científico, e en especial daquelas mulleres que, no seu tempo non foron recoñecidas pola comunidade científica. UNIDADE 8 Explicar o concepto de enerxía, as súas características e as súas formas básicas. Describir as principais fontes de enerxía e a súa dispoñibilidade e función. Diferenciar as enerxías renovables das non renovables e analizar vantaxes e desvantaxes de cada unha delas. Analizar a importancia da enerxía e o seu impacto no medio natural. Mencionar hábitos de aforro enerxético. Comprender o funcionamento dun quentador de auga por enerxía solar. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Coñece o concepto de enerxía e identifica as distinta formas en que se presenta. - Comprende como se xera enerxía a partir das diferentes fontes. - Coñece as fontes de enerxía renovables e non renovables. - Sabe qué é umha cental enerxética e coñece como funcionan - Explica as vantaxes e os inconvintes das fontes de enerxía renovables e non renovables. Competencia matemática -Calcula a enerxía cinética dun coche que circula a 90 km/h e doutro que circula a 120 km/ h e cómparaas. Realiza problemas sobre a enerxía potencial e cinética. Competencia en comunicación lingüística - Define e utiliza correctamente termos relacionados coaenerxía , como ontes de enerxía, enerxía potencial, enerxía cinética, enerxía nuclear, e. Eólica, biomasa ... - Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos sobre a enerxía , mediante a resolución das distintas actividades que se piden na unidade. - Debate sobre o uso responsable da enerxía . - Realiza a lectura comprensiva do texto cient fico “Os custos ambientais da produci n de enerx a” naliza o texto “enerx a e desenvolvemento sostible” Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Visualiza vídeos sobre o funcionamento das distintas centrais eenrxéticas. - Usa habitualmente a información da rede para resolver ou ampliar coñecementos. - Interpreta a información contida nos esquemas e fotografías que mostran o funcionamento das centrais fotovoltaicas e das hidroeléctricas. Competencia social e cidadá - Valora a importancia do consumo responsable da enerxía - Desenvolve opinións propias e fundamentadas sobre a importancia que teñen o uso das distintas formas de enerxía. - Coñece a contribución Einstein no mundo das enerxías. Competencia para aprender a aprender - Completa o mapa conceptual da unidade a partir dos coñecementos adquiridos. - Fomenta o uso de técnicas de traballo que favorecen a aprendizaxe, como a elaboración de esquemas que permitan recordar os diferentes tipos de enerxía, as súas propiedades, as fontes e os usos. - Sitúa en mapas as zonas onde se situan as centrais nucleares. - Autoavalíase realizando a ficha de autoavaliación e as actividades desta unidade. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - É capaz de determinar os riscos que conleva o traballo nunha mina ou nunha central nuclear. - Mostra iniciativa á hora de traballar en grupo e propoñer medidas para o aforro enerxético - Acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación completando as fichas de reforzo propostas polo profesor. Competencia cultural e artística - Valora a importancia que ten realizar debuxos esquemáticos do tema

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Aprecia a estética de moitos dos materiais que utiliza (as ilustracións, os vídeos, as presentacións, etc.). - Valora a importancia que supuxo para o ser humano o camiño da eenrxía ao longo dos séculos.

UNIDADE 9 Describe o movemento en relación con diversos sistemas de referencia e diferencia entre posición, traxectoria, desprazamento e distancia percorrida por un móbil. Diferencia rapidez media, instantánea e aceleración, e resolve problemas sinxelos coa aplicación das ecuacións apropiadas a cada caso. Distingue os diferentes movementos, calcula a posición e o espazo percorrido en función do tempo, e compara a rapidez de distintos movementos utilizando diferentes unidades. Describee representa as gráficas posición–tempo e velocidade–tempo no m.r.u., e relaciónaas coas ecuacións que o describen. Interpreta gráficas sobre distintos movementos. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende que o mundo que nos rodea se encontra en constante movemento e que este depende do sistema de referencia empregado para o seu estudo. - Coñece e distingue as diferentes aplicacións dos conceptos adquiridos en situacións da vida cotiá tales como a realización de viaxes en medios de transporte, a práctica de deportes ou a navegación recreativa. Competencia matemática - Exercita o cálculo matemático a través de problemas sinxelos sobre a rapidez, a traxectoria, o desprazamento e a distancia percorrido dun móbil determinado. - Calcula a aceleración de diferentes móbiles en distintas circunstancias. - Confecciona as gráficas e–t e v–t do m.r.u., e interprétaas correctamente. Competencia en comunicación lingüística - Inclúe no glosario os termos de nova utilización, como, traxectoria, desprazamento, , distancia percorrido, posición ou aceleración. - Exprésase de forma adecuada en ciencias, utilizando correctamente termos como , traxectoria ou velocidade uniforme ou uniformemente acelarada. naliza o texto “a gran noria de pequin” e responde as actv Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para a realización de actividades relacionadas cos movementos e cos sistemas de referencia. - Obtén información de diferentes fontes, (enciclopedias, Internet) acerca das marabillas do mundo moderno, os faraóns e as máquinas simples. Competencia social e cidadá - Aplica os contidos a situacións cotiás como a seguridade viaria (límites de velocidade, aceleración, distancia de freada) ou a flotabilidade en piscinas e mares. - É consciente de que a serendipia ou causalidade foi determinante no descubrimento de moitas leis importantes en ciencia e outras materias. - Comprende a importancia da observación en ciencias. Competencia para aprender a aprender - Organiza en esquemas os tipos de movementos e os tipos e efectos das forzas. - Tabula datos e confecciona e interpreta graficamente as magnitudes do m.r.u. Competencia en autonomía e iniciativa persoal Participa de forma activa na aprendizaxe, traballa as cuestións que se propoñen en cada epígrafe e exponas na aula. - Mostra iniciativa na realización de experimentos e nos propostos nas actividades do mesmo apartado. - É capaz de resolver cuestións que esixan a relación entre conceptos aprendidos en distintos momentos, e mostra iniciativa para a súa exposición na aula. Competencia cultural e artística - Aprecia e comprende a relatividade do movemento e a súa influencia na «visión» que temos do

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

universo. - Valora a importancia histórica do movemento para a filosofía e a ciencia.

UNIDADE 10 Coñece o concepto de forza e a súa medida, así como as características, tipos e efectos das forzas, e diferencia se un corpo está en equilibrio mecánico. Distingue entre masa e peso, e describe a importancia da interacción gravitatoria no peso e na caída libre dos corpos. Sabe aplicar de forma razoada o principio de Arquímedes para determinar o pulo, a flotabilidade, a densidade ou o peso aparente dun obxecto. Desenvolve destrezas e estratexias. Progresa na aprendizaxe e aplica as competencias básicas Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico -Coñece o concepto de forza e a súa medida, así como as características, tipos e efectos das forzas, e diferencia se un corpo está en equilibrio mecánico. - Distingue entre masa e peso, e describe a importancia da interacción gravitatoria no peso e na caída libre dos corpos. - Sabe aplicar de forma razoada o principio de Arquímedes para determinar o pulo, a flotabilidade, a densidade ou o peso aparente dun obxecto. -. Desenvolve destrezas e estratexias. Competencia matemática - Exercita o cálculo matemático a través de problemas sinxelos sobre a masa e o peso dun corpo - Calcula a forza resultante e varias dadas . - Expresa a amsa , peso ,forza e presión nas amgnitudes do S.I. e pásaas a outras unidades Realiza problemas utilizando as fórmulas de presión e trabalo Competencia en comunicación lingüística - Inclúe no glosario os termos de nova utilización, como, forzas de rozamento, forza da inercia, forza motriz... -Utiliza con corrección a linguaxe escrita e oral para expresar os coñecementos adquiridos neste tema - Utiliza a linguaxe oral para expresar as súas opinións e realizar preguntas. - Constrúe unha frase coherente a partir duns termos dados. - Realiza a lectura comprensiva do texto “ o dinam metro “ e contesta as s as preguntas Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para a realización de actividades relacionadas coas forzas e cos sistemas de referencia. - Obtén información de diferentes fontes, (enciclopedias, Internet) acerca das máquinas simples. Competencia social e cidadá - Aplica os contidos a situacións cotiás como a seguridade viaria (límites de velocidade, aceleración, distancia de freada) ou a flotabilidade en piscinas e mares. - É consciente de que a serendipia ou causalidade foi determinante no descubrimento de moitas leis importantes en ciencia e outras materias. - Comprende a importancia da observación en ciencias. Competencia para aprender a aprender - Organiza en esquemas os tipos de movementos e os tipos e efectos das forzas. - Tabula datos e confecciona e interpreta graficamente as magnitudes do m.r.u. Competencia en autonomía e iniciativa persoal Participa de forma activa na aprendizaxe, traballa as cuestións que se propoñen en cada epígrafe e exponas na aula. - Mostra iniciativa na realización de experimentos e nos propostos nas actividades do mesmo apartado. - É capaz de resolver cuestións que esixan a relación entre conceptos aprendidos en distintos momentos, e mostra iniciativa para a súa exposición na aula. Competencia cultural e artística - Aprecia e comprende a relatividade do movemento e a súa influencia na «visión» que temos do universo. - Valora a importancia histórica da evolución das distintas m

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

UNIDADE 11 Explicar a diferenza entre os conceptos de temperatura e calor. Coñecer a pel como órgano de percepción da calor e entender concepto de sensación térmica. Explicar os distintos efectos da calor sobre os corpos. Comprender as diferentes formas de medir a temperatura e realizar cambios de escala. Identificar as distintas formas de propagación da calor. Diferenciar entre materiais condutores e illantes térmicos. Comprobar experimentalmente a dilatación dos corpos e interpretar os resultados das experiencias. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende o concepto de calor como unha enerxía en tránsito entre dous sistemas ou corpos e diferénciao do concepto da temperatura, magnitude que valora o grao de axitación das partículas dun corpo. - Identifica os mecanismos de propagación da calor que se producen na natureza e nos seres vivos, coñece os efectos da calor e a forma en que percibimos os seres humanos a temperatura dos corpos. - Recoñece as máquinas térmicas e os procesos que leva consigo a transformación do combustible en enerxía mecánica. - Analiza a influencia da Revolución Industrial na contaminación do medio. - É consciente da importancia do uso dos materiais condutores e illantes. Competencia matemática - Converte datos entre as diferentes escalas termométricas. - Manexa con soltura as unidades do SI utilizadas para medir a calor e a temperatura. Competencia en comunicación lingüística - Inclúe no léxico científico termos novos, como calor, equilibrio térmico, illante, condutor, condución, convección ou radiación, e aplícaos convenientemente. - Discrimina e utiliza con precisión os termos calor e temperatura, e identifica os erros de concepto que leva consigo o emprego coloquial destes termos. Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para a realización de actividades relacionadas coa calor, a temperatura e as diferentes escalas termométricas. - Exercita a busca e obtención de información de fontes como Internet, para a resolución de cuestións formuladas na unidade e para a realización de traballos. Competencia social e cidadá - Valora a importancia do estudo dos mecanismos de propagación da calor e os seus efectos na elaboración de materiais illantes e condutores que sexan máis respectuosos co medio e máis eficientes enerxeticamente. - Coñece a importancia da Revolución Industrial na profunda transformación da sociedade. Competencia para aprender a aprender - Realiza experiencias sinxelas sobre os conceptos estudados, como as propostas sobre a percepción da calor, a transferencia de enerxía ou os efectos da calor. - Resolve cuestións relacionadas cos contidos da epígrafe que esixan relacionar conceptos, organizar actividades, buscar información ou resolver problemas. - Ten conciencia dos coñecementos adquiridos e sabe autoavaliarse mediante as distintas actividades que se propoñen no texto. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Mostra interese na execución de forma autónoma das actividades propostas no apartado «O traballo do científico», e extrae conclusións das experiencias. - Traballa en equipo na realización das experiencias propostas ao longo da unidade e no apartado «O traballo do científico», e debate e discute as conclusións obtidas, respectando as quendas e mostrando iniciativa. - Acepta os erros ao autoavaliarse e persevera nas tarefas de recuperación. Competencia cultural e artística - Aprecia e comprende a importancia do illamento térmico das vivendas nas diferentes culturas e civilizacións, e a súa relación co clima onde se sitúen estas. - Valora a influencia do deseño das máquinas na efectividade da súa función.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

UNIDADE 12 Explicar que son a luz e o son e as súas principias características e forma de propagarse. Relacionar a formación de sombras coas eclipses de Lúa e Sol. Describir os fenómenos de reflexión e refracción. Explicar a orixe das cores e os seus tipos. Entender que é o son e as súas principais calidades. Explicar por que se producen o eco e a reverberación. Explicar como son o ollo e o oído humanos e como perciben a luz e o son, respectivamente. Identificar as fontes de contaminación acústica e lumínica. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico - Comprende a diferenza entre ondas mecánicas e electromagnéticas, e como as súas características son as responsables de moitos sucesos do noso medio, como eclipses, sombras, penumbras, ecos e reverberacións. - Identifica a forma en que percibimos a luz, as cores e os sons. - Valora a importancia dos espellos na nosa vida cotiá, tanto no aseo persoal coma na seguridade nos transportes e nos establecementos. - Coñece as patoloxías da visión e o emprego das lentes para corrixilas. Competencia matemática - Realiza cálculos sinxelos sobre a rapidez de propagación da luz no baleiro e noutros medios. - Resolve problemas sobre a transmisión do son en diferentes medios. - Coñece e identifica as magnitudes que caracterizan unha onda. Competencia en comunicación lingüística - Adquire a terminoloxía específica sobre os novos conceptos aprendidos na unidade tales como reflexión, refracción, dispersión, miopía, hipermetropía ou penumbra, e sabe utilizar estes termos á hora de transmitir ideas. Ler comprensivamente o texto “O son e o ruido” Competencia no tratamento da información e competencia dixital - Utiliza a web para realizar a actividade interactiva «Calidades do son», visualizar a animación «Anatomía do ollo», o vídeo «As ondas non desprazan materia», as experiencias «Oscilación dunha cortiza na auga» e «Estudo experimental das propiedades da luz» e as presentacións «Como observar o Sol», «Reflexión especular e difusa», «Espellos» e «Lentes». - Exercita a busca e obtención de información de fontes como Internet, para a resolución das cuestións do apartado «Desenvolve as túas competencias». Competencia social e cidadá - Valora a importancia da vista e do oído na nosa comunicación, e aprecia as dificultades que poden encontrar as persoas invidentes ou xordas na nosa sociedade. - Recoñece a existencia de fontes de contaminación sonora e os seus efectos para a saúde, e xera unha actitude responsable co uso de auriculares e coa asistencia a lugares de ocio excesivamente ruidosos. Competencia para aprender a aprender - Realiza diferentes experiencias sinxelas para aclarar algúns conceptos, como a comprobación de que as ondas non transportan materia ou as experiencias coa refracción e a propagación rectilínea da luz. - Resolve cuestións relacionadas cos contidos da epígrafe, que esixan relacionar conceptos, organizar actividades, buscar información ou solucionar problemas. Competencia en autonomía e iniciativa persoal e competencia emocional - Mostra interese na execución de forma autónoma da actividade proposta no apartado «O traballo do científico», e extrae conclusións dela. - Mostra iniciativa na proposta de medidas a tomar para combater a contaminación lumínica e a acústica. Competencia cultural e artística - Valora a importancia da vista e do oído na apreciación das obras- -Aprecia o modo en que o ser humano utilizou ao longo da historia as propiedades da luz para xerar obras pictóricas de gran valor cultural e artístico. - Valora a música como expresión que nos permite gozar coa beleza, relaxarnos e exaltar os nosos sentimentos. - Observa os fenómenos luminosos da natureza (os lóstregos, o reflexo das montañas nun estanque, o arco da vella, etc.) e goza deles.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

7-MÍNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA EVALUACIÓN POSITIVA UNIDADE 1 - Coñecer as características dos seres vivos. - Diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal. - Explicar as funcións da membrana, o citoplasma e o material xenético (ADN). - Coñecer qué é a teoría celular. - coñecer os procesos de nutrición das plantas - Valorar a importancia do labor científico e do microscopio no coñecemento da célula. UNIDADE 2 -Coñecer a nutrición autrótofa e heterótrofa -nomear os procesos de nutrición - A dixestión nos animais - A respiración nos animais - A circulación nos animaisA excreción nos animais UNIDADE 3 A reprodución ( concepto e clases) – As fases do ciclo biolóxico en plantas - Tipos de reprodución asexual en plantas fases na reprodución sexualdas plantas UNIDADE 4 A reprodución ( concepto e clases) – As fases do ciclo biolóxico en animais - Tipos de reprodución asexual animais - fases na reprodución sexual dos animais UNIDADE 5 A función de relación – Procesos da función de relación - O sistema nervioso dos animais - O aparello locomotor dos animais. - A función de relación e coordinación nas plantas. As nastias e os tropismos. . UNIDADE 6 Compoñentes dun ecosistema - Biotipo e biocenose - Habitat e nicho ecolóxico - As relacións alimentarias entre os seres vivos do ecosistema - As adaptacións dos seres vivos ao seu medio. Factores abióticos dos ecosistemas terrestres e acuáticos - Os principais ecosistemas terrestres. - Os ecosistemas acuáticos - O solo (formación e características. UIDADE 7 O gradiente xeotérmico - Os volcáns( definición, partes, tipos, produtos e actividade volcánica)Os terremotos( procesos, consecuencias, medidas de alerta, prevención) –As rochas ígneas e as metamárficas( definición, formación, características, clases e exemplos UNIDADE 8 A enerxía (definición, caaracterísticas, formas e uso ) - As fontes de enerxía renovables( nomes, instalacións, funcionamento, vantaxes e pros.) Idem coas fontes de enerxía non renovable UNIDADE 9 O movemento.Movementos con velocidade constante

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

.Movemento rectilíneo uniformemente acelerado. Representación do movemento . UNIDADE 10 As forzas. Masa , peso e atracción gravitatoria. Forzas na vida cotia e equilibrio. Forza e presión . Empuxe e flotación nos líquidos.

UNIDADE11 A calor(definición, propagación, efectos, clases de corpos segundo propaguen a calor) - A temperatura (concepto, distintas escalas para a súa medición (Celsius, Farenheit e Kelvin) -A pel – A dilatación dos corpos por efecto da calor. UNIDADE 12 A LUZ (concepto, características, propagación) A reflexión da luz - A refracción da luz - Os eclipses de sol e de lúa - O son (definición, calidades) - O eco e a reverberación - O sonar, o ecógrafo. O ollo humano e o oído humano.

8-PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación será continua e os procedementos a seguir serán. A- Observación do nivel de desenrolo nas técnicas de traballo do alumnado: Se traballa individualmente. Se asiste regular e puntualmente a clase e trae o material. Se leva o día as tarefas no caderno de clase Se presenta correctamente as tarefas. Se participa (atención, contestación as preguntas de clase, traballos na clase ) e comportamento –tanto na clase coma no laboratorio B- Comprobar o nivel de adquisición dos contidos (conceptos, procedementos e actitudes) de cada unidade .

9- INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os instrumentos de avaliación que usarei son: A- Ficha do alumnado onde se recolla todos os apartados citados no punto A de procedementos de avaliación. B- Avaliación do caderno de clase do alumnado no que se recolla todos os exercicios propostos e tamén se se poden facer as prácticas de laboratorio realizadas(Será abrigatoria a súa presentación ao longo do curso). C- Avaliación dun traballo específico cada trimestre D- exames de cada unidade E- Exame/s de avaliación Durante o curso realizaránse 4 avaliacións, unha inicial e unha por trimestre,

10-PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL Na 1º semana de clase realizarase unha probe escrita ao alumnado que consistirá: Un texto científico ao que teñen que porlle título e contestar a unhas preguntas Realizar un mapa conceptual ou esquema que recolla a información máis importante do texto efinir algunos termos estudiados no curso anterior como animal mineral auga… Clasificar unha relación de seres vivos e seres inertes en 3 subclasificacións. Debuxar un proceso nutritivo das plantas.ou as súas partes.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Interpretar unha gráfica .

11-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN En cada avaliación haberá: 

Probas de avaliación dos contidos de cada unidade. O valor do conxunto de estas probas sera do 20% da nota do trimestre.



Proba de avaliación de todos os contidos impartidos no trimestre o seu valor será o 50% da nota do trimestre.



Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado, quedando superada esa avaliación.



A primeira e a segunda avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita de todos os contidos impartidos no trimestre aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos do exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o trimestre.



A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións cando as tres superen o 5.



En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.



O alumno que se le dectete copiando de calquera das formas posibles. Se le retirará a proba en cuestión e terá un cero na mesma.

A finais de xuño a aqueles/as alumnos/as que teñan suspensa algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ós contidos mínimos (puntuadas cun total de 10 puntos), aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o curso. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba extraordinaria escrita en setembro que constará de varias cuestións (puntuadas cun total de 10 puntos ) referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) .A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Ciencias Naturais con tódalas actividades feitas durante o curso.

12-PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Divídese o temario do curso en tres bloques: BLOQUE I.- Materia e enerxía. O alumno terá que contestar cuetionarios relativos a materia do bloque BLOQUE II.- A enerxía e a Terra. O alumno terá que contestar cuestionarios relacionado coa materia do bloque BLOQUE III.- A enerxía e os seres vivos. O alumno contestará a cuestionarios sobre a materia deste bloque Nos cuestionarios o alumno terá que: das. (completar unha frase, encher un cadro, etc.)

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

áficos Escribir reflexións personais sobre a proba de resposabilidade

13-PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACION DAS MATERIAS PENDENTES OU DA NOTA FINAL DO CURSO SE HAI ALUMNADO QUE ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARIA (NA ESO). Os criterios de avaliación para todos os alumnos con Ciencias da Natureza de 1º ESO serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e traballos e superen unha proba escrita de cada bloque, propostos polo departamento, superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso de acordo co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do examen.

Os procedementos para a cualificación dos alumnos que asistan a programas de reforzo seguira as mesmas pautas que o resto do alumnado pero cos contidos adapatados os mínimos.

14-ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES. No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dubidas. b. Lembrar os Titores das datas de entrega e das probas, os exercios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . c. Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. d. Elaboración de boletíns de ejercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. e. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

15-PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR PREVIOS (BAC ART. 3.7. ORD. 24/06/2008).

COÑECEMENTOS

Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

16-METODOLOXÍA DIDÁCTICA. A aprendizaxe será significativa e creativa partindo dos coñecementos do alumnado para construir novos de forma que o profesor exerza o papel de guía para pór en contacto os coñecementos e experiencias previas do alumno cos novos coñecementos. Para facilitar unha aprendizaxe significativa hai que ter en conta criterios metodolóxicos como os seguintes: Os coñecementos novos resultan de substituir, completar ou modifica-los coñecementos previos que xa tiña o alumno ou alumna. 0 nivel das actividades de aprendizaxe estará entre o que xa sabe facer autonomamente o alumno e o que é quen de facer coa axuda do profesor. Os contidos terán unha significatividade lóxica, coherente dende un punto de vista disciplinar e coherente co nivel de madureza cognitiva do alumnado.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Procurarase no alumno unha actitude favorable á aprendizaxe. Hai que potencia-la memoria, pero sobre todo a memoria comprensiva que é capaz de actualizar, cando os necesitamos, os coñecementos aprendidos. As competencias básicas nas Ciencias da Natureza contribuiran á organización das materias que integran a área. (observación sistemática, formulación de hipóteses, comprobación e experimentación, comunicación dos resultados) A actuación pedagóxica atenderá: A- Organización dos contidos en núcleos e bloques significativos para así posibilitar a organización e estrutura das ideas fundamentais. BLOQUE 1- Funcións dos seres vivos. BLOQUE 2- Os seres vivos e os ecosistemas. BLOQUE 3- Dinámica terrestre. BLOQUE 4- A enerxía B)-Aprendizaxe por recepción e por descubrimento, atendendo ó método científico (observación sistemática, formulación de hipóteses, comprobación e experimentación, comunicación dos resultados) a través da observación sistemática de fenómenos naturais e emisións de hipótesis sobre esas observacións. C)-Importancia dos procedementos , destacando as técnicas e destrezas (planteamento e solución de problemas, tratamento de datos, interpretación de resultados, elaboración de esquemas etc. D)Desenrolo das actitudes de responsabilidade co medio que habitan a todos os niveis. Agrupamiento de alumnos. En función das necesidades, segundo a diversidade do alumnado e o tipo de actividade : pequeno grupo (apoio, reforzo e ampliación); agrupamiento flexible (respondiendo ao nivel de coñecementos, ritmos de aprendizaxes, intereses emotivaciones), gran grupo (actividades de lectura conxunta, explicacións,debates) e grupos medios para a realización das prácticas de laboratorio. Organización de espazos. A maioría das actividades realizaranse na aula , as prácticas no laboratorio , as actividades de búsqueda de información e traballos se é posible na biblioteca e a visualización de vídeos e traballos informatizados na aula de audiovisuais cando esté disponible dado que só temos unha para todo o institutoActividades -Realizaranse aquelas que sexan máis axeitadas ao alumnado e que vaian encaminadas a unha mellor comprensión dos contidos programados , ampliación de conceptos e aclaración de dúbidas. Entre elas destacaremos: observación de fotografías , vídeos, diapositivas actividades e preguntas que desenrolen os contidos conceptuais. Actividades par atender a diversidade do alumnado xa sexan de reforzo ou de ampliación. Actividades que desenrolen contidos procedementais e actitudinais.

17-MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : Rendemento do alumno Personalidade Afeccións e interese Coñecemento previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación para alumnos de altas capacidades ou A.C.I.

18-PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES Os e as alumnas deberían reflexionar sobre o desenvolvemento sostible( asegurar as necesidades do

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

presente sen comprometer a capacidade das futuras xeracións para se enfrontar ás súas propias necesidades) como obxectivo alcanzable a nivel local . Tamén deben reflexionar sobre a incompatibilidade entre o modelo de consumo actual e o uso racional dos recursos naturais e a capacidade de soporte dos ecosistemas. Dialogar co alumnado sobre as vantaxes e inconvenientes de convivir con animais na casa. Ademais de cumprir funcións como acompañar, apoiar ás persoas discapacitadas e gardar a casa, os animais de compañía ofrecen a oportunidade aos nenos de asumir responsabilidades, aprender a respectar os animais e a vida en xeral e a valorar a amizade, o amor e a lealdade. Comentar coas alumnas e os alumnos como a demanda dos recursos a escala global supera xa na actualidade a capacidade de produción biológica da Terra nun 20 % debido a niveis de consumo non sostibles. Recordar que os ecosistemas contan con mecanismos para equilibrar o seu desenvolvemento e funcionamento en condicións naturais. Os bosques, por exemplo, tardan ata varios séculos en instalarse establemente nunha determinada zona; neles podemos encontrar diferentes poboacións que regulan o seu desenvolvemento e influencia en función das demais Reflexionar co alumnado sobre a importancia da conservación da biodiversidade. A biodiversidade é a nosa herdanza natural e a base dos nosos recursos naturais. Ao longo e largo do mundo as actividades humanas están poñendo en perigo a dita diversidade a través dunha agricultura insostible, dun desenvolvemento urbano incontrolado, da extracción de recursos de forma non regulada, da sobrepesca, etc. e dos recursos e condicións ambientais. Comentar co alumnado como o ser humano se adaptou a vivir co risco dunha actividade volcánica. . Millóns de persoas viven cerca dos volcáns debido á fertilidade do terreo onde se atopan. Os volcáns achegan minerais e substancias disoltas que favorecen a agricultura. O prezo que se paga polos beneficios fornecidos polo volcán é o risco de vivir ante o perigo dunha catástrofe natural inevitable Recordémoslle ao alumnado que a enerxía é a forza que move a nosa sociedade. Grazas a ela existe a iluminación pública, transpórtanse as persoas e as mercadorías, funcionan os hospitais e mais as fábricas e refrixéranse e quéntanse as nosas casas. O consumo de enerxía está unido, hoxe en día, ao desenvolvemento dun país. e o respecto ao medio natural Reflexionar co alumnado sobre as aplicacións do láser para a mellora da calidade de vida das persoas, especialmente na medicina. O láser aplicouse á medicina en cirurxía, substituíndo ao bisturí para facer as incisións; corta con maior precisión e mana menos sangue. Tamén se emprega para cauterizar certos tecidos nunha fracción de segundo sen danar o tecido san circundante, soldar a retina ou perforar o cranio. En odontología utilízase como antiinflamatorio, analgésico e cicatrizante. Outros usos: con raios láser elimínanse lunares que poidan dexenerar en cáncer, trátase a retinopatía diabética proliferativa, causante da maior parte das cegueiras e utilízase para deter hemorraxias no estómago ou duodeno nalgunhas emerxencias médicas.

19-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Acolléndonos o aprobado no Claustro de Profesores e o Consello escolar celebrado o 30 de xuño do 2010 leremos xuntos 50 minutos o día da semana que o plan lector nos indique. Esas datas a día de hoxe non foran dadas. O alumno traerá o texto indicado no plan lector , lerá durante eses 50 minutos na materia de ciencias naturais 1 vez ó trimestre.O profesor implicarase neste proceso. Cito unha relación de libros sobre c. Naturais que o alumno pode ler,(pero coma no plan do centro está disposto que o libro o elixirá o alumnado e eles optan por libros de literatura infantil, aventuras , comic ..... -Margulis, L.: ¿Qué es la vida?. Tusquets editores, 1996. - Gómez, Ricardo: ¿Por qué algunas plantas son carnívoras?. Col. Selección de Textos Divulgativos 2. Ed. Anaya. - Brater, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1994 -Asimov, I.: Viaje alucinante. Plaza y Janés, Barcelona, 20- Gómez, Ricardo: ¿Tienen sentimientos los animales? Col. Selección de Textos Divulgativos 1. Ed. Anaya. - Gómez, Ricardo: Una mujer para la historia: Jane Goodall e ¿Qué saben los animales de números? Col. Selección de Textos Divulgativos 2. Ed. Anaya. - Durrell, G.: Cómo cazar a un naturalista aficionado. Planeta, Barcelona, 1997. - Verne, J.: Viaje al centro de la Tierra: Col. Tus libros, Ed. Anaya. - Gómez, Ricardo: «La búsqueda de vida extraterrestre». Col. Selección de Textos Divulgativos 3. Ed. Anaya.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Gómez, Ricardo: «Antimateria». Col. Selección de Textos Divulgativos 4. Ed. Anaya. - Lectura «A materia do universo», incluída nos recursos fotocopiables para o profesorado, dentro do apartado «Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas». - Verne, Jules: De la Tierra a la Luna. Editorial Rueda, 2000. - S. Hawking, Lucy: La clave secreta del universo. Editorial Montena, 2008. - Asimov, Isaac: El universo. De la Tierra a los quásares. Alianza Editorial, 2001. - Frova, A.: Por qué sucede lo que sucede. Alianza Editorial, 1999. - Asimov, Isaac: Cien preguntas básicas sobre la ciencia. Alianza Editorial, 2002. - Arnold, N.: Esa caótica química. Editorial Molino. - El taller de los experimentos. Editorial Labor, 5.ª edición, 1989. - Pratt Van Cleave, Janice: Química para todos los niños. 101 experimentos superdivertidos. Editorial Limusa, 1992. - Gómez, Ricardo: «El acueducto de Segovia». Col. Selección de textos divulgativos 1. Ed. Anaya. - Quiroga, Horacio: Cuentos de la selva. Col. Tus Libros. Ed. Anaya. - Rosati, Ivo: El hombre de agua. Kalandraka, 2008. - Giono, Jean: El hombre que plantaba árboles. Ed. José J. de Olañeta. - Asimov, Isaac: Energía. Ed. Molino. Barcelona, 1990. - Taylor, B., e Hawkes, N.: Aire, agua, calor y energía. Aula Abierta, Anaya, 1997. - Gómez, Ricardo: «El acueducto de Segovia». Col. Selección de textos divulgativos 1. Ed. Anaya. - Asimov, Isaac: Energía. Barcelona, 1990. - Taylor, B., e Hawkes, N.: Aire, agua, calor y energía. Aula Abierta. Ed. Anaya, 1997. - Frova, A.: Por qué sucede lo que sucede. Alianza Editorial, 1999. - Gómez, Ricardo: «Superordenadores». Col. Selección de textos divulgativos 3. Ed. Anaya. - Lecturas «As tormentas eléctricas» e «Os espellos na vida cotiá», incluídos nos recursos fotocopiables para o profesorado, dentro do apartado «Material complementario para o desenvolvemento das competencias básicas». -

Fdez. Panadero, J.: ¿Por qué la nieve es blanca? Ed. Páginas de espuma. Wells, H.: El hombre invisible. Col. Tus Libros. Ed. Anaya. Vecchione, G.: Experimentos sencillos con luz y sonido. Ed. Oniro. Dispezio, M.: Experimentos sencillos sobre ilusiones ópticas. Ed. Oniro)

20-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O proxecto ABALAR , o cal esta adherido o noso centro, persegue mellorar a eficiencia no sistema educativo galego. Esta integración nas tecnoloxías da información e da comunicación implican un cambio no modelo educativo e un cambio no noso Seminario. A medida que recibamos a formación necesaria para a implantación de este proxecto iremos introduciendo os alumnos no uso cotián das tecnoloxías como un elemento máis de aprendizaxe das Ciencias Naturais. - Realizar actividades do alumno que se encontran na web - Utilizar un canón ou un encerado dixital. - Visitar algunhas web 21- ACCIÓNS

DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA.

As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22-MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTO Para conseguir os obxectivos propostos empregaremos os seguintes materiais: Libro do alumno- Ciencias Naturais 2º E.S.O. NOVO BIOS DE VICENS VIVES Guía didáctica para o profesor. NOVO BIOS DE VICENS VIVES Libros de C. Naturais de 1º,2º, 3º,4º, 5º e 6º de E..P.(alumnado con A.C.I.) Estoxo TIC biblioteca do profesorado . VICENS VIVES Láminas de minerais, rochas insectos… Coleccions de minerais, rochas, fósiles Libros enciclopedias revistas cient ficas … Vídeos Materiais procedentes da naturaza. Materiais de laboratorio. Recursos en Internet.

23- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E ESTRAESCOLARES Debido aos recortes non temos desdobles para os laboratorios co que o alumnado non poderá realizar este curso a maioría das prácticas dada a imposibilidade de ter 20 ou máis alumnos manipulando o material e un só profesor; optaré por realizalas eu e que o alumno sexa un mero observador e tome notas, O longo do curso pódese realizar varias saídas ao campo, para fomentar nos alumnos o coidado da natureza e en particular dos montes. Asistirán a algunha conferencia sobre temas relacionados co medio ambente etc segundo a demanda que surxa.

24 INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Os recortes dificultan asumir as medidas que a finais de xuño do 2013 consideramos imprescindibles para intentar mellorar os resultados académicos e reducir a tasa de abandono na ESO. As conclusión as que chegamos os profesores do departamento foron: O proceso de ensinanza viuse dificultado por: Heteroxeneidade do alumnado. Pil, repetidores e alumnos emigrantes e alumnos con necesidades educativas especiais. Alto índice de absentismo escolar, desmotivación e falta de material. Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Poder realizar clases prácticas no laboratorio (este curso o alumnado solicitou reiteradamente máis prácticas) e clases adaptadas á realidade social actual do entorno. Practicar técnicas de estudo, para mellorar o seu rendemento. Reducir a ratio de alumnos con necesidades educativas especiais. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño grupo. Realizar as probas de diagnostico nas primeiras semanas do curso os alumnos de 3º.

25- PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Bioloxía e Xeoloxía debe contribuír durante a Educación Secundaria Obrigatoria (ESO) a que o alumnado adquira uns coñecementos e destrezas básicas que lle permitan adquirir unha cultura científica; os alumnos e alumnas debe identificarse como axentes activos, e recoñecer que das súas actuacións e coñecementos dependerá o desenvolvemento do seu medio. Durante esta etapa perséguese asentar os coñecementos xa adquiridos, para ir construíndo cursoa curso coñecementos e destrezas que permitan a alumnos e alumnas ser cidadáns respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de non perder o interese que teñen desde o comezo da súa temperá actividade escolar por non deixar de aprender. Durante o primeiro ciclo de ESO, o eixe vertebrador da materia virará arredor dos seres vivos e a súa interacción coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservación do ambiente ten para todos os seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que lles rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas. Finalmente, no cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e evolución dos devanditos ecosistemas. Ao finalizar a etapa, o alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa; igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO son os seguintes: ➔

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica.

➔

Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos.

➔

Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde.

➔

Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución.

➔

Bloque 5.O solo como ecosistema.

➔

Bloque 6. Proxecto de investigación.

Os temas que se abordan neste curso son fundamentales na formación integral do individuo. Ademais trátanse contidos cercanos ao alumnado, polo que resulta sinxelo motivalo para que participe activamente no proceso de ensinanza-aprendizaxe.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

As principais dificultades que presenta esta materia son: -

Asignación horaria: Dúas horas semanais resultan insuficientes para abordar satisfactoriamente os contidos deste curso. A administración non concedeu desdobres de laboratorio neste curso, feito que dificulta enormemente a realización de actividades práctica.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolveras competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos. Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato debe permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica h o

B1.1. O vocabulario científico B1.1. Utilizar adecuadamente o BXB1.1.1. Identifica os termos CCL na expresión oral e escrita. vocabulario científico nun máis frecuentes do CMCCT contexto preciso e adecuado vocabulario científico e ao seu nivel. exprésase con corrección, tanto oralmente como por escrito.

b e f g h m o

B1.2. Metodoloxía científica: B1.2. Procurar, seleccionar e BXB1.2.1. Procura, selecciona características básicas. interpretar a información de e interpreta a información de carácter científico e utilizala carácter científico a partir da B1.3. Experimentación en utilización de diversas fontes. para formar unha opinión bioloxía e xeoloxía: propia, expresarse con obtención, selección e Transmite a precisión e argumentar sobre BXB1.2.2. interpretación de información información seleccionada de problemas relacionados co de carácter científico a partir medio natural e a saúde. xeito preciso utilizando da selección e a recollida de diversos soportes. mostras do medio natural ou doutras fontes. BXB1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados.

CD CAA

B1.4. Planificación e realización B1.3. Realizar un traballo BXB1.3.1. Coñece e respecta do traballo experimental, e experimental con axuda dun as normas de seguridade no interpretación dos seus guión de prácticas de laboratorio, e coida os resultados. laboratorio ou de campo, instrumentos e o material empregado. describir a súa execución e B1.5. Normas de seguridade no interpretar os seus laboratorio, e coidado dos BXB1.3.2. Desenvolve con resultados. instrumentos e do material. autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

CMCCT CSC

b f g

CD CCL

CAA CCL

CSIEE CMCCT CAA

Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos f

B2.1. Características da materia B2.1. Recoñecer que os seres BXB2.1.1. Diferencia a materia CMCCT viva e diferenzas coa materia vivos están constituídos por viva da inerte partindo das inerte. células e determinar as características particulares de ambas. características que os B2.2. A célula. Características diferencian da materia inerte. básicas da célula procariota BXB2.1.2. Establece CMCCT e eucariota, animal e vexetal. comparativamente as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e eucariota, e entre célula animal e vexetal.

B2.3. Funcións vitais: nutrición, B2.2. Describir as funcións BXB2.2.1. Recoñece e CMCCT relación e reprodución. comúns a todos os seres diferencia a importancia de vivos, diferenciando entre cada función para o mantemento da vida. nutrición autótrofa e

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación heterótrofa.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

BXB2.2.2. Contrasta o proceso CMCCT de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación entre elas.

Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción da saúde f

B3.1. Niveis de organización da B3.1. Catalogar os niveis de BXB3.1.1. Interpreta os niveis CAA materia viva. organización da materia viva de organización no ser (células, tecidos, órganos e humano e procura a relación B3.2. Organización xeral do entre eles. aparellos ou sistemas) e corpo humano: células, diferenciar as principais tecidos, órganos, aparellos e estruturas celulares e as BXB3.1.2. Diferencia os tipos CMCCT sistemas súas funcións. celulares e describe a B3.3. A célula animal: función dos orgánulos máis estruturas celulares. importantes. Orgánulos celulares e a súa función.

B3.4. Os tecidos do corpo B3.2. Diferenciar os tecidos BXB3.2.1. Recoñece os CMCCT humano: estrutura e máis importantes do ser principais tecidos que funcións. humano e a súa función. conforman o corpo humano e asóciaos á súa función.

f m

B3.5. Saúde e doenza, e B3.3. Descubrir, a partir do BXB3.3.1. Argumenta as CSC factores que as determinan. coñecemento do concepto de implicacións dos hábitos para saúde e doenza, os factores a saúde, e xustifica con que os determinan. exemplos as eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

f m

B3.6. Doenzas infecciosas e B3.4. Clasificar as doenzas e BXB3.4.1. Recoñece as CMCCT non infecciosas. determinar as infecciosas e doenzas e as infeccións máis non infecciosas máis comúns comúns, e relaciónaas coas súas causas. que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos). BXB3.4.2. Distingue e explica CMCCT os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas.

B3.7. Hixiene e prevención. B3.5. Valorar e identificar BXB3.5.1. Coñece e describe CSC Hábitos e estilos de vida hábitos e estilos de vida hábitos de vida saudable e saudables. saudables como método de identifícaos como medio de prevención das doenzas. promoción da súa saúde e da das demais persoas. BXB3.5.2. Propón métodos CSIEE para evitar o contaxio e a CSC propagación das doenzas infecciosas máis comúns.

a c d e m

B3.7. Hixiene e prevención. B3.6. Seleccionar información, BXB3.6.1. Establece diferenzas CSC Hábitos e estilos de vida establecer diferenzas dos entre as doenzas que afectan CSIEE saudables. tipos de doenzas dun mundo as rexións dun mundo globalizado e deseñar globalizado, e deseña propostas de actuación. propostas de actuación.

f m

B3.8. Sistema inmunitario. B3.7. Determinar Vacinas, soros e antibióticos. funcionamento básico

o BXB3.7.1. Explica en que CMCCT do consiste o proceso de CSC

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos B3.9. Uso responsable medicamentos.

Criterios de avaliación de

sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describir a importancia do uso responsable dos medicamentos.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

inmunidade, e valora o papel das vacinas como método de prevención das doenzas.

a b c m

B3.10. Transplantes e doazón B3.8. Recoñecer e transmitir a BXB3.8.1. Detalla a importancia CSC de células, sangue e importancia que ten a da doazón de células, órganos. prevención como práctica sangue e órganos para a habitual e integrada nas súas sociedade e para o ser humano. vidas e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos.

f g m

B3.11. Substancias aditivas: B3.9. Investigar as alteracións BXB3.9.1. Detecta as situacións CSC tabaco, alcohol e outras producidas por distintos tipos de risco para a saúde CSIEE drogas. Problemas de substancias aditivas, e relacionadas co consumo de asociados. elaborar propostas de substancias tóxicas e prevención e control. estimulantes, como tabaco, alcohol, drogas, etc., contrasta os seus efectos nocivos e propón medidas de prevención e control.

a d g m

B3.11. Substancias aditivas: B3.10. Recoñecer as BXB3.10.1. Identifica as CSC tabaco, alcohol e outras consecuencias para o consecuencias de seguir drogas. Problemas individuo e a sociedade de condutas de risco coas asociados. seguir condutas de risco. drogas, para o individuo e a sociedade.

f m

B3.12. Alimentación e nutrición. B3.11. Recoñecer a diferenza BXB3.11.1. Discrimina o CMCCT Alimentos e nutrientes: tipos entre alimentación e proceso de nutrición do da e funcións básicas. alimentación. nutrición, e diferenciar os principais nutrientes e as súas funcións básicas. BXB3.11.2. Relaciona cada CMCCT nutriente coa súa función no organismo, e recoñece hábitos nutricionais saudables.

f g m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta B3.12. Relacionar as dietas coa BXB3.12.1. Deseña hábitos CAA equilibrada. Deseño e análise saúde a través de exemplos nutricionais saudables CD prácticos. de dietas. Hábitos mediante a elaboración de nutricionais saudables. dietas equilibradas, utilizando Trastornos da conduta táboas con grupos de alimentaria. alimentos cos nutrientes principais presentes neles e o seu valor calórico.

c m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta B3.13. Argumentar a BXB3.13.1. Valora e determina CAA equilibrada. Deseño e análise importancia dunha boa unha dieta equilibrada para CSC de dietas. Hábitos alimentación e do exercicio unha vida saudable e nutricionais saudables. físico na saúde, e identificar identifica os principais Trastornos da conduta as doenzas e os trastornos trastornos da conduta alimentaria. alimentaria. principais da conduta alimentaria.

f m

B3.14. Función de nutrición. B3.14. Explicar os procesos BXB3.14.1. Determina e CMCCT Visión global e integradora fundamentais da nutrición, identifica, a partir de gráficos de aparellos e procesos que utilizando esquemas gráficos e esquemas, os órganos, os interveñen na nutrición. dos aparellos que interveñen aparellos e os sistemas

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación nela.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

implicados na función de nutrición, e relaciónao coa súa contribución no proceso.

f m

B3.14. Función de nutrición. B3.15. Asociar a fase do BXB3.15.1. Recoñece a función CMCCT Visión global e integradora proceso de nutrición que de cada aparello e de cada de aparellos e procesos que realiza cada aparello sistema nas funcións de interveñen na nutrición. implicado. nutrición.

f m

B3.15. Anatomía e fisioloxía B3.16. Identificar os BXB3.16.1. Coñece e explica CMCCT dos aparellos dixestivo, compoñentes dos aparellos os compoñentes dos respiratorio, circulatorio e dixestivo, circulatorio, aparellos dixestivo, excretor. respiratorio e excretor, e circulatorio, respiratorio e coñecer o seu excretor, e o seu funcionamento. funcionamento.

f m

B3.16. Alteracións máis B3.17. Indagar acerca das BXB3.17.1. Diferencia as CMCCT frecuentes e doenzas doenzas máis habituais nos doenzas máis frecuentes dos asociadas aos aparellos que aparellos relacionados coa órganos, os aparellos e os interveñen na nutrición: nutrición, así como sobre as sistemas implicados na prevención e hábitos de vida súas causas e a maneira de nutrición, e asóciaas coas saudables. previlas. súas causas.

f m

B3.17. Función de relación. B3.18. Describir os procesos BXB3.18.1. Especifica a función CMCCT Sistema nervioso e sistema implicados na función de de cada aparello e de cada endócrino. relación, e os sistemas e sistema implicados nas funcións de relación. aparellos implicados, e B3.18. Órganos dos sentidos: recoñecer e diferenciar os estrutura e función; coidado e Describe os CMCCT órganos dos sentidos e os BXB3.18.2. hixiene. coidados do oído e a vista. procesos implicados na función de relación, e identifica o órgano ou a estrutura responsables de cada proceso. BXB3.18.3. Clasifica os tipos de CMCCT receptores sensoriais e relaciónaos cos órganos dos sentidos en que se atopan.

f m

B3.19. Coordinación e sistema B3.19. Explicar a misión BXB3.19.1. Identifica algunhas CMCCT nervioso: organización e integradora do sistema doenzas comúns do sistema CSC función. nervioso ante diferentes nervioso e relaciónaas coas estímulos, e describir o seu súas causas, cos factores de B3.20. Doenzas comúns do funcionamento. risco e coa súa prevención. sistema nervioso: causas, factores de risco e prevención.

f m

B3.21. Sistema endócrino: B3.20. Asociar as principais BXB3.20.1. Enumera as CMCCT glándulas endócrinas e o seu glándulas endócrinas coas glándulas endócrinas e funcionamento. Principais hormonas que sintetizan e asocia con elas as hormonas alteracións. coa súa función. segregadas e a súa función.

f m

B3.22. Visión integradora dos B3.21. Relacionar BXB3.21.1. Recoñece algún CMCCT sistemas nervioso e funcionalmente o sistema proceso que teña lugar na endócrino. neuro-endócrino. vida cotiá no que se evidencie claramente a integración neuroendócrina.

B3.23. Aparello locomotor. B3.22. Identificar os principais BXB3.22.1. Localiza os CMCCT Organización e relacións ósos e músculos do aparello principais ósos e músculos funcionais entre ósos, do corpo humano en

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

músculos e sistema nervioso.

locomotor.

Estándares de aprendizaxe esquemas locomotor.

Competencias clave

aparello

f m

B3.23. Aparello locomotor. B3.23. Analizar as relacións BXB3.23.1. Diferencia os tipos CMCCT Organización e relacións funcionais entre ósos, de músculos en función do músculos e sistema nervioso. funcionais entre ósos, seu tipo de contracción, e músculos e sistema nervioso. relaciónaos co sistema nervioso que os controla.

f m

B3.24. Factores de risco e B3.24. Detallar as lesións máis BXB3.24.1. Identifica os CSC prevención das lesións. frecuentes no aparello factores de risco máis CAA locomotor e como se frecuentes que poden afectar preveñen. o aparello locomotor e relaciónaos coas lesións que producen.

f m

B3.25. Reprodución humana. B3.25. Referir os aspectos BXB3.25.1. Identifica en CMCCT Anatomía e fisioloxía do básicos do aparello esquemas os órganos do aparello reprodutor. Cambios reprodutor, diferenciar entre aparello reprodutor físicos e psíquicos na sexualidade e reprodución, e masculino e feminino, e adolescencia. especifica a súa función. interpretar debuxos e esquemas do aparello reprodutor.

f m

B3.26. Ciclo menstrual. B3.26. Recoñecer os aspectos BXB3.26.1. Describe as CMCCT Fecundación, embarazo e básicos da reprodución principais etapas do ciclo parto. humana e describir os menstrual e indica que acontecementos glándulas e que hormonas participan na súa regulación. fundamentais da fecundación, do embarazo e BXB3.26.2. Identifica os CMCCT do parto. acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto

f m

B3.27. Análise dos métodos B3.27. Comparar os métodos BXB3.27.1. Discrimina os anticonceptivos. anticonceptivos, clasificalos métodos de anticoncepción humana. segundo a súa eficacia e B3.28. Doenzas de transmisión recoñecer a importancia sexual: prevención. dalgúns deles na prevención BXB3.27.2. Categoriza as principais doenzas de de doenzas de transmisión sexual. transmisión sexual e argumenta sobre a súa prevención.

CMCCT

CMCCT CSC CCEC

e g m

B3.29. Técnicas de reprodución B3.28. Compilar información BXB3.28.1. Identifica as CMCCT asistida. sobre as técnicas de técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. reprodución asistida e de fecundación in vitro, para argumentar o beneficio que supuxo este avance científico para a sociedade.

a c d m

B3.30. Reposta sexual humana. B3.29. Valorar e considerar a BXB3.29.1. Actúa, decide e CSC Sexo e sexualidade. Saúde e súa propia sexualidade e a defende responsablemente a CCEC hixiene sexual. das persoas do contorno, e súa sexualidade e a das persoas do seu contorno. transmitir a necesidade de reflexionar, debater, considerar e compartir. Bloque 4. O relevo terrestre e a súa evolución

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B4.1. Modelaxe do relevo. B4.1. Identificar algunhas das BXB4.1.1. Identifica a influencia CMCCT Factores que condicionan o causas que fan que o relevo do clima e das características relevo terrestre. difira duns sitios a outros. das rochas que condicionan os tipos de relevo e inflúen neles.

B4.2. Procesos xeolóxicos B4.2. Relacionar os procesos BXB4.2.1. Relaciona a enerxía CMCCT externos e diferenzas cos xeolóxicos externos coa solar cos procesos externos, internos. Meteorización, enerxía que os activa e e xustifica o papel da gravidade na súa dinámica. erosión, transporte e diferencialos dos procesos sedimentación. internos. BXB4.2.2. Diferencia os CMCCT procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo.

B4.3. Augas superficiais e B4.3. Analizar e predicir a BXB4.3.1. Analiza a actividade CMCCT modelaxe do relevo: formas acción das augas de erosión, transporte e características. superficiais, e identificar as sedimentación producida formas de erosión e polas augas superficiais, e depósitos máis recoñece algún dos seus características. efectos no relevo.

f m

B4.4. Augas subterráneas: B4.4. Valorar e analizar a BXB4.4.1. Valora e analiza a CMCCT circulación e explotación. importancia das augas importancia das augas CSC subterráneas, e xustificar a subterráneas e os riscos da súa sobreexplotación. súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais.

B4.5. Acción xeolóxica do mar: B4.5. Analizar a dinámica BXB4.5.1. Relaciona os CMCCT dinámica mariña e modelaxe mariña e a súa influencia na movementos da auga do mar litoral. modelaxe litoral. coa erosión, o transporte e a sedimentación no litoral, e identifica algunhas formas resultantes características.

B4.6. Acción xeolóxica vento: modelaxe eólica.

B4.7. Acción xeolóxica dos B4.7. Analizar a acción BXB4.7.1. Analiza a dinámica CMCCT glaciares: formas de erosión xeolóxica dos glaciares e glaciar e identifica os seus e depósito que orixinan. efectos sobre o relevo. xustificar as características das formas de erosión e depósito resultantes.

f l ñ

B4.8. Factores que condicionan B4.8. Indagar e identificar os BXB4.8.1. Investiga acerca da CCEC a modelaxe da paisaxe factores que condicionan a paisaxe do seu contorno CAA galega. modelaxe da paisaxe nas máis próximo e identifica zonas próximas ao algúns dos factores que alumnado. condicionaron a súa modelaxe.

f g m

B4.9. Acción xeolóxica dos B4.9. Recoñecer e identificar a BXB4.9.1. Identifica a CMCCT seres vivos. A especie actividade xeolóxica dos intervención de seres vivos humana como axente seres vivos e valorar a en procesos de xeolóxico. importancia da especie meteorización, erosión, transporte e sedimentación. humana como axente

do B4.6. Relacionar a acción eólica BXB4.6.1. Asocia a actividade CMCCT coas condicións que a fan eólica cos ambientes en que posible, e identificar algunhas esta actividade xeolóxica formas resultantes. pode ser relevante.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación xeolóxico externo.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

BXB4.9.2. Valora e describe a CSC importancia das actividades CCEC humanas na transformación da superficie terrestre.

B4.10. Manifestacións da B4.10. Diferenciar os cambios BXB4.10.1. Diferencia un CMCCT enerxía interna da Terra. na superficie terrestre proceso xeolóxico externo xerados pola enerxía do dun interno e identifica os seus efectos no relevo. interior terrestre dos de orixe externa.

B4.11. Actividade sísmica e B4.11. Analizar as actividades BXB4.11.1. Coñece e describe CMCCT volcánica: orixe e tipos de sísmica e volcánica, as súas como se orixinan os sismos e magmas. os efectos que xeran. características e os efectos que xeran. BXB4.11.2. Relaciona os tipos CMCCT de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo.

f g

B4.12. Distribución de volcáns e B4.12. Relacionar a actividade BXB4.12.1. Xustifica a CAA terremotos. Riscos sísmico e sísmica e volcánica coa existencia de zonas en que CMCCT volcánico: importancia da súa dinámica do interior terrestre os terremotos son máis predición e da súa e xustificar a súa distribución frecuentes e de maior prevención. planetaria. magnitude.

f g

B4.12. Distribución de volcáns e B4.13. Valorar e describir a BXB5.13.1. Valora e describe o CAA os terremotos. Riscos importancia de coñecer os risco sísmico e, de ser o CSC sísmico e volcánico: riscos sísmico e volcánico, e caso, volcánico existente na as formas de previlos. importancia da súa predición zona en que habita, e coñece e da súa prevención. as medidas de prevención que debe adoptar. B4.13. Sismicidade en Galicia. Bloque 5. O solo como ecosistema.

B5.1. O solo como ecosistema. B5.1. Analizar os compoñentes BXB5.1.1. Recoñece que o solo CMCCT do solo e esquematizar as é o resultado da interacción B5.2. Compoñentes do solo e relacións entre eles. entre os compoñentes as súas interaccións. bióticos e abióticos, e sinala algunha das súas interaccións.

f g m

B5.3. Importancia do solo. B5.2. Valorar e determinar a BXB5.2.1. Recoñece a CMCCT Riscos da súa importancia do solo e os fraxilidade do solo e valora a CSC necesidade de protexelo. sobreexplotación, riscos que comporta a súa degradación ou perda. sobreexplotación, degradación ou perda. Bloque 6. Proxecto de investigación

b c

B6.1. Método científico. B6.1. Planear, aplicar e integrar BXB6.1.1. Integra e aplica as CAA Elaboración de hipóteses, e a as destrezas e as habilidades destrezas propias do método CMCCT propias do traballo científico. científico. súa comprobación e argumentación, a partir da experimentación ou a observación.

b f g

B6.1. Método científico. B6.2. Elaborar hipóteses e BXB6.2.1. Utiliza argumentos CAA Elaboración de hipóteses, e a contrastalas a través da que xustifiquen as hipóteses CCL que propón. súa comprobación e experimentación ou da

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos argumentación, a partir da experimentación ou a observación.

Criterios de avaliación observación argumentación.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B6.2. Artigo científico. Fontes B6.3. Utilizar fontes de BXB6.3.1. Utiliza fontes de CMCCT de divulgación científica. información variada, e información apoiándose nas CD discriminar e decidir sobre TIC, para a elaboración e a elas e os métodos presentación das súas investigacións. empregados para a súa obtención.

a b c

B6.3. Proxecto de investigación B6.4. Participar, valorar e BXB6.4.1. Participa, valora e en equipo. Organización. respectar o traballo individual respecta o traballo individual e en equipo. e en grupo. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

a b d h o

B6.3. Proxecto de investigación B6.5. Expor e defender en BXB6.5.1. Deseña pequenos CSIEE en equipo. Organización. público o proxecto de traballos de investigación CD investigación realizado. Participación e colaboración sobre animais e/ou plantas, respectuosa no traballo os ecosistemas do seu individual e en equipo. contorno ou a alimentación e Presentación de conclusións. a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula.

CAA CMCCT CSC CSIEE

BXB6.5.2. Expresa con CCL precisión e coherencia as CCEC conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os seis bloques de contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía en 3º ESO, articuláronse en doce unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: 1ª AVALIACIÓN  Unidade 1: A organización do corpo humano. Temporalización 4 sesións  Unidade 2: A alimentación e saúde. Temporalización 6 sesións  Unidade 3: A nutrición: aparellos dixestivo e respiratorio. .Temporalización 5 sesións  Unidade 4: A nutrición: aparellos circulatorio e excretor. Temporalización 5 sesións 2ª AVALIACIÓN  Unidade 5: A relación: os sentidos e o sistema nervioso. Temporalización 5 sesións  Unidade 6: A relación: o sistema endócrino e o aparello locomotor. Temporalización 5 sesións  Unidade 7: A reprodución. Temporalización 6 sesións  Unidade 8: A saúde e o sistema inmunitario 4 sesións 3ª AVALIACIÓN    

Unidade 9: O relevo e os procesos xeolóxicos externos. Temporalización 6 sesións Unidade 10: O modelado do relevo.Temporalización 6 sesións Unidade 11:A dinámica interna da Terra. Temporalización 4 sesións Unidade 12:Os minerais e as rochas. Temporalización 4 sesións

Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións.

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. - Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico e utilízaa para formar unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde. - Realiza un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describe a súa execución e interpreta os seus resultados. Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Recoñece que os seres vivos están constituídos por células e determina as características que os diferencian da materia inerte. Describe as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa. Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde. Cataloga os niveis de organización da materia viva (células, tecidos, órganos e aparellos ou sistemas) e diferencia as principais estruturas celulares e as súas funcións. Diferencia os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función. Argumenta as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustifica con exemplos as eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente. Clasifica as doenzas e diferncia as infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos). Valora e identifica hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas. Selecciona información, establecer diferenzas dos tipos de doenzas dun mundo globalizado e deseñar propostas de actuación. Coñece o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describe a importancia do uso responsable dos medicamentos. Recoñece e transmite a importancia que ten a prevención como práctica habitual e integrada na súa vida e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos. Investiga as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elabora propostas de prevención e control. Recoñece as consecuencias para o individuo e a sociedade de seguir condutas de risco.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Recoñece a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferencia os principais nutrientes e as súas funcións básicas. Relaciona as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos. Argumenta a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde, e identifica as doenzas e os trastornos principais da conduta alimentaria. Explica os procesos fundamentais da nutrición, utilizando esquemas gráficos dos aparellos que interveñen nela. Asocia a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello implicado. Identifica os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e coñece o seu funcionamento. Indaga sobre doenzas máis habituais nos aparellos relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas. Describe os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñece e diferencia os órganos dos sentidos e os coidados do oído e a vista. Explica a misión integradora do sistema nervioso ante diferentes estímulos, e describe o seu funcionamento. Asocia as principais glándulas endócrinas coas hormonas que sintetizan e coa súa función. Relaciona funcionalmente o sistema neuro-endócrino. Identifica os principais ósos e músculos do aparello locomotor. Analiza as relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso. Detalla as lesións máis frecuentes no aparello locomotor e como se preveñen. Coñece os aspectos básicos do aparello reprodutor, diferencia entre sexualidade e reprodución, e interpreta debuxos e esquemas do aparello reprodutor. Recoñece os aspectos básicos da reprodución humana e describe os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto. Compara os métodos anticonceptivos, clasificaos segundo a súa eficacia e recoñece a importancia do preservativo na prevención de doenzas de transmisión sexual. Identifica as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. Actúa, decide e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas da súa contorna.

Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución. Identifica algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros. Relaciona os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferenciaos dos procesos internos. Analiza e predice a acción das augas superficiais, e identifica as formas de erosión e depósitos máis características. Valora e analiza a importancia das augas subterráneas, e xustifica a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais Analiza a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral. Asocia a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante. .Analiza a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo. Investiga acerca da paisaxe da súa contorna máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe. Recoñece e identifica a actividade xeolóxica dos seres vivos e valora a importancia da especie humana como axente xeolóxico externo. Diferencia os cambios na superficie terrestre xerados pola enerxía do interior terrestre dos de orixe externa. Coñece e describe como se orixinan os sismos e os efectos que xeran. .Relaciona os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo. Relaciona a actividade sísmica e volcánica coa dinámica do interior terrestre e xustifica a súa distribución planetaria. Valora e describe a importancia de coñecer os riscos sísmico e volcánico, e as formas de previlos. Bloque 5.O solo como ecosistema. Analiza os compoñentes do solo e esquematiza as relacións entre eles. Valora e determina a importancia do solo e os riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bloque 6. Proxecto de investigación. Integra e aplica as destrezas propias do método científico. Elabora hipóteses e contrástaas a través da experimentación ou da observación e a argumentación Utiliza fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. Expón e defende en público o proxecto de investigación realizado.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar a labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestión plantexadas pola profesora. Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro ou fóra do centro. Avaliación dos informes científicos e da defensa en público do proxectos de investigación. Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestión de verdadeiro ou falso e interpretación de gr ficas fotos ou debuxos… Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA O estudo da Bioloxía e a Xeoloxía neste curso terá en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: 

Considerar que os contidos non son só os de carácter conceptual, senón que tamén inclúen habilidades, destrezas e actitudes, de xeito que a presentación destes contidos vaia sempre encamiñada á interpretación da contorna por parte do alumno e a conseguir as competencias básicas propias desta materia, o que implica empregar unha metodoloxía baseada no método científico.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



  

VERÍN , OURENSE

Conseguir unha aprendizaxe significativa, relevante e funcional, de forma que os contidos / coñecementos poidan ser aplicados polo alumno ao entendemento da súa contorna natural máis próxima (aprendizaxe de competencias) e ao estudo doutras materias. Promover unha aprendizaxe constructiva, de forma que os contidos e as aprendizaxes sexan consecuencia uns doutros. Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos. Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Para tratar adecuadamente os contidos e para contribuír á adquisición de determinadas competencias, a proposta metodolóxica debe ter en conta a concepción da ciencia como actividade en permanente construción e revisión, e ofrecer a información necesaria realzando o papel activo do alumno no proceso de aprendizaxe mediante diversas estratexias:  Darlle a coñecer algúns métodos habituais na actividade e investigación científicas, invitándoo a utilizalos e reforzar os aspectos do método científico correspondentes a cada contido.  Xerar escenarios atractivos e motivadores que lle axuden a vencer unha posible resistencia ao seu achegamento á ciencia.  Propoñer actividades prácticas que o sitúen fronte ao desenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándoo a enfrontarse co traballo / método científico que o motive para o estudo.  Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica sexa un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en terceiro de ESO: Libro de texto do alumno da editorial Santillana. Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, películas, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Análises clínicos (de sangue ou de urina) e radiografías. Táboas sobre a composición química dos alimentos para elaborar dietas. Envases, etiquetas e folletos publicitarios de diversos alimentos. Home clástico e modelos anatómicos dos órganos estudados. Esquemas mudos de células, tecidos, órganos e aparatos. Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: Práctica 1: Manexo da lupa e do microscopio. Práctica 2: Preparación e observación de mostras celulares. Práctica 3: Microbios e hixene Práctica 4: Clasificación de medicamentos. Práctica 5: Roda dos alimentos e análise cualitativo dunha dieta. Práctica 6: Análise químico e microscópico de alimentos. Detección de fraudes. Práctica 7: Etiquetas e aditivos. Práctica 8: Análise cuantitativo de una dieta. Práctica 9: Maquetas ser humano. Práctica 10: Dixestión.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Práctica 11: Absorción. Práctica 12: Disección pulmón. Práctica 13: Disección dun ril Práctica 14: O sangue Práctica 15: Disección do corazón. Práctica 20: Disección encéfalo e do ollo. Práctica 21: Órganos dos sentidos. Práctica 22: Interpretación radiografías. Práctica 23: Aparato reprodutor. Práctica 24: Exercicios medio natural e realización dun perfil topográfico. Práctica 25: Interpretación dun sismograma e elaboración dunha predición sísmica. Moitas das experiencias propostas non se van poder realizar porque durante o curso 20152016, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO non conta con desdobres de laboratorio.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. - Procurar, seleccionar e interpretar a información de carácter científico e utilízala para formar unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde. - Realizar un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describir a súa execución e interpretar os seus resultados. Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar as características que os diferencian da materia inerte. Describir as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa. Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde. Catalogar os niveis de organización da materia viva (células, tecidos, órganos e aparellos ou sistemas) e diferenciar as principais estruturas celulares e as súas funcións. Diferenciar os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función. Argumentar as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustificar con exemplos as eleccións que realiza ou poder realizar para promovela individual e colectivamente. Clasificar as doenzas e diferenciaras infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos). Valorar e identificar hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas. Seleccionar información, establecer diferenzas dos tipos de doenzas dun mundo globalizado e deseñar propostas de actuación. Coñecer o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describir a importancia do uso responsable dos medicamentos. Recoñecer e transmitir a importancia que ten a prevención como práctica habitual e integrada na súa vida e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos. Investigar as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elaborar propostas de prevención e control. Recoñecer as consecuencias para o individuo e a sociedade de seguir condutas de risco. Recoñecer a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferenciar os principais nutrientes e as súas funcións básicas. Relacionar as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Argumentar a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde, e identificar as doenzas e os trastornos principais da conduta alimentaria. Explicar os procesos fundamentais da nutrición, utilizando esquemas gráficos dos aparellos que interveñen nela. Asociar a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello implicado. Identificar os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e coñecer o seu funcionamento. Indagar sobre doenzas máis habituais nos aparellos relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas. Describir os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñecer e diferenciar os órganos dos sentidos e os coidados do oído e a vista. Explicar a misión integradora do sistema nervioso ante diferentes estímulos, e describir o seu funcionamento. Asociaras principais glándulas endócrinas coas hormonas que sintetizan e coa súa función. Relacionarfuncionalmente o sistema neuro-endócrino. Identificaros principais ósos e músculos do aparello locomotor. Analizar as relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso. Detallaras lesións máis frecuentes no aparello locomotor e como se preveñen. Coñeceros aspectos básicos do aparello reprodutor, diferenciar entre sexualidade e reprodución, e interpretar debuxos e esquemas do aparello reprodutor. Recoñecer os aspectos básicos da reprodución humana e describir os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto. Comparar os métodos anticonceptivos, clasificalos segundo a súa eficacia e recoñecer a importancia do preservativo na prevención de doenzas de transmisión sexual. Identificar as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. Actúar, decidir e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas da súa contorna.

Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución. Identificar algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros. Relacionra os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferencialos dos procesos internos. Analizar e predecir a acción das augas superficiais, e identificar as formas de erosión e depósitos máis característicos. Valorar e analizar a importancia das augas subterráneas, e xustificara súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais Analizar a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral. Asociar a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante. Analizar a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo. Investigar acerca da paisaxe da súa contorna máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe. Recoñecer e identificara actividade xeolóxica dos seres vivos e valorar a importancia da especie humana como axente xeolóxico externo. Diferenciar os cambios na superficie terrestre xerados pola enerxía do interior terrestre dos de orixe externa. Coñecer e describir como se orixinan os sismos e os efectos que xeran. Relacionar os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asócialos co seu grao de perigo. Relacionar a actividade sísmica e volcánica coa dinámica do interior terrestre e xustificar a súa distribución planetaria. Valorar e describir a importancia de coñecer os riscos sísmico e volcánico, e as formas de previlos. Bloque 5.O solo como ecosistema. Analizar os compoñentes do solo e esquematizaras relacións entre eles. Valorar e determinar a importancia do solo e os riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda. Bloque 6. Proxecto de investigación. Integrar e aplicar as destrezas propias do método científico.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Elaborar hipóteses e contrástalas a través da experimentación ou da observación e a argumentación Utilizar fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo. Expor e defender en público o proxecto de investigación realizado.

Criterios de cualificación e promoción: Acualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua. Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias



Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.

 A contribución porcentual á nota de avaliación será do 60 % (6 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respeto polos compañeiros e compañeiras, etc.. .  A contribución porcentual á nota será do 40% (4 puntos). Se a cualificación global en cada unha das avaliación resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia mo grao de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables.. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final ser a m is alta) Esta cualificaci n “gardar ase” ata comprobar que os demáis aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignatura na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto non se “gardan” avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta. 8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Interesouse o grupo polo tema da unidade?. A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos, debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES A materia dividímola en tres bloques: BLOQUE I 

A organización do corpo humano.



A alimentación e a nutrición.

 Aparatos para a nutrición BLOQUE II 

A función de relación.

 A reprodución humana. BLOQUE III 

A saúde e a enfermidade.



A cambiante superfície da Terra.

 O modelado do relevo. O alumno terá que contestar aos cuestionarios que se lle propoñan relacionados coa materia do bloque, e realizará unha proba escrita sobre aspectos dos cuestionarios. Nos cuestionario o alumno terá que: Interpretar gráficos e imaxes. Definir conceptos Respostar a cuestións de verdadeiro ou falso. Establecer diferenzas. Relacionar termos Os criterios de cualificación para todos os alumnos con Bioloxia-Xeoloxía de 3º ESO pendente serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e superen unha proba escrita de cada bloque superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso conforme co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do exame

O departamento realizará as actividades que se detallan a continuación para realizar un seguimento das materias pendentes :  Establecemento dunha hora semanal para consultar dúbidas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

  

VERÍN , OURENSE

Lembrar os titores as datas de entrega, das probas e as cualificacións dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. Elaboración de boletíns de exercicios e depósito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado.

Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Só aplicable a bacharelato.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, deseñada a partir dos criterios de avaliación e os contidos mínimos establecidos na programación do curso 2013-2014 para a materia de Ciencias Naturais de 2º de ESO. Dita proba permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 3º de ESO que cursan Bioloxía e Xeoloxía e fixar o ritmo de aprendizaxe.Nela valoraránse: conceptos científicos, resolución de problemas matemáticos, interpretación de gráficas, lectura comprensiva e expresión escrita. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista cos profesores que lles impartiron clase de Ciencias da Natureza en 2º de ESO aos alumnos que promocionaron a 3º de ESO. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 2º de ESO no curso 2014-2015. Os resultados da avalición inicial compararanse, durante as sesións de pre-avaliación, cos obtidos por outros profesores nas restantes materias que se imparten en 3º ESO, co fin de chegar a acordos comúns sobre aspectos a reforzar.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : - Rendemento do alumno. - Personalidade. - Afeccións e interese. - Coñecementos previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación ou A.C.I. Deseñaranse actividades para alumnos con altas capacidades de ser o caso.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 3º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor lg ns exemplos son: “Órganos artificais” “ s chucher as” “Instinto de supervivencia en alta mar” “Viaxe alucinante” “O mecanismo da adici n” “O reto do embarazo” “Os leprosos de Yamubaki” Tam n se traballar con novas sobre ciencia que aparecen na prensa Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno. Comunicación audiovisual. Elaboración de presentacións en Power Point para expor os resultados do traballo de investigación. Actividades de interpretación de imaxes (célula, roda dos alimentos, etiquetas, aparatos relacionados coas funcións vitais, ecografías, formas de modelado, horizontes do solo,

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

erupci ns volc ncias…) mapas (topogr ficos distribuci n de sismos e volc ns) t boas (composición dos alimentos, dureza dos mineriais, análises de sangue) e gráficos (electrocardiograma Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: “Europa one” “La pesca del salm n en Yemen” “Lo imposible” “Viaje al centro de la Tierra” “Pompeya” “Entre lobos...

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: “Europa one” “La pesca del salm n en Yemen” “Lo imposible” “Viaje al centro de la Tierra” “Pompeya” “Entre lobos... Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Deseño e construción de maquetas de células, de órganos ou aparatos relacionados coas funcións vitais, e de formas de relevo. Deseño dunha campaña divulgativa sobre a doazón de sangue. Deseño dun envase dun novo produto. Crear unha obra de teatro breve sobre como actuar no caso dun sismo. Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Doazón de células nai aembrionarias para uso terapéutico. As dietas equilibradas, as desequilibradas e a sáude. A desnutrición Os transxénicos. Hábitos de vida que favorecen o bo funcionamento dos órganos e aparatos que interveñen nas función vitais e preveñen doenzas. As lesións medulares e a superación de dificultades. A violencia de xenero. A historia de Pompeia. Que facer no caso dun sismo. Valores persoais. Hábitos saudables para previr enfermidades relacionadas cos órganos e aparatos que interveñen nas funcións de nutrición, relación e reprodución. Contra a violencia de xénero. As armas biolóxicas. Uso sostible do solo, sen sobreexplotalo.

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das segunites actividades: Visita ao museo omus “ casa do home” na oru a Asistencia a proxección de documentais sobre a nutrición e a saúde. Asistencia a proxección de documentais sobre o corpo humano. Charlas sobre sexualiade, as ETS e a súa prevención. Realizar algunhas prácticas de primeiros auxilios coa colaboración de persoal sanitario Saída ao campo con mapas topográficos da zona para identificar no terreo os elementos que se representan nos mapas e ver como quedan reflectidos nos mapas as formas do relevo (vales, montañas, chairas, etc.). Asistir a proxección de documentais sobre os distintos tipos de relevo. Participar nos concursos de relatos cient ficos “ iencia que conta” e “Inspiraciencia”

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos seis bloques de contidos plantexados para 3º de ESO, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Bloque 1: Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica Seguimento das normas de seguridade no laboratorio Recoñecemento de que todo achado é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia noutros previos. Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico. Utilización das TIC como fonte de información, consulta e aprendizaxe. Bloque 2: A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Recoñecemento dos avances da ciencia no coñecemento da estrutura e funcións celulares. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación. Valoración da necesidade das funcións vitais: nutrición, relación e reprodución para o mantemento da vida. Valoración da importancia da célula como unidade vital dos seres vivos, na que se realizan todos os procesos fisiolóxicos. Bloque 3: As persoas e a sáude. Promoción e saúde. Valoración da doazón como un acto solidario e altruísta que permite seguir vivindo outras persoas ou mellorar as súas condicións de vida. Recoñecemento da importancia da dieta mediterránea como un hábito alimentario saudable. Desenvolvemento dunha actitude crítica e responsable á hora de adquirir alimentos envasados e de consumir alimentos transxénicos ou produtos alimentarios con certos aditivos. Respecto polas persoas que presentan algún trastorno nutricional, como a obesidade, a anorexia e a bulimia. Valoración das normas de hixiene bucodental para o mantemento da saúde. Toma de conciencia da importancia que ten evitar o consumo de substancias nocivas como o tabaco e o alcohol. Recoñecemento da importancia do descubrimento da circulación sanguínea. Recoñecemento dos efectos que ten o alcohol sobre o sistema nervioso e a súa relación cos accidentes de tráfico. Toma de conciencia da necesidade de coñecer o funcionamento dos órganos dos sentidos para mellorar os hábitos de saúde. Toma de conciencia de que os hábitos posturais correctos preveñen enfermidades do aparato locomotor. Valoración da importancia das novas tecnoloxías, como a resonancia magnética funcional no diagnóstico e prevención de enfermidades do sistema nervioso. Toma de conciencia dos cambios corporais que acontecen na adolescencia para aceptar a propia realidade. Valoración das novas técnicas científicas para o seguimento do embarazo. Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa. Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos. Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade. Bloque 4: O relevo terrestre e a súa evolución. Fomento da práctica de actividades no medio natural. Toma de conciencia da importancia que ten a conservación do medio natural pola súa grande influencia na humanidade e en todos os seres vivos. Toma de conciencia dos riscos que poden causar os torrentes durante as chuvias torrenciais. Valoración dos riscos derivados da sobreexplotación dos acuíferos.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Valoración da importancia que ten o cambio climático sobre os glaciares e as consecuencias que pode provocar o seu desxeo. Resposta adecuada ante unha catástrofe natural, como un terremoto, un volcán, etc.

Bloque 5: O solo como ecosistema. Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais, como o solo e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza. Bloque 6: Proxecto de investigación. Rigor na toma de datos e decisións Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico. Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno . Proporemos desde o noso departamento a lectura dos seguintes libros para 3º de ESO: -

ARÍS, A.: La medicina en la pintura. Ed. Lunwerg, Barcelona, 2002. ARNOLD, N.:Esa horrible ciencia: Esos microscópicos monstruos. Ed. BAROJA, P.: El árbol de la ciencia, Ed. Cátedra. BRATER, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1984. Cambio climático y sostenibilidad (cómics). Ed. Panini. CLÍNICA MAYO: Guía personal de la salud. RBA Libros. COEN, E.: De las células a las civilizaciones. Editorial Crítica, 2013 Gran atlas del cuerpo humano. Ed. Pearson Educación. LONDON, J.: La quimera del oro. Ed. Anaya. Una máquina genial. Ediciones Paramón. POLLAN, M.: El detective en el supermercado, Temas de Hoy. PINÓS, T.: Médicos y aventuras. Historias del progreso de la medicina. Planeta. VEIGA, A.: El milagro de la vida: de la fecundación in vitro a las células madre. Ed. RBA, 2011. VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya. WELLS, H.: La isla del doctor Moureau, Alianza Editorial. ZORZÍN, R.: Conocer los minerales. Ed. Susaeta, 2002. Un fantástico viaje en globo. Ed. Anaya.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

nimarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:“ iencia que conta”e “Inspiraciencia” organizados pola Universidade de Vigo e o SI respectivamente s bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdanao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido? A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista? A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental?

Seminario de Ciencias Naturais

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo?

¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor?

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa? Temporalización

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe? Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? moito

Avaliación ¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

4º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Mª Luz Blanco 1-Importancia da Bioloxía e Xeoloxía en 4º ESO: Dada a opcionalidade da materia e o caracter orientador do curso, esta materia non debe ter un carácter propedéutico de cara ao acceso a cursos superiores. Débese responder á necesidade de que os alumnos e alumnas sexan capaces de aplicar os coñecementos da aula a súa vida diaria, explicar fenómenos como: as semellanzas entre iguais, a biodiversidade, os cambios oroxénicos no planeta, as relacións que se producen no medio... Tratando sempre de achegalos a realidade de Galicia e ao seu medio natural. Fomentarase a formación de cidadáns e cidadás críticos que teñan unha visión racional e global do mundo que os rodea, capaces de elaborar opinións propias que lles permitan participar democráticamente nas decisións políticas que toman os representantes sociais sobre o ambiente, a saúde e as aplicacións dos adiantos científicos e técnicos (deforestación, perda de biodiversidade, transxénicos, clonación, manipulación xenética, desenvolvemento sustentable, etc.). Grandes teorías como: a Teoría celular, a teoría de Tectónica de placas ou a teoría da evolución das especies son obxecto de estudo da materia de Bioloxía e Xeoloxía de cuarto. Teorías, que supuxeron unha revolución nas ciencias da vida e da Terra e a través das cales se tratará de transmitir a idea da ciencia como algo susceptible de experimentar revisións e cambios e que o coñecemento científico se ve influenciado polos coñecementos previos que se posúen e polas necesidades e condicionamentos de cada época histórica. Grandes científicos como: Rosalind Franklin, Watson e Crick, Mendel, Darwin, Wegener, Lyn Margulis … daranlle materia unha perspectiva hist rica ciencia tam n produto dunha actividade social, desenvolvida por persoas que forman parte da sociedade de cada momento e que influiron na forma de pensar da súa época.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

2. 1.

VERÍN , OURENSE

CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS:

Competencia en comunicación lingüística: Nesta materia trátase de fomentar a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos. Textos relacionados, adecuados ao nivel de desenvolvemento do alumnado, amenos e atractivos. As cuestións que acompañan os textos son cuestións encamiñadas a que o alumno ou alumna comprenda o texto (identificar os conceptos e ideas principais, relacionar, sintetizar) e que vaia máis alá do texto (aplicar e reflexionar). A través desta competencia tamén se contribuirá ao Proxecto Lector de Centro, propoñendo libros de lectura relacionados cos contidos da materia: a.

Por qué somos como somos. Eduardo Punset.

Evoluciona o muere. Phil Gates.Colección esa horrible ciencia.

El origen de las especies. Charles Darwin

Trabállase a expresión mediante: a emisión de hipóteses, contraste de ideas, explicación de significados sobre conceptos ou procesos, realización de sínteses, elaboración de mapas conceptuais, extracción de conclusións, realización de informes ou organización de debates onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita ( definindo con precisión os conceptos básicos da Bioloxía e Xeoloxía), a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o ter en conta as ideas dos demais.

Competencia matemática Contribúe esta materia ao desenvolvemento da competencia matemática cando:

Se toman medidas en actividades experimentais utilizando as unidades adecuadas.

Se extraen datos numéricos de gráficas, táboas e esquemas.

Se realizan cálculos de porcentaxes e outras proporcións en exercicios de xenética.

Se cuantifican numericamente as relacións entre dúas variables.

e. f.

Se resolven problemas. Se organizan e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles.

Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico. Como se comentou anteriormente, trátase de que o alumnado aprenda os conceptos básicos que lle permitan a análise das leis que rexen aos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos efectos sobre o ambiente e a saúde:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Coñecer a teoría celular e a organización básica dos seres vivos.

Diferenciar as etapas características da mitose e a meiose.

Recoñecer as bases biolóxicas da herdanza dos caracteres.

Valorar os avances biotecnolóxicos relacionados coas características do ADN.

Coñecer as principais teorías relacionadas coa evolución biolóxica.

Identificar os procesos característicos do funcionamento dos ecosistemas.

Recoñecer os impactos ambientais que provoca o ser humano nos ecosistemas.

Diferenciar os cambios xeolóxicos e biolóxicos ocorridos ao longo da historia da Terra.

Coñecer a teoría da tectónica de placas e as probas que a confirman.

j. Identificar as principais manifestacións da enerxía interna da Terra. Tratamento da información e competencia dixital. Traballaranse habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentala en diversas lingüaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación. Fomentarase a crítica reflexiva sobre as información. E, usaranse ferramentas como os buscadores da internet, documentos dixitais, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Na aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se representan estruturas moleculares ou xeolóxicas coa axuda dos ordenadores; desde a materia estase a contribuír á competencia dixital. Contribuíndo así ao plan de introdución das Tecnoloxía da Información e a Comunicación do centro.

Competencia social e cidadá. En relación coa competencia social e cidadá, tratarase de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual da sociedade e do noso planeta. O traballo diario na materia tratará de contribúir a:

Considerar as implicacións éticas da utilización dos avances xenéticos na reprodución humana.

Valorar as vantaxes e os inconvenientes da aplicación da biotecnoloxía ao noso xeito de vida.

Liberar a sociedade de prexuízos sen fundamento científico.

Valorar as opinións e os argumentos diferentes dos propios.

Xulgar os debates científicos que contribuíron á extensión dos dereitos humanos.

Competencia cultural e artística.

Ao longo do curso, nas distintas unidades da materia,

empréganse de xeito creativo, diferentes códigos artísticos para representar fenómenos ou situacións dun xeito comprensible. A presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os formatos estéticos e artísticos (modelos celulares, de ADN, exposicións sobre científicos relacionados coa materia, etc.) ou na visita as exposicións relacionadas con algunha das unidades.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Competencia para aprender a aprender. Implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente. Coas actividades iniciais e de ampliación propostas en cada unidade favorécese esta competencia; xa que, se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Empregarase a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar con frecuencia errados nas súas concepcións. Ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. Fomentarase no alumnado os hábitos de:

Perseverar na aplicación dos procedementos que se aprenden.

Reflexionar sobre as causas dos posibles erros cometidos nas actividades realizadas.

Buscar unha coherencia global dos coñecementos científicos.

Comparar procesos ou estruturas distinguindo as semellanzas e as diferenzas.

Autonomía e iniciativa persoal. A través das actividades de investigación e do traballo diario, tratarase que o alumnado desenvolva o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. Procurarase que sexan capaces de: a.

Aplicar criterios de clasificación en diferentes ámbitos da bioloxía e a xeoloxía.

Potenciar o espírito crítico fronte a informacións de calquera índole.

Desenvolver a capacidade de análise.

Deseñar actividades de tipo experimental para comprobar ou cuantificar procesos.

Propor hipóteses e analizar a súa coherencia coas observacións realizadas.

3. OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Coa posta en práctica desta programación preténdese que o alumnado, a parte dos obxectivos didácticos propostos para 4º ESO, complete os obxectivos da etapa (ESO) e da área de Ciencias da Natureza. Obxectivos da materia de Bioloxía e Xeoloxía de 4º ESO: Estes obxectivos corresponden a aquelas capacidades que o alumnado debe ter adquiridas na materia ao remate do curso. Aparecen concretados en cada unidade, pero de modo xeral poden establecerse as seguintes capacidades: 1.

Utilizar correctamente a linguaxe científica relacionada cos contidos do libro tanto na expresión escrita como na oral.

Interpretar táboas e gráficas relacionadas con diferentes aspectos da bioloxía celular, da xenética, da biotecnoloxía, da evolución, da ecoloxía e da historia e da dinámica da Terra.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Entender e aplicar as leis fundamentais da bioloxía (xenética, división celular etc) para resolver situacións problemáticas.

Realizar cálculos de porcentaxes e outras operacións, con axuda da calculadora, para cuantificar fenómenos biolóxicos e xeolóxicos.

Comprender a importancia da célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos, así como os postulados da Teoría celular e a súa formulación unida aos avances científicos.

Identificar, en esquemas e coa axuda do microscopio, as estruturas características dos distintos tipos celulares relacionándoas coa súa función.

Identificar o ADN como a molécula portadora da información xenética, relacionando a molécula de ADN cos xenes e os cromosomas. Valorando a importancia do seu descubrimento e as consecuencias dos cambios no ADN (mutacións) como fonte de variabilidade xenética. Indagar e reflexionar sobre a manipulación xenética como un avance éticamente controvertido.

Recoñecer os principais acontecementos do ciclo celular e describir os procesos de división celular, diferenciando entre mitose e meise e destacando o seu papel na renovación celular, na formación de gametos ou en procesos cancerosos.

Achegarse á figura de Mendel, comprender os seus experimentos e interpretalos dende o punto de vista da Teoría cromosómica da herdanza. Resolver problemas explicando algunhas excepcións ás leis de Mendel. Investigar sobre caracteres hereditarios fácilmente identificables e algunha enfermidade xenética.

10. Explicar a evolución histórica das distintas teoría evolucionistas ata chegar as actuais. Comparar figura de Lamark e Darwin. E explicar a evolución basándose en argumentos paleontolóxicos, xenéticos, embriolóxicos, bioxeográficos, etc. 11. Comprender os mecanismos da seleción natural, a formación de novas especies. E explicar a orixe e a evolución dos Hominidos. 12. Identificar e describir os principais acontecementos na orixe da vida e da Terra, reproducindo algunha experiencia que descarte a xeneración espontánea. Situar cronolóxicamente os principais acontecementos na historia da Terra, así como recoñecer restos fósiles. 13. Explicar os fenómenos xeolóxicos asociados os movementos das placas litosféricas utilizando o modelo da Tectónica de placas. Valorar as aportacións de Wegener a este modelo.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

14. Comprender as relacións que se establecen nos ecosistemas, mediante a explicación de cadeas e redes tróficas e a interpretación de pirámides ecolóxicas. Valorar os ecosistemas como fontes de reciclaxe. Explicación do ciclo de carbono e as súas limitacións. 15. Analizar de maneira crítica un problema ambiental próximo, expoñendo a análise e plantexando medidas paliativas. 16. Participar activamente no propio proceso de aprendizaxe e na realización e planificación colectiva de actividades como experiencias ou traballos monográficos. 17. Buscar información en diferentes fontes aproveitando as facilitadas que proporcionan as tecnoloxías da información. 18. Argumentar as afirmacións propias de forma obxectiva valorando as opinións diferentes das propias. 19. Recoñecer os beneficios da ciencia en determinados ámbitos da saúde e a calidade de vida, tales como a xenética ou a biotecnoloxía.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA SECUENCIACIÓN DOS CONTIDOS: Esta programación está organizados en dez unidades didácticas, distribuídas en 3 bloques de contidos. Bloque I: A celula e a súa información. (Bloque 3 DCB) Unidade 1: A célula (unidade 1 do libro de texto) Unidade 2: ADN e Biotecnoloxía (unidade 4 do libro de texto) Unidade 3: A división celular (unidade 2 do libro de texto) Unidade 4: As bases xenéticas da herdanza biolóxica (unidade 3 do libro de texto)

Bloque II: Evoluciona e adáptate. (Bloque 2 e 3 DCB) Unidade 5: A evolución biolóxica (unidade 5 do libro de texto) Unidade 6: A terra un planeta en continuo cambio (unidade 8 do libro de texto) Unidade 7: A tectónica de placas (unidade 9 do libro de texto) Unidade 8: Manifestacións da enerxía interna da Terra (unidade 10 do libro de texto) Bloque III: O ecosistema e a man do home (Bloque 4 DCB) Unidade 9: Dinámica dos ecosistemas (unidade 6 do libro de texto) Unidade 10: As transformacións nos ecosistemas. (unidade 7 do libro de texto)

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

5.TEMPORALIZACIÓN

Bloque de contidos Bolque I. A célula e a súa información.

1º TRIMESTRE

Trimestre

Unidade didáctica

Sesións

U.D 1: A célula

U.D 2: Unidade 2: ADN e 9

Biotecnoloxía Proba escrita

U.D 3: : A división celular

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

U.D 4: As bases xenéticas da 11

herdanza biolóxica

2º TRIMESTRE

Bolque II. Evoluciona e adáptate

Proba escrita

U.D 5: : A evolución biolóxica

U.D 6: A terra un planeta en continuo 9

cambio Proba escrita

U.D 7: A tectónica de placas

Bolque III. O motor da Terra e as súas manifest acións

U.D 8: Manifestacións da enerxía

interna da Terra U.D 9: Dinámica dos ecosistemas

Proba escrita Bolque IV. O ecosiste ma Terra e as súas manifest acións

3º TRIMESTRE

Proba escrita

U.D 10: As transformacións nos

ecosistemas Proba escrita

UNIDADE 1: A CÉLULA

Obxectivos didácticos – Coñecer os fitos históricos que conducen ao enunciado da teoría celular. – Recoñecer os niveis de organización da materia. – Distinguir as características básicas e as funcións biolóxicas dos bioelementos e das biomoléculas inorgánicas e orgánicas. – Coñecer as características propias da célula procariota e da organización dos virus. – Recoñecer os principais compoñentes da célula eucariota, os seus orgánulos e a organización dos virus. – Describir os principais procesos que contribúen á nutrición da célula. – Interpretar experimentos relacionados coa observación das características e os procesos da célula eucariota. – Analizar ilustracións, debuxos e esquemas relacionados coa estrutura celular. Contidos – A teoría celular. – A estrutura dos seres vivos. – Os niveis de organización da materia.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Os bioelementos. – As biomoléculas inorgánicas. – As biomoléculas orgánicas. Glícidos, lípidos, proteínas e ácidos nucleicos. – Descrición da organización da célula procariota. – Os virus. – A estrutura da célula eucariota. – Comparación entre a célula animal e a célula vexetal. – Descrición dos orgánulos da célula eucariota. – A nutrición celular. – Clasificación dos procesos de intercambio de substancias na célula. – Interpretación de experimentos relacionados con procesos celulares. – Valoración da importancia da teoría celular como base do coñecemento e do desenvolvemento da Bioloxía. Criterios de avaliación. – Observar se os alumnos e as alumnas coñecen as bases da teoría celular e a estrutura dos seres vivos. – Comprobar se recoñecen os principais bioelementos e a función das biomoléculas inorgánicas. – Constatar que coñecen as características das diferentes biomoléculas orgánicas. – Verificar que as alumnas e os alumnos recoñecen as particularidades da célula procariota e dos virus. – Avaliar se recoñecen a estrutura característica da célula eucariota e as particularidades da célula animal e a célula vexetal. – Verificar se o alumnado é capaz de identificar os principais orgánulos da célula eucariota. – Ver se saben diferenciar os principais procesos de nutrición da célula.

UNIDADE 2: ADN E BIOTECNOLOXÍA Obxectivos didácticos – Identificar os ácidos nucleicos como principios inmediatos orgánicos cunha composición e estrutura específicas. – Recoñecer a información xeneética contida no ADN e no ARN e a súa relación coa síntese de proteínas a través do código xeneético. – Aplicar o código xeneético á tradución de segmentos de ARN obtendo a secuencia de aminoácidos correspondente. – Clasificar as diferentes alteracións no ADN como tipos de mutacións e coñecer os factores que as provocan e os efectos que teñen na descendencia. – Identificar a biotecnoloxía coa aplicación dos organismos e dos procesos biolóxicos á industria, aos servizos, á medicina, etc. – Distinguir os exemplos máis representativos da aplicación da biotecnoloxía á saúde incluíndo a enxeñería xeneética. – Valorar os pros e os contras da utilización de organismos e procesos biolóxicos no campo da agricultura, da alimentación e da medicina. – Discutir a influencia da biotecnoloxía na conservación e na alteración do medio ambiente. Contidos – O ADN é a clave da vida. – A duplicación do ADN.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Xenes e proteínas. – O código xeneético. – As mutacións. – Tipos de mutacións xénicas. – Biotecnoloxía. – Obtención de produtos de interese utilizando a biotecnoloxía. – Aplicacións da biotecnoloxía á saúde, a agricultura, a gandería, o tratamento de residuos e os biocombustibles. – Valorar os aspectos sociais e éticos derivados do uso da biotecnoloxía. Criterios de avaliación. – Comprobar que saben diferenciar entre ácidos nucleicos e outros principios inmediatos orgánicos pola súa estrutura e a súa función. – Verificar se saben relacionar a información dun segmento de ADN co ARN mensaxeiro e os aminoácidos dunha proteína. – Ver se distinguen os principais tipos de mutacións e os seus posibles efectos na célula ou no individuo. – Comprobar se saben relacionar a biotecnoloxía con algúns medicamentos e coa terapia xénica. – Avaliar se saben valorar a incidencia da biotecnoloxía na agricultura e a gandería. – Observar se recoñecen o uso da biotecnoloxía na produción de biocombustibles e no tratamento de residuos e contaminantes. – Ver se saben argumentar as vantaxes e inconvenientes do uso da biotecnoloxía nos ámbitos humano e medioambiental.

UNIDADE 3: A DIVISIÓN CELULAR Obxectivos didácticos – Caracterizar estrutural e funcionalmente o ADN, os cromosomas e a cromatina. – Interpretar cariotipos recoñecendo os cromosomas que son homólogos. – Diferenciar a reprodución sexual da reprodución asexual. – Coñecer os diferentes trazos específicos da reprodución das bacterias. – Distinguir as diferentes fases do ciclo celular considerando os cambios que experimenta o material cromosómico. – Recoñecer a finalidade e as etapas da mitose e da meiose recoñecendo o carácter haploide ou diploide das diferentes células que aparecen no proceso. – Comparar a espermatoxénese coa ovoxénese, así como os gametos resultantes en cada un dos procesos. – Relacionar a reprodución sexual coa variabilidade xenética da descendencia. Contidos – ADN, xenes e cromosomas. – Número e tipo de cromosomas. – Identificación das partes dun cromosoma. – O ciclo celular. – Os cromosomas durante o ciclo celular. – Recoñecemento das fases da mitose e da citocinese. – A meiose. – A recombinación xenética.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Comparación da ovoxénese e a espermatoxénese. – Relación entre reprodución sexual e variabilidade xenética. – A reprodución dos organismos. – A reprodución das bacterias. – Comparación das reproducións asexual e sexual. – Interpretación de debuxos, imaxes e fotografías relacionadas coa división celular e a reprodución dos organismos. – Valoración da relación entre o coñecemento da reprodución celular e o estudo dalgunhas enfermidades humanas. Criterios de avaliación. – Comprobar se saben diferenciar entre ADN, cromosoma e cromatina tendo en conta a súa estrutura. – Observar se identifican os elementos morfolóxicos dun cromosoma calquera dun cariotipo e verificar que recoñecen os seus cromosomas homólogos. – Comprobar que saben diferenciar entre reprodución sexual e asexual. – Constatar que saben identificar as etapas do ciclo celular. – Constatar que recoñecen as diferentes etapas da mitose e a meiose en fotografías e debuxos. – Comprobar que saben deducir as principais diferenzas e semellanzas entre a espermatoxénese e a ovoxénese. – Constatar que saben establecer unha relación entre a variabilidade xenética e a reprodución sexual. UNIDADE 4: BASES XENÉTICAS DA HERDANZA Obxectivos didácticos – Relacionar os xenes cos caracteres introducindo os conceptos de fenotipo e xenotipo. – Diferenciar entre xenes dominantes, recesivos e codominantes. – Recoñecer o xenotipo de individuos homocigotos, heterocigotos e de liñas puras e híbridos. – Coñecer o mecanismo que xera as combinacións de xenes dos gametos considerando un carácter. – Determinar o sexo dun individuo en función dos seus cromosomas sexuais. – Comprobar os resultados das experiencias de Mendel. – Construír e interpretar árbores xenealóxicas. – Recoñecer a importancia da prevención das enfermidades xenéticas, de tipo cromosómico e de tipo xénico. Contidos – Xenes e caracteres hereditarios. – Xenotipo e fenotipo. – Xenes dominantes e recesivos. Xenes codominantes. – A herdanza dos xenes. – Formación dos gametos que pode orixinar un determinado xenotipo. – Descendencia entre individuos homocigóticos. – Descendencia entre individuos heterocigóticos. – Determinación do sexo a partir dos cromosomas sexuais. – Mendel e o nacemento da Xenética. – Enunciado das leis de Mendel. – As enfermidades xenéticas. – Enfermidades ligadas ao sexo e debidas a anomalías no número de cromosomas. – A prevención das enfermidades xenéticas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Valoración dos avances xenéticos que permitiron mellorar a nosa calidade de vida. Criterios de avaliación. – Comprobar se saben diferenciar entre xenotipo e fenotipo para un carácter e se distinguen entre xenes dominantes, recesivos e codominantes. – Constatar que saben deducir o xenotipo e o fenotipo da descendencia dun cruzamento de individuos considerando un carácter. – Verificar que coñecen o mecanismo de determinación do sexo na especie humana. – Avaliar se saben enunciar e aplicar as leis de Mendel. – Ver se saben obter a descendencia dun cruzamento no que se considera a herdanza de dous caracteres. – Verificar se identifican algunhas enfermidades xenéticas de herdanza recesiva e de herdanza dominante. – Constatar que poden resolver problemas relacionados con enfermidades ligadas ao sexo e co número de cromosomas. UNIDADE 5: A EVOLUCIÓN BIOLÓXICA Obxectivos didácticos – Identificar as principais teorías sobre a orixe da vida. – Distinguir os principios nos que se basean as principais teorías evolucionistas e non evolucionistas sobre a orixe das especies. – Recoñecer a variabilidade de seres vivos que existiron ao longo do tempo como proba da evolución biolóxica e identificar as principais evidencias ou probas da evolución dos seres vivos. – Analizar a orixe das mutacións e da recombinación xenética como mecanismos para aumentar a variabilidade das poboacións naturais. – Recoñecer as fases do proceso de especiación que conducen á formación de novas especies. – Recoñecer que a orixe da especie humana é produto da evolución e diferenciar as características morfolóxicas, xeográficas e etolóxicas propias dos principais antecesores da especie humana. Contidos – A orixe da vida. – A formación das primeiras células. – A evolución biolóxica. – Comparación das diferentes teorías da evolución biolóxicas anteriores a Lamarck. – Darwin. A teoría da selección natural. – Recoñecemento de características adaptativas en diferentes especies. – Teorías actuais da evolución. – As probas da evolución. – Os mecanismos da evolución. – A especiación. – Valorar o papel da humanidade na extinción de especies. – A orixe da especie humana. – Interpretación de árbores filoxenéticas sinxelas. Criterios de avaliación. – Comprobar se saben distinguir as bases sobre as que se constrúen as principais orixe da vida.

teorías sobre a

– Observar se distinguen as bases das principais teorías evolutivas anteriores a Darwin. – Constatar que os alumnos e as alumnas saben diferenciar as teorías evolutivas desde Darwin ata a actualidade.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Ver se o alumnado coñece as probas que lle serven de base á teoría da evolución biolóxica. – Comprobar que saben enumerar diferentes procesos que poden orixinar variabilidade xenética (mutación, recombinación xenética). – Verificar que identifican os mecanismos que poden conducir á especiación en casos concretos tendo en conta factores ecolóxicos, reprodutivos, etc. – Comprobar que recoñecen as características morfolóxicas, xeográficas e etolóxicas dos principais antecesores da especie humana. UNIDADE 6: A TERRA UN PLANETA EN CONTINUO CAMBIO. Obxectivos didácticos – Recoñecer a orixe da Terra e do Sistema Solar. – Distinguir as etapas da evolución do planeta Terra. – Coñecer as diferentes unidades (eóns, eras, períodos) propias da escala cronolóxica. – Diferenciar a idade absoluta e a idade relativa dun material ou dunha estrutura xeolóxica. – Determinar a idade relativa de rochas, fósiles ou estruturas xeolóxicas aplicando os principios básicos da cronoloxía relativa. – Identificar as características que favorecen a formación e a conservación dun fósil. – Recoñecer os principais fósiles guía a través da observación de mostras, moldes ou fotografías. – Analizar a paleoxeografía e a deriva continental durante o Precámbrico, o Paleozoico, o Mesozoico e o Cenozoico. – Identificar a flora e a fauna características das principais etapas da historia da Terra. – Interpretar a árbore filoxenética dos principais grupos de organismos. Contidos – A orixe da Terra. – A medida do tempo en xeoloxía. – A reconstrución da historia xeolóxica. – Os fósiles. – O Precámbrico. – O Paleozoico. – O Mesozoico. – O Cenozoico. – A árbore evolutiva dos organismos. – Interpretación de textos sobre a historia da Terra. – Interese por coñecer os principais trazos evolutivos do noso planeta e dos seres vivos. Criterios de avaliación. – Constatar se saben recoñecer a orixe da Terra e do Sistema Solar. – Observar se coñecen a datación absoluta e se expresan a idade relativa dunha rocha, dun fósil ou dunha estrutura. – Constatar que saben reconstruír a historia xeolóxica dunha localidade a partir dun corte ou bloque diagrama. – Verificar que recoñecen os principais fósiles guía e coñecen a información que proporcionan. – Constatar que coñecen a paleontoloxía característica das diferentes etapas da historia da Terra. – Comprobar que recoñecen a paleogeografía característica dos principais eóns ou eras. – Observar se relacionan filoxeneticamente os principais grupos de organismos.

UNIDADE 7: A TECTÓNICA DE PLACAS

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Obxectivos didácticos – Recoñecer a teoría de Wegener sobre a deriva continental. – Distinguir as probas que confirman a expansión dos fondos oceánicos. – Identificar as capas terrestres (litosfera, astenosfera) desde o punto de vista dinámico que propón a teoría da Tectónica de Placas. – Recoñecer as principais placas da litosfera sobre un mapa físico que poña de manifesto os accidentes xeográficos característicos das beiras de placa. – Diferenciar os tipos de límites entre placas litosféricas. – Recoñecer que o proceso de formación dos océanos está relacionado coas dorsais e os límites diverxentes. – Relacionar as zonas de subducción cos límites converxentes, as fosas oceánicas e os arcos de illas. – Distinguir as fallas de transformación como lugares onde non se forma nin se destrúe litosfera. Contidos – A deriva continental. – Argumentos que demostran a deriva continental. – A expansión do chan oceánico. – A teoría da tectónica de placas. – Causas do movemento das placas. – Os tipos de límites entre placas. – A dinámica do manto. – Os límites diverxentes. As dorsais oceánicas. – A formación dun océano. – Os límites converxentes. As fosas oceánicas. – Os límites neutros. – Identificación dos tipos de límites de placas nun mapamundi. – O estudo profundo dos terremotos. – Valorar a importancia dos avances científicos no coñecemento do funcionamento do planeta. Criterios de avaliación – Comprobar se saben recoñecer a teoría de Wegener sobre a deriva continental. – Verificar se distinguen as probas que confirman a expansión dos fondos oceánicos. – Analizar se recoñecen as principais placas da litosfera e os accidentes xeográficos característicos das beiras de placa. – Comprobar se o alumnado diferencia os tipos de límites entre placas litosféricas. – Valorar se saben recoñecer que o proceso de formación dos océanos está relacionado coas dorsais e os límites diverxentes. – Analizar se relacionan as zonas de subducción cos límites converxentes, as fosas oceánicas e os arcos de illas. – Comprobar se saben identificar as fallas de transformación como lugares onde non se forma nin se destrúe litosfera. UNIDADE 8: MANIFESTACIÓNS DA ENERXÍA INTERNA DA TERRA Obxectivos didácticos – Identificar a orixe e os principais tipos de terremotos. – Localizar a distribución dos volcáns nos diferentes límites de placa. – Diferenciar os principais tipos de volcáns. – Recoñecer as características das diferentes erupcións volcánicas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Localizar nun mapamundi as áreas nas que se concentran o vulcanismo e os terremotos e relacionar a súa distribución cos movementos das placas. – Distinguir as características do vulcanismo das zonas de subdución do vulcanismo orixinado por puntos quentes. – Recoñecer o proceso de formación dos orógenos como consecuencia do movemento das placas. – Diferenciar as cordilleiras pericontinentais das intercontinentais. – Identificar os elementos característicos dun pregamento, unha diáclase e unha falla. – Clasificar os principais tipos de fallas, asociacións de fallas, diáclases e pregamentos. Contidos – Manifestacións da enerxía interna da Terra. – Os terremotos. – Magnitude e intensidade dos terremotos. – Clasificación dos terremotos segundo a súa orixe. – Distribución dos terremotos en relación cos límites de placas. – Os volcáns. Elementos dun volcán. As erupcións volcánicas. – A distribución e a clasificación dos volcáns. – A formación das cordilleiras. – As cordilleiras pericontinentais e intracontinentais. – As deformacións das rochas. – As dobras. Elementos e clasificación. – As diáclases. – As fallas. Asociación de fallas. – Valorar a importancia dos recursos tecnolóxicos para a previsión dos terremotos e as erupcións volcánicas. Criterios de avaliación – Comprobar se saben identificar a orixe e os principais tipos de terremotos. – Avaliar se localizan a distribución dos sismos nos diferentes límites de placa e recoñecen as súas diferenzas. – Analizar se saben distinguir as características dos diferentes tipos de erupcións volcánicas. – Constatar que relacionan a distribución mundial dos volcáns e os terremotos cos movementos das placas. – Verificar que diferencian os dous tipos de orógenos e coñecen as principais oroxenias e o proceso de oroxénese. – Avaliar se saben identificar os principais elementos dunha dobra ou dunha falla mediante bloques diagrama. – Ver se clasifican correctamente pregamentos, fallas ou asociacións de fallas. UNIDADE 9: DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS Obxectivos didácticos – Coñecer os procesos de transferencia de materia e enerxía nos ecosistemas e entre os seres vivos. – Situar organismos no nivel trófico que lles corresponde e interpretar pirámides ecolóxicas. – Construír e identificar cadeas e redes tróficas nun ecosistema. – Explicar os procesos que interveñen na reciclaxe da materia (fósforo, carbono, nitróxeno). – Diferenciar factores que determinan o crecemento dunha poboación (depredación, competencia, estrés, flutuacións periódicas, etc.). – Coñecer diferentes factores que participan na autorregulación do ecosistema.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Contidos – A materia e a enerxía nos ecosistemas. – Obtención de materia e enerxía nos ecosistemas. – O camiño da materia e a enerxía. – Cuantificación da enerxía que se perde nun ecosistema. – Os niveis tróficos. – A reciclaxe da materia. – Os ciclos do fósforo, o carbono e o nitróxeno. – Autorregulación do ecosistema. – Perturbación e estabilidade dos ecosistemas. – Desestabilización dos ecosistemas naturais. – As pragas. Utilización da loita biolóxica. – Crecemento dunha poboación. – Factores que limitan o crecemento. – Cambios periódicos nas poboacións. – Estratexias de supervivencia. – Análise de diagramas de fluxo de enerxía nun ecosistema. – Valorar o impacto de orixe antropogénico sobre os ecosistemas. Criterios de avaliación – Comprobar que saben clasificar os organismos segundo as súas fontes de materia e enerxía. – Avaliar se saben construír cadeas e redes tróficas cos organismos dun ecosistema e ver se saben representar e interpretar pirámides ecolóxicas. – Observar se as alumnas e os alumnos saben interpretar os ciclos do fósforo, do carbono e do nitróxeno. – Constatar que saben enumerar os diferentes factores que interveñen na autorregulación do ecosistema. – Ver se saben interpretar situacións de loita biolóxica e propor exemplos. – Verificar que saben recoñecer diversos tipos de relación que condicionan o tamaño dunha poboación. – Constatar que recoñecen a estratexia de supervivencia que utilizan diferentes organismos animais e vexetais. UNIDADE 10: AS TRANSFORMACIÓNS NOS ECOSISTEMAS Obxectivos didácticos – Recoñecer a evolución dun ecosistema como unha sucesión de comunidades e distinguir entre sucesións primarias e secundarias. – Relacionar os factores xeolóxicos e biolóxicos que determinan a formación do solo. – Identificar os principais compoñentes que forman o solo e recoñecer a súa estrutura e perfil vertical. – Recoñecer os procesos de orixe natural e de orixe antrópica que producen modificacións ambientais. – Coñecer os fenómenos que conducen a perda de solo fértil. – Identificar as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio acuático. – Recoñecer as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio aéreo e ao medio terrestre. Contidos – Cambios naturais: as sucesións ecolóxicas.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Distinción entre sucesións primarias e sucesións secundarias. – A formación do solo. – Os compoñentes do solo. – Identificación dos horizontes do perfil dun solo. – Modificacións ambientais. – Enumeración de modificacións ambientais causadas polos seres vivos e polo ser humano. – Erosión e perda de solo fértil. – Desertización e desertificación. Deforestación. Incendios forestais. – Os seres vivos adáptanse. – Tipos de adaptacións. – Adaptacións ao medio acuático. – Adaptacións ao medio aéreo e terrestre. – Análise da textura de solos. – Valorar a intervención humana na transformación do medio natural. Criterios de avaliación – Comprobar que coñecen o concepto de sucesión ecolóxica e distinguen entre sucesións primarias e secundarias. – Verificar que coñecen os procesos que contribúen á formación do solo. – Observar se os alumnos e as alumnas identifican os compoñentes e a estrutura do solo. – Constatar que recoñecen as modificacións ambientais causadas polos seres vivos e polo ser humano. – Avaliar se saben valorar os procesos que determinan un retroceso do solo fértil. – Comprobar que identifican as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio acuático. – Verificar que recoñecen as principais adaptacións dos animais e as plantas ao medio aéreo e ao medio terrestre. 6-CRITERIOS DE AVALIACIÓN EN RELACIÓN COAS COMPETENCIAS BÁSICAS Identificar e describir feitos que mostren a Terra como un planeta cambiante e rexistrar algúns dos cambios máis notables da súa longa historia utilizando modelos temporais a escala. 2.

Utilizar o modelo dinámico da estrutura interna da Terra e a teoría da tectónica de placas para estudar os fenómenos xeolóxicos asociados ao movemento da litosfera e relacionalos coa súa situación en mapas terrestres.

Aplicar os postulados da teoría celular ao estudo de distintos tipos de seres vivos e identificar as estruturas características da célula procariótica, eucariótica vexetal e animal, e relacionar cada un dos elementos celulares coa súa función biolóxica.

Recoñecer as características do ciclo celular e describir os procesos de división celular, sinalando as diferenzas principais entre meiose e mitose, así como o significado biolóxico de ambas as dúas.

Resolver problemas prácticos de xenética mendeliana, explicar algúns caracteres que presentan este tipo de herdanza nos seres humanos e realizar investigacións sinxelas sobre estes caracteres.

Coñecer que os xenes están constituídos por ADN e situados nos cromosomas. Interpretar o papel da diversidade xenética e as mutacións a partir do concepto de xene e valorar criticamente as consecuencias dos avances actuais da enxeñaría xenética.

Expoñer razoadamente os problemas que conduciron a enunciar a teoría da evolución, os principios básicos desta teoría e as controversias científicas, sociais e relixiosas que suscitou.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Relacionar a evolución e distribución dos seres vivos, destacando as súas adaptacións máis importantes, cos mecanismos de selección natural que actúan sobre a variabilidade xenética de cada especie.

Explicar como se realiza a transferencia de materia e enerxía nun ecosistema, ao longo dunha cadea ou rede trófica. Explicar os mecanismos de restablecemento do equilibrio ecolóxico e as consecuencias prácticas da xestión sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano.

10. Analizar os problemas e desafíos, estreitamente relacionados, a que se enfronta a humanidade globalmente, recoñecer a responsabilidade da ciencia e da tecnoloxía e a necesidade da súa implicación para resolvelos e avanzar cara ao logro dun futuro sustentable.

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

7-MINIMOS ESIXIBLES.



Coñecemento e valoración da importancia das distintas apotacións científicas da Teorìa celular.



Explicación da célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos.



Relación das distintas morfoloxías celulares coa función celular.



Diferenciación dos distintos tipos celulares.



Identificación das estruturas celulares e a súa función.



Manexo do microscopio óptico.



Coñecemento da estrutura, función, tipos de cromosomas e elaboración dun cariograma.



Descrición dos procesos de división celular: mitose e meiose en células eucariotas animais e vexetais.



Coñecemento da importancia da mitose e a meiose



Representación da estrutura e composición dos ácidos nucleicos e valoración do papel Rosalyn Franklin nos traballos de James Watson e Francis Crick e a repercusión destes traballos na ciencia.



Coñecemento das funcións do ADN.



Diferenciación entre ADN e ARN



Manexo do código xenético para a síntese de proteinas: transcripción.



Coñecemento da duplicación do ADN e comprensión da súa importancia celular.



Recoñecemento dos cambios que poden orixinar as mutacións e os seus tipos



Esquematización de exemplos de biotecnoloxía e a enxeñería xenética: clonación, organismos transxénicos, terapia xénica,proxecto xenoma humano



Valoración das implicacións ecolóxicas, sociais e éticas dos avances biotecnolóxicos.



Coñecemento dos principios da herdanza: xene, xenoma, alelo, xenotipo, fenotipo.



Análise das aportacións de Mendel á xenética: as súas leis.



Coñecemento da Teoría cromosómica da herdanza.



Demostración e resolución de problemas das leis de Mendel e algunhas excecións.



Coñecemento de enfermidades xenéticas hereditarias: albinismo, daltonismo e hemofilia e a súa transmisión.



Concepto de evolución.



Explicación, mediante simulacións, dos mecanismos da evolución: Mutacións, variabilidade xenética e a selección natural.

Demostración da evolución a partir de probas paleontolóxicas, morfolóxicas, embriolóxicas, bioxeográficas e bioquímicas. ●

Análise da especiación dos pinpíns das Galápagos e achegamento ao concepto de especie e especiación.

●

Busca de información e selección critica sobre a orixe e evolución dos homínidos.

●

Análise da evolución histórica das teorías sobre a orixe da vida.

●

Explicación da evolución prebiótica:experimento de Miller e Teoría de Oparín

●

Interpretación daTeoría endosimbiótica

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

●

Manexo do tempo en xeoloxía: métodos de datación absoluta e métodos de datación relativa.

●

Estudo das principais eras xeolóxicas e os súas formas de vida máis características.

●

Identificación de exemplares fósiles e reconstrución de historias xeolóxicas sinxelas a partir dunha columna estratigráfica.

●

Diferenciación entre o modelo dinámico e o modelo xeoquímico terrestre.



Interpretación do ciclo das rochas, recordando as rochas sedimentarias e estudando as metamórficas e magmáticas.

   ●

Análise das causas e manifestacións dos terremotos. A súa detección prevención. Avaliación dos riscos sísmicos e volcánicos. Representación de pregos, fracturas e fallas cos seus elementos. Interpretación de cortes xeolóxicos sinxelos con pregos e fallas

●

Coñecemento da figura de Wegener e a súa teoría sobre a deriva continental

●

Interpretación da hipótese da expansión do fondo oceánico

● ●

Análise da distribución xeográfica de volcáns e terremotos Estudio da tectónica de placas: tipos e límites entre placas

● ●

Xustificación da teoría da tectónica de placas. Interpretación dos fenómenos asociados ao movemento de placas.

● ● ●

Observación das interacións entre os elementos do ecosistema Definir o concepto de poboación e diferenciar entre hábitat e nicho ecolóxico. Análise das variacións no número de individuos nas poboacións: fluctuacións, migracións e extincións.

●

Relación das adaptacións dos seres vivos ao medio.



Construción e coñecemento de cadeas e redes tróficas.



Explicación do fluxo de enerxía no ecosistema.



Interpretación das pirámides ecolóxicas.

 ●

Coñecemento dos ciclos bioxeoquímicos e análise do ciclo do carbono Análise de sucesións ecolóxicas.

e medidas de

 Exposición dos distintos cambios producidos polo home no medio, tanto a nivel local como global  Busca de información sobre os incendios forestais en Galicia, as súas causas e comparación cos incendios doutras rexións e países.  Valoración do impacto dos incendios sobre os nosos montes e o planeta.  Análise das causas de perda do solo.  Busca de información sobre as especies invasoras  Comparar sucesións naturais e as producidas polo home ● Estudo dun impacto ambiental recente na zona.

8-9 PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Instrumentos de avaliación: serán plurais e diversos. Como exemplo citar:

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

Cuestionarios iniciais propostos ao alumnado ao comezo do curso e ao comezo de cada unidade didáctica. Os procedementos para levar a cabo esta avaliación inicial serán: o

unha proba escrita na que se valoraran: 

as competencias básicas adquiridas polo alumnado mediante un texto, interpretación de gráficas, elaboración dun texto e esquemas de distintos procesos xeolóxicos.



Os coñecementos relacionados cos contidos teóricos, mediante cuestións de resposta curta.

Observación de actitudes tanto no traballo individual como no traballo en grupo, nos primeiros días de clase.



Probas escritas. Estas probas incluirán varios tipos de cuestións: de resposta cerrada, de respostas abertas curtas, de elaboración de frases, de ensaio, etc. Procurando na súa organización que as cuestión máis sinxelas coincidan co primeiro e o último tercio da proba. Estas probas, dentro da avaliación, serviran de complemento aos demais apartados, pero en ningún caso teñen validez de forma absoluta cando se presentan illadas. Nestas probas escritas aparecerá reflexado en cada cuestión a súa cuantificación.



Actividades mediante as cales se poidan avaliar as competencias básicas.



Actividades de aplicación de coñecementos, recapitulación e ampliación. Valorando así o grao en que se van acadando os obxectivos plantexados. Delas obteremos información do grao en que se acadan competencias como a competencia en comunicación lingüística, competencia matemática, tratamento da información, competencia cultural e artística e a competencia en autonomía e iniciativa persoal.



Revisión do caderno de clase no que deberán estar reflexados tódolos traballos encomendados, explicacións dos contidos, exercicios actividades de laboratorio problemas resumes …

obteremos información do grao en que se acadan competencias como a competencia en comunicación lingüística, competencia matemática, tratamento da información, competencia cultural e artística e a competencia en autonomía e iniciativa persoal. 

Observación de actitudes: a maneira de facer do alumno ou alumna, a súa implicación no

Seminario de Ciencias Naturais

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

traballo (a iniciativa e o interese no traballo) e mesmo nas actividades extraescolares. Valorando así a competencia para aprender a aprender. Tamén se observarán actitudes de respecto polas normas da aula e do laboratorio

de convivencia co resto da comunidade educativa a

autoconfianza, o respecto cara os demais, a honestidade nas comunicacións, o interese cara a ciencia, as actitudes flexibles e non dogmáticas, o respecto polas opinións alleas, axuda aos demais ou o enriquecemento persoal coas aportacións dos demais. 

Recollida de tarefas extraescolares: a través das cales se porá de manifesto a motivación do alumnado cara a aprendizaxe, a iniciativa persoal e a creatividade.



Análise dos traballos de grupo nos que se terá en conta a organización, a interacción entre os membros do grupo, a súa capacidade para resolver os conflictos, a tolerancia e o resultado final.



Anotacións no diario de clase do profesor: no que figuraran as anotacións feitas de cada unha das valoracións observadas.



A reflexión persoal sobre os resultados acadados polo alumnado, as dificultade

e éxitos

acadados no proceso de ensinanza, será o instrumento de avaliación do proceso de ensinanza. 

Esta reflexión en determinados momentos completarase cunha enquisa escrita para o alumnado, sobre

o desenvolvemento dun trimestre ou dunha actividade concreta, facéndoos así co

partícipes do proceso de avaliación. Metodoloxía da avaliación: nesta programación, tentarase introducir actividades de autoavaliación e coavaliación coa finalidade de que o alumnado sexa consciente e partícipe do proceso. A autoavaliación. Levarase a cabo mediante a resolución, por parte dos alumnos e alumnas de cuestionarios iniciais de cada unidade, actividades de recapitulación e mesmo mediante as probas de avaliación das unidades. A análise posterior dos resultados permitiranos, a súa vez, facer unha coavaliación. A coavaliación será resultado da interacción do profesor ou profesora cos alumnos ou alumnas, correxindo erros, confirmando acertos e analizando os resultados. Analicemos polo miudo a metodoloxía de avaliación: 

Avaliación inicial:Comezarase cunha avaliación inicial do alumno ou alumna para coñecer o

Seminario de Ciencias Naturais100

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

nivel de partida e así poder levar a cabo un primeiro axuste da programación. Tamén se fará unha valoración inicial da maneira de traballar en grupo, no caso desta programación, a primeira actividade grupal corresponde a elaboración dun modelo de ADN. 

Avaliación procesual: ao longo de todo o proceso de aprendizaxe, non podendo asignarlle unha temporalización concreta, aínda que haberá momentos especialmente adecuados para a recollida de información. Algúns destes momentos poderían ser: a observación dos cadernos, a realizaci n de probas escritas unha intervenci n na clase traballo de grupo…

Calquera das actividades da clase pode ser avaliada; de forma que os alumnos e alumnas se acostumen a que o traballo que realicen cada día é parte do proceso de avaliación continua, estimulándose así na adquisición do hábito dun traballo diario e sistemático. Aínda que haberá momentos especialmente adecuados para a avaliación son unha intervención na clase, a recollida de tareas extraescolares, a revisión do caderno de traballo, (que se realizará ao remate de cada unidade ou dun bloque de unidades relacionadas). Todo o material que se leva para corrixir devolverase corrixido o antes posible. No momento da devolución, aproveitarase para intercambiar opinións cos alumnos e alumnas sobre os seus avances e dificultades. Non se esquecerá o valorar todo o positivo que haxa nos traballos, pois, como se sabe unha das principais motivacións das persoas é o éxito na tarefa. As actitudes tamén serán obxecto dunha valoración procesual, observando tanto as actitudes individuais como as de grupo dentro e fóra da aula. Prestarase especialmente atención a aquel alumnado que deba corrixir algunha das súas actitudes observando se se producen cambios respecto ao comezo (tanto cambios positivos como negativos). por se fose necesario informar ao titor, ou directamente a persoa responsable do alumno. Non se esquecerá de avaliara a labor do profesor como axente motivador así como a súa capacidade de modificar os plantexamentos iniciais ás necesidades da aula. Levarase a cabo unha autoavaliación por parte do profesor ou profesora e unha coavaliación xunto co alumnado.. 

Avaliación sumativa: para responder a cal foi o progreso no proceso de aprendizaxes tanto nos conceptos relacionados coa materia como nas competencias básicas ou nas actitudes. Esta avaliación non se pode producir como consecuencia dunha proba escrita, senón que será a suma da valoración de cada un dos instrumentos de avaliación.

Seminario de Ciencias Naturais101

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

11-CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN A súa valoración será a seguinte:  Probas escritas: 70% do total da nota.  Traballo individual/grupo (actividades de recapitulación, reforzó, ampliación, prácticas, expoxicións): 30% do total da nota.  Actitude do alumno ou alumna: 10% Superarase a materia cunha cualificación igual ou superior a un 5. Aquel alumnado que non acade unha cualificación de 5 terá que realizar o plan de recuperación. A cualificación da recuperación será de aprobado ou suspenso, facendo media a cualificación acadada coa cualificación do trimestre, téndose en conta esta cualificación para a media final do curso. Ao remate da 1ª e da 2ª avaliación

e con posterioridade á entrega notas haberá unha proba de

recuperación para os alumnos que non superaran a avaliación. A recuperación da 3ª avaliación levarase a cabo xunto co exame final. Aquel alumnado que a nota media das tres avaliacións non sexa igual ou superior a 5 ou que teña suspensas dúas ou máis avaliacións terá unha proba final na que se examinará daqueles contidos suspensos. Plans de traballo para a superación da materia. Para aquel alumnado que non supere a avaliación plantéxase: 

Actividades de reforzo propostas para cada unidade.



Revisión das actividades pendentes de resolver, sen correxir ou incompletas.



Revisión da organización, orde, ortografia,... da libreta ou cuademo de actividades.



Probas escritas dos contidos mínimos do trimestre ou do curso completo.

12-PLAN DE TRABALLO PARA A SUPERACION DE MATERIAS PENDENTES.  Preavaliación de outubro o Analizaráse o perfil do alumno repetidor observando a súa situación académica e persoal . o Elaboraranse medidas de atención específicas para este alumnado (pedagóxicas, metodolóxicas e de organización)..  Resto do curso: o Coordinación de todo o equipo docente baixo a dirección do titor de do departamento de orientación do centro. o Contacto coas familias. o Análisis das distintas avaliacións.

Seminario de Ciencias Naturais102

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

14- ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES. No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dúbidas. b. Lembrar os Titores das datas de entrega e das probas, os exercios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . c. Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. d. Elaboración de boletíns de ejercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. e. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible. 15-PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR OS COÑECEMENTOS PREVIOS Realizarase unha unha proba escrita na que se valoraran: o

as competencias básicas adquiridas polo alumnado mediante un texto, interpretación de gráficas, elaboración dun texto e esquemas de distintos procesos xeolóxicos.

Os coñecementos relacionados cos contidos teóricos, mediante cuestións de resposta curta.

16- METODOLOXÍA DIDACTICA Ao comezo de curso: A primeira sesión do curso adicarase a explicar ao alumnado, as normas xerais da clase: as normas da materia, os obxectivos, contidos e criterios de avaliación do curso, os mínimos esixibles para obter unha avaliación positiva, os criterios de cualificación, os procedementos de avaliación da aprendizaxe que se van utilizar e os sistemas de cualificación; así como o material necesario e o seu uso. Cada alumno e alumna disporá dunha copia, a maiores doutra copia que permanecerá no taboleiro de anuncios da clase. Seguirase cunha avaliación de diagnóstico dos coñecementos adquiridos polo alumnado en curso anteriores relacionados cos obxectivos deste curso. Ao longo do curso: Principios metodolóxicos: Ao concibirse a educación como un proceso construtivo no que a actitude que manteñen o profesor e o alumnado permite que o alumnado leve a cabo unha

aprendizaxe significativa, mediante a

memorización comprensiva, a reflexión e a actividade mental. O profesor exercerá o papel de orientador, poñendo en contacto os coñecementos e as experiencias previas do alumno ou alumna cos novos

Seminario de Ciencias Naturais103

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

coñecementos; ademais proporcionaranse situacións de aprendizaxe motivadoras, que teñan sentido para o alumnado, favorecendo así a funcionalidade da aprendizaxe na medida en que o alumno ou alumna poida utilizar o aprendido en circunstancias reais, levándoo a práctica ou utilizándoo para novas aprendizaxes. En determinados momentos propiciarase que o alumnado realice unha aprendizaxe cooperativa, na que a aprendizaxe de cada un inflúe na dos demais. (por exemplo na aactividade de elaboración dunha liña do tempo da Historia de Terra). Daranse situacións en que se poida levar a cabo o método de investigación (aplicando o método científico)

usando o

método do caso e elaboración de modelos de simulación. Favorendo así a

aprendizaxe por descubrimento. 17-MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Todos os principios metodolóxicos plantexados ata aquí serán posibles sempre e cando se teña en conta a diversidade do alumnado e as circunstancias extraordinarias que poidan xurdir ao longo do curso Para lograr este “axuste”

preciso planificar un conxunto de medidas flexibles, e ordinarias, en

relación cos contidos, as actividades, os agrupamentos e os recursos: ➔

Nos contidos: Farase unha diferenciación entre os contidos esenciais, contidos mínimos, que constitúen a información básica de cada unidade (aqueles que tódolos alumnos e alumnas deben coñecer) e os contidos complementarios, que ofrecen a posibilidade de ampliar ou reforzar determinados temas de cada unidade, polo tanto terán maior complexidade. Como se mencionaba anteriormente, tratarase de establecer relacións entre os coñecementos e experiencias previos do alumnado e os novos contidos. De forma que os contidos non sexan vistos polos alumnos e alumnas como compartimentos estancos nos cursos e nas materias. Un exemplo disto pode ser o tema da contaminación ambiental, tratado en 1º , 3º e 4º E.S.O, complementando uns contidos aos outros ata acadar unha visión global deste problema que permita a reflexión. Tamén se procurará a interdisciplinaridade con materias como a Xeografía e Historia, as Matemáticas e as Linguas. Nas actividades: en cada unidade didáctica deseñaranse actividades variadas e con distinto

grao de dificultade dentro de cada unha das categorias : 

Iniciación: mediante o uso de distintos recursos (cuestionarios, lecturas, gráficos, plantexamentos de situacións ou problemas) cumprirán tres propósitos: que os alumnos

Seminario de Ciencias Naturais104

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

e alumnas fagan explícitas as súas ideas previas e tomen conciencia delas e da súa influencia, servir como elemento motivador e/ou plantexar as cuestións en torno as cales vai xirar o desenrolo da unidade. 

Comprensión: nelas os alumnos e alumnas aplicarán os coñecementos adquiridos e verificaran a súa funcionalidade. Estas actividades poden agruparse nos seguintes tipos: ➢

cuestións de resposta aberta para que os alumnos e as alumnas poñan en práctica os novos coñecementos e así poidan comprobar o interese e a utilidade do que aprenderon.

➢

Actividades de reflexión persoal e a elaboración de conclusións, intentando que o que aprendan poida ser utilizado en circunstancias reais, ou útiles para a adquisición doutros contidos.

➢

Elaboración ou interpretación de modelos explicativos dos contidos tratados: formas celulares e de relevo, modelos moleculares dos ácidos nucleicos, pregamentos e fallas,.

➢

Actividades propias do laboratorio nas que se tratará de utilizar o método científico-experimental.

➢

Resolución de problemas relacionados coas leis de Mendel e a Xenética humana, e formulación de conclusións e hipóteses.

➢

Investigación nas fontes de información dispoñibles e elaboración de informes claros e sinxelos.

➢

Análise de noticias ou textos científicos.

➢

Xogos de roll nos que se apliquen os coñecementos adquiridos para interpretación do papel asignado,

➢

Manexo de medios audiovisuais e tecnoloxía dixital

➢

Xogos de simulación de experiencias como a Selección natural, transmisión de caracteres en base ás leis de Mendel



Reforzo: servirán para afianzar aqueles contidos que presentaron maior dificultade,

Seminario de Ciencias Naturais105

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

recapitulación dos conceptos máis importantes da unidade ou dunha parte dela, ou como autoavaliación. As actividades poden xirar entorno a elaboración de mapas conceptuales,

completar

esquemas

establecer

diferencias.

actividades

extraescolares organizadas polo departamento ou en colaboración con outros departamentos tamén servirán como actividades de reforzo dos contidos traballados na aula. 

Ampliación: Son actividades que permiten potenciar o desenvolvemento da creatividade de cada alumno e alumna, a súa iniciativa e interese persoal. Son actividades voluntarias e que poden englobar varias unidades. Un exemplo de actividade de ampliación pode ser a investigación sobre científicos e científicas relacionadas cos contidos de 4º da ESO e que formará unha exposición ao final de curso “ Os/as científicos/as de 4º de E.S.O”



Actividades para aquel alumnado con altas capacidades: para este tipo de alumnado e en coordinación co departamento de orientación proporanse actividades de investigación adaptadas ás súas capacidades relacionadas cos contidos de cada unidade.

Esta secuencia de actividades non ten porque ter un desenrolo lineal, senón que actividades iniciais poden temporalizarse ao comezo de unidade, ou ao comezo dun apartado, o mesmo que as actividades de recapitulación. ➔

Nos materiais utilizados: a seleción dos materiais utilizados na aula ten tamén unha grande importancia á hora de atender as diferencias individuais no conxunto dos alumnos e alumnas. Utilizarase unha gran variedade de recursos, a parte do material esencial (libro de texto base ou a pizarra) como as fichas de traballo, paneis de exposición, as revistas de divulgación científica, o material de laboratorio, medios audiovisuais, as TIC o propio contorno... ,En función dos obxectivos fixados empregaranse uns ou outros recursos.  No agrupamento de alumnos e alumnas: 

Traballo individual: favorece a creatividade individual, liberdade e iniciativa persoal, responsabilidade, superación e esforzo, autonomía e planificación do traballo. Será a forma de traballar cuestionarios de avaliación inicial, algunhas das actividades de comprensión, de reforzo e certas actividades de ampliación.



Parellas: esta modalidade será habitual no traballo de laboratorio.

Seminario de Ciencias Naturais106

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

Pequenos grupos: para o traballo de aprendizaxe cooperativa, elaboración de modelos, simulación de experiencias, xogos de roll, etc. Serán grupos de catro a cinco compoñentes.



Gran grupo: para actividades como a elaboración dunha liña do tempo da Historia da Terra, na que o resultado final é a suma do traballo de cada un dos alumnos e alumnas da aula.

Os agrupamentos faránse tendo en conta criterios que dean como resultado grupos heteroxéneos en canto a sexos ( procurando a paridade), procedencia social, étnica, relixiosa e coñecementos do tema a traballar, permitindo así a avaliación das actitudes plantexadas nos criterios de avaliación. Dependendo da actividade, o tipo e os membros do grupo variarán, favorecen o proceso de socialización, mellora nas relacións persoais, o respecto polos demais, aceptación de diferenzas, resolución de conflictos grupais. Aprender a compartir, tolerar os distintos puntos de vista melloran o rendemento e aumentan as aspiracións. A organización da aula ou espazos será diferente dependendo da actividade a realizar, permitindo un adecuado desenvolvemento da misma e a observación e supervisión da interacción entre os membros do grupo

19-20 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR E AO PLAN TIC. Durante o curso os alumnos practicaran a lectura de textos divulgativos de ciencias. Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector. Así mesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno ou textos selecionados polo profesor relacionados coa unidade a tratar, que poden corresponder a novas de actualidade ou investigación. Tendo en conta a dotación Informática do Seminario de Ciencias e a aula de informática do centro, tentarase que en certos temas se usen as TICs tanto para relizar traballos en grupo como para obter información a través de Internet. A páxina web de referencia será: www.tiching.com https://www.google.es/maps http://www.igme.es/ http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/profesor/index.htm Algunhas das lecturas recomendadas relacionadas coa matéria:

 Hello Dolly! Fransecs Murgadas. Editorial Eumo-octaedro.  La evolución de Calpurnia Tate. Jacqueline Kelly. Roca editorial  ¡Gelati! Silvia Aymerich. Editorial Eumo-octaedro.  Ojos de pantera. Silvia Aymerich. Editorial Eumo-octaedro.  Tras el último dinosaurio. Manuel Alfonseca. Editorial Edebé.

Seminario de Ciencias Naturais107

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

 Exogamia 0.3. Ramón Caride. Editorial Xerais  El viaje de la evolución. Vicente Muñoz Puelles. Ed. Anaya  El origen de las especies. Darwin. Ed Espasa  Por qué somos como somos. Eduardo Punset.  Evoluciona o muere. Phil Gates.Colección esa horrible ciencia.

21-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22-MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTO Material audiovisual de Bioloxía e Xeoloxía 

Diapositivas Editorial Bahía



Vídeos e Películas Emisi ns de T V E: “La odisea de la especie” e “En busca del fuego perdido” Coleccións: El Planeta Milagro, Cosmos, Encyclopedia Britannica, Editorial Ancora Audiovisual S. A. DINOSAURIOS. Conocer-Grupo Zeta. 1993 Nacida del fuego. Volcanes y terremotos. National Geographic.

Seminario de Ciencias Naturais108

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Prensa e revistas de divulgación: 

Investigación y ciencia,



Mundo científico,



El pais semanal,



Prensa local e nacional.

TIC: Internet, ordenador portátil e canón de proxección, recursos interactivos de CDs de recursos de distintas editoriais, programas informáticos como Hot potatos, JClic para a elaboración de actividades interactivas, pizarra dixital. Material impreso: Libro de texto do alumno, libros de lectura complementarios, material fotocopiable da guía do profesor, fichas sobre textos, cuestionarios, esquemas, etc. Recursos propios da aula: pizarra, dicionarios, láminas Recursos propios da área de Ciencias Material do laboratorio Exemplares: fósiles e mostras de rochas metamórficas e magmáticas Recurso do entorno escolar: para a análise dalgún problema ambiental 23- ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 

Os alumnos faran diversos traballos bibliográficos, como mínimo un por avaliación



Excursión a pé a un paisaxe granitico nas proximidades do centro.



Visita guiada a algún parque natural (Ex o do Invernadeiro)



Visita aos museos de ciências da Coruña

24- INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR.

A vista dos resultados académicos do curso anterior, recollidos na memoria de final de curso en canto ao grao de motivación e en consecuencia aos resultados académicos. Neste curso tentarase favorecer a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos coas novas adquisicións, tentarase favorecer a motivación e aumentarase a diversidade de actividades adaptadas a realidade social actual do entorno.para acadar uns resultados óptimos ao remate. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa ca realización de traballos en pequeño e gran grupo sempre que a marcha do curso o permita. Tentarase realizar máis clases prácticas,aínda que o departamento non conta con horas de laboratorio no horario dos profesores. Favorecerase que o alumno participe no proceso de avaliación.

25- PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación.

Seminario de Ciencias Naturais109

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

1º de Bacharelato Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: GuiomarVazquezNogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: No bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO, analizando con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e os factores que nela inflúen, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade. A xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, na estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas consecuencias (expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, etc.) e finalizar co estudo da xeoloxía externa. A bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos (composición química, organización celular e estudo dos tecidos animais e vexetais). Tamén se desenvolve e completa nesta etapa o estudo da clasificación e a organización dos seres vivos, e moi en especial desde o punto de vista do seu funcionamento e da adaptación ao medio en que habitan. A materia de Biología e Xeoloxía no bacharelato permitirá que os alumnos eaas alumnas consoliden os coñecementos e destrezas que lles permitan ser cidadáns e cidadás, respetuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. Os contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía estrutúranse nos seguintes bloques: Bloque 1. Os seres vivos: composición e función. Bloque 2. A organización celular. Bloque 3. Histoloxía. Bloque 4: A biodiversidade. Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio. Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio. Bloque 7: Estrutura e composición da Terra. Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos. Bloque 9: Historia da Terra.

Seminario de Ciencias Naturais110

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresiónsculturais (CCEC).

Naseguintetáboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Os seres vivos: composición e función  e  i

 l

 B1.1.

Niveis de  B1.1. Especificar as características  BXB1.1.1. Describe as  CCL dos seres vivos. organización dos características dos seres vivos: seres vivos. funcións de nutrición, relación e reprodución.  B1.2. Características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.  B1.3. Concepto de  B1.2.

bioelemento e biomolécula.  B1.4. Clasificación dos bioelementos e das biomoléculas.  l  d

 d  i

Distinguir bioelemento,  BXB1.2.1. Identifica e clasifica os  CAA oligoelemento e biomolécula. bioelementos e as biomoléculas  CMCCT presentes nos seres vivos.

 B1.5.

Estrutura,  B1.3. Diferenciar e clasificar os tipos  BXB1.3.1. Distingue as  CAA composición de biomoléculas que constitúen a características fisicoquímicas e as  CMCCT química e materia viva, e relacionalos coas súas propiedades das moléculas básicas propiedades das respectivas funcións biolóxicas na que configuran a estrutura celular, e biomoléculas. célula. destaca a uniformidade molecular dos seres vivos.

 B1.5.

Estrutura,  B1.4. Diferenciar os monómeros  BXB1.4.1. Identifica os monómeros  CAA composición constituíntes das macromoléculas constituíntes das macromoléculas orgánicas. orgánicas. química e propiedades das biomoléculas. B1.6. Relación  B1.5. Recoñecer e identificar  BXB1.5.1. Asocia biomoléculas coa súa  CAA función biolóxica de acordo coa súa  CD entre estrutura e algunhas macromoléculas cuxa estrutura tridimensional. funcións biolóxicas conformación estea directamente das biomoléculas. relacionada coa súa función.

Bloque 2. A organización celular

Seminario de Ciencias Naturais111

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  e  i  g

Criterios de avaliación

 B2.1.

A célula  B2.1. Describir a célula como  BXB2.1.1. Interpreta a célula como como unidade unidade estrutural, funcional e unha unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos. estrutural, xenética dos seres vivos, e distinguir funcional e unha célula procariota dunha Perfila células xenética. eucariota e unha célula animal dunha  BXB2.1.2. procariotas e eucarióticas e nomea vexetal, analizando as súas  B2.2. Modelos de as súas estruturas. semellanzas e as súas diferenzas. organización celular: célula procariota e eucariota; célula animal e célula vexetal.

 m

 B2.3. Estrutura e  B2.2.

 g

función dos orgánulos celulares.  B2.4. Planificación e realización de prácticas de laboratorio. Observación microscópica de células eucariotas animais e vexetais.

 e  i

 d  l

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave  CAA  CMCCT  CAA  CMCCT

Identificar os orgánulos  BXB2.2.1. Representa  CD celulares, e describir a súa estrutura e esquematicamente os orgánulos  CMCCT a súa función. celulares e asocia cada orgánulo coa súa función ou coas súas funcións.  BXB2.2.2.

Recoñece e nomea  CAA células animais e vexetais mediante  CD microfotografías ou preparacións microscópicas.

 B2.5. Ciclo celular.  B2.3. Recoñecer e identificar as fases  BXB2.3.1.

División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

da mitose e da meiose, e argumentar a súa importancia biolóxica.

Describe os  CCL acontecementos fundamentais en cada fase da mitose e da meiose.

 B2.5.

Ciclo  B2.4. Establecer as analoxías e as  BXB2.4.1. Selecciona as principais  CMCCT celular. División diferenzas principais entre os analoxías e diferenzas entre a mitose  CD e a meiose. celular: mitose e procesos de división celular mitótica e meiótica. meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

Bloque 3. Histoloxía  i  g

 i  l

 g  m

 B3.1. Concepto de  B3.1.

tecido, órgano, aparello e sistema.

Diferenciar os niveis de  BXB3.1.1. Identifica os niveis de  CAA organización celular e interpretar organización celular e determina as como se chega ao nivel tisular. súas vantaxes para os seres pluricelulares.

 B3.2.

Principais  B3.2. Recoñecer e indicar a estrutura  BXB3.2.1. Relaciona tecidos  CMCCT tecidos animais: e a composición dos tecidos animais e animais e/ou vexetais coas súas estrutura e función. vexetais, en relación coas súas células características, asociando a funcións. cada unha a súa función.  B3.3. Principais tecidos vexetais: estrutura e función.  B3.4. Observacións  B3.3. Asociar imaxes microscópicas  BXB3.3.1.

microscópicas de tecidos animais e vexetais.

ao tecido ao que pertencen.

Relaciona imaxes  CAA microscópicas co tecido ao que  CD pertencen.

Bloque 4. Abiodiversidade

Seminario de Ciencias Naturais112

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  d  l  p  b  d  p

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B4.1. Clasificación e  B4.1. Coñecer e indicar os grandes  BXB4.1.1. Identifica os grandes  CMCCT nomenclatura dos grupos taxonómicos de seres vivos. grupos taxonómicos dos seres vivos. seres vivos. Grandes grupos taxonómicos.  B4.1. Clasificación e  B4.2. Interpretar os sistemas de  BXB4.2.1. Coñece e utiliza claves  CAA nomenclatura dos clasificación e nomenclatura dos seres dicotómicas ou outros medios para a  CSIEE seres vivos. Grandes vivos. identificación e clasificación de grupos taxonómicos.

especies de animais e plantas.

 BXB4.2.2. Manexa e traballa cos  CAA

sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos.  e  a

a  CSC  CSIEE

 B4.2. Concepto de  B4.3.

biodiversidade. Índices de biodiversidade.

Definir o concepto de  BXB4. 3.1. Coñece o concepto de  CCEC biodiversidade e coñecer e identificar biodiversidade e relaciónao coa os principais índices de cálculo de variedade e a abundancia de diversidade biolóxica. especies.  BXB4.3.2.Resolve problemas

cálculo de índices de diversidade.

de  CAA  CMCCT

 BXB4.3.3. Aprecia o reino vexetal  CAA

como desencadeante biodiversidade.  l  h

 h  i  p

 l  p

 B4.3.

da  CSC

 B4.4.

Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos.

Coñecer e indicar as  BXB4.4.1. Recoñece os tres  CAA características dos tres dominios e os dominios e os cinco reinos en que  CMCCT agrupan os seres vivos. cinco reinos en que se clasifican os seres vivos.  BXB4.4.2. Enumera as  CCL características de cada un dos dominios e dos reinos en que se clasifican os seres vivos.

 B4.4. Grandes  B4.5. Situar as grandes zonas  BXB4.5.1. Identifica os grandes  CMCCT zonas bioxeográficas. bioxeográficas e os principais biomas. biomas e sitúa sobre o mapa as  CCEC  B4.5. Patróns de principais zonas bioxeográficas.

distribución. Principais biomas. Os biomas galegos.

 BXB4.5.2. Diferencia os principais  CAA

biomas e ecosistemas terrestres e  CD mariños.

 B4.4.

Grandes  B4.6. Relaciona as zonas  BXB4.6.1. Recoñece e explica a  CCL zonas bioxeográfic bioxeográficas coas principais influencia do clima na distribución  CSC as. variables climáticas. de biomas, ecosistemas e especies.

 B4.5. Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas galegos.

 BXB4.6.2. Identifica as principais  CMCCT

variables climáticas que inflúen na distribución dos grandes biomas.

 B4.4. Grandes  B4.7. Interpretar mapas  BXB4.7.1. Interpreta  CD zonas bioxeográficas. bioxeográficos e determinar as mapas bioxeográficos e de  CMCCT  B4.5. Patróns de formacións vexetais correspondentes. vexetación. distribución. Principais biomas. Os  BXB4.7.2. Asocia e relaciona as  CAA biomas galegos.

principais formacións vexetais cos biomas correspondentes.

 d

 B4.6.

xeolóxicos

Factores  B4.8. Valorar a importancia da  BXB4.8.1. Relaciona a latitude, a  CMCCT e latitude, a altitude e outros factores altitude, a continentalidade, a  CD

Seminario de Ciencias Naturais113

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos biolóxicos inflúen distribución seres vivos.  l

Criterios de avaliación que na dos

xeográficos especies.

distribución

Estándares de aprendizaxe das

Competencias clave

insularidade e as barreiras oroxénicas e mariñas coa distribución das especies.

 B4.7. A evolución  B4.9. Relacionar a biodiversidade co  BXB4.9.1. Relaciona a  CAA como fonte de proceso evolutivo. biodiversidade co proceso de  CSC biodiversidade. formación de especies mediante Proceso de cambios evolutivos. especiación.  BXB4.9.2. Identifica o proceso de  CMCCT

selección natural e a variabilidade individual como factores clave no aumento de biodiversidade.  e

 B4.7.A

 h

 B4.8. Ecosistemas  B4.11.

 l  p

evolución  B4.10. Describir o proceso de  BXB4.10.1. Enumera as fases da  CCL especiación. como fonte de especiación e enumerar os factores que o condicionan. biodiversidade.  BXB4.10.2. Identifica os factores  CAA Proceso de que favorecen a especiación. especiación.  CMCCT

da Península Ibérica. Ecosistemas de Galicia.

Recoñecer e indicar a  BXB4.11.1. Sitúa a Península importancia bioxeográfica daPenínsul Ibérica e recoñece a súa situación a Ibérica no mantemento da entre dúas áreas bioxeográficas diferentes. biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade.  BXB4.11.2. Recoñece a importancia da Península Ibérica como mosaico de ecosistemas.

 CSIEE  CD

 CSC  CCEC

 BXB4.11.3. Enumera os principais  CAA

ecosistemas da Península Ibérica e  CCEC de Galicia, e as súas especies máis representativas.  i  l  p

 e  g  p

 l  b  h

 B4.9.

Importancia  B4.12. Coñecer e indicar a  BXB4.12.1. Enumera os factores  CAA ecolóxica das illas importancia das illas como lugares que favorecen a especiación nas  CMCCT illas. e a súa relación coa que contribúen á biodiversidade e á biodiversidade. evolución das especies.  BXB4.12.2. Recoñece a importancia  CCEC das illas no mantemento da biodiversidade.

 B4.10. Concepto de  B4.13.

endemismo. Principais endemismos da Península Ibérica e de Galicia.

 B4.11. Importancia  B4.14.

biolóxica da biodiversidade.

 ñ  a  b  h

Definir o concepto de  BXB4.13.1. Define o concepto de  CMCCT endemismo ou especie endémica. endemismo, e coñecer e identificar os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas.  BXB4.13.2. Identifica os principais  CCEC endemismos de plantas e animais en España e en Galicia. Coñecer e relacionar as  BXB4.14.1. Enumera as vantaxes  CAA aplicacións da biodiversidade en que se derivan do mantemento da  CSC biodiversidade para o ser humano. campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria.

 B4.12. Causas da  B4.15. Coñecer e indicar as principais  BXB4.15.1. Enumera as principais  CMCCT

perda de biodiversidade.

causas de perda de biodiversidade. causas de perda de biodiversidade, así  CSC como as ameazas máis importantes para a extinción de especies.  BXB4.15.2. Coñece e explica as  CSC principais ameazas que penden sobre as especies e que fomentan a súa

Seminario de Ciencias Naturais114

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

extinción.  a  h

 B4.13. O factor  B4.16. Enumerar as principais causas  BXB4.16.1. Enumera as principais  CAA antrópico na de orixe antrópica que alteran a causas de perda de biodiversidade  CSC conservación da biodiversidade. derivadas das actividades humanas. biodiversidade.  BXB4.16.2.

Indica as principais  CSIEE medidas que reducen a perda de biodiversidade.

 p

 B4.13. O factor  B4.17. Comprender e diferenciar os  BXB4.17.1. Coñece e explica os  CMCCT antrópico na inconvenientes producidos polo principais efectos derivados da conservación da tráfico de especies exóticas e pola introdución de biodiversidade.

 e

 B4.14. Estudo dun  B4.18.

 a  c

 p

liberación no medio especies alóctonasou invasoras.

ecosistema. Cómputo da biodiversidade.

especies alóctonas nos ecosistemas.

Describir as principais  BXB4.18.1. Deseña experiencias  CCEC especies e valorar a biodiversidade para o estudo de ecosistemas e a  CSIEE dun ecosistema próximo. valoración da súa biodiversidade.  CD

Bloque 5. As plantas: funcións e adaptacións ao medio  e  l

 i  l

 B5.1. Absorción da  B5.1. Describir como se realiza a  BXB5.1.1. Describe a absorción da  CAA

auga e os sales minerais nos vexetais.

absorción da auga e os sales minerais.

auga e os sales minerais.

 CMCCT

 B5.2. Funcións de  B5.2. Coñecer e identificar a  BXB5.2.1. Coñece e explica a  CMCCT nutrición nas plantas. composición do zume bruto e os seus composición do zume bruto e os  CCL Proceso de obtención mecanismos de transporte. seus mecanismos de transporte. e transporte dos nutrientes.

 e

 B5.3. Procesos de  B5.3. Explicar os procesos de  BXB5.3.1. Describe os procesos de  CMCCT transpiración, transpiración, intercambio de gases e transpiración, intercambio de gases e  CCL intercambio de gases gutación. gutación. e gutación.

 l

 B5.4. Transporte do  B5.4.

Coñecer e identificar a  BXB5.4.1. Explica a composición  CAA composición do zume elaborado e os do zume elaborado e os seus  CMCCT seus mecanismos de transporte. mecanismos de transporte.

zume elaborado.  l

 B5.5. Fotosíntese.

 B5.5. Comprender e diferenciar as  BXB5.5.1.

fases da fotosíntese e os factores que afectan o proceso.  i  l

 e

Detalla os principais  CAA feitos que acontecen durante cada  CMCCT fase da fotosíntese e asocia, a nivel de orgánulo, onde se producen.

 B5.6.

Importancia  B5.6. Salientar a importancia  BXB5.6.1. Argumenta e precisa a  CCL biolóxica da fotosíntese. biolóxica da importancia da fotosíntese como  CSC fotosíntese. proceso de biosíntese, imprescindible para o mantemento da vida na Terra.

 B5.7. A excreción  B5.7. Explicar a función de excreción  BXB5.7.1. Recoñece algún exemplo  CMCCT

en vexetais. Tecidos secretores.

en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores.

de excreción en vexetais.  BXB5.7.2.

Relaciona os tecidos  CAA secretores e as substancias que producen.

 e

 B5.8. Funcións de  B5.8. Describir tropismos e nastias, e  BXB5.8.1.

relación

nas

ilustralos con exemplos.

Describe e coñece  CMCCT exemplos de tropismos e nastias.

Seminario de Ciencias Naturais115

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  g

 e  l  i

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

plantas. Tropismos e nastias.  B5.9.

Hormonas  B5.9. Definir o proceso de regulación  BXB5.9.1. Valora o proceso de  CAA regulación das hormonas vexetais. vexetais: tipos e nas plantas mediante hormonas funcións. vexetais.

 l

Hormonas  B5.10. Coñecer e relacionar os tipos  BXB5.10.1. Relaciona  CAA de fitohormonas coas súas funcións. as fitohormonas coas súas funcións. vexetais: tipos e funcións.

 l

 B5.10. Efectos da  B5.11. Comprender e diferenciar os  BXB5.11.1. Argumenta os efectos  CCL

 i

 d  l

 l  i

 B5.9.

luz e a temperatura sobre o desenvolvemento das plantas.

efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas.

da temperatura e a luz desenvolvemento das plantas.

 B5.11. Funcións de  B5.12. Entender os mecanismos de  BXB5.12.1.

reprodución en vexetais: tipos de reprodución.

reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas.

Distingue os  CAA mecanismos de reprodución asexual  CMCCT e a reprodución sexual nas plantas.

 B5.12.

Ciclos  B5.13. Diferenciar os ciclos  BXB5.13.1. Diferencia os ciclos  CMCCT biolóxicos dos biolóxicos biolóxicos principais grupos de briofitas, pteridofitas eespermafitas e briofitas, pteridofitas eespermafitas de plantas. , e as súas fases e estruturas , e as súas fases e estruturas características. características.  BXB5.13.2.

Interpreta esquemas,  CAA debuxos, gráficas e ciclos biolóxicos  CMCCT dos grupos de plantas.

 l

 B5.13. Semente e  B5.14.

 i

froito.  B5.14. Polinización e fecundación nas espermafitas.

 d

 B5.15. Propagación  B5.15.

 l

 i  l

 m  g

dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

Entender os procesos de  BXB5.14.1. Explica os procesos de  CMCCT polinización e de dobre fecundación polinización e de fecundación nas  CCL nas espermafitas. Formación da espermafitas ediferencia a orixe e as semente e o froito. partes da semente e do froito.

Coñecer e indicar os  BXB5.15.1. Distingue os  CMCCT mecanismos de diseminación das mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación. sementes e os tipos de xerminación.

 B5.15. Propagación  B5.16. Coñecer e relacionar as formas  BXB5.16.1.

dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

de propagación dos froitos.

mecanismos froitos.

Identifica os  CMCCT de propagación dos  CAA

 B5.16. Adaptacións  B5.17. Recoñecer e relacionar as  BXB5.17.1.

dos vexetais medio.

adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan.

Relaciona as  CAA adaptacións dos vexetais co medio en que se desenvolven.

 B5.17. Aplicacións  B5.18.

e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía vexetal.

Deseñar e realizar  BXB5.18.1. Realiza experiencias  CSIEE experiencias en que se probe a que demostren a intervención de  CMCCT influencia de determinados factores determinados factores no no funcionamento dos vexetais. funcionamento das plantas.

Seminario de Ciencias Naturais116

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 6. Os animais: Funcións e adaptacións ao medio  l

 B6.1. Funcións de  B6.1. Comprender e discriminar os  BXB6.1.1. Argumenta as diferenzas  CAA

nutrición animais.

nos

conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación.

máis significativas conceptos de e alimentación.

entre os  CCL nutrición

 BXB6.1.2. Coñece as características  CAA

da nutrición heterótrofa e distingue  CMCCT os tipos principais.  i

 B6.2. Estrutura e  B6.2.

función dos aparellos dixestivos e as súas glándulas.  i

 B6.2. Estrutura e  B6.3.

función dos aparellos dixestivos e as súas glándulas.  l  ñ

Distinguir os modelos de  BXB6.2.1. Recoñece e diferencia os  CMCCT aparellos dixestivos dos aparellos dixestivos dos invertebrados. invertebrados. Distinguir os modelos de  BXB6.3.1. Recoñece e diferencia os  CMCCT aparellos dixestivos dos vertebrados. aparellos dixestivos dos vertebrados.

 B6.2. Estrutura e  B6.4. Diferenciar a estrutura e a  BXB6.4.1. Relaciona cada órgano  CAA

función dos aparellos dixestivos e as súas glándulas.

función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas.

do aparello función.

dixestivo

coa

súa

 BXB6.4.2. Describe a absorción no  CCL

intestino.  l

 B6.3.

 l

 B6.3.

 e

Aparellos  B6. 5. Coñecer e relacionar a  BXB6.5.1. Recoñece e explica a  CAA circulatorios. importancia de existencia de pigmentos  CCL respiratorios nos animais. Pigmentos pigmentos respiratorios no transporte  CMCCT de osíxeno. respiratorios nos animais. Linfa. Aparellos  B6.6. Comprender e describir os circulatorios. conceptos de circulación aberta e Pigmentos pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa. respiratorios nos animais. Linfa.

BXB6.6.1. Relaciona circulación  CAA aberta e pechada cos animais que a presentan e explica as súas vantaxes e os seus inconvenientes.  BXB6.6.2. Asocia representacións  CD

sinxelas do aparello circulatorio co  CMCCT tipo de circulación (simple, dobre, incompleta ou completa).  l

 B6.3.

Aparellos  B6.7. Coñecer e relacionar composición e a función da linfa. circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais. Linfa.

 i

 B6.4. Transporte de  B6.8. Distinguir respiración celular  BXB6.8.1.

gases e respiración. Tipos de aparellos respiratorios. Respiración celular.  l  e

de respiración (ventilación intercambio gasoso).

a  BXB6.7.1. Indica a composición da  CMCCT linfa e identifica as súas principais funcións.

Diferencia respiración  CAA celular e respiración, e explica o  CMCCT significado biolóxico de respiración celular.

 B6.5. Transporte de  B6.9. Coñecer e indicar os tipos de  BXB6.9.1.

gases e a respiración. Tipos de aparellos respiratorios.

aparellos respiratorios invertebrados e vertebrados.

Asocia os aparellos  CD respiratorios cos grupos aos que pertencen, e recoñéceos en representacións esquemáticas.

Seminario de Ciencias Naturais117

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Respiración celular.  e

 B6.5.

 e

 B6.5.

 l

Excreción:  B6.10. Definir o concepto de  BXB6.10.1. Define e explica o  CCL proceso da excreción. tipos de aparellos excreción e relacionalo cos obxectivos que persegue. excretores en invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción. Excreción:  B6.11. Enumerar os principais  BXB6.11.1. Enumera os principais  CAA tipos de aparellos produtos de excreción e sinalar as produtos de excreción e clasifica os  CMCCT excretores en diferenzas apreciables nos grupos de grupos de animais segundo os produtos de excreción. invertebrados e animais en relación con estes produtos. vertebrados. Produtos da excreción.

 e

 B6.5.

 d

 B6.5.

 l

 B6.5.

 l

 B6.6. Funcións de  B6.15. Comprender e describir o  BXB6.15.1. Integra a coordinación  CAA

 e

 i

Excreción:  B6.12. Describir os principais tipos  BXB6.12.1. Describe os principais  CMCCT tipos de aparellos órganos e aparellos excretores nos aparellos excretores dos animais e distintos grupos de animais. excretores en recoñece as súas principais invertebrados e estruturas a partir de representación esquemáticas. vertebrados. Produtos da excreción. Excreción:  B6.13. Estudar a estrutura  BXB6.13.1. Localiza e identifica as  CAA rexións dunha nefrona. tipos de aparellos das nefronas e o proceso de  CMCCT formación dos ouriños. excretores en invertebrados e  BXB6.13.2. Explica o proceso de  CMCCT vertebrados. formación dos ouriños. Produtos da excreción. Excreción:  B6.14. Coñecer e relacionar  BXB6.14.1. Identifica tipos de aparellos mecanismos específicos ou singulares mecanismos específicos de excreción en vertebrados. excretores en singulares de excreción vertebrados. invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

nerviosa e hormonal, relacionando ambas as dúas funcións.

 B6.6. Funcións de  B6.16.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  e

funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais.

os  CMCCT ou dos

Coñecer e identificar os  BXB6.16.1. Define estímulo,  CCL receptor, transmisor, efector. principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento.  BXB6.16.2. Identifica distintos tipos  CAA de receptores sensoriais e nervios.  CMCCT

 B6.6. Funcións de  B6.17. Explicar o mecanismo de  BXB6.17.1. Explica a transmisión  CCL

relación

nos

do impulso nervioso na neurona e

Seminario de Ciencias Naturais118

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  i

 l

 e  l

 i

transmisión do impulso nervioso.

Competencias clave

entre neuronas.

de sistemas invertebrados.

nerviosos

tipos de sistemas nerviosos en  CMCCT invertebrados.

 B6.6. Funcións de  B6.19.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  e

Estándares de aprendizaxe

 B6.6. Funcións de  B6.18. Identificar os principais tipos  BXB6.18.1. Distingue os principais  CAA

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  l

Criterios de avaliación

Diferenciar o  BXB6.19.1. Identifica os principais  CMCCT sistemas nerviosos de vertebrados. desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados.

 B6.6. Funcións de  B6.20. Describir os compoñentes e as  BXB6.20.1.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo).

Describe o sistema  CMCCT nervioso central e periférico dos vertebrados, e diferencia as funcións do sistema nervioso somático e o autónomo.

 B6.6. Funcións de  B6.21. Describir os compoñentes do  BXB6.21.1. Establece a relación  CAA

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso.

entre o sistema endócrino e o  CSIEE sistema nervioso.

 B6.6. Funcións de  B6.22.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

Enumerar as glándulas  BXB6.22.1. Describe as diferenzas endócrinas en vertebrados, as entre glándulas endócrinas e exócrinas. hormonas que producen e as funcións destas. BXB6.22.2. Discrimina a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano.

 CCL  CMCCT  CAA  CMCCT

 BXB6.22.3.

Relaciona cada  CMCCT glándula endócrina coa hormona ou as hormonas máis importantes que segrega, e explica a súa función de control.

 i

 B6.6. Funcións de  B6.23.

Coñecer e identificar as  BXB6.23.1. Relaciona as principais  CAA

Seminario de Ciencias Naturais119

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  l

 e

Criterios de avaliación

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

Estándares de aprendizaxe

hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados.

Competencias clave

hormonas dos invertebrados coa súa función de control.  BXB6.23.2. Identifica o concepto de  CMCCT

homeostase e a súa relación co sistema nervioso e endócrino.

 B6.7. Reprodución  B6.24.

nos animais. Tipos de reprodución. Vantaxes e inconvenientes.

Definir o concepto de  BXB6.24.1. Describe as diferenzas  CCL reprodución e diferenciar entre entre reprodución asexual e sexual, e  CMCCT reprodución sexual e asexual. Tipos. argumenta as vantaxes e os Vantaxes e inconvenientes. inconvenientes de cada unha.  BXB6.24.2.

Identifica tipos de  CMCCT reprodución asexual en organismos unicelulares e pluricelulares.

 BXB6.24.3. Distingue os tipos de  CAA

reprodución sexual.  e

 B6.8.

 B6.25.

Describir os procesos da  BXB6.25.1. Distingue e compara o  CAA gametoxénese. proceso de espermatoxénese e ovoxénese.

Gametoxénese.

 l

 B6.9. Fecundación  B6.26. Coñecer e relacionar os tipos  BXB6.26.1. Diferencia os tipos de  CMCCT fecundación en animais e as súas etapas. e desenvolvemento de fecundación en animais e as súas

embrionario.  e

etapas.

 B6.9. Fecundación  B6.27.

e desenvolvemento embrionario.

Describir as fases desenvolvemento embrionario.

do  BXB6.27.1. Identifica as fases do  CAA desenvolvemento embrionario e os  CMCCT acontecementos característicos de cada unha.

 BXB6.27.2. Relaciona os tipos de  CMCCT

ovo cos procesos de segmentación e gastrulación durante o desenvolvemento embrionario.  d

 B6.10.

 l

 B6.11. Adaptacións  B6.29. Recoñecer e relacionar as  BXB6.29.1.

 i

Ciclos  B6. 28. Analizar os ciclos biolóxicos  BXB6.28.1. Identifica as fases dos  CAA dos animais. ciclos biolóxicos dos animais. biolóxicos máis característicos dos animais.

dos animais medio.

adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan.

Identifica as  CAA adaptacións animais aos medios aéreos.

 BXB6.29.2.

Identifica as  CAA adaptacións animais aos medios acuáticos.

 BXB6.29.3.

Identifica as  CAA adaptacións animais aos medios terrestres.

 m  g

 B6.12. Aplicacións  B6.30.

e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía animal.

Realizar experiencias fisioloxía e anatomía animal.

de  BXB6.30.1. Describe e realiza  CSIEE experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7. Estrutura e composición da Terra

Seminario de Ciencias Naturais120

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  i  l

 d  l

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B7.1.

Análise e  B7.1. Interpretar os métodos de  BXB7.1.1. Caracteriza os métodos  CMCCT interpretación dos estudo da Terra e identificar as súas de estudo da Terra sobre a base dos  CD achegas e as súas limitacións. métodos de estudo procedementos que utiliza e as súas da Terra. achegas e limitacións.

 B7.2. Estrutura do  B7.2.

interior terrestre: capas que se diferencian en función da súa composición e da súa mecánica.

Identificar as capas que  BXB7.2.1. Resume a estrutura e  CCL conforman o interior do planeta de composición do interior terrestre, acordo coa súa composición, distinguindo as súas capas en diferencialas das que se establecen en función da súa composición e da súa función da súa mecánica, e marcar as mecánica, así como as descontinuidades e as zonas de descontinuidades e as zonas de transición. transición entre elas.  BXB7.2.2.

Sitúa en mapas e  CMCCT esquemas as capas da Terra, e  CD identifica as descontinuidades que permiten diferencialas.

 BXB7.2.3.

Analiza o xeoquímico e xeodinámico e contrasta o que achega deles ao coñecemento da da Terra.

 e

 B7.3.

 l

 B7.4.

 b

 B7.4.

 g

 B7.5. Achegas das  B7.6. Aplicar os avances das novas  BXB7.6.1.

Dinámica  B7.3. Precisar os procesos que  BXB7.3.1. Detalla e enumera  CAA litosférica. condicionan a estrutura actual procesos que deron lugar á estrutura  CCL terrestre. actual do planeta. Evolución  B7.4. Comprender e diferenciar a teoría da  BXB7.4.1. Indica as achegas máis  CCEC deriva continental de Wegener e a súa das teorías desde a relevantes da deriva continental, relevancia para o desenvolvemento da deriva continental para o desenvolvemento da teoría da teoría da tectónica de placas. Tectónica de placas. ata a tectónica de placas.

Evolución  B7.5. Clasificar os bordos de placas  BXB7.5.1. Identifica os tipos de  CD das teorías desde a litosféricas e sinalar os procesos que bordos de placas e explica os  CMCCT acontecen entre eles. fenómenos asociados a eles. deriva continental ata a tectónica de placas.

novas tecnoloxías na investigación do noso planeta.

 b  p

modelo  CCEC da Terra cada un estrutura

tecnoloxías xeolóxica.

investigación

Distingue métodos  CD desenvolvidos grazas ás novas  CMCCT tecnoloxías, asociándoos coa investigación dun fenómeno natural.

 B7.6.

Minerais e  B7.7. Seleccionar e identificar os  BXB7.7.1. Identifica as aplicacións  CAA rochas: conceptos. minerais e os tipos de rochas máis de interese social ou industrial de  CSC Clasificación xenéti frecuentes, nomeadamente os determinados tipos de minerais e ca das rochas. rochas. utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social  B7.7. Observación ou industrial. de coleccións de minerais e rochas.  B7.8. Recoñecemento e identificación de minerais e rochas frecuentes en Galicia.

Seminario de Ciencias Naturais121

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos  i  l

 l

 B8.1. Magmatismo.  B8.1. Relacionar o magmatismo e a  BXB8.1.1. Explica a relación entre o  CMCCT

Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

 l

Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

que determinan os tipos de magmas, e clasifícaos atendendo á súa composición.

Recoñecer e relacionar a  BXB8.3.1. Diferencia os tipos utilidade das rochas magmáticas rochas magmáticas, identifica analizando as súas características, os máis frecuentes, con axuda seus tipos e as súas utilidades. claves, e relaciona a súa textura seu proceso de formación.

de  CAA as de co

 B8.1. Magmatismo.  B8.4. Establecer as diferenzas de  BXB8.4.1. Relaciona os tipos de  CAA

 l

 B8.2. xeolóxicos: vulcanismo sismicidade.

 e

 B8.3.

actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma.

actividade volcánica coas  CMCCT características do magma, e diferencia os produtos emitidos nunha erupción volcánica.

Riscos  B8.5. Diferenciar os riscos xeolóxicos  BXB8.5.1.

Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica metamorfismo; tipos metamorfismo. Clasificación rochas metamórficas. metamorfismo Tectónica placas.  d

sobre a base da súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo.

 B8.1. Magmatismo.  B8.3.

Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.  i

magmatismo e a tectónica de placas, e coñece as estruturas resultantes da localización dos magmas en profundidade e en superficie.

 B8.1. Magmatismo.  B8.2. Categorizar os tipos de magmas  BXB8.2.1. Discrimina os factores  CAA

Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.  i

tectónica de placas.

derivados dos procesos Vulcanismo e sismicidade.

internos.

 B8.6.

Analiza os riscos  CSC xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

Detallar o proceso de  BXB8.6.1. Clasifica metamorfismo e relacionar os factores metamorfismo en función que lle afectan cos seus tipos. factores que o condicionan.

o  CMCCT dos  CAA

do de das O na de

 B8.3.

Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo.

 B8.7. Identificar rochas metamórficas  BXB8.7.1. Ordena e clasifica as  CAA

a partir das súas características e das súas utilidades.

rochas metamórficas máis frecuentes da codia terrestre, relacionando a súa textura co tipo de metamorfismo experimentado.

Seminario de Ciencias Naturais122

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Clasificación das rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónica de placas.  i

 B8.4. Procesos  B8.8. Relacionar sedimentarios. Facies sedimentarias e sedimentarias: sedimentarios. identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 e

 B8.4. Procesos  B8.9. Explicar a diaxénese e as súas  BXB8.9.1. Describe as fases da  CCL sedimentarios. Facies fases. diaxénese. sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 i

 B8.4. Procesos  B8.10. Clasificar as rochas  BXB8.10.1. Ordena e clasifica  CAA sedimentarios. Facies sedimentarias aplicando como criterio segundo a súa orixe as rochas  CSIEE sedimentarias: as súas distintas orixes. sedimentarias máis frecuentes da identificación e codia terrestre. interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 l

 B8.5.

 m

 B8.6.

 g

estruturas  BXB8.8.1. Detalla e discrimina as  CMCCT ambientes fases do proceso de formación dunha rocha sedimentaria

A  B8.11. Analizar os tipos de  BXB8.11.1. Asocia os tipos de  CAA deformación en deformación que experimentan as deformación tectónica cos esforzos relación rochas, establecendo a súa relación aos que se someten as rochas e coas cos esforzos a que se ven sometidas. propiedades destas. á tectónica de placas.  BXB8.11.2. Relaciona os tipos de  CD Comportamento estruturas xeolóxicas coa tectónica mecánico das de placas. rochas.

Tipos de  B8.12. Representar os elementos  BXB8.12.1. Distingue os elementos  CMCCT dunha dobra e dunha falla. deformación: dobra dunha dobra e clasifícaos atendendo s e fallas. a diferentes criterios.  B8.7. Técnicas para a identificación de  BXB8.12.2. Recoñece e clasifica os  CAA distintos tipos de rochas. tipos de falla, identificando os  CMCCT elementos que a constitúen.  B8.8. Construción de modelos onde se representen os principais tipos de pregamentos e fallas. Bloque 9. Historia da Terra

 m  l

 B9.1. Estratigrafía:  B9.1.

concepto obxectivos. Principios. Definición

Deducir a existencia de  BXB9.1.1. Interpreta estruturas xeolóxicas e a súa relación mapas topográficos xeolóxicos sinxelos. co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada.

e e

realiza  CMCCT cortes  CAA

Seminario de Ciencias Naturais123

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

estrato.  B9.2.

Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes xeolóxicos.  l  e

 d  l  p

 B9.3.

Datacións  B9.2. Aplicar criterios cronolóxicos  BXB9.2.1. Interpreta cortes  CMCCT relativas e para a datación relativa de formacións xeolóxicos e determina a  CAA absolutas: estudo xeolóxicas e deformacións antigüidade dos seu estratos, as de cortes localizadas nun corte xeolóxico. discordancias e a historia xeolóxica xeolóxicos Describir as grandes divisións do da rexión, e identifica os grandes sinxelos. Grandes tempo en xeoloxía. Oroxenias e acontecementos xeolóxicos grandes acontecementos xeolóxicos. ocorridos e as oroxenias. divisións xeolóxicas: Táboa do tempo xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica da Terra. Oroxenias.

Extincións  B9.3. Interpretar o proceso de  BXB9.3.1. Categoriza os principais  CAA fósiles guía e valora a súa importancia masivas e as súas fosilización e os cambios que se  CMCCT para o establecemento da historia causas naturais. producen. Analizar as causas da xeolóxica da Terra. extinción das especies.  B9.5. Estudo e recoñecemento de fósiles.  B9.4.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.

Seminario de Ciencias Naturais124

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE 1º TEMPORALIZACIÓN Comezará o curso co estudo da xeoloxía (bloques 7, 8 e 9) e continuará co estudo dos seres vivos e de anatomía compararada (bloques 1 a 6) Os nove bloques de contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía en 1º BAC, articuláronse en vinte unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: 1ª AVALIACIÓN  Unidade 1: Orixe eestrutura do noso planeta. Temporalización 4 sesións  Unidade 2: Dinámica litosférica. Temporalización 4sesións  Unidade 3: Os procesos xeolóxicos internos. O magmatismo. Temporalización 4 sesións  Unidade 4: Metamorfismo e tectónica. Temporalización 4sesións.  Unidade 5: Meteorización e sedimentoxénese. Temporalización 4 sesións  Unidade 6:Petroxénese. Do sedimento a rocha. Temporalización 4 sesións  Unidade 7: A Historia do noso planeta. Temporalización 8 sesións  Unidade 8: Os seres vivos e a súa organización. Temporalización 8 sesións. 2ª AVALIACIÓN    

Unidade 9: Diferenciación e especialización celular. Temporalización 8sesións Unidade 10: A importancia da biodiversidade. Temporalización 4sesións Unidade 11: Evolución e clasificación dos seres vivos. Temporalización 8 sesións Unidade 12: A árbore da vida Temporalización 8sesións

Seminario de Ciencias Naturais125

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 

VERÍN , OURENSE

Unidade 13: A nutrición nas plantas. Temporalización 4sesións Unidade 14: A relación nas plantas e a regulación do seucrecemento. Temporalización4 sesións

3ª AVALIACIÓN      

Unidade 15: A reproducción nas plantas. Temporalización 6 sesións Unidade 16: Nutrición en animais: dixestión e respiración.Temporalización8sesións Unidade 17: Nutrición en animais: circulación e excreción.Temporalización4 sesións Unidade 18: Relación en animais: receptores e efectores. Temporalización 4 sesións. Unidade 19: Coordinación nerviosa e hormonal en animais. Temporalización 4 sesións. Unidade 20: Reprodución en animais. Temporalización 4 sesións.

Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Bloque 1. Os seres vivos: composición e función. - Especifica as características dos seres vivos. - Distinguebioelemento, oligoelemento e biomolécula. - Diferencia e clasifica os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas funcións biolóxicas na célula. - Diferenciar os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas. - Recoñece e identifica algunhas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función. Bloque 2. A organización celular. - Describe a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distingue unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas. - Identifica os orgánulos celulares, e describir a súa estrutura e a súa función. - Recoñece e identificar as fases da mitose e da meiose, e argumenta a súa importancia biolóxica. - Establece as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica. Bloque 3. Histoloxía. - Diferencia os niveis de organización celular e interpreta como se chega ao nivel tisular. - Recoñece e indica a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións. - Asocia imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen. Bloque 4: A biodiversidade. - Coñece e indica os grandes grupos taxonómicos de seres vivos. - Interpreta os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos. - Define o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica. - Coñece e indica as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos. - Sitúa as grandes zonas bioxeográficas e os principais biomas. - Relaciona as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas. Interpreta mapas bioxeográficos e determina as formacións vexetais correspondentes. - Valora a importancia da latitude, a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies. - Relaciona a biodiversidade co proceso evolutivo. Describe o proceso de especiación e enumera os factores que o condicionan. - Recoñece e indica a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade.

Seminario de Ciencias Naturais126

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Coñece e indica a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies. Define o concepto de endemismo, e coñece e identifica os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas. Coñece e relaciona as aplicacións da biodiversidade en campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria. Coñece e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies. Enumera as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade. Comprende e diferencia os inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras. Describe as principais especies e valora a biodiversidade dun ecosistema próximo.

Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio. Describe como se realiza a absorción da auga e os sales minerais. - Coñece e identifica a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte. - Explica os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación. - Coñece e identifica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte. - Comprende e diferencia as fases da fotosíntese e os factores que afectan ao proceso. - Salienta a importancia biolóxica da fotosíntese. - Explica a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores. - Describe tropismos e nastias, e ilustraos con exemplos. - Define o proceso de regulación nas plantas mediante hormonas vexetais. - Coñece e relaciona os tipos de fitohormonas coas súas funcións. - Comprende e diferencia os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas. - Entende os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas. - Diferencia os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características. - Entende os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación da semente e o froito. - Coñece e indica os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación. - Coñece e relaciona as formas de propagación dos froitos. - Recoñece e relaciona as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan. - Deseña e realiza experiencias nas que se probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais. Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio. - Comprende e discrimina os conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación. - Distingue os modelos de aparellos dixestivos dos invertebrados. - Distinguie os modelos de aparellos dixestivos dos vertebrados. - Diferencia a estrutura e a función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas. - Coñece e relaciona a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno. - Comprende e describe os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa. - Coñece e relaciona a composición e a función da linfa. - Distingue respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso). - Coñece e indicr os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados. - Define o concepto de excreción e relacionao cos obxectivos que persegue. - Enumera os principais produtos de excreción e sinala as diferenzas apreciables nos grupos de animais en relación con estes produtos. - Describe os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais. - Estuda a estrutura das nefronas e o proceso de formación dos ouriños. - Coñece e relaciona mecanismos específicos ou singulares de excreción en vertebrados.

Seminario de Ciencias Naturais127

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Comprende e describe o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais. Coñece e identifica os principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento. Explica o mecanismo de transmisión do impulso nervioso. Identifica os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados. Diferencia o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados. Describe os compoñentes e as funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo). Describe os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso. Enumera as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcións destas. Coñece e identifica as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados. Define o concepto de reprodución e diferencia entre reprodución sexual e asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes. Describe os procesos da gametoxénese. Coñece e relaciona os tipos de fecundación en animais e as súas etapas. Describe as fases do desenvolvemento embrionario. Analiza os ciclos biolóxicos dos animais. Recoñece e relaciona as adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan. Realiza experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7: Estrutura e composición da Terra. - Interpreta os métodos de estudo da Terra e identifica as súas achegas e as súas limitacións. - Identifica as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencial das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición. Precisa os procesos que condicionan a estrutura actual terrestre. - Comprende e diferencia a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placas. - Clasifica os bordos de placas litosféricas e sinala os procesos que acontecen entre eles. -

Aplica os avances das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica. Selecciona e identifica os minerais e os tipos de rochas máis frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social ou industrial.

Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos. - Relaciona o magmatismo e a tectónica de placas. - Categoriza os tipos de magmas sobre a base da súa composición e distingue os factores que inflúen no magmatismo.

Recoñece e relaciona a utilidade das rochas magmáticas analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades. Establecer as diferenzas de actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma. Diferencia os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade. Detalla o proceso de metamorfismo e relaciona os factores que lle afectan cos seus tipos. Identifica rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidades. Relaciona estruturas sedimentarias e ambientes sedimentarios. Explica a diaxénese e as súas fases Clasifica as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes. Analiza os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas. Representa os elementos dunha dobra e dunha falla.

Seminario de Ciencias Naturais128

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bloque 9: Historia da Terra. - Deduce a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada. - Aplicaa criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico. Describe as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos. - Interpreta o proceso de fosilización e os cambios que se producen. Analiza as causas da extinción das especies.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar a labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación da ESO. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuesti ns plantexadas pola profesora… Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous ou tres un traballo en formato Word e unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas cortas, de relacionar termos. cuestións de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos. Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA A metodoloxía adecuada para desenvolver a bioloxía e xeoloxía no bacharelato será aquela que potencie a capacidade de autoaprendizaxe no alumnado, traballar en equipo, aplicar métodos adecuados de investigación e para que poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e a súasaplicacións prácticas. Propóñense as seguintesestratexiasmetodolóxicas para desenvolver as capacidades que os obxectivosrequiren:

Seminario de Ciencias Naturais129

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

-Crear na aula un clima que favoreza as aprendizaxes significativas, que desenvolva o interese pola materia e os seusestudos posteriores, que permita a interacción entre iguais e entre o profesorado e alumnado como base para o desenvolvemento integral como persoas. -Propiciar a construcióndunhaimaxe da ciencia, e en particular da bioloxía e xeoloxía, non estática, entendendo que a provisionalidade da súasconclusións e teorías é unha das súas características fundamentais. -Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Dotar o alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades nas que un dos obxectivossexa o desenvolvemento de procedementos. -Pór de manifesto a correlación entre os fenómenos estudadosna aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, comentarios de novas de actualidadeousaídas didácticas (a laboratorios, fábricas, itinerarios xeolóxicos, etc.) combinadas con informes outraballos específicos. Facer especial fincapénas características xeolóxicas e nabiodiversidade de Galicia.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en 1º de Bacharelato: Libro de texto do alumno da editorial Anaya. Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sencillas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Mapas xeolóxicos e mapas topográficos. Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: 1. Identificación de biomoléculas orgánicas (glicidos, lipidos e prótidos). 2. Preparación e observación de células procariotas e eucariotas. 3. Observación microscópica de tecidos. 4. Observación dos microorganismos dunha charca. 5. Fotosíntese e separación de pigmentos fotosintéticos. 6. Estudo de diversos tipos de flores. 7. Dixestión salivar do almidón. 8. Disección e estudio de órganos (corazón, pulmóns, riles, encéfalo, ollos, branquias.....). 9. Observación e análise dun ovo de pita 10. Identificación e estudio de propiedades de minerais mais caracteristicos. 11. Identificación, mediante claves, de rochas magmáticas, metamorficas e sedimentarias. 12. Análise da xeoloxía da zona (realización dun corte topográfico dun transecto, recollida e identificación de rochas nese transecto a partir dun mapa xeol xico…) 13. Simular a discontinuidade de Repetti no laboratorio. 14. Formación dun prisma de acreción 15. Formación de cristais. 16. Estudo e simulación de icnitas.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. Os seres vivos: composición e función. - Especificar as características dos seres vivos. - Distinguir bioelemento, oligoelemento e biomolécula. - Diferenciar e clasificar os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas funcións biolóxicas na célula.

Seminario de Ciencias Naturais130

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Diferenciar os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas. Recoñecer e identificar algunhas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función.

Bloque 2. A organización celular. - Describir a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distinguir unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas. - Identificar os orgánulos celulares, e describir a súa estrutura e a súa función. - Recoñecer e identificar as fases da mitose e da meiose, e argumentar a súa importancia biolóxica. - Establecer as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica. Bloque 3. Histoloxía. - Diferenciar os niveis de organización celular e interpretar como se chega ao nivel tisular. - Recoñecer e indicar a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións. - Asociar imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen. Bloque 4: A biodiversidade. - Coñecer e indicar os grandes grupos taxonómicos de seres vivos. - Interpretar os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos. - Definir o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica. - Coñecer e indicar as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos. - Situar as grandes zonas bioxeográficas e os principais biomas. - Relacionar as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas. Interpretar mapas bioxeográficos e determina as formacións vexetais correspondentes. - Valorar a importancia da latitude, a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies. - Relacionar a biodiversidade co proceso evolutivo. - Describir o proceso de especiación e enumera os factores que o condicionan. - Recoñecer e indica a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade. - Coñecer e indicar a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies. - Definir o concepto de endemismo, e coñecer e identificar os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas. - Coñecer e relacionra as aplicacións da biodiversidade en campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria. - Coñecer e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies. - Enumerar as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade. - Comprender e diferenciar os inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras. Describir as principais especies e valora a biodiversidade dun ecosistema próximo. Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio. Describir como se realiza a absorción da auga e os sales minerais. - Coñecer e identificar a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte. - Explicar os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación. - Coñecer e identifica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte.

Seminario de Ciencias Naturais131

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Comprender e diferenciar as fases da fotosíntese e os factores que afectan ao proceso. Salientar a importancia biolóxica da fotosíntese. Explicar a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores. Describir tropismos e nastias, e ilustralos con exemplos. Definir o proceso de regulación nas plantas mediante hormonas vexetais. Coñecer e relacionar os tipos de fitohormonas coas súas funcións. Comprender e diferenciar os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas. Entender os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas. Diferenciar os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características. Entender os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación da semente e o froito. Coñecer e indicar os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación. Coñecer e relacionar as formas de propagación dos froitos. Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan. Deseñar e realizar experiencias nas que se probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais.

Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio. - Comprender e discriminar os conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación. - Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos invertebrados. - Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos vertebrados. - Diferenciar a estrutura e a función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas. - Coñecer e relacionar a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno. - Comprender e describir os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa. - Coñece e relacionar a composición e a función da linfa. - Distinguir respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso). - Coñecer e indicar os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados. - Definir o concepto de excreción e relacionalo cos obxectivos que persegue. - Enumerar os principais produtos de excreción e sinalar as diferenzas apreciables nos grupos de animais en relación con estes produtos. - Describir os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais. - Estudar a estrutura dos nefróns e o proceso de formación dos ouriños. - Coñecer e relacionar mecanismos específicos ou singulares de excreción en vertebrados. - Comprender e describir o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais. - Coñecer e identificar os principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento. - Explicar o mecanismo de transmisión do impulso nervioso. - Identificar os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados. - Diferenciar o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados. - Describir os compoñentes e as funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo). - Describir os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso. - Enumerar as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcións destas. - Coñecer e identificar as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados. - Definir o concepto de reprodución e diferenciar entre reprodución sexual e asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes. - Describir os procesos da gametoxénese. - Coñecer e relacionar os tipos de fecundación en animais e as súas etapas.

Seminario de Ciencias Naturais132

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Describir as fases do desenvolvemento embrionario. Analizar os ciclos biolóxicos dos animais. Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan. Realizar experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7: Estrutura e composición da Terra. - Interpretar os métodos de estudo da Terra e identificar as súas achegas e as súas limitacións. - Identificar as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencialas das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición. Precisar os procesos que condicionan a estrutura actual terrestre. - Comprender e diferenciar a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placas. - Clasificar os bordos de placas litosféricas e sinalar os procesos que acontecen entre eles. -

Aplicar os avances das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica. Seleccionar e identificar os minerais e os tipos de rochas máis frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social ou industrial.

Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos. - Relacionar o magmatismo e a tectónica de placas. - Categorizar os tipos de magmas sobre a base da súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo.

Recoñecer e relacionar a utilidade das rochas magmáticas analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades. Establecer as diferenzas de actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma. Diferenciar os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade. Detallar o proceso de metamorfismo e relaciona os factores que lle afectan cos seus tipos. Identificar rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidades. Relacionar estruturas sedimentarias e ambientes sedimentarios. Explicar a diaxénese e as súas fases Clasificar as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes. Analizar os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas. Representar os elementos dunha dobra e dunha falla.

Bloque 9: Historia da Terra. - Deducir a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada. - Aplicar criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico. Describir as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos. - Interpretar o proceso de fosilización e os cambios que se producen. Analizar as causas da extinción das especies.

Criterios de cualificación e promoción A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. Realizarase como mínimo unha por avaliación. Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos).

Seminario de Ciencias Naturais133

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores. Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia, según os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final ser a m is alta) Esta cualificaci n “gardar ase” ata comprobar que os dem is aspectos relativos avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignaturana convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto non se “gardan” avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta. 8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Interesouse o grupo polo tema da unidade?. A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?. Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

Seminario de Ciencias Naturais134

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Aos alumnos de 2º de bacharelato con Bioloxía e Xeoloxía de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos. Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas. Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

11. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Bioloxía e Xeoloxía. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO no IES Xesús Taboada Chivite. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 4º de ESO no centro. -

En función dos resultados obtidos adoptaranse as seguintes medidas: Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio durante a ESO e que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 1º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa. Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo. Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 1º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características personais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 1º de Bacharelato, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor lg ns exemplos son: “ omo se calcula a idade en mill ns de anos dunha rocha?” “ omo se estudan os movementos de convecci n do manto?” ” omo se estudan as estruturas

Seminario de Ciencias Naturais135

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

tect nicas nun laboratorio?” “ omo poden predicirse os riscos xeol xicos?” “P dese reconstru r un suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas sedimentarias?” “Que ocorre cando os f siles e as rochas non encaixan” “ omo se estudan os virus?” “ omo se clasifican os seres vivos?” “ omo identificar os seres vivos””Que informaci n proporciona a madeira que producen as árbores no seu crecemento?””Poden as fitohormonas mellorar a produci n hortofrut cola?” “ omo se conserva a biodiversidade vexetal” “ e que se alimentan os animais?” “Que informaci n nos proporciona a actividade el ctrica do coraz n?” “ omo se utilizan as feromonas na loita biolóxica contra as pragas” “ omo se leva a cabo un programa de reproduci n asistida para a conservaci n de especies amenazadas...Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiraci n cient fica para os concursos “ iencia que conta” e “Inspiraciencia” Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica. Imaxes e gráficos do libro de texto que favorecen a adquisición dos contidos. Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 1º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes (células, tecidos, aparatos aparatos relacionados coas funcións vitais de diferentes grupos de organismos, tipos de volcáns, ambientes sedimentarios, estrutura do solo...), mapas (distribución dos principais biomas, placas tectónicas, topográficos, xeóloxicos...), táboas (clasificación de diferentes grupos de organismos, glándulas endócrinas e hormonas que producen, ) e gráficos (electrocardiograma, velocidade de propagación das ondas sísmicas, variación da biodiversidade ao longo do tempo, potencial de membrana nun impulso nervioso...) Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: “Europa one” “La pesca del salm n en Yemen” “Lo imposible” “Viaje al centro de la Tierra” “Pompeya” “Entre lobos... Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Realizaci n de actividades para 1º de Bacharelato na p xina web de “Proyecto Biosfera” Realización de webquest sobre biodiversidade e xeodinámica externa. Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: “Europa one” “La pesca del salm n en Yemen” “Lo imposible” “Viaje al centro de la Tierra” “Pompeya” “Entre lobos... Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Redacci n de relatos cient ficos para os concursos “Inspiraciencia” e “ iencia que conta” Composición de letras de cancións relacionadas cos contidos que se imparten en 1º de Bacharelato, así como a gravación e a edición de vídeos que inclúan ditas cancións . Deseño dunha campaña divulgativa sobre a doazón de sangue. ctividades do libro de texto das partes: “En resumo” e “ iencia na t a vida” Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Riscos inducidos Quentamento global e fusión dos glaciares. Efectos da construción de rompeolas. Efectos da deforestación polo trazado dunha autovía. A destrución da presa de Tous por unha inundación. Efectos da chuvia ácida. Elaboración dunha lista de medidas para preservar a biodiversidade. Xestionar o medio ambiente de forma sostible A produción hortofrutícola. Explicar os problemas da aplicación de feromonas. Debate: O alcohol, unha droga perigosa. Vantaxes e riscos da clonación terapeutica.

Seminario de Ciencias Naturais136

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Valores persoais. Os que figuran no punto 15: “ Programaci n da educaci n en valores”

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO -

Ao longo do curso fomentarase a realizacióndalgunhas das seguintes actividades : Realizaci n da actividade pr ctica “ o ece a xeolox a da t a zona” Deseño e realización dunha experiencia práctica por parte dos alumnos. Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre contidos abordados no curriculo. Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. Participaci n nos concursos de relatos de inspiraci n cient fica “ iencia que conta” e “Inspiraciencia” Composición de letras de cancións relacionadas cos contidos que se imparten en 1º de Bacharelato, así como a gravación e a edición de vídeos que inclúan ditas cancións .

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos dez bloques de contidosplantexados para 1º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas. Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos. Reflexión crítica sobre a orixe da vida na Terra. Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación. Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos. Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica. Valoración da importancia que ten a clasificación dos seres vivos para poder coñecelos e, no caso dos microorganismos causantes de enfermidades, poder encontrar remedios para combatelas. Valoración e respecto pola biodiversidade e os comportamentos adecuados para a súa protección e conservación. Valoración do uso das hormonas nos procesos de hortofruticultura. Valoración da importancia do coñecemento das plantas e a súa reprodución para a súa utilización polo ser humano. Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio. Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para os animais. Toma de conciencia das diferenzas entre os distintos sistemas nerviosos, a medida que se avanza na escala evolutiva.

Seminario de Ciencias Naturais137

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Valoración da importancia das aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas. Análise do papel estereotípico que a sexualidade desempeña na prensa e a publicidade. Debate crítico sobre algúns mitos, concepcións erróneas e prexuízos relacionados coa sexualidade. Valoración das repercusións sociais e éticas da biotecnoloxía en relación coa reprodución. Necesidade dun coñecemento e un uso adecuado dos métodos anticonceptivos para a prevención de enfermidades. Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos. Recoñecemento da utilidade dos minerais e as rochas na vida cotiá. Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. Recoñecemento da importancia que teñen para o ser humano os solos e a necesidade de protexelos. Conservación da vida no planeta Terra. O labor de distintos profesionais vinculados á Bioloxía ou á Xeoloxía: xeofísico, vulcanólogo, xeólogo, especialistas en Ciencias Ambientais, sedimentólgo, paleontólogo, biofísico, histólogo clínico, biólogo evolutivo, zoólogo, botánico, enxeñeiro forestal, técnico de xardinería e floristería, cardiólogo... Uso sostible dos recursos.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnospracticarán a lectura de textos divulgativos de ciencia. Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 1º de Bacharelato:  CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994.  DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002.  MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999.  ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeñamitología de laciencia. Espasa, Madrid, 1999.  ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientosaccidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989.  ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGrawHill de Divulgación Científica, España, 1991.  BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993.  HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994.  SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGrawHill, Madrid, 2001.  WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003.  ALBERTS, B.; BRAY, D.; LEWIS, J.; RAFF, M.; ROBERTS, K., y WATSON, J.D.: Biología Molecularde la célula. 3.ª edición. Omega, Barcelona, 1994.  ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995.  CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001.  MARGULIS, L.: El planeta simbiótico. Debate, Madrid, 2003.  DE DUVE, C.: «Elorigen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237.  JUNQUEIRA, L.C., y CARNEIRO, J.: Histología básica. Editorial Masson.  Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982.  FUENTES YAGÜE, J.L.: Iniciación a la Botánica. Mundi-Prensa, 2001.  VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.  LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002.  MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona.  ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988.  JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel.  Instituto Americano de GeólogosProfesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de losRiesgosGeológicos. ICOG, 1997.

Seminario de Ciencias Naturais138

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro. Algunhas web recomendadas para facer traballos ou realizar consultas son: http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1bachillerato/1.htm http://www.joseacortes.com/practicas/ http://docentes.educacion.navarra.es/~metayosa/ESO3.html http://www.igme.es/internet/default.asp http://www.ont.es/Paginas/Home.aspx http://webs.uvigo.es/m.megias/inicio.html http://faunaiberica.org http://edafología.ugr.es/introeda/tema00/progr.htm http://pacozamora.blogia.com/archivos/ http://www.iesabastos.org/archivos/daniel_tomas/index.html nimarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:“ iencia que conta”e “Inspiraciencia” organizados pola Universidade de Vigo e o SI respectivamente s bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2015-2016 propostos na memoria do curso pasado son: 5. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 6. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 7. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 8. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Seminario de Ciencias Naturais139

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver?

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo?

Seminario de Ciencias Naturais140

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa? Temporalización ¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe? Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Ciencias Naturais141

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , OURENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Ciencias Naturais142

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

1º BACHARELATO (Común) Asignatura: Cultura Científica Profesores: Javier Rodríguez

3. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. Tanto a ciencia como a tecnoloxía son alicerces do benestar das nacións, e ambas son necesarias para que un país poida enfrontarse a novos retos e a atopar solucións para eles. O desenvolvemento social, económico e tecnolóxico dun país, a súa posición nun mundo cada vez máis competitivo e globalizado, así como o benestar da cidadanía na sociedade da información e do coñecemento, dependen directamente da súa formación intelectual e, entre outros factores, da súa cultura científica. A ciencia forma parte do acervo cultural da humanidade é innegable; de feito, calquera cultura pasada apoiou os seus avances e logros nos coñecementos científicos que se ían adquirindo e que se debían ao esforzo e á creatividade humana. A materia denominada Cultura Científica debe, daquela, contribuír á adquisición desta dimensión da competencia en conciencia e expresión cultural. Individualmente considerada, a ciencia é unha das grandes construcións teóricas da humanidade; o seu coñecemento forma o individuo, proporciónalle capacidade de análise e de procura da verdade. Na vida diaria estamos en continuo contacto con situacións de carácter científico que nos afectan directamente, situacións que a cidadanía do século XXI debe ser capaz de entender e de valorar criticamente. Repetidas veces, os medios de comunicación informan sobre cuestións científicas e tecnolóxicas de actualidade. A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica. Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula. Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula. A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso. Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír. A materia de Cultura Científica establece a base de coñecemento científico sobre temas xerais como o universo, os avances tecnolóxicos, a saúde, a calidade de vida e a contribución do coñecemento dos materiais aos avances da humanidade. Para primeiro de bacharelato déixanse cuestións algo máis complexas, como a formación da Terra e a orixe da vida, a xenética, os avances biomédicos e, para rematar, un bloque dedicado a todo o relacionado coas tecnoloxías da información e da comunicación. No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da

Seminario de Ciencias Naturais143

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico. Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.

4. CONTRIBUCIÓN AO CLAVE

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

O real decreto basease na potenciación do aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propoñense novos enfoques no aprendizaxe e evaluación, que suporan un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e prantexamentos metodolóxicos innovadores. A competencia supon unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocions, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se movilizan conxuntamente para lograr unha ación eficaz. Contemplanse, pues, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa nas prácticas sociais que, como tales, podense desarrollar tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais. As competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desarrollo persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego. Se identifican sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades, o crecemento económico e a innovación, e describense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unaa delas. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CL).  Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).  Competencia dixital (CD).  Aprender a aprender (AA).  Competencias sociais e cívicas (CSC).  Sentido e iniciativa e espíritu emprendedor (IE).  Conciencia e expresions culturais (CEC). As cultura cientifica contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, cláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde

Seminario de Ciencias Naturais144

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais. Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos. A área de Cultura científica contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A cultura científicacontribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para desenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilizacion das tecnoloxias foméntando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe . A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios da cultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

CONCRECIÓN DOS OBXETIVOS PARA O CURSO.

Seminario de Ciencias Naturais145

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona. O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.

Seminario de Ciencias Naturais146

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E PERFÍS COMPETENCIAIS.

Seminario de Ciencias Naturais147

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

1º de bacharelato Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Procedementos de traballo  d  e  g  i  l

 a  b  o

 e  g  m  l

 B1.1. A comunicación en  B1.1. Obter, seleccionar e  CCIB1.1.1. Analiza un texto  CAA

ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación de informes utilizando distintos medios.

valorar informacións relacionadas con temas científicos da actualidade.

científico e valora de forma  CCL crítica o seu contido.  CCIB1.1.2.

Presenta  CCL información sobre un tema  CD tras realizar unha procura  CAA guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet.

 B1.2. Ciencia, tecnoloxía e  B1.2. Valorar a importancia  CCIB1.2.1. Analiza o papel  CAA

sociedade: histórica.

perspectiva

da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

da investigación científica  CCEC como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia.

 B1.1. A comunicación en  B1.3.

ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación de informes utilizando distintos medios.

Comunicar  CCIB1.3.1. Comenta conclusións e ideas en artigos científicos distintos soportes a divulgativos realizando públicos diversos, valoracións críticas e utilizando eficazmente as análise das consecuencias tecnoloxías da información sociais, e defende en e da comunicación para público as súas conclusións. transmitir opinións propias argumentadas.

 CCL  CD  CAA  CSIEE

Bloque 2. A Terra e a vida  i  l

 l

 B2.1. Orixe e formación da  B2.1. Xustificar a teoría de  CCIB2.1.1.

Terra: deriva continental e tectónica de placas.

deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian.

Xustifica a  CMCCT teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas.

 B2.1. Orixe e formación da  B2.2. Explicar a tectónica  CCIB2.2.1.

Terra: deriva continental e tectónica de placas.

de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos.

Utiliza a  CMCCT tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas.

 CCIB2.2.2.

Nomea e  CMCCT explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos.

 l

 B2.2.

Vulcanismo terremotos: predición prevención.

Seminario de Ciencias Naturais148

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Terra.  a  b

 B2.3. Orixe da vida na  B2.4. Coñecer e describir  CCIB2.4.1.

Coñece e  CMCCT os últimos avances explica as teorías acerca da orixe da vida na Terra. científicos sobre a orixe da vida na Terra e enunciar as teorías científicas que  CCIB2.4.2. Describe as  CCEC últimas investigacións explican a orixe da vida na científicas en torno ao Terra, diferenciándoas das baseadas en crenzas. coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra.

Terra.

 h

 l  h

 B2.4.

Do fixismo ao  B2.5. Establecer as probas  CCIB2.5.1. Describe as  CMCCT evolucionismo. Evolución a que apoian a teoría da probas biolóxicas, debate: teorías científicas selección natural de Darwin paleontolóxicas e e pseudocientíficas sobre a e utilizala para explicar a moleculares que apoian a evolución. Evolución do ser evolución dos seres vivos teoría da evolución das humano. especies. na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas.  CCIB2.5.2. Enfronta as  CMCCT teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural.  CCIB2.5.3.

Enfronta o  CMCCT neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución.

 l  m

 B2.4.

Do fixismo ao  B2.6. Recoñecer a  CCIB2.6.1. Establece as  CMCCT evolucionismo. Evolución a evolución desde os etapas evolutivas dos debate: teorías científicas primeiros homínidos ata o homínidos ata chegar ao e pseudocientíficas sobre a ser humano actual e Homo Sapiens, salientando evolución. Evolución do ser establecer as adaptacións as súas características humano. que nos fixeron fundamentais, como a evolucionar. capacidade cranial e altura.  CCIB2.6.2. Valora de forma  CSC

crítica as informacións asociadas ao Universo, á Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía. Bloque 3. Avances en biomedicina  h  l  ñ  a  l  i

 a

 B3.1. Evolución histórica  B3.1. Analizar a evolución  CCIB3.1.1.

da investigación médica e farmacéutica.

histórica na consideración e no tratamento das doenzas.

Coñece a  CCEC evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas.

 B3.1. Evolución histórica  B3.2. Distinguir entre o que  CCIB3.2.1.

da investigación médica e farmacéutica.

é medicina e o que non o é.

Establece a  CSC existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo.

 B3.2. Últimos avances en  B3.3. Valorar as vantaxes  CCIB3.3.1.

medicina.

que suscita a realización

transplantes

Propón

os  CSC como

Seminario de Ciencias Naturais149

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación dun transplante e as súas consecuencias.

 a  h  l

 a

 e  i

Competencias clave

alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes.

 B3.1. Evolución histórica  B3.4. Tomar conciencia da  CCIB3.4.1.

da investigación médica e farmacéutica.

importancia investigación farmacéutica.

da médico-

Describe o  CMCCT proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos.

 B3.3. Valoración crítica da  B3.5.

información relacionada coa medicina. Uso responsable dos medicamentos. Patentes.  b

Estándares de aprendizaxe

Facer un uso  CCIB3.5.1. Xustifica a  CSC responsable do sistema necesidade de facer un uso sanitario e dos racional da sanidade e dos medicamentos. medicamentos.

 B3.3. Valoración crítica da  B3.6.

información relacionada coa medicina. Uso responsable dos medicamentos. Patentes.

Diferenciar a  CCIB3.6.1. Discrimina a  CCL información procedente de información recibida sobre  CSIEE fontes científicas das que tratamentos médicos e proceden de medicamentos en función da fonte consultada. pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais.

Bloque 4. A revolución xenética  h

 B4.1. Revolución xenética.  B4.1. Recoñecer os feitos  CCIB4.1.1.

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.  e  g  i  l

 c  i  l

 i  l

 a

históricos máis salientables para o estudo da xenética.

Coñece e  CCEC explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.2. Obter, seleccionar e  CCIB4.2.1. Sabe situar a  CAA

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas.

información xenética que  CD posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.3.

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

Coñecer os  CCIB4.3.1. Coñece e  CMCCT proxectos que se explica a forma en que se desenvolven actualmente codifica a información como consecuencia de xenética no ADN, descifrar o xenoma xustificando a necesidade humano, tales como de obter o xenoma HapMap e Encode. completo dun individuo e descifrar o seu significado.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.4. Describir e avaliar as  CCIB4.4.1.

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

Describe e  CCL analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

 B4.2.

Técnicas de  B4.5. Valorar as  CCIB4.5.1. Establece as  CSIEE reprodución asistida: repercusións sociais da repercusións sociais e

Seminario de Ciencias Naturais150

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos  b

 b  l

 i  l

 a  b

Contidos implicacións sociais.

Criterios de avaliación

éticas

reprodución asistida e a selección e a conservación de embrións.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

económicas da reprodución  CSC asistida e a selección e conservación de embrións.

 B4.3.

Células nai e  B4.6. Analizar os posibles  CCIB4.6.1. Describe e  CAA usos da clonación. clonación: aplicacións e analiza as posibilidades perspectivas de futuro. que ofrece a clonación en diferentes campos.

 B4.3.

Células nai e  B4.7. Establecer o método  CCIB4.7.1. Recoñece os  CMCCT clonación: aplicacións e de obtención dos tipos de tipos de células nai en perspectivas de futuro. células nai, así como a súa función da súa procedencia potencialidade para xerar e da súa capacidade tecidos, órganos e ata xenerativa, e establece en organismos completos. cada caso as aplicacións principais.

 B4.4.

Xenética sociedade. Bioética.

 c

e  B4.8. Identificar algúns  CCIB4.8.1. Valora de xeito  CSC problemas sociais e crítico os avances dilemas morais debidos á científicos relacionados coa aplicación da xenética: xenética, os seus usos e as obtención de transxénicos, súas consecuencias médicas e sociais. reprodución asistida e clonación.  CCIB4.8.2. Explica as  CMCCT vantaxes e os  CSIEE inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso.

Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación  g  h  i  p

 i  l

 B5.1. Orixe, evolución e  B5.1. Coñecer a evolución  CCIB5.1.1.

análise comparativa dos equipamentos informáticos.

Recoñece a  CCEC que experimentou a evolución histórica do informática desde os computador en termos de primeiros prototipos ata os tamaño e capacidade de proceso. modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en  CCIB5.1.2. Explica como  CCL se almacena a información  CD parámetros tales como en diferentes formatos tamaño, capacidade de físicos, tales como discos procesamento, duros, discos ópticos e almacenamento, memorias, valorando as conectividade, portabilidade, etc. vantaxes e os inconvenientes de cada un.

 B5.2.

Incorporación da  B5.2. Determinar o  CCIB5.2.1. Compara as  CD tecnoloxía dixital á vida fundamento dalgúns dos prestacións de dous cotiá. avances máis significativos dispositivos dados do da tecnoloxía actual. mesmo tipo, un baseado  B5.3. Características e na tecnoloxía analóxica e especificacións de outro na dixital. equipamentos. Análise e comparativa desde o punto  CCIB5.2.2. Explica como  CD de vista do/da usuario/a. se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS.

Seminario de Ciencias Naturais151

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 CCIB5.2.3.

Establece e  CD describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil.

 CCIB5.2.4.

Explica o  CD fundamento físico da  CMCCT tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación.

 CCIB5.2.5.

Coñece e  CD describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias.

 a  i

 b

 B5.4.

Vantaxes e  B5.3. Tomar conciencia  CCIB5.3.1. Valora de xeito  CSC inconvenientes da dos beneficios e dos crítico a constante evolución tecnolóxica. problemas que pode evolución tecnolóxica e o Consumismo asociado ás orixinar o constante avance consumismo que orixina na novas tecnoloxías. tecnolóxico. sociedade.

 B5.5. Internet na vida cotiá.  B5.4. Valorar de forma  CCIB5.4.1. Xustifica o uso  CSIEE

Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade.

das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen.  CCIB5.4.2. Determina os  CSIEE

problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan.  CCIB5.4.3.

Utiliza con  CD propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet.

 a  b  c  e

 B5.5. Internet na vida cotiá.  B5.5. Efectuar valoracións  CCIB5.5.1.

Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

 g  h

 a  b  c  e  g  h

 B5.4.

Describe en  CSC críticas, mediante que consisten os delitos exposicións e debates, informáticos máis habituais. acerca de problemas relacionados cos delitos Pon de  CD informáticos, o acceso a  CCIB5.5.2. manifesto a necesidade de datos persoais e os protexer os datos mediante problemas de socialización encriptación, contrasinal, ou de excesiva etc. dependencia que pode causar o seu uso.

Vantaxes e  B5.6. Demostrar que se é  CCIB5.6.1. Sinala inconvenientes da consciente da importancia implicacións sociais evolución tecnolóxica. das novas tecnoloxías na desenvolvemento tecnolóxico. Consumismo asociado ás sociedade actual, mediante novas tecnoloxías. a participación en debates, elaboración de redaccións  B5.5. Internet na vida cotiá. e/ou comentarios de texto. Beneficios e problemas asociados ao uso de

as  CCL do  CSC

Seminario de Ciencias Naturais152

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

internet.

7. CONCRECIÓN PARA CADA ESTANDAR DE APRENDIZAXE DA TEMPORALIZACIÓN. Bloque 1. Procedementos de traballo. 7 sesións CCIB1.1.1. Analiza un texto científico e valora de forma crítica o seu contido.1H CCIB1.1.2. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet. 2H CCIB1.2.1. Analiza o papel da investigación científica como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 1H CCIB1.3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais, e defende en público as súas conclusións. 3H Bloque 2. A Terra e a vida. 17 sesións CCIB2.1.1. Xustifica a teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas. 1H CCIB2.2.1. Utiliza a tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas. 2H CCIB2.2.2. Nomea e explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos. 2H CCIB2.3.1. Relaciona a existencia de capas terrestres coa propagación das ondas sísmicas a través delas. 1H CCIB2.4.1. Coñece e explica as teorías acerca da orixe da vida na Terra. 2H CCIB2.4.2. Describe as últimas investigacións científicas en torno ao coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra. 1H CCIB2.5.1. Describe as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian a teoría da evolución das especies. 1H CCIB2.5.2. Enfronta as teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural. 2H CCIB2.5.3. Enfronta o neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución. 2H CCIB2.6.1. Establece as etapas evolutivas dos homínidos ata chegar ao Homo Sapiens, salientando as súas características fundamentais, como a capacidade cranial e altura. 2H CCIB2.6.2. Valora de forma crítica as informacións asociadas ao Universo, á Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía. 1H Bloque 3. Avances en biomedicina. 13 sesións CCIB3.1.1. Coñece a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas. 2H CCIB3.2.1. Establece a existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo. 1H CCIB3.3.1. Propón os transplantes como alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes. 3H CCIB3.4.1. Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos. 3H CCIB3.5.1. Xustifica a necesidade de facer un uso racional da sanidade e dos medicamentos. 2H CCIB3.6.1. Discrimina a información recibida sobre tratamentos médicos e medicamentos en función da fonte consultada. 2H Bloque 4. A revolución xenética. 13 sesións CCIB4.1.1. Coñece e explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética. 1H CCIB4.2.1. Sabe situar a información xenética que posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza. 2H CCIB4.3.1. Coñece e explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN, xustificando a necesidade de obter o xenoma completo dun individuo e descifrar o seu significado. 2H

Seminario de Ciencias Naturais153

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

CCIB4.4.1. Describe e analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. 2H CCIB4.5.1. Establece as repercusións sociais e económicas da reprodución asistida e a selección e conservación de embrións. 1H CCIB4.6.1. Describe e analiza as posibilidades que ofrece a clonación en diferentes campos. 1H CCIB4.7.1. Recoñece os tipos de células nai en función da súa procedencia e da súa capacidade xenerativa, e establece en cada caso as aplicacións principais. 2H CCIB4.8.1. Valora de xeito crítico os avances científicos relacionados coa xenética, os seus usos e as súas consecuencias médicas e sociais. 1H CCIB4.8.2. Explica as vantaxes e os inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso. 1H Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación. 10 sesións CCIB5.1.1. Recoñece a evolución histórica do computador en termos de tamaño e capacidade de proceso. 1/2H CCIB5.1.2. Explica como se almacena a información en diferentes formatos físicos, tales como discos duros, discos ópticos e memorias, valorando as vantaxes e os inconvenientes de cada un. 1/2H CCIB5.2.1. Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo tipo, un baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital. 1H CCIB5.2.2. Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS. 1H CCIB5.2.3. Establece e describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil. 1/2H CCIB5.2.4. Explica o fundamento físico da tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación. 1H CCIB5.2.5. Coñece e describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias. 1H CCIB5.3.1. Valora de xeito crítico a constante evolución tecnolóxica e o consumismo que orixina na sociedade. 1H CCIB5.4.1. Xustifica o uso das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen. 1H CCIB5.4.2. Determina os problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan. 1H CCIB5.4.3. Utiliza con propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet. 1H CCIB5.5.1. Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais. 1/2H CCIB5.5.2. Pon de manifesto a necesidade de protexer os datos mediante encriptación, contrasinal, etc. 1H CCIB5.6.1. Sinala as implicacións sociais do desenvolvemento tecnolóxico. 1H

1ºAVALIACIÓN.- 24 sesións UNIDADE 1:NOSO PLANETA A TERRA.- 9 Sesións UNIDADE 2: A ORIXEN DA VIDA E A ORIXE DO SER HUMANO.- 8 sesións UNIDADE 3: VIVIR MAIS E MELLOR.- 7 sesións 2ª AVALIACIÓN.- 26 sesións UNIDADE 4: A REVOLUCIÓN XENÉTICA O SEGREDO DA VIDA.- 13 sesións UNIDADE 5: BIOTECNOLOXÍA.- 13 sesións 3ª AVALIACIÓN.- 19 sesións UNIDADE 6: UN MUNDO DIXITAL.- 8 sesións UNIDADE 7: FUNCIONAMENTO DE INTERNET.- 8 sesións UNIDADE 8:.NOVAS TECNOLOXÍAS- 3 sesións As restantes sesións adicaranse a realización de probas escritas e a exposicións de traballos.

8. GRAO MINIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA. Bloque 1. Procedementos de traballo

Seminario de Ciencias Naturais154

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B1.1. Obteña, seleccione e valore informacións relacionadas con temas científicos da actualidade. B1.2. Valore a importancia da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá. B1.3. Comunique conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e da comunicación e que transmita opinións propias argumentadas. Bloque 2. A Terra e a vida B2.1. Xustifique a teoría de deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian. B2.2. Explicque a tectónica de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos. B2.3. Determine as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P e S, respecto das capas internas da Terra. B2.4. Coñeza e describa os últimos avances científicos sobre a orixe da vida na Terra e enuncie as teorías científicas que explican a orixe da vida na Terra, diferenciándoas das baseadas en crenzas. B2.5. Estableza as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilice para explicar a evolución dos seres vivos na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas. B2.6. Recoñeza a evolución desde os primeiros homínidos ata o ser humano actual e estableza as adaptacións que nos fixeron evolucionar. Bloque 3. Avances en biomedicina B3.1. Analice a evolución histórica na consideración e no tratamento das doenzas. B3.2. Distingua entre o que é medicina e o que non o é. B3.3. Valore as vantaxes que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias. B3.4. Tome conciencia da importancia da investigación médico-farmacéutica. B3.5. Faga un uso responsable do sistema sanitario e dos medicamentos. B3.6. Diferencie a información procedente de fontes científicas das que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais. Bloque 4. A revolución xenética B4.1. Recoñeza os feitos históricos máis salientables para o estudo da xenética. B4.2. Obteña, seleccione e valore informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas. B4.3. Coñeza os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o xenoma humano, tales como HapMap e Encode. B4.4. Describa e avalie as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. B4.5. Valore as repercusións sociais da reprodución asistida e a selección e a conservación de embrións. B4.6. Analice os posibles usos da clonación. B4.7. Estableza o método de obtención dos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos. B4.8. Identifique algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación. Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación B5.1. Coñeza a evolución que experimentou a informática desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en parámetros tales como tamaño, capacidade de procesamento, almacenamento, conectividade, portabilidade, etc. B5.2. Determine o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual. B5.3. Tome conciencia dos beneficios e dos problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico. B5.4. Valore de forma crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade. B5.5. Efectue valoracións críticas, mediante exposicións e debates, acerca de problemas relacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais e os problemas de socialización ou de excesiva dependencia que pode causar o seu uso. B5.6. Demostre que é consciente da importancia das novas tecnoloxías na sociedade actual, mediante a participación en debates, elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto.

9. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos.

Seminario de Ciencias Naturais155

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo. Tamén realizaranse :Observacións directas do traballo diario. Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a evaluación. Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións). Valoración cuantitativa do avance colectivo. Valoración cualitativa do avance colectivo.

INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos que poden utilizarse son: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación da ESO. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora. documentos gráficos o textuales … Avaliación das exposicións orais e das presentacións. Os alumnos realizarán en grupos unha presentación en PowerPoint e unha exposición oral para cada unha das unidades didácticas plantexadas. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas longas ou curtas, cuestións de verdadeiro ou falso, interpretaci n de gr ficas fotos ou debuxos… Evaluación por competencias Debates e intervenciones. Proyectos personales o grupales. Representaciones y dramatizaciones.

10. CONCRECIÓNS METODOLOXÍA DIDÁCTICA. Os principios metodolóxicos propostos para esta materia baseanse nas concepcións sobre a cultura científica para o mundo contemporaneo que foron aportadas nos diversos foros internacionais e nacionais e nas suxerencias orientativas que aparecen nos curriculos oficiais. Destacan os seguintes:  Aplicar os principios derivados da aprendizaxe significativa. Inclúense aquí aspectos como: a importancia de ter en conta o nivel de desenvolvemento dos estudiantes e os seus coñecementos previos; conectar as novas ensinanzas cas ideas previas; propoñer problemas de situaciones concretas do entorno; suxerir actividades variadas e graduais para abordar os problemas; proporcionar situacións para por en práctica os novos coñecementos e comprobar a súa utilidade; propiciar actividades de reflexión sobre o aprendido, analizando o avance logrado desde as ideas previas. No caso desta asignatura, destacan dúas concepciones previas respecto a cultura científica. A primeira ten que ver ca crenza na omnipotencia humana, que sempre sera capaz de solucionar os problemas que continuamente xera, e a segunda confía na omnipotencia da Ciencia, que tamen tería unha ilimitada capacidade de resolución, sexa cal sexa a agresión a que sexa sometida. Ambas concepcións recordan crenzas históricas pasadas que consideraban a Terra, a Ciencia e a especie humana como o centro do Universo.

Seminario de Ciencias Naturais156

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Lograr cambios conceptuais a través da investigación e unha das prioridades fundamentais da asignatura, para chegar a entender de outra maneira as relacions entre o Mundo actual e a Ciencia.  Destacar a funcionalidade das aprendizaxes. Unha aprendizaxe é máis funcional se pode utilizarse en diversas situaciones reais ou se a partir dela pódense elaborar outras aprendizaxes. Neste senso, deben presentarse aos alumnos e alumnas as abundantes situacions onde poidan aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes ámbitos e contextos, e conectar o aprendido con situacions reais e cotiás, destacando sempre o interés práctico do que se vai aprender.  Estruturar os contidos. Os contidos son mais significativos canto máis claras sexan as relacións entre eles. Na práctica convén organizalos con criterios que coñeza o alumnado, a fin de facilitar a sua comprensión. Entre as unidades didácticas debe existir un fio condutor que explique a súa secuencia, e é moi acertado establecer o maior número de relacions entre diferentes áreas de coñecemento. Ademáis, en cada unidade didáctica hai que facilitar a relación entre os conceptos, os procedementos e as actitudes.  Crear un clima apropiado para a aprendizaxe. E importante facilitar os traballos cooperativos, e as interacións entre os iguais e os adultos, propiciar a autonomía do alumnado na toma de decisións e na asunción de responsabilidades. Igualmente, debe facilitarse o desenvolvemento da autoestima, o equilibrio persoal e o afectivo. Neste senso, son axeitadas as posturas do profesorado de valorar nos estudiantes os esfozos realizados, propiciar a reflexión sobre os erros e acertos, consensuar as normas da clase e o compromiso de cumplilas, e, sobre todo, non facer descalificacións totais ós traballos realizados e procurar valorar os logros, aínda que sexan pequenos.

11. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de a cultura científica en 1º de Bacharelato:       

Libro de texto do alumno da editorial santillana. Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Mapas xeolóxicos e mapas topográficos.

12. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO. Criterios Bloque 1. Procedementos de traballo B1.1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionadas con temas científicos da actualidade. B1.2. Valorar a importancia da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá. B1.3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e da comunicación e transmitir opinións propias argumentadas. Bloque 2. A Terra e a vida B2.1. Xustificar a teoría de deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian. B2.2. Explicar a tectónica de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos. B2.3. Determinar as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P e S, respecto das capas internas da Terra.

Seminario de Ciencias Naturais157

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B2.4. Coñecer e describir os últimos avances científicos sobre a orixe da vida na Terra e enunciar as teorías científicas que explican a orixe da vida na Terra, diferenciándoas das baseadas en crenzas. B2.5. Establecer as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilizar para explicar a evolución dos seres vivos na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas. B2.6. Recoñecer a evolución desde os primeiros homínidos ata o ser humano actual e establecer as adaptacións que nos fixeron evolucionar. Bloque 3. Avances en biomedicina B3.1. Analizar a evolución histórica na consideración e no tratamento das doenzas. B3.2. Distinguir entre o que é medicina e o que non o é. B3.3. Valorar as vantaxes que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias. B3.4. Tomar conciencia da importancia da investigación médico-farmacéutica. B3.5. Facer un uso responsable do sistema sanitario e dos medicamentos. B3.6. Diferenciar a información procedente de fontes científicas das que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais. Bloque 4. A revolución xenética B4.1. Recoñecer os feitos históricos máis salientables para o estudo da xenética. B4.2. Obter, seleccionar e valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas. B4.3. Coñecer os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o xenoma humano, tales como HapMap e Encode. B4.4. Describir e avaliar as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. B4.5. Valorar as repercusións sociais da reprodución asistida e a selección e a conservación de embrións. B4.6. Analizar os posibles usos da clonación. B4.7. Establecer o método de obtención dos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos. B4.8. Identificar algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación. Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación B5.1. Coñecer a evolución que experimentou a informática desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en parámetros tales como tamaño, capacidade de procesamento, almacenamento, conectividade, portabilidade, etc. B5.2. Determinar o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual. B5.3. Tomar conciencia dos beneficios e dos problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico. B5.4. Valorar de forma crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade. B5.5. Efectuar valoracións críticas, mediante exposicións e debates, acerca de problemas relacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais e os problemas de socialización ou de excesiva dependencia que pode causar o seu uso. B5.6. Demostrar que é consciente da importancia das novas tecnoloxías na sociedade actual, mediante a participación en debates, elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto. Cualificación e promoción. 

As probas obxectivas , cuestionarios de aspectos conceptuais, a actitude e o traballo na clase suporán o 10% da cualificacion da nota de cada avaliación.



As presentacións e as exposicións, que se realizarán en cada un dos temas suporán 40% da nota de cada avaliación.



En cada avaliación haberá alomenos 1 proba escrita de aspectos conceptuais, que constara de varias preguntas. Nela aparecerá reflexada a cuantificación de cada unha das preguntas. Esta proba escrita terá un valor do 50% da nota de cada avaliación.



A non presentación dun traballo nos plazos marcados supora unha nota negativa co mesmo valor que se otorgue ao traballo.



A non presentación ou exposición dos traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación.



A 1º e 2º avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita .

Seminario de Ciencias Naturais158

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



A finais de xuño aqueles alumnos que teñan suspensas algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ao contidos mínimos, aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de cada avaliación suspensa. Extraordinaria Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba escrita en setembro que constará de varias cuestións referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos. Según o aprobado por parte da CCP, claustro de profesores e consello escolar nas súas reunións do 30 de xuño de 2010, a partir deste curso se premiará a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía cun máximo de 0,5 puntos en cada proba realizada.

13. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. -

Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

14. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. Aos alumnos de 2º de bacharelato con cultura científica de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos. Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas. Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

15. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

16. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de bacharelato que cursan cultura científica. Farase unha proba de varias cuestións valorando o enfoque da materia, os posibles coñecementos dos alumnos e as posibles dificultades que poidan xurdir. En función do resultado intentarase si así o requerise farase unha adaptación personal ou no caso de ser o grupo de referencia adaptarase os estandares as capacidades dos alumnos. En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

Seminario de Ciencias Naturais159

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou para aqueles con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

18. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : - Visita a espazos naturais. - Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Elaboración, por equipos, dun mural.

19. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de cultura cientifica, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Traballo en equipo e respecto polas opinións dos demais. Valoración da importancia de internet como medio de transmisión de información e coñecementos na nosa sociedade. Valoración da contribución da ciencia e a tecnoloxía a mellora da calidade de vida. Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico. Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía. Valoración da influencia da presión do pensamento de cada época no desenvolvemento da ciencia. Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos. Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa. Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos. Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade. Concienciar sobre o importante papel que desempeña na sociedade actual a investigación científica sobre as características e os procesos relacionados coa herdanza Valorar desde un punto de vista ético os avances no campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación. Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 1º de Bacharelato:

Seminario de Ciencias Naturais160

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                  

VERÍN , OURENSE

CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994. DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002. MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999. ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991. BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993. HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994. SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001. WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003. ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995. CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001. DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237. Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982. VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997.

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC. Os alumnos a través do blog bioquimchivite consultaran as páxinas web propostas para realizar os traballos de cada unidade didáctica. Os seus traballos seran realizados e presentados en soporte informático.

22. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Seminario de Ciencias Naturais161

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Non discriminar a ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

23. MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDACATICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADEMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2014-2015 propostos na memoria do curso pasado son: 9.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 10. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 11. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 12. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

Seminario de Ciencias Naturais162

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Actividades

moito

medio

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Seminario de Ciencias Naturais163

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? moito

Avaliación

medio

baixo

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

1º BACHARELATO (Optativa) Asignatura: Cultura Científica Profesores: Javier Rodríguez

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN.

Seminario de Ciencias Naturais164

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Tanto a ciencia como a tecnoloxía son alicerces do benestar das nacións, e ambas son necesarias para que un país poida enfrontarse a novos retos e a atopar solucións para eles. O desenvolvemento social, económico e tecnolóxico dun país, a súa posición nun mundo cada vez máis competitivo e globalizado, así como o benestar da cidadanía na sociedade da información e do coñecemento, dependen directamente da súa formación intelectual e, entre outros factores, da súa cultura científica. A ciencia forma parte do acervo cultural da humanidade é innegable; de feito, calquera cultura pasada apoiou os seus avances e logros nos coñecementos científicos que se ían adquirindo e que se debían ao esforzo e á creatividade humana. A materia denominada Cultura Científica debe, daquela, contribuír á adquisición desta dimensión da competencia en conciencia e expresión cultural. Individualmente considerada, a ciencia é unha das grandes construcións teóricas da humanidade; o seu coñecemento forma o individuo, proporciónalle capacidade de análise e de procura da verdade. Na vida diaria estamos en continuo contacto con situacións de carácter científico que nos afectan directamente, situacións que a cidadanía do século XXI debe ser capaz de entender e de valorar criticamente. Repetidas veces, os medios de comunicación informan sobre cuestións científicas e tecnolóxicas de actualidade. A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica. Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula. Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula. A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso. Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír. A materia de Cultura Científica establece a base de coñecemento científico sobre temas xerais como o universo, os avances tecnolóxicos, a saúde, a calidade de vida e a contribución do coñecemento dos materiais aos avances da humanidade. Para primeiro de bacharelato déixanse cuestións algo máis complexas, como a formación da Terra e a orixe da vida, a xenética, os avances biomédicos e, para rematar, un bloque dedicado a todo o relacionado coas tecnoloxías da información e da comunicación. No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico. Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.

Seminario de Ciencias Naturais165

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

2. CONTRIBUCIÓN AO CLAVE

VERÍN , OURENSE

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

Seminario de Ciencias Naturais166

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos. A área de Cultura científica contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A cultura científicacontribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para desenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilizacion das tecnoloxias foméntando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe . A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios da cultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

CONCRECIÓN DOS OBXETIVOS PARA O CURSO.

Seminario de Ciencias Naturais167

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona. O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

Seminario de Ciencias Naturais168

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E PERFÍS COMPETENCIAIS.

1º de bacharelato Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Procedementos de traballo  d  e

 B1.1. A comunicación en  B1.1. Obter, seleccionar e  CCIB1.1.1. Analiza un texto  CAA

ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de

valorar informacións relacionadas con temas

científico e valora de forma  CCL crítica o seu contido.

Seminario de Ciencias Naturais169

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos  g  i  l

 a  b  o

 e  g  m  l

Contidos

Criterios de avaliación

divulgación científica. Elaboración e presentación de informes utilizando distintos medios.

científicos da actualidade.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 CCIB1.1.2.

Presenta  CCL información sobre un tema  CD tras realizar unha procura  CAA guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet.

 B1.2. Ciencia, tecnoloxía e  B1.2. Valorar a importancia  CCIB1.2.1. Analiza o papel  CAA

sociedade: histórica.

perspectiva

da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

da investigación científica  CCEC como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia.

 B1.1. A comunicación en  B1.3.

ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación de informes utilizando distintos medios.

 CCL  CD  CAA  CSIEE

Bloque 2. A Terra e a vida  i  l

 l

 B2.1. Orixe e formación da  B2.1. Xustificar a teoría de  CCIB2.1.1.

Terra: deriva continental e tectónica de placas.

deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian.

Xustifica a  CMCCT teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas.

 B2.1. Orixe e formación da  B2.2. Explicar a tectónica  CCIB2.2.1.

Terra: deriva continental e tectónica de placas.

de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos.

Utiliza a  CMCCT tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas.

 CCIB2.2.2.

Nomea e  CMCCT explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos.

 l

 B2.2.

 a

 B2.3. Orixe da vida na  B2.4. Coñecer e describir  CCIB2.4.1.

 b  h

Vulcanismo terremotos: predición prevención.

Terra.

e  B2.3. Determinar as  CCIB2.3.1. Relaciona a  CAA e consecuencias do estudo existencia de capas da propagación das ondas terrestres coa propagación sísmicas P e S, respecto das ondas sísmicas a través delas. das capas internas da Terra. Coñece e  CMCCT os últimos avances explica as teorías acerca da orixe da vida na Terra. científicos sobre a orixe da vida na Terra e enunciar as teorías científicas que  CCIB2.4.2. Describe as  CCEC últimas investigacións explican a orixe da vida na científicas en torno ao Terra, diferenciándoas das

Seminario de Ciencias Naturais170

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

baseadas en crenzas.

 l  h

Competencias clave

coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra.

 B2.4.

Enfronta o  CMCCT neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución.

 l  m

 B2.4.

 a

 B3.1. Evolución histórica  B3.1. Analizar a evolución  CCIB3.1.1.

da investigación médica e farmacéutica.

 h

Coñece a  CCEC evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas.

 B3.1. Evolución histórica  B3.2. Distinguir entre o que  CCIB3.2.1.

da investigación médica e farmacéutica.

é medicina e o que non o é.

Establece a  CSC existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo.

 B3.2. Últimos avances en  B3.3. Valorar as vantaxes  CCIB3.3.1.

medicina.

 a

histórica na consideración e no tratamento das doenzas.

que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias.

Propón os  CSC transplantes como alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes.

 B3.1. Evolución histórica  B3.4. Tomar conciencia da  CCIB3.4.1.

da investigación médica e farmacéutica.

importancia investigación

da médico-

Describe o  CMCCT proceso que segue a industria farmacéutica para

Seminario de Ciencias Naturais171

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

 l

 a

farmacéutica.

 e  i

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos.

 B3.3. Valoración crítica da  B3.5.

información relacionada coa medicina. Uso responsable dos medicamentos. Patentes.  b

Criterios de avaliación

Facer un uso  CCIB3.5.1. Xustifica a  CSC responsable do sistema necesidade de facer un uso sanitario e dos racional da sanidade e dos medicamentos. medicamentos.

 B3.3. Valoración crítica da  B3.6.

información relacionada coa medicina. Uso responsable dos medicamentos. Patentes.

Bloque 4. A revolución xenética  h

 B4.1. Revolución xenética.  B4.1. Recoñecer os feitos  CCIB4.1.1.

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.  e  g  i  l

 c  i  l

 i  l

 a  b

 b  l

históricos máis salientables para o estudo da xenética.

Coñece e  CCEC explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.2. Obter, seleccionar e  CCIB4.2.1. Sabe situar a  CAA

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas.

información xenética que  CD posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.3.

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

 B4.1. Revolución xenética.  B4.4. Describir e avaliar as  CCIB4.4.1.

Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

Describe e  CCL analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

 B4.2.

Técnicas de  B4.5. Valorar as  CCIB4.5.1. Establece as  CSIEE reprodución asistida: repercusións sociais da repercusións sociais e  CSC implicacións éticas e reprodución asistida e a económicas da reprodución sociais. selección e a conservación asistida e a selección e de embrións. conservación de embrións.

 B4.3.

Seminario de Ciencias Naturais172

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos  i  l

 a  b

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B4.3.

 B4.4.

Xenética sociedade. Bioética.

 c

Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación  g  h  i  p

 i  l

 B5.1. Orixe, evolución e  B5.1. Coñecer a evolución  CCIB5.1.1.

análise comparativa dos equipamentos informáticos.

 B5.2.

Establece e  CD describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil.

 CCIB5.2.4.

Explica o  CD fundamento físico da  CMCCT tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa

Seminario de Ciencias Naturais173

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cultura Científica. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

aplicación en pantallas planas e iluminación.  CCIB5.2.5.

Coñece e  CD describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias.

 a  i

 b

 B5.4.

 B5.5. Internet na vida cotiá.  B5.4. Valorar de forma  CCIB5.4.1. Xustifica o uso  CSIEE

Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade.

das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen.  CCIB5.4.2. Determina os  CSIEE

problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan.  CCIB5.4.3.

Utiliza con  CD propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet.

 a  b  c  e

 B5.5. Internet na vida cotiá.  B5.5. Efectuar valoracións  CCIB5.5.1.

Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

 g  h

 a  b  c  e  g  h

 B5.4.

as  CCL do  CSC

5. CONCRECIÓN PARA CADA ESTANDAR DE APRENDIZAXE DA TEMPORALIZACIÓN. Bloque 1. Procedementos de traballo. 7 sesións

Seminario de Ciencias Naturais174

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

CCIB1.1.1. Analiza un texto científico e valora de forma crítica o seu contido.1H CCIB1.1.2. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet. 2H CCIB1.2.1. Analiza o papel da investigación científica como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 1H CCIB1.3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais, e defende en público as súas conclusións. 3H Bloque 2. A Terra e a vida. 17 sesións CCIB2.1.1. Xustifica a teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas. 1H CCIB2.2.1. Utiliza a tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas. 2H CCIB2.2.2. Nomea e explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos. 2H CCIB2.3.1. Relaciona a existencia de capas terrestres coa propagación das ondas sísmicas a través delas. 1H CCIB2.4.1. Coñece e explica as teorías acerca da orixe da vida na Terra. 2H CCIB2.4.2. Describe as últimas investigacións científicas en torno ao coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra. 1H CCIB2.5.1. Describe as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian a teoría da evolución das especies. 1H CCIB2.5.2. Enfronta as teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural. 2H CCIB2.5.3. Enfronta o neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución. 2H CCIB2.6.1. Establece as etapas evolutivas dos homínidos ata chegar ao Homo Sapiens, salientando as súas características fundamentais, como a capacidade cranial e altura. 2H CCIB2.6.2. Valora de forma crítica as informacións asociadas ao Universo, á Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía. 1H Bloque 3. Avances en biomedicina. 13 sesións CCIB3.1.1. Coñece a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas. 2H CCIB3.2.1. Establece a existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo. 1H CCIB3.3.1. Propón os transplantes como alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes. 3H CCIB3.4.1. Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos. 3H CCIB3.5.1. Xustifica a necesidade de facer un uso racional da sanidade e dos medicamentos. 2H CCIB3.6.1. Discrimina a información recibida sobre tratamentos médicos e medicamentos en función da fonte consultada. 2H Bloque 4. A revolución xenética. 13 sesións CCIB4.1.1. Coñece e explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética. 1H CCIB4.2.1. Sabe situar a información xenética que posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza. 2H CCIB4.3.1. Coñece e explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN, xustificando a necesidade de obter o xenoma completo dun individuo e descifrar o seu significado. 2H CCIB4.4.1. Describe e analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. 2H CCIB4.5.1. Establece as repercusións sociais e económicas da reprodución asistida e a selección e conservación de embrións. 1H CCIB4.6.1. Describe e analiza as posibilidades que ofrece a clonación en diferentes campos. 1H CCIB4.7.1. Recoñece os tipos de células nai en función da súa procedencia e da súa capacidade xenerativa, e establece en cada caso as aplicacións principais. 2H CCIB4.8.1. Valora de xeito crítico os avances científicos relacionados coa xenética, os seus usos e as súas consecuencias médicas e sociais. 1H CCIB4.8.2. Explica as vantaxes e os inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso. 1H Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación. 10 sesións CCIB5.1.1. Recoñece a evolución histórica do computador en termos de tamaño e capacidade de proceso. 1/2H

Seminario de Ciencias Naturais175

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

CCIB5.1.2. Explica como se almacena a información en diferentes formatos físicos, tales como discos duros, discos ópticos e memorias, valorando as vantaxes e os inconvenientes de cada un. 1/2H CCIB5.2.1. Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo tipo, un baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital. 1H CCIB5.2.2. Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS. 1H CCIB5.2.3. Establece e describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil. 1/2H CCIB5.2.4. Explica o fundamento físico da tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación. 1H CCIB5.2.5. Coñece e describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias. 1H CCIB5.3.1. Valora de xeito crítico a constante evolución tecnolóxica e o consumismo que orixina na sociedade. 1H CCIB5.4.1. Xustifica o uso das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen. 1H CCIB5.4.2. Determina os problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan. 1H CCIB5.4.3. Utiliza con propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet. 1H CCIB5.5.1. Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais. 1/2H CCIB5.5.2. Pon de manifesto a necesidade de protexer os datos mediante encriptación, contrasinal, etc. 1H CCIB5.6.1. Sinala as implicacións sociais do desenvolvemento tecnolóxico. 1H

6. GRAO MINIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA. Bloque 1. Procedementos de traballo B1.1. Obteña, seleccione e valore informacións relacionadas con temas científicos da actualidade. B1.2. Valore a importancia da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá. B1.3. Comunique conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e da comunicación e que transmita opinións propias argumentadas. Bloque 2. A Terra e a vida B2.1. Xustifique a teoría de deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian. B2.2. Explicque a tectónica de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos. B2.3. Determine as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P e S, respecto das capas internas da Terra. B2.4. Coñeza e describa os últimos avances científicos sobre a orixe da vida na Terra e enuncie as teorías científicas que explican a orixe da vida na Terra, diferenciándoas das baseadas en crenzas.

Seminario de Ciencias Naturais176

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B2.5. Estableza as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilice para explicar a evolución dos seres vivos na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas. B2.6. Recoñeza a evolución desde os primeiros homínidos ata o ser humano actual e estableza as adaptacións que nos fixeron evolucionar. Bloque 3. Avances en biomedicina B3.1. Analice a evolución histórica na consideración e no tratamento das doenzas. B3.2. Distingua entre o que é medicina e o que non o é. B3.3. Valore as vantaxes que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias. B3.4. Tome conciencia da importancia da investigación médico-farmacéutica. B3.5. Faga un uso responsable do sistema sanitario e dos medicamentos. B3.6. Diferencie a información procedente de fontes científicas das que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais. Bloque 4. A revolución xenética B4.1. Recoñeza os feitos históricos máis salientables para o estudo da xenética. B4.2. Obteña, seleccione e valore informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas. B4.3. Coñeza os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o xenoma humano, tales como HapMap e Encode. B4.4. Describa e avalie as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. B4.5. Valore as repercusións sociais da reprodución asistida e a selección e a conservación de embrións. B4.6. Analice os posibles usos da clonación. B4.7. Estableza o método de obtención dos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos. B4.8. Identifique algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación. Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación B5.1. Coñeza a evolución que experimentou a informática desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en parámetros tales como tamaño, capacidade de procesamento, almacenamento, conectividade, portabilidade, etc. B5.2. Determine o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual. B5.3. Tome conciencia dos beneficios e dos problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico. B5.4. Valore de forma crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade. B5.5. Efectue valoracións críticas, mediante exposicións e debates, acerca de problemas relacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais e os problemas de socialización ou de excesiva dependencia que pode causar o seu uso. B5.6. Demostre que é consciente da importancia das novas tecnoloxías na sociedade actual, mediante a participación en debates, elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto.

7. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo. Tamén realizaranse :Observacións directas do traballo diario. Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a evaluación. Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións). Valoración cuantitativa do avance colectivo. Valoración cualitativa do avance colectivo.

Seminario de Ciencias Naturais177

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

8. CONCRECIÓNS METODOLOXÍA DIDÁCTICA. Os principios metodolóxicos propostos para esta materia baseanse nas concepcións sobre a cultura científica para o mundo contemporaneo que foron aportadas nos diversos foros internacionais e nacionais e nas suxerencias orientativas que aparecen nos curriculos oficiais. Destacan os seguintes:  Aplicar os principios derivados da aprendizaxe significativa. Inclúense aquí aspectos como: a importancia de ter en conta o nivel de desenvolvemento dos estudiantes e os seus coñecementos previos; conectar as novas ensinanzas cas ideas previas; propoñer problemas de situaciones concretas do entorno; suxerir actividades variadas e graduais para abordar os problemas; proporcionar situacións para por en práctica os novos coñecementos e comprobar a súa utilidade; propiciar actividades de reflexión sobre o aprendido, analizando o avance logrado desde as ideas previas. No caso desta asignatura, destacan dúas concepciones previas respecto a cultura científica. A primeira ten que ver ca crenza na omnipotencia humana, que sempre sera capaz de solucionar os problemas que continuamente xera, e a segunda confía na omnipotencia da Ciencia, que tamen tería unha ilimitada capacidade de resolución, sexa cal sexa a agresión a que sexa sometida. Ambas concepcións recordan crenzas históricas pasadas que consideraban a Terra, a Ciencia e a especie humana como o centro do Universo. Lograr cambios conceptuais a través da investigación e unha das prioridades fundamentais da asignatura, para chegar a entender de outra maneira as relacions entre o Mundo actual e a Ciencia.  Destacar a funcionalidade das aprendizaxes. Unha aprendizaxe é máis funcional se pode utilizarse en diversas situaciones reais ou se a partir dela pódense elaborar outras aprendizaxes. Neste senso, deben presentarse aos alumnos e alumnas as abundantes situacions onde poidan aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes ámbitos e contextos, e conectar o aprendido con situacions reais e cotiás, destacando sempre o interés práctico do que se vai aprender.  Estruturar os contidos. Os contidos son mais significativos canto máis claras sexan as relacións entre eles. Na práctica convén organizalos con criterios que coñeza o alumnado, a fin de facilitar a sua comprensión. Entre as unidades didácticas debe existir un fio condutor que explique a súa secuencia, e é moi acertado establecer o maior número de relacions entre diferentes áreas de coñecemento. Ademáis, en cada unidade didáctica hai que facilitar a relación entre os conceptos, os procedementos e as actitudes.

Seminario de Ciencias Naturais178

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



Crear un clima apropiado para a aprendizaxe. E importante facilitar os traballos cooperativos, e as interacións entre os iguais e os adultos, propiciar a autonomía do alumnado na toma de decisións e na asunción de responsabilidades. Igualmente, debe facilitarse o desenvolvemento da autoestima, o equilibrio persoal e o afectivo. Neste senso, son axeitadas as posturas do profesorado de valorar nos estudiantes os esfozos realizados, propiciar a reflexión sobre os erros e acertos, consensuar as normas da clase e o compromiso de cumplilas, e, sobre todo, non facer descalificacións totais ós traballos realizados e procurar valorar os logros, aínda que sexan pequenos.

9. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de a cultura científica en 1º de Bacharelato:       

10. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO. Criterios Bloque 1. Procedementos de traballo B1.1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionadas con temas científicos da actualidade. B1.2. Valorar a importancia da investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá. B1.3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e da comunicación e transmitir opinións propias argumentadas. Bloque 2. A Terra e a vida B2.1. Xustificar a teoría de deriva continental en función das evidencias experimentais que a apoian. B2.2. Explicar a tectónica de placas e os fenómenos a que dá lugar, así como os riscos como consecuencia destes fenómenos. B2.3. Determinar as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P e S, respecto das capas internas da Terra. B2.4. Coñecer e describir os últimos avances científicos sobre a orixe da vida na Terra e enunciar as teorías científicas que explican a orixe da vida na Terra, diferenciándoas das baseadas en crenzas. B2.5. Establecer as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilizar para explicar a evolución dos seres vivos na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas. B2.6. Recoñecer a evolución desde os primeiros homínidos ata o ser humano actual e establecer as adaptacións que nos fixeron evolucionar. Bloque 3. Avances en biomedicina B3.1. Analizar a evolución histórica na consideración e no tratamento das doenzas. B3.2. Distinguir entre o que é medicina e o que non o é. B3.3. Valorar as vantaxes que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias. B3.4. Tomar conciencia da importancia da investigación médico-farmacéutica. B3.5. Facer un uso responsable do sistema sanitario e dos medicamentos. B3.6. Diferenciar a información procedente de fontes científicas das que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos simplemente comerciais. Bloque 4. A revolución xenética

Seminario de Ciencias Naturais179

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B4.1. Recoñecer os feitos históricos máis salientables para o estudo da xenética. B4.2. Obter, seleccionar e valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas. B4.3. Coñecer os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o xenoma humano, tales como HapMap e Encode. B4.4. Describir e avaliar as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. B4.5. Valorar as repercusións sociais da reprodución asistida e a selección e a conservación de embrións. B4.6. Analizar os posibles usos da clonación. B4.7. Establecer o método de obtención dos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos. B4.8. Identificar algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación. Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación B5.1. Coñecer a evolución que experimentou a informática desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en parámetros tales como tamaño, capacidade de procesamento, almacenamento, conectividade, portabilidade, etc. B5.2. Determinar o fundamento dalgúns dos avances máis significativos da tecnoloxía actual. B5.3. Tomar conciencia dos beneficios e dos problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico. B5.4. Valorar de forma crítica e fundamentada os cambios que internet está a provocar na sociedade. B5.5. Efectuar valoracións críticas, mediante exposicións e debates, acerca de problemas relacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais e os problemas de socialización ou de excesiva dependencia que pode causar o seu uso. B5.6. Demostrar que é consciente da importancia das novas tecnoloxías na sociedade actual, mediante a participación en debates, elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto. Cualificación e promoción. 

As probas obxectivas , cuestionarios de aspectos conceptuais, a actitude e o traballo na clase suporán o 10% da cualificacion da nota de cada avaliación.



As presentacións e as exposicións, que se realizarán en cada un dos temas suporán 40% da nota de cada avaliación.



A non presentación dun traballo nos plazos marcados supora unha nota negativa co mesmo valor que se otorgue ao traballo.



A non presentación ou exposición dos traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación.



A 1º e 2º avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita .



11. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE.

Seminario de Ciencias Naturais180

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

12. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. Aos alumnos de 2º de bacharelato con cultura científica de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos. Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas. Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

14. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de bacharelato que cursan cultura científica. Farase unha proba de varias cuestións valorando o enfoque da materia, os posibles coñecementos dos alumnos e as posibles dificultades que poidan xurdir. En función do resultado intentarase si así o requerise farase unha adaptación personal ou no caso de ser o grupo de referencia adaptarase os estandares as capacidades dos alumnos. En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

15. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características personais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou para aqueles con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

16. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : - Visita a espazos naturais.

Seminario de Ciencias Naturais181

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Elaboración, por equipos, dun mural.

17. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de cultura cientifica, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Traballo en equipo e respecto polas opinións dos demais. Valoración da importancia de internet como medio de transmisión de información e coñecementos na nosa sociedade. Valoración da contribución da ciencia e a tecnoloxía a mellora da calidade de vida. Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico. Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía. Valoración da influencia da presión do pensamento de cada época no desenvolvemento da ciencia. Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos. Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa. Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos. Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade. Concienciar sobre o importante papel que desempeña na sociedade actual a investigación científica sobre as características e os procesos relacionados coa herdanza Valorar desde un punto de vista ético os avances no campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación. Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 1º de Bacharelato:            

Seminario de Ciencias Naturais182

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

      

VERÍN , OURENSE

DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237. Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982. VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997.

19. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC. Os alumnos a través do blog bioquimchivite consultaran as páxinas web propostas para realizar os traballos de cada unidade didáctica. Os seus traballos seran realizados e presentados en soporte informático.

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar a ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

21. MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDACATICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADEMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2014-2015 propostos na memoria do curso pasado son: 13. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 14. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 15. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 16. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

Seminario de Ciencias Naturais183

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe?

¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos?

Seminario de Ciencias Naturais184

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Ciencias Naturais185

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , OURENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

1º de BACHARELATO Asignatura: Anatomía Aplicada Profesores: Luz Blanco Fernández

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Anatomía Aplicada pretende achegar os coñecementos científicos que permitan comprender o corpo humano e a motricidade humana en relación coas manifestacións artísticas corporais e coa saúde. O corpo e o movemento son medios de expresión e comunicación, polo que comprender as estruturas e o funcionamento do corpo humano e da acción motora dotará o alumnado da base necesaria para que, dentro dunhas marxes saudables, poida mellorar o seu rendemento no proceso creativo e nas técnicas de execución artística, así como, en xeral, na vida. Para iso, esta materia está integrada por coñecementos, destrezas e actitudes de diversas áreas de coñecemento que se ocupan do estudo do corpo humano e da súa motricidade, tales como a anatomía, a fisioloxía, a biomecánica e as ciencias da actividade física. Anatomía Aplicada abrangue as estruturas e as funcións do corpo humano máis relacionadas coa acción motora e o seu rendemento, como son o sistema locomotor e o cardiopulmonar, ou os sistemas de control e regulación; afonda en como estas estruturas determinan o comportamento motor e as técnicas expresivas que compoñen as manifestacións artísticas corporais, e os efectos que a actividade física ten sobre elas e sobre a saúde. Na mesma liña, abórdanse tamén nocións básicas dos sistemas de achega e utilización da enerxía, e afóndase nas bases da conduta motora. Esta materia estrutúrase en sete grandes bloques: As características do movemento  Organización básica do corpo humano  O sistema de achega e utilización da enerxía  O sistema cardiopulmonar  Os sistemas de coordinación e de regulación  O sistema locomotor  Expresión e comunicación corporal  Elementos comúns. No curso 2015-16 hai dous grupos de Anatomía Aplicada:  Un grupo con 23 alumnos de 1º bacharelato A e B  Un grupo con 12 alumnos de 1º de bacharelato C

Seminario de Ciencias Naturais186

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A principal dificultade que presenta a materia xurde á hora de organizar as prácticas no grupo que conta con 24 alumnos. Xa que non hai desdobre de prácticas, e o número de alumnos dificulta a realización das actividades prácticas relacionadas coa anatomía.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS As competencias clave que aparecen recollidas no currículum son as seguintes:  Comunicación lingüística (CL).  Competencia matemática y competencias básicas en ciencia y tecnología (CMCT).  Competencia digital (CD).  Aprender a aprender (AA).  Competencias sociales y cívicas (CSC).  Sentido de iniciativa y espíritu emprendedor (IE). 

Conciencia y expresiones culturales (CEC). A Anatomía Aplicada contribúe a adquisición das competencias básicas dende a organización da materia, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas estimulárase a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, acláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais. Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise do ser humano dos cambios e das melloras tecnolóxicas no eido sa saúde. A área de Cultura científica contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais

Seminario de Ciencias Naturais187

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. En relación coa competencia social e cívica (CSC). A Anatomía Aplicadacontribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE)esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para desenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilizacion das tecnoloxias foméntando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe . A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios da cultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

Naseguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de bacharelato, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. As características do movemento  d

 B1.1. Elementos da acción  B1.1.

 i

motora. Mecanismos de percepción, decisión e execución.  B1.2. O movemento humano como ferramenta artístico-expresiva. Conciencia corporal e estados psicofísicos.

 l  n

Analizar os  AAB1.1.1. Recoñece e  CMCCT mecanismos que enumera os elementos da interveñen nunha acción acción motora e os motora, relacionándoos factores que interveñen coa finalidade expresiva nos mecanismos de das actividades artísticas. percepción, decisión e execución de determinadas accións motoras.  AAB1.1.2.

Identifica e  CMCCT describe a relación entre a execución dunha acción motora e a súa finalidade.

 d  i  l

 B1.3. Características da  B1.2.

execución das accións motoras propias da

Identificar as  AAB1.2.1. Detecta as  CMCCT características da características da execución das accións execución de accións motoras propias da motoras propias das

Seminario de Ciencias Naturais188

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos  n

Contidos

Criterios de avaliación

actividade artística.  B1.4. Relación corporal

coa gravidade e graos de tensión muscular.  B1.5. Capacidades coordinativas como compoñentes cualitativos das accións motoras.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

actividades artísticas. actividade artística, e describir a súa achega á Propón  CCEC finalidade destas e a súa  AAB1.2.2. modificacións das  CSIEE relación coas capacidades coordinativas. características dunha execución para cambiar o seu compoñente expresivo-comunicativo.  AAB1.2.3. Argumenta a  CMCCT

contribución das capacidades coordinativas ao desenvolvemento das accións motoras. Bloque 2. Organización básica do corpo humano  d  i  l

 B2.1.

Niveis de  B2.1. Interpretar o  AAB2.1.1. Diferencia os  CMCCT organización do corpo funcionamento do corpo niveis de organización do humano. corpo humano. humano como o resultado da integración anatómica e  B2.2. Funcións vitais. funcional dos elementos  AAB2.1.2. Describe a  CMCCT  B2.3. Órganos e sistemas organización xeral do que conforman os seus do corpo humano. corpo humano utilizando niveis de organización e Localización e funcións diagramas e modelos. que o caracterizan como básicas. unha unidade estrutural e  AAB2.1.3. Especifica as  CMCCT funcional. funcións vitais do corpo humano, sinalando as súas características máis salientables.  AAB2.1.4.

Localiza os  CMCCT órganos e os sistemas, e relaciónaos coas súas funcións.

Bloque 3. O sistema locomotor  d  i  l

 B3.1.

Estrutura e  B3.1. Recoñecer a  AAB3.1.1. Describe a  CMCCT funcionamento do sistema estrutura e o estrutura e a función do locomotor. funcionamento do sistema sistema esquelético en locomotor humano en relación coa mobilidade  B3.2. Tipos de ósos, do corpo humano. movementos propios das músculos e articulacións. actividades artísticas, Funcionamento nos razoando as relacións movementos propios das funcionais que se  AAB3.1.2. Identifica o tipo  CMCCT actividades artísticas. establecen entre as súas de óso vinculándoo coa partes. súa función.  AAB3.1.3. Diferencia os  CMCCT

tipos de articulacións en relación coa mobilidade que permiten.  AAB3.1.4.

Describe a  CMCCT estrutura e a función do sistema muscular, identificando a súa funcionalidade como parte activa do sistema

Seminario de Ciencias Naturais189

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

locomotor.  AAB3.1.5. Diferencia os  CMCCT

tipos de músculo en relación coa súa función.  AAB3.1.6.

Describe a  CMCCT fisioloxía e o mecanismo da contracción muscular.

 d

 B3.4. Anatomía funcional.

 i

 B3.5. Fisioloxía muscular

 l

 B3.6.

Biomecánica do movemento humano. Aplicación aos xestos motores das actividades artísticas.  B3.7. Adaptacións que se producen no sistema locomotor como resultado da práctica sistematizada de actividade física e de actividades artísticas.

 B3.2. Analizar a execución  AAB3.2.1. Interpreta os  CMCCT

de movementos aplicando os principios anatómicos funcionais, a fisioloxía muscular e as bases da biomecánica, e establecendo relacións razoadas. 

principios da mecánica e da cinética, aplicándoos ao funcionamento do aparello locomotor e ao movemento. AAB3.2.2. Identifica os  CCL ósos, as articulacións e os  CMCCT músculos principais implicados en diversos movementos, utilizando a terminoloxía axeitada.

 AAB3.2.3.

Relaciona a  CMCCT estrutura muscular coa súa función na execución dun movemento e as forzas que actúan neste.

 AAB3.2.4.

Relaciona  CMCCT diferentes tipos de pancas coas articulacións do corpo humano e coa participación muscular nos seus movementos.

 AAB3.2.5.

Clasifica os  CMCCT principais movementos articulares en función dos planos e dos eixes do espazo.

 AAB3.2.6. Argumenta os  CMCCT

efectos da práctica sistematizada de exercicio físico sobre os elementos estruturais e funcionais do sistema locomotor, en relación coas actividades artísticas e os estilos de vida.  d  i  l

 B3.8.

Alteracións  B3.3. Valorar a corrección  AAB3.3.1. Identifica as  CMCCT posturais: identificación, postural e identificar os alteracións máis causas e corrección. malos hábitos posturais, importantes derivadas do co fin de traballar de forma mal uso postural e propón  B3.9. Hábitos saudables segura e evitar lesións. alternativas saudables. de hixiene postural na práctica das actividades  AAB3.3.2. Controla a súa  CMCCT artísticas. postura e aplica medidas  CSIEE preventivas na execución

Seminario de Ciencias Naturais190

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

de movementos propios das actividades artísticas, e valora a súa influencia na saúde.  d

 B3.10. Lesións do aparello  B3.4. Identificar as lesións  AAB3.4.1.

 i

locomotor nas actividades artísticas. Hábitos saudables e prevención de lesións.  B3.11. Importancia do quecemento e da volta á calma na práctica de actividades artísticas.

 l

Identifica as  CMCCT principais patoloxías e lesións relacionadas co sistema locomotor nas actividades artísticas, e xustifica as súas causas principais.

máis comúns do aparello locomotor nas actividades artísticas, en relación coas súas causas fundamentais.

 AAB3.4.2.

Analiza  CMCCT posturas e xestos motores  CSIEE das actividades artísticas, aplicando os principios de ergonomía, e propón alternativas para traballar de forma segura e evitar lesións.

Bloque 4. O sistema cardiopulmonar  d

 B4.1. Sistema respiratorio:  B4.1. Identificar o papel do  AAB4.1.1.

 i  l

 



 



 d  i  l

características, estrutura e funcións. B4.2. Fisioloxía da respiración. B4.3. Coordinación da respiración co movemento corporal e a súa intensidade. B4.4. Sistema cardiovascular: características, estrutura e funcións. B4.5. Fisioloxía cardíaca e da circulación. B4.6. Parámetros de saúde cardiovascular. Análise de hábitos e costumes saudables. B4.7. Principios de acondicionamento cardiopulmonar para a mellora do rendemento en actividades artísticas que requiran de traballo físico.

sistema cardiopulmonar no rendemento das actividades artísticas corporais.

Describe a  CMCCT estrutura e a función dos pulmóns, detallando o intercambio de gases que ten lugar neles e a dinámica de ventilación pulmonar asociada.

 AAB4.1.2.

Describe a  CMCCT estrutura e a función do sistema cardiovascular, explicando a regulación e a integración de cada compoñente.

 AAB4.1.3.

Relaciona o  CMCCT latexo cardíaco, o volume e a capacidade pulmonar coa actividade física asociada a actividades artísticas de diversa índole.

 B4.8.

Características,  B4.2. Relacionar o sistema  AAB4.2.1. Identifica os  CMCCT estrutura e funcións do cardiopulmonar coa saúde, órganos respiratorios aparello fonador. recoñecendo hábitos e implicados na declamación e no canto. costumes saudables para  B4.9. Principais patoloxías o sistema do sistema cardiorrespiratorio e o  AAB4.2.2. Identifica a  CMCCT cardiopulmonar e as súas estrutura anatómica do aparello de fonación, nas causas. aparello de fonación, e accións motoras  B4.10. Principais describe as interaccións inherentes ás actividades patoloxías que afectan o entre as estruturas que o

Seminario de Ciencias Naturais191

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos aparello fonador e as súas causas.  B4.11. Pautas e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación.

Criterios de avaliación artísticas corporais e na vida cotiá.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

integran.  AAB4.2.3.

Identifica as  CMCCT principais patoloxías que afectan o sistema cardiopulmonar en relación coas causas máis habituais e cos seus efectos nas actividades artísticas.

 AAB4.2.4.

Identifica as  CMCCT principais patoloxías que afectan o aparello de fonación en relación coas causas máis habituais.

 AAB4.2.4.5.

Recoñece  CMCCT hábitos e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación, nas accións motoras inherentes ás actividades artísticas corporais e na vida cotiá.

Bloque 5. O sistema de achega e utilización da enerxía  d  i  l

 B5.1.

Metabolismo  B5.1. Argumentar os  AAB5.1.1. Describe os  CMCCT humano. mecanismos enerxéticos procesos metabólicos de que interveñen nunha produción de enerxía  B5.2. Principais vías acción motora, co fin de polas vías aeróbica e metabólicas de obtención xestionar a enerxía e anaeróbica, e xustifica o de enerxía. Metabolismo mellorar a eficiencia da seu rendemento aeróbico e anaeróbico. acción. enerxético e a súa  B5.3. Metabolismo relación coa intensidade e enerxético e actividade a duración da actividade. física. Mecanismos para a mellora da eficiencia de  AAB5.1.2. Xustifica o  CMCCT acción. papel do ATP como  B5.4. Mecanismos transportador da enerxía fisiolóxicos presentes na libre, asociándoo coa aparición da fatiga e no subministración continua e proceso de recuperación. adaptada ás necesidades do corpo humano.  AAB5.1.3. Identifica tanto  CMCCT

os mecanismos fisiolóxicos que conducen a un estado de fatiga física como os mecanismos de recuperación.  d

 B5.5. Sistema dixestivo:  B5.2.

 i

características, estrutura e funcións.  B5.6. Fisioloxía do proceso dixestivo.  B5.7. Alimentación e

 l

Recoñecer os  AAB5.2.1. Identifica a  CMCCT procesos de dixestión e estrutura dos aparellos e absorción de alimentos e dos órganos que nutrientes, e explicar as interveñen nos procesos estruturas orgánicas de dixestión e absorción implicadas en cada un. dos alimentos e nutrientes, en relación

Seminario de Ciencias Naturais192

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos nutrición. nutrientes.

Tipos

Criterios de avaliación de

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

coas súas funcións en cada etapa  AAB5.2.2. Distingue os  CMCCT

procesos que interveñen na dixestión e na absorción dos alimentos e dos nutrientes, vinculándoos coas estruturas orgánicas implicadas en cada un.  d

 B5.8. Dieta equilibrada e a  B5.3. Valorar os hábitos  AAB5.3.1. Discrimina os  CMCCT

 i

súa relación coa saúde. Tipos de alimentos. Balance enerxético.  B5.9. Necesidades de alimentación en función da actividade realizada.  B5.10. Hidratación. Pautas saudables de consumo en función da actividade realizada.

 l

nutricionais que inciden favorablemente na saúde e no rendemento das actividades artísticas corporais.

nutrientes enerxéticos dos non enerxéticos, en relación cunha dieta sa e equilibrada.  AAB5.3.2.

Relaciona a  CMCCT hidratación co mantemento dun estado saudable, calculando o consumo de auga diario necesario en distintas circunstancias ou actividades.

 AAB5.3.3. Elabora dietas  CMCCT

equilibradas, calculando o balance enerxético entre inxestión e actividade, e argumenta a súa influencia na saúde e no rendemento físico.  AAB5.3.4.

Recoñece  CMCCT hábitos alimentarios saudables e prexudiciais para a saúde, e saca conclusións para mellorar o benestar persoal.

 b  d  i  l

 B5.11.

Trastornos do  B5.4. Identificar os  AAB5.4.1. Identifica os  CMCCT comportamento trastornos do principais trastornos do nutricional: dietas comportamento nutricional comportamento nutricional restritivas, anorexia e máis comúns e os efectos e argumenta os efectos que teñen sobre a saúde. que teñen para a saúde. bulimia. Efectos sobre a saúde.  AAB5.4.2. Recoñece os  CSC  B5.12. Factores sociais e factores sociais, incluíndo derivados da propia os derivados do propio actividade artística que traballo artístico que conducen á aparición de conducen á aparición nos distintos tipos de trastorno trastornos do do comportamento comportamento nutricional. nutricional. Bloque 6. Os sistemas de coordinación e de regulación

 d  i

 B6.1. Sistema nervioso:  B6.1.

características, estrutura e funcións. Movementos

Recoñecer os  AAB6.1.1. Describe a  CMCCT sistemas de coordinación estrutura e as función dos e regulación do corpo sistemas implicados no

Seminario de Ciencias Naturais193

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos  l

Contidos

Criterios de avaliación

reflexos e voluntarios.  B6.2. Sistema endócrino:

Estándares de aprendizaxe

humano, especificando a súa estrutura e función.

características, estrutura e funcións.  B6.3. Fisioloxía do sistema de regulación na práctica das actividades artísticas.

Competencias clave

control e na regulación da actividade do corpo humano, establecendo a asociación entre eles.  AAB6.1.2. Recoñece as  CMCCT

diferenzas entre os movementos reflexos e os voluntarios, asociándoos ás estruturas nerviosas implicadas neles.  AAB6.1.3.

Interpreta a  CMCCT fisioloxía do sistema de regulación, indicando as interaccións entre as estruturas que o integran e a execución de actividades artísticas.

 d

 B6.4. A función hormonal  B6.2. Identificar o papel do  AAB6.2.1.

 i

na actividade física.  B6.5. Equilibrio hídrico, osmorregulación e termoregulación no corpo humano: mecanismos de acción.  B6.6. Relación dos sistemas de regulación do organismo coa actividade física e coas actividades artísticas.

 l

sistema neuroendócrino na actividade física, recoñecendo a relación entre todos os sistemas do  organismo humano.

Describe a  CMCCT función das hormonas e o importante papel que xogan na actividade física. AAB6.2.2. Analiza o  CMCCT proceso de termorregulación e de regulación de augas e sales en relación coa actividade física.

 AAB6.2.3.

Valora os  CMCCT beneficios do mantemento dunha función hormonal para o rendemento físico do/da artista.

Bloque 7. Expresión e comunicación corporal  b  d  h  n

 d  h  n

 B7.1.

Posibilidades  B7.1. Recoñecer as  AAB7.1.1. Recoñece e artístico-expresivas e de características principais explica o valor expresivo, comunicación do corpo e da motricidade humana e comunicativo e cultural do movemento. o seu papel no das actividades desenvolvemento persoal practicadas como  B7.2. Achegas das e da sociedade. contribución ao actividades artísticas desenvolvemento integral corporais no da persoa. desenvolvemento persoal do/da artista e da  AAB7.1.2. Recoñece e sociedade. explica o valor social das actividades artísticas corporais, desde o punto de vista tanto de practicante como de espectador.

 CSC  CCEC

 B7.4. Danza, teatro físico  B7.2. Identificar as accións  AAB7.2.1.

e outras manifestacións artísticas que lle permiten ao ser humano expresarse corporalmente.

que lle permiten ao ser humano ser capaz de expresarse corporalmente e de relacionarse co seu

Identifica os  CCEC elementos básicos do corpo e o movemento como recurso expresivo e de comunicación.

Seminario de Ciencias Naturais194

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación ámbito.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 AAB7.2.2. Utiliza o corpo  CSC

e o movemento como  CCEC medio de expresión e de comunicación, e valora o seu valor estético.  d

 B7.4. Toma de conciencia  B7.3.

 h

do corpo e do espazo. Elementos rítmicos. Focos expresivos do corpo.  B7.5. A linguaxe corporal como fonte de desenvolvemento creativo.

 m  n

Diversificar e  AAB7.3.1. Conxuga a  CCEC desenvolver as súas execución dos elementos habilidades motoras técnicos das actividades específicas con fluidez, de ritmo e expresión ao precisión e control, servizo da intencionalidade. aplicándoas a distintos contextos de práctica  AAB7.3.2. Aplica  CCEC artística. habilidades específicas  CSIEE expresivo-comunicativas para enriquecer as posibilidades de resposta creativa.

Bloque 8. Elementos comúns  d  g  i

 B8.1.

Tecnoloxías da  B8.1. Utilizar as  AAB8.1.1. Compila  CD información e da tecnoloxías da información información, utilizando as  CAA comunicación no proceso e da comunicación para tecnoloxías da de aprendizaxe. mellorar o seu proceso de información e da aprendizaxe, procurando comunicación, de forma fontes de información sistematizada e aplicando axeitadas e participando criterios de procura que en ámbitos colaborativos garantan o acceso a con intereses comúns. fontes actualizadas e rigorosas na materia.  AAB8.1.2.

Comunica e  CCL comparte a información  CD coa ferramenta tecnolóxica axeitada, para a súa discusión ou difusión.

 d  i  l

 B8.2.

Metodoloxía  B8.2. Aplicar destrezas de  AAB8.2.1. Aplica unha científica de traballo na investigación metodoloxía científica na resolución de problemas experimentais sinxelas formulación e na sobre o funcionamento coherentes cos resolución de problemas humano, a saúde, a procedementos da ciencia, sinxelos sobre algunhas motricidade humana e as utilizándoas na resolución funcións importantes da actividades artísticas. actividade artística. de problemas que traten do funcionamento do Amosa corpo humano, a saúde e  AAB8.2.2. a motricidade humana. curiosidade, creatividade, actividade indagadora e espírito crítico, e recoñece que son trazos importantes para aprender a aprender.

 CMCCT  CAA

 CAA  CSIEE

 AAB8.2.3.

Coñece e  CAA aplica métodos de  CMCCT investigación que  CSIEE permitan desenvolver proxectos propios.

Seminario de Ciencias Naturais195

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos  a  d  m

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B8.3. Traballo en grupo.  B8.3. Demostrar de xeito  AAB8.3.1.

Técnicas de aprendizaxe cooperativa.

activo motivación, interese e capacidade para o traballo en grupo e para a asunción de tarefas e responsabilidades.

Participa na  CAA planificación das tarefas,  CSIEE asumindo o traballo encomendado, e comparte as decisións tomadas en grupo.

 AAB8.3.2.

Valora e  CAA reforza as achegas  CSC enriquecedoras dos compañeiros e das compañeiras, e apoia o traballo das demais persoas.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO No DCB aparecen recollidos os obxectivos para o bacharelato da seguinte maneira: “O bacharelato contribuir a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.

Seminario de Ciencias Naturais196

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservaci n e mellora no contexto dun mundo globalizado” No apartado 2 aparece recollidos os obxectivos concretados para cada cada bloque de contidos

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN Os sete bloques de contidos da materia de Anatomía Aplicada, articuláronse en doce unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación:

Trimestre

Unidades didácticas U.D 1. A organización do corpo humano 1º trimestre

O aparellodixestivo e a alimentación Sistema cardiovascular

2º trimestre

Sistema nervioso A coordinación e regulación hormonal A reprodución

3º trimestre

Sistema locomotor

Seminario de Ciencias Naturais197

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA 1. A ORGANIZACION XERAL DO CORPO HUMANO  Composición química  Concepto de célula. Estrutura dunha célula eucariótica animal. Función dos principais orgánulos  Conceptos de tecido, órgano e aparello. Descripción dos principais tecidos do corpo humano 2. NUTRICIÓN e ALIMENTACIÓN  Concepto de NUTRICIÓN. Relación funcional entre os aparellos que fan posible esta función vital no  organismo humano  Funcionamento do aparellodixestivo: proceso de dixestión e absorción de nutrientes  A clasificación dos alimentos. Nutrientes enerxéticos e non enerxéticos; a súa función no mantemento  da saúde.  Concepto de dieta equilibrada. Adecuación entre inxesta e gasto enerxético.  Trastornos do comportamento nutricional: dietas restritivas, anorexia-bulimia e obesidade  A utilización dos nutrientes pola célula: concepto de METABOLISMO 3. FUNCIÓN RESPIRATORIA e CARDIOVASCULAR  Funcionamento do aparello respiratorio. Movementos respiratorios. Respiración abdominal e  respiración torácica  Aparello da fonación. Coordinación da fonación coa respiración  Disfonías funcionais polo mal uso da voz  Funcionamento do aparello circulatorio. A súa participación e adaptación aoexercicio físico dediversas intensidades. 4. PERCEPCIÓN e COORDINACIÓN NERVIOSA  Estrutura e funcionamento das neuronas  Organización do SISTEMA NERVIOSO. Composición e función do S.N. central. Composición e funcióndo S.N. periférico.  Diferencias entre os actos voluntarios e reflexos.  Funcionamento do arco reflexo  Función dos receptores sensitivos e órganos sensoriais. Estrutura e funcionamento dos órganossensoriais. 5. COORDINACIÓN HORMONAL  Que son as hormonas e como funcionan.  GLÁNDULAS ENDÓCRINAS: localización no organismo e principais hormonas que producen.  Influencia das hormonas no estrés. Influenza das hormonas sexuais no mantemento da saúde física e psíquica 6. PRODUCIÓN DO MOVEMENTO  Diferenza da función do óso, a articulación e o músculo na produción do movemento.  Estructura do óso e das articulacións. Recoñecemento dos ósos e articulacións máis importantes  Estructura dos músculos. O ton muscular. Función antagonista e sinerxista muscular. Fisioloxía e tipos  de contracción muscular.  Recoñecemento dos músculos máis importantes implicados nos xestos motores básicos das artes  escénicas. Concepto de flexibilidade, elasticidade, forza e coordinación muscular  Diferencias entre o metabolismo aeróbico e anaeróbico. Diferenzas entre resistencia aeróbica e  resistencia aneróbica  Postura corporal correcta e incorrecta. Principais lesións óseas e musculares derivadas da actividadeEscénica

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación da aprendizaxe do alumnado será continua e diferenciada, terá un carácter formativo e será un instrumento para a mellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de aprendizaxe. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para

Seminario de Ciencias Naturais198

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, respostafronte as cuestión plantexadaspola profesora. Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro oufóra do centro. Avaliación dos informes científicos e da defensa en público do proxectos de investigación. Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestión de verdadeiroou falso e interpretación de gr ficas fotos oudebuxos… Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisasaos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

Estableceranse as medidas máis adecuadas para que as condicións de realización das avaliacións, incluída a avaliación final de etapa, se adapten ás necesidades do alumnado con necesidade específica de apoio educativo; estas adaptacións non se terán en conta en ningún caso para minorar as cualificacións obtidas. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA A metodoloxía que se utilice no bacharelato favorecerá o traballo individual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investigación en distintos campos do saber, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo, así como a transferencia e a aplicación do aprendido. Será unha metodoloxía baseada nos seguintes aspectos:



Considerar que os contidos non son só os de carácter conceptual, senón que taméninclúen habilidades, destrezas e actitudes, de xeito que a presentación destescontidosvaiasempreencamiñada á interpretación da contorna por parte do alumno e a conseguir as competencias básicas propias desta materia, o que implica empregarunhametodoloxíabaseada no método científico.

Seminario de Ciencias Naturais199

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



  

VERÍN , OURENSE

Conseguir unhaaprendizaxe significativa, relevante e funcional, de forma que os contidos / coñecementospoidan ser aplicados polo alumno aoentendemento da súa contorna natural máis próxima (aprendizaxe de competencias) e aoestudodoutras materias. Promover unhaaprendizaxe constructiva, de forma que os contidos e as aprendizaxessexan consecuencia unsdoutros. Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos. Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Para tratar adecuadamente os contidos e para contribuír á adquisición de determinadas competencias, a proposta metodolóxica debe ter en conta a concepción da ciencia como actividade en permanente construción e revisión, e ofrecer a información necesaria realzando o papel activo do alumno no proceso de aprendizaxe mediante diversas estratexias:  Darlle a coñeceralgúns métodos habituaisnaactividade e investigación científicas, invitándoo a utilizalos e reforzar os aspectos do método científico correspondentes a cada contido.  Xerar escenarios atractivos e motivadores que lleaxuden a vencer unha posible resistencia aoseuachegamento á ciencia.  Propoñer actividades prácticas que o sitúen fronteaodesenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándoo a enfrontarse cotraballo / método científico que o motive para o estudo.  Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica sexa un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A materia de Anatomía Aplicada é unha materia que non conta con libro de texto, sendo parte fundamental os apuntamentos elaborados polo departamente e que se lle proporcionaran ao alumnado. Ademais destes apuntamentos ao longo do curso botarase man de: Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, películas, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Modelos anatómicos de distintas estruturas corporais.. Análises clínicos (de sangue ou de urina) e radiografías. Táboas sobre a composición química dos alimentos para elaborar dietas. Envases, etiquetas e folletos publicitarios de diversos alimentos. Home clástico e modelos anatómicos dos órganos estudados. Esquemas mudos de células, tecidos, órganos e aparatos. Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: Práctica 1: Manexo do microscopio. Práctica 2: Preparación e observación de mostras celulares. Práctica 5: Roda dos alimentos e análise cualitativo dunha dieta. Práctica 6: Análise químico e microscópico de alimentos. Detección de fraudes. Práctica 7: Etiquetas e aditivos. Práctica 8: Análise cuantitativo de una dieta. Práctica 9: Maquetas do ser humano. Práctica 12: Disección pulmón. Práctica 13: Disección dun ril Práctica 15: Disección do corazón. Práctica 20: Disección encéfalo e do ollo.

Seminario de Ciencias Naturais200

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Práctica 22: Interpretación radiografías. Práctica 23: valoración de parámetros biolóxicos: ritmo cardíaco, tensión arterial

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua. Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias



Seguindo as medidas de mellora para a ESO e o BAcharelato do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.

 A contribución porcentual á nota de avaliación será do 60 % (6 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respeto polos compañeiros e compañeiras, etc.. .  A contribución porcentual á nota será do 40% (4 puntos). Se a cualificación global en cada unha das avaliación resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia como o grao de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables.. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta).a cualificación que se obteña nesta proba fará media coa cualificación obtida na avaliación. Esta cualificaci n “gardar ase” ata comprobar que os demáis aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. Para aprobar cada avaliación é preciso que se se levan a cabo máis de dúas probas se acade como mínimo unha cualificación de 3 nas probas. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignatura na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto non se “gardan” avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

8. INDICADORES

DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Pareceróncheaxeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballarproposta polo profesor, pareceucheaxeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Faipropostas para mellorar o traballona clase: O profesor escoitaaos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións:

Seminario de Ciencias Naturais201

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Interesouse o grupo polo tema da unidade?. A metodoloxíaresultou eficaz para a participación de todos os alumnos?. Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxadesaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Anatomía Aplicada.. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO nocaso dos alumnos do IES Xesús Taboada Chivite. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 4º de ESO no centro. -

Seminario de Ciencias Naturais202

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE 

  

Asentamos a atención á diversidade en catro puntos. Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe. Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado. Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe. Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especilizada traballaremos en coordinación co Departamento de Orientación.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre saúde axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 1º de Bacharelato facilitados polo profesor. Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiraci n cient fica para os concursos “ iencia que conta” e “Inspiraciencia” Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica. Imaxes e gráficos que favorecen a adquisición dos contidos. Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 1º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes (células, tecidos, aparatos aparatos relacionados coas funcións vitais de diferentes grupos de organismos.), táboas e gráficos (electrocardiograma, , potencial de membrana nun impulso nervioso...) Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Realizaci n de actividades para 1º de Bacharelato na p xina web de “Proyecto Biosfera” Realización de webquest Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Redacci n de relatos cient ficos para os concursos “Inspiraciencia” e “ iencia que conta” Deseño de campañad divulgativad sobre distintos aspectos relacionados coa saúde. Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan aspectos da saúde relacionados co medio no que se leva a cabo a nosa actividade diaria: Contaminación atmosférica Contaminación acústica estrés Valores persoais. Hábitos saudables para previr enfermidades relacionadas cos órganos e interveñennasfuncións de nutrición, relación e reprodución. Contra a violencia de xénero. As armas biolóxicas.

aparatos que

Seminario de Ciencias Naturais203

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Asistencia a proxección de documentais sobre a nutrición e a saúde. Asistencia a proxección de documentais sobre o corpo humano. Charlas sobre sexualiade, as ETS e a súa prevención. Charla sobre aspectos relacionados coa medicina forense. Realizar algunhas prácticas de primeiros auxilios coa colaboración de persoal sanitario Participar nos concursos de relatos cient ficos “ iencia que conta” e “Inspiraciencia”

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Anatomía Aplicada, a través do desenvolvemento dos sete bloques de contidos plantexados para 1º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas. Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación. Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos. Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica. Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio. Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio. Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para o ser humano. Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. O labor de distintos profesionais vinculados áAnatomia

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnospracticarán a lectura de textos divulgativos de ciencias .Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno . Proporemos desde o noso departamento a lectura dos seguintes libros para 3º de ESO: -

ARÍS, A.: La medicina en la pintura. Ed. Lunwerg, Barcelona, 2002. ARNOLD, N.:Esa horrible ciencia: Esos microscópicos monstruos. Ed. BAROJA, P.: El árbol de la ciencia, Ed. Cátedra. BRATER, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1984. CLÍNICA MAYO: Guía personal de la salud. RBA Libros. COEN, E.: De las células a las civilizaciones. Editorial Crítica, 2013 Gran atlas del cuerpo humano. Ed. Pearson Educación. Una máquina genial. EdicionesParamón. POLLAN, M.: El detective en el supermercado, Temas de Hoy. PINÓS, T.: Médicos y aventuras. Historias del progreso de la medicina. Planeta. VEIGA, A.: El milagro de la vida: de la fecundación in vitro a las células madre. Ed. RBA, 2011.

Seminario de Ciencias Naturais204

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos de investigación que nasúa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro. Algunhas web recomendadas para este curso son: http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/profesor/3eso/1.htm http://docentes.educacion.navarra.es/~metayosa/ESO3.html http://ntic.educacion.es/w3//eos/MaterialesEducativos/mem2007/nuestro_cuerpo_clic/interactiva/index.ht ml http://www3.gobiernodecanarias.org/aciisi/cienciasmc/ http://www3.gobiernodecanarias.org/medusa/ecoescuela/recursosdigitales/category/bachillerato/16anatomia-aplicada/ http://ies.rayuela.mostoles.educa.madrid.org/Publicaciones/ApuntesAnatomiaAplicada/ www.juntadeandalucia.es/averroes/~29701428/salud/tests/testana19.htm Animaraseao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:“ iencia que conta”e “Inspiraciencia” organizados polaUniversidade de Vigo e o SI respectivamente s bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido?

Seminario de Ciencias Naturais205

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista? A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar?

Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas?

¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

Seminario de Ciencias Naturais206

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Ciencias Naturais207

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , OURENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

2º BACHARELATO (propia da modalidade) Asignatura: Bioloxía Profesores: Mª Luz Blanco

1. OBXETIVOS XERAIS DO CURSO A ensinanza da Bioloxía contribuirá a desenvolver nos alumnos e alumnas as capacidades seguintes: 1. Coñecer os principais conceptos da Bioloxía apreciando o papel que estes desempeñan no coñecemento e interpretación da natureza. Valorar, no seu desenvolvemento como ciencia, os profundos cambios producidos ao longo do tempo e a influencia do contexto histórico, percibindo o traballo científico como unha actividade en constante construción. 2. Interpretar a natureza da Bioloxía, os seus avances e limitacións, e as interaccións coa tecnoloxía e a sociedade. Apreciar a aplicación de coñecementos biolóxicos para resolver problemas da vida cotiá e valorar os diferentes aspectos éticos, sociais, ambientais, económicos, políticos..., relacionados cos novos descubrimentos. 3. Utilizar información procedente de distintas fontes, incluída as tecnoloxías da información e a comunicación, para formar unha opinión crítica sobre os problemas actuais da sociedade relacionados coa Bioloxía, como son a saúde e o medio, a biotecnoloxía, etc., mostrando

Seminario de Ciencias Naturais208

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

unha actitude aberta fronte a diversas opinións. 4. Coñecer e aplicar as estratexias características da investigación científica para realizar pequenas investigacións. 5. Coñecer as características químicas e propiedades das moléculas básicas que configuran a estrutura celular para comprender a súa función nos procesos biolóxicos. 6. Interpretar a célula como a unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e coñecer a complexidade das funcións celulares. 7. Comprender os mecanismos da herdanza, interpretar os descubrimentos máis recentes e as súas aplicacións en enxeñería xenética e biotecnoloxía, valorando as súas implicacións éticas e sociais. 8. Analizar as características dos microorganismos, a súa intervención en numerosos procesos naturais e industriais e as numerosas aplicacións industriais da microbioloxía. Coñecer a orixe infecciosa de numerosas enfermidades provocadas por microorganismos e os principais mecanismos de resposta inmunolóxica.

2. SECUENCIA DE CONTIDOS TEMPORIZADOS POR AVALIACIÓNS. Os contidos estrutúranse en seis grandes bloques: Bloque I. A base molecular da vida, tratanse os compoñentes químicos da materia viva, as súas propiedades e a súa importancia biolóxica. Bloque II. Aborda a herdanza, a xenética clásica, e a xenética molecular. Bloque III. A organización celular. Nel, analízanse os aspectos morfolóxicos e estruturais da célula. Bloque IV. Funcionamento celular, céntrase no estudo do metabolismo e da división celular. Bloque V. Microorganismos e Biotecnoloxía. Céntrase no estudo dos microorganismos, analiza as súas características, a súa intervención en numerosos procesos naturais,o coñecemento dalgunhas enfermidades infecciosas, no estudo das aplicacións industriais dos microorganismos e nos avances da nova xenética. Bloque VI. A inmunoloxía, estudo dos mecanismos de defensa do organismo e o sistema inmunolóxico. UNIDADE I. COMPOSICIÓN QUÍMICA DÁ MATERIA VIVA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Coñecer os elementos químicos e os tipos compostos que componen os seres vivos como base das función biológica. Recoñecer a unidade química dos compostos dos organismos e a súa diversidade e cales son os seus monómeros, e clasificar os distintos biomoléculas. Relacionar as propiedades fisicoquímicas da auga coa súa importancia na composición, a estrutura e a fisioloxía dos organismos vivos. Recoñecer a importancia dos sales minerais e a súa transcendencia no equilibrio hidrosalino. Identificar a natureza química dos glícidos e clasifícalos en función dos seus monómeros e destacar a importancia biolóxica dos carbonos asimétricos. Describir o enlace O-glicosídico e recoñecer os principáis disacáridos. Describir e recoñecer os principais polisacáridos e explicar as súas fun cións biolóxicas. Recoñecer a heteroxeneidade do grupo dos lípidos e clasifícalos. Recoñecer, clasificar os ácidos graxos, e enunciar as principais características. Identificar a estrutura molecular dunha graxa neutra e dun lípido de membrana. Comprender o comportamento no medio acuoso das moléculas dos lípidos e explicar as súas propiedades para a constitución das membranas. Recoñecer a estrutura molecular dos terpenos e esteroides, e enumerar os diferentes tipos e as súas funcións biolóxicas. Describir a estrutura dos aminoácidos, as súas propiedades e a formación do enlace peptídico.

Seminario de Ciencias Naturais209

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Distinguir os tipos de estrutura das proteínas e comprender como a secuencia de aminoácidos conten a información que condiciona a súa forma (conformación) e, polo tanto, a súa función. Clasificar as proteínas polas súas propiedades estruturais e relaciónalas coas súas funcións biolóxicas. Describir o mecanismo da catálise e enunciar as características da acción encimática. Explicar a inhibición encimática, clasificar os seus tipos e comprender a súa relación eos mecanismos de regulación. Recoñecer os nucleótidos como monómeros dos ácidos nucleicos e identificar os seus componentes. Coñecer os distintos ácidos nucleicos e identificar a súa estrutura primaría. Describir a estrutura secundaria do ADN e comprender a transcendencia do modelo de estrutura do ADN e as súas repercusións para a Bioloxia. Coñecer os principais tipos de ARN e as suas funcións. CONTIDOS Unidade 1: Bioelementos e Biomoléculas inorgánicas - Bioelementos. Clasificación e funcións. Características do átomo de carbono - Biomoléculas. Clasificación. Características das biomoléculas orgánicas. Tipos de enlaces químicos presentes na materia viva: covalente, iónico, pontes de hidróxeno, forzas de Van der Waals e interaccións hidrofóbicas - As biomoléculas inorgánicas: a auga, estrutura, propiedades fisicoquímicas e funcións biolóxicas; e os sales minerais - O equilibrio ácido-base. O pH e os sistemas tampón - As disolucións acuosas. Difusión e dialese - A osmose e os fenómenos osmóticos nas células Unidade 2 - Os glícidos. Características xerais, clasificación e función biolóxica - Os monosacáridos: estrutura, composición química, propiedades e funcións - O enlace O-glucosídico. Os disacáridos. Nomenclatura e principais disacáridos - Os polisacáridos. Estructura, clasificación e función. Homopolisacáridos de reserva (glicóxeno e amidón) e estruturais (celulosa e quitina). Concepto de heteropolisacárido. Unidade 3 - Lipidos concepto, clasificación e funcións dos lípidos - Os ácidos graxos. Estructura, clasificación e propiedades - Lípidos de reserva enerxética e protectores: os acilglicéridos e os céridos - Lípidos de membrana: fosfolípidos, glicolípidos e esteroles - Lípidos con outras funcións: terpenos, esteroides e prostaglandinas Unidade 4 - Concepto e funcións biolóxicas das proteínas - Os aminoácidos. Clasificación e propiedades - O enlace peptídico. Formación de proteínas - Clasificación das proteínas - Concepto de biocatalizador. Estrutura e propiedades dos encimas. Concepto de coencima e cofactor - As características dos encimas. Especificidade encimática. Reacción catalizada por un encima - A cinética enzimática: curva de actividade encimática (conceptos de Vmax e kM). - Regulación da actividade enzimática - As vitaminas. Función das vitaminas como coencimas. Función bioquímica do NAD(P)H, FADH2 e CoA.

Seminario de Ciencias Naturais210

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Unidade 5 -

Acidos nucleicos: Concepto, clasificación e funcións biolóxicas.

Estrutura dos nucleósidos e nucleótidos. Nucleótidos libres (ATP, GTP, ADP, GDP, AMP). Polinucleótidos e enlace fosfodiéster.

Funcións biolóxicas dos nucleótidos.

O ADN. A estrutura primaria do ADN: o modelo de Watson e Crick.

Aspectos estruturais e biolóxicos da dobre hélice

. Desnaturalización e renaturalización.

Os ARNs. Estrutura, tipos, funcións e localizacións dos distintos tipos de ARN.

UNIDADE II A HERDANZA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS -

Explica as diferenzas entre xenética e herdanza, e define os termos relacionados con estes conceptos.

Describe os experimentos de Mendel.

Enuncia as leis de Mendel e as explicacións que actualmente se dan aos resultados que obtivo, e as relacións de dominancia.

Resolve problemas de xenética descubrindo xenotipos e aplicando a análise estatística aos resultados.

Define en que consiste a teoría cromosómica da herdanza.

Define os conceptos de alelismo múltiple, xenes letais e herdanza polixénica; aplicándoos a algúns exemplos.

Elabora esquemas das distintas posibilidades de determinación do sexo.

Resolve problemas de herdanza ligada ao sexo en casos sinxelos.

Define o concepto de xene, cáles son as súas funcións, como flúe a información xenética no seo da célula.

Explica a replicación do ADN os encimas que participan na súa síntese, os problemas na de replicación e distingue a replicación en eucarióticos e en procariontes.

Explica a transcrición, as moléculas que interveñen no proceso e as fases nas que se divide, diferenciando a transcrición nos organismos procariontes e eucarióticos.

Comprende o concepto de código xenético, as súas características.

Interpreta, mediante o uso dunha táboa, a relación entre bases e aminoácidos (traduce unha secuencia de bases a unha secuencia de aminoácidos).

Explica as fases nas que se divide a biosíntese de proteínas, enumerando as diferenzas que esta presenta en procariontes e en eucarióticos.

Describe de forma sinxela o modelo de regulación do operón, a relación entre o control da expresión xénica e a diferenciación celular; enuncia a función das hormonas na regulación da devandita expresión.

Define os conceptos de mutación, recombinación e transposición, e clasifica os tipos de mutacións.

Analiza as causas das mutacións e describe como se producen os erros da replicación e as lesións no ADN e qué efectos producen os axentes mutáxenos.

CONTIDOS Unidade 13 Xenética Mendeliana - Conceptos xerais da xenética mendeliana - Os traballos de Mendel. Os experimentos de Mendel. As leis de Mendel - A teoría cromosómica da herdanza

Seminario de Ciencias Naturais211

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Variacións da herdanza mendeliana: relación de dominancia, interaccións xénicas, alelismo múltiple e herdanza polixénica - A xenética do sexo. Determinación do sexo. Herdanza ligada ao sexo Unidade 14 Xenética molecular - Evidencias do ADN como portador da información xenética. Os experimentos de Griffith e Hershey e Chase. - O dogma central da bioloxía molecular - Estrutura dos xenes. Definición clásica e molecular - A replicación do ADN. Os mecanismos de replicación en procariotas e eucarióticas - A transcrición - O código xenético: características - A tradución - A regulación da expresión xénica en procariotas e en eucarióticas - As mutacións. Os mecanismos de reparación do ADN. As mutacións e a evolución UNIDADE III ORGANIZACIÓN CELULAR OBXECTIVOS DIDACTICOS Coñecer os acontecementos históricos máis importantes no desenvolvemento da teoría celular e a importancia das investigacións de Ramón e Cajal na universalización da teoría celular. Comprender as diferenzas máis importantes entre procariotas e eucarióticas e a súa relación evolutiva. Sinalar as semellanzas e diferenzas entre as células dos autótrofos e as dos heterótrofos. Describir a estrutura, a composición química e a función da membrana plasmática. Explicar os distintos tipos de transporte a través das membranas celulares. Coñecer a estrutura, composición química e función dos diferentes tipos de paredes celulares. Coñecer composición e estructura de hialoplasma e do citoesqueleto. Describir a estrutura e as funcións de estructuras non membranosos e organulos de membrana simple de da célula. Coñecer as características do núcleo. Coñecer a morfoloxía, os tipos, a estrutura e a función dos cromosomas. Describir e analizar a estrutura e función das mitocondrias e cloroplastos. Desenvolver o concepto de ciclo celular e describir as súas fases. Definir mitose, interpretar a súa función biolóxica e analizar as súas fases. Definir meiose, analizar a súa función biolóxica, as súas diferenzas coa mitose, a súa importancia xenética, as súas fases e a regulación do ciclo celular. CONTIDOS Unidade 6 Morfoloxía, estrutura e funcións celulares. A división celular A célula como unidade fundamental nos seres vivos. A teoría celular. Métodos de estudo das células. Preparación e procesado das mostras. Tipos de microscopios, poder de resolución e estimación de tamaños relativos. Modelos de organización celular: a célula procariota e a célula eucariota. Célula eucariota vexetal e Animal A orixe e evolución das células. A teoría da endosimbiosis Unidade 7 A membrana plasmática

Seminario de Ciencias Naturais212

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Composición e estrutura. O modelo de mosaico fluído - O transporte a través da membrana - Diferenciacións da membrana. - A matriz extracelular e as paredes celulares Unidade 8 Citoplasma: citosol e orgánulos de membrana sixela. - O citosol ou hialoplasma como sede de reaccións metabólicas - O citoesqueleto: compoñentes e funcións - Os centríolo, os cilios e os flaxelos. Estruturas e funcións - Os ribosomas e as inclusións citoplasmático - O retículo endoplasmático. Estrutura e funcións - O aparato de Golgi. Estrutura e funcións - Os lisosomas, os peroxisomas e os vacúolos Unidade 9 Organulos de dobre membrana - Mitocondrias e cloroplastos: estrutura e funcións. - O núcleo celular. O núcleo interfásico. Cromatina. Niveis de condensación do ADN. - O núcleo en división. Cromosomas. Estrutura do cromosoma metafásico. Unidade 12 Mitose e meiose -

Xeneralidades acerca do ciclo celular

- A mitose. Fases da división celular. Importancia biolóxica da mitose. - Estudio da meiose. Significado e fases. - A regulación do ciclo celular. A apoptose UNIDADE IV. FUNCIÓNS CELULARES: METABOLISMO OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Comprender o concepto de metabolismo como un conxunto integrado de reaccións químicas. Identificar os principais transportadores do metabolismo e comprender a súa función biolóxica. Comprender os mecanismos de regulación do metabolismo e a da separación dos seus procesos. Recoñecer a glicolise como unha fonte de enerxía celular e as rutas fermentativas e comprender o sentido biolóxico destas rutas. Definir respiración celular, e identificar as rutas metabólicas que desembocan no acetilCoA. Explicar o significado e a función do ciclo de Krebs, o transporte de electróns e a fosforilación oxidativa. Explicar o proceso da fotosíntese, as súas fases, a súa ecuación xeral e comprender o papel dos pigmentos fotosintéticos na transformación da enerxía lumínica en enerxía química. Recoñecer como se produce a síntese neta de materia orgánica a partir da fixación do CO2. Definir o proceso da quimiosíntesis, expoñer as súas características e as súas consecuencias. CONTIDOS Unidade 10 Xeneralidades do metabolismo. Procesos catabólicos - O metabolismo. Conceptos de metabolismo e ruta metabólica - Clasificación dos seres vivos segundo a fonte de carbono utilizada. - As reaccións químicas do metabolismo

Seminario de Ciencias Naturais213

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- As características xerais do catabolismo e do anabolismo. Representación do ciclo de enerxía entre o catabolismo e o anabolismo. - Os intermediarios enerxéticos do metabolismo: ATP, NAD, NADP, FMN e FAD. - A glicólise - A respiración celular. Descarboxilación oxidativa do ácido pirúvico a acetil CoA. O ciclo de Krebs. Transporte de electróns e fosforilación oxidativa. Rendemento enerxético da respiración aeroba - Fermentacións láctica e alcohólica. - Outras rutas catabólicas. A oxidación dos ácidos graxos. Glicoxenolise. Unidade 11 Anabolismo heterótrofo e autótrofo - O anabolismo. Rutas anabólicas comúns - A fotosíntese e as súas fases. Ecuación xeral da fotosíntese. - A fase luminosa. A captación da luz. O transporte de electróns. A fotofosforilación - A fase escura. O ciclo de Calvin - Os factores que inflúen na fotosíntese. Interpretación de gráficas que mostran a influencia de diferentes factores (temperatura, pH,...) na fotosíntese. - A fotorrespiración - A quimiosíntesis UNIDADES V E VI. MICROBIOLOXÍA, INMUNIDADE E BIOTECNOLOXÍA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Salientar as características xerais dos virus e as fases de replicación do xenoma vírico. Detallar os ciclos de multiplicación vírica e o concepto de retrovirus. Distinguir as distintas formas acelulares e a súa relación coas células procariotas e eucarióticas. Explicar as características xerais de cada un dos reinos monera, protoctista e fungos. Analizar a actividade xeoquímica dos microorganismos e a súa relación cos ciclos da materia. Interpretar a acción dos microorganismos sobre a saúde. Coñecer o concepto de biotecnoloxía, as características dos procedementos biotecnolóxicos tradicionais e da nova biotecnoloxía e os ámbitos de traballo principais desta. Describir algunhas técnicas utilizadas en enxeñaría xenética e a súa importancia na evolución da biotecnoloxía. Expoñer as principais aplicacións da biotecnoloxía ao desenvolvemento de distintos campos, como a industria, a minaría, a agricultura, a gandaría, o medio e a medicina. Coñecer a natureza dos mecanismos de defensa do organismo. Analizar a composición do sistema inmunitario. Explicar os conceptos de antíxeno e de anticorpo: características, estrutura e forma de acción. Coñecer os mecanismos defensivos inespecíficos. Coñecer os mecanismos defensivos específicos Comprender o concepto de inmunidade, os seus tipos, a súa importancia sanitaria e explicar os métodos para adquirila. Coñecer o que son as enfermidades autoinmunes, as causas polas que se producen e os tratamentos que se utilizan para combatelas. Comprender o concepto de inmunodeficiencia e coñecer os efectos do VIH na especie humana. Describir en que consiste a hipersensibilidade e indicar as características das alerxias.

Seminario de Ciencias Naturais214

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Coñecer os diferentes tipos de transplantes que existen e o papel que desempeña o sistema inmunolóxico no rexeitamento. Analizar a relación entre o sistema inmunolóxico e o cancro. CONTIDOS Unidade 15 Microorganismos - Os virus. Clasificación. Ciclos de multiplicación - Outras formas acelulares: plásmidos, viroides e priones - Os microorganismos do reino moneras: as eubacterias e as arqueobacterias - Os microorganismos do reino protoctistas: os protozoos e as algas - Os microorganismos do reino fungos - Os métodos de estudio dos microorganismos. Os cultivos microbianos - Os microorganismos e os ciclos bioxeoquímicos. O ciclo do carbono. O ciclo do nitróxeno - Os microorganismos como axentes causantes de enfermidades infecciosas - As medidas preventivas ou profilácticas fronte ás enfermidades infecciosas. Os métodos curativos Unidade 16 Biotecnoloxía - Os procesos biolóxicos tradicionais - As novas biotecnoloxías. Formación dos anticorpos monoclonais. Funcionamento dos encimas de restrición. - As técnicas en enxeñaría xenética: construción dun ADN recombinante, amplificación do ADN, secuenciación do ADN e a transferencia nuclear - Aplicacións da biotecnoloxía Unidade 17 Inmunoloxía - Os mecanismos defensivos do organismo - A composición do sistema inmunitario. Os órganos e tecidos linfoides. As células inmunocompetentes. As moléculas do sistema inmunitario - Os antíxenos e os anticorpos - A resposta inmune inespecífica: a reacción inflamatoria e a activación do sistema de complemento - A resposta inmune específica: a resposta celular e a resposta humoral - A inmunidade e os seus tipos. A inmunidade adquirida pasiva: os soros. A inmunidade adquirida activa: as vacinas - As enfermidades autoinmunes - As inmunodeficiencias: o sida - A reacción de hipersensibilidade: as alerxias - Os transplantes e o sistema inmunolóxico - O cancro e o sistema inmunolóxico 5- TEMPORALIZACIÓN DOS CONTIDOS A modo orientativo, as horas asinadas a esta materia poderían ser distribuidas a cada un dos bloques da forma seguinte: PRIMEIRA AVALIACIÓN A base fisicoquímica da vida.......28 sesións A Herdanza..... 16 sesións SEGUNDA AVALIACIÓN Organizacion celular........19 sesións

Seminario de Ciencias Naturais215

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Funcions celulares…..17 sesións TERCEIRA AVALIACIÓN Microbioloxía e Biotecnoloxía ..... 6 sesións Inmunoloxía ......10 sesións Resto de clases examenes, laboratorio e repaso (preparación de probas selectividade). AVALIACIÓN 6-CRITERIOS DE AVALIACIÓN. UNIDADE I Realiza un esquema dos elementos químicos fundamentáis que forman os seres vivos e explica por que o carbono é o elemento químico básico na súa constitución. Define os conceptos de principio inmediato e de monómeros distinguindo os diferentes grupos funcionáis presentes neles, e cita as interaccións moleculares que manteñen as estruturas das macromoléculas. Identifica a estrutura da molécula de auga e as súas propiedades relaciónandoas coas súas funcións biolóxicas. Define o concepto de pH e explica a importancia dos sistemas tampón. Explica as formas de presentarse as sales minerais nos seres vivos e as súas fun cións biolóxicas, así como a acción osmótica e súa a importancia do equilibrio iónico. Clasifica os glícidos e nomea e recoñece os principáis monosacáridos indicando as súas funcións biolóxicas. Recoñece os distintos tipos de isomería dos monosacáridos, e a súa relación coa constitución dos polímeros. Distingue os diferentes tipos de enlace O-glicosídico, describindo os disacáridos máis importantes e as súas principáis funcións biolóxicas. Clasifica os polisacáridos pola súa estrutura e polas súas funcións biolóxicas, recoñecendo a súa estrutura esquemática dos máis importantes polisacáridos e relacionándoa coas súas funcións biolóxicas. Describe o concepto de lípido e clasifícaos utilizando diferentes criterios: químicos, estruturais e funcionáis. Escribe a fórmula xeral dun ácido graxo, descrbindo as súas características químicas; clasifica os ácidos graxos conforme á presenza de enlaces múltiples, enunciando as funcións biológicas. Escribe as reaccións de esterificación para formar unha graxa neutra e e representa esquemáticamente a estrutura e a composición dun fosfolípido sinxelo e dos principáis lípidos de membrana. Enumera os terpenos e esteroides máis importantes, indicando as súas funcións biolóxicas e reoñece a estrutura molecular dun esteroide. Explica as dispersións lipídicas mediante esquemas sinxelos, e as características dos comportamentos moleculares dos lípidos de membrana. Describe a fórmula xeral dos aminoácidos e explica a formación do enlace peptídico. Describe as estruturas que adquiren as proteínas e as interaccións que as manteñen e clasificalas en niveis estruturais. Explica os conceptos de conformación e desnaturalización e a relación entre a estabilidade da conformación dunha proteína, a súa estrutura primaria e a súa función. Clasifica as proteínas pola súa composición, estrutura e funcións, e explica a súa especificidade e versatilidade. Explica os conceptos de catalizador e de encima, a súa cinética química, os mecanismos de actuación dos encimas e as características da súa acción, e os factores que inflúen nela. Expon o concepto de inhibidor, os tipos de inhibición,e os mecanismos de acción e de regulación dos encimas alostéricos. Expresa o concepto de vitamina (clásico e moderno), a clasificación dos tipos de vitaminas, as súas funcións e a relación entre os conceptos de coencima e vitamina Sitíala os distintos nucleósidos e nucleótidos e as bases nitroxenadas queos forman, a súa clasificación e a formación do enlace N-glicosídico.

Seminario de Ciencias Naturais216

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Menciona os principáis nucleótidos libres (non nucleicos) e as súas funcións, e formula esquematicamente os distintos tipos de ácidos nucleicos (polinucleótidos), sinalando que teñen en común e cales son as súas diferenzas. Describe o modelo de Watson e Crick para a estrutura do ADN; diferencia os tipos de ARN, a súa estrutura básica e as súas funcións, e explica por que os ácidos nucleicos poden conter información. UNIDADE II Explica as diferenzas entre xenética e herdanza, e define os termos relacionados con estes conceptos. Describe os experimentos de Mendel. Enuncia as leis de Mendel e as explicacións que actualmente se dan aos resultados que obtivo, e as relacións de dominancia. Resolve problemas de xenética descubrindo xenotipos e aplicando a análise estatística aos resultados. Define en que consiste a teoría cromosómica da herdanza. Define os conceptos de alelismo múltiple, xenes letais e herdanza polixénica; aplicándoos a algúns exemplos. Elabora esquemas das distintas posibilidades de determinación do sexo. Resolve problemas de herdanza ligada ao sexo en casos sinxelos. Define o concepto de xene, cáles son as súas funcións, como flúe a información xenética no seo da célula. Explica as hipóteses que se propuxeron sobre a replicación do ADN os encimas que participan na súa síntese, os problemas na de replicación e distingue a replicación en eucarióticos e en procariontes. Explica o concepto de transcrición, as moléculas que interveñen no proceso e as fases nas que se divide, diferenciando a transcrición nos organismos procariontes e eucarióticos. Comprende o concepto de código xenético, as súas características. Interpreta, mediante o uso dunha táboa, a relación entre bases e aminoácidos (traduce unha secuencia de bases a unha secuencia de aminoácidos). Explica as fases nas que se divide a biosíntese de proteínas, enumerando as diferenzas que esta presenta en procariontes e en eucarióticos. Describe de forma sinxela o modelo de regulación do operón, a relación entre o control da expresión xénica e a diferenciación celular; enuncia a función das hormonas na regulación da devandita expresión. Define os conceptos de mutación, recombinación e transposición, e clasifica os tipos de mutacións. Analiza as causas das mutacións e describe como se producen os erros da replicación e as lesións no ADN e qué efectos producen os axentes mutáxenos.

UNIDADE III Explica o significado da teoría celular e valora a súa importancia como teoría básica da Bioloxía, e a importancia das achegas de Ramón e Cajal á xeneralización da teoría celular. Compara a organización celular procariota e eucariótica sinalando similitudes e diferenzas na súa composición química, estrutura e función. Enumera as semellanzas e diferenzas entre as células animais e as das plantas e dunha célula procariótica -tanto ao microscopio óptico coma ao electrónico-, identificando os seus orgánulos e describindo a función que desempeñen. Comenta o modelo de membrana plasmática proposto por Nicholson, indicando as súas moléculas constitutivas e a disposición que estas adoptan, e explica a composición química e a función do glucocálix. Analiza a necesidade do transporte a través da membrana, e os distintos modelos de transporte. Detalla a estrutura e a composición da parede celular das plantas, dos fungos e das bacterias. Explica as características e misións do hialoplasma, citando as funcións e os elementos compoñentes do citoesqueleto.

Seminario de Ciencias Naturais217

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Sinala a composición química, a estrutura e a función dos ribosomas, os centríolo, os cilios, os flaxelos e as inclusións. Describe a morfoloxía e as funcións do retículo endoplasmático e do aparato de Golgi. Describe a orixe, a morfoloxía e as funcións dos lisosomas, os peroxisomas e os vacúolos. Coñece a morfoloxía, a composición química e a actividade metabólica do núcleo. Analiza a estructura e a función da cuberta nuclear, describindo a estrutura dun poro nuclear (complexo do poro), e sinala as características de permeabilidade desta envoltura. Explica as características da cromatina e describe a morfoloxía, a composición química e a función do nucléolo. Coñece a natureza dos cromosomas, a súa estrutura eos tipos. Describe a morfoloxía, estrutura e compoñentes das mitocondrias e sinala a súa función metabólica. Diferencia os distintos tipos de plastos, as súas relacións e as súas funcións metabólicas. Describe a morfología,estrutura, componentes e funcións dos cloroplastos. UNIDADE IV Distingue os procesos anabólicos e catabólicos en función das necesidades de intercambio de materia e enerxía co medio, e realiza un esquema do ciclo enerxético da célula. Explica a función do ATP como intermediario de enerxía , a do NAD como intermediario na transferencia de H, e a do CoA como intermediario de grupos químicos activados. Expón a necesidade da regulación metabólica, as condicións que esta debe cumprir e os seus principais mecanismos para o mantemento da célula. Sinala as distintas formas de reserva de glicosa e os procesos en función do último aceptor dos electróns glucosa. Explica o proceso da glicólise e a súa importancia. Explica como se obteñen as unidades de glicosa a partir de glicóxeno, amidón e disacáridos. Identifica as fases e a ecuación global da respiración celular. Sinala as características, o balance e a ecuación global do ciclo de Krebs. Explica as etapas do transporte de electróns, o papel do osíxeno e a síntese de ATP. Compara o rendemento da respiración co das rutas fermentativas. Define o proceso da fotosíntese, indicando qué organismos a realizan, cál é a súa función, cáles as súas fases, a procedencia do osíxeno molecular desprendido e a súa ecuación xeral, poñendo de manifesto o seu carácter redox con necesidade de enerxía. Explica os principais pigmentos fotosintéticos, a súa función, o concepto de fotosistema, como se produce o fluxo de electróns impulsado pola luz (á vista do chamado esquema Z), o balance global da fase lumínica e como se produce a fotofosforilación no fluxo cíclico e non cíclico. Describe o proceso de fixación do CO2 e como se produce a obtención neta dunha molécula de glicosa a través das etapas do ciclo de Calvin, e confecciona o balance global deste ciclo. Resume o fenómeno da fotorrespiración, as súas causas, as súas consecuencias e como as plantas de ambientes cálidos resolven o problema das perdas por fotorrespiración. Define quimiosíntesis e indica as características dos organismos que a realizan e o papel destes na biosfera. Define ciclo celular, describindo as características xerais da interfase e os acontecementos de cada unha das súas fases. Desenvolve o concepto de mitose e explica a función biolóxica deste proceso, analizando os acontecementos celulares que acontecen en cada fase, e explica a citocinesis en células animais e a das plantas. Explica o concepto e a función biolóxica da meiose, detallando os procesos que teñen lugar en cada fase, e relacionando conceptos como quiasma, recombinación, sobrecruzamiento, variabilidade xenética e formación dos gametos. Cita as diferenzas e similitudes entre o proceso mitótico e o meiótico, compara os mecanismos da reprodución sexual e asexual, e explica a regulación do ciclo celular.

Seminario de Ciencias Naturais218

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

UNIDADE V e VI Explica o concepto de virus, a súa orixe, a súa composición química e a súa estrutura, e a morfoloxía dos diferentes tipos de viriones. Define as fases do ciclo de multiplicación lítico e lisoxénico, e identifica o modo de actuación dos retrovirus. Indica as características xerais e a actividade biolóxica dos plásmidos; a natureza dos priones e a estrutura, composición química e función biolóxica dos viroides. Indica, dunha forma xeral, as características dos reinos monera, protoctista e fungos. Describe a morfoloxía e función de cada un dos reinos aos que pertencen os microorganismos. Detalla a actuación dos microorganismos na natureza, e as características e a importancia ecolóxica dos ciclos bioxeoquímicos. Explica o concepto de patogeneidad, os tipos de toxinas microbianas, o modo de actuación das bacterias e o de transmisión dos patóxenos. Define biotecnoloxía, diferencia os procedementos biotecnolóxicos tradicionais e a nova biotecnoloxía, e explica os principais campos de traballo que esta abarca. Explica algúns procedementos utilizados en enxeñaría xenética, recoñecendo o avance que supuxeron no seu desenvolvemento. Explica o uso que se dá á biotecnoloxía na minaría e na industria, especialmente na industria alimentaria. Sinala as principais aplicacións da biotecnoloxía na agricultura, a gandaría, a acuicultura e o medio. Recoñece os principais usos da biotecnoloxía, en especial da enxeñaría xenética, no campo da medicina. Desenvolve o concepto de defensa orgánica os mecanismos de defensa tanto externos como internos. Describe as células do sistema inmunitario, as relacións existentes entre elas, as funcións dos macrófagos, os diferentes tipos de linfocitos e a súa participación na resposta inmunitaria. Expón os conceptos de antíxeno e de anticorpo describindo as súas características e modos de actuación. Explica o proceso da reacción inflamatoria e o funcionamento do sistema de complemento. Comprende como funcionan os mecanismos que conducen á resposta inmunitaria celular e á humoral. Describe o concepto de inmunidade e os seus tipos, así como a importancia das vacinas, as súas clases, as súas características e as diferenzas entre elas e os soros. Indica as causas e os síntomas dalgunhas enfermidades autoinmunes e os seus tratamentos. Analiza as causas das inmunodeficiencias, e indica cáles son as células diana do VIH e os síntomas que presentan as persoas que se ven afectadas por o sida. Describe as fases dunha reacción alérxica e sinala os principais tipos de alérgenos. Explica como actúa o sistema inmunolóxico no transplante de órganos, e indica que hai que ter presente para que unha transfusión sexa compatible. Explica o papel que desempeña o sistema inmunitario na loita contra o cancro. 7.- MÍNIMOS ESIXIBLES Os marcados pola CIUG: Orientacións xerais do Grupo de Traballo. BIOLOXÍA

8- PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Ordinarios e extraordinarios. METODO DE AVALIACIÓN Comezarase o curso cunha avaliación inicial dos contidos adquiridos polo alumnado. Esta avaliación levarase a cabo cunha proba, seguindo o modelo de selectividade. Dita proba avaliará contidos sobre os que se profundizará neste curso. Os contidos mínimos son os que recomende o Grupo de Traballo. BIOLOXÍA

Seminario de Ciencias Naturais219

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Para avaliar conceptos usaranse fundamentalmente probas escritas en diferentes formas: tests, preguntas longas ou curtas, interpretacións de esquemas e gráficos..... que permitan determinar coñecementos dos temas. Estas probas seguen o modelo que proposto pola a CIUG para as probas de selectividade. Ademais dos conceptos terase en conta os procedementos e actitudes. O número de probas será: 

Dúas probas na primeira avaliación



Tres probas na segunda avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.



Tres probas na terceira avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º e 2º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.



Ao final de curso haberá unha proba final para aquel alumnado que non teña superada a materia. Esta proba examinará todos os contidos do curso. CUALIFICACIÓN DA MATERIA: No primeiro trimestre: a cualificación será a nota media das dúas probas escritas que suporá um 90% da nota o 10% restante será a actitude e o traballo persoal do alumnado. No segundo trimestre: a cualificación será a nota media das dúas probas dos novos contidos do trimestre que suporá o 70% da nota final e o 20% corresponderá a cualificación da proba dos contidos do primeiros trimestre.o 10% restante será a actitude e o traballo do alumnado. No terceiro trimestre: a cualificación será a nota media das dúas probas dos novos contidos do trimestre que suporá o 60% da nota final e o 35% corresponderá a cualificación da proba dos contidos do primeiro e segundo trimestre.o 5% restante será a actitude e o traballo do alumnado. Cada un dos trimestres considérase aprobado cunha cualificación superior ou igual a 5.

Aquel alumnado que non acade unha cualificación de 5 terá que realizar o plan de recuperación. A cualificación da recuperación será de aprobado ou suspenso, facendo media a cualificación acadada coa cualificación do trimestre, téndose en conta esta cualificación para a media final do curso.

A materia considérase aprobada cunha cualificación de 5 ou superior. Aquel alumnado que non acade esta cualificación terá dereito a un exame final sobre os contidos da materia. O uso de dispositivos móbiles, apuntamentos, libro de texto e demais material de consulta no transcurso dunha proba escrita suporá a expulsión do alumno da proba e cualificado cun cero. O alumnado ten a obriga de presentarse as probas escritas nas datas propostas (acordadas previamente entre o profesor e o alumnado). Non se repetirá a proba sen xustificante médico de enfermidade que impida acudir ao exame ou de deber inescusable dun organismo oficial.

9- INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Para avaliar os procedementos e actitudes usaremos os seguintes instrumentos: Observación diaria da clase: atención, participación, resolve problemas e cuestións... Traballos individuais: presentación, aportacións, busqueda de información.... Experiencias prácticas no laboratorio, elaboración de informes, orde e limpieza, aplicación de conceptos....

Seminario de Ciencias Naturais220

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Estos apartados valoranse (ben, regular, mal) e en conxunto teñen un valor de hasta 1 punto na nota final.

Avaliación Extraordinaria Examen de setembro. Será similar o proposto nas probas de selectividade e cos mesmos criterios de avaliación.

12-Plan específico de reforzo para alumnos repetidores 



Preavaliación de outubro o Analizarase o perfil do alumno repetidor observando a súa situación académica e persoal . o Elaboraranse medidas de atención específicas para este alumnado (pedagóxicas, metodolóxicas e de organización).. Resto do curso: o Coordinación de todo o equipo docente baixo a dirección do titor de do departamento de orientación do centro. o Contacto coas familias. o Análisis das distintas avaliacións.

16- Metodoloxía. Materias curriculares e recursos didácticos. METODOLOXIA DIDACTICA O proceso de ensino-aprendizaxe entendemos que debe cumprir os seguintes requisitos: a. Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado e das súas aprendizaxes previas. b. Asegurar a construción de aprendizaxes significativas a través da mobilización dos seus coñecementos previos e da memorización comprensiva. c. Posibilitar que os alumnos e as alumnas realicen aprendizaxes significativas por si sós. d. Favorecer situacións en que os alumnos e alumnas deben actualiza-los seus coñecementos. e. Proporcionarlles situacións de aprendizaxe que teñen sentido para os alumnos e alumnas, co fin de que resulten motivadoras. En coherencia co exposto, os principios que orientan a nosa práctica educativa son os seguintes: 

Metodoloxía activa.



Integración activa dos alumnos e alumnas na dinámica xeral da aula e na adquisición e configuración das aprendizaxes.



Participación no deseño ensino/aprendizaxe.



Motivación: Consideramos fundamental partir dos intereses, demandas, necesidades e expectativas dos alumnos e alumnas. Tamén será importante arbitrar dinámicas que fomenten o traballo en grupo.

desenvolvemento

proceso

19-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Dende a materia de Bioloxía contribuirase ao proxecto lector:  propoñendo ao alumnado a lectura de pequenos textos científicos de actualidade, relacionados cos contidos propios do curriculum.  Fomentando o busca e lectura crítica de novas de actualidade científica. 20-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC

Seminario de Ciencias Naturais221

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Cando na aula se emprega como apoio, nas explicacións, presentacións en power point ou videos; estamos contribuíndo ao plan TIC. Cando os alumnos utilizan as distintas TIC para a resolución de actividades, tamén contribuimos ao plan TIC 22- MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para a materia de Bioloxía de 2º Bach      

Libro de texto do alumno da editorial Anaya. Artículos de prensa relacionados coa programación Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e presentacións. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Modelos moleculares

23-ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades :  Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo.  Participación en experiencias prácticas no laboratorio

24-INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Partindo das conclusión as que chegamos os profesores do departamento na memoria de final do curso pasado para este curso proponse: favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

Seminario de Ciencias Naturais222

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º BACHARELATO (propia da modalidade) Materia: Ciencias da Terra e ambientais. Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN Finalizada a educación secundaria obrigatoria, o alumnado comeza o bacharelato cunha formación básica na maioría das materias que configuraron os currículos anteriores do ensino básico. Inicia unha nova etapa na cal deberá afondar coñecementos previamente interiorizados e adquirir novos, sempre avanzando nunha aprendizaxe máis reflexiva, crítica e autónoma. Os contidos da materia configúranse ao redor de dous grandes aspectos: o estudo dos sistemas terrestres e as súas interaccións co sistema humano. É unha ciencia multidisciplinar e de síntese, de aplicación doutras ciencias como a xeoloxía, bioloxía, ecoloxía, química, física, con moitas achegas procedentes do campo das ciencias sociais, polo que ten un interese tanto científico coma socioeconómico. A materia esixe, polo tanto, pór en xogo os coñecementos adquiridos, en especial aqueles relativos ao medio natural, impartidos nas materias de bioloxía e xeoloxía, física e química e xeografía, ademais dos que se obteñen de xeito informal, presentes nos medios de comunicación. O desenvolvemento da materia implica de forma explícita o estudo das relacións entre ciencia, técnica, sociedade e medio natural, tanto na análise das situacións coma nas diferentes opcións que se poderían formular. Os adiantos técnicos, así como o grande avance dos sistemas informáticos e das telecomunicacións, ofrecen unhas ferramentas imprescindibles para a análise de datos e para desenvolver modelos preditivos. Ciencias da Terra e ambientais nace e desenvólvese ao amparo do Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia; e, dentro da medida do posible (en especial no aspecto metodolóxico) adaptado para as características socioeconómicas do alumnado medio que cursa os seus estudos no IES Xesús Taboada Chivite. Esa adaptación a realidade da contorna lévase ao extremo na propia aula grazas ao reducido número de alumnos (menos de dez) que cursa esta materia no curso 2013/2014, así como ao grao de motivación que presentan (causado polo carácter optatitivo da materia).

2. CONTRIBUCIÓN DAS ÁREAS AO LOGRO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS ( NA ESO) O Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, non inclúe as competencias básicas nesta etapa educativa.

3. OBXECTIVOS POR CURSO A finalidade da materia é o desenvolvemento das seguintes capacidades:  Comprender o funcionamento da Terra e dos sistemas terrestres e as súas interaccións desde unha óptica sistémica, como fundamento para a interpretación das repercusións globais dalgúns feitos aparentemente locais e viceversa. 

Coñecer a influencia dos procesos xeolóxicos no medio natural e na vida humana.



Avaliar as posibilidades de utilización dos recursos naturais, incluíndo as súas aplicacións, e recoñecer a existencia dos seus límites, valorando a necesidade de adaptar o uso á capacidade de renovación e aplicando aos problemas ambientais a óptica do desenvolvemento sustentable.

Seminario de Ciencias Naturais223

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



Tomar conciencia da presenza de recursos non renovables que teñen que ser explotados racionalmente sempre ao amparo das leis.



Analizar as causas que dan lugar a riscos naturais, coñecer os impactos derivados da explotación dos recursos e considerar diversas medidas de prevención e corrección.



Investigar cientificamente os problemas ambientais, mediante técnicas variadas de tipo fisicoquímico, biolóxico, xeolóxico e matemático, e recoñecer a importancia dos aspectos históricos, sociolóxicos, económicos e culturais nos estudos sobre o medio natural.



Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para realizar simulacións, tratar datos e extraer e utilizar información de diferentes fontes, avaliar o seu contido, fundamentar os traballos e realizar informes.



Investigar os problemas ambientais dende un enfoque holístico, recollendo información, elaborando conclusións e creando alternativas



Promover actitudes favorables ao respecto e á protección do medio natural, desenvolvendo a capacidade de valorar as actuacións sobre o contorno e tomar libremente iniciativas na súa defensa.

4. SECUENCIA DE CONTIDOS. Os contidos organízanse en tres bloques. O primeiro iníciase cunha introdución sobre o concepto de medio natural e o enfoque que se lle dará á materia. O segundo bloque constitúe o núcleo central da materia e nel estúdanse os diferentes subsistemas naturais: a xeosfera, con especial atención á tectónica de placas, a hidrosfera e a atmosfera facendo especial referencia ao clima e a biosfera. O terceiro bloque é unha recapitulación desde o punto de vista da sociedade humana e nel analízanse aspectos económicos, lexislativos e de xestión ambiental. Estúdanse os indicadores de estado do planeta, as repercusións dos problemas ambientais e as súas posibles solucións, propoñendo alternativas desde o punto de vista global como o desenvolvemento sustentable e outros instrumentos como a educación ambiental e medidas lexislativas. Podemos dividir os contidos que traballaremos en comúns e específicos: Contidos comúns. -Búsqueda, selección e tratamento de información relevante para o coñecemento do medio natural, utilizando diferentes recursos: visuais, cartográficos, bibliográficos e deseños experimentais coa terminoloxía axeitada. -Emprego das TIC como ferramenta que axude na interpretación de conceptos, na obtención, tratamento e representación de datos, na procura e comunicación da información. -Participación en debates e traballos en equipo, revisando e contrastando as ideas propias, argumentando e empregando o vocabulario específico en exposicións orais e escritas. -Lectura, análise e comentario de textos e libros científicos sinxelos, así como artigos de divulgación científica, xurídica, económica e social, que permitan comprender e afondar nas cuestións tratadas. -Elaboración de informes sobre problemas ambientais (como a sobreexplotación de recursos, a predición de riscos, impactos ambientais) fomentando a autonomía, a capacidade de reflexión e de emitir un xuízo crítico, facendo propostas de mellora e empregando os termos científicos adecuados con precisión e rigor. -Recoñecemento da necesidade dun desenvolvemento sustentable e valoración das consecuencias ambientais da evolución tecnolóxica. Aplicación á realidade galega. Contidos específicos: O medio natural. -Concepto de medio natural e interdisciplinariedade das ciencias ambientais. -Introdución á teoría de sistemas. O medio natural como sistema. Construción de modelos sinxelos dun sistema ambiental natural. Complexidade e entropía. -Cambios no medio natural ao longo da historia da Terra. -Concepto de recurso. O medio natural como recurso para a humanidade. Recursos renovables e non renovables facendo mención especial aos máis representativos de Galicia. -Concepto de impacto ambiental e de risco. Riscos naturais e inducidos. Catástrofes máis frecuentes en Galicia. -Consecuencias das accións humanas sobre o medio natural.

Seminario de Ciencias Naturais224

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

-Fontes de información ambiental. Sistemas de determinación de posición por satélite. Fundamentos, tipos e aplicacións. Teledetección: fotografías aéreas e a súa interpretación, satélites meteorolóxicos e de información ambiental. Radiometría e os seus usos. Programas informáticos de simulación ambiental. Os sistemas fluídos. -Atmosfera: estrutura e composición. -Actividade protectora e reguladora da atmosfera. Inversións térmicas. -Breve visión do clima de Galicia no contexto ibérico. -Recursos enerxéticos relacionados coa atmosfera. -Contaminación atmosférica: detección, prevención e corrección. -O burato da capa de ozono. Aumento do efecto invernadoiro. O cambio climático global. -Hidrosfera: os recipientes hídricos. O balance hídrico e o ciclo da auga. -Recursos hídricos: usos, explotación e impactos.Utilización dos recursos hídricos en Galicia. -A contaminación hídrica: detección, prevención e corrección. Contaminación mariña. As mareas negras. Determinación en mostras de auga dalgúns parámetros químicos e biolóxicos e interpretación dos resultados en función do seu uso. A xeosfera. -Estrutura e composición. -Balance enerxético da Terra. -Orixe da enerxía interna. Xeodinámica interna. -Risco volcánico e risco sísmico: predición e prevención. -Xeodinámica externa. -Sistemas de ladeira e sistemas fluviais. Riscos asociados: predición e prevención. -O relevo como resultado da interacción entre a dinámica interna e a dinámica externa da Terra. O relevo de Galicia. -Recursos da xeosfera e as súas reservas. Xacementos minerais. Recursos enerxéticos. Combustibles fósiles. Enerxía nuclear. Visión global sobre os nosos recursos enerxéticos e minerais. -Impactos derivados da explotación dos recursos e a súa incidencia en Galicia. A ecosfera. -O ecosistema: compoñentes e interaccións. -Os biomas terrestres e acuáticos. -Relacións tróficas entre organismos dos ecosistemas.Representación gráfica e interpretación das relacións tróficas nun ecosistema. -Biomasa e produción biolóxica. -Ciclos bioxeoquímicos do oxíxeno, o carbono, o nitróxeno, o fósforo e o xofre. -O ecosistema no tempo: sucesión, autorregulación e regresión. -A biosfera como patrimonio e como recurso fráxil e limitado. Impactos sobre a biosfera: deforestación e perda de biodiversidade. Causas e repercusión da perda de biodiversidade. Interfases. -O solo como interfase. Composición, estrutura e textura. -Os procesos edáficos. Tipos de solos. -Trazos xerais dos solos de Galicia. -Recoñecemento experimental dos horizontes do solo. -Solo, agricultura e alimentación. -Erosión, contaminación e degradación de solos. Desertización. Valoración da importancia do solo e os problemas asociados á desertización. -O sistema litoral como interfase. Formación e morfoloxía costeira. -Zonas húmidas costeiras e a súa importancia ecolóxica. -Arrecifes e fleirais. -Recursos costeiros e impactos derivados da súa explotación. A xestión do planeta. -Os principais problemas ambientais. Indicadores para a valoración do estado do planeta. Sustentabilidade. -Avaliación do impacto ambiental. Manexo de matrices sinxelas. -Ordenación do territorio. Lexislación ambiental. A protección de espazos naturais. Breve visión sobre os espazos naturais na Península e en particular en Galicia.

5. TEMPORALIZACIÓN. Os contidos comúns traballaranse ao longo de todo o curso. Os contidos específicos anteriormente citados vertebraranse en 16 Unidades didácticas agrupadas en seis bloques:

Seminario de Ciencias Naturais225

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

O bloque I: Introdución as ciencias ambientais, con tres UD O bloque II: Biosfera, con dúas UD O bloque III: Xeosfera, con dúas UD O bloque IV: As capas fluídas, con catro UD O bloque V: Recursos e usos, con tres UD O bloque VI: Xestión Ambiental, con dúas UD Dentro da medida do posible, e sempre axustándose a realidade da aula, a previsión da temporalización é a seguinte: 1ª Avaliación: Bloques I,II,III ; 2ª avaliación Bloques catro e parte do quinto; 3ª avaliación: Bloques Quinto e Sexto

6. CRITERIOS DE AVALIACIÓN O alumnado superará a materia se é quen de: 1. Aplicar correctamente a teoría de sistemas ao estudo da Terra e do medio natural, recoñecendo a súa complexidade, a súa relación coas leis da termodinámica e o carácter interdisciplinar das ciencias ambientais, e reproducir acertadamente modelos sinxelos que reflictan a estrutura dun sistema natural ou a súa variación no tempo 2. Identificar positivamente os principais instrumentos que achegan información sobre o medio natural na actualidade e as súas respectivas aplicacións baseadas nas TIC 3. Explicar adecuadamente a actividade reguladora da atmosfera, saber cales son as condicións meteorolóxicas que provocan maior risco de concentración de contaminantes atmosféricos e algunhas consecuencias da contaminación, como o aumento do efecto invernadoiro e a diminución da concentración do ozono estratosférico.. 4. Relacionar acertadamente o ciclo da auga con factores climáticos e citar correctamente os principais usos e necesidades como recurso para as actividades humanas. Recoñecer as principais causas de contaminación da auga e utilizar técnicas químicas e biolóxicas para detectala, valorando os seus efectos e consecuencias para o desenvolvemento da vida e do consumo humano 5. Identificar correctamente as fontes de enerxía da actividade xeodinámica da Terra e recoñecer significativamente os seus principais procesos e produtos; explicar o papel da xeosfera como fonte de recursos para a humanidade e distinguir os riscos naturais dos inducidos pola explotación da xeosfera. 6. Analizar adecuadamente o papel da natureza como fonte limitada de recursos para a humanidade, distinguir positivamente os recursos renovables ou perennes dos non renovables e determinar os riscos e impactos ambientais derivados das accións humanas. 7. Recoñecer acertadamente o ecosistema como sistema natural interactivo; coñecer os seus ciclos de materia e fluxos de enerxía; interpretar os cambios en termos de sucesión, autorregulación e regresión; recoñecer o papel ecolóxico da biodiversidade e o aproveitamento racional dos seus recursos. 8. Caracterizar correctamente o solo e o sistema litoral como interfases, valorar a súa importancia ecolóxica e coñecer as razóns polas que existen en España zonas sometidas a unha progresiva desertización, propoñendo algunhas medidas para paliar os seus efectos. 9. Diferenciar correctamente entre o crecemento económico e o desenvolvemento sustentable e propoñer medidas encamiñadas a aproveitar mellor os recursos, a diminuír os impactos, a mitigar os riscos e a conseguir un medio natural máis saudable.

7. MINIMOS ESIXIBLES. Os marcados pola CIUG: Orientacións xerais do Grupo de Traballo. Ciencias da Terra e Medioambientais.

8. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente.

Seminario de Ciencias Naturais226

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo.

9. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.  Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, respostas fronte as cuesti ns plantexadas pola profesora… Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Glosario de termos e resolución das cuestións dos exames das PAU de Galicia (2001-2015) correspondentes a cada bloque de contidos. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas que seguen o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU: definicións, interpretación de gráficos, relacionar termos, tipo test e preguntas curtas. En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.  Dúas probas na primeira avaliación  Tres probas na segunda avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.  Dúas ou tres probas na terceira avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º e 2º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre.  Ao final de curso haberá unha proba final para aquel alumnado que non teña superada a materia. Esta proba examinará todos os contidos do curso.  Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

10. PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que segue o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU. Dito exame permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 2º de Bacharelato que cursan Ciencias da Terra e ambientais.

11. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación:

Seminario de Ciencias Naturais227

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas que se realicen en cada avaliación. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos).  Durante a 1ª avaliación cada unha das probas terá a mesma contribución porcentual  Durante a segunda avaliación, a proba na que se examinan os contidos da primeira avaliación contribuirá a cualificación da avaliación nun 20%, e as outras probas nas que se examinan os contidos propios desta avaliación nun 60%.  Na terceira avaliación, a proba que inclúe os contidos da 1ª e a 2ª avaliación suporá o 30% da cualificación e o 50% restante corresponderá a proba ou probas nas que se examinen os contidos da terceira avaliación. Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores. Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final ser a m is alta) Esta cualificaci n “gardar ase” ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de

maio un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, similar aos realizados nas probas PAU e tendo en conta os mesmos criterios de avaliación.. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se “gardan” avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). A non presentación a unha proba de forma inxustificada e o acto de copiar por parte dun alumno suporá a cualificación de 0 nesa proba. Criterios de corrección das probas escritas: Nas probas escritas e enfocando aos alumnos para o que despois se lles esixirá nas probas PAU, valorarase especialmente: A concreción das respostas non valorándose todo aquilo que non teña que ver ca pregunta. A claridade na exposición. A utilización, con corrección e propiedade da terminoloxía científica. A corrección en canto a faltas de ortografía e expresión. O desenvolvemento cando proceda de esquemas co obxectivo de completar gráficamente os conceptos incluidos nas diferentes preguntas. A capacidade para resolver as cuestións plantexadas nos problemas ou preguntas de aplicación.

12. PLANS DE TRABALLO PARA A SUPERACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES (NA ESO). Só se aplican na ESO, non en bacharelato.

13. PROCEDEMENTO PARA A CUALIFICACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES OU DA CUALIFICACIÓN FINAL DO CURSO SE HAI

Seminario de Ciencias Naturais228

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

ALUMNADO QUE ASISTE A PROGRAMAS DE REFORZO CON ATRIBUCIÓN HORARIA (NA ESO). En bacharelato non hai programas de reforzo con atribución horaria.

14. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO DAS MATERIAS PENDENTES (NO BAC) A materia de Ciencias da Terra e ambientais impártese no último curso de bacharelato e polo tanto nunca pode ter a consideración de pendente.

15. PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR OS COÑECEMENTOS PREVIOS (BAC ART. 3.7. ORD. 24/06/2008). Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos de Ciencias da Terra e ambientais.

16. METODOLOXÍA DIDÁCTICA(BAC: INCIDINDO NO IMPULSO DA AUTONOMÍA PERSOAL) A metodoloxía para desenvolver as Ciencias da Terra e ambientais debe potenciar a capacidade do alumnado para a autoaprendizaxe, o traballo en equipo, a aplicación de métodos adecuados de investigación de modo que se poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e as súas aplicacións prácticas. As propostas metodolóxicas que se consideran relevantes para desenvolver o currículo desta materia son as seguintes: -Xerar un clima na aula que favoreza as aprendizaxes significativas, que esperte o interese pola materia e que permita a comunicación entre estudantes e co profesorado. -Relacionar os fenómenos estudados na aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, noticias de actualidade ou realizando saídas didácticas como itinerarios xeolóxicos, ecolóxicos, etc. xunto con informes ou traballos específicos, facendo especial fincapé nas características de Galicia. -Fomentar a autonomía, iniciativa persoal, creatividade e a competencia de aprender a aprender a través da planificación, realización e avaliación de deseños experimentais por parte do alumnado, incluíndo a incorporación das TIC co obxectivo de favorecer unha visión máis actual da actividade tecnolóxica e científica. -Dotar o alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades que potencien o desenvolvemento de procedementos e orienten alumnas e alumnos para que poidan realizar un proxecto de investigación escolar de forma autónoma. -Partir, sempre que sexa posible, de situacións problemáticas abertas para recoñecer que cuestións son cientificamente investigables, decidir como precisalas e reflexionar sobre o seu posible interese como facilitadoras da aprendizaxe. -Propiciar a construción dunha cultura científica interdisciplinar presentando propostas de traballo integradoras que transcendan os ámbitos disciplinares e relacionen os contidos científicos cos problemas sociais, políticos e éticos. -Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Propiciar a construción dunha imaxe dinámica da ciencia. -Facilitar a aprendizaxe do alumnado, creando contornos apropiados e servíndose da avaliación para comprender o proceso educativo e a funcionalidade dos contidos e orientando á súa intervención facilitando estratexias e formulando cuestións precisas que lles permitan ás alumnas e aos alumnos construír a súa propia aprendizaxe. Todo isto intentarase levar a práctica empregando todos os recursos dispoñibles: O libro de texto (AAVV,Ciencias da Terra e medioambientais. Madrid: McGraw-Hill 2009) a propia aula, o laboratorio, libros de consulta, a biblioteca, internet... e todas aquelas novas posibilidades que xurdan no día a día e que melloren a calidade do proceso de ensino-aprendizaxe

Seminario de Ciencias Naturais229

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

17. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características personais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

18. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de Ciencias da Terra e Medioambientais, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas para 2º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Educación multicultural Pretende: - Espertar o interese por coñecer outras culturas diferentes. - Desenvolver actitudes de respecto e colaboración con outras culturas. Educación vial Propón dous obxectivos fundamentais: - Desenvolver condutas e hábitos que melloren a seguridade vial. - Espertar a sensibilidade ante os accidentes de tráfico e as súas repercusións económicas e sociais. Educación para a convivencia Pretende educar no pluralismo, en dúas direccións: - Favorecer o diálogo como forma de solucionar as discrepancias entre individuos e entre grupos. - Respectar a autonomía, as formas de pensar e os comportamentos doutros. Educación sexual Os seus obxectivos son: - Consolidar actitudes de naturalidade e de respecto no tratamento de temas relacionados coa sexualidade. - Adquirir información suficiente e científica de todos os aspectos relativos á sexualidade.

19. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para Ciencias da Terra e ambientais:        

ACOT, PASCAL. Historia de la ecología. Taurus Ediciones S.A. 1990. AGUILAR FERNÁNDEZ , S. El reto del medio ambiente: Conflictos e intereses en la política. Alianza Editorial. 1997. ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995. AYALA CARCEDO, F.J.: Riesgos naturales. Ed. Ariel Ciencia, Madrid 2002. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. BROWN, L R. La salvación del planeta. Ediciones Eldhasa. 1992. BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993. CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994.

Seminario de Ciencias Naturais230

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

  

VERÍN , OURENSE



DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002. HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona. MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999. ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999. RIECHMANN: Cuidar la Tierra. Editorial Icaria, Madrid, 2003. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. TYLLER MILLER: Introducción a la Ciencia Ambiental. Ed. Thomson, USA 2002.



VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.

      

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro. Algunhas web recomendadas para facer traballos ou realizar consultas son: http://www.magrama.gob.es/es/ : Ministerio de Medio Ambiente de España. http://ec.europa.eu/environment/index_es.htm: Sección de medio ambiente da Comisión Europea. http://www.unep.org/: programa de Nacións Unidas para o medio ambiente. http://www.aemet.es/es/portada: Axencia española de meteoroloxía. http://www.igme.es/internet/default.asp: Instituto xeolóxico e mineiro de España. http://www.minetur.gob.es/es-ES/Paginas/index.aspx: A enerxía en España; información do Ministerio. http://www.appa.es/: Asociación de produtores de enerxías renovables. http://www.cne.es/cne/Home: Comisión nacional de enerxía. http://hispagua.cedex.es/: Información sobre a auga en España. http://www.epa.gov/espanol/: Axencia de protección ambiental de EEUU. http://www.wwf.es/: WWF España. http://www.greenpeace.org/espana/es/: Greenpeace. http://www.fao.org/home/es/: FAO. http://www.tecnun.es/asignaturas/Ecologia/Hipertexto/00General/IndiceGral.html: Libro electrónico de Ciencias da Terra e ambientais. http://www.edu.xunta.es/centros/iescamposanalberto/aulavirtual/course/view.php?id=4: Temas de CTMA en pdf e presentacións. http://ciug.cesga.es/grupos/ctea.html: grupo de traballo PAU. http://ciug.cesga.es/exames.php: probas PAU a partir de 2001 en Galicia. nimarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:“ iencia que conta”e “Inspiraciencia” organizados pola Universidade de Vigo e o SI respectivamente s bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA.

Seminario de Ciencias Naturais231

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre problemas de convivencia que aparezan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

22. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en 2º de Bacharelato:         

Libro de texto do alumno da editorial McGraw-Hill Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Mapas xeolóxicos e mapas topográficos.

23. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES.  

Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo. Participación en experiencias prácticas no laboratorio

24. INCORPORACIÓN DE MODIFICACIÓNS PROPOSTAS NA MEMORIA DO CURSO ANTERIOR. Non se realizaron modificacións na memoria do curso anterior.

25. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Seminario de Ciencias Naturais232

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo?

Seminario de Ciencias Naturais233

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Ciencias Naturais234

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , OURENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Ciencias Naturais235