Ciencias naturais 2016 17 by Daniel García Cancio

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO DEPARTAMENTO DE

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

CURSO 2016 -2017

Xefe do Departamento

Asignaturas

JAVIER RODRÍGUEZ GARCÍA

1º ESO BiXe, 2º Bach XEOL, 2º ESO Reforzo francés- matemáticas. 4º ESO CuCi

Membros do Departamento

Asignaturas

MARI LUZ BLANCO FERNÁNDEZ

2º Bach Bioloxía, 4º ESO BiXe, PEMAR I, 1º e 2º ESO Reforzo francés- matemáticas. 1º ESO BiXe, 1º ESO Reforzo matemáticas. , A, Mat, 1º ESO .

ROSARIO ROMERO PÉREZ

GUIOMAR VAZQUEZ NOGUEIRAS

2º Bach Ciencias da Terra, 1º Bach BiXe, 3º ESO BiXe, 1º Bach Anatomía, 1º ESO Reforzo francésmatemáticas.

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A lei orgánica establece como un obxectivo prioritario, entre outros, a mellora da calidade do sistema educativo. Nesta lei sulíñase a necesidade de aportar a comunidade escolar os medios materiais e humanos que permitan mellorar os resultados académicos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

As medidas que está tomando a Administración: desaparición das prácticas na Educación Secundaria, impartición de materias por persoal non especialista, cambios constantes de temarios e materias… imposibilitan cumprir os principios de calidade e equidade que debería posuir un proxecto educativo público minimamente serio. A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: 

sumir responsablemente os seus deberes co ecer e exercer os seus dereitos no respecto s demais persoas practicar a tolerancia a cooperaci n e a solidariedade entre as persoas e os grupos exercitarse no di logo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores com ns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadan a democr tica.



esenvolver e consolidar h bitos de disciplina estudo e traballo individual e en equipo como condici n necesaria para unha realizaci n eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.



Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles Rexeitar a discriminaci n das persoas por raz n de sexo ou por calquera outra condici n ou circunstancia persoal ou social Rexeitar os estereotipos que supo an discriminaci n entre homes e mulleres as como calquera manifestaci n de violencia contra a muller.



ortalecer as s as capacidades afectivas en todos os mbitos da personalidade e nas s as relaci ns coas demais persoas as como rexeitar a violencia os prexu zos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.



esenvolver destrezas b sicas na utilizaci n das fontes de informaci n para adquirir novos co ecementos con sentido cr tico dquirir unha preparaci n b sica no campo das tecnolox as especialmente as da informaci n e a comunicaci n



oncibir o co ecemento cient fico como un saber integrado que se estrutura en materias as como co ecer e aplicar os m todos para identificar os problemas en diversos campos do co ecemento e da experiencia.



esenvolver o esp rito emprendedor e a confianza en si mesmo a participaci n o sentido cr tico a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender planificar tomar decisi ns e asumir responsabilidades.



omprender e expresar con correcci n oralmente e por escrito na lingua galega e na lingua castel textos e mensaxes complexas e iniciarse no co ecemento na lectura e no estudo da literatura.



omprender e expresarse nunha ou m is linguas estranxeiras de maneira apropiada



o ecer valorar e respectar os aspectos b sicos da cultura e da historia propias e das outras persoas as como o patrimonio art stico e cultural o ecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes cultura e sociedade galega ou a outras culturas do mundo



o ecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas respectar as diferenzas afianzar os h bitos de coidado e sa de corporais e incorporar a educaci n f sica e a pr ctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social o ecer e valorar a dimensi n humana da sexualidade en toda a s a diversidade Valorar criticamente os h bitos sociais relacionados coa sa de o consumo o coidado dos seres vivos e o medio ambiente contribu ndo s a conservaci n e s a mellora



preciar a creaci n art stica e comprender a linguaxe das manifestaci ns art sticas utilizando diversos medios de expresi n e representaci n o ecer e valorar os aspectos b sicos do patrimonio lingu stico cultural hist rico e art stico de alicia participar na s a conservaci n e na s a mellora e respectar a diversidade lingu stica e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o ecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relaci n interpersoal e expresi n de riqueza cultural nun contexto plurilingue que permite a comunicaci n con outras linguas en especial coas pertencentes comunidade lus fona



Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

2. CONTRIBUCIÓN AO CLAVE

VERÍN , OURENSE

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolver as competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos. Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato ha permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. As ciencias contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, cláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais. Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A área de Bioloxía contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxaría, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitandoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A bioloxía contribúen a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para desenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilizacion das tecnoloxias foméntando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente para que os estudantes non caian no desánimo e se adapten as novas ideas e saiban xerar outras novas. A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios das bioloxía empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico.

1º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Rosario Romero e Javier Rodríguez

CONCRECIÓN DOS OBXETIVOS PARA O CURSO.

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na letura de textos científicos. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura científica e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

En xeral estes obxectivos os sintetizariamos en: A)Iniciarse no coñecemento e aplicación do método científico e entende-la ciencia como algo integrado que se compartimenta en distintas materias para poder afondar nos diferentes aspectos da realidade. B)Modifica-las preconcepcións que dificultan: a análise dos fenómenos naturais baixo unha perspectiva científica, para achegarse ós conceptos adecuados para esta etapa. C)Comprender e expresar con propiedade mensaxes científicas orais e escritas. Saber interpreta-las representacións da información propias da ciencia, como son diagramas, gráficas, táboas con expresións matemáticas axeitadas ó nivel da etapa. D)Interpreta-los principais fenómenos naturais, así como as súas aplicacións tecnolóxicas, desde unha perspectiva científica. E)Participar de xeito responsable na planificación e realización de actividades de tipo científico. F)Utilizar de forma autónoma diferentes fontes de información, avalando o seu contido de xeito persoal, critico, tolerante e non dogmático, principalmente no relativo a cuestións científicas e tecnolóxícas. G)Recoñecer e valora-la importancia da ciencia e das súas contribucións na mellora da tecnoloxía e, en consecuencia, das condicións de vida da humanidade. H)Aplica-los coñecementos adquiridos para gozar do medio natural, dándolle o seu xusto valor e participando na súa conservación e mellora. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que os rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas.

CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E PERFÍS COMPETENCIAIS. Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica  h  o

 B1.1. O vocabulario científico  B1.1. Utilizar adecuadamente  BXB1.1.1.

na expresión oral e escrita.

o vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado

Identifica os  CCL termos máis frecuentes do  CMCCT vocabulario científico, e

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

ao seu nivel.

Competencias clave

exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito.

 b

 B1.2. Metodoloxía científica:  B1.2. Procurar, seleccionar e  BXB1.2.1.

 CD

 e

características básicas.  B1.3. Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección e interpretación de información de carácter científico a partir da selección e a recollida de mostras do medio natural ou doutras fontes.

 CAA

 f  g  h  m  o

Procura, interpretar a información de selecciona e interpreta a carácter científico, e utilizala información de carácter para formar unha opinión científico a partir da propia, expresarse con utilización de diversas fontes. precisión e argumentar sobre Transmite a problemas relacionados co  BXB1.2.2. información seleccionada de medio natural e a saúde. xeito preciso, utilizando diversos soportes.

 CD  CCL

 BXB1.2.3.

Utiliza a  CAA información de carácter  CCL científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados.

 b  f  g

 B1.4.

Planificación e  B1.3. Realizar un traballo  realización do traballo experimental coa axuda dun experimental, e interpretación guión de prácticas de dos seus resultados. laboratorio ou de campo, describir a súa execución e  B1.5. Normas de seguridade interpretar os seus no laboratorio, e coidado dos  resultados. instrumentos e do material.

BXB1.3.1. Coñece e respecta  CMCCT as normas de seguridade no  CSC laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado. BXB1.3.2. Desenvolve con  CSIEE autonomía a planificación do  CMCCT traballo experimental,  CAA utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

Bloque 2. A Terra no universo  f

 B2.1.

 f

 B2.2.

 l

 f

Principais modelos  B2.1. Recoñecer as ideas  BXB2.1.1. Identifica as ideas  CMCCT sobre a orixe do Universo. principais sobre a orixe do principais sobre a orixe do Universo, e a formación e a universo. evolución das galaxias.

Compoñentes do  B2.2. Expor a organización  BXB2.2.1. Recoñece os  CMCCT Universo. do Universo e do Sistema compoñentes do Universo e Solar, así como algunhas das do Sistema Solar, e describe  B2.3. Características do concepcións que sobre este as súas características Sistema Solar e dos seus sistema planetario se tiveron xerais. compoñentes. ao longo da historia.  B2.4. Concepcións sobre o Sistema Solar ao longo da historia.  B2.5.

Os planetas Sistema Solar.

no  B2.3. Relacionar  BXB2.3.1. Precisa as  CMCCT comparativamente a posición características que se dan no dun planeta no sistema solar planeta Terra que permiten o coas súas características. desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

outros planetas.  f

 B2.6.

O planeta características.

Terra:  B2.4. Localizar a posición da  BXB2.4.1. Identifica a  CMCCT Terra no Sistema Solar. posición da Terra no Sistema Solar.

 f

 B2.7. Os movementos da  B2.5.

Terra, da Lúa e do Sol, e as súas consecuencias.

Establecer os  BXB2.5.1. Categoriza os  CMCCT movementos da Terra, da fenómenos principais Lúa e do Sol, e relacionalos relacionados co movemento coa existencia do día e a e a posición dos astros, e noite, as estacións, as deduce a súa importancia mareas e as eclipses. para a vida.  BXB2.5.2.

Interpreta  CMCCT correctamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.

 f

 B2.8. A xeosfera: estrutura e  B2.6. Identificar os materiais  BXB2.6.1.

composición da codia, o manto e o núcleo.

terrestres segundo a súa abundancia e a distribución nas grandes capas da Terra.

Describe as  CMCCT características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.

 BXB2.6.2.

Describe as  CMCCT características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.

 f  g  n  ñ

 B2.9. Minerais

e rochas:  B2.7. Recoñecer as  BXB2.7.1. Identifica minerais  CMCCT propiedades, características propiedades e as e rochas utilizando criterios  CAA e utilidades. características dos minerais que permitan diferencialos. e das rochas, distinguir as  B2.10. Xestión sustentable súas aplicacións máis  BXB2.7.2. Describe algunhas  CCEC dos recursos minerais. das aplicacións máis frecuentes e salientar a súa Recursos minerais en frecuentes dos minerais e importancia económica e a Galicia. das rochas no ámbito da vida xestión sustentable. cotiá.  BXB2.7.3.

Recoñece a  CSC importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais.

 f

 B2.11.

A atmosfera:  B2.8. Analizar as  BXB2.8.1. Recoñece a  CMCCT composición e estrutura. O características e a estrutura e a composición da aire e os seus compoñentes. composición da atmosfera, e atmosfera. Efecto invernadoiro. as propiedades do aire.  BXB2.8.2. Recoñece a  CMCCT Importancia da atmosfera composición do aire e para os seres vivos. identifica os contaminantes principais en relación coa súa orixe.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 BXB2.8.3.

Identifica e  CMCCT xustifica con argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos.

 b  e  f  g  m

 f  m

 B2.12.

Contaminación  B2.9. Investigar e recoller  BXB2.9.1. Relaciona a  CSC atmosférica: repercusións e información sobre os contaminación ambiental coa  CSIEE posibles solucións. problemas de contaminación deterioración ambiental, e ambiental actuais e as súas propón accións e hábitos que repercusións, e desenvolver contribúan á súa solución. actitudes que contribúan á súa solución.

 B2.12.

Contaminación  B2.10. Recoñecer a  BXB2.10.1. Relaciona  CSC atmosférica: repercusións e importancia do papel situacións en que a posibles solucións. protector da atmosfera para actividade humana interfire os seres vivos e considerar coa acción protectora da as repercusións da atmosfera. actividade humana nela.

 f

 B2.13.

 f

 B2.14. A auga na Terra.  B2.12.

 m

Auga doce e salgada.  B2.15. Ciclo da auga.  B2.16. A auga como recurso.

 a

 B2.17. Xestión sustentable  B2.13. Valorar e identificar a  BXB2.13.1.

 f

A hidrosfera.  B2.11. Describir as  BXB2.11.1. Recoñece as  CMCCT Propiedades da auga. propiedades da auga e a súa propiedades anómalas da Importancia da auga para os importancia para a existencia auga en relación coas súas seres vivos. da vida. consecuencias para o mantemento da vida na Terra.

da auga.

 g  m

 f  m

 f

Interpretar a  BXB2.12.1. Describe o ciclo  CMCCT distribución da auga na da auga en relación cos seus Terra, así como o ciclo da cambios de estado de auga e o uso que fai dela o agregación. ser humano. necesidade dunha xestión sustentable da auga e de actuacións persoais e colectivas que potencien a redución do consumo e a súa reutilización.

Comprende e  CSC identifica o significado da  CSIEE xestión sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión.

 B2.18. Contaminación das  B2.14.

augas doces e salgadas.

Xustificar e  BXB2.14.1. Recoñece os  CSC argumentar a importancia de problemas de contaminación preservar e non contaminar de augas doces e salgadas, as augas doces e salgadas. en relación coas actividades humanas

 B2.19.

A biosfera.  B2.15. Seleccionar as  BXB2.15.1. Describe as  CMCCT Características que fixeron características que fan da características que da Terra un planeta Terra un planeta especial posibilitaron o habitable. para o desenvolvemento da desenvolvemento da vida na vida. Terra. Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra

 f  l  m

 B3.1.

Concepto de  B3.1. Recoñecer a  BXB3.1.1. Estima a  CCEC biodiversidade. Importancia importancia da importancia da  CMCCT da biodiversidade. biodiversidade e as biodiversidade e aplica características morfolóxicas criterios de clasificación dos  B3.2. Sistemas de principais dos grupos seres vivos, relacionando os

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos clasificación dos seres vivos. Concepto de especie. Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos: Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

 f

 B3.1.

 f

 B3.1.

 m

Criterios de avaliación taxonómicos.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

animais e as plantas máis comúns co seu grupo taxonómico.

Concepto de  B3.2. Categorizar os criterios  BXB3.2.1. Identifica e  CMCCT biodiversidade. Importancia que serven para clasificar os recoñece exemplares da biodiversidade. seres vivos e identificar os característicos de cada un principais modelos destes grupos, e salienta a  B3.2. Sistemas de taxonómicos aos que súa importancia biolóxica. clasificación dos seres vivos. pertencen os animais e as Concepto de especie. plantas máis comúns. Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos. Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos. Concepto de  B3.3. Describir as  BXB3.3.1. Discrimina as  CMCCT biodiversidade. Importancia características xerais dos características xerais e da biodiversidade. grandes grupos taxonómicos singulares de cada grupo e explicar a súa importancia taxonómico.  B3.2. Sistemas de no conxunto dos seres vivos. clasificación dos seres vivos. Concepto de especie. Nomenclatura binomial.  B3.3. Reinos dos seres vivos. Moneras, Protoctistas, Fungi, Metafitas e Metazoos.

 f

 B3.4.

 f

 B3.6. Plantas: brións, fieitos,  B3.5. Coñecer e definir as  BXB3.5.1. Detalla o proceso  CMCCT

 m

 b  e  g

 g  l  ñ

Invertebrados:  B3.4. Caracterizar os  BXB3.4.1. Asocia  CMCCT poríferos, celentéreos, principais grupos de invertebrados comúns co anélidos, moluscos, invertebrados e vertebrados. grupo taxonómico ao que equinodermos e artrópodos. pertencen. Características anatómicas e  BXB3.4.2. Recoñece  CMCCT fisiolóxicas. exemplares de vertebrados e  B3.5. Vertebrados: peixes, asígnaos á clase á que anfibios, réptiles, aves e pertencen. mamíferos. Características anatómicas e fisiolóxicas. ximnospermas e anxiospermas. Características principais, nutrición, relación e reprodución.

funcións vitais das plantas e a súa importancia para a vida, e caracterizar os principais grupos de plantas.

da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxunto de todos os seres vivos.  BXB3.5.2.

Describe as  CMCCT características xerais e singulares dos principais grupos de plantas.

 B3.7.

Clasificación de  B3.6. Utilizar claves  BXB3.6.1. Clasifica e  CAA animais e plantas a partir de dicotómicas ou outros identifica animais e plantas a claves dicotómicas e outros medios para a identificación partir de claves de medios. e a clasificación de animais e identificación. plantas.

 B3.8.

Identificación de  B3.7. Determinar a partir da  BXB3.7.1. Identifica  CMCCT plantas e animais propios observación as adaptacións exemplares de plantas e dalgúns ecosistemas, que permiten aos animais e animais propios dalgúns especies en extinción e ás plantas sobrevivir en ecosistemas ou de interese

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 1º de ESO Obxectivos

Contidos especies endémicas. Adaptacións dos animais e as plantas ao medio. Biodiversidade en Galicia.

Criterios de avaliación determinados ecosistemas, con especial atención aos ecosistemas galegos.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

especial por seren especies en perigo de extinción ou endémicas.  BXB3.7.2. Relaciona coa súa  CAA

adaptación ao medio a  CMCCT presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns.  BXB3.7.3.

Identifica  CCEC exemplares de plantas e animais propios dos ecosistemas galegos.

 e

 B5.2. Artigo científico. Fontes  B5.3.

de divulgación científica.

 a  b  c

 a  b  d  h  o

Utilizar fontes de  BXB5.3.1. Utiliza diferentes  CMCCT información variada, e fontes de información,  CD discriminar e decidir sobre apoiándose nas TIC, para a elas e sobre os métodos elaboración e a presentación empregados para a súa das súas investigacións. obtención.

 B5.3.

Proxecto de  B5.4. Participar, valorar e  BXB5.4.1. Participa, valora e  CSC investigación en equipo: respectar o traballo individual respecta o traballo individual  CSIEE organización. Participación e e en equipo. e en grupo. colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

 B5.3.

Proxecto de  B5.5. Expor e defender en  BXB5.5.1. Deseña pequenos investigación en equipo: público o proxecto de traballos de investigación organización. Participación e investigación realizado. sobre animais e/ou plantas, colaboración respectuosa no os ecosistemas do seu traballo individual e en contorno ou a alimentación e equipo. Presentación de a nutrición humana, para a conclusións. súa presentación e defensa na aula.

 CAA  CMCCT  CSIEE  CD

 BXB5.5.2.

Expresa con  CCL precisión e coherencia as  CCEC conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

5. CONCRECIÓN PARA CADA ESTANDAR DE APRENDIZAXE DA TEMPORALIZACIÓN. NOTA Partindo da memoria do curso pasado na que mencionamos que 2 temas quedaron sen impartir por falta de tempo , este curso suprimímolos da programación .Os temas son : a ecosfera e os ecosistemas BLOQUE 1 Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. 25SESIÓNS

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

BXB1.1.1. Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico, e exprésase de xeito correcto tanto oralmente como por escrito. 4H BXB1.2.1. Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes. 8H BXB1.2.2. Transmite a información seleccionada de xeito preciso, utilizando diversos soportes. 3H BXB1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados. 2H BXB1.3.1. Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado. 2H BXB1.3.2. Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados. 6H BLOQUE 2 A Terra no universo. 36 SESIÓNS BXB2.1.1. Identifica as ideas principais sobre a orixe do universo.1H BXB2.2.1. Recoñece os compoñentes do Universo e do Sistema Solar, e describe as súas características xerais.3H BXB2.3.1. Precisa as características que se dan no planeta Terra que permiten o desenvolvemento da vida nel, e que non se dan nos outros planetas.3H BXB2.4.1. Identifica a posición da Terra no Sistema Solar.1H BXB2.5.1. Categoriza os fenómenos principais relacionados co movemento e a posición dos astros, e deduce a súa importancia para a vida.3H BXB2.5.2. Interpreta correctamente en gráficos e esquemas fenómenos como as fases lunares e as eclipses, e establece a súa relación coa posición relativa da Terra, a Lúa e o Sol.3H BXB2.6.1. Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.1H BXB2.6.2. Describe as características xerais da codia, o manto e o núcleo terrestre, e os materiais que os compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.2H BXB2.7.1. Identifica minerais e rochas utilizando criterios que permitan diferencialos.4H BXB2.7.2. Describe algunhas das aplicacións máis frecuentes dos minerais e das rochas no ámbito da vida cotiá.1H BXB2.7.3. Recoñece a importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais.1H BXB2.8.1. Recoñece a estrutura e a composición da atmosfera.2H BXB2.8.2. Recoñece a composición do aire e identifica os contaminantes principais en relación coa súa orixe.2H BXB2.8.3. Identifica e xustifica con argumentacións sinxelas as causas que sustentan o papel protector da atmosfera para os seres vivos.1H BXB2.9.1. Relaciona a contaminación ambiental coa deterioración ambiental, e propón accións e hábitos que contribúan á súa solución.1H BXB2.10.1. Relaciona situacións en que a actividade humana interfire coa acción protectora da atmosfera.1H BXB2.11.1. Recoñece as propiedades anómalas da auga en relación coas súas consecuencias para o mantemento da vida na Terra.2H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

BXB2.12.1. Describe o ciclo da auga en relación cos seus cambios de estado de agregación.1H BXB2.13.1. Comprende e identifica o significado da xestión sustentable da auga doce, e enumera medidas concretas que colaboren nesa xestión.1H BXB2.14.1. Recoñece os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, en relación coas actividades humanas.1H BXB2.15.1. Describe as características que posibilitaron o desenvolvemento da vida na Terra.1H BLOQUE 3 A biodiversidade no planeta Terra. 50 SESIÓNS BXB3.1.1. Estima a importancia da biodiversidade e aplica criterios de clasificación dos seres vivos, relacionando os animais e as plantas máis comúns co seu grupo taxonómico.3H BXB3.2.1. Identifica e recoñece exemplares característicos de cada un destes grupos, e salienta a súa importancia biolóxica.5H BXB3.3.1. Discrimina as características xerais e singulares de cada grupo taxonómico.10H BXB3.4.1. Asocia invertebrados comúns co grupo taxonómico ao que pertencen.5H BXB3.4.2. Recoñece exemplares de vertebrados e asígnaos á clase á que pertencen.5H BXB3.5.1. Detalla o proceso da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxunto de todos os seres vivos. 5H BXB3.5.2. Describe as características xerais e singulares dos principais grupos de plantas.5H BXB3.6.1. Clasifica e identifica animais e plantas a partir de claves de identificación.3H BXB3.7.1. Identifica exemplares de plantas e animais en perigo de extinción ou endémicas.4H BXB3.7.2. Relaciona coa súa adaptación ao medio a presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns.2H BXB3.7.3. Identifica exemplares de plantas e animais propios do entorno.3H BLOQUE 4 Proxecto de investigación 20 SESIÓNS BXB5.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do método científico. 1H BXB5.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón.1H BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.7 H BXB5.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.2H BXB5.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula. 7H BXB5.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. 2H

PRIMEIRA AVALIACIÓN UNIDADE 1 O UNIVERSO E O NOSO PLANETA: sesións 15 UNIDADE 2 A XEOSFERA. MINERAIS E ROCHAS: sesións 14. UNIDADE 3 A ATMOSFERA : sesións 13. SEGUNDA AVALIACIÓN

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

UNIDADE UNIDADE UNIDADE UNIDADE

VERÍN , OURENSE

4 A HIDROSFERA : sesións 10. 5 A BIOSFERA: sesións 10. 6 O REINO ANIMAL. OS ANIMAIS VERTEBRADOS. sesións 12 7 OS ANIMAIS INVERTEBRADOS: sesións 15.

TERCEIRA AVALIACIÓN UNIDADE 8 AS FUNCIÓNS VITAIS NOS ANIMAIS: sesións 13 UNIDADE 9 O REINO DAS PLANTAS : sesións 12. UNIDADE 10 O REINO DOS FUNGOS PROTOCTISTAS E MONERAS. sesións 12 As 10 horas restantes distribuiranse entre probas escritas e actividades varias.

6. GRAO MINIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA.. Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía son os seguintes:

BLOQUE 1 Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. B1.1. Utilice adecuadamente o vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado ao seu nivel. B1.3. Realice un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describa a súa execución e interprete os seus resultados. BLOQUE 2 A Terra no universo. B2.1. Recoñeza as ideas principais sobre a orixe do Universo, e a formación e a evolución das galaxias. B2.2. Expoña a organización do Universo e do Sistema Solar, así como algunhas das concepcións que sobre este sistema planetario se tiveron ao longo da historia. B2.4. Localice a posición da Terra no Sistema Solar. B2.5. Estableza os movementos da Terra, da Lúa e do Sol, e relacione coa existencia do día e a noite, as estacións, as mareas e as eclipses. B2.6. Identifique os materiais terrestres segundo a súa abundancia e a distribución nas grandes capas da Terra. B2.7. Recoñeza as propiedades e as características dos minerais e das rochas, distinga as súas aplicacións máis frecuentes B2.8. Analice as características e a composición da atmosfera, e as propiedades do aire. B2.12. Interprete a distribución da auga na Terra, así como o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano. B2.13. Valore e identifique a necesidade dunha xestión sustentable da auga e de actuacións persoais e colectivas que potencien a redución do consumo e a súa reutilización.. BLOQUE 3 A biodiversidade no planeta Terra. B3.1. Recoñeza as características morfolóxicas principais dos grupos taxonómicos. B3.2. Categorice os criterios que serven para clasificar os seres vivos e identifique os principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e as plantas máis comúns. B3.3. Describa as características xerais dos grandes grupos taxonómicos B3.4. Caracterice os principais grupos de invertebrados e vertebrados. B3.5. Coñeza e defina as funcións vitais das plantas e a súa importancia para a vida, e caracterice os principais grupos de plantas.

BLOQUE 4 Proxecto de investigación

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B5.3. Utilice fontes de información variada, e discrimine e decida sobre elas e sobre os métodos empregados para a súa obtención. B5.4. Participe, valore e respecte o traballo individual e en equipo. B5.5. Expoña e defenda en público o proxecto de investigación realizado. 7. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanzaaprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa, en función dos datos obtidos. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza e a práctica docente. Desenvólvense tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais , mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación será continua e os instrumentos de avaliación serán plurais e diversos: Cuestionarios iniciais propostos ao alumnado ao comezo do curso e ao comezo de cada unidade didáctica. Unha avaliación inicial que constará dunha proba escrita na que se valorará:  as competencias básicas adquiridas polo alumnado mediante un texto e a interpretación dun proceso esquemático.  Os coñecementos relacionados cos contidos teóricos, mediante cuestións de resposta curta.  Observación de actitudes tanto no traballo individual como no traballo en grupo, nos primeiros días de clase. Probas escritas. Estas probas incluirán varios tipos de cuestións: de resposta cerrada, de respostas abertas curtas, de elaboración de frases,de elaboración dun esquema, de interpretación e secuencialización dun proceso, de debuxos explicativos… Nestas probas escritas aparecer reflexado en cada cuesti n a s a cuantificación. Actividades mediante as cales se poidan avaliar as competencias básicas. Actividades de aplicación de coñecementos, recapitulación e ampliación. Revisión do caderno de clase no que deberán estar reflexados tódolos traballos , explicacións dos contidos, exercicios, actividades de laboratorio, problemas, resumes debuxos explicativos…

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Observación de actitudes: a maneira de facer do alumno ou alumna, a súa implicación no traballo (a iniciativa e o interese no traballo) e mesmo nas actividades extraescolares. Valorando así a competencia para aprender a aprender. Tamén se observarán actitudes de respecto polas normas da aula e do laboratorio de convivencia co resto da comunidade educativa a autoconfianza, o respecto cara os demais, a honestidade nas comunicacións, o interese cara a ciencia, as actitudes flexibles e non dogmáticas, o respecto polas opinións alleas, axuda aos demais ou o enriquecemento persoal coas aportacións dos demais. A notacións no diario de clase do profesor: no que figuraran as anotacións feitas de cada unha das valoracións observadas. A reflexión persoal sobre os resultados acadados polo alumnado, as dificultade e éxitos acadados no proceso de ensinanza, será o instrumento de avaliación do proceso de ensinanza. 8. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUIDOS OS LIBROS DE TEXTOS. Estes son algúns materiais e recursos que podremos utilizar o longo do curso en 1º de ESO:         

Estas eran as prácticas previstas pero non se realizarán por falta de profesorado para os desdobles. PRÁCTICAS DE LABORATORIO 1º TRIMESTRE. Identificar material do laboratorio. Utilización da lupa binocular . Manexo do Microscopio. 2º TRIMESTRE. Recoñecer minerais mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de minerais. Recoñecer rochas mediante unha clave dicotómica. Facer fichas de rochas. 3º TRIMESTRE. Utilización da lupa binocular na observación de plantas, flores e froitos. Prácticas co microscopio na observación de mostras xa preparadas e na de auga dunha charca feitas polos alumnos.

9. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

En cada avaliación haberá: 

Probas de avaliación dos contidos de cada unidade. O valor do conxunto de estas probas será do 20% da nota do trimestre.



Probas de avaliación de todos os contidos impartidos no trimestre o seu valor será o 50% da nota do trimestre.



Os traballos de elaboración individual ou de grupo, avaliadores de aspectos procedementais xunto coa guía de observación do traballo en clase suporán 30% restante da nota de cada avaliación.



Só se fara a media nos apartados anteriores se a cualificación en cada un deles é de aprobado, quedando superada esa avaliación.



A primeira e a segunda avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita de todos os contidos impartidos no trimestre aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos do exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e Xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o trimestre e as presentacións feitas en soporte dixital .



Seguindo as Medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.



A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións cando as tres superen o 5.



En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.



O uso de dispositivos móbiles, apuntamentos, libro de texto e demais material de consulta no transcurso dunha proba escrita suporá a expulsión do alumno desa proba e cualificado cun cero.



O alumnado ten a obriga de presentarse as probas escritas nas datas propostas (acordadas previamente entre o profesor e o alumnado). Non se repetirá a proba sen xustificante médico de enfermidade que impida acudir ao exame ou de deber inescusable dun organismo oficial.

A finais de xuño a aqueles/as alumnos/as que teñan suspensa algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ós contidos mínimos (puntuadas cun total de 10 puntos), aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de exame. A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o curso. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba extraordinaria escrita en setembro que constará de varias cuestións (puntuadas cun total de 10 puntos ) referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos. .A realización desta proba require a presentación previa da libreta de Bioloxía e xeoloxía con tódalas actividades feitas durante o curso.

10. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: Interesouse o grupo polo tema da unidade?. A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?. Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo? Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente: Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros docentes.

11. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. A asignatura a dividimos en TRES bloques 1º BLOQUE.- A matéria e o Universo. Unidade 11. A materia no universo. sesións 10. Unidade 12. Diversidade e estructura da materia no universo. sesións 10. Unidade 1. O Universo e o Sistema Solar. sesións 10. Unidade 2. A Terra no Universo. sesións 10. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Explicar a situación da Terra no espazo e as implicacións dos seus movementos.



Coñecer as unidades nas que se miden algunhas magnitudes como a masa, a lonxitude e realizar algúns cambios de unidades sinxelos.



Coñecer os estados nos que se presenta a materia e os cambios de estado que pode experimentar.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE



Coñecer os conceptos de solubilidade e de concentración.Coñecer os métodos de separación nunha mestura.



Explicar a orixe do universo a partir do big bang. Describir os astros que compoñen o universo: galaxias, estrelas, planetas e astros menores.



Distinguir os movementos de translación e rotación da Terra e as súas consecuencias.Coñecer as características e os movementos da Lúa e as súas implicacións.



Identificar as capas da Terra e os seus recursos naturais.

2º BLOQUE.- As capas de terra Unidade 8. A atmosfera . sesións 10. Unidade 9. A hidrosfera . 9sesións 10. Unidade 10. Os materiais da xeosfera. sesións 10. Unidade 3. A vida na terra. sesións 10. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Coñecer os compoñentes e capas da atmosfera, e enumerar as súas funcións.



Identificar a distribución da auga da Terra e as características das augas continentais e oceánicas.



Explicar os procesos fundamentais do ciclo da auga.



Identificar algúns minerais e rocas moi comúns



Recoñecer algunhas formas do relevo.



Coñecer as características comúns a todos os seres vivos.



Coñecer a teoría celular e diferenciar a célula procariota da eucariota e a animal da vexetal O alumno tera que contestar a cuestionarios: 

Facendo esquemas e completando cadros



Resolvendo problemas aplicando a fórmula correspondente e usando as unidades do S.I.



Interpretando gráficos. Relacionando conceptos

3º BLOQUE.- Os seres vivos. Unidade 4. Moneras, protistas, fungos e plantas . sesións 8. Unidade 5. Os invertebrados. sesións 12. Unidade 6. Os vertebrados. sesións 10. Ó finalizar o estudo do bloque o alumno terá adquirido as seguintes capacidades: 

Describir a composición da materia viva e a presencia de células en todolos seres vivos.



Indicar as características comúns das plantas , dos animais, moneras, protistas e fungos.

O alumno terá que contestar a cuestionarios: 

Facendo esquemas e completando cadros



Relacionando conceptos



Interpretando gráficos



Facendo resumos.

Actividades de seguimento No departamento propón as seguintes medidas: a. Establecemento dunha hora semanal para consultar dubidas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

b. c. d. e.

VERÍN , OURENSE

Lembrar os Titores as datas de entrega e das probas, os exercicios as notas dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano . Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. Elaboración de boletíns de exercicios e deposito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado. Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

Os criterios de avaliación e recuperación para todos os alumnos con Ciencias da Natureza de 1º ESO serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e traballos de cada boletín trimestral e superen unha proba escrita de cada bloque, propostos polo departamento, superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso de acordo co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do examen.

Os procedementos para a cualificación dos alumnos que asistan a programas de reforzo seguira as mesmas pautas que o resto do alumnado pero cos contidos adaptados os mínimos.

12. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

13. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. A principios de curso os alumnos realizarán unha proba inicial escrita referida a contidos varios que nos permitan acreditar os coñecementos previos que posuen os alumnos asi como detectar todo tipo de casuísticas que podan incidir negativamente na consecución dos obxectivos individuais para esta etapa. Os contidos avaliados so teran valor informativo. En función do resultado proporase para un reforzo, unha adaptación ou no caso de perrmanecer no grupo de referencia adaptarase os estandares ás capacidades dos alumnos. En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

14. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : Rendemento do alumno. Personalidade. Afeccións e interese. Coñecemento previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo, ampliación para alumnos de altas capacidades ou A.C.I.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Nas medidas de atención á diversidaes intentarase, sempre que as circunstancias o permitan, abordar algúns dos contidos : - Modelos e orixe do universo. A teoría do big bang. - As galaxias e as estrelas. - O sistema solar. - Movementos e capas da Terra. - Translación e rotación terrestres. - A Lúa. Eclipses e mareas. - As características dos seres vivos e a composición das células. - Concepto de especie e os cinco reinos. - Características das bacterias, protozoos, algas, fungos e plantas. - Características dos animais e a súa división en vertebrados e invertebrados. - Características dos principais grupos de invertebrados. - Características básicas dos peixes, os réptiles e os anfibios, as aves e os mamíferos. - A biodiversidade: a súa perda e conservación. - As adaptacións corporais e de comportamento e os fósiles. - Composición e estrutura da atmosfera. A contaminación atmosférica. - A presión atmosférica. O tempo atmosférico e o clima. - As funcións da atmosfera e os fenómenos atmosféricos. - Propiedades e distribución da auga na Terra. - O ciclo da auga. A auga na natureza e nos seres vivos. - Usos e xestión da auga. - Os minerais e as súas propiedades. - As rochas e os seus tipos. - Os recursos da xeosfera. - Fichas de reforzo: - Fichas de ampliación

15. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. O longo do curso fomentarase a realización de algunha das seguintes actividades : - Ver cos alumnos e as alumnas algunha película de ciencia ficción que ofreza imaxes interesantes do espazo. Son títulos interesantes: 2001, Una odisea del espacio, de S. Kubrick, 1968; Apolo 13, de R. Howard, 1995; Saturno 3, de Stanley Donen, 1980, ou La guerra de las galaxias, de George Lucas, 1977-2005. - Realizar unha saída ao campo onde poñer en práctica as técnicas de orientación dos estudantes e a súa capacidade de observación. - Visita a espazos naturais e xardíns botánicos. - Realización do experimento «Crecemento do mofo no pan». - Asistencia á proxección de documentais sobre o mundo das plantas. - Elaboración dun ficheiro de seres vivos. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Proxección de documentais relacionados con animais estudados na unidade. Construción dun pluviómetro, un anemómetro e un viraventos. Realización dunha presentación de diapositivas sobre os diferentes tipos de nubes, para o que podemos consultar as web seguintes: - http://semanadelaciencia2004.fecyt.es/html/tipos/index.html - http://spaceplace.nasa.gov/sp/kids/cloudsat_puz2.shtml - Invitar os alumnos e as alumnas a que expresen oralmente as súas opinións sobre cuestións como o quentamento global, o burato da capa de ozono, o desxeo da Antártida, etc., que teñan relación co cambio climático. Para este debate resulta interesante a web seguinte: - http://www.isftic.mepsyd.es/noticias/dossier/dossier_ozono/ - Construír unha «depuradora caseira» coas indicacións da ficha que se propón na unidade. - Visitar unha planta potabilizadora ou unha EDAR. - Confeccionar cos alumnos e coas alumnas un mural con información sobre o ciclo da auga, os problemas ambientais e as políticas de protección que se dan no seu ámbito máis próximo (vila, cidade, municipio). - Realizar unha saída ao campo na que se observe algún fenómeno que poida ser explicado cos contidos estudados na unidade.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Elaboración dun decálogo de boas prácticas para traballar de forma segura no laboratorio. Pódese facer unha especie de mural entre todos os alumnos e as alumnas, para colocalo nun lugar visible do laboratorio ou da aula.

16. PROGRAMACION DA EDUCACIÓN EN VALORES. UNIDADE 1 O UNIVERSO E O SISTEMA SOLAR: - Educación medioambiental: o estudo do concepto de contaminación lumínica en relación coa importancia de manter un ceo limpo para facilitar a observación do ceo e a investigación astronómica permite desenvolver unha actitude positiva cara á conservación do medio. - Educación para a convivencia: os debates na aula sobre a evolución das explicacións que do universo se deron desde a antigüidade ata os nosos días, permiten defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto. - Educación para a igualdade: as características propias da investigación científica favorecen o desenvolvemento das actitudes de respecto polo traballo de todas as persoas. - Educación multicultural: o estudo das interpretacións que diferentes culturas deron dos fenómenos observados no ceo, así como da provisionalidade das explicacións como elemento diferenciador do coñecemento científico cambiante da ciencia, permite desenvolver un espírito de tolerancia e respecto. UNIDADE 2 A TERRA NO UNIVERSO : - Educación medioambiental: tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais con respecto á natureza permite fomentar actitudes encamiñadas a conseguir un desenvolvemento sostible. - Educación para a convivencia: o debate na aula sobre a necesidade de alcanzar un desenvolvemento sostible permite escoitar as opinións dos demais e defender as propias con respecto. - Educación multicultural: o estudo da evolución histórica da medida do tempo cos calendarios permite apreciar as calidades dos distintos calendarios de uso xeneralizado no mundo. - Educación para o consumo: o estudo dos principios do desenvolvemento sostible permite fomentar unha actitude crítica cara a un consumo responsable fronte ás modas. UNIDADE 3 A VIDA NA TERRA: - Educación medioambiental: a comparación das condicións ambientais da Terra e de Marte en relación coa súa capacidade para sustentar vida permite fomentar actitudes e comportamentos para evitar o cambio climático no noso planeta. - Educación para a convivencia: os debates e as exposicións permiten exercitar a defensa das propias opinións e escoitar as dos demais con respecto; o estudo da teoría celular ou da historia da clasificación dos seres vivos contribúe ao desenvolvemento de actitudes de respecto polo traballo daquelas persoas que levan a cabo a investigación científica. - Educación multicultural: o coñecemento dos distintos nomes que reciben as especies en diferentes linguas contribúe a apreciar o valor da diversidade lingüística e cultural; a consulta de diferentes fontes de información, tanto as máis clásicas coma as que se basean nas novas tecnoloxías, axuda a descubrir diversas manifestacións da cultura. - Educación para os dereitos humanos e a paz: en toda a unidade se fomenta o desenvolvemento de actitudes solidarias fundamentadas nos principios do desenvolvemento sostible, co fin de conservar as condicións ambientais do planeta para as xeracións vindeiras. - Educación para a igualdade: o estudo da historia da clasificación dos seres vivos, poñendo énfase na biografía de Lynn Margulis, axuda a recoñecer o papel das mulleres no desenvolvemento da ciencia. UNIDADE 4 MONERAS, PROTISTAS, FUNGOS E PLANTAS : - Educación para a saúde: o estudo da existencia de bacterias causantes de enfermidades dará pé a promover hábitos de hixiene persoal e alimentaria para reducir, no posible, o risco de infeccións; destacar a importancia dos antibióticos para o tratamento das enfermidades infecciosas de orixe bacteriana levará a poñer énfase no seu uso responsable para evitar a aparición de bacterias resistentes; recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de plantas, de algas e de fungos, así como daqueles que se fabrican grazas á acción de

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

microorganismos como as bacterias ou os fermentos, levará a fomentar a súa incorporación ás dietas saudables. - Educación para o consumo: ao analizar o impacto sobre as masas forestais que ten a obtención de materiais como a madeira ou o papel, pódense promover a redución, a reutilización e a reciclaxe para evitar a sobreexplotación e a perda de especies. - Educación para a convivencia: a realización de observacións ao microscopio no laboratorio permite poñer énfase en hábitos de convivencia como o respecto polas quendas de observación ou o coidado dos instrumentos, co espírito solidario de mantelos en bo estado para que poidan ser utilizados por outros. - Educación medioambiental: ao destacar a importancia ambiental dos organismos dos reinos moneras, protistas, fungos e plantas, intentarase desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade. UNIDADE 5 OS INVERTEBRADOS: - Educación para a saúde: ao coñecer as especies de invertebrados do ámbito que poden supoñer un perigo, pódense favorecer comportamentos que eviten as súas picaduras e outros danos; por outra parte, ao recoñecer o valor nutricional dos alimentos que proceden de invertebrados pódese promover a súa incorporación ás axudas saudables. - Educación para a convivencia: a realización de observacións con lupa no laboratorio ou no campo permite poñer énfase en hábitos de convivencia como o respecto polas quendas de observación ou o coidado dos instrumentos, co espírito solidario de mantelos en bo estado para que poidan ser utilizados por outros. - Educación medioambiental: destacar a importancia ambiental dos invertebrados permitirá desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade. UNIDADE 6 OS VERTEBRADOS. - Educación para a saúde: ao recoñecer o valor nutricional de alimentos que proceden de vertebrados, como a carne, o peixe, os ovos ou os lácteos, pódese promover a súa incorporación ás dietas saudables. - Educación para a convivencia: o traballo sobre o comportamento responsable coas nosas mascotas permite desenvolver actitudes respectuosas para evitar situacións nas que os nosos animais poidan molestar a outras persoas (recoller excrementos na rúa, levar o animal atado, etc.). - Educación medioambiental: destacar a importancia medioambiental dos vertebrados permitirá desenvolver actitudes respectuosas cara a todos eles, co fin de conservar a biodiversidade. - Educación para a igualdade: o estudo do ser humano como vertebrado levará a poñer énfase nas actitudes de respecto e aprecio cara a todas aquelas variacións físicas que poden darse entre as persoas. UNIDADE 8 A ATMOSFERA : - Educación medioambiental: o estudo da composición e as funcións da atmosfera permite fomentar unha actitude de protección cara ao medio para o mantemento das condicións que fan ao noso planeta axeitado para a vida, e desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade do aire. - Educación viaria: o estudo das causas da contaminación e dos efectos dos contaminantes permite fomentar nos estudantes, como futuros condutores, hábitos de condución eficiente que garantan o aforro de combustible e a redución de emisión de contaminantes, e ademais contribúan ao aumento da seguridade viaria. - Educación para a convivencia: o debate na aula acerca da evolución das explicacións científicas a problemas formulados polos seres humanos, como as explicacións que do baleiro e a presión atmosférica se deron ata os nosos días, permite defender as propias opinións e escoitar as dos demais con respecto. - Educación para o consumo: o estudo dos efectos dos contaminantes permite incidir na importancia de adquirir hábitos de consumo respectuoso co medio. UNIDADE 9 A HIDROSFERA : - Educación medioambiental: o estudo dos procesos de formación e modelaxe da paisaxe e da importancia da auga para os seres vivos permite desenvolver a responsabilidade no coidado e o mantemento da calidade da auga.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Educación para Europa: o estudo da desigual distribución da auga na Terra permite desenvolver o interese polos distintos métodos de abastecemento e os principais usos que dela se fan no resto de países da UE. - Educación para os dereitos humanos: o coñecemento da importancia da auga para as persoas permite desenvolver unha actitude solidaria cara ao consumo e a utilización racional da auga, e valorar a necesidade de promover un acceso universal a unha auga cunha calidade aceptable para os usos humanos. - Educación para o consumo: o estudo da contaminación que afecta a cada tipo de auga permite fomentar unha actitude crítica ante os distintos produtos de consumo para poder elixir os máis respectuosos co medio. UNIDADE 10 MATERIAIS DA XEOSFERA : - Educación multicultural: o estudo da contribución das rochas e os minerais na historia das distintas sociedades humanas dará pé a apreciar a diversidade das manifestacións artísticas e culturais desas sociedades. - Educación medioambiental: o coñecemento da forma en que se explotan os recursos da xeosfera levará a tomar conciencia dos impactos ambientais que produce e a fomentar hábitos de aforro que diminúan eses impactos (como reducir o consumo de combustibles fósiles indo a pé, utilizando transportes públicos, apagando os aparatos eléctricos cando non se utilizan). - Educación para o consumo: o coñecemento dos prexuízos ambientais que leva consigo a extracción de recursos da xeosfera permite achegar razóns para promover o consumo e a xestión responsable de materiais como os derivados dos combustibles fósiles ou certos metais como o aluminio. - Educación para os dereitos humanos e a paz: dar a coñecer as duras condicións nas que traballan algunhas persoas que extraen recursos da xeosfera e os conflitos e inxustizas sociais derivadas das explotacións dalgúns minerais moi valiosos permitirá desenvolver unha actitude solidaria para esixir a garantía dos dereitos fundamentais desas persoas.

: 17 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro. Asemesmo en cada clase adicaremos expresamente 5/10 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno . Proporemos dende o noso departamento a lectura dos seguintes libros: - ASIMOV, ISAAC: Yo, robot. Editorial Edhasa, 2009. - JONES, B.: Astronomía. Guía práctica para elaficionado. Ed. Martínez Roca, Barcelona, 1992. - VANCLEAVE, J.: Biología para niños y jóvenes. Ed. Limusa. - FERNÁNDEZ FLÓREZ, W.: El bosque animado. Espasa-Calpe, 2006. - Guías da serie Montes e fontes. Edicións Xerais. - Guías das árbores de España. Ed. Omega. Barcelona, 2006. LONDON, J.: Colmillo Blanco. Ed. Anaya. - VV.AA.: Mamíferos de Europa. Ed. Susaeta, 2005. - GÓMEZ, RICARDO: «¿De verdad se extinguieron los dinosaurios?». Col. Selección de textos divulgativos 1, Ed. Anaya. - CARIDE OGANDO, RAMÓN: Ameaza na Antártida. Ed. Anaya. Xerais. - FARDON, JOHN: La Tierra en tus manos. Encontro Editorial, Barcelona, 1992. - ROSATI, IVO: O home de auga. Kalandraka, 2008. - GIONO, JEAN: El hombre que plantaba árboles. Ed. José J. de Olañeta. - CARIDE OGANDO, RAMÓN: Perigo vexetal. Ed. Xerais. - WOODWARD, J.: Cambio climático. Ed. SM. - FERNÁNDEZ PANADERO, J.:¿Por qué la nieve es blanca? Ed. Páginas de Espuma. - VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección. - ARDLEY, NEIL: 101 grandes experimentos. Edicións BSA, Barcelona, 1994. - WOOD, R.W.: Física para niños. 49 experimentos sencillos de mecánica. McGraw-Hill, México, 1991. - El taller de los experimentos. Editorial Labor, 5. ª edición, 1989. - - WELLS, H.: El hombre invisible. Ed. Anaya. Col. Os teus Libros Selección.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Para este curso contamos con 10 exemplares na biblioteca de Perigo vexetal e Ameaza na Antártida.

18-ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC O proxecto ABALAR , o cal está adherido o noso centro, persegue mellorar a eficiencia no sistema educativo galego. Esta integración nas tecnoloxías da información e da comunicación implican un cambio no modelo educativo e un cambio no noso Seminario. A medida que recibamos a formación necesaria para a implantación de este proxecto iremos introducindo aos alumnos no uso cotián das tecnoloxías como un elemento máis de aprendizaxe da Bioloxía. - Realizar actividades do alumno que se encontran na web - Utilizar un canón ou un encerado dixital - Visitar algunhas web, entre elas recomendamos: - http://www.esa.int/esaCP/Spain.htm - http://www.esa.int/esaKIDSes/StoryoftheUniverse.html -http://www.isftic.mepsyd.es/w3/eos/MaterialesEducativos/mem2003/ astronomia/ - http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/celula.htm. - http://www.kutxaespazio.org. - http://www.portalciencia.net. - http://www.jardinbotanicodecordoba.com/ - http://www.malagavirtual.com/concepcion/visita/php - http://www.damisela.com/zoo/pori/nombres.htm - hhttp://encina.pntic.mec.es/nmeb0000/invertebrados/ -http://www.educared.net/aprende/anavegar5/podium/images/A/2564/ artrópodos.htm - http://www.aemet.es/es/portada. - http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1.htm. - http://recursostic.educacion.es/apls/informacion_didactica/118. -http://www.isftic.mepsyd.es/w3/recursos/secundaria/naturales/gaia/ aire.htm. - http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/profesor/1eso/1. htm. -http://www.practiciencia.com.ar/ctierrayesp/tierra/superficie/hidrosfera/ index.html. -http://juanluismorales.blogspot.com/2009/02/ 1-iso-a-presion-atmosferica. html. - http://www.cambio-climatico.com/. - http://www.novaciencia.com/. - http://centros6.pntic.mec.es/cea.pablo.guzman/cc_naturales/agua.htm. - http://centros3.pntic.mec.es/cp.la.canal/agua/agua. htm. - http://gestionsostenibledelagua.blogspot.com//. -http://www.sostenibilidad-es.org/observatorio%20sostenibilidad/esp/ plataformas/agua/temas/gestion-sostible/ - http://www.ingemmet.gob.pe/GeologiaEscolares/intro.html - http://biologiaygeologiaguadaletesecundaria.blogspot.com/ - http://www.sehacesaber.org/profesores/galeriaImagenes?idCategoria=7088 - http://www.atapuerca.tv/atapuerca/ - http://www.igme.es/internet/default.asp - http://www.portalciencia.net/ - http://ciencianet.com/index.html - http://recursostic.educacion.es/newton/web/unidadescursos.php - http://www.inta.es/descubreaprende/index.htm E outros que vaian surxindo.

19 ACCIÓNS DE CONVIVENCIA.

CONTRIBUCIÓN

PLAN

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia que xurda ao longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

20 MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDACATICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADEMICOS E PROCESOS DE MELLORA. PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN Ver final de esta programación.

O proceso de ensinanza viuse dificultado por: O descoñecemento do alumnado no momento de elaborar a programación posto que é o primeiro ano que chegan ó centro. Alto índice de absentismo escolar na mayoría doalumnado de etnia xitana, desmotivación e falta de material. Escasez de medios para a realización de actividades extraescolares e os distintos ritmos de aprendizaxe. O elevado número de alumnos con necesidades educativas especiais. O proceso viuse dificultado pola ausencia de prácticas no laboratorio o que provocou un certo malestar entre o alumnado. Intentamos resolvelo realizando algunha práctica a costa do noso tempo facendo horas extras. Pero os alumnos considéraronas insuficientes. Os aspectos a mellorar para o curso seguinte poderían ser: Favorecer máis a aprendizaxe constructiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Intentarase realizar clases prácticas e adaptadas a realidade social actual do entorno, sempre que a administración este interesada na mellora do sistema educativo. Practicar técnicas de estudo, para mellorar o seu rendemento. Reducir a ratio de alumnos con necesidades educativas especiais. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Intentarase fomentar a aprendizaxe cooperativa coa realización de traballos en pequeño grupo. Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º ESO PMAR Asignatura: Ámbito científico tecnolóxico Profesores: Luz Blanco Fernández

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A programación didáctica da materia Ámbito Científico Técnico I (2º E.S.O.) que pretendemos desenvolver no marco do Programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento (P.M.A.R.) do I.E.S. Xesús Taboada Chivite de Verín (Ourense) está deseñada intentando conxugar as necesidades e demandas do noso variado alumnado coa lexislación vixente. En principio elaboramos unidades didácticas nas que se recompilan todos aqueles contidos que dende os Departamentos de Física e Química, e Matemáticas consideramos básicos para que o alumnado que accede a estes programas adquira as competencias básicas e alcance os obxectivos xerais mínimos que lle garanticen o acceso ao curso de 3ºda ESO PMAR onde podrá completar a súa formación académica Nestas unidades propóñense diferentes obxectivos, para así abranguer e cubrir as necesidades de todos os alumnos. Con eles pretendemos posibilitar a cada alumno un desenvolvemento amplo das súas capacidades. Non obstante, utilizaremos como criterios de avaliación mínimos os que figuran como tales nas correspondentes programacións dos departamentos de Física e Química e Matemáticas. Na medida do posible, o profesor do devandito ámbito adaptaranse ás necesidades de cada alumn@ para así facilitar de forma individual o desenvolvemento persoal, non limitando en ningún caso as posibilidades dun alumno coas doutro. O obxectivo básico deste ámbito é que os alumnos do Programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento (P.M.A.R.) alcancen un coñecemento básico da linguaxe matemática e científica, en xeral, así como que comprendan a relación intrínseca entre desenvolvemento das sociedades e evolución científica. Todo iso a partir da consecución parcial ou total dos obxectivos respectivos de cada unidade didáctica. Outro dos traballos que consideramos básicos neste programa é o reforzo positivo que necesitan, debido a que os nosos alumnos incluídos no PMAR que contribuíu a reforzar uns niveis baíxisimos de autoestima.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE O carácter integrador da materia fai que a súa aprendizaxe contribúa á adquisición das seguintes competencias clave: i.- Competencia en comunicación lingüística (CCL) A contribución desta materia á competencia en comunicación lingüística realízase a través de dúas vías. Por unha parte, a configuración e a transmisión das ideas e informacións sobre a natureza poñen en xogo un modo específico de construción do discurso, dirixido a argumentar ou a facer explícitas as relacións, que solo se logrará adquirir dende as aprendizaxes destas materias. O coidado na precisión dos termos utilizados, no encadeamento axeitado das ideas ou na expresión verbal das relacións fará efectiva esta contribución. Por outra banda, a adquisición da terminoloxía específica sobre os seres vivos, os obxectos e os fenómenos naturais fai posible comunicar axeitadamente unha parte moi relevante das experiencia humana e comprender suficientemente o que outros expresan sobre ela. As matemáticas contribúen á competencia en comunicación lingüística xa que son concibidas como unha área de expresión que utiliza continuamente a expresión oral e escrita na formulación e expresión das ideas. Por iso, en todas as relacións de ensino e aprendizaxe das matemáticas e en particular na resolución de problemas, adquire especial importancia a expresión tanto oral como escrita dos procesos realizados e dos razoamentos seguidos, posto que axudan a formalizar o pensamento. A propia linguaxe matemática é, en si mesmo, un vehículo de comunicación de ideas que destaca pola precisión nos seus termos e pola súa grande capacidade para transmitir conxecturas grazas a un léxico propio de carácter sintético, simbólico e abstracto.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

ii.- Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT): A competencia matemática está intimamente asociada ás aprendizaxes das Ciencias da natureza. A utilización da linguaxe matemática para cuantificar os fenómenos naturais, para analizar causas e consecuencias e para expresar datos e ideas sobre a natureza proporciona contextos numerosos e variados para poñer en xogo os contidos asociados a esta competencia e, con iso, dá sentido a esas aprendizaxes. Pero contribúese dende as Ciencias da natureza á competencia matemática na medida en que se insista na utilización axeitada das ferramentas matemáticas e na súa utilidade, na oportunidade do seu uso e na elección precisa dos procedementos e formas de expresión acordes co contexto, coa precisión requirida e coa finalidade que se persiga. Por outra parte no traballo científico preséntanse a miúdo situacións de resolución de problemas de formulación e solución máis ou menos abertas, que esixen poñer en xogo estratexias asociadas a esta competencia. Pode entenderse que todo o currículo da materia contribúe á adquisición da competencia matemática, posto que a capacidade para utilizar distintas formas de pensamento matemático, co obxecto de interpretar e describir a realidade e actuar sobre ela, forma parte do propio obxecto de aprendizaxe. Todos os bloques de contidos están orientados a aplicar aquelas destrezas e actitudes que permiten razoar matematicamente, comprender unha argumentación matemática e expresarse e comunicarse na linguaxe matemática, utilizando as ferramentas axeitadas e integrando o coñecemento matemático con outros tipos de coñecemento para obter conclusións, reducir a incerteza e para enfrontarse a situacións cotiás de diferente grao de complexidade. Convén sinalar que non todas as formas de ensinar matemáticas contribúen por igual á adquisición da competencia matemática: a énfase na funcionalidade das aprendizaxes, a súa utilidade para comprender o mundo que nos rodea ou a mesma selección de estratexias para a resolución dun problema, determinan a posibilidade real de aplicar as matemáticas a diferentes campos de coñecemento ou a distintas situacións da vida cotiá. A maior parte dos contidos de Ciencias da natureza ten unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico, a ciencia e a tecnoloxía. Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos e procedementos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. Pero esta competencia tamén require as aprendizaxes relativas ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico, para o tratamento de situacións de interese, e co seu carácter tentativo e creativo: dende a discusión acerca do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo destas, que axude a comprender e a acoutar as situacións formuladas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais, ata a análise dos resultados. Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde. Tamén a son as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio. Neste sentido é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento dos grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a busca de solucións para avanzar cara ao logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións en torno aos problemas locais e globais formulados. A discriminación de formas, relacións e estruturas xeométricas, especialmente co desenvolvemento da visión espacial e a capacidade para transferir formas e representacións entre o plano e o espazo, contribúe a afondar a competencia en coñecemento e interacción co mundo físico, a ciencia e a tecnoloxía. A modelización constitúe outro referente nesta mesma dirección. Elaborar modelos esixe identificar e seleccionar as características relevantes dunha situación real, representala simbolicamente e determinar pautas de comportamento, regularidades e invariantes a partir das que poder facer predicións sobre a evolución, a precisión e as limitacións do modelo. iii.- Competencia dixital (CD) O traballo científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica. A incorporación de contidos relacionados con todo iso fai posible a contribución destas materias ao desenvolvemento da competencia no tratamento da información e competencia dixital. Así, favorece a adquisición desta competencia a mellora nas destrezas asociadas á

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

utilización de recursos frecuentes nas materias como son os esquemas, mapas conceptuais, etc., así como a produción e presentación de memorias, textos, etc. Por outra banda, na faceta de competencia dixital, tamén se contribúe a través da utilización das tecnoloxías da información e a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o tratamento de datos, etc. Trátase dun recurso útil no campo das ciencias da natureza e que contribúe a mostrar unha visión actualizada da actividade científica. A incorporación de ferramentas tecnolóxicas como recurso didáctico para a aprendizaxe e para a resolución de problemas contribúe a mellorar a competencia en tratamento da información e competencia dixital dos estudantes, do mesmo modo que a utilización das linguaxes gráfica e estatística axuda a interpretar mellor a realidade expresada polos medios de comunicación. Non menos importante resulta a interacción entre os distintos tipos de linguaxe: natural, numérico, gráfico, xeométrico e alxébrico como forma de ligar o tratamento da información coa experiencia dos alumnos. iv.- Competencia para aprender a aprender (CAA) Os contidos asociados á forma de construír e transmitir o coñecemento científico constitúen unha oportunidade para o desenvolvemento da competencia para aprender a aprender. A aprendizaxe ao longo da vida, no caso do coñecemento da natureza, vaise producindo pola incorporación de informacións provenientes nunhas ocasións da propia experiencia e noutras de medios escritos ou audiovisuais. A integración desta información na estrutura de coñecemento de cada persoa prodúcese se se teñen adquiridos en primeiro lugar os conceptos esenciais ligados ao noso coñecemento do mundo natural e, en segundo lugar, os procedementos de análise de causas e consecuencias que son habituais nas ciencias da natureza, así como as destrezas ligadas ao desenvolvemento do carácter tentativo e creativo do traballo científico, a integración de coñecementos e busca de coherencia global, e a auto e interregulación dos procesos mentais. As técnicas heurísticas que desenvolve constitúen modelos xerais de tratamento da información e de razoamento e consolida a adquisición de destrezas involucradas na competencia de aprender a aprender tales como a autonomía, a perseveranza, a sistematización, a reflexión crítica e a habilidade para comunicar con eficacia os resultados do propio traballo. v. - Competencias sociais e cívicas (CSC): A contribución das Ciencias da natureza á competencia social e cívica está ligada, en primeiro lugar, ao papel da ciencia na preparación de futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científico. A alfabetización científica permite a concepción e tratamento de problemas de interese, a consideración das implicacións e perspectivas abertas polas investigacións realizadas e a toma fundamentada de decisións colectivas nun ámbito de crecente importancia no debate social. En segundo lugar, o coñecemento de como se produciron determinados debates que foron esenciais para o avance da ciencia, contribúe a entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. Se ben a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor desta contribuíu á liberdade do pensamento e á extensión dos dereitos humanos. A alfabetización científica constitúe unha dimensión fundamental da cultura cidadá, garantía, á súa vez, de aplicación do principio de precaución, que se apoia nunha crecente sensibilidade social fronte ás implicacións do desenvolvemento tecnocientífico que poidan comportar riscos para as persoas ou o medio. A achega á competencia social e cívica dende a consideración da utilización das matemáticas para describir fenómenos sociais. As matemáticas, fundamentalmente a través da análise funcional e da estatística, achegan criterios científicos para predicir e tomar decisións. Tamén se contribúe a esta competencia enfocando os erros cometidos nos procesos de resolución de problemas con espírito construtivo, o que permite de paso valorar os puntos de vista alleos en plano de igualdade cos propios como formas alternativas de abordar unha situación. vi.- Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) A énfase na formación dun espírito crítico, capaz de cuestionar dogmas e desafiar prexuízos, permite contribuír ao desenvolvemento da iniciativa e o espírito emprendedor. É importante, neste sentido, sinalar o papel da ciencia como potenciadora do espírito crítico nun sentido máis profundo: a aventura que supón enfrontarse a problemas abertos, participar na construción tentativa de solucións, en definitiva, a aventura de facer ciencia. En canto á faceta desta competencia relacionada coa habilidade para iniciar e levar a cabo proxectos, poderase contribuír a través do desenvolvemento da capacidade de analizar situacións valorando os factores que incidiron nelas e as consecuencias que poden ter. O pensamento hipotético propio do quefacer científico se pode, así, transferir a outras situacións.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os propios procesos de resolución de problemas contribúen de forma especial a fomentar a iniciativa e o espírito emprendedor porque se utilizan para planificar estratexias, asumir retos e contribúen a convivir coa incerteza controlando ao mesmo tempo os procesos de toma de decisións. vii. – Conciencia e expresións culturais (CCEC) As matemáticas contribúen á competencia en conciencia e expresións culturais porque o mesmo coñecemento matemático é expresión universal da cultura, sendo, en particular, a xeometría parte integral da expresión artística da humanidade ao ofrecer medios para describir e comprender o mundo que nos rodea e apreciar a beleza das estruturas que creou. Cultivar a sensibilidade e a creatividade, o pensamento diverxente, a autonomía e o apaixonamento estético é obxectivos desta materia.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO O obxectivo fundamental do PMAR é, a partir dunha organización de contidos, actividades e materias do currículo diferente á establecida con carácter xeral, permitir ao alumnado que accede a estes programas a adquisición das competencias básicas, a consecución dos obxectivos xerais da etapa e, polo tanto, a obtención do título de graduado en Educación Secundaria Obrigatoria. É por iso que, a través das materias do Ámbito Científico Técnico I, debemos cubrir os obxectivos básicos de etapa referidos ás materias de Física e Química e Matemáticas polo que a programación deste ámbitos debe recoller os aspectos básicos referidos ás devanditas materias, para así preparar ós nosos alumnos de cara a desenvolver o 3º curso de PMAR con garantías de obtención do título da cando ingresen en 4º ESO. Debido ás peculiaridades do PMAR estes aspectos básicos deben ser contextualizados ás necesidades e expectativas do noso alumnado. De forma que o documento que aquí se presenta é unha xeneralización que deberá ser particularizada en cada un dos nosos alumnos. Poderiamos considerar como obxectivos xerais do ámbito os seguintes: 1. Comprender e utilizar as estratexias e os conceptos básicos das ciencias da natureza para interpretar os fenómenos naturais, así como para analizar e valorar as repercusións de desenvolvementos tecnocientíficos e as súas aplicacións. 2. Mellorar a capacidade de pensamento reflexivo e incorporar á linguaxe e modos de argumentación as formas de expresión e razoamento matemático, tanto nos procesos matemáticos ou científicos coma nos distintos ámbitos da actividade humana. 3. Recoñecer e formular situacións susceptibles de ser formuladas en termos matemáticos, aplicando, na resolución de problemas, estratexias coherentes cos procedementos das matemáticas e as ciencias: elaboración de hipótese e estratexias de resolución, deseños experimentais, a análise de resultados, a consideración de aplicacións e repercusións do estudio realizado e a busca de coherencia global. 4. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade, interpretar diagramas, gráficas, táboas e expresións matemáticas elementais, así como comunicar a outras argumentacións e explicacións no ámbito da ciencia. 5. Cuantificar aqueles aspectos da realidade que permitan interpretala mellor: utilizar técnicas de recollida da información e procedementos de medida, realizar a análise dos datos mediante o uso de distintas clases de números e a selección dos cálculos apropiados a cada situación. 6. Obter información sobre temas científicos, utilizando distintas fontes, incluídas as tecnoloxías da información e a comunicación, e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar traballos sobre temas científicos. 7. Identificar os elementos matemáticos e científicos presentes nos medios de comunicación, Internet, publicidade ou outras fontes de información e adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento para analizar, individualmente ou en grupo, estes elementos. 8. Utilizar de forma axeitada os distintos medios tecnolóxicos (calculadoras, ordenadores, etc.) tanto para realizar cálculos como para buscar, tratar e representar informacións de índole diversa e tamén como axuda na aprendizaxe. 9. Desenvolver actitudes e hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos relacionados coa alimentación, o consumo, as drogodependencias e a sexualidade. 10. Coñecer e valorar as interaccións da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade e o medio, con atención particular aos problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade e a necesidade de busca e aplicación de solucións, suxeitas ao principio de precaución. 11. Elaborar estratexias persoais para a análise de situacións concretas e a identificación e resolución de problemas, utilizando distintos recursos e instrumentos e valorando a conveniencia das estratexias utilizadas en función da análise dos resultados e do seu carácter exacto ou aproximado. 12. Integrar os coñecementos matemáticos e científicos no conxunto de saberes que se van adquirindo dende as distintas áreas de modo que poidan empregarse de forma creativa, analítica e crítica. 13. Aprender a traballar en equipo, respectando as achegas alleas e asumindo as tarefas propias con responsabilidade, valorando este tipo de traballo como un elemento fundamental do traballo científico e de investigación. 14. Potenciar o sentimento de autoestima producido por aplicación de estratexias persoais, coherentes cos procedementos das ciencias, na resolución de problemas que leven consigo o deseño e construción de obxectos e sistemas técnicos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

15. Participar, dende a autonomía e creatividade persoal, na planificación e realización en equipo de investigacións sinxelas, con actitudes de cooperación, tolerancia e solidariedade, valorando a importancia do traballo en equipo e o respecto das normas de seguridade e hixiene. 16. Utilizar os seus coñecementos científicos para analizar e interpretar os mecanismos básicos que rexen o medio físico e natural; valorar criticamente os efectos que sobre el teñen o desenvolvemento científico e tecnolóxico e contribuír á súa defensa, conservación e mellora. 17. Utilizar os conceptos e procedementos básicos da ciencia para elaborar unha interpretación científica dos principais fenómenos naturais; desenvolver unha actitude de curiosidade e indagación cara ao mundo tecnolóxico e analizar e valorar dende criterios persoais e razoados algunhas aplicacións tecnolóxicas de especial relevancia e a súa incidencia no medio físico, natural e social.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE:

1º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA: CONTIDOS MÍNIMOS: Os contidos aparecen, a continuación, organizados em 8 unidades didácticas no Ámbito Científico Técnico I (2º E.S.O.). Como podemos observar, algunha das unidades contén exclusivamente ou ben elementos de matemáticos ou ben elementos asociados á Física e Química. Isto provocará que ao mesmo tempo poderemos estar a traballar sobre unidades diferentes para así compatibilizar o ensino de ambos os dous campos. Unidade 1: A actividade científica Método científico: etapas. Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación. Aplicacións da ciencia á vida cotiá e á sociedade. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades. Traballo no laboratorio. Procura e tratamento de información Unidade 2: Os números naturais: - Os números naturais e a súa divisibilidade - Números enteiros - Números racionais - Números decimais - Proporcionalidade - Porcentaxes - Potencias Unidade 3: xeometría - rectas e ángulos - teorema de Tales - polígonos - triángulos - teorema de Pitágoras - cuadriláteros - a circunferencia e o círculo - áreas e perímetros - corpos xeométricos - semellanza - escalas Unidade 4: álxebra e funcións

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

a linguaxe alxebraica e polinomios ecuacións de primiro grao ecuacións de segundo grao sistemas de ecuacións funcións funcións afíns

Unidade 5: Estatística e probabilidade. - Que é a estatística? - Táboas de frecuencias - Agrupación de datos en intervalos - Representación gráfica - Medidas de centralización - Medidas de dispersión - O azar - Técnicas de reconto - A regra de Laplace Unidade 6: a materia e os cambios químicos - Propiedades da materia. - Aplicacións dos materiais. - Estados de agregación. Cambios de estado. Modelo cinético-molecular. - Substancias puras e mesturas. - Mesturas de especial interese: disolucións acuosas, aliaxes e coloides. - Métodos de separación de mesturas. - Cambios físicos e cambios químicos - Reacción química - A química na sociedade e o ambiente Unidade 7: o movemento e as forzas movemento - Características do movemento - As forzas - A gravidade - Máquinas símples - Carga eléctrica - Magnetismo

Unidade 8: A enerxía Enerxía: unidades. Tipos de enerxía. Enerxía térmica. Calor e temperatura. Escalas de temperatura. Uso racional da enerxía Efectos da enerxía térmica. Propagación da calor. Fontes de enerxía. Aspectos industriais da enerxía Aforro enerxético

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º TEMPORALIZACIÓN 1º trimestre: Unidade 1: A actividade científica Unidade 2: Os números naturais Unidade 6: a materia e os cambios químicos 2º trimestre: Unidade 3: xeometría Unidade 5: Estatística e probabilidade. Unidade 8: A enerxía 3º trimestre: Unidade 4: álxebra e funcións. Unidade 7: o movemento e as forzas

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN: Os instrumentos máis habituais utilizados para desenvolver axeitadamente a avaliación das aprendizaxes dos alumnos son: 

Observación dos alumnos en clase: resulta fundamental dado o carácter continuo da avaliación, principalmente para valorar a adquisición de procedementos e actitudes.



Probas escritas: moi importantes á hora de medir a adquisición de conceptos e procedementos deberán estar deseñadas atendendo aos criterios de avaliación do ámbito.



Revisión do caderno de clase: con especial atención á realización das tarefas no domicilio e á corrección dos erros en clase, valorando igualmente a orde e a correcta presentación.



Traballos e investigacións: que inclúen actividades de busca de información e prácticas de laboratorio. Poden realizarse individualmente ou en grupo. Neste último caso será importante avaliar as capacidades relacionadas co traballo compartido e o respecto ás opinións alleas.

PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN E SISTEMA DE CUALIFICACIÓN: A avaliación de todos estes contidos efectuarase mediante a observación sistemática do traballo do alumno en clase, sendo instrumentos axeitados para iso tanto a realización das actividades de comprobación de coñecementos de cada un dos contidos en que se organizou a unidade como as finais de síntese da unidade, así como exposicións orais e traballos escritos, nas que o alumno deberá demostrar tanto o dominio de conceptos como o de destrezas básicas da área en cuestión. A nota de cada avaliación será a media ponderada dos seguintes apartados: a) Traballo en clase → 40% b) Actitude e comportamento → 20% c) Probas escritas → 40% As probas escritas citadas no apartado (c) fan referencia ás que se levarán a cabo ao finalizar cada unidade didáctica. Intentando, na medida do posible, efectuar tres en cada trimestre. As probas escritas sempre terán dúas partes, Física e Química e Matemáticas, que contribuirán cun 50% cada unha delas á nota final da proba escrita. Esixirase unha nota mínima de tres sobre dez en cada unha de ambas as dúas partes para así poder facer a ponderación anteriormente citada. No caso contrario, a avaliación será negativa independentemente do resto de apartados. Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se fai un novo exame a este e en que forma ou tempo. Ante esta posibilidade, de avaliación negativa, se ofertará a oportunidade de recuperación a través das correspondentes probas escritas que se levarán a cabo ao remate do primeiro e segundo trimestre e o exame final ao que deberán presentarse aqueles alumnos que teñan dúas ou máis avaliacións suspensas.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Hai que recordar que os alumnos de PMAR presentan importantes carencias nos coñecementos básicos; por iso, na nosa programación, partiuse de contidos mínimos que posibilitan ao alumno o desenvolvemento de capacidades instrumentais, facilitándolle a construción de aprendizaxes significativas, fundamentais para o seu futuro escolar e profesional; en consecuencia, destácanse os contidos procedimentales e actitudinales sobre os conceptuais. A pesar de que os grupos de diversificación están formados por un número reducido de alumnos, hai que ter en conta a heteroxeneidade do alumnado en canto aos seus coñecementos, habilidades, actitudes, aptitudes, intereses e realidades sociais. É por iso que debemos planificar e poñer en práctica unha serie de estratexias de ensino e aprendizaxe para atender individualizadamente os alumnos. É nese traballo de planificación onde se inclúen unha serie de medidas que dean resposta educativa á totalidade dos alumnos, ademais de utilizar os recursos dos que dispoñamos no noso Centro. Para conseguir os obxectivos previstos no tratamento de cada unidade teranse en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: -

Partir dos coñecementos que os alumnos / ás adquiriron na etapa anterior: Neste punto é moi importante ter en conta, sobre todo, os coñecementos matemáticos que puidesen ser necesarios para unha correcta manipulación de datos científicos. Acostumar os alumnos a usar linguaxe científica: en moitas ocasións por facilitar aos alumnos a comprensión dos temas explicados utilízanse palabras que non son rigorosamente científicas. Isto debemos evitalo. Facer interesante a clase: é importante relacionar os temas que se estean a estudar co propio ámbito dos alumnos. Debe utilizarse moito o método indutivo, que parte sempre do particular e próximo ao alumno/a para despois aplicar o coñecido a outras situacións máis xerais. A participación do alumno/a nas exposicións e debates sobre un tema debe ser continua, evitando así a pasividade, que conduce ao aburrimento. Sempre que se poida deben relacionarse os contidos de cada tema novo cos que se estudaron en temas anteriores: con isto conséguese unha maior comprensión e fixación dos contidos científicos e serve de base para a comprensión doutros contidos no futuro. Debe acostumarse os alumnos /ás a usar o método científico sempre que se poida: deben observar, medir, debater, interpretar e sacar conclusións dos fenómenos estudados. Os alumnos deben resolver moitas actividades sobre os temas que se estuden e realizar esquemas, resumos, traballos manuais, etc.: os traballos manuais e murais son moi importantes para fomentar o traballo en equipo. Os esquemas e resumos son técnicas de estudio que facilitan a asimilación e comprensión de certos contidos. Motivaremos os alumnos animándolles cando fallan e recoñecendo os seus méritos cando acertan, pero sempre sen esaxerar. O alumno /a debe coñecer en todo momento como van os seus progresos en cada tema que estuda. Os alumnos débense acostumar a obter información de diferentes fontes, é por iso que utilizaremos o acceso a internet (unha sesión semanal, sempre que se poida), así como as enciclopedias e libros dos que dispoñemos na biblioteca. De forma especial traballaremos sobre a premisa de atención individualizada, que pode realizarse debido ao número reducido de alumnos, e que permite:          

A adecuación dos ritmos de aprendizaxe ás capacidades do alumno. A revisión exhaustiva do traballo diario do alumno. Fomentar o rendemento máximo. Aumento da motivación do alumno ante a aprendizaxe para obter unha maior autonomía. A reflexión do alumno sobre a súa propia aprendizaxe, facéndoo partícipe do seu desenvolvemento, detectando os seus logros e dificultades. Respectar os distintos ritmos e niveis de aprendizaxe. Non fixar só contidos conceptuais, pois hai alumnos que desenvolven as capacidades a través de contidos procedimentais. Relacionar os contidos novos cos coñecementos previos dos alumnos. O repaso dos contidos anteriores antes de presentar os novos. A relación dos contidos con situacións da vida cotiá.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

O traballo das unidades con diferentes niveis de afondamento, para atender os alumnos máis avantaxados e os máis demorados.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR Entre os recursos materiais pódense citar:        

Materiais de apoio elaborados polo profesorado. Uso de distintas fontes de información: xornais, revistas, libros, Internet, etc.; xa que o alumno debe desenvolver a capacidade de aprender a aprender. Aula de Informática, onde o profesor ensinará estratexias tanto de busca coma de procesamento da información. Biblioteca do Centro, onde o alumno poida estudar e atopar, nos libros desta, información para a resolución de actividades. Diferentes enciclopedias virtuais ou en CD. Videos, CDs didácticos e películas relacionadas coas diferentes Unidades. Laboratorio de Física e Química, onde os alumnos poidan realizar as diferentes prácticas que lles propoña o seu profesor. Laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía, que, ao igual que o anterior, permita a realización de prácticas.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avalaliacón: estes criterios aparecen separados na materia de Matemáticas e Física e Química porque foron elaborados tendo en conta os criterios recollidos nas programacións de ambas materias para 2º ESO MATEMÁTICAS: 1. Utilizar os números racionais e irracionais para presentar e intercambiar información e resolver problemas sinxelos do ámbito, desenvolvendo o cálculo aproximado e utilizando a calculadora. 2. Saber aplicar os coñecementos matemáticos adquiridos para interpretar e valorar información de prensa. 3. Cumprir documentos oficiais ou bancarios nos que interveña a aritmética. 4. Recoñecer as regularidades que presentan series numéricas sinxelas. 5. Resolver problemas referentes a aritmética comercial. 6. Utilizar as ecuacións e os sistemas para facilitar a formulación e resolución de problemas da vida real, interpretando a solución obtida dentro do contexto do problema. 7. Descubrir a existencia de relacións de proporcionalidade entre pares de valores correspondentes a dúas magnitudes para resolver problemas en situacións concretas, utilizando a terminoloxía axeitada e, no seu caso, a regra de tres. 8. Utilizar técnicas de composición, descomposición, simetrías e desenvolvemento de figuras para calcular lonxitudes, áreas e volumes. 9. Utilizar a proporcionalidade xeométrica ou semellanza e, no seu caso, a razón de áreas e volumes de figuras e corpos semellantes, para calcular lonxitudes, áreas e volumes. 10. Recoñecer as características básicas das funcións constantes, lineais e afíns na súa forma gráfica ou alxébrica e representalas graficamente cando veñan expresadas por un enunciado, unha táboa ou unha expresión alxébrica. 11. Resolver problemas sinxelos de probabilidades en situacións próximas ao alumno. FÍSICA e QUÍMICA:  Recoñecer e identificar as características do método científico.      

Valorar a investigación científica e o seu impacto na industria e no desenvolvemento da sociedade. Aplicar os procedementos científicos para determinar magnitudes. Recoñecer os materiais e os instrumentos básicos presentes no laboratorio de física e de química, e coñecer e respectar as normas de seguridade e de eliminación de residuos para a protección ambiental. Extraer de forma guiada a información sobre temas científicos de carácter divulgativo que aparece en publicacións e medios de comunicación. Desenvolver pequenos traballos de investigación nos que se poña en práctica a aplicación do método científico e a utilización das TIC. Recoñecer as propiedades xerais e as características específicas da materia, e relacionalas coa súa

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

   

VERÍN , OURENSE

natureza e as súas aplicacións. Xustificar as propiedades dos estados de agregación da materia e os seus cambios de estado, a través do modelo cinético-molecular. Establecer as relacións entre as variables das que depende o estado dun gas a partir de representacións gráficas ou táboas de resultados obtidas en experiencias de laboratorio ou simulacións dixitais. Identificar sistemas materiais como substancias puras ou mesturas, e valorar a importancia e as aplicacións de mesturas de especial interese. Propor métodos de separación dos compoñentes dunha mestura e aplicalos no laboratorio.

 Distinguir entre cambios físicos e químicos mediante a realización de experiencias sinxelas que poñan de manifesto se se

forman ou non novas substancias   

Caracterizar as reaccións químicas como cambios dunhas substancias noutras. Recoñecer a importancia da química na obtención de novas substancias e a súa importancia na mellora da calidade de vida das persoas. Valorar a importancia da industria química na sociedade e a súa influencia no ambiente.

 Recoñecer o papel das forzas como causa dos cambios no estado de movemento e das deformacións.            

Establecer a velocidade dun corpo como a relación entre o espazo percorrido e o tempo investido en percorrelo. Diferenciar entre velocidade media e instantánea a partir de gráficas espazo/tempo e velocidade/tempo, e deducir o valor da aceleración utilizando estas últimas. Valorar a utilidade das máquinas simples na transformación dun movemento noutro diferente, e a redución da forza aplicada necesaria. Comprender o papel que xoga o rozamento na vida cotiá. Considerar a forza gravitatoria como a responsable do peso dos corpos, dos movementos orbitais e dos niveis de agrupación no Universo, e analizar os factores dos que depende. Identificar os niveis de agrupación entre corpos celestes, desde os cúmulos de galaxias aos sistemas planetarios, e analizar a orde de magnitude das distancias implicadas. Recoñecer os fenómenos da natureza asociados á forza gravitatoria. Recoñecer que a enerxía é a capacidade de producir transformacións ou cambios. Identificar os tipos de enerxía postos de manifesto en fenómenos cotiáns e en experiencias sinxelas realizadas no laboratorio. Relacionar os conceptos de enerxía, calor e temperatura en termos da teoría cinético-molecular, e describir os mecanismos polos que se transfire a enerxía térmica en situacións cotiás. Interpretar os efectos da enerxía térmica sobre os corpos en situacións cotiás e en experiencias de laboratorio. Valorar o papel da enerxía nas nosas vidas, identificar as fontes, comparar o seu impacto ambiental e recoñecer a importancia do aforro enerxético para un desenvolvemento sustentable.

8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Interesouse o grupo polo tema da unidade?.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?. Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente: Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros docentes.

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES D SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES No caso de ámbito científico de 2º PMAR, non é unha materia que teña alumnos pendentes

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Só aplicable a bacharelato.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, deseñada a partir dos criterios de avaliación e os contidos mínimos establecidos na programación do curso 2015-2016 para as materia de MATEMÁTICAS DE 1ºde ESO, xa que da materia de Física e Química é o primeiro ano que a cursan. Dita proba permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos e fixar o ritmo de aprendizaxe.Nela valoraránse: conceptos científicos, resolución de problemas matemáticos, interpretación de gráficas, lectura comprensiva e expresión escrita. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista cos profesores que lles impartiron clase en 1º de ESO Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 1º de ESO no curso 2015-2016. Entrevista co departamento de orientación. Os resultados da avalición inicial compararanse, durante as sesións de pre-avaliación, cos obtidos por outros profesores nas restantes materias que se imparten, co fin de chegar a acordos comúns sobre aspectos a reforzar.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE En coordinación co equipo de orientación do centro realizarase unha valoración das características do alumnado en canto a : - Rendemento do alumno. - Personalidade. - Afeccións e interese. - Coñecementos previos do alumnado. A partir deses datos realizarase propostas de reforzo

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 2º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor....Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno. Comunicación audiovisual. Elaboración de presentacións en Power Point para expor os resultados do traballo de investigación. Actividades de interpretación de imaxes , mapas (topográficos, distribución de sismos e volcáns), táboas e gráficos Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica -

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Deseño e construción de maquetas Participación en xogos de roll Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os Scontidos relacionados co a intervención do home na mellora do aproveitamento enerxético e a súa influenza no medio. Valores persoais. Hábitos saudables para previr enfermidades Contra a violencia de xénero. Uso sostible da enerxía.

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das seguintes actividades: Asistencia a proxección de documentais Participar nos concursos de relatos cient ficos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ Outras actividades proposta ao longo do curso

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia deÁmbito científico I, a través do desenvolvemento das unidades propostas, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Bloque 1: Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica Seguimento das normas de seguridade no laboratorio Recoñecemento de que todo achado é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia noutros previos. Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico. Utilización das TIC como fonte de información, consulta e aprendizaxe. Recoñecemento dos avances da ciencia no coñecemento da estrutura e funcións celulares. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación. Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais, como o solo e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza. Rigor na toma de datos e decisións Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno .

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

1. 2. 3. 4.

VERÍN , OURENSE

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

Utilizaremos o cuestionario que aparece recollido como Avaliación do proceso de ensino-

aprendizaxe

3º de ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Bioloxía e Xeoloxía debe contribuír durante a Educación Secundaria Obrigatoria (ESO) a que o alumnado adquira uns coñecementos e destrezas básicas que lle permitan adquirir unha cultura científica; os alumnos e alumnas debe identificarse como axentes activos, e recoñecer que das súas actuacións e coñecementos dependerá o desenvolvemento do seu medio. Durante esta etapa perséguese asentar os coñecementos xa adquiridos, para ir construíndo curso a curso coñecementos e destrezas que permitan a alumnos e alumnas ser cidadáns respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de non perder o interese que teñen desde o comezo da súa temperá actividade escolar por non deixar de aprender. Durante o primeiro ciclo de ESO, o eixe vertebrador da materia virará arredor dos seres vivos e a súa interacción coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservación do ambiente ten para todos os seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que lles rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas. Finalmente, no cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e evolución dos devanditos ecosistemas. Ao finalizar a etapa, o alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa; igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO son os seguintes: ➔ Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

➔ Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. ➔ Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde. ➔ Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución. ➔ Bloque 5.O solo como ecosistema. ➔ Bloque 6. Proxecto de investigación. Os temas que se abordan neste curso son fundamentales na formación integral do individuo. Ademais trátanse contidos cercanos ao alumnado, polo que resulta sinxelo motivalo para que participe activamente no proceso de ensinanza-aprendizaxe. As principais dificultades que presenta esta materia son: -

Asignación horaria: Dúas horas semanais resultan insuficientes para abordar satisfactoriamente os contidos deste curso. O curso pasado non foi posible abordar as manifestacións da enerxía interna da Terra: sismos e volcáns. A administración non concedeu desdobres de laboratorio neste curso, feito que dificulta enormemente a realización de actividades práctica.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolver as competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos. Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato debe permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica h o

B1.1. O vocabulario B1.1. Utilizar BXB1.1.1. Identifica os CCL científico na expresión adecuadamente o termos máis frecuentes do CMCCT oral e escrita. vocabulario científico nun vocabulario científico e contexto preciso e exprésase con corrección, adecuado ao seu nivel. tanto oralmente como por escrito.

b e f g h m o

B1.2. Metodoloxía B1.2. Procurar, seleccionar BXB1.2.1. Procura, científica: características e interpretar a selecciona e interpreta a básicas. información de carácter información de carácter científico e utilizala para científico a partir da B1.3. Experimentación en formar unha opinión utilización de diversas bioloxía e xeoloxía: propia, expresarse con fontes. obtención, selección e precisión e argumentar interpretación de sobre problemas BXB1.2.2. Transmite a información de carácter información seleccionada relacionados co medio científico a partir da de xeito preciso natural e a saúde. selección e a recollida de utilizando diversos mostras do medio natural soportes. ou doutras fontes.

CD CAA

CD CCL

BXB1.2.3. Utiliza a CAA información de carácter CCL científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados. b f g

B1.4. Planificación e B1.3. Realizar un traballo BXB1.3.1. Coñece e realización do traballo experimental con axuda respecta as normas de experimental, e dun guión de prácticas de seguridade no laboratorio, interpretación dos seus laboratorio ou de campo, e coida os instrumentos e resultados. describir a súa execución o material empregado. e interpretar os seus B1.5. Normas de seguridade BXB1.3.2. Desenvolve con resultados. no laboratorio, e coidado autonomía a planificación dos instrumentos e do do traballo experimental, material. utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

CMCCT CSC

CSIEE CMCCT CAA

Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos f

B2.1. Características da B2.1. Recoñecer que os BXB2.1.1. Diferencia a CMCCT materia viva e diferenzas seres vivos están materia viva da inerte

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos coa materia inerte. B2.2. A célula. Características básicas da célula procariota e eucariota, animal e vexetal.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

constituídos por células e partindo das determinar as características características que os particulares de ambas. diferencian da materia BXB2.1.2. Establece CMCCT inerte. comparativamente as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e eucariota, e entre célula animal e vexetal.

B2.3. Funcións vitais: B2.2. Describir as funcións BXB2.2.1. Recoñece e CMCCT nutrición, relación e comúns a todos os seres diferencia a importancia reprodución. vivos, diferenciando entre de cada función para o nutrición autótrofa e mantemento da vida. heterótrofa. BXB2.2.2. Contrasta o CMCCT proceso de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación entre elas. Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción da saúde

B3.1. Niveis de B3.1. Catalogar os niveis de BXB3.1.1. Interpreta os CAA organización da materia organización da materia niveis de organización no viva. viva (células, tecidos, ser humano e procura a órganos e aparellos ou relación entre eles. B3.2. Organización xeral do sistemas) e diferenciar as corpo humano: células, principais estruturas BXB3.1.2. Diferencia os CMCCT tecidos, órganos, tipos celulares e describe celulares e as súas aparellos e sistemas a función dos orgánulos funcións. B3.3. A célula animal: máis importantes. estruturas celulares. Orgánulos celulares e a súa función.

B3.4. Os tecidos do corpo B3.2. Diferenciar os tecidos BXB3.2.1. Recoñece os CMCCT humano: estrutura e máis importantes do ser principais tecidos que funcións. humano e a súa función. conforman o corpo humano e asóciaos á súa función.

f m

B3.5. Saúde e doenza, e B3.3. Descubrir, a partir do BXB3.3.1. Argumenta as CSC factores que as coñecemento do concepto implicacións dos hábitos determinan. de saúde e doenza, os para a saúde, e xustifica factores que os con exemplos as determinan. eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

f m

B3.6. Doenzas infecciosas e B3.4. Clasificar as doenzas BXB3.4.1. Recoñece as CMCCT non infecciosas. e determinar as doenzas e as infeccións infecciosas e non máis comúns, e infecciosas máis comúns relaciónaas coas súas que afectan a poboación causas. (causas, prevención e BXB3.4.2. Distingue e CMCCT tratamentos). explica os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.7. Hixiene e prevención. B3.5. Valorar e identificar BXB3.5.1. Coñece e CSC Hábitos e estilos de vida hábitos e estilos de vida describe hábitos de vida saudables. saudables como método saudable e identifícaos de prevención das como medio de doenzas. promoción da súa saúde e da das demais persoas. BXB3.5.2. Propón métodos CSIEE para evitar o contaxio e a CSC propagación das doenzas infecciosas máis comúns.

a c d e m

B3.7. Hixiene e prevención. B3.6. Seleccionar BXB3.6.1. Establece CSC Hábitos e estilos de vida información, establecer diferenzas entre as CSIEE saudables. diferenzas dos tipos de doenzas que afectan as doenzas dun mundo rexións dun mundo globalizado e deseñar globalizado, e deseña propostas de actuación. propostas de actuación.

f m

B3.8. Sistema inmunitario. B3.7. Determinar o BXB3.7.1. Explica en que CMCCT Vacinas, soros e funcionamento básico do consiste o proceso de CSC antibióticos. sistema inmune e as inmunidade, e valora o continuas contribucións papel das vacinas como B3.9. Uso responsable de das ciencias biomédicas, método de prevención das medicamentos. e describir a importancia doenzas. do uso responsable dos medicamentos.

a b c m

B3.10. Transplantes e B3.8. Recoñecer e transmitir BXB3.8.1. Detalla a CSC doazón de células, sangue a importancia que ten a importancia da doazón de e órganos. prevención como práctica células, sangue e órganos habitual e integrada nas para a sociedade e para o súas vidas e as ser humano. consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos.

f g m

B3.11. Substancias aditivas: B3.9. Investigar as BXB3.9.1. Detecta as CSC tabaco, alcohol e outras alteracións producidas situacións de risco para a CSIEE drogas. Problemas por distintos tipos de saúde relacionadas co asociados. substancias aditivas, e consumo de substancias elaborar propostas de tóxicas e estimulantes, prevención e control. como tabaco, alcohol, drogas, etc., contrasta os seus efectos nocivos e propón medidas de prevención e control.

a d g m

B3.11. Substancias aditivas: B3.10. Recoñecer as BXB3.10.1. Identifica as CSC tabaco, alcohol e outras consecuencias para o consecuencias de seguir drogas. Problemas individuo e a sociedade condutas de risco coas asociados. de seguir condutas de drogas, para o individuo e risco. a sociedade.

f m

B3.12. Alimentación nutrición. Alimentos nutrientes: tipos funcións básicas.

e B3.11. Recoñecer a BXB3.11.1. Discrimina o CMCCT e diferenza entre proceso de nutrición do e alimentación e nutrición, da alimentación. e diferenciar os principais nutrientes e as súas BXB3.11.2. Relaciona cada CMCCT nutriente coa súa función funcións básicas. no organismo, e recoñece

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe hábitos saudables.

Competencias clave

nutricionais

f g m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta B3.12. Relacionar as dietas BXB3.12.1. Deseña hábitos CAA equilibrada. Deseño e coa saúde a través de nutricionais saudables CD análise de dietas. Hábitos exemplos prácticos. mediante a elaboración de nutricionais saudables. dietas equilibradas, Trastornos da conduta utilizando táboas con alimentaria. grupos de alimentos cos nutrientes principais presentes neles e o seu valor calórico.

c m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta B3.13. Argumentar a BXB3.13.1. Valora e CAA equilibrada. Deseño e importancia dunha boa determina unha dieta CSC análise de dietas. Hábitos alimentación e do equilibrada para unha nutricionais saudables. exercicio físico na saúde, vida saudable e identifica Trastornos da conduta e identificar as doenzas e os principais trastornos da alimentaria. os trastornos principais da conduta alimentaria. conduta alimentaria.

f m

B3.14. Función de B3.14. Explicar os procesos BXB3.14.1. Determina e CMCCT nutrición. Visión global e fundamentais da identifica, a partir de integradora de aparellos e nutrición, utilizando gráficos e esquemas, os procesos que interveñen esquemas gráficos dos órganos, os aparellos e os na nutrición. aparellos que interveñen sistemas implicados na nela. función de nutrición, e relaciónao coa súa contribución no proceso.

f m

B3.14. Función de B3.15. Asociar a fase do BXB3.15.1. Recoñece a CMCCT nutrición. Visión global e proceso de nutrición que función de cada aparello e integradora de aparellos e realiza cada aparello de cada sistema nas procesos que interveñen implicado. funcións de nutrición. na nutrición.

f m

B3.15. Anatomía e B3.16. Identificar os BXB3.16.1. Coñece e CMCCT fisioloxía dos aparellos compoñentes dos explica os compoñentes dixestivo, respiratorio, aparellos dixestivo, dos aparellos dixestivo, circulatorio e excretor. circulatorio, respiratorio e circulatorio, respiratorio e excretor, e coñecer o seu excretor, e o seu funcionamento. funcionamento.

f m

B3.16. Alteracións máis B3.17. Indagar acerca das BXB3.17.1. Diferencia as CMCCT frecuentes e doenzas doenzas máis habituais doenzas máis frecuentes asociadas aos aparellos nos aparellos dos órganos, os aparellos que interveñen na relacionados coa e os sistemas implicados nutrición: prevención e nutrición, así como sobre na nutrición, e asóciaas hábitos de vida saudables. as súas causas e a maneira coas súas causas. de previlas.

f m

B3.17. Función de relación. B3.18. Describir os BXB3.18.1. Especifica a CMCCT Sistema nervioso e procesos implicados na función de cada aparello e sistema endócrino. función de relación, e os de cada sistema sistemas e aparellos implicados nas funcións B3.18. Órganos dos implicados, e recoñecer e de relación. sentidos: estrutura e diferenciar os órganos dos función; coidado e sentidos e os coidados do BXB3.18.2. Describe os CMCCT hixiene. procesos implicados na oído e a vista. función de relación, e identifica o órgano ou a estrutura responsables de

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

cada proceso. BXB3.18.3. Clasifica os CMCCT tipos de receptores sensoriais e relaciónaos cos órganos dos sentidos en que se atopan. f m

B3.19. Coordinación e B3.19. Explicar a misión BXB3.19.1. Identifica CMCCT sistema nervioso: integradora do sistema algunhas doenzas comúns CSC organización e función. nervioso ante diferentes do sistema nervioso e estímulos, e describir o relaciónaas coas súas B3.20. Doenzas comúns do seu funcionamento. causas, cos factores de sistema nervioso: causas, risco e coa súa factores de risco e prevención. prevención.

f m

B3.21. Sistema endócrino: B3.20. Asociar as principais BXB3.20.1. Enumera as CMCCT glándulas endócrinas e o glándulas endócrinas coas glándulas endócrinas e seu funcionamento. hormonas que sintetizan e asocia con elas as Principais alteracións. coa súa función. hormonas segregadas e a súa función.

f m

B3.22. Visión integradora B3.21. Relacionar BXB3.21.1. Recoñece algún CMCCT dos sistemas nervioso e funcionalmente o sistema proceso que teña lugar na endócrino. neuro-endócrino. vida cotiá no que se evidencie claramente a integración neuroendócrina.

B3.23. Aparello locomotor. B3.22. Identificar os BXB3.22.1. Localiza os CMCCT Organización e relacións principais ósos e principais ósos e funcionais entre ósos, músculos do aparello músculos do corpo músculos e sistema locomotor. humano en esquemas do nervioso. aparello locomotor.

f m

B3.23. Aparello locomotor. B3.23. Analizar as relacións BXB3.23.1. Diferencia os CMCCT Organización e relacións funcionais entre ósos, tipos de músculos en funcionais entre ósos, músculos e sistema función do seu tipo de músculos e sistema nervioso. contracción, e relaciónaos nervioso. co sistema nervioso que os controla.

f m

B3.24. Factores de risco e B3.24. Detallar as lesións BXB3.24.1. Identifica os CSC prevención das lesións. máis frecuentes no factores de risco máis CAA aparello locomotor e frecuentes que poden como se preveñen. afectar o aparello locomotor e relaciónaos coas lesións que producen.

f m

B3.25. Reprodución B3.25. Referir os aspectos BXB3.25.1. Identifica en CMCCT humana. Anatomía e básicos do aparello esquemas os órganos do fisioloxía do aparello reprodutor, diferenciar aparello reprodutor reprodutor. Cambios entre sexualidade e masculino e feminino, e físicos e psíquicos na reprodución, e interpretar especifica a súa función. adolescencia. debuxos e esquemas do aparello reprodutor.

f m

B3.26. Ciclo menstrual. B3.26. Recoñecer os BXB3.26.1. Describe as CMCCT Fecundación, embarazo e aspectos básicos da principais etapas do ciclo reprodución humana e menstrual e indica que

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

parto.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

describir os glándulas e que hormonas acontecementos participan na súa fundamentais da regulación. fecundación, do embarazo BXB3.26.2. Identifica os CMCCT e do parto. acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto

f m

B3.27. Análise dos métodos B3.27. Comparar os BXB3.27.1. Discrimina os CMCCT anticonceptivos. métodos anticonceptivos, métodos de clasificalos segundo a súa anticoncepción humana. B3.28. Doenzas de eficacia e recoñecer a transmisión sexual: importancia dalgúns deles BXB3.27.2. Categoriza as CMCCT prevención. principais doenzas de CSC na prevención de doenzas transmisión sexual e CCEC de transmisión sexual. argumenta sobre a súa prevención.

e g m

B3.29. Técnicas reprodución asistida.

a c d m

B3.30. Reposta sexual B3.29. Valorar e considerar BXB3.29.1. Actúa, decide e CSC humana. Sexo e a súa propia sexualidade e defende CCEC sexualidade. Saúde e a das persoas do responsablemente a súa hixiene sexual. contorno, e transmitir a sexualidade e a das necesidade de reflexionar, persoas do seu contorno. debater, considerar e compartir.

de B3.28. Compilar BXB3.28.1. Identifica as CMCCT información sobre as técnicas de reprodución técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. asistida e de fecundación in vitro, para argumentar o beneficio que supuxo este avance científico para a sociedade.

Bloque 4. O relevo terrestre e a súa evolución f

B4.1. Modelaxe do relevo. B4.1. Identificar algunhas BXB4.1.1. Identifica a CMCCT Factores que condicionan das causas que fan que o influencia do clima e das o relevo terrestre. relevo difira duns sitios a características das rochas outros. que condicionan os tipos de relevo e inflúen neles.

B4.2. Procesos xeolóxicos B4.2. Relacionar os BXB4.2.1. Relaciona a CMCCT externos e diferenzas cos procesos xeolóxicos enerxía solar cos procesos internos. Meteorización, externos coa enerxía que externos, e xustifica o erosión, transporte e os activa e diferencialos papel da gravidade na súa sedimentación. dos procesos internos. dinámica. BXB4.2.2. Diferencia os CMCCT procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo.

B4.3. Augas superficiais e B4.3. Analizar e predicir a BXB4.3.1. Analiza a CMCCT modelaxe do relevo: acción das augas actividade de erosión, formas características. superficiais, e identificar transporte e as formas de erosión e sedimentación producida

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación depósitos características.

máis

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

polas augas superficiais, e recoñece algún dos seus efectos no relevo.

f m

B4.4. Augas subterráneas: B4.4. Valorar e analizar a BXB4.4.1. Valora e analiza CMCCT circulación e explotación. importancia das augas a importancia das augas CSC subterráneas, e xustificar subterráneas e os riscos a súa dinámica e a súa da súa sobreexplotación. relación coas augas superficiais.

B4.5. Acción xeolóxica do B4.5. Analizar a dinámica BXB4.5.1. Relaciona os CMCCT mar: dinámica mariña e mariña e a súa influencia movementos da auga do modelaxe litoral. na modelaxe litoral. mar coa erosión, o transporte e a sedimentación no litoral, e identifica algunhas formas resultantes características.

B4.6. Acción xeolóxica do B4.6. Relacionar a acción BXB4.6.1. Asocia a CMCCT vento: modelaxe eólica. eólica coas condicións actividade eólica cos que a fan posible, e ambientes en que esta identificar algunhas actividade xeolóxica pode formas resultantes. ser relevante.

B4.7. Acción xeolóxica dos B4.7. Analizar a acción BXB4.7.1. Analiza a CMCCT glaciares: formas de xeolóxica dos glaciares e dinámica glaciar e erosión e depósito que xustificar as identifica os seus efectos orixinan. características das formas sobre o relevo. de erosión e depósito resultantes.

f l ñ

B4.8. Factores que B4.8. Indagar e identificar BXB4.8.1. Investiga acerca CCEC condicionan a modelaxe os factores que da paisaxe do seu CAA da paisaxe galega. condicionan a modelaxe contorno máis próximo e da paisaxe nas zonas identifica algúns dos próximas ao alumnado. factores que condicionaron a súa modelaxe.

f g m

B4.9. Acción xeolóxica dos B4.9. Recoñecer e BXB4.9.1. Identifica a CMCCT seres vivos. A especie identificar a actividade intervención de seres humana como axente xeolóxica dos seres vivos vivos en procesos de xeolóxico. e valorar a importancia da meteorización, erosión, especie humana como transporte e axente xeolóxico externo. sedimentación. BXB4.9.2. Valora e CSC describe a importancia CCEC das actividades humanas na transformación da superficie terrestre.

B4.10. Manifestacións da B4.10. Diferenciar os BXB4.10.1. Diferencia un CMCCT enerxía interna da Terra. cambios na superficie proceso xeolóxico externo terrestre xerados pola dun interno e identifica os enerxía do interior seus efectos no relevo. terrestre dos de orixe externa.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B4.11. Actividade sísmica e B4.11. Analizar as BXB4.11.1. Coñece e CMCCT volcánica: orixe e tipos de actividades sísmica e describe como se orixinan magmas. volcánica, as súas os sismos e os efectos que características e os xeran. efectos que xeran. BXB4.11.2. Relaciona os CMCCT tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo.

f g

B4.12. Distribución de B4.12. Relacionar a BXB4.12.1. Xustifica a CAA volcáns e terremotos. actividade sísmica e existencia de zonas en CMCCT Riscos sísmico e volcánica coa dinámica que os terremotos son volcánico: importancia da do interior terrestre e máis frecuentes e de súa predición e da súa xustificar a súa maior magnitude. prevención. distribución planetaria.

f g

B4.12. Distribución de B4.13. Valorar e describir a BXB5.13.1. Valora e CAA volcáns e os terremotos. importancia de coñecer os describe o risco sísmico e, CSC Riscos sísmico e riscos sísmico e de ser o caso, volcánico volcánico: importancia da volcánico, e as formas de existente na zona en que súa predición e da súa previlos. habita, e coñece as prevención. medidas de prevención que debe adoptar. B4.13. Sismicidade en Galicia. Bloque 5. O solo como ecosistema.

B5.1. O solo como B5.1. Analizar os BXB5.1.1. Recoñece que o CMCCT ecosistema. compoñentes do solo e solo é o resultado da esquematizar as relacións interacción entre os B5.2. Compoñentes do solo entre eles. compoñentes bióticos e e as súas interaccións. abióticos, e sinala algunha das súas interaccións.

f g m

B5.3. Importancia do solo. B5.2. Valorar e determinar a BXB5.2.1. Recoñece a CMCCT Riscos da súa importancia do solo e os fraxilidade do solo e CSC sobreexplotación, riscos que comporta a súa valora a necesidade de degradación ou perda. sobreexplotación, protexelo. degradación ou perda. Bloque 6. Proxecto de investigación

b c

B6.1. Método científico. B6.1. Planear, aplicar e BXB6.1.1. Integra e aplica CAA Elaboración de hipóteses, integrar as destrezas e as as destrezas propias do CMCCT e a súa comprobación e habilidades propias do método científico. argumentación, a partir da traballo científico. experimentación ou a observación.

b f g

B6.1. Método científico. B6.2. Elaborar hipóteses e BXB6.2.1. Utiliza CAA Elaboración de hipóteses, contrastalas a través da argumentos que CCL e a súa comprobación e experimentación ou da xustifiquen as hipóteses argumentación, a partir da observación e a que propón. experimentación ou a argumentación. observación.

B6.2. Artigo científico. B6.3. Utilizar fontes de BXB6.3.1. Utiliza fontes de CMCCT Fontes de divulgación información variada, e información apoiándose CD científica. discriminar e decidir nas TIC, para a

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación sobre elas e os métodos empregados para a súa obtención.

Estándares de aprendizaxe elaboración e presentación das investigacións.

Competencias clave

a súas

a b c

B6.3. Proxecto de B6.4. Participar, valorar e BXB6.4.1. Participa, valora investigación en equipo. respectar o traballo e respecta o traballo Organización. individual e en equipo. individual e en grupo. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

a b d h o

B6.3. Proxecto de B6.5. Expor e defender en BXB6.5.1. Deseña CSIEE investigación en equipo. público o proxecto de pequenos traballos de CD Organización. investigación realizado. investigación sobre Participación e animais e/ou plantas, os colaboración respectuosa ecosistemas do seu no traballo individual e en contorno ou a equipo. Presentación de alimentación e a nutrición conclusións. humana, para a súa presentación e defensa na aula.

CAA CMCCT CSC CSIEE

BXB6.5.2. Expresa con CCL precisión e coherencia as CCEC conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os seis bloques de contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía en 3º ESO, articuláronse en doce unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: 1ª AVALIACIÓN  Unidade 1: A organización do corpo humano. Temporalización 4 sesións  Unidade 2: A alimentación e saúde. Temporalización 6 sesións  Unidade 3: A nutrición: aparellos dixestivo e respiratorio. .Temporalización 5 sesións  Unidade 4: A nutrición: aparellos circulatorio e excretor. Temporalización 5 sesións 2ª AVALIACIÓN  Unidade 5: A relación: os sentidos e o sistema nervioso. Temporalización 5 sesións  Unidade 6: A relación: o sistema endócrino e o aparello locomotor. Temporalización 5 sesións  Unidade 7: A reprodución. Temporalización 6 sesións  Unidade 8: A saúde e o sistema inmunitario 4 sesións 3ª AVALIACIÓN    

Unidade 9: O relevo e os procesos xeolóxicos externos. Temporalización 6 sesións Unidade 10: O modelado do relevo.Temporalización 6 sesións Unidade 11:A dinámica interna da Terra. Temporalización 4 sesións Unidade 12: Os minerais e as rochas. Temporalización 4 sesións

Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións.

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. - Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico e utilízaa para formar unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde. - Realiza un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describe a súa execución e interpreta os seus resultados. Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Recoñece que os seres vivos están constituídos por células e determina as características que os diferencian da materia inerte. Describe as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa. Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde. Cataloga os niveis de organización da materia viva (células, tecidos, órganos e aparellos ou sistemas) e diferencia as principais estruturas celulares e as súas funcións. Diferencia os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función. Argumenta as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustifica con exemplos as eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente. Clasifica as doenzas e diferencia as infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos). Valora e identifica hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas. Coñece o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describe a importancia do uso responsable dos medicamentos. Recoñece e transmite a importancia que ten a prevención como práctica habitual e integrada na súa vida e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos. Investiga as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elabora propostas de prevención e control. Recoñece as consecuencias para o individuo e a sociedade de seguir condutas de risco. Recoñece a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferencia os principais nutrientes e as súas funcións básicas. Relaciona as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Argumenta a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde, e identifica as doenzas e os trastornos principais da conduta alimentaria. Explica os procesos fundamentais da nutrición, utilizando esquemas gráficos dos aparellos que interveñen nela. Asocia a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello implicado. Identifica os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e coñece o seu funcionamento. Indaga sobre doenzas máis habituais nos aparellos relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas. Describe os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñece e diferencia os órganos dos sentidos e os coidados do oído e a vista. Explica a misión integradora do sistema nervioso ante diferentes estímulos, e describe o seu funcionamento. Asocia as principais glándulas endócrinas coas hormonas que sintetizan e coa súa función. Relaciona funcionalmente o sistema neuro-endócrino. Identifica os principais ósos e músculos do aparello locomotor. Analiza as relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso. Detalla as lesións máis frecuentes no aparello locomotor e como se preveñen. Coñece os aspectos básicos do aparello reprodutor, diferencia entre sexualidade e reprodución, e interpreta debuxos e esquemas do aparello reprodutor. Recoñece os aspectos básicos da reprodución humana e describe os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto. Compara os métodos anticonceptivos, clasificaos segundo a súa eficacia e recoñece a importancia do preservativo na prevención de doenzas de transmisión sexual. Identifica as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. Actúa, decide e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas da súa contorna.

Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución. Identifica algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros. Relaciona os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferenciaos dos procesos internos. Analiza e predice a acción das augas superficiais, e identifica as formas de erosión e depósitos máis características. Valora e analiza a importancia das augas subterráneas, e xustifica a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais Analiza a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral. Asocia a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante. .Analiza a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo. Investiga acerca da paisaxe da súa contorna máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe. Recoñece e identifica a actividade xeolóxica dos seres vivos e valora a importancia da especie humana como axente xeolóxico externo. Diferencia os cambios na superficie terrestre xerados pola enerxía do interior terrestre dos de orixe externa. Coñece e describe como se orixinan os sismos e os efectos que xeran. .Relaciona os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo. Relaciona a actividade sísmica e volcánica coa dinámica do interior terrestre e xustifica a súa distribución planetaria. Valora e describe a importancia de coñecer os riscos sísmico e volcánico, e as formas de previlos. Bloque 5.O solo como ecosistema. Analiza os compoñentes do solo e esquematiza as relacións entre eles. Valora e determina a importancia do solo e os riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda. Bloque 6. Proxecto de investigación. Integra e aplica as destrezas propias do método científico.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Elabora hipóteses e contrástaas a través da experimentación ou da observación e a argumentación Utiliza fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. Expón e defende en público o proxecto de investigación realizado.

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar a labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, anotacións no caderno realizaci n dos exercicios resposta fronte as cuesti n plantexadas pola profesora… Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro ou fóra do centro. Avaliación dos informes científicos e da defensa en público do proxectos de investigación. Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestión de verdadeiro ou falso e interpretación de gr ficas fotos ou debuxos… Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA O estudo da Bioloxía e a Xeoloxía neste curso terá en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: 



Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

  

VERÍN , OURENSE

Promover unha aprendizaxe constructiva, de forma que os contidos e as aprendizaxes sexan consecuencia uns doutros. Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos. Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Para tratar adecuadamente os contidos e para contribuír á adquisición de determinadas competencias, a proposta metodolóxica debe ter en conta a concepción da ciencia como actividade en permanente construción e revisión, e ofrecer a información necesaria realzando o papel activo do alumno no proceso de aprendizaxe mediante diversas estratexias:  Darlle a coñecer algúns métodos habituais na actividade e investigación científicas, invitándoo a utilizalos e reforzar os aspectos do método científico correspondentes a cada contido.  Xerar escenarios atractivos e motivadores que lle axuden a vencer unha posible resistencia ao seu achegamento á ciencia.  Propoñer actividades prácticas que o sitúen fronte ao desenvolvemento do método científico, proporcionándolle métodos de traballo en equipo e axudándoo a enfrontarse co traballo / método científico que o motive para o estudo.  Combinar os contidos presentados expositivamente, mediante cadros explicativos e esquemáticos, e nos que a presentación gráfica sexa un importante recurso de aprendizaxe que facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediatos do alumno senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa) e as competencias básicas.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en terceiro de ESO:             

Libro de texto do alumno da editorial Santillana. Libros e guías de consulta do departamento. Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, películas, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Análises clínicos (de sangue ou de urina) e radiografías. Táboas sobre a composición química dos alimentos para elaborar dietas. Envases, etiquetas e folletos publicitarios de diversos alimentos. Home clástico e modelos anatómicos dos órganos estudados. Esquemas mudos de células, tecidos, órganos e aparatos. Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: Práctica 1: Manexo da lupa e do microscopio. Práctica 2: Preparación e observación de mostras celulares. Práctica 3: Microbios e hixene Práctica 4: Clasificación de medicamentos. Práctica 5: Roda dos alimentos e análise cualitativo dunha dieta. Práctica 6: Análise químico e microscópico de alimentos. Detección de fraudes. Práctica 7: Etiquetas e aditivos. Práctica 8: Análise cuantitativo de una dieta. Práctica 9: Maquetas ser humano. Práctica 10: Dixestión. Práctica 11: Absorción. Práctica 12: Disección pulmón.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Práctica 13: Disección dun ril Práctica 14: O sangue Práctica 15: Disección do corazón. Práctica 20: Disección encéfalo e do ollo. Práctica 21: Órganos dos sentidos. Práctica 22: Interpretación radiografías. Práctica 23: Aparato reprodutor. Práctica 24: Exercicios medio natural e realización dun perfil topográfico. Práctica 25: Interpretación dun sismograma e elaboración dunha predición sísmica. Moitas das experiencias propostas non se van poder realizar porque durante o curso 20162017, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO non conta con desdobres de laboratorio.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. - Procurar, seleccionar e interpretar a información de carácter científico e utilízala para formar unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde. - Realizar un traballo experimental coa axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describir a súa execución e interpretar os seus resultados. Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar as características que os diferencian da materia inerte. Describir as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa. Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción e saúde. Catalogar os niveis de organización da materia viva (células, tecidos, órganos e aparellos ou sistemas) e diferenciar as principais estruturas celulares e as súas funcións. Diferenciar os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función. Argumentar as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustificar con exemplos as eleccións que realiza ou poder realizar para promovela individual e colectivamente. Clasificar as doenzas e diferenciar as infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos). Valorar e identificar hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas. Seleccionar información, establecer diferenzas dos tipos de doenzas dun mundo globalizado e deseñar propostas de actuación. Coñecer o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describir a importancia do uso responsable dos medicamentos. Recoñecer e transmitir a importancia que ten a prevención como práctica habitual e integrada na súa vida e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos. Investigar as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elaborar propostas de prevención e control. Recoñecer as consecuencias para o individuo e a sociedade de seguir condutas de risco. Recoñecer a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferenciar os principais nutrientes e as súas funcións básicas. Relacionar as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos. Argumentar a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde, e identificar as doenzas e os trastornos principais da conduta alimentaria.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Explicar os procesos fundamentais da nutrición, utilizando esquemas gráficos dos aparellos que interveñen nela. Asociar a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello implicado. Identificar os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e coñecer o seu funcionamento. Indagar sobre doenzas máis habituais nos aparellos relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas. Describir os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñecer e diferenciar os órganos dos sentidos e os coidados do oído e a vista. Explicar a misión integradora do sistema nervioso ante diferentes estímulos, e describir o seu funcionamento. Asociar as principais glándulas endócrinas coas hormonas que sintetizan e coa súa función. Relacionar funcionalmente o sistema neuro-endócrino. Identificar os principais ósos e músculos do aparello locomotor. Analizar as relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso. Detallar as lesións máis frecuentes no aparello locomotor e como se preveñen. Coñecer os aspectos básicos do aparello reprodutor, diferenciar entre sexualidade e reprodución, e interpretar debuxos e esquemas do aparello reprodutor. Recoñecer os aspectos básicos da reprodución humana e describir os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto. Comparar os métodos anticonceptivos, clasificalos segundo a súa eficacia e recoñecer a importancia do preservativo na prevención de doenzas de transmisión sexual. Identificar as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes. Actúar, decidir e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas da súa contorna.

Bloque 4.O relevo terrestre e a súa evolución. Identificar algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros. Relacionra os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferencialos dos procesos internos. Analizar e predecir a acción das augas superficiais, e identificar as formas de erosión e depósitos máis característicos. Valorar e analizar a importancia das augas subterráneas, e xustificar a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais Analizar a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral. Asociar a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante. Analizar a dinámica glaciar e identifica os seus efectos sobre o relevo. Investigar acerca da paisaxe da súa contorna máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe. Recoñecer e identificar a actividade xeolóxica dos seres vivos e valorar a importancia da especie humana como axente xeolóxico externo. Diferenciar os cambios na superficie terrestre xerados pola enerxía do interior terrestre dos de orixe externa. Coñecer e describir como se orixinan os sismos e os efectos que xeran. Relacionar os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asócialos co seu grao de perigo. Relacionar a actividade sísmica e volcánica coa dinámica do interior terrestre e xustificar a súa distribución planetaria. Valorar e describir a importancia de coñecer os riscos sísmico e volcánico, e as formas de previlos. Bloque 5.O solo como ecosistema. Analizar os compoñentes do solo e esquematizar as relacións entre eles. Valorar e determinar a importancia do solo e os riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda. Bloque 6. Proxecto de investigación. Integrar e aplicar as destrezas propias do método científico. Elaborar hipóteses e contrástalas a través da experimentación ou da observación e a argumentación

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Utilizar fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo. Expor e defender en público o proxecto de investigación realizado.

Criterios de cualificación e promoción: A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua. Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias



Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.

 A contribución porcentual á nota de avaliación será do 60 % (6 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, etc.  A contribución porcentual á nota será do 40% (4 puntos). Se a cualificación global en cada unha das avaliación resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia mo grao de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables.. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificación ―gardar ase‖ ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidade da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto non se ―gardan‖ avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta. 8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecéronche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Bioloxía e Xeoloxía en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates…  Contraste de experiencias con outros docentes.

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES A materia dividímola en tres bloques: BLOQUE I 

A organización do corpo humano.



A alimentación e a nutrición.

 Aparatos para a nutrición BLOQUE II 

A función de relación.

 A reprodución humana. BLOQUE III 

A saúde e a enfermidade.



A cambiante superfície da Terra.

 O modelado do relevo. O alumno terá que contestar aos cuestionarios que se lle propoñan relacionados coa materia do bloque, e realizará unha proba escrita sobre aspectos dos cuestionarios. Nos cuestionario o alumno terá que: Interpretar gráficos e imaxes. Definir conceptos Respostar a cuestións de verdadeiro ou falso. Establecer diferenzas. Relacionar termos Os criterios de cualificación para todos os alumnos con Bioloxia-Xeoloxía de 3º ESO pendente serán: 

Os alumnos que realicen satisfactoriamente os cuestionarios e superen unha proba escrita de cada bloque superarán a materia pendente.



Aqueles alumnos que polo criterio anterior non superen a materia pendente, terán a posibilidade de asistir a unha proba final ordinaria en maio e unha extraordinaria en setembro.



A cualificación desta proba final ordinaria terá en conta o rendemento acadado durante o curso conforme co Plan de Traballo establecido.



Na proba final extraordinaria de setembro só se terá en conta a nota do exame

O departamento realizará as actividades que se detallan a continuación para realizar un seguimento das materias pendentes :  Establecemento dunha hora semanal para consultar dúbidas.  Lembrar os titores as datas de entrega, das probas e as cualificacións dos alumnos implicados, para levar un control máis cercano .

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 

VERÍN , OURENSE

Informar a través dos taboleiros do centro da información de interés para os pendentes. Elaboración de boletíns de exercicios e depósito na conxerxería para facilitar o acceso do alumnado.

Colocar a información e boletíns no blog Bioquímchivite para que o acceso sexa o máis doado posible.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Só aplicable a bacharelato.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, deseñada a partir dos criterios de avaliación e os contidos mínimos establecidos na programación do curso 2015-2016 para a materia de Ciencias Naturais de 2º de ESO. Dita proba permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 3º de ESO que cursan Bioloxía e Xeoloxía e fixar o ritmo de aprendizaxe. Nela valoraránse: conceptos científicos, resolución de problemas matemáticos, interpretación de gráficas, lectura comprensiva e expresión escrita. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista cos profesores que lles impartiron clase de Ciencias da Natureza en 2º de ESO aos alumnos que promocionaron a 3º de ESO. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 2º de ESO no curso 2015-2016. Os resultados da avalición inicial compararanse, durante as sesións de pre-avaliación, cos obtidos por outros profesores nas restantes materias que se imparten en 3º ESO, co fin de chegar a acordos comúns sobre aspectos a reforzar.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 3º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor lg ns exemplos son: ―Órganos artificais‖ ― s chucher as‖ ―Instinto de supervivencia en alta mar‖ ―Viaxe alucinante‖ ―O mecanismo da adici n‖ ―O reto do embarazo‖ ―Os leprosos de Yamubaki‖ Tam n se traballar con novas sobre ciencia que aparecen na prensa Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno. Comunicación audiovisual. Elaboración de presentacións en Power Point para expor os resultados do traballo de investigación. Actividades de interpretación de imaxes (célula, roda dos alimentos, etiquetas, aparatos relacionados coas funcións vitais, ecografías, formas de modelado, horizontes do solo, erupci ns volc ncias…) mapas (topogr ficos distribuci n de sismos e volc ns) t boas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

(composición dos alimentos, dureza dos mineriais, análises de sangue) e gráficos (electrocardiograma Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Europa one‖ ―La pesca del salm n en Yemen‖ ―Lo imposible‖ ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ ―Entre lobos...

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Europa one‖ ―La pesca del salm n en Yemen‖ ―Lo imposible‖ ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ ―Entre lobos... Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Deseño e construción de maquetas de células, de órganos ou aparatos relacionados coas funcións vitais, e de formas de relevo. Deseño dunha campaña divulgativa sobre a doazón de sangue. Deseño dun envase dun novo produto. Crear unha obra de teatro breve sobre como actuar no caso dun sismo. Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Doazón de células nai aembrionarias para uso terapéutico. As dietas equilibradas, as desequilibradas e a sáude. A desnutrición Os transxénicos. Hábitos de vida que favorecen o bo funcionamento dos órganos e aparatos que interveñen nas función vitais e preveñen doenzas. As lesións medulares e a superación de dificultades. A violencia de xenero. A historia de Pompeia. Que facer no caso dun sismo. Valores persoais. Hábitos saudables para previr enfermidades relacionadas cos órganos e aparatos que interveñen nas funcións de nutrición, relación e reprodución. Contra a violencia de xénero. As armas biolóxicas. Uso sostible do solo, sen sobreexplotalo.

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das segunites actividades: Visita ao museo omus ― casa do home‖ na oru a Asistencia a proxección de documentais sobre a nutrición e a saúde. Asistencia a proxección de documentais sobre o corpo humano. Charlas sobre sexualiade, as ETS e a súa prevención. Realizar algunhas prácticas de primeiros auxilios coa colaboración de persoal sanitario Saída ao campo con mapas topográficos da zona para identificar no terreo os elementos que se representan nos mapas e ver como quedan reflectidos nos mapas as formas do relevo (vales, montañas, chairas, etc.). Asistir a proxección de documentais sobre os distintos tipos de relevo. Participar nos concursos de relatos cient ficos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos seis bloques de contidos plantexados para 3º de ESO, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bloque 1: Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica Seguimento das normas de seguridade no laboratorio Recoñecemento de que todo achado é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia noutros previos. Recoñecemento da importancia da técnica no traballo científico. Utilización das TIC como fonte de información, consulta e aprendizaxe. Bloque 2: A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Recoñecemento dos avances da ciencia no coñecemento da estrutura e funcións celulares. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula, promovendo o seu coidado e conservación. Valoración da necesidade das funcións vitais: nutrición, relación e reprodución para o mantemento da vida. Valoración da importancia da célula como unidade vital dos seres vivos, na que se realizan todos os procesos fisiolóxicos. Bloque 3: As persoas e a sáude. Promoción e saúde. Valoración da doazón como un acto solidario e altruísta que permite seguir vivindo outras persoas ou mellorar as súas condicións de vida. Recoñecemento da importancia da dieta mediterránea como un hábito alimentario saudable. Desenvolvemento dunha actitude crítica e responsable á hora de adquirir alimentos envasados e de consumir alimentos transxénicos ou produtos alimentarios con certos aditivos. Respecto polas persoas que presentan algún trastorno nutricional, como a obesidade, a anorexia e a bulimia. Valoración das normas de hixiene bucodental para o mantemento da saúde. Toma de conciencia da importancia que ten evitar o consumo de substancias nocivas como o tabaco e o alcohol. Recoñecemento da importancia do descubrimento da circulación sanguínea. Recoñecemento dos efectos que ten o alcohol sobre o sistema nervioso e a súa relación cos accidentes de tráfico. Toma de conciencia da necesidade de coñecer o funcionamento dos órganos dos sentidos para mellorar os hábitos de saúde. Toma de conciencia de que os hábitos posturais correctos preveñen enfermidades do aparato locomotor. Valoración da importancia das novas tecnoloxías, como a resonancia magnética funcional no diagnóstico e prevención de enfermidades do sistema nervioso. Toma de conciencia dos cambios corporais que acontecen na adolescencia para aceptar a propia realidade. Valoración das novas técnicas científicas para o seguimento do embarazo. Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa. Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos. Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade. Bloque 4: O relevo terrestre e a súa evolución. Fomento da práctica de actividades no medio natural. Toma de conciencia da importancia que ten a conservación do medio natural pola súa grande influencia na humanidade e en todos os seres vivos. Toma de conciencia dos riscos que poden causar os torrentes durante as chuvias torrenciais. Valoración dos riscos derivados da sobreexplotación dos acuíferos. Valoración da importancia que ten o cambio climático sobre os glaciares e as consecuencias que pode provocar o seu desxeo. Resposta adecuada ante unha catástrofe natural, como un terremoto, un volcán, etc.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bloque 5: O solo como ecosistema. Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais, como o solo e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza. Bloque 6: Proxecto de investigación. Rigor na toma de datos e decisións Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais Disposición a reflexionar científicamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico. Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía.

ARÍS, A.: La medicina en la pintura. Ed. Lunwerg, Barcelona, 2002. ARNOLD, N.:Esa horrible ciencia: Esos microscópicos monstruos. Ed. BAROJA, P.: El árbol de la ciencia, Ed. Cátedra. BRATER, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1984. Cambio climático y sostenibilidad (cómics). Ed. Panini. CLÍNICA MAYO: Guía personal de la salud. RBA Libros. COEN, E.: De las células a las civilizaciones. Editorial Crítica, 2013 Gran atlas del cuerpo humano. Ed. Pearson Educación. LONDON, J.: La quimera del oro. Ed. Anaya. Una máquina genial. Ediciones Paramón. POLLAN, M.: El detective en el supermercado, Temas de Hoy. PINÓS, T.: Médicos y aventuras. Historias del progreso de la medicina. Planeta. VEIGA, A.: El milagro de la vida: de la fecundación in vitro a las células madre. Ed. RBA, 2011. VERNE, J.: Viaje al centro de la Tierra. Ed. Anaya. WELLS, H.: La isla del doctor Moureau, Alianza Editorial. ZORZÍN, R.: Conocer los minerales. Ed. Susaeta, 2002. Un fantástico viaje en globo. Ed. Anaya.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos de investigación que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro. Algunhas web recomendadas para este curso son: http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/profesor/3eso/1.htm http://docentes.educacion.navarra.es/~metayosa/ESO3.html http://iesoterobioloxiaexeoloxia3eso.blogspot.com.es/ http://ntic.educacion.es/w3//eos/MaterialesEducativos/mem2007/nuestro_cuerpo_clic/interactiva/index.ht ml http://www.igme.es/internet/default.asp http://www.ont.es/Paginas/Home.aspx http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/index.cgi?wid_item=1042&wid_seccion=19 Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:― iencia que conta‖e ―Inspiraciencia‖ organizados pola Universidade de Vigo e o SI respectivamente s bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

http://www.inspiraciencia.es/gl/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe moito

Aspectos xerais

medio

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver? Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais? Actividades

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo? ¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa? ¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa? Temporalización ¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe? Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , OURENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

4º ESO (optativa) Asignatura: Cultura Científica Profesores: Javier Rodríguez

3. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. Tanto a ciencia como a tecnoloxía son alicerces do benestar das nacións, e ambas son necesarias para que un país poida enfrontarse a novos retos e a atopar solucións para eles. O desenvolvemento social, económico e tecnolóxico dun país, a súa posición nun mundo cada vez máis competitivo e globalizado, así como o benestar da cidadanía na sociedade da información e do coñecemento, dependen directamente da súa formación intelectual e, entre outros factores, da súa cultura científica. A ciencia forma parte do acervo cultural da humanidade é innegable; de feito, calquera cultura pasada apoiou os seus avances e logros nos coñecementos científicos que se ían adquirindo e que se debían ao esforzo e á creatividade humana. A materia denominada Cultura Científica debe, daquela, contribuír á adquisición desta dimensión da competencia en conciencia e expresión cultural. Individualmente considerada, a ciencia é unha das grandes construcións teóricas da humanidade; o seu coñecemento forma o individuo, proporciónalle capacidade de análise e de procura da verdade. Na vida diaria estamos en continuo contacto con situacións de carácter científico que nos afectan directamente, situacións que a cidadanía do século XXI debe ser capaz de entender e de valorar criticamente. Repetidas veces, os medios de comunicación informan sobre cuestións científicas e tecnolóxicas de actualidade. A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica. Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula. Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula. A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso. Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír. A materia de Cultura Científica establece a base de coñecemento científico sobre temas xerais como o universo, os avances tecnolóxicos, a saúde, a calidade de vida e a contribución do coñecemento dos materiais aos avances da humanidade. Para cuarto de eso déixanse cuestións algo máis sinxelas, como o método científico ,o universo, a saúde , os avances tecnolóxicos,e os novos materiais . No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico. Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.

4. CONTRIBUCIÓN AO CLAVE

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

O real decreto basease na potenciación do aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques no aprendizaxe e avaliación, que suporán un importante cambio nas tarefas que han de resolver os alumnos e prantexamentos metodolóxicos innovadores. A competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións, e outros compoñentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción eficaz. Contémplanse, púes, como coñecemento na práctica, un coñecemento adquirido a través da participación activa nas prácticas sociais que, como tales, pódense desenvolver tanto no contexto educativo formal, a través do currículo, como nos contextos educativos non formais e informais. As competencias clave son aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego. Se identifican sete competencias clave esenciais para o benestar das sociedades, o crecemento económico e a innovación, e descríbense os coñecementos, as capacidades e as actitudes esenciais vinculadas a cada unha delas. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CL).  Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).  Competencia dixital (CD).  Aprender a aprender (AA).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

 Competencias sociais e cívicas (CSC).  Sentido e iniciativa e espírito emprendedor (IE).  Conciencia e expresións culturais (CEC). As cultura científica contribúen á adquisición das competencias básicas desde a organización das materias que integran a área, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas débese estimular a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, acláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais. Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise, desde diferentes eidos do coñecemento científico, da materia, dos seres vivos, dos fenómenos naturais, das súas transformacións, dos seus efectos sobre o ambiente e a saúde, dos cambios e dos obxectos tecnolóxicos. A área de Cultura científica contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, Chat, mensaxeira, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitándoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, xeolóxicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendiza xe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. En relación coa competencia social e cívica (CSC), esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para comprender a problemática actual en relación coa súa persoa, co resto da

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

sociedade e co planeta. A aproximación do currículo á situación concreta na cal se vive facilita a participación activa do alumnado en actividades que impliquen esa cidadanía responsable. A cultura científicacontribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e a contribuirá conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) esta área trata de dotar o alumnado das habilidades necesarias para desenvolverse nun mundo en continuo cambio. A utilización das tecnoloxías fomentando actitudes favorables ao emprego.O estar a última, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe . A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios da cultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e gozar do coñecemento científico.

CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO.

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E PERFÍS COMPETENCIAIS.

Traducción o galego

4º de Eso UNIDADE 01. A CIENCIA E O TRABALLO CIENTÍFICO CONTIDOS



B1 Ferramentas TIC. Procura de información. ? Traballo en grupo. Blog. Debates..

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados cos temas científicos dá actualidade.

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica ou seu contido

2. Valorar a importancia que ten a investigación e ou desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto vos soportes tradicionais como Internet. 2.2. Analiza ou papel que a investigación científica ten como motor dá nosa sociedade e a súa importancia ao longo dá historia

COMPETENCIAS CLAVE CL CMCT CD AA

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías dá información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas..

VERÍN , OURENSE

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise dás consecuencias sociais dous textos analizados e defende en público as súas conclusións.

CL CMCT AA CSC

UNIDADE 02. O UNIVERSO CONTIDOS B2 Orixe do Universo.

Estrutura e evolución do Universo.

xénese dous elementos.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Diferenciar as explicacións científicas relacionadas co Universo, ou sistema solar, a Terra, ou orixe dá vida e a evolución dás especies daquelas baseadas en opinións ou crenzas. 2. Coñecer as teorías que han xurdido a ou longo dá historia sobre a orixe do Universo e, en particular, a teoría do Big Bang. 3. Describir a organización do Universo e como se agrupan as estrelas e planetas.

1.1. Describe as diferentes teorías achega dá orixe, evolución e final do Universo, establecendo vos argumentos que as sustentan.

4. Sinalar que observacións poñen de manifesto a existencia dun burato negro,e cáles son as súas características.

2.1. Recoñece a teoría do Big Bang como explicación a orixe do Universo.

3.1. Establece a organización do Universo coñecido, situando nel ou sistema solar.

COMPETENCIAS CLAVE CL CMCT

CMCT CSC CEC

CL CMCT CD AA

3.2. Determina, ca axuda de exemplos, vos aspectos máis relevantes dá Vía Láctea.

CMCT

3.3. Xustifica a existencia dá materia escura para explicar a estrutura do Universo.

4.1. Argumenta a existencia dúas buratos negros describindo as súas principais características.

CMCT

CMCT CD AA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

ou sistema solar: orixe e formación

5. Distinguir as fases dá evolución dás estrelas e relacionalas ca xénese de elementos.

6. Recoñecer a formación do sistema solar.

7. Indicar as condicións para a vida noutros planeta. 8. Coñecer vos feitos históricos máis relevantes non estudo do Universo.

    

B1 Ferramentas TIC. Procura de información. Traballo en grupo. Blog. Debates.

VERÍN , OURENSE

5.1. Coñece as fases dá evolución estelar e describe en cál delas se encontra ou noso Sol.

CMCT CD AA

6.1. Explica a formación do sistema solar describindo sua estrutura e características principais.

7.1. Indica as condicions que debe reunir un planeta para que poda albergar vida.

CMCT

8.1. Sinala vos acontecementos científicos que foron fundamentais para ou coñecemento actual que se ten do Universo.

CMCT

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos dá actualidade.

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica seu contido.

2. Valorar a importancia que ten a investigación e ou desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto vos soportes tradicionais como Internet . 2.2. Analiza ou papel que a investigación científica ten como motor dá nosa sociedade e súa importancia ao longo dá historia. 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise dás consecuencias sociais dous textos analizados e defende en público súas

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías dá información e

CMCT CD AA

CD AA

CD CEC

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

CL CMCT AA CSC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

conclusións.

UNIDADE 03. A SAÚDE E A ENFERMIDADE CONTIDOS B4 Saúde e enfermedade.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. . Recoñecer ca saúde non e soamente a ausencia de afecciones ou enfermidades.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1. Comprende a definición dá saúde que dá a Organización Mundial da Saúde (OMS)

COMPETENCIAS CRAVE CMCT CD AA CEC

Enfermidades infecciosas e non infecciosas. Características xerais dúas axentes infecciosos.

2. Diferenciar vos tipos de enfermidades máis frecuentes, identificando algúns indicadores, causas e tratamentos máis comúns.

O sistema inmune. Loita contra as infeccións. 3. Estudar a explicación e tratamento dá enfermidade que se ha feito ao longo dá Historia.

2.1. Determina ou carácter infeccioso dunha enfermidade atendendo a súas causas e efectos. 2.2. Describe as características dúas microorganismos causantes de enfermidades infectocontaxiosas. 2.3. Coñece e enumera as enfermidades infecciosas máis importantes producidas por bacterias, virus, protozoos e fungos, identificando vos posibles medios de contaxio, e describindo as etapas xerais do seu desenvolvemento. 2.4. Identifica vos mecanismos de defensa que posúe ou organismo humano, xustificando a función que desempeñan.

CMCT AA CL CMCT

CL CMCT AA CSC

CMCT AA

3.1. Identifica vos feitos históricos máis relevantes non avance dá prevención, detección e tratamento dás enfermidades.

CMCT

3.2. Recoñece a importancia que ou descubrimento dá penicilina ha tido na loita contra as infeccións bacterianas, súa

CMCT

CEC

CSC CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

repercusión social e ou perigo de crear resistencias aos fármacos.

4. Coñecer as principais características do cáncro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais, etc., así como vos principais tratamentos e a importancia dás revisións preventivas. as drogas

Vida saudable

5. Tomar conciencia dol problema social e humano que supón ou consumo de drogas.

6. Valorar a importancia de adoptar medidas preventivas que eviten vos contaxios, que prioricen contrólesvos médicos xornais e vos estilos de vida saudables.



B1 Ferramentas TIC. Busca de información. Traballo en grupo. Blog. Debates.

3.3. Explica como actúa unha vacina, xustificando a importancia dá vacinación como medio de inmunización masiva ante determinadas enfermidades.

. 4.1. Analiza as causas, efectos e tratamentos do cáncro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais.

CMCT

4.2. Valora a importancia dá loita contra ou cáncro, establecendo as principais liñas de actuación para previr a enfermidade.

CMCT

5.1. Xustifica vos principais efectos que sobre ou organismo teñen vos diferentes tipos de drogas e ou perigo que conleva seu consumo.

CMCT

6.1. Recoñece estilos de vida que contribúen a extensión de determinadas enfermidades (cáncro, enfermidades cardiovasculares e mentais, etcétera)

CMCT

6.2. Establece a relación entre alimentación e saúde, describindo ou que se considera unha dieta sa.

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos dá actualidade.

.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica seu contido.

2. Valorar a importancia que ten a investigación e ou desenvolvemento tecnolóxico na

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido

CMCT CD AA CSC

AA CSC CEC

CSC CEC

CMCT AA CL CMCT CD AA

CL CMCT CD

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

actividade cotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías dá información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

científico, utilizando tanto vos soportes tradicionais como Internet. 2.2. Analiza ou papel que a investigación científica ten como motor de nosa sociedade e súa importancia ao longo dá historia. . 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise dás consecuencias sociais dous textos analizados e defende en público as suas conclusións.

CMCT SIEE CEC

CL CMCT AA CSC

UNIDADE 04. OS AVANCES TECNOLÓXICOS E O SEU IMPACTO AMBIENTAL

CONTIDOS



B3 Contaminación atmosférica: efecto invernadero e calentamiento global do planeta, choiva aceda, incremento de sustancias tóxicas en suspensión. Os principais contaminantes atmosféricos e os seus efectos. Contaminación do auga: principais axentes contaminantes.



Desertización do chan.



A biodiversidade.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Identificar os principais problemas medioambientales, as causas que os provocan e os factores que os intensifican; así como predicir as súas consecuencias e propoñer solucións aos mesmos.

1.1. Relaciona os principais problemas ambientais coas causas que os orixinan, establecendo as súas consecuencias. 1.2. Busca solucións que podan poñerse en marcha para resolver os principais problemas medioambientales. Recoñece os efectos do cambio climático, establecendo as súas causas. 2.1. Valora e describe os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais, contaminación, desertización, tratamentos de residuos, perda de biodiversidade, e propón solucións e actitudes persoais e colectivas para palialos.

2. Valorar as graves implicacións sociais, tanto na actualidade como no futuro, da sobreexplotación de recursos naturais, contaminación, desertización, perda de biodiversidade e tratamento de residuo.

COMPETENCIAS CRAVE CL CMCT CD AA CSC CMCT CD AA CSC SIEE

CL CMCT CSC SIEE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



Enerxías limpas e non contaminantes.



A sobreexplotación dos recursos naturais: Causas demográficas e causas relacionadas co consumo.



Xestión sostenible da Terra: compromisos internacionais.

3. Saber utilizar climogramas, índices de contaminación, datos de subida do nivel do mar en determinados puntos da costa, etc., interpretando gráficas e presentando conclusións. 4. Xustificar a necesidade de buscar novas fontes de enerxía non contaminantes e economicamente viables, para manter o estado de benestar da sociedade actual.

5. Coñecer a pilas de combustible como fonte de enerxía do futuro, establecendo os seus aplicacións en automoción, baterías, abastecemento eléctrico a fogares, etc.

6. Argumentar sobre a necesidade dunha xestión sostenible dos recursos que proporciona a Terra

B1 Ferramentas TIC. Busca de información.

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos da actualidade.

VERÍN , OURENSE

3.1. Extrae e interpreta a información en diferentes tipos de representacións gráficas, establecendo conclusións.

4.1. Establece as vantaxes e inconvenientes das diferentes fontes de enerxía, tanto renovables como non renovables.

CMCT

4.2. Describe diferentes procedementos para a obtención de hidróxeno como futuro vector enerxético.

5.1. Explica o principio de funcionamento da pila de combustible, suscitando os seus posibles aplicacións tecnolóxicas e destacando as vantaxes que ofrece fronte aos sistemas actuais.

6.1. Coñece e analiza as implicacións medioambientales dos principais tratados e protocolos internacionais sobre a protección do medioambiente.

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica a súa contendo.

CMCT CD AA

CSC

CMCT CSC

CMCT AA

CL CMCT CD AA

Traballo en grupo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Blog. Debates

2. Valorar a importancia que ten a investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia.

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións.

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

CL CMCT AA CSC

UNIDA 05. OS NOVOS MATERIAIS CONTENIDOS

 



B5 A humanidade e o uso dos materiais. Obtención de materias primas: problemas políticos, sociais e medio ambientais.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Realizar estudos sinxelos e presentar conclusións sobre aspectos relacionados cos materiais e a súa influencia no desenvolvemento da humanidade.

Nanotecnología: concepto, aplicacións e futuro. O grafeno. Desenvolvemento científicotecnolóxico e consumo. Usos cotiáns, científicos, médicos e industriais dos novos materiais.

2. Coñecer os principais métodos de obtención de materias primas e os seus posibles repercusións sociais e medioambientales.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1. Relaciona o progreso humano co descubrimento das propiedades de certos materiais que permiten a súa transformación e aplicacións tecnolóxicas. 1.2. Analiza a relación dos conflitos entre pobos como consecuencia da explotación dos recursos naturais para obter produtos de alto valor engadido e/ou materiais de uso tecnolóxico. 2.1. Describe o proceso de obtención de diferentes materiais, valorando o seu custo económico, medioambiental e a conveniencia da súa reciclaxe.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT AA CSC

CMCT AA CSC SIEE

CL CMCT CSC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2.2. Valora e describe o problema medioambiental e social dos vertidos tóxicos. 2.3. Recoñece os efectos da corrosión sobre os metais, o custo económico que supón e os métodos para protexelos. 2.4. Xustifica a necesidade do aforro, reutilización e reciclado de materiais en termos económicos e medioambientales.

 

B1 Ferramentas TIC. Busca de información.



Traballo en grupo.



Blog.



Debates.

3. Coñecer as aplicacións dos novos materiais en campos tales como electricidade e electrónica, téxtil, transporte, alimentación, construción e medicina.

3.1. Define o concepto de nanotecnología e describe os seus aplicacións presentes e futuras en diferentes campos.

1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionados con temas científicos da actualidade.

1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido.

2. Valorar a importancia que ten a investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

CL CMCT

CMCT CSC

CL CMCT CSC

CL CMCT CSC CEC

CL CMCT CD AA

CMCT SIEE CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

VERÍN , OURENSE

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións.

CL CMCT AA CSC

7. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE DA TEMPORALIZACIÓN. Bloque 1. Procedementos de traballo. 9 sesións 1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. . 2H Bloque 2. O Universo. 9 sesións 1.1. Describe as diferentes teorías achega da orixe, evolución e final do Universo, establecendo os argumentos que as sustentan. 1H 2.1. Recoñece a teoría do Big Bang como explicación á orixe do Universo. 1H 3.1. Establece a organización do Universo coñecido, situando nel ao sistema solar. 1H 3.2. Determina, coa axuda de exemplos, os aspectos máis relevantes da Vía Láctea. 1H 3.3. Xustifica a existencia da materia escura para explicar a estrutura do Universo. 1H 4.1. Argumenta a existencia dos buracos negros describindo os seus principais características. 1H 5.1. Coñece as fases da evolución estelar e describe en cal delas se encontra o noso Sol. 1H 6.1. Explica a formación do sistema solar describindo o seu estrutura e características principais. 1H 7.1. Indica as condicións que debe reunir un planeta para que poda albergar vida. 1H 8.1. Sinala os acontecementos científicos que foron fundamentais para o coñecemento actual que se ten do Universo. H Bloque 3. Proxecto. 9 sesións 1.2. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque 4. Avances tecnolóxicos e o seu impacto ambiental. 10 sesións 1.1. Relaciona os principais problemas ambientais coas causas que os orixinan, establecendo as súas consecuencias.. 1H 1.2. 1.2. Busca solucións que podan poñerse en marcha para resolver os principais problemas medioambientales. Recoñece os efectos do cambio climático, establecendo as súas causas. 1H 1.3. 2.1. Valora e describe os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais, contaminación, desertización, tratamentos de residuos, perda de biodiversidade, e propón solucións e actitudes personaxes e colectivas para palialos. 2H 3.1. Extrae e interpreta a información en diferentes tipos de representacións gráficas, establecendo conclusións. 1H 4.1. Establece as vantaxes e inconvenientes das diferentes fontes de enerxía, tanto renovables como non renovables. 1H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

4.2. Describe diferentes procedementos para a obtención de hidróxeno como futuro vector enerxético. 1H 5.1. Explica o principio de funcionamento da pila de combustible, suscitando os seus posibles aplicacións tecnolóxicas e destacando as vantaxes que ofrece fronte aos sistemas actuais. 1H 6.1. Coñece e analiza as implicacións medioambientales dos principais tratados e protocolos internacionais sobre a protección do medioambiente. 1H Bloque 5. Calidade de vida. 11 sesións 1.1. Comprende a definición da saúde que dá a Organización Mundial da Saúde (OMS). 0,5H 2.1. Determina o carácter infeccioso dunha enfermidade atendendo ás súas causas e efectos. 0,5H 2.2. Describe as características dos microorganismos causantes de enfermidades infectocontagiosas. 1H 2.3. Coñece e enumera as enfermidades infecciosas máis importantes producidas por bacterias, virus, protozoos e fungos, identificando os posibles medios de contaxio, e describindo as etapas xerais da súa desenvolvemento. 1H 2.4. Identifica os mecanismos de defensa que posúe o organismo humano, xustificando a función que desempeñan. 1H 3.1. Identifica os feitos históricos máis relevantes no avance da prevención, detección e tratamento das enfermidades. 1H 3.2. Recoñece a importancia que o descubrimento da penicilina ha ter na loita contra as infeccións bacterianas, a súa repercusión social e o perigo de crear resistencias aos fármacos. 1H 3.3. Explica como actúa unha vacina, xustificando a importancia da vacinación como medio de inmunización masiva ante determinadas enfermidades. 1H 4.1. Analiza as causas, efectos e tratamentos do cancro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais. 1H 4.2. Valora a importancia da loita contra o cancro, establecendo as principais liñas de actuación para previr a enfermidade. 1H 5.1. Xustifica os principais efectos que sobre o organismo teñen os diferentes tipos de drogas e o perigo que conlleva o seu consumo. 1H 6.1. Recoñece estilos de vida que contribúen á extensión de determinadas enfermidades (cancro, enfermidades cardiovasculares e mentais, etcétera). 1H 6.2. Establece a relación entre alimentación e saúde, describindo o que se considera unha dieta sa. 1H Bloque 6. Proxecto. 7 sesións 1.3. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica a súa contendo. 1H 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contendo científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 2H 3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque7. Os novos materiais. 12 sesións 1.1. Relaciona o progreso humano co descubrimento das propiedades de certos materiais que permiten a súa transformación e aplicacións tecnolóxicas. 2H 1.2. Analiza a relación dos conflitos entre pobos como consecuencia da explotación dos recursos naturais para obter produtos de alto valor engadido e/ou materiais de uso tecnolóxico. 2H 2.1. Describe o proceso de obtención de diferentes materiais, valorando o seu custo económico, medioambiental e a conveniencia da súa reciclaxe. 2H 2.2. Valora e describe o problema medioambiental e social dos vertidos tóxicos. 2H 2.3. Recoñece os efectos da corrosión sobre os metais, o custo económico que supón e os métodos para protexelos. 2H 2.4. Xustifica a necesidade do aforro, reutilización e reciclado de materiais en termos económicos e medioambientales. 1H 3.1. Define o concepto de nanotecnología e describe os seus aplicacións presentes e futuras en diferentes campos. 1H Bloque 8. Proxecto. 12 sesións 1.4. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido.3 2.1. Presenta información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 3H 2.2. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público a suas conclusións. 3H

1ºAVALIACIÓN.- 27 sesións UNIDADE 1: PROCEDEMENTOS DE TRABALLO.- 9 Sesións UNIDADE 2: O UNIVERSO.- 9 sesións UNIDADE 3: PROXECTO.- 9 sesións 2ª AVALIACIÓN.- 28 sesións UNIDADE 4: AVANCES TECNOLÓXICOS E O SEU IMPACTO AMBIENTAL.- 10 sesións UNIDADE 5: A SAÚDE E A ENFERMIDADE.- 11 sesións UNIDADE 6: PROXECTO.- 7 sesións 3ª AVALIACIÓN.- 24 sesións UNIDADE 7: OS NOVO MATERIAIS.- 12 sesións UNIDADE 8: PROXECTO- 12 sesións As restantes sesións adicaranse a realización de probas escritas e a exposicións de traballos.

8. GRAO MÍNIMOS DE CONSECUCIÓN PARA APROBAR A MATERIA. Bloque 1. Procedementos de traballo. 9 sesións 1.5. Analizar un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presentar información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analizar o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comentar artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. . 2H Bloque 2. O Universo. 9 sesións 1.2. Describir as diferentes teorías achega da orixe, evolución e final do Universo, establecendo os argumentos que as sustentan. 1H 2.1. Recoñecer a teoría do Big Bang como explicación á orixe do Universo. 1H 3.1. Establecer a organización do Universo coñecido, situando nel ao sistema solar. 1H 3.2. Determinar, coa axuda de exemplos, os aspectos máis relevantes da Vía Láctea. 1H 3.3. Xustificar que a existencia da materia escura para explicar a estrutura do Universo. 1H 4.1. Argumentar a existencia dos buracos negros describindo os seus principais características. 1H 5.1. Coñecer as fases da evolución estelar e describe en cal delas se encontra o noso Sol. 1H 6.1. Explicar a formación do sistema solar describindo o seu estrutura e características principais. 1H 7.1. Indicar as condicións que debe reunir un planeta para que poda albergar vida. 1H 8.1. Sinalar os acontecementos científicos que foron fundamentais para o coñecemento actual que se ten do Universo. H Bloque 3. Proxecto. 9 sesións 1.1. Analizar un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 2H 2.1. Presentar información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analizar o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comentar artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque 4. Avances tecnolóxicos e o seu impacto ambiental. 10 sesións 1.1. Relacionar os principais problemas ambientais coas causas que os orixinan, establecendo as súas consecuencias.. 1H 1.2. Buscar solucións que poidan poñerse en marcha para resolver os principais problemas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

medioambientales. Recoñece os efectos do cambio climático, establecendo as súas causas. 1H 2.1. Valorar e describe os impactos da sobreexplotación dos recursos naturais, contaminación, desertización, tratamentos de residuos, perda de biodiversidade, e propón solucións e actitudes personaxes e colectivas para palialos. 2H 3.1. Extraia e interpreta a información en diferentes tipos de representacións gráficas, establecendo conclusións. 1H 4.1. Estableza as vantaxes e inconvenientes das diferentes fontes de enerxía, tanto renovables como non renovables. 1H 4.2. Describir diferentes procedementos para a obtención de hidróxeno como futuro vector enerxético. 1H 5.1. Explicar o principio de funcionamento da pila de combustible, suscitando os seus posibles aplicacións tecnolóxicas e destacando as vantaxes que ofrece fronte aos sistemas actuais. 1H 6.1. Coñeza e analiza as implicacións medioambientales dos principais tratados e protocolos internacionais sobre a protección do medioambiente. 1H Bloque 5. Calidade de vida. 11 sesións 1.2. Comprenda a definición da saúde que dá a Organización Mundial da Saúde (OMS). 0,5H 2.1. Determine o carácter infeccioso dunha enfermidade atendendo ás súas causas e efectos. 0,5H 2.2. Describa as características dos microorganismos causantes de enfermidades infectocontagiosas. 1H 2.3. Coñeza e enumera as enfermidades infecciosas máis importantes producidas por bacterias, virus, protozoos e fungos, identificando os posibles medios de contaxio, e describindo as etapas xerais da súa desenvolvemento. 1H 2.4. Identifique os mecanismos de defensa que posúe o organismo humano, xustificando a función que desempeñan. 1H 3.1. Identifique os feitos históricos máis relevantes no avance da prevención, detección e tratamento das enfermidades. 1H 3.2. Recoñeza a importancia que o descubrimento da penicilina ha ter na loita contra as infeccións bacterianas, a súa repercusión social e o perigo de crear resistencias aos fármacos. 1H 3.3. Explique como actúa unha vacina, xustificando a importancia da vacinación como medio de inmunización masiva ante determinadas enfermidades. 1H 4.1. Analice as causas, efectos e tratamentos do cancro, diabetes, enfermidades cardiovasculares e enfermidades mentais. 1H 4.2. Valore a importancia da loita contra o cancro, establecendo as principais liñas de actuación para previr a enfermidade. 1H 5.1. Xustifique os principais efectos que sobre o organismo teñen os diferentes tipos de drogas e o perigo que conlleva o seu consumo. 1H 6.1. Recoñeza estilos de vida que contribúen á extensión de determinadas enfermidades (cancro, enfermidades cardiovasculares e mentais, etcétera). 1H 6.2. Establezala relación entre alimentación e saúde, describindo o que se considera unha dieta sa. 1H Bloque 6. Proxecto. 7 sesións 1.1. Analice un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. 1H 2.1. Presente información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 2H 2.2. Analice o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 2H 3.1. Comente artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. 2H Bloque7. Os novos materiais. 12 sesións 1.1. Relacione o progreso humano co descubrimento das propiedades de certos materiais que permiten a súa transformación e aplicacións tecnolóxicas. 2H 1.2. Analice a relación dos conflitos entre pobos como consecuencia da explotación dos recursos naturais para obter produtos de alto valor engadido e/ou materiais de uso tecnolóxico. 2H 2.1. Describa o proceso de obtención de diferentes materiais, valorando o seu custo económico, medioambiental e a conveniencia da súa reciclaxe. 2H 2.2. Valore e describe o problema medioambiental e social dos vertidos tóxicos. 2H 2.3. Recoñeza os efectos da corrosión sobre os metais, o custo económico que supón e os métodos para protexelos. 2H 2.4. Xustifique a necesidade do aforro, reutilización e reciclado de materiais en termos económicos e medioambientales. 1H

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3.1. Defina o concepto de nanotecnología e describe os seus aplicacións presentes e futuras en diferentes campos. 1H Bloque 8. Proxecto. 12 sesións 1.1. Analice un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido.3 2.1. Presente información sobre un tema tras realizar unha busca guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como Internet. 3H 2.2. Analice o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. 3H 3.1. Comente artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público os seus conclusións. . 3H 3.1. Comente artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas y análise de las consecuencias sociais de los textos analizados y defende en público sus conclusións. 3H

9. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, procedementos, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo. Tamén realizaranse :Observacións directas do traballo diario. Análise e valoración de tarefas especialmente creadas para a avaliación. Valoración cuantitativa do avance individual (cualificacións).Valoración cualitativa do avance individual (anotacións e puntualizacións). Valoración cuantitativa do avance colectivo. Valoración cualitativa do avance colectivo.

INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos que poden utilizarse son: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación da ESO. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora. documentos gr ficos o textuais … Avaliación das exposicións orais e das presentacións. Os alumnos realizarán en grupos ou individualmente un traballo ou unha presentación en PowerPoint e unha exposición oral para cada unha das unidades didácticas plantexadas. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas longas ou curtas, cuestións de verdadeiro ou falso, interpretación de gr ficas fotos ou debuxos… Avaliación por competencias Debates e intervencións. Proxectos personaxes o grupales. Representacións y dramatizacións.

10. CONCRECIÓNS METODOLOXÍA DIDÁCTICA.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os principios metodolóxicos propostos para esta materia baséanse nas concepcións sobre a cultura científica para o mundo contemporáneo que foron aportadas nos diversos foros internacionais e nacionais e nas suxestións orientativas que aparecen nos currículos oficiais. Destacan os seguintes:  Aplicar os principios derivados da aprendizaxe significativa. Inclúense aquí aspectos como: a importancia de ter en conta o nivel de desenvolvemento dos estudantes e os seus coñecementos previos; conectar as novas ensinanzas cas ideas previas; propoñer problemas de situacións concretas do entorno; suxerir actividades variadas e graduais para abordar os problemas; proporcionar situacións para por en práctica os novos coñecementos e comprobar a súa utilidade; propiciar actividades de reflexión sobre o aprendido, analizando o avance logrado desde as ideas previas. No caso desta materia, destacan dúas concepcións previas respecto a cultura científica. A primeira ten que ver ca crenza na omnipotencia humana, que sempre será capaz de solucionar os problemas que continuamente xera, e a segunda confía na omnipotencia da Ciencia, que tamén tería unha ilimitada capacidade de resolución, sexa cal sexa a agresión a que sexa sometida. Ambas concepcións recordan crenzas históricas pasadas que consideraban a Terra, a Ciencia e a especie humana como o centro do Universo. Lograr cambios conceptuais a través da investigación e unha das prioridades fundamentais da materia, para chegar a entender de outra maneira as relacións entre o Mundo actual e a Ciencia.  Destacar a funcionalidade das aprendizaxes. Unha aprendizaxe é máis funcional se pode utilizarse en diversas situacións reais ou se a partir dela pódense elaborar outras aprendizaxes. Neste senso, deben presentarse aos alumnos e alumnas as abundantes situacións onde poidan aplicar os coñecementos adquiridos en diferentes ámbitos e contextos, e conectar o aprendido con situacións reais e cotiás, destacando sempre o interese práctico do que se vai aprender.  Estruturar os contidos. Os contidos son mais significativos canto máis claras sexan as relacións entre eles. Na práctica convén organizalos con criterios que coñeza o alumnado, a fin de facilitar a súa comprensión. Entre as unidades didácticas debe existir un fío condutor que explique a súa secuencia, e é moi acertado establecer o maior número de relacións entre diferentes áreas de coñecemento. Ademais, en cada unidade didáctica hai que facilitar a relación entre os conceptos, os procedementos e as actitudes.  Crear un clima apropiado para a aprendizaxe. E importante facilitar os traballos cooperativos, e as interaccións entre os iguais e os adultos, propiciar a autonomía do alumnado na toma de decisións e na asunción de responsabilidades. Igualmente, debe facilitarse o desenvolvemento da autoestima, o equilibrio persoal e o afectivo. Neste senso, son axeitadas as posturas do profesorado de valorar nos estudantes os esfozos realizados, propiciar a reflexión sobre os erros e acertos, consensuar as normas da clase e o compromiso de cumprilas, e, sobre todo, non facer descalcificacións totais ós traballos realizados e procurar valorar os logros, aínda que sexan pequenos.

11. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTOS. A continuación descríbense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de a cultura científica en 4º de ESO:       

Libro de texto do alumno da editorial edelvives. Libros e guías de consulta do departamento. Artigos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Mapas medio ambientais , xeolóxicos e mapas topográficos.

12. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNO.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Criterios Bloque 1. Procedementos de traballo. 9 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade. 2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvemento tecnolóxico en la actividade cotiá. 3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas. Bloque 2. O Universo. 9 sesións 1. Diferenciar las explicacións científicas relacionadas con el Universo, el sistema solar, la Terra, el origen de la vida y la evolución de las especies de aquelas baseadas en opinións o crenzas. 2. Coñecer las teorías que han surgido a lo largo de la historia sobre el origen del Universo y, en particular, la teoría del Big Bang. 3. Describir la organización del Universo y cómo se agrupan las estrelas y planetas. 4. Sinalar qué observacións poñen de manifesto la existencia de un agujero negro, y cáles son sus características. 5. Distinguir las fases de la evolución de las estrelas y relacionarías con la génesis de elementos. 6. Recoñecer la formación del sistema solar. 7. Indicar las condiciones para la vida en outros planetas. 8. Coñecer los hechos históricos más relevantes en el estudo del Universo. Bloque 3. Proxecto. 9 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade. 2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvemento tecnolóxico en la actividade cotiá. 3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas. Bloque 4. Avances tecnolóxicos e o seu impacto ambiental. 10 sesións 1.Identificar los principais problemas medioambientales, las causas que los provocan y los factores que los intensifican; así como predicir sus consecuencias y propoñer soluciones a los mesmos. 2. Valorar las graves implicacións sociais, tanto en la actualidade como en el futuro, de la sobreexplotación de recursos naturais, contaminación, desertización, perda de biodiversidad y tratamento de residuos. 3. Saber utilizar climogramas, índices de contaminación, datos de subida del nivel del mar en determinados puntos de la costa, etc., interpretando gráficas y presentando conclusións. 4. Xustificar la necesidade de buscar novas fontes de enerxía no contaminantes y economicamente viables, para manter el estado de benestar de la sociedade actual. 5. Coñecer la pila de combustible como fonte de enerxía del futuro, establecendo sus aplicacións en automoción, baterías, abastecemento eléctrico a fogares, etc. 6. Argumentar sobre la necesidade de una xestión sostenible de los recursos que proporciona la Terra.

Bloque 5. Calidade de vida. 11 sesións 1. Recoñecer que la salud no es soamente la ausencia de afecciones o enfermidades. 2. Diferenciar los tipos de enfermidades más frecuentes, identificando algúns indicadores, causas y tratamentos más comúns. 3. Estudar la explicación y tratamento de la enfermedad que se ha hecho a lo largo de la Historia. 4. Coñecer las principais características del cáncer, diabetes, enfermidades cardiovasculares y enfermidades mentais, etc., así como los principais tratamentos y la importancia de las revisións preventivas. 5. Tomar conciencia del problema social y humano que supón el consumo de drogas. 6. Valorar la importancia de adoptar medidas preventivas que eviten los contaxios, que prioricen los controles médicos periódicos y los estilos de vida saudables. Bloque 6. Proxecto. 7 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvemento tecnolóxico en la actividade cotiá. 3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas. Bloque7. Os novos materiais. 12 sesións 1.Realizar estudios sinxelos y presentar conclusións sobre aspectos relacionados con los materiais y su influencia en el desenvolvemento de la humanidade. 2. Coñecer los principais métodos de obtención de materias primas y sus posibles repercusións sociais y medioambientales. 3. Coñecer las aplicacións de los novos materiais en campos tales como electricidade y electrónica, téxtil, transporte, alimentación, construción y medicina. Bloque 8. Proxecto. 12 sesións 1. Obtener, seleccionar y valorar informacións relacionados con temas científicos de la actualidade. 2. Valorar la importancia que tiene la investigación y el desenvolvemento tecnolóxico en la actividade cotiá. 3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente las tecnoloxías de la información y comunicación para transmitir opinións propias argumentadas.

Cualificación e promoción. 

As probas obxectivas , cuestionarios de aspectos conceptuais, a actitude e o traballo na clase suporán o 10% da cualificación da nota de cada avaliación.



As presentacións e as exposicións, que se realizarán en cada un dos temas suporán 40% da nota de cada avaliación.



En cada avaliación haberá alomenos 1 proba escrita de aspectos conceptuais, que constara de varias preguntas. Nela aparecerá reflectida a cuantificación de cada unha das preguntas. Esta proba escrita terá un valor do 50% da nota de cada avaliación.



A non presentación dun traballo nos prazos marcados suporá unha nota negativa co mesmo valor que se outorgue ao traballo.



A non presentación ou exposición dos traballos encomendados significará o suspenso nesa avaliación, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación.



A 1º e 2º avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita .



A finais de xuño aqueles alumnos que teñan suspensas algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida ao contidos mínimos, aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de cada avaliación suspensa. Extraordinaria Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba escrita en setembro que constará de varias cuestións referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos. Según o aprobado por parte da CCP, claustro de profesores e consello escolar nas súas reunións do 30 de xuño de 2010, a partir deste curso se premiará a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía cun máximo de 0,5 puntos en cada proba realizada.

13. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. -

Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

14. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ao ser un paso de etapa non haberá alumnos de 4º ca materia pendente

15. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

16. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 4º de Esoque cursan cultura científica. Farase unha proba de varias cuestións valorando o enfoque da materia, os posibles coñecementos dos alumnos e as posibles dificultades que poidan xurdir. En función do resultado intentarase si así o requirise farase unha adaptación persoal ou no caso de ser o grupo de referencia adaptarase os estándares as capacidades dos alumnos. En esta proba as preguntas basearanse nas competencias clave da lomce.

17. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características persoais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuacións para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou para aqueles con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especializada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

18. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES. Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : - Visita a espazos naturais. - Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquera tema abordado no currículo. - Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. - Elaboración, por equipos, dun mural.

19. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES. A materia de cultura científica, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Traballo en equipo e respecto polas opinións dos demais. Valoración da importancia de internet como medio de transmisión de información e coñecementos na nosa sociedade. Valoración da contribución da ciencia e a tecnoloxía a mellora da calidade de vida.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Disposición a reflexionar cientificamente ante situacións da vida con contido científico e tecnolóxico. Recoñecemento das limitacións e os erros da ciencia e da tecnoloxía. Valoración da influencia da presión do pensamento de cada época no desenvolvemento da ciencia. Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos. Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Toma de conciencia de que a saúde é un dereito e unha obriga de toda persoa. Toma de conciencia da importancia da nosa colaboración coa medicina para conservar a nosa saúde e do feito de que non debemos automedicarnos. Recoñecemento e valoración da eficacia da medicina actual na loita contra a enfermidade. Concienciar sobre o importante papel que desempeña na sociedade actual a investigación científica sobre as características e os procesos relacionados coa herdanza Valorar desde un punto de vista ético os avances no campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación. Tomar conciencia dos riscos que ten a sobreexplotación dos recursos naturais e recoñecer a necesidade de compatibilizar a explotación dos recursos naturais co respecto á natureza.

20. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 4º de ESO:                   

CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994. DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002. MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999. ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991. BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993. HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994. SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001. WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003. ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995. CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001. DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237. Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982. VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997.

21. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os alumnos a través do blog bioquimchivite consultaran as páxinas web propostas para realizar os traballos de cada unidade didáctica. Os seus traballos serán realizados e presentados en soporte informático.

22. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. As máis salientables son: -

Debater en clase sobre calquera tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar a ningún membro da Comunidade Educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

23. MECANISMOS DE REVISIÓN , AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2016-2017 propostos na memoria do curso pasado son: 9.

Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 10. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 11. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 12. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

AVALIACIÓN PROCESO DE ENSINO APRENDIZAXE Aspectos xerais

moito

medio

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar? Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

moito

medio

baixo

Metodoloxía ¿Aplicouse unha metodoloxía activa e participativa?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿ Facilitouse a interacción alumno-alumno e alumno-profesor? ¿Planificáronse as actividades grupais? ¿Favoreceuse unha intervención educativa de acordo co construtivismo? ¿Practicáronse agrupacións flexibles e de atención diversa? Temporalización

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

¿Foi adecuado o tempo empregado para o desenvolvemento de cada unidade? ¿Axustáronse os tempos planificados á realidade? ¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe? Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? Recursos ¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? Avaliación

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Aspectos a potenciar

VERÍN , OURENSE

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

4º ESO Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Luz Blanco Fernández

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Bioloxía e Xeoloxía debe contribuír durante a Educación Secundaria Obrigatoria (ESO) a que o alumnado adquira uns coñecementos e destrezas básicas que lle permitan adquirir unha cultura científica; os alumnos e alumnas debe identificarse como axentes activos, e recoñecer que das súas actuacións e coñecementos dependerá o desenvolvemento do seu medio. Durante esta etapa perséguese asentar os coñecementos xa adquiridos, para ir construíndo cursoa curso coñecementos e destrezas que permitan a alumnos e alumnas ser cidadáns respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de non perder o interese que teñen desde o comezo da súa temperá actividade escolar por non deixar de aprender. Durante o primeiro ciclo de ESO, o eixe vertebrador da materia virará arredor dos seres vivos e a súa interacción coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservación do ambiente ten para todos os seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que lles rodea, e a comprender o valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas. Finalmente, no cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e evolución dos devanditos ecosistemas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ao finalizar a etapa, o alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa; igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO son os seguintes: Bloque 1: A evolución da vida Bloque 2: A dinámica da Terra Bloque 3: Ecoloxía e medio ambiente Bloque 4: Proxecto de investigación

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Ao longo das etapas de ESO e bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolveras competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio. En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos. Xa que logo, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en ESO e en bacharelato debe permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. Adóptase a denominación das competencias clave definidas pola Unión Europea. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A evolución da vida  f  h

 B1.1. Célula procariota e  B1.1.

célula eucariota: relacións evolutivas. Célula animal e célula vexetal: morfoloxía e función.

Determinar as  BXB1.1.1. Compara a célula  CAA analoxías e as diferenzas na procariota e a eucariota, a  CMCCT estrutura das células animal e a vexetal, e procariotas e eucariotas, e recoñece a función dos interpretar as relacións orgánulos celulares e a evolutivas entre elas. relación entre morfoloxía e función.  BXB1.1.2. Identifica tipos de  CD

células utilizando o  CAA microscopio óptico, micrografías e esquemas gráficos.  f

 B1.2. Núcleo e ciclo celular.

 g  f

 g  f  h

 g  f

 B1.3.

Cromatina cromosomas. Cariotipo.

 h

 g  b

 b

Distingue os  CCL compoñentes do núcleo e a  CAA súa función segundo as etapas do ciclo celular.

e  B1.3. Comparar a estrutura  BXB1.3.1. Recoñece as  CMCCT dos cromosomas e da partes dun cromosoma cromatina. utilizándoo para construír un cariotipo.

 B1.4.

Mitose e meiose:  B1.4. Formular e identificar  BXB1.4.1. Recoñece as  CMCCT principais procesos, os principais procesos que fases da mitose e meiose,  CAA importancia e significado teñen lugar na mitose e na diferencia ambos os biolóxico. meiose, e revisar o seu procesos e distingue o seu significado e a súa significado biolóxico. importancia biolóxica.

 B1.5. Ácidos nucleicos: ADN  B1.5. Comparar os tipos e a  BXB1.5.1.

e ARN.

 h  g

 B1.2. Identificar o núcleo  BXB1.2.1.

celular e a súa organización segundo as fases do ciclo celular, a través da observación directa ou indirecta.

 g

composición dos ácidos nucleicos, e relacionalos coa súa función.

Distingue os  CAA ácidos nucleicos e enumera  CSIEE os seus compoñentes.

 B1.6.

ADN e xenética  B1.6. Relacionar a  BXB1.6.1. Recoñece a  CAA molecular. Proceso de replicación do ADN coa función do ADN como replicación do ADN. conservación da información portador da información Concepto de xene. xenética. xenética, e relaciónao co concepto de xene.

 B1.7.

Expresión da  B1.7. Comprender e ilustrar  BXB1.7.1. Ilustra os  CAA información xenética. Código como se expresa a mecanismos da expresión  CSIEE xenético. información xenética, xenética por medio do código utilizando o código xenético e xenético. resolvendo problemas sinxelos.

 B1.8. Mutacións. Relacións  B1.8. Valorar e recoñecer o  BXB1.8.1.

Recoñece

e  CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos  a

Contidos

Criterios de avaliación

coa evolución.

Estándares de aprendizaxe

papel das mutacións na diversidade xenética, e comprender a relación entre mutación e evolución.

explica en que consisten as  CAA mutacións e os seus tipos.

 f

 B1.9. Herdanza e transmisión  B1.9. Formular os principios  BXB1.9.1.

 g

de caracteres. Introdución e desenvolvemento das leis de Mendel.  B1.10. Base cromosómica da herdanza mendeliana.  B1.11. Aplicacións das leis de Mendel.

 h

 g

 c  g

Diferenciar a  BXB1.10.1. Resolve  CAA herdanza do sexo e a ligada problemas prácticos sobre a  CSIEE ao sexo, e establecer a herdanza do sexo e a ligada relación entre elas. ao sexo.

 B1.13. Doenzas hereditarias  B1.11. Coñecer e identificar  BXB1.11.1.

máis frecuentes e o seu alcance social.

 m

 f

 B1.14.

 g

 B1.15.

 h  m  a  c  g

 a  c  d

Recoñece os  CMCCT principios básicos da  CAA xenética mendeliana e  CCEC resolve problemas prácticos de cruzamentos con un ou dous caracteres.

 B1.12. Herdanza do sexo e  B1.10.

herdanza ligada ao sexo.

 a

da xenética mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolución de problemas sinxelos, e recoñecer a base cromosómica das leis de Mendel.

Técnicas enxeñaría xenética.

algunhas doenzas hereditarias, a súa prevención e o seu alcance social.

Identifica as  CMCCT doenzas hereditarias máis  CSC frecuentes e o seu alcance social, e resolve problemas prácticos sobre doenzas hereditarias, utilizando árbores xenealóxicas.

da  B1.12. Identificar as técnicas  BXB1.12.1. Diferencia  CMCCT da enxeñaría xenética: ADN técnicas de traballo en  CSIEE recombinante e PCR. enxeñaría xenética.

Aplicacións da  B1.13. Comprender enxeñaría xenética. describir o proceso Biotecnoloxía. Bioética. clonación.

e  BXB1.13.1. Describe as  CSC da técnicas de clonación animal,  CSIEE distinguindo clonación  CAA terapéutica e reprodutiva.

 B1.15.

Aplicacións da  B1.14. Recoñecer as  BXB1.14.1. Analiza as  CSC enxeñaría xenética. aplicacións da enxeñaría implicacións éticas, sociais e  CSIEE Biotecnoloxía. Bioética. xenética: organismos ambientais da enxeñaría modificados xeneticamente xenética. (OMX).

 B1.15.

Aplicacións da  B1.15. Valorar e interpretar  BXB1.15.1. Interpreta  CSC enxeñaría xenética. as aplicacións da tecnoloxía criticamente as Biotecnoloxía. Bioética. do ADN recombinante na consecuencias dos avances agricultura, na gandaría, no actuais no campo da ambiente e na saúde. biotecnoloxía.

 a

 B1.16. Orixe e evolución dos  B1.16. Coñecer e describir as  BXB1.16.1.

 c

seres vivos. Hipóteses sobre a orixe da vida na Terra.  B1.17. Teorías da evolución. Feito e mecanismos da evolución.

 g  h

Competencias clave

hipóteses sobre a orixe da vida e as probas da evolución. Comparar lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo.

 g

 B1.16. Orixe e evolución dos  B1.17.

 h

seres vivos. Hipóteses sobre a orixe da vida na Terra.  B1.17. Teorías da evolución. Feito e mecanismos da evolución.

Distingue as  CMCCT características  CAA diferenciadoras entre lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo.

Comprender e  BXB1.17.1. Establece a  CAA establecer os mecanismos da relación entre variabilidade evolución destacando a xenética, adaptación e importancia da mutación e a selección natural. selección. Analizar o debate entre gradualismo,

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

saltacionismo e neutralismo.  g

 B1.18.

 g

 B1.19. Evolución humana:  B1.19.

 h

As árbores  B1.18. Interpretar árbores  BXB1.18.1. Interpreta  CAA filoxenéticas no proceso de filoxenéticas, incluíndo a árbores filoxenéticas. evolución. humana. proceso de hominización.

 b

Describir hominización.

a  BXB1.19.1. Recoñece e  CMCCT describe as fases da  CCL hominización.

Bloque 2. A dinámica da Terra  f  g  h

 g

 B2.1. Historia da Terra. Orixe  B2.1. Recoñecer, compilar e  BXB2.1.1.

da Terra. Tempo xeolóxico: ideas históricas sobre a idade da Terra. Principios e procedementos que permiten reconstruír a súa historia. Utilización do actualismo como método de interpretación.

 h

 f

 g

algúns dos cambios máis notables da historia da Terra, e asocialos coa súa situación actual.

cambios notables na Terra,  CSIEE mediante a utilización de modelos temporais a escala e recoñecendo as unidades temporais na historia xeolóxica.

 B2.2. Eóns, eras xeolóxicas e  B2.3. Categorizar e integrar  BXB2.3.1.

períodos xeolóxicos: situación dos acontecementos xeolóxicos e biolóxicos importantes.

os procesos xeolóxicos máis importantes da historia da Terra.

Discrimina os  CMCCT principais acontecementos xeolóxicos, climáticos e biolóxicos que tiveron lugar ao longo da historia da Terra, e recoñece algúns animais e plantas característicos de cada era.

 B2.3. Os fósiles guía e o seu  B2.4. Recoñecer e datar  BXB2.4.1. Relaciona algún  CAA

emprego para a datación e o estudo de procesos xeolóxicos.  e

Identifica e  CAA describe feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante, e relaciónaos cos fenómenos que suceden na actualidade.

 B2.1. Historia da Terra. Orixe  B2.2. Rexistrar e reconstruír  BXB2.2.1. Reconstrúe algúns  CAA

da Terra. Tempo xeolóxico: ideas históricas sobre a idade da Terra. Principios e procedementos que permiten reconstruír a súa historia. Utilización do actualismo como método de interpretación.  g

contrastar feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante.

eóns, eras e períodos xeolóxicos, utilizando o coñecemento dos fósiles guía.

dos fósiles guía máis característico coa súa era xeolóxica.

 B2.4.

Interpretación de  B2.5. Interpretar cortes  BXB2.5.1. Interpreta un mapa  CMCCT mapas topográficos e xeolóxicos sinxelos e perfís topográfico e fai perfís  CCL realización de perfís topográficos como topográficos.. topográficos. Interpretación e procedemento para o estudo  BXB2.5.2. Resolve  CMCCT datación de procesos dunha zona ou dun terreo. problemas sinxelos de representados en cortes datación relativa, aplicando xeolóxicos. os principios de superposición de estratos, superposición de procesos e correlación.

 B2.5.

Estrutura e  B2.6. Comprender e  BXB2.6.1. Analiza e compara  CAA composición da Terra. comparar os modelos que os modelos que explican a

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos Modelos xeodinámico xeoquímico.

 g  f

 g

Criterios de avaliación e

 h

 g

 B2.6. A tectónica de placas e  B2.8.

 b

Recoñecer as  BXB2.8.1. Expresa algunhas  CAA evidencias da deriva evidencias actuais da deriva continental e da expansión continental e da expansión do fondo oceánico. do fondo oceánico.

 B2.6. A tectónica de placas e  B2.9.

Interpretar algúns  BXB2.9.1. Coñece e explica  CAA fenómenos xeolóxicos razoadamente os  CMCCT asociados ao movemento da movementos relativos das litosfera e relacionalos coa placas litosféricas. súa situación en mapas terrestres. Comprender os  BXB2.9.2. Interpreta as  CAA consecuencias dos fenómenos naturais movementos das placas no producidos nos contactos das relevo. placas.

 B2.6. A tectónica de placas e  B2.10. Explicar a orixe das  BXB2.10.1.

as súas manifestacións. Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.

cordilleiras, os arcos de illas e os oróxenos térmicos.

Identifica as  CMCCT causas dos principais relevos terrestres.

 B2.6. A tectónica de placas e  B2.11. Contrastar os tipos de  BXB2.11.1.

as súas manifestacións. Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.  g

estrutura e a composición da Terra.

Estrutura e  B2.7. Combinar o modelo  BXB2.7.1. Relaciona as  CAA composición da Terra. dinámico da estrutura interna características da estrutura  CSIEE Modelos xeodinámico e da Terra coa teoría da interna da Terra e asóciaas xeoquímico. tectónica de placas. cos fenómenos superficiais.  B2.6. A tectónica de placas e as súas manifestacións. Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.

as súas manifestacións. Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.

 g

Competencias clave

 B2.5.

as súas manifestacións. Evolución histórica da deriva continental á tectónica de placas.  g

explican a estrutura e a composición da Terra.

Estándares de aprendizaxe

placas litosféricas e asociarlles movementos e consecuencias.

Relaciona os  CAA movementos das placas con  CCL procesos tectónicos.

 B2.7. Evolución do relevo  B2.12. Analizar que o relevo,  BXB2.12.1.

como resultado da interacción da dinámica externa e interna.

na súa orixe e na súa evolución, é resultado da interacción entre os procesos xeolóxicos internos e externos.

Interpreta a  CAA evolución do relevo baixo a influencia da dinámica externa e interna.

Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente  f  h

 B3.1.

Compoñentes e  B3.1. Explicar os conceptos  BXB3.1.1. Identifica o estrutura do ecosistema: de ecosistema, biótopo, concepto de ecosistema e comunidade e biótopo. poboación, comunidade, distingue os seus Hábitat e nicho ecolóxico. ecotón, hábitat e nicho compoñentes. ecolóxico.  BXB3.1.2. Analiza as relacións entre biótopo e biocenose, e avalía a súa importancia para manter o equilibrio do ecosistema.

 CMCCT

 CAA  CSIEE  CCL

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos  g  b  f

 a  b

 g  f

 f  h

 a  c  g

 a  c  m

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B3.2. Factores ambientais e  B3.2. Comparar adaptacións  BXB3.2.1.

seres vivos. Factores limitantes e adaptacións. Límite de tolerancia.

dos seres vivos a diferentes medios, mediante a utilización de exemplos.

Interpreta as  CSC adaptacións dos seres vivos  CAA a un ambiente determinado, relacionando a adaptación co factor ou os factores ambientais desencadeantes deste.

 B3.2. Factores ambientais e  B3.3. Categorizar os factores  BXB3.3.1.

seres vivos. Factores limitantes e adaptacións. Límite de tolerancia.

ambientais e a súa influencia sobre os seres vivos, e recoñecer o concepto de factor limitante e límite de tolerancia.

Recoñece os  CMCCT factores ambientais que  CAA condicionan o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente determinado, e valora a súa importancia na conservación deste.

 B3.3.

Relacións  B3.4. Identificar as relacións  BXB3.4.1. Recoñece e  CMCCT intraespecíficas e intraespecíficas e describe relacións e a súa interespecíficas. Influencia na interespecíficas como influencia na regulación dos regulación dos ecosistemas. factores de regulación dos ecosistemas, interpretando ecosistemas. casos prácticos en contextos  B3.4. Autorregulación do reais. ecosistema, da poboación e da comunidade.  B3.5.

Relacións cadeas e redes.

tróficas:  B3.5. Explicar os conceptos  BXB3.5.1. Recoñece os  CAA de cadeas e redes tróficas. niveis tróficos e as súas  CSC relacións nos ecosistemas, e  CCL valora a súa importancia para a vida en xeral e o mantemento destas.

 B3.6.

Dinámica do  B3.6. Expresar como se  BXB3.6.1. Compara as  CSC ecosistema. produce a transferencia de consecuencias prácticas na  CCEC materia e enerxía ao longo xestión sustentable dalgúns  B3.7. Ciclo da materia e fluxo dunha cadea ou rede trófica, recursos por parte do ser da enerxía. e deducir as consecuencias humano, e valora  B3.8. Pirámides ecolóxicas. prácticas na xestión criticamente a súa  B3.9. Ciclos bioxeoquímicos sustentable dalgúns recursos importancia. e sucesións ecolóxicas. por parte do ser humano.  B3.10. Eficiencia ecolóxica e  B3.7. Relacionar as perdas  BXB3.7.1.

aproveitamento dos recursos alimentarios. Regra do 10 %.

enerxéticas producidas en cada nivel trófico co aproveitamento dos recursos alimentarios do planeta desde un punto de vista sustentable.

Establece a  CAA relación entre as transferencias de enerxía dos niveis tróficos e a súa eficiencia enerxética.

 a

 B3.11. Actividade humana e  B3.8.

 CSC

 c

medio ambiente. Impactos e valoración das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias ambientais do consumo humano de enerxía.  B3.12. Os recursos naturais e os seus tipos. A superpoboación e as súas consecuencias: deforestación,

Contrastar algunhas  BXB3.8.1. Argumenta sobre actuacións humanas sobre as actuacións humanas que diferentes ecosistemas, teñen unha influencia valorar a súa influencia e negativa sobre os argumentar as razóns de ecosistemas: contaminación, certas actuacións individuais desertización, esgotamento e colectivas para evitar a súa de recursos, etc. deterioración.  BXB3.8.2. Defende e conclúe sobre posibles actuacións para a mellora ambiental e analiza desde distintos

 CCL  CCEC

 CMCCT  CAA  CCL

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.100

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

sobreexplotación, incendios, etc.

 b  f

 m  c  a

 a  g

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

puntos de vista un problema ambiental do contorno próximo, elabora informes e preséntaos utilizando distintos medios.

 B3.13. Os residuos e a súa  B3.9. Concretar procesos de  BXB3.9.1.

xestión. Coñecemento de técnicas sinxelas para coñecer o grao de contaminación e depuración ambiental.

tratamento de residuos e describir a xestión que dos residuos se fai no seu contorno próximo.

Describe os  CSC procesos de tratamento de  CSIEE residuos, e valora criticamente a súa recollida selectiva.

 B3.13. Os residuos e a súa  B3.10.

xestión. Coñecemento de técnicas sinxelas para coñecer o grao de contaminación e depuración ambiental.

Contrastar  BXB3.10.1. Argumenta os  CSC argumentos a favor da proles e os contras da  CAA recollida selectiva de reciclaxe e da reutilización de residuos e a súa repercusión recursos materiais. a nivel familiar e social.

 B3.14.

Uso de enerxías  B3.11. Asociar a importancia  BXB3.11.1. Destaca a  CSC renovables como factor da utilización de enerxías importancia das enerxías  CCL fundamental para un renovables no renovables para o desenvolvemento desenvolvemento desenvolvemento sustentable sustentable. Consecuencias sustentable. do planeta. ambientais do consumo humano de enerxía. Bloque 4. Proxecto de investigación

 b  c  e  f  g  b  e  f  g  h  b  e

 B4.1.

Método científico.  B4.1. Planear, aplicar, e  BXB4.1.1. Integra e aplica as  CAA Elaboración de hipóteses, e integrar as destrezas e as destrezas propias dos  CMCCT comprobación e habilidades propias do métodos da ciencia.  CSIEE argumentación a partir da traballo científico. experimentación ou a observación.

 B4.1.

Método científico.  B4.2. Elaborar hipóteses e  BXB4.2.1. Utiliza argumentos  CAA Elaboración de hipóteses, e contrastalas a través da que xustifiquen as hipóteses  CCL comprobación e experimentación ou da que propón.  CMCCT argumentación a partir da observación e a experimentación ou a argumentación. observación.

 B4.2. Artigo científico. Fontes  B4.3. Discriminar e decidir  BXB4.3.1. Utiliza fontes de  CAA

de divulgación científica.

 f  h  o  a  b  c  d  g  a  b  d

sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención.

información, apoiándose nas  CCL TIC, para a elaboración e a  CMCCT presentación das súas  CD investigacións.

 B4.3.

Proxecto de  B4.4. Participar, valorar e  BXB4.4.1. Participa, valora e  CAA investigación: organización. respectar o traballo individual respecta o traballo individual  CSC Participación e colaboración e en grupo. e en grupo.  CSIEE respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

 B4.3.

Proxecto de  B4.5. Presentar e defender  BXB4.5.1. Deseña pequenos  CCL investigación: organización. en público o proxecto de traballos de investigación  CSIEE Participación e colaboración investigación realizado. sobre animais e/ou plantas,  CD respectuosa no traballo os ecosistemas do seu

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.101

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía. 4º de ESO Obxectivos  e

Contidos

Criterios de avaliación

individual e en equipo. Presentación de conclusións.

 g  h  o

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

contorno ou a alimentación e  CMCCT a nutrición humana, para a súa presentación e a súa defensa na aula. BXB4.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

 CCL

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.102

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN PRIMEIRO TRIMESTRE: UNIDADE 1. A CÉLULA E OS SEUS COMPOÑENTES UNIDADE 2. A DIVISIÓN CELULAR UNIDADE 3. A HERDANZA XENÉTICA UNIDADE 4. ADN E PROTEÍNAS. A BIOTECNOLOXÍA

SEGUNDO TRIMESTRE: UNIDADE 5. A EVOLUCIÓN BIOLÓXICA UNIDADE 6. O ECOSISTEMA E OS FACTORES ECOLÓXICOS

UNIDADE 7. DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS UNIDADE 8. RECURSOS E RESIDUOS

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.103

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

TERCEIRO TRIMESTRE: UNIDADE 9. O IMPACTO HUMANO NOS ECOSISTEMAS UNIDADE 10. A HISTORIA DA TERRA UNIDADE 11. TECTÓNICA DE PLACAS UNIDADE 12. O RELEVO TERRESTRE

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Co fin de garantir o dereito do alumnado a que o seu rendemento escolar sexa valorado conforme a criterios de plena objetividad, deberán facerse públicos os criterios xerais que se aplicaron para a avaliación das aprendizaxes, promoción e titulación. Informarase ao comezo do período lectivo sobre os contidos mínimos exixibles para a superación das diferentes materias del dependentes, os procedementos de recuperación e de apoio previstos, e os criterios de avaliación e procedementos de cualificación aplicables. A continuación, e para cada unha das unidades deste curso, indícanse os contidos mínimos exixibles que o alumnado deberá adquirir para superar a materia de Biología e Xeoloxía no Cuarto Curso da ESO:

UNIDADE 1. A CÉLULA E OS SEUS COMPOÑENTES – Os bioelementos e as biomoléculas inorgánicas. – As propiedades e as funcións dos glícidos e os lípidos. – A estrutura e a función das proteínas e os ácidos nucleicos. – A organización das células procariota e eucariota.

UNIDADE 2. A DIVISIÓN CELULAR – Reconocimiento de las etapas del ciclo celular. – Identificación de las etapas de la mitosis. – Descripción de las etapas de la meiosis. – La relación de la mitosis y la meiosis con la reproducción de los seres vivos. – Las aplicaciones de la clonación.

UNIDADE 3. A HERDANZA XENÉTICA – La genética mendeliana. – Los conceptos básicos en genética. – Identificación de algunas enfermedades hereditarias humanas. – La determinación del sexo. – La herencia de los grupos sanguíneos.

UNIDADE 4. ADN E PROTEÍNAS. A BIOTECNOLOXÍA – El ADN y la información genética. – Los genes y el código genético. – Las mutaciones. – Las aplicaciones de la biotecnología. – La ingeniería genética. Modificación genética de animales y plantas.

UNIDADE 5. A EVOLUCIÓN BIOLÓXICA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.104

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Teorías sobre el origen de la vida. La evolución de los seres vivos. – Las principales teorías evolucionistas. – Las evidencias de la evolución. – La evolución de la especie humana.

UNIDADE 6. O ECOSISTEMA E OS FACTORES ECOLÓXICOS – Los factores ambientales del ecosistema. – Los factores bióticos. – Los biomas y los ecosistemas representativos de nuestro entorno. – Las adaptaciones de los seres vivos al medio.

UNIDADE 7. DINÁMICA DOS ECOSISTEMAS – La materia y la energía de los ecosistemas. – Las relaciones tróficas en los ecosistemas. – La autorregulación de los ecosistemas y sus poblaciones. – Las sucesiones ecológicas.

UNIDAD 8. RECURSOS E RESIDUOS – La sociedad humana y los recursos. – El agua y el suelo como recursos. – Los recursos energéticos renovables y no renovables. – El desarrollo sostenible. Los residuos y su tratamiento.

UNIDADE 9. O IMPACTO HUMANO NOS ECOSISTEMAS – La contaminación y los tipos de contaminantes. – Los efectos globales de la contaminación. – La contaminación del agua. – La contaminación del suelo.

UNIDADE 10. A HISTORIA DA TERRA – El origen de la Tierra. – El tiempo geológico. La reconstrucción de la historia de la Tierra. – Las eras geológicas: características biológicas y geológicas. – Las extinciones masivas.

UNIDAD 11. TECTÓNICA DE PLACAS – La estructura y composición de la Tierra. – La deriva continental. – La Tectónica de Placas. La dinámica de los límites de las placas. – La formación de las cordilleras.

UNIDAD 12. O RELEVO TERRESTRE – El origen del relieve. – El relieve estructural. – El relieve volcánico. – El relieve litológico. El relieve kárstico.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.105

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar a labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestión plantexadas pola profesora. Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro ou fóra do centro. Avaliación dos informes científicos e da defensa en público do proxectos de investigación. Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestión de verdadeiro ou falso e interpretación de gr ficas fotos ou debuxos… Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA O estudo da Bioloxía e a Xeoloxía neste curso terá en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: 



  

Considerar que os contidos non son só os de carácter conceptual, senón que tamén inclúen habilidades, destrezas e actitudes, de xeito que a presentación destes contidos vaia sempre encamiñada á interpretación da contorna por parte do alumno e a conseguir as competencias básicas propias desta materia, o que implica empregar unha metodoloxía baseada no método científico. Conseguir unha aprendizaxe significativa, relevante e funcional, de forma que os contidos / coñecementos poidan ser aplicados polo alumno ao entendemento da súa contorna natural máis próxima (aprendizaxe de competencias) e ao estudo doutras materias. Promover unha aprendizaxe constructiva, de forma que os contidos e as aprendizaxes sexan consecuencia uns doutros. Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos. Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.106

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR Recursos Didácticos Para cada tema os Recursos Didácticos dos que se dispón son os seguintes: 1. Libro do Alumno e da Alumna O Libro do Alumno e da Alumna consta de 12 temas para o Cuarto Curso da Educación Secundaria Obrigatoria da materia de Bioloxía e Xeoloxía. 2. Cadernos de Actividades Os Cadernos de Actividades serven para reforzar contidos básicos do Libro do Alumno e da Alumna. Por outro lado, en combinación co resto de materiais, constitúen un instrumento para atender as necesidades invididuais do alumnado, xa que permiten practicar aqueles coñecementos que secuencian os distintos temas. 3. Recursos Didácticos Enderezos da Internet. Cada tema dispón de enderezos da Internet que serven para reforzar e complementar os contidos, habilidades e competencias traballadas en cada tema. Actividades de Avaliación Inicial. Unha páxina de actividades deseñadas para avaliar os coñecementos previos do alumnado antes de iniciar o estudo de cada un dos temas. Actividades de Reforzo e Ampliación. Unha páxina de actividades de reforzo e outra de ampliación permiten consolidar os coñecementos dos contidos do tema e ampliar algúns aspectos importantes. Actividades de Avaliación Final. Dez preguntas seguindo o modelo das avaliacións de diagnóstico para a Educación Secundaria Obrigatoria permiten avaliar o nivel de logro de cada un dos Estándares de Aprendizaxe acadados polos alumnos. Actividades de Avaliacións Trimestrais e Finais de curso. Estas actividades permitirán tanto realizar Avaliacións de conxunto cando o docente o considere conveniente como dispor de Probas de Recuperación para o alumnado que non superara a Avaliación continua.

Recursos Organizativos A organización dos recursos materiais e persoais son un elemento básico para facer posible o desenvolvemento do proceso de aprendizaxe-ensino. Algunhas das decisións máis relevantes no uso dos recursos didácticos e organizativos serán:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.107

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

– Establecer os mecanismos de coordinación de responsabilidades educativas (os instrumentos, os espazos e tempos de dita coordinación). Estableceranse as responsabilidades da comisión de coordinación pedagóxica, dos departamentos didácticos e dos equipos docentes en todas as medidas de atención á diversidade. – Definición dos principios xerais sobre metodoloxía e didáctica para a atención á diversidade (tal como vimos na sección anterior). – Definición dos criterios para a asignación dos espazos e para a distribución dos tempos na organización das medidas de atención á diversidade. En relación coa organización dos espazos: atenderanse tanto os procesos educativos que favorecen a individualización da aprendizaxe como aqueles que son máis socializadores. Primeiro, en relación cos espazos comúns (corredores, patios, aseos, biblioteca, aulas de usos múltiples, laboratorios...) procurarase que sexan accesibles para todos os alumnos que presenten deficiencias de calquera tipo... Segundo, o interior da aula habitual deberá facilitar a realización dunha diversidade de actividades. O mobiliario será adaptado, lixeiro e funcional.. En relación coa distribución dos tempos: en canto ao horario dos alumnos: aínda respectando as normas impostas desde a administración educativa, a atención á diversidade esixe certa flexibilidade para agrupar horas de clase distintas das ordinarias. Deste xeito facilítase a realización de actividades interdisciplinares, de agrupamentos flexibles de reforzo, profundizacións...etc.

Moitas das experiencias propostas non se van poder realizar porque durante o curso 20162017, a materia de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO non conta con desdobres de laboratorio.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación: Bloque 1. A evolución da vida B1.1. Determinar as analoxías e as diferenzas na estrutura das células procariotas e eucariotas, e interpretar as relacións evolutivas entre elas. B1.2. Identificar o núcleo celular e a súa organización segundo as fases do ciclo celular, a través da observación directa ou indirecta. B1.3. Comparar a estrutura dos cromosomas e da cromatina. B1.4. Formular e identificar os principais procesos que teñen lugar na mitose e na meiose, e revisar o seu significado e a súa importancia biolóxica. B1.5. Comparar os tipos e a composición dos ácidos nucleicos, e relacionalos coa súa función. B1.6. Relacionar a replicación do ADN coa conservación da información xenética. B1.7. Comprender e ilustrar como se expresa a información xenética, utilizando o código xenético e resolvendo problemas sinxelos. B1.8. Valorar e recoñecer o papel das mutacións na diversidade xenética, e comprender a relación entre mutación e evolución B1.9. Formular os principios da xenética mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolución de problemas sinxelos, e recoñecer a base cromosómica das leis de Mendel.  B1.10. Diferenciar a herdanza do sexo e a ligada ao sexo, e establecer a relación entre elas.  B1.11. Coñecer e identificar algunhas doenzas hereditarias, a súa prevención e o seu alcance social.  B1.12. Identificar as técnicas da enxeñaría xenética: ADN recombinante e PCR.  B1.13. Comprender e describir o proceso da clonación.  B1.14. Recoñecer as aplicacións da enxeñaría xenética: organismos modificados xeneticamente (OMX).  B1.15. Valorar e interpretar as aplicacións da tecnoloxía do ADN recombinante na agricultura, na gandaría, no ambiente e na saúde.  B1.16. Coñecer e describir as hipóteses sobre a orixe da vida e as probas da evolución. Comparar lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo.  B1.17. Comprender e establecer os mecanismos da evolución destacando a importancia da mutación e a

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.108

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 

VERÍN , OURENSE

selección. Analizar o debate entre gradualismo, saltacionismo e neutralismo. B1.18. Interpretar árbores filoxenéticas, incluíndo a humana. B1.19. Describir a hominización.

Bloque 2. A dinámica da Terra  B2.1. Recoñecer, compilar e contrastar feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante.  B2.2. Rexistrar e reconstruír algúns dos cambios máis notables da historia da Terra, e asocialos coa súa situación actual.  B2.3. Categorizar e integrar os procesos xeolóxicos máis importantes da historia da Terra.  B2.4. Recoñecer e datar eóns, eras e períodos xeolóxicos, utilizando o coñecemento dos fósiles guía.  B2.5. Interpretar cortes xeolóxicos sinxelos e perfís topográficos como procedemento para o estudo dunha zona ou dun terreo.  B2.6. Comprender e comparar os modelos que explican a estrutura e a composición da Terra.  B2.7. Combinar o modelo dinámico da estrutura interna da Terra coa teoría da tectónica de placas.  B2.8. Recoñecer as evidencias da deriva continental e da expansión do fondo oceánico.  B2.9. Interpretar algúns fenómenos xeolóxicos asociados ao movemento da litosfera e relacionalos coa súa situación en mapas terrestres. Comprender os fenómenos naturais producidos nos contactos das placas.  B2.10. Explicar a orixe das cordilleiras, os arcos de illas e os oróxenos térmicos.  B2.11. Contrastar os tipos de placas litosféricas e asociarlles movementos e consecuencias.  B2.12. Analizar que o relevo, na súa orixe e na súa evolución, é resultado da interacción entre os procesos xeolóxicos internos e externos. Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente B3.1. Explicar os conceptos de ecosistema, biótopo, poboación, comunidade, ecotón, hábitat e nicho ecolóxico.  B3.2. Comparar adaptacións dos seres vivos a diferentes medios, mediante a utilización de exemplos.  B3.3. Categorizar os factores ambientais e a súa influencia sobre os seres vivos, e recoñecer o concepto de factor limitante e límite de tolerancia.  B3.4. Identificar as relacións intraespecíficas e interespecíficas como factores de regulación dos ecosistemas.  B3.5. Explicar os conceptos de cadeas e redes tróficas.  B3.6. Expresar como se produce a transferencia de materia e enerxía ao longo dunha cadea ou rede trófica, e deducir as consecuencias prácticas na xestión sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano.  B3.7. Relacionar as perdas enerxéticas producidas en cada nivel trófico co aproveitamento dos recursos alimentarios do planeta desde un punto de vista sustentable.  B3.8. Contrastar algunhas actuacións humanas sobre diferentes ecosistemas, valorar a súa influencia e argumentar as razóns de certas actuacións individuais e colectivas para evitar a súa deterioración.  B3.9. Concretar procesos de tratamento de residuos e describir a xestión que dos residuos se fai no seu contorno próximo.  B3.10. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social.  B3.11. Asociar a importancia da utilización de enerxías renovables no desenvolvemento sustentable.

    

Bloque 4. Proxecto de investigación B4.1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e as habilidades propias do traballo científico. B4.2. Elaborar hipóteses e contrastalas a través da experimentación ou da observación e a argumentación. B4.3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención. B4.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo. B4.5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.109

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias



 A contribución porcentual á nota de avaliación será do 70 % (7 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respeto polos compañeiros e compañeiras, etc.. .  A contribución porcentual á nota será do 30% (3 puntos). Se a cualificación global en cada unha das avaliación resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia mo grao de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables.. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta) Esta cualificaci n ―gardar ase‖ ata comprobar que os demáis aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignatura na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto non se ―gardan‖ avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta. 8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Interesouse o grupo polo tema da unidade?. A metodoloxía resultou eficaz para a participación de todos os alumnos?. Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.110

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES No caso de 4º da ESO, non é unha materia que teña alumnos pendentes

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Só aplicable a bacharelato.

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, deseñada a partir dos criterios de avaliación e os contidos mínimos establecidos na programación do curso 2015-2016 para a materia de Ciencias Naturais de 2º e 4º de ESO. Dita proba permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 4º de ESO que cursan Bioloxía e Xeoloxía e fixar o ritmo de aprendizaxe.Nela valoraránse: conceptos científicos, resolución de problemas matemáticos, interpretación de gráficas, lectura comprensiva e expresión escrita. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista cos profesores que lles impartiron clase de Bioloxía e Xeoloxía en 3º de ESO Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos de 3º de ESO no curso 2015-2016. Os resultados da avalición inicial compararanse, durante as sesións de pre-avaliación, cos obtidos por outros profesores nas restantes materias que se imparten en 4º ESO, co fin de chegar a acordos comúns sobre aspectos a reforzar.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 4º ESO, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor....Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e da defensa do traballo de investigación ante o resto dos compañeiros. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción do informe científico do traballo de investigación, así como na redacción das respostas das actividades plantexadas no libro de texto do alumno. Comunicación audiovisual.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.111

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Elaboración de presentacións en Power Point para expor os resultados do traballo de investigación. Actividades de interpretación de imaxes , mapas (topográficos, distribución de sismos e volcáns), táboas e gráficos Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Deseño e construción de maquetas Participación en xogos de roll Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos como os transxénicos, a clonación, as transformacións do home nos ecosistemas Valores persoais. Hábitos saudables para previr enfermidades Contra a violencia de xénero. Uso sostible do solo, sen sobreexplotalo.

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos s bloques de contidos plantexados para 4º de ESO, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.112

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdanao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2016-2017 propostos na memoria do curso pasado son: 13. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 14. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 15. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.113

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

16. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido? A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións? ¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista? A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar? Obxectivos A redacción dos obxectivos,¿ é clara e precisa? ¿Responderon ás causas que xeraban as necesidades educativas? ¿graduáronse en función da súa importancia e en distintos niveis? ¿Tódolos obxectivos foron directamente avaliados como criterios de avaliación específicas? ¿Recollían os obxectivos tódalas capacidades que se pretendían desenvolver? Contidos ¿Adecuáronse aos obxectivos?

¿Tratáronse distintos tipos de contidos? ¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.114

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais? moito

Actividades

medio

baixo

moito medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.115

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? moito medio baixo

Avaliación ¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación? Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

1º de Bacharelato Asignatura: Bioloxía e Xeoloxía Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: No bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO, analizando con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e os factores que nela inflúen, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade. A xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, na estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas consecuencias (expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, etc.) e finalizar co estudo da xeoloxía externa. A bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos (composición

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.116

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

química, organización celular e estudo dos tecidos animais e vexetais). Tamén se desenvolve e completa nesta etapa o estudo da clasificación e a organización dos seres vivos, e moi en especial desde o punto de vista do seu funcionamento e da adaptación ao medio en que habitan. A materia de Biología e Xeoloxía no bacharelato permitirá que os alumnos e as alumnas consoliden os coñecementos e destrezas que lles permitan ser cidadáns e cidadás, respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. Os contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía estrutúranse nos seguintes bloques: Bloque 1. Os seres vivos: composición e función. Bloque 2. A organización celular. Bloque 3. Histoloxía. Bloque 4: A biodiversidade. Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio. Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio. Bloque 7: Estrutura e composición da Terra. Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos. Bloque 9: Historia da Terra.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación,

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.117

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Os seres vivos: composición e función  e  i

 l

 B1.1.

Niveis de  B1.1. Especificar as  BXB1.1.1. Describe as  CCL organización dos características dos seres características dos seres seres vivos. vivos. vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.  B1.2. Características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.  B1.3. Concepto de  B1.2.

bioelemento e biomolécula.  B1.4. Clasificación dos bioelementos e das biomoléculas.  l  d

 d  i

Distinguir  BXB1.2.1. Identifica e  CAA bioelemento, oligoelemento clasifica os bioelementos e  CMCCT e biomolécula. as biomoléculas presentes nos seres vivos.

 B1.5.

Estrutura,  B1.3. Diferenciar e  BXB1.3.1. Distingue as  CAA composición clasificar os tipos de características  CMCCT química e biomoléculas que fisicoquímicas e as propiedades das constitúen a materia viva, e propiedades das moléculas biomoléculas. relacionalos coas súas básicas que configuran a respectivas funcións estrutura celular, e destaca a biolóxicas na célula. uniformidade molecular dos seres vivos.

 B1.5.

Estrutura,  B1.4. Diferenciar os  BXB1.4.1. Identifica os  CAA composición monómeros constituíntes monómeros constituíntes química e das macromoléculas das macromoléculas propiedades das orgánicas. orgánicas. biomoléculas. B1.6. Relación entre  B1.5. Recoñecer e  BXB1.5.1. Asocia biomoléculas  CAA coa súa función biolóxica de estrutura e funcións identificar algunhas  CD acordo coa súa estrutura biolóxicas das macromoléculas cuxa tridimensional. biomoléculas. conformación estea directamente relacionada coa súa función.

Bloque 2. A organización celular  e

 B2.1. A célula como  B2.1. Describir a célula  BXB2.1.1.

 CAA

 i

unidade estrutural, funcional e xenética.  B2.2. Modelos de organización celular: célula procariota e eucariota; célula animal e célula vexetal.

 CMCCT

 g

 m  g

Interpreta a como unidade estrutural, célula como unha unidade funcional e xenética dos estrutural, funcional e seres vivos, e distinguir xenética dos seres vivos. unha célula procariota dunha eucariota e unha  BXB2.1.2. Perfila células procariotas e eucarióticas e célula animal dunha nomea as súas estruturas. vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas.

 CAA  CMCCT

 B2.3.

Estrutura e  B2.2. Identificar os  BXB2.2.1. Representa  CD función dos orgánulos celulares, e esquematicamente os  CMCCT orgánulos celulares. describir a súa estrutura e a orgánulos celulares e asocia súa función. cada orgánulo coa súa  B2.4. Planificación e función ou coas súas

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.118

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

realización de prácticas de laboratorio. Observación microscópica de células eucariotas animais e vexetais.  e  i

 d  l

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

funcións.  BXB2.2.2.

Recoñece e  CAA nomea células animais e  CD vexetais mediante microfotografías ou preparacións microscópicas.

 B2.5. Ciclo celular.  B2.3.

División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

Recoñecer e  BXB2.3.1. Describe os  CCL identificar as fases da acontecementos mitose e da meiose, e fundamentais en cada fase argumentar a súa da mitose e da meiose. importancia biolóxica.

 B2.5. Ciclo celular.  B2.4.

División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

Establecer as  BXB2.4.1. Selecciona as  CMCCT analoxías e as diferenzas principais analoxías e  CD principais entre os procesos diferenzas entre a mitose e a de división celular mitótica meiose. e meiótica.

Bloque 3. Histoloxía  i  g

 i  l

 g  m

 B3.1. Concepto de  B3.1. Diferenciar os niveis  BXB3.1.1.

tecido, órgano, aparello e sistema.

de organización celular e interpretar como se chega ao nivel tisular.

Identifica os  CAA niveis de organización celular e determina as súas vantaxes para os seres pluricelulares.

 B3.2.

Principais  B3.2. Recoñecer e indicar a  BXB3.2.1. Relaciona  CMCCT tecidos animais: estrutura e a composición tecidos animais e/ou estrutura e función. dos tecidos animais e vexetais coas súas células vexetais, en relación coas características, asociando a  B3.3. Principais súas funcións. cada unha a súa función. tecidos vexetais: estrutura e función.  B3.4. Observacións  B3.3.

microscópicas de tecidos animais e vexetais.

Asociar imaxes  BXB3.3.1. Relaciona  CAA microscópicas ao tecido ao imaxes microscópicas co  CD que pertencen. tecido ao que pertencen.

Bloque 4. A biodiversidade  d  l  p  b  d  p

 B4.1. Clasificación e  B4.1. Coñecer e indicar os  BXB4.1.1. Identifica os  CMCCT nomenclatura dos seres grandes grupos grandes grupos taxonómicos vivos. Grandes grupos taxonómicos de seres dos seres vivos. taxonómicos.

vivos.

 B4.1. Clasificación e  B4.2. Interpretar os  BXB4.2.1. Coñece e utiliza  CAA nomenclatura dos seres sistemas de clasificación e claves dicotómicas ou outros  CSIEE vivos. Grandes grupos nomenclatura dos seres medios para a identificación taxonómicos.

vivos.

e clasificación de especies de animais e plantas.

 BXB4.2.2.

Manexa e  CAA traballa cos sistemas de  CSC clasificación e a  CSIEE nomenclatura dos seres vivos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.119

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  e  a

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B4.2. Concepto de  B4.3. Definir o concepto de  BXB4. 3.1.

biodiversidade. Índices biodiversidade.

Coñece o  CCEC concepto de biodiversidade e relaciónao coa variedade e a abundancia de especies.

biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica.

 BXB4.3.2.

Resolve problemas cálculo de índices diversidade.

 CAA de  CMCCT de

 BXB4.3.3. Aprecia o reino  CAA

vexetal como desencadeante  CSC da biodiversidade.  l  h

 B4.3. Características  B4.4. Coñecer e indicar as  BXB4.4.1. Recoñece os tres  CAA

dos dominios e dos reinos dos seres vivos.

características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos.

dominios e os cinco reinos  CMCCT en que agrupan os seres vivos.  BXB4.4.2.

Enumera as  CCL características de cada un dos dominios e dos reinos en que se clasifican os seres vivos.

 h  i  p

 B4.4. Grandes  B4.5. Situar as grandes  BXB4.5.1. Identifica os  CMCCT zonas bioxeográficas. zonas bioxeográficas e os grandes biomas e sitúa sobre  CCEC  B4.5. Patróns de principais biomas. o mapa as principais

distribución. Principais biomas. Os biomas galegos.

zonas bioxeográficas.  BXB4.5.2.

principais ecosistemas mariños.  h  i  p

 B4.4.

Grandes  B4.6. Relaciona as zonas  BXB4.6.1. Recoñece e  CCL zonas bioxeográficas bioxeográficas coas explica a influencia do clima  CSC . principais variables na distribución de biomas, climáticas. ecosistemas e especies.  B4.5. Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas galegos.

 l  p

 d

Diferencia os  CAA biomas e  CD terrestres e

 BXB4.6.2.

 B4.4. Grandes  B4.7. Interpretar mapas  zonas bioxeográficas. bioxeográficos e  B4.5. Patróns de determinar as formacións distribución. Principais vexetais correspondentes. biomas. Os biomas  galegos.

 B4.6.

xeolóxicos biolóxicos inflúen distribución seres vivos.

Identifica as  CMCCT principais variables climáticas que inflúen na distribución dos grandes biomas. BXB4.7.1. Interpreta  CD mapas bioxeográficos e de  CMCCT vexetación. BXB4.7.2. Asocia e  CAA relaciona as principais formacións vexetais cos biomas correspondentes.

Factores  B4.8. Valorar a importancia  BXB4.8.1. Relaciona a  CMCCT e da latitude, a altitude e latitude, a altitude, a  CD que outros factores xeográficos continentalidade, a na na distribución das insularidade e as barreiras dos especies. oroxénicas e mariñas coa distribución das especies.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.120

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  l

Criterios de avaliación

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

 B4.7. A evolución  B4.9. Relacionar a  BXB4.9.1. Relaciona a  CAA como fonte de biodiversidade co proceso biodiversidade co proceso  CSC biodiversidade. evolutivo. de formación de especies Proceso de especiación.

mediante evolutivos.

cambios

 BXB4.9.2.

Identifica o  CMCCT proceso de selección natural e a variabilidade individual como factores clave no aumento de biodiversidade.

 e

 B4.7.A

 h

 B4.8.

 l  p

evolución  B4.10. Describir o proceso  BXB4.10.1. Enumera as  CCL como fonte de de especiación e enumerar fases da especiación. biodiversidade. os factores que o  BXB4.10.2. Identifica os  CAA Proceso de condicionan. factores que favorecen a  CMCCT especiación. especiación. Ecosistemas  B4.11. Recoñecer e indicar  BXB4.11.1. Sitúa a da Península Ibérica. a Península Ibérica e recoñece Ecosistemas de importancia bioxeográfica a súa situación entre dúas Galicia. da Península Ibérica no áreas bioxeográficas mantemento da diferentes. biodiversidade e a aportación de Galicia á  BXB4.11.2. Recoñece a importancia da Península biodiversidade. Ibérica como mosaico de ecosistemas.

 CSIEE  CD

 CSC  CCEC

 BXB4.11.3.

Enumera os  CAA principais ecosistemas da  CCEC Península Ibérica e de Galicia, e as súas especies máis representativas.

 i  l  p

 e  g  p

 l  b  h  ñ

 B4.9.

Importancia  B4.12. Coñecer e indicar a  BXB4.12.1. Enumera ecolóxica das illas e importancia das illas como factores que favorecen a súa relación coa lugares que contribúen á especiación nas illas. biodiversidade. biodiversidade e á  BXB4.12.2. Recoñece evolución das especies. importancia das illas mantemento biodiversidade.

os  CAA a  CMCCT a  CCEC no da

 B4.10. Concepto de  B4.13. Definir o concepto  BXB4.13.1.

endemismo. Principais endemismos da Península Ibérica e de Galicia.

Define o  CMCCT de endemismo, e coñecer e concepto de endemismo ou identificar os principais especie endémica. endemismos da flora e da fauna españolas e galegas.  BXB4.13.2. Identifica os  CCEC principais endemismos de plantas e animais en España e en Galicia.

 B4.11.

Importancia  B4.14. Coñecer e relacionar  BXB4.14.1. Enumera as  CAA biolóxica da as aplicacións da vantaxes que se derivan do  CSC biodiversidade. biodiversidade en campos mantemento da como a saúde, a medicina, biodiversidade para o ser a alimentación e a humano. industria.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.121

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  a  b  h

 a  h

Criterios de avaliación

 B4.12.

factor  B4.16. Enumerar as  BXB4.16.1. Enumera as  CAA na principais causas de orixe principais causas de perda  CSC da antrópica que alteran a de biodiversidade derivadas

biodiversidade.

das actividades humanas.  BXB4.16.2.

Indica principais medidas reducen a perda biodiversidade.

 p

 B4.13. O antrópico conservación biodiversidade.

 e

 B4.14. Estudo dun  B4.18.

 a  c

 p

Competencias clave

da  B4.15. Coñecer e indicar as  BXB4.15.1. Enumera as  CMCCT de principais causas de perda principais causas de perda  CSC de biodiversidade, así como de biodiversidade. as ameazas máis Coñece e  CSC importantes para a  BXB4.15.2. explica as principais extinción de especies. ameazas que penden sobre as especies e que fomentan a súa extinción.

Causas perda biodiversidade.

 B4.13. O antrópico conservación biodiversidade.

Estándares de aprendizaxe

as  CSIEE que de

factor  B4.17. Comprender e  BXB4.17.1. Coñece e  CMCCT na diferenciar os explica os principais efectos da inconvenientes producidos derivados da introdución de

polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras.

ecosistema. Cómputo biodiversidade.

especies alóctonas nos ecosistemas.

Describir as  BXB4.18.1. Deseña  CCEC principais especies e experiencias para o estudo  CSIEE valorar a biodiversidade de ecosistemas e a  CD dun ecosistema próximo. valoración da súa biodiversidade.

Bloque 5. As plantas: funcións e adaptacións ao medio  e  l

 i  l

 e

 B5.1. Absorción da  B5.1. Describir como se  BXB5.1.1.

auga e minerais vexetais.

sales nos

realiza a absorción da auga e os sales minerais.

 B5.2. Funcións de  B5.2. Coñecer e identificar  BXB5.2.1. Coñece e explica  CMCCT nutrición nas plantas. a composición do zume a composición do zume  CCL Proceso de obtención e bruto e os seus mecanismos bruto e os seus mecanismos transporte dos de transporte. de transporte. nutrientes.  B5.3. Procesos de  B5.3. Explicar os procesos  BXB5.3.1. Describe os  CMCCT transpiración, de procesos de transpiración,  CCL intercambio de gases e transpiración, intercambio intercambio de gases e gutación.

de gases e gutación.

 l

gutación.

 B5.4. Transporte do  B5.4. Coñecer e identificar  BXB5.4.1.

zume elaborado.

 l

Describe a  CAA absorción da auga e os sales  CMCCT minerais.

 B5.5. Fotosíntese.

a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte.

Explica a  CAA composición do zume  CMCCT elaborado e os seus mecanismos de transporte.

 B5.5.

Comprender e  BXB5.5.1. Detalla os  CAA diferenciar as fases da principais feitos que  CMCCT fotosíntese e os factores acontecen durante cada fase que afectan o proceso. da fotosíntese e asocia, a

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.122

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe nivel de orgánulo, onde se producen.

 i  l

 e

 B5.6.

Importancia  B5.6. Salientar a  BXB5.6.1. Argumenta e  CCL biolóxica da importancia biolóxica da precisa a importancia da  CSC fotosíntese. fotosíntese. fotosíntese como proceso de biosíntese, imprescindible para o mantemento da vida na Terra.

 B5.7. A excreción en  B5.7. Explicar a función de  BXB5.7.1. Recoñece algún  CMCCT

vexetais. secretores.

Tecidos

excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores.

exemplo de excreción en vexetais.  BXB5.7.2.

Relaciona os  CAA tecidos secretores e as substancias que producen.

 e  g  e  l

 i  l  l  i

 d  l

 l  i

 d

 B5.8. Funcións de  B5.8. Describir tropismos e  BXB5.8.1.

relación nas plantas. Tropismos e nastias.  B5.9.

vexetais: funcións.  B5.9.

vexetais: funcións.

nastias, e ilustralos con exemplos.

Describe e  CMCCT coñece exemplos de tropismos e nastias.

Hormonas  B5.9. Definir o proceso de  BXB5.9.1. Valora o proceso  CAA tipos e regulación nas plantas de regulación das hormonas mediante hormonas vexetais. vexetais. Hormonas  B5.10. Coñecer e relacionar  BXB5.10.1. Relaciona  CAA tipos e os tipos de fitohormonas as fitohormonas coas súas coas súas funcións. funcións.

 B5.10.

Efectos da  B5.11. Comprender e  BXB5.11.1. Argumenta os  CCL luz e a temperatura diferenciar os efectos da efectos da temperatura e a sobre o temperatura e da luz no luz no desenvolvemento das desenvolvemento desenvolvemento das plantas. das plantas. plantas.

 B5.11. Funcións de  B5.12.

reprodución vexetais: tipos reprodución.

en de

Entender os  BXB5.12.1. Distingue os  CAA mecanismos de mecanismos de reprodución  CMCCT reprodución asexual e a asexual e a reprodución reprodución sexual nas sexual nas plantas. plantas.

 B5.12.

Ciclos  B5.13. Diferenciar os ciclos  BXB5.13.1. Diferencia os  CMCCT biolóxicos dos biolóxicos ciclos biolóxicos principais grupos de de briofitas, pteridofitas e e briofitas, pteridofitas e plantas. espermafitas, e as súas espermafitas, e as súas fases fases e estruturas e estruturas características. características.  BXB5.13.2. Interpreta  CAA esquemas, debuxos, gráficas  CMCCT e ciclos biolóxicos dos grupos de plantas.

 B5.13.

Semente e  B5.14. Entender os  BXB5.14.1. Explica os  CMCCT froito. procesos de polinización e procesos de polinización e  CCL de dobre fecundación de fecundación nas  B5.14. Polinización nas espermafitas. espermafitas e diferencia a e fecundación nas Formación da semente e o orixe e as partes da semente espermafitas. froito. e do froito.  B5.15. Propagación  B5.15. Coñecer e indicar os  BXB5.15.1.

Distingue

os  CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.123

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  l

 i  l

 m  g

Criterios de avaliación

dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

Estándares de aprendizaxe

mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

Competencias clave

mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

 B5.15. Propagación  B5.16. Coñecer e relacionar  BXB5.16.1.

dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

as formas de propagación dos froitos.

Identifica os  CMCCT mecanismos  CAA de propagación dos froitos.

 B5.16. Adaptacións  B5.17.

dos vexetais medio.

Recoñecer e  BXB5.17.1. Relaciona as  CAA relacionar as adaptacións adaptacións dos vexetais co máis características dos medio en que se vexetais aos medios en que desenvolven. habitan.

 B5.17. Aplicacións e  B5.18. Deseñar e realizar  BXB5.18.1.

experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía vexetal.

experiencias en que probe a influencia determinados factores funcionamento vexetais.

se de no dos

Realiza  CSIEE experiencias que demostren  CMCCT a intervención de determinados factores no funcionamento das plantas.

Bloque 6. Os animais: Funcións e adaptacións ao medio  l

 B6.1. Funcións de  B6.1.

nutrición animais.

nos

Comprender e  BXB6.1.1. Argumenta as  CAA discriminar os conceptos de diferenzas  CCL nutrición heterótrofa e de máis significativas entre os alimentación. conceptos de nutrición e alimentación.  BXB6.1.2.

Coñece as  CAA características da nutrición  CMCCT heterótrofa e distingue os tipos principais.

 i

 B6.2.

 i

 B6.2.

 l

 B6.2.

 ñ

Estrutura e  B6.2. Distinguir os  BXB6.2.1. Recoñece e  CMCCT función dos modelos de aparellos diferencia os aparellos aparellos dixestivos dixestivos dos dixestivos dos e as súas glándulas. invertebrados. invertebrados. Estrutura e  B6.3. Distinguir os  BXB6.3.1. Recoñece e  CMCCT función dos modelos de aparellos diferencia os aparellos aparellos dixestivos dixestivos dos vertebrados. dixestivos dos vertebrados. e as súas glándulas. Estrutura e  B6.4. Diferenciar a  BXB6.4.1. Relaciona cada  CAA función dos estrutura e a función dos órgano do aparello dixestivo aparellos dixestivos órganos do aparello coa súa función. e as súas glándulas. dixestivo e as súas  BXB6.4.2. Describe a  CCL glándulas. absorción no intestino.

 l

 B6.3.

Aparellos  B6. 5. Coñecer e relacionar  BXB6.5.1. Recoñece e  CAA circulatorios. a importancia de explica a existencia de  CCL Pigmentos pigmentos respiratorios no pigmentos respiratorios nos  CMCCT respiratorios nos transporte de osíxeno. animais. animais. Linfa.

 l

 B6.3.

Aparellos  B6.6. Comprender e circulatorios. describir os conceptos de

BXB6.6.1. Relaciona  CAA circulación aberta e pechada

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.124

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  e

Pigmentos respiratorios animais. Linfa.

Criterios de avaliación

nos

circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

cos animais que a presentan e explica as súas vantaxes e os seus inconvenientes.  BXB6.6.2.

Asocia  CD representacións sinxelas do  CMCCT aparello circulatorio co tipo de circulación (simple, dobre, incompleta ou completa).

 l

 B6.3.

Aparellos  B6.7. Coñecer e relacionar  BXB6.7.1. Indica a  CMCCT circulatorios. a composición e a función composición da linfa e Pigmentos da linfa. identifica as súas principais respiratorios nos funcións. animais. Linfa.

 i

 B6.4. Transporte de  B6.8. Distinguir respiración  BXB6.8.1.

gases e respiración. Tipos de aparellos respiratorios. Respiración celular.  l  e

Diferencia  CAA respiración celular e  CMCCT respiración, e explica o significado biolóxico de respiración celular.

 B6.5. Transporte de  B6.9. Coñecer e indicar os  BXB6.9.1.

gases e a respiración. Tipos de aparellos respiratorios. Respiración celular.

 e

 B6.5.

 e

 B6.5.

 l

celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso).

tipos de respiratorios invertebrados vertebrados.

aparellos en e

Asocia os  CD aparellos respiratorios cos grupos aos que pertencen, e recoñéceos en representacións esquemática s.

Excreción:  B6.10. Definir o concepto  BXB6.10.1. Define e  CCL tipos de aparellos de excreción e relacionalo explica o proceso excretores en cos obxectivos que da excreción. invertebrados e persegue. vertebrados. Produtos da excreción. Excreción:  B6.11. Enumerar os  BXB6.11.1. Enumera os  CAA tipos de aparellos principais produtos principais produtos de  CMCCT excretores en de excreción e sinalar as excreción e clasifica os invertebrados e diferenzas apreciables nos grupos de animais segundo vertebrados. grupos de animais en os produtos de excreción. Produtos da relación con estes produtos. excreción.

 e

 B6.5.

Excreción:  B6.12. Describir os  BXB6.12.1. Describe os  CMCCT tipos de aparellos principais tipos órganos e principais aparellos excretores en aparellos excretores nos excretores dos animais e invertebrados e distintos grupos de animais. recoñece as súas principais vertebrados. estruturas a partir de Produtos da representación esquemáticas excreción. .

 d

 B6.5.

Excreción:  B6.13. Estudar a estrutura  BXB6.13.1. Localiza e  CAA tipos de aparellos das nefronas e o proceso de identifica as rexións  CMCCT excretores en formación dos ouriños. dunha nefrona. invertebrados e  BXB6.13.2. Explica o  CMCCT vertebrados. proceso de formación dos Produtos da ouriños. excreción.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.125

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

 l

 B6.5.

 l

 B6.6. Funcións de  B6.15.

 e

 i

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

 l

 e  l

Explicar o  BXB6.17.1. Explica a  CCL mecanismo de transmisión transmisión do impulso do impulso nervioso. nervioso na neurona e entre neuronas.

 B6.6. Funcións de  B6.18.

Identificar os  BXB6.18.1. Distingue os  CAA principais tipos de sistemas principais tipos de sistemas  CMCCT nerviosos en invertebrados. nerviosos en invertebrados.

 B6.6. Funcións de  B6.19.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  e

Coñecer e  BXB6.16.1. Define  CCL identificar os principais estímulo, receptor, compoñentes do sistema transmisor, efector. nervioso e o seu  BXB6.16.2. Identifica  CAA funcionamento. distintos tipos de receptores  CMCCT sensoriais e nervios.

 B6.6. Funcións de  B6.17.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  l

Comprender e  BXB6.15.1. Integra a  CAA describir o funcionamento coordinación nerviosa e integrado dos sistemas hormonal, relacionando nervioso e hormonal en ambas as dúas funcións. animais.

 B6.6. Funcións de  B6.16.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  i

Competencias clave

Excreción:  B6.14. Coñecer e relacionar  BXB6.14.1. Identifica os  CMCCT tipos de aparellos mecanismos específicos mecanismos específicos ou excretores en ou singulares de excreción singulares de excreción dos invertebrados e en vertebrados. vertebrados. vertebrados. Produtos da excreción.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.  e

Estándares de aprendizaxe

Diferenciar desenvolvemento sistema nervioso vertebrados.

o  BXB6.19.1. Identifica os  CMCCT do principais sistemas en nerviosos de vertebrados.

 B6.6. Funcións de  B6.20.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

Describir os  BXB6.20.1. Describe o  CMCCT compoñentes e as funcións sistema nervioso central e do sistema nervioso tanto periférico dos vertebrados, e desde o punto de vista diferencia as funcións do anatómico (SNC e SNP) sistema nervioso somático e como desde o funcional o autónomo. (somático e autónomo).

 B6.6. Funcións de  B6.21.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas

Describir os  BXB6.21.1. Establece a  CAA compoñentes do sistema relación entre o sistema  CSIEE endócrino e a súa relación endócrino e o sistema co sistema nervioso. nervioso.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.126

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos nervioso endócrino. Homeostase.  i

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B6.6. Funcións de  B6.22.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

Enumerar as  BXB6.22.1. Describe as glándulas endócrinas en diferenzas entre glándulas vertebrados, as hormonas endócrinas e exócrinas. que producen e as funcións BXB6.22.2. Discrimina a destas. función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano.

 CCL  CMCCT  CAA  CMCCT

 BXB6.22.3. Relaciona cada  CMCCT

glándula endócrina coa hormona ou as hormonas máis importantes que segrega, e explica a súa función de control.  i  l

 e

 B6.6. Funcións de  B6.23.

relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

Coñecer e  BXB6.23.1. Relaciona as  CAA identificar as hormonas e as principais hormonas dos estruturas que as producen invertebrados coa súa nos principais grupos de función de control. invertebrados.  BXB6.23.2. Identifica o  CMCCT concepto de homeostase e a súa relación co sistema nervioso e endócrino.

 B6.7.

Reprodución  B6.24. Definir o concepto  BXB6.24.1. Describe as  CCL nos animais. Tipos de reprodución e diferenzas entre reprodución  CMCCT de reprodución. diferenciar entre asexual e sexual, e Vantaxes e reprodución sexual e argumenta as vantaxes e os inconvenientes. asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes de cada inconvenientes. unha.  BXB6.24.2. Identifica tipos  CMCCT

de reprodución asexual en organismos unicelulares e pluricelulares.  BXB6.24.3.

Distingue os  CAA tipos de reprodución sexual.

 e

 B6.8.

Gametoxénese.

 B6.25.

Describir os  BXB6.25.1. Distingue e  CAA procesos da gametoxénese. compara o proceso de espermatoxénese e ovoxénese.

 l

 B6.9. Fecundación e  B6.26. Coñecer e relacionar  BXB6.26.1. Diferencia os tipos  CMCCT de fecundación en animais e as desenvolvemento os tipos de fecundación en súas etapas. embrionario. animais e as súas etapas.

 e

 B6.9. Fecundación e  B6.27. Describir as fases  BXB6.27.1. Identifica as fases  CAA do desenvolvemento desenvolvemento do desenvolvemento  CMCCT embrionario e os embrionario. embrionario. acontecementos característicos de cada unha.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.127

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 BXB6.27.2.

Relaciona os  CMCCT tipos de ovo cos procesos de segmentación e gastrulación durante o desenvolvemento embrionario.

 d

 B6.10.

 l

 B6.11. Adaptacións  B6.29.

 i

Ciclos  B6. 28. Analizar os ciclos  BXB6.28.1. Identifica as  CAA biolóxicos máis biolóxicos dos animais. fases dos ciclos biolóxicos característicos dos dos animais. animais.

dos animais medio.

Recoñecer e  BXB6.29.1. Identifica as  CAA relacionar as adaptacións adaptacións animais aos máis características dos medios aéreos. animais aos medios en que  BXB6.29.2. Identifica as  CAA habitan. adaptacións animais aos medios acuáticos.  BXB6.29.3.

Identifica as  CAA adaptacións animais aos medios terrestres.

 m  g

 B6.12. Aplicacións  B6.30.

e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía animal.

Realizar  BXB6.30.1. Describe e  CSIEE experiencias de fisioloxía e realiza experiencias de anatomía animal. fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7. Estrutura e composición da Terra  i  l

 d  l

 B7.1.

Análise e  B7.1. Interpretar os  BXB7.1.1. Caracteriza os  CMCCT interpretación dos métodos de estudo da Terra métodos de estudo da Terra  CD métodos de estudo e identificar as súas sobre a base dos da Terra. achegas e as súas procedementos que utiliza e limitacións. as súas achegas e limitacións.

 B7.2. Estrutura do  B7.2. Identificar as capas  BXB7.2.1.

interior terrestre: capas que se diferencian en función da súa composición e da súa mecánica.

que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencialas das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición.

Resume a  CCL estrutura e composición do interior terrestre, distinguindo as súas capas en función da súa composición e da súa mecánica, así como as descontinuidades e as zonas de transición entre elas.

 BXB7.2.2. Sitúa en mapas e  CMCCT

esquemas as capas da Terra,  CD e identifica as descontinuidades que permiten diferencialas.  BXB7.2.3.

Analiza o  CCEC modelo xeoquímico e xeodinámico da Terra e contrasta o que achega cada un deles ao coñecemento da estrutura da Terra.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.128

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  e

 B7.3.

litosférica.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Dinámica  B7.3. Precisar os procesos  BXB7.3.1. Detalla e  CAA que condicionan a estrutura enumera procesos que deron  CCL actual terrestre. lugar á estrutura actual do planeta.

 l

Comprender e  BXB7.4.1. Indica as achegas  CCEC  B7.4. Evolución das  B7.4. diferenciar a teoría da deriva teorías desde a máis relevantes da deriva continental de Wegener e a súa deriva continental continental, para o relevancia para o ata a tectónica de desenvolvemento da teoría desenvolvemento da teoría da placas. da Tectónica de placas. tectónica de placas.

 b

 B7.4. Evolución das  B7.5. Clasificar os bordos  BXB7.5.1.

teorías desde a deriva continental ata a tectónica de placas.  g

 p

Identifica os  CD tipos de bordos de placas e  CMCCT explica os fenómenos asociados a eles.

 B7.5. Achegas das  B7.6. Aplicar os avances  BXB7.6.1.

novas tecnoloxías na investigación do noso planeta.

 b

de placas litosféricas e sinalar os procesos que acontecen entre eles.

das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica.

Distingue  CD métodos desenvolvidos  CMCCT grazas ás novas tecnoloxías, asociándoos coa investigación dun fenómeno natural.

 B7.6.

Minerais e  B7.7. Seleccionar e  BXB7.7.1. Identifica as  CAA rochas: conceptos. identificar os minerais e os aplicacións de interese  CSC Clasificación xenétic tipos de rochas máis social ou industrial de a das rochas. frecuentes, nomeadamente determinados tipos de os utilizados en edificios, minerais e rochas.  B7.7. Observación monumentos e outras de coleccións de aplicacións de interese minerais e rochas. social ou industrial.  B7.8. Recoñecemento e identificación de minerais e rochas frecuentes en Galicia. Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos

 i  l

 l

 B8.1. Magmatismo.  B8.1.

Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

 B8.1. Magmatismo.  B8.2. Categorizar os tipos  BXB8.2.1.

Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.  i  l

Relacionar o  BXB8.1.1. Explica a  CMCCT magmatismo e a tectónica relación entre o de placas. magmatismo e a tectónica de placas, e coñece as estruturas resultantes da localización dos magmas en profundidade e en superficie.

de magmas sobre a base da súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo.

Discrimina os  CAA factores que determinan os tipos de magmas, e clasifícaos atendendo á súa composición.

 B8.1. Magmatismo.  B8.3.

Clasificación das rochas magmáticas.

Recoñecer e  BXB8.3.1. Diferencia os  CAA relacionar a utilidade das tipos de rochas magmáticas, rochas magmáticas identifica as máis

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.129

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.  l

 l

Establecer as  BXB8.4.1. Relaciona os  CAA diferenzas de tipos de actividade volcánica  CMCCT actividade volcánica, coas características do asociándoas ao tipo de magma, e diferencia os magma. produtos emitidos nunha erupción volcánica.

 B8.2. Riscos  B8.5. Diferenciar os riscos  BXB8.5.1. Analiza os riscos  CSC xeolóxicos: vulcanismo xeolóxicos derivados dos xeolóxicos derivados dos e sismicidade. procesos internos. procesos internos.

Vulcanismo e sismicidade.  e

 B8.3.

Vulcanismo e sismicidade.

 B8.6. Detallar o proceso de  BXB8.6.1.

Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo. Clasificación das rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónica de placas.  d

frecuentes, con axuda de claves, e relaciona a súa textura co seu proceso de formación.

 B8.1. Magmatismo.  B8.4.

Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.  i

analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades.

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

 B8.3.

metamorfismo e relacionar os factores que lle afectan cos seus tipos.

Clasifica o  CMCCT metamorfismo en función  CAA dos factores que o condicionan.

 B8.7.

Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo. Clasificación das rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónica de placas.

Identificar rochas  BXB8.7.1. Ordena e  CAA metamórficas a partir das clasifica as rochas súas características e das metamórficas máis súas utilidades. frecuentes da codia terrestre, relacionando a súa textura co tipo de metamorfismo experimentado.

 i

 B8.4. Procesos  B8.8. Relacionar estruturas  BXB8.8.1. Detalla e  CMCCT sedimentarios. Facies sedimentarias e ambientes discrimina as fases do sedimentarias: sedimentarios. proceso de formación dunha identificación e rocha sedimentaria interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 e

 B8.4. Procesos  B8.9. Explicar a diaxénese  BXB8.9.1. Describe as fases  CCL sedimentarios. Facies e as súas fases. da diaxénese. sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 i

 B8.4.

Procesos  B8.10. Clasificar as rochas  BXB8.10.1.

Ordena

e  CAA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.130

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos  l

 l

Criterios de avaliación

sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

 g

aplicando as súas

Competencias clave

clasifica segundo a súa orixe  CSIEE as rochas sedimentarias máis frecuentes da codia terrestre.

 B8.5. A deformación  B8.11. Analizar os tipos de  BXB8.11.1. Asocia os tipos  CAA

en relación á tectónica de placas. Comportamento mecánico das rochas.

 m

sedimentarias como criterio distintas orixes.

Estándares de aprendizaxe

deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas.

de deformación tectónica cos esforzos aos que se someten as rochas e coas propiedades destas.  BXB8.11.2.

Relaciona os  CD tipos de estruturas xeolóxicas coa tectónica de placas.

 B8.6.

Tipos de  B8.12. Representar os  BXB8.12.1. Distingue os  CMCCT deformación: dobras elementos dunha dobra e elementos dunha dobra e e fallas. dunha falla. clasifícaos atendendo a diferentes criterios.  B8.7. Técnicas para a identificación de distintos tipos de  BXB8.12.2. Recoñece e  CAA rochas. clasifica os tipos de falla,  CMCCT  B8.8. Construción identificando os elementos de modelos onde se que a constitúen. representen os principais tipos de pregamentos e fallas. Bloque 9. Historia da Terra

 m  l

 l  e

 d  l  p

 B9.1.

Estratigrafía:  B9.1. Deducir a existencia  BXB9.1.1. Interpreta e  CMCCT concepto e de estruturas xeolóxicas e a realiza mapas topográficos e  CAA obxectivos. súa relación co relevo, a cortes xeolóxicos sinxelos. Principios. partir de mapas Definición de topográficos e cortes estrato. xeolóxicos dunha zona determinada.  B9.2. Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes xeolóxicos.  B9.3.

Datacións  B9.2. Aplicar criterios  BXB9.2.1. Interpreta cortes  CMCCT relativas e absolutas: cronolóxicos para a xeolóxicos e determina a  CAA estudo de cortes datación relativa de antigüidade dos seu estratos, xeolóxicos sinxelos. formacións xeolóxicas e as discordancias e a historia Grandes divisións deformacións localizadas xeolóxica da rexión, e xeolóxicas: Táboa nun corte xeolóxico. identifica os grandes do tempo xeolóxico. Describir as grandes acontecementos xeolóxicos Principais divisións do tempo en ocorridos e as oroxenias. acontecementos na xeoloxía. Oroxenias e historia xeolóxica da grandes acontecementos Terra. Oroxenias. xeolóxicos.

Categoriza os  CAA Extincións  B9.3. Interpretar o proceso  BXB9.3.1. principais fósiles guía e valora a masivas e as súas de fosilización e os  CMCCT súa importancia para o causas naturais. cambios que se producen. establecemento da historia Analizar as causas da  B9.5. Estudo e xeolóxica da Terra. extinción das especies. recoñecemento de  B9.4.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.131

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato. Obxectivos Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

fósiles.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.132

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE 1º TEMPORALIZACIÓN Comezará o curso co estudo da xeoloxía (bloques 7, 8 e 9) e continuará co estudo dos seres vivos e de anatomía compararada (bloques 1 a 6) Os nove bloques de contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía en 1º BAC, articuláronse en vinte unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: 1ª AVALIACIÓN  Unidade 1: Orixe e estrutura do noso planeta. Temporalización 4 sesións  Unidade 2: Dinámica litosférica. Temporalización 4 sesións  Unidade 3: Os procesos xeolóxicos internos. O magmatismo. Temporalización 4 sesións  Unidade 4: Metamorfismo e tectónica. Temporalización 4 sesións.  Unidade 5: Meteorización e sedimentoxénese. Temporalización 4 sesións  Unidade 6: Petroxénese. Do sedimento a rocha. Temporalización 4 sesións  Unidade 7: A Historia do noso planeta. Temporalización 8 sesións  Unidade 8: Os seres vivos e a súa organización. Temporalización 8 sesións. 2ª AVALIACIÓN      

Unidade 9: Diferenciación e especialización celular. Temporalización 8 sesións Unidade 10: A importancia da biodiversidade. Temporalización 4 sesións Unidade 11: Evolución e clasificación dos seres vivos. Temporalización 8 sesións Unidade 12: A árbore da vida Temporalización 8 sesións Unidade 13: A nutrición nas plantas. Temporalización 4 sesións Unidade 14: A relación nas plantas e a regulación do seu crecemento. Temporalización 4 sesións

3ª AVALIACIÓN      

Unidade 15: A reprodución nas plantas. Temporalización 6 sesións Unidade 16: Nutrición en animais: dixestión e respiración.Temporalización 8 sesións Unidade 17: Nutrición en animais: circulación e excreción.Temporalización 4 sesións Unidade 18: Relación en animais: receptores e efectores. Temporalización 4 sesións. Unidade 19: Coordinación nerviosa e hormonal en animais. Temporalización 4 sesións. Unidade 20: Reprodución en animais. Temporalización 4 sesións.

Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA Bloque 1. Os seres vivos: composición e función. - Especifica as características dos seres vivos. - Distingue bioelemento, oligoelemento e biomolécula. - Diferenza e clasifica os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relaciónaos coas súas respectivas funcións biolóxicas na célula. - Diferenciar os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas. - Recoñece e identifica algunhas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función. Bloque 2. A organización celular.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.133

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Describe a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distingue unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas. Identifica os orgánulos celulares, e describir a súa estrutura e a súa función. Recoñece e identifica as fases da mitose e da meiose, e argumenta a súa importancia biolóxica. Establece as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica.

Bloque 3. Histoloxía. - Diferenza os niveis de organización celular e interpreta como se chega ao nivel tisular. - Recoñece e indica a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións. - Asocia imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen. Bloque 4: A biodiversidade. - Coñece e indica os grandes grupos taxonómicos de seres vivos. - Interpreta os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos. - Define o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica. - Coñece e indica as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos. - Sitúa as grandes zonas bioxeográficas e os principais biomas. - Relaciona as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas. Interpreta mapas bioxeográficos e determina as formacións vexetais correspondentes. - Valora a importancia da latitude, a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies. - Relaciona a biodiversidade co proceso evolutivo. Describe o proceso de especiación e enumera os factores que o condicionan. - Recoñece e indica a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade. - Coñece e indica a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies. - Define o concepto de endemismo, e coñece e identifica os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas. - Coñece e relaciona as aplicacións da biodiversidade en campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria. - Coñece e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies. - Enumera as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade. - Comprende e diferenza os inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras. Describe as principais especies e valora a biodiversidade dun ecosistema próximo. Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio. Describe como se realiza a absorción da auga e os sales minerais. - Coñece e identifica a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte. - Explica os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación. - Coñece e identifica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte. - Comprende e diferenza as fases da fotosíntese e os factores que afectan ao proceso. - Salienta a importancia biolóxica da fotosíntese. - Explica a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores. - Describe tropismos e nastias, e ilustraos con exemplos. - Define o proceso de regulación nas plantas mediante hormonas vexetais. - Coñece e relaciona os tipos de fitohormonas coas súas funcións.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.134

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Comprende e diferenza os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas. Entende os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas. Diferenza os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características. Entende os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación da semente e o froito. Coñece e indica os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación. Coñece e relaciona as formas de propagación dos froitos. Recoñece e relaciona as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan. Deseña e realiza experiencias nas que se probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais.

Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio. - Comprende e discrimina os conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación. - Distingue os modelos de aparellos dixestivos dos invertebrados. - Distingue os modelos de aparellos dixestivos dos vertebrados. - Diferenza a estrutura e a función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas. - Coñece e relaciona a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno. - Comprende e describe os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa. - Coñece e relaciona a composición e a función da linfa. - Distingue respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso). - Coñece e indica os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados. - Define o concepto de excreción e relaciónao cos obxectivos que persegue. - Enumera os principais produtos de excreción e sinala as diferenzas apreciables nos grupos de animais en relación con estes produtos. - Describe os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais. - Estuda a estrutura dos nefróns e o proceso de formación dos ouriños. - Coñece e relaciona mecanismos específicos ou singulares de excreción en vertebrados. - Comprende e describe o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais. - Coñece e identifica os principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento. - Explica o mecanismo de transmisión do impulso nervioso. - Identifica os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados. - Diferenza o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados. - Describe os compoñentes e as funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo). - Describe os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso. - Enumera as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcións destas. - Coñece e identifica as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados. - Define o concepto de reprodución e diferencia entre reprodución sexual e asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes. - Describe os procesos da gametoxénese. - Coñece e relaciona os tipos de fecundación en animais e as súas etapas. - Describe as fases do desenvolvemento embrionario. - Analiza os ciclos biolóxicos dos animais. - Recoñece e relaciona as adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan. Realiza experiencias de fisioloxía e anatomía animal. Bloque 7: Estrutura e composición da Terra. - Interpreta os métodos de estudo da Terra e identifica as súas achegas e as súas limitacións.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.135

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Identifica as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencial das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición. Precisa os procesos que condicionan a estrutura actual terrestre. Comprende e diferenza a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placas. Clasifica os bordos de placas litosféricas e sinala os procesos que acontecen entre eles. Aplica os avances das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica. Selecciona e identifica os minerais e os tipos de rochas máis frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social ou industrial.

Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos. - Relaciona o magmatismo e a tectónica de placas. - Categoriza os tipos de magmas sobre a base da súa composición e distingue os factores que inflúen no magmatismo.

Recoñece e relaciona a utilidade das rochas magmáticas analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades. Establece as diferenzas de actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma. Diferenza os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade. Detalla o proceso de metamorfismo e relaciona os factores que lle afectan cos seus tipos. Identifica rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidades. Relaciona estruturas sedimentarias e ambientes sedimentarios. Explica a diaxénese e as súas fases Clasifica as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes. Analiza os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas. Representa os elementos dunha dobra e dunha falla.

Bloque 9: Historia da Terra. - Deduce a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada. - Aplica criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico. Describe as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos. - Interpreta o proceso de fosilización e os cambios que se producen. Analiza as causas da extinción das especies.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.136

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación da ESO. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuestións plantexadas pola profesora. Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous ou tres un traballo en formato Word e unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, de relacionar termos. cuestións de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos. Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA A metodoloxía adecuada para desenvolver a bioloxía e xeoloxía no bacharelato será aquela que potencie a capacidade de autoaprendizaxe no alumnado, traballar en equipo, aplicar métodos adecuados de investigación e para que poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e a súas aplicacións prácticas. Propóñense as seguintes estratexias metodolóxicas para desenvolver as capacidades que os obxectivos requiren: -Crear na aula un clima que favoreza as aprendizaxes significativas, que desenvolva o interese pola materia e os seus estudos posteriores, que permita a interacción entre iguais e entre o profesorado e alumnado como base para o desenvolvemento integral como persoas. -Propiciar a construción dunha imaxe da ciencia, e en particular da bioloxía e xeoloxía, non estática, entendendo que a provisionalidade da súas conclusións e teorías é unha das súas características fundamentais. -Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Dotar o alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades nas que un dos obxectivos sexa o desenvolvemento de procedementos. -Pór de manifesto a correlación entre os fenómenos estudados na aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, comentarios de novas de actualidade ou saídas didácticas (a laboratorios, fábricas, itinerarios xeolóxicos, etc.) combinadas con informes ou traballos específicos. Facer especial fincapé nas características xeolóxicas e na biodiversidade de Galicia.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Bioloxía e Xeoloxía en 1º de Bacharelato:  Libro de texto do alumno da editorial Anaya.  Libros e guías de consulta do departamento.  Artículos de prensa relacionados coa programación.  Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias.  Medios informáticos.  Material de laboratorio para a realización das prácticas.  Claves sinxelas de identificación de rochas e minerais.  Colección de rochas e minerais do departamento.  Mapas xeolóxicos e mapas topográficos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.137

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: 1. Identificación de biomoléculas orgánicas (glicidos, lipidos e prótidos). 2. Preparación e observación de células procariotas e eucariotas. 3. Observación microscópica de tecidos. 4. Observación dos microorganismos dunha charca. 5. Fotosíntese e separación de pigmentos fotosintéticos. 6. Estudo de diversos tipos de flores. 7. Dixestión salivar do almidón. 8. Disección e estudio de órganos (corazón, pulmóns, riles, encéfalo, ollos, branquias.....). 9. Observación e análise dun ovo de pita 10. Identificación e estudo das propiedades dos minerais máis caracteristicos. 11. Identificación, mediante claves, de rochas magmáticas, metamorficas e sedimentarias. 12. Análise da xeoloxía da zona (realización dun corte topográfico dun transecto, recollida e identificaci n de rochas nese transecto a partir dun mapa xeol xico…) 13. Simular a discontinuidade de Repetti no laboratorio. 14. Formación dun prisma de acreción 15. Formación de cristais. 16. Estudo e simulación de icnitas.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. Os seres vivos: composición e función. - Especificar as características dos seres vivos. - Distinguir bioelemento, oligoelemento e biomolécula. - Diferenciar e clasificar os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas funcións biolóxicas na célula. - Diferenciar os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas. - Recoñecer e identificar algunhas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función. Bloque 2. A organización celular. - Describir a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distinguir unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas. - Identificar os orgánulos celulares, e describir a súa estrutura e a súa función. - Recoñecer e identificar as fases da mitose e da meiose, e argumentar a súa importancia biolóxica. - Establecer as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica. Bloque 3. Histoloxía. - Diferenciar os niveis de organización celular e interpretar como se chega ao nivel tisular. - Recoñecer e indicar a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións. - Asociar imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen. Bloque 4: A biodiversidade. - Coñecer e indicar os grandes grupos taxonómicos de seres vivos. - Interpretar os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos. - Definir o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.138

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Coñecer e indicar as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos. Situar as grandes zonas bioxeográficas e os principais biomas. Relacionar as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas. Interpretar mapas bioxeográficos e determina as formacións vexetais correspondentes. Valorar a importancia da latitude, a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies. Relacionar a biodiversidade co proceso evolutivo. Describir o proceso de especiación e enumera os factores que o condicionan. Recoñecer e indica a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade. Coñecer e indicar a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies. Definir o concepto de endemismo, e coñecer e identificar os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas. Coñecer e relacionra as aplicacións da biodiversidade en campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria. Coñecer e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies. Enumerar as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade. Comprender e diferenciar os inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras. Describir as principais especies e valora a biodiversidade dun ecosistema próximo.

Bloque 5: As plantas: as súas funcións e as adaptacións ao medio. Describir como se realiza a absorción da auga e os sales minerais. - Coñecer e identificar a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte. - Explicar os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación. - Coñecer e identifica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte. - Comprender e diferenciar as fases da fotosíntese e os factores que afectan ao proceso. - Salientar a importancia biolóxica da fotosíntese. - Explicar a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores. - Describir tropismos e nastias, e ilustralos con exemplos. - Definir o proceso de regulación nas plantas mediante hormonas vexetais. - Coñecer e relacionar os tipos de fitohormonas coas súas funcións. - Comprender e diferenciar os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas. - Entender os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas. - Diferenciar os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características. - Entender os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación da semente e o froito. - Coñecer e indicar os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación. - Coñecer e relacionar as formas de propagación dos froitos. - Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan. - Deseñar e realizar experiencias nas que se probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais. Bloque 6: Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio. - Comprender e discriminar os conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación. - Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos invertebrados. - Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos vertebrados. - Diferenciar a estrutura e a función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.139

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Coñecer e relacionar a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno. Comprender e describir os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa. Coñece e relacionar a composición e a función da linfa. Distinguir respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso). Coñecer e indicar os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados. Definir o concepto de excreción e relacionalo cos obxectivos que persegue. Enumerar os principais produtos de excreción e sinalar as diferenzas apreciables nos grupos de animais en relación con estes produtos. Describir os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais. Estudar a estrutura dos nefróns e o proceso de formación dos ouriños. Coñecer e relacionar mecanismos específicos ou singulares de excreción en vertebrados. Comprender e describir o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais. Coñecer e identificar os principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento. Explicar o mecanismo de transmisión do impulso nervioso. Identificar os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados. Diferenciar o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados. Describir os compoñentes e as funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o funcional (somático e autónomo). Describir os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso. Enumerar as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcións destas. Coñecer e identificar as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados. Definir o concepto de reprodución e diferenciar entre reprodución sexual e asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes. Describir os procesos da gametoxénese. Coñecer e relacionar os tipos de fecundación en animais e as súas etapas. Describir as fases do desenvolvemento embrionario. Analizar os ciclos biolóxicos dos animais. Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan. Realizar experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

Bloque 7: Estrutura e composición da Terra. - Interpretar os métodos de estudo da Terra e identificar as súas achegas e as súas limitacións. - Identificar as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencialas das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición. Precisar os procesos que condicionan a estrutura actual terrestre. - Comprender e diferenciar a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placas. - Clasificar os bordos de placas litosféricas e sinalar os procesos que acontecen entre eles. -

Aplicar os avances das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica. Seleccionar e identificar os minerais e os tipos de rochas máis frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social ou industrial.

Bloque 8: Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos. - Relacionar o magmatismo e a tectónica de placas. - Categorizar os tipos de magmas sobre a base da súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.140

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Recoñecer e relacionar a utilidade das rochas magmáticas analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades. Establecer as diferenzas de actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma. Diferenciar os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade. Detallar o proceso de metamorfismo e relaciona os factores que lle afectan cos seus tipos. Identificar rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidades. Relacionar estruturas sedimentarias e ambientes sedimentarios. Explicar a diaxénese e as súas fases Clasificar as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes. Analizar os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas. Representar os elementos dunha dobra e dunha falla.

Bloque 9: Historia da Terra. - Deducir a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada. - Aplicar criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico. Describir as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos. - Interpretar o proceso de fosilización e os cambios que se producen. Analizar as causas da extinción das especies.

Criterios de cualificación e promoción A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. Realizarase como mínimo unha por avaliación. Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, etc. A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores. Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ao alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final ser a m is alta) Esta cualificaci n ―gardar ase‖ ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto non se ―gardan‖ avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta. 8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.141

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións:

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES Aos alumnos de 2º de bacharelato con Bioloxía e Xeoloxía de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos. Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas. Xefatura de estudos establecerá a data de celebración da proba escrita de recuperación.

10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

11. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Bioloxía e Xeoloxía. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO no IES Xesús Taboada Chivite. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 4º de ESO no centro. En función dos resultados obtidos adoptaranse as seguintes medidas:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.142

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio durante a ESO e que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 1º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa. Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo. Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 1º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE A consecución dunha ensinanza eficaz esixe adaptar os procesos de ensinanza-aprendizaxe ás características personais do alumnado. Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 1º de Bacharelato, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor lg ns exemplos son: ― omo se calcula a idade en millóns de anos, dunha rocha?‖ ― omo se estudan os movementos de convecci n do manto?‖ ‖ omo se estudan as estruturas tect nicas nun laboratorio?‖ ― omo poden predicirse os riscos xeol xicos?‖ ―P dese reconstru r un suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas sedimentarias?‖ ―Que ocorre cando os f siles e as rochas non encaixan‖ ― omo se estudan os virus?‖ ― omo se clasifican os seres vivos?‖ ― omo identificar os seres vivos‖‖Que informaci n proporciona a madeira que producen as rbores no seu crecemento?‖‖Poden as fitohormonas mellorar a produci n hortofrut cola?‖ ― omo se conserva a biodiversidade vexetal‖ ― e que se alimentan os animais?‖ ―Que informaci n nos proporciona a actividade el ctrica do coraz n?‖ ― omo se utilizan as feromonas na loita biolóxica contra as pragas‖ ― omo se leva a cabo un programa de reproduci n asistida para a conservaci n de especies amenazadas...Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiraci n cient fica para os concursos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica. Imaxes e gráficos do libro de texto que favorecen a adquisición dos contidos. Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 1º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes (células, tecidos, aparatos aparatos relacionados coas funcións vitais de diferentes grupos de organismos, tipos de volcáns, ambientes sedimentarios, estrutura do solo...), mapas (distribución dos principais biomas, placas tectónicas, topográficos, xeóloxicos...), táboas (clasificación de diferentes grupos de organismos, glándulas endócrinas e hormonas que producen, ) e gráficos (electrocardiograma, velocidade de propagación das ondas sísmicas, variación da biodiversidade ao longo do tempo, potencial de membrana nun impulso nervioso...)

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.143

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Europa one‖ ―La pesca del salm n en Yemen‖ ―Lo imposible‖ ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ ―Entre lobos...

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Realizaci n de actividades para 1º de Bacharelato na p xina web de ―Proyecto Biosfera‖ Realización de webquest sobre biodiversidade e xeodinámica externa. Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Europa one‖ ―La pesca del salm n en Yemen‖ ―Lo imposible‖ ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ ―Entre lobos... Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Redacci n de relatos cient ficos para os concursos ―Inspiraciencia‖ e ― iencia que conta‖ Composición de letras de cancións relacionadas cos contidos que se imparten en 1º de Bacharelato, así como a gravación e a edición de vídeos que inclúan ditas cancións . Deseño dunha campaña divulgativa sobre a doazón de sangue. ctividades do libro de texto das partes: ―En resumo‖ e ― iencia na t a vida‖ Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Riscos inducidos Quentamento global e fusión dos glaciares. Efectos da construción de rompeolas. Efectos da deforestación polo trazado dunha autovía. A destrución da presa de Tous por unha inundación. Efectos da chuvia ácida. Elaboración dunha lista de medidas para preservar a biodiversidade. Xestionar o medio ambiente de forma sostible A produción hortofrutícola. Explicar os problemas da aplicación de feromonas. Debate: O alcohol, unha droga perigosa. Vantaxes e riscos da clonación terapeutica. Valores persoais. Os que figuran no punto 15: ― Programaci n da educaci n en valores‖

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO -

Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunhas das seguintes actividades : Realizaci n da actividade pr ctica ― o ece a xeolox a da t a zona‖ Deseño e realización dunha experiencia práctica por parte dos alumnos. Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre contidos abordados no curriculo. Visita a un museo de ciencias naturais próximo á localidade. Participaci n nos concursos de relatos de inspiraci n cient fica ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ Composición de letras de cancións relacionadas cos contidos que se imparten en 1º de Bacharelato, así como a gravación e a edición de vídeos que inclúan ditas cancións . Participación na fase galega da Olimpiada de Xeoloxía.

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía e Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos dez bloques de contidos plantexados para 1º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas. Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos. Reflexión crítica sobre a orixe da vida na Terra.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.144

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación. Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos. Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica. Valoración da importancia que ten a clasificación dos seres vivos para poder coñecelos e, no caso dos microorganismos causantes de enfermidades, poder encontrar remedios para combatelas. Valoración e respecto pola biodiversidade e os comportamentos adecuados para a súa protección e conservación. Valoración do uso das hormonas nos procesos de hortofruticultura. Valoración da importancia do coñecemento das plantas e a súa reprodución para a súa utilización polo ser humano. Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio. Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para os animais. Toma de conciencia das diferenzas entre os distintos sistemas nerviosos, a medida que se avanza na escala evolutiva. Valoración da importancia das aplicacións derivadas do coñecemento das hormonas. Análise do papel estereotípico que a sexualidade desempeña na prensa e a publicidade. Debate crítico sobre algúns mitos, concepcións erróneas e prexuízos relacionados coa sexualidade. Valoración das repercusións sociais e éticas da biotecnoloxía en relación coa reprodución. Necesidade dun coñecemento e un uso adecuado dos métodos anticonceptivos para a prevención de enfermidades. Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos. Recoñecemento da utilidade dos minerais e as rochas na vida cotiá. Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. Recoñecemento da importancia que teñen para o ser humano os solos e a necesidade de protexelos. Conservación da vida no planeta Terra. O labor de distintos profesionais vinculados á Bioloxía ou á Xeoloxía: xeofísico, vulcanólogo, xeólogo, especialistas en Ciencias Ambientais, sedimentólgo, paleontólogo, biofísico, histólogo clínico, biólogo evolutivo, zoólogo, botánico, enxeñeiro forestal, técnico de xardinería e floristería, cardiólogo... Uso sostible dos recursos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.145

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

                       

VERÍN , OURENSE

CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994. DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002. MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999. ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGraw Hill de Divulgación Científica, España, 1991. BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993. HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994. SOLOMON, BERG, MARTIN: Biología. 5.ª edición. McGraw Hill, Madrid, 2001. WATSON, J.D.: ADN. El secreto de la vida. Taurus, Madrid, 2003. ALBERTS, B.; BRAY, D.; LEWIS, J.; RAFF, M.; ROBERTS, K., y WATSON, J.D.: Biología Molecular de la célula. 3.ª edición. Omega, Barcelona, 1994. ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995. CURTIS, H., y BARNES, N.S.: Invitación a la Biología. 6.ª edición en español. Editorial Médica Panamericana, 2001. MARGULIS, L.: El planeta simbiótico. Debate, Madrid, 2003. DE DUVE, C.: «El origen de las células eucariotas», Investigación y ciencia, junio de 1996; número 237. JUNQUEIRA, L.C., y CARNEIRO, J.: Histología básica. Editorial Masson. Evolución. Libros de Investigación y Ciencia. 2.ª edición. Labor, Barcelona, 1982. FUENTES YAGÜE, J.L.: Iniciación a la Botánica. Mundi-Prensa, 2001. VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993. LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002. MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona. ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988. JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel. Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.146

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

http://edafología.ugr.es/introeda/tema00/progr.htm http://pacozamora.blogia.com/archivos/ http://www.iesabastos.org/archivos/daniel_tomas/index.html http://roble.pntic.mec.es/afep0032/tectonica_index.html http://ocw.innova.uned.es/cartografia/indice_general.htm nimarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:― iencia que conta‖e ―Inspiraciencia‖, organizados pola Universidade de Vigo e o CSIC respectivamente. As bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/ -

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2016-2017 propostos na memoria do curso pasado son: 17. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 18. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 19. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 20. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe moito

Aspectos xerais

medio

Na súa elaboración,¿ tívose en conta o grupo de alumnos/as aos que ía dirixido? A súa estrutura,¿ era o suficientemente aberta como para permitir adaptacións?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.147

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Tivo unha estrutura acorde coa concepción construtivista? A bibliografía recomendada,¿ foi adecuada, accesible e fundamental? ¿Prevíranse as posibles dificultades que se podían presentar? Obxectivos

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

moito

¿Favoreceron o interese e a motivación dos alumnos e alumnas? ¿Foron adecuadas aos contidos, recursos e tempo previstos? ¿Axustáronse a unha secuencia consecuente co construtivismo?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.148

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Permitiron a atención aos distintos ritmos de aprendizaxe? ¿Propuxéronse actividades de apoio e recuperación?

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

medio

baixo

moito

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.149

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación?

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

1º de BACHARELATO Asignatura: Anatomía Aplicada Profesores: Guiomar Vázquez Nogueiras 1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Anatomía Aplicada pretende achegar os coñecementos científicos que permitan comprender o corpo humano e a motricidade humana en relación coas manifestacións artísticas corporais e coa saúde. O corpo e o movemento son medios de expresión e comunicación, polo que comprender as estruturas e o funcionamento do corpo humano e da acción motora dotará o alumnado da base necesaria para que, dentro dunhas marxes saudables, poida mellorar o seu rendemento no proceso creativo e nas técnicas de execución artística, así como, en xeral, na vida. Para iso, esta materia está integrada por coñecementos, destrezas e actitudes de diversas áreas de coñecemento que se ocupan do estudo do corpo humano e da súa motricidade, tales como a anatomía, a fisioloxía, a biomecánica e as ciencias da actividade física. Anatomía Aplicada abrangue as estruturas e as funcións do corpo humano máis relacionadas coa acción motora e o seu rendemento, como son o sistema locomotor e o cardiopulmonar, ou os sistemas de control e regulación; afonda en como estas estruturas determinan o comportamento motor e as técnicas expresivas que compoñen as manifestacións artísticas corporais, e os efectos que a actividade física ten sobre elas e sobre a saúde. Na mesma liña, abórdanse tamén nocións básicas dos sistemas de achega e utilización da enerxía, e afóndase nas bases da conduta motora. Esta materia estrutúrase en oito grandes bloques:  As características do movemento  Organización básica do corpo humano  O sistema de achega e utilización da enerxía

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.150

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

    

O sistema cardiopulmonar Os sistemas de coordinación e de regulación O sistema locomotor Expresión e comunicación corporal Elementos comúns. No curso 2016-17 hai un grupo de Anatomía Aplicada: A principal dificultade que presenta a materia aparece á hora de organizar as prácticas. Xa que non hai desdobre de prácticas, e o número de alumnos dificulta a realización das actividades prácticas relacionadas coa anatomía. 2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS As competencias clave que aparecen recollidas no currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CL).  Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).  Competencia dixital (CD).  Aprender a aprender (AA).  Competencias sociais e cívicas (CSC).  Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (IE). 

Conciencia y expresiones culturales (CEC). A Anatomía Aplicada contribúe a adquisición das competencias básicas desde a organización da materia, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. A comunicación, nos ámbitos da comprensión e expresión, tanto oral como escrita, constitúe un eixe fundamental no proceso de ensino e aprendizaxe do coñecemento científico, contribuíndo ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística (CCL). Nesta área trátase de desenvolver a capacidade de comprensión cando se fan lecturas de textos científicos e o alumnado aprende a diferencialos doutros que non son científicos, cando se contrastan materiais escritos e audiovisuais de diferentes fontes, tanto descritivos como argumentativos, nun proceso que pasa pola identificación dos conceptos e ideas principais, a interpretación do papel que desempeñan segundo o contexto e as relacións que se establecen entre eles. Na resolución de problemas estimulárase a lectura comprensiva a través da contextualización da situación, da identificación dos conceptos que aparecen e das relacións que se establecen entre os ditos conceptos e os datos. No ensino da área a expresión oral e escrita busca a coherencia e precisión no uso da linguaxe, tanto no nivel descritivo como no interpretativo. Trabállase a expresión cando se emiten hipóteses, contrástanse ideas, acláranse significados sobre conceptos ou procesos científicos en contextos diferentes, realízanse sínteses, elabóranse mapas conceptuais, extráense conclusións, realízanse informes ou organízanse deba tes onde se fomenten actitudes que favorezan a mellora na expresión oral e escrita, a confianza para expresarse en público, o saber escoitar, o contrastar opinións e ter en conta as ideas dos demais. Contribúe esta área ao desenvolvemento da competencia matemática e en ciencias e tecnoloxía (CMCCT), dado que o coñecemento científico se cuantifica grazas á linguaxe matemática. O emprego de números, símbolos, operacións e relacións entre eles forman parte da metodoloxía científica e constitúen unha base importante para a comprensión de leis e principios. Na realización de investigacións sinxelas, traballos prácticos ou resolucións de problemas desenvólvense capacidades para identificar e manexar variables, para organizar e representar datos obtidos de maneira experimental, para a interpretación gráfica das relacións entre eles, para realizar operacións con números e símbolos, para atopar as solucións correctas, para cuantificar as leis e principios científicos e para utilizar estratexias básicas na resolución. Recae de xeito importante sobre esta área na cal o alumnado aprende os conceptos básicos que lle permitan a análise do ser humano dos cambios e das melloras tecnolóxicas no eido da saúde. A área de Anatomía aplicada contribúe á competencia dixital (CD), xa que se traballan habilidades para identificar, contextualizar, relacionar e sintetizar a información procedente de diferentes fontes e presentada en diversas linguaxes propias das tecnoloxías da información e comunicación, como

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.151

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

os buscadores pola internet, documentos dixitais, foros, chats, mensaxería, xornais dixitais, revistas divulgativas na web, presentacións electrónicas e simulacións interactivas. Cando se traballa a crítica reflexiva sobre as informacións de tipo científico que achegan as tecnoloxías da información e a comunicación, foméntanse actitudes favorables ao emprego delas evitándoo seu emprego indiscriminado. Cando se apoia a aprendizaxe de modelos teóricos por medio de simulacións, cando se traballan representacións de datos por medio de programas informáticos, cando se realizan experiencias virtuais para contrastalas coas reais, cando se representan estruturas moleculares, atómicas,anatómicas, situacións problemáticas coa axuda dos ordenadores, desde a área estase a contribuír á competencia dixital. O desenvolvemento da competencia de aprender a aprender (CAA) desde os ámbitos científico e tecnolóxico, nun mundo en continuo e acelerado cambio, implica espertar inquedanzas e motivacións cara á aprendizaxe permanente. Cando afloran as ideas previas do alumnado sobre os contidos científicos, favorécese esta competencia xa que se está a promover que as alumnas e os alumnos sexan conscientes do seus propios coñecementos e limitacións. Pódese empregar a historia da ciencia para que os estudantes non caian no desánimo de estar case sempre errados nas súas concepcións, cando ata os máis grandes científicos experimentaron erros e resistencias ás novas ideas. En relación coa competencia social e cívica (CSC). A Anatomía Aplicada contribúe a coñecer e aceptar o funcionamento do corpo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e ser críticos cos hábitos sociais pouco saudables e contribuirá á conservación e mellora do ambiente. Os debates históricos sobre as diferentes concepcións dos fenómenos que afectan as persoas serven para traballar habilidades sociais relacionadas coa participación, cooperación e poñerse en lugar dos outros, aceptar diferenzas, respectar os valores, crenzas e incluso a diversidade de culturas. O desenvolvemento da competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE): A creatividade e o enxeño son fundamentais para moitas actividades, tanto científicas como artísticas. Pódese desenvolver esta competencia a través de tarefas que dean ao alumnado a oportunidade de planificar, idear e organizar o seu traballo de xeito autónomo e innovador, nas que, a súa vez, poidan desenvolver o sentido da responsabilidade e do pensamento crítico A contribución da área á competencia conciencia e expresións culturais (CCEC). Na expresión das ideas, conceptos e principios da cultura científica empréganse, de xeito creativo, diferentes códigos. Desde a área contribúese a desenvolver esta competencia cando se promove a presentación das ideas ou traballos en formatos diversos, onde se lles deixa ás alumnas e aos alumnos a liberdade de elixir os ditos formatos estéticos e artísticos, cando se utilizan os museos de ciencias para espallar os xeitos de pensar ou facer doutras culturas, ou nas exposicións relacionadas co ámbito científico, como medio de coñecer, comprender e desfrutar do coñecemento científico. Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de bacharelato, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación

Competencias clave

Bloque 1. As características do movemento    

D i l n



B1.1. Elementos da acción motora. Mecanismos de percepción, decisión e execución. B1.2. O movemento humano como ferramenta artísticoexpresiva. Conciencia corporal e estados psicofísicos.



B1.1. Analizar os mecanismos que interveñen nunha acción motora, relacionándoos coa finalidade expresiva das actividades artísticas.



AAB1.1.1. Recoñece e enumera os elementos da acción motora e os factores que interveñen nos mecanismos de percepción, decisión e execución de determinadas accións motoras.



CMCCT



AAB1.1.2. Identifica e describe a relación



CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.152

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación

Competencias clave

entre a execución dunha acción motora e a súa finalidade.    

D i l n



B1.3. Características da execución das accións motoras propias da actividade artística. B1.4. Relación corporal coa gravidade e graos de tensión muscular. B1.5. Capacidades coordinativas como compoñentes cualitativos das accións motoras.



B1.2. Identificar as características da execución das accións motoras propias da actividade artística, e describir a súa achega á finalidade destas e a súa relación coas capacidades coordinativas.



AAB1.2.1. Detecta as características da execución de accións motoras propias das actividades artísticas.



CMCCT



AAB1.2.2. Propón modificacións das características dunha execución para cambiar o seu compoñente expresivocomunicativo.

 

CCEC CSIEE

AAB1.2.3. Argumenta a contribución das capacidades coordinativas ao desenvolvemento das accións motoras.



CMCCT



Bloque 2. Organización básica do corpo humano   

D i l



 

B2.1. Niveis de organización do corpo humano. B2.2. Funcións vitais. B2.3. Órganos e sistemas do corpo humano. Localización e funcións básicas.



B2.1. Interpretar o funcionamento do corpo humano como o resultado da integración anatómica e funcional dos elementos que conforman os seus niveis de organización e que o caracterizan como unha unidade estrutural e funcional.



AAB2.1.1. Diferencia os niveis de organización do corpo humano.



CMCCT



AAB2.1.2. Describe a organización xeral do corpo humano utilizando diagramas e modelos.



CMCCT



AAB2.1.3. Especifica as funcións vitais do corpo humano, sinalando as súas características máis salientables.



CMCCT



AAB2.1.4. Localiza os órganos e os sistemas, e relaciónaos coas súas funcións.



CMCCT

Bloque 3. O sistema locomotor

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.153

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos   

D i l

Contidos 



  

D i l

  



B3.1. Estrutura e funcionamento do sistema locomotor. B3.2. Tipos de ósos, músculos e articulacións. Funcionamento nos movementos propios das actividades artísticas.

B3.4. Anatomía funcional. B3.5. Fisioloxía muscular B3.6. Biomecánica do movemento humano. Aplicación aos xestos motores das actividades artísticas. B3.7. Adaptacións que se producen no sistema locomotor

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación 



B3.1. Recoñecer a estrutura e o funcionamento do sistema locomotor humano en movementos propios das actividades artísticas, razoando as relacións funcionais que se establecen entre as súas partes.

B3.2. Analizar a execución de movementos aplicando os principios anatómicos funcionais, a fisioloxía muscular e as bases da biomecánica, e establecendo relacións razoadas.

Competencias clave



AAB3.1.1. Describe a estrutura e a función do sistema esquelético en relación coa mobilidade do corpo humano.



CMCCT



AAB3.1.2. Identifica o tipo de óso vinculándoo coa súa función.



CMCCT



AAB3.1.3. Diferencia os tipos de articulacións en relación coa mobilidade que permiten.



CMCCT



AAB3.1.4. Describe a estrutura e a función do sistema muscular, identificando a súa funcionalidade como parte activa do sistema locomotor.



CMCCT



AAB3.1.5. Diferencia os tipos de músculo en relación coa súa función.



CMCCT



AAB3.1.6. Describe a fisioloxía e o mecanismo da contracción muscular.



CMCCT



AAB3.2.1. Interpreta os principios da mecánica e da cinética, aplicándoos ao funcionamento do aparello locomotor e ao movemento.



CMCCT



AAB3.2.2. Identifica os ósos, as articulacións e os músculos principais implicados en diversos



CCL CMCCT



Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.154

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación

como resultado da práctica sistematizada de actividade física e de actividades artísticas.

  

D i l



B3.8. Alteracións posturais: identificación, causas e corrección. B3.9. Hábitos saudables de hixiene postural na práctica das actividades artísticas.

movementos, utilizando terminoloxía axeitada.



B3.3. Valorar a corrección postural e identificar os malos hábitos posturais, co fin de traballar de forma segura e evitar lesións.

Competencias clave a



AAB3.2.3. Relaciona a estrutura muscular coa súa función na execución dun movemento e as forzas que actúan neste.



CMCCT



AAB3.2.4. Relaciona diferentes tipos de pancas coas articulacións do corpo humano e coa participación muscular nos seus movementos.



CMCCT



AAB3.2.5. Clasifica os principais movementos articulares en función dos planos e dos eixes do espazo.



CMCCT



AAB3.2.6. Argumenta os efectos da práctica sistematizada de exercicio físico sobre os elementos estruturais e funcionais do sistema locomotor, en relación coas actividades artísticas e os estilos de vida.



CMCCT



AAB3.3.1. Identifica as alteracións máis importantes derivadas do mal uso postural e propón alternativas saudables.



CMCCT



AAB3.3.2. Controla a súa postura e aplica medidas preventivas na execución de movementos propios das actividades



CMCCT CSIEE



Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.155

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación

Competencias clave

artísticas, e valora a súa influencia na saúde.   

D i l



B3.10. Lesións do aparello locomotor nas actividades artísticas. Hábitos saudables e prevención de lesións. B3.11. Importancia do quecemento e da volta á calma na práctica de actividades artísticas.



B3.4. Identificar as lesións máis comúns do aparello locomotor nas actividades artísticas, en relación coas súas causas fundamentais.



AAB3.4.1. Identifica as principais patoloxías e lesións relacionadas co sistema locomotor nas actividades artísticas, e xustifica as súas causas principais.



CMCCT



AAB3.4.2. Analiza posturas e xestos motores das actividades artísticas, aplicando os principios de ergonomía, e propón alternativas para traballar de forma segura e evitar lesións.

 

CMCCT CSIEE

Bloque 4. O sistema cardiopulmonar   

D i l



 



B4.1. Sistema respiratorio: características, estrutura e funcións. B4.2. Fisioloxía da respiración. B4.3. Coordinación da respiración co movemento corporal e a súa intensidade. B4.4. Sistema cardiovascular: características, estrutura e funcións. B4.5. Fisioloxía cardíaca e da circulación. B4.6. Parámetros de saúde cardiovascular. Análise de hábitos e costumes saudables. B4.7. Principios de acondicionamento cardiopulmonar para a mellora do rendemento en



B4.1. Identificar o papel do sistema cardiopulmonar no rendemento das actividades artísticas corporais.



AAB4.1.1. Describe a estrutura e a función dos pulmóns, detallando o intercambio de gases que ten lugar neles e a dinámica de ventilación pulmonar asociada.



CMCCT



AAB4.1.2. Describe a estrutura e a función do sistema cardiovascular, explicando a regulación e a integración de cada compoñente.



CMCCT



AAB4.1.3. Relaciona o latexo cardíaco, o volume e a capacidade pulmonar coa actividade física asociada a actividades artísticas de diversa índole.



CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.156

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación

Competencias clave

actividades artísticas que requiran de traballo físico.   

D i l



B4.8. Características, estrutura e funcións do aparello fonador. B4.9. Principais patoloxías do sistema cardiopulmonar e as súas causas. B4.10. Principais patoloxías que afectan o aparello fonador e as súas causas. B4.11. Pautas e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación.



B4.2. Relacionar o sistema cardiopulmonar coa saúde, recoñecendo hábitos e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación, nas accións motoras inherentes ás actividades artísticas corporais e na vida cotiá.



AAB4.2.1. Identifica os órganos respiratorios implicados na declamación e no canto.



CMCCT



AAB4.2.2. Identifica a estrutura anatómica do aparello de fonación, e describe as interaccións entre as estruturas que o integran.



CMCCT



AAB4.2.3. Identifica as principais patoloxías que afectan o sistema cardiopulmonar en relación coas causas máis habituais e cos seus efectos nas actividades artísticas.



CMCCT



AAB4.2.4. Identifica as principais patoloxías que afectan o aparello de fonación en relación coas causas máis habituais.



CMCCT



AAB4.2.4.5. Recoñece hábitos e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación, nas accións motoras inherentes ás actividades artísticas corporais e na vida cotiá.



CMCCT



CMCCT

Bloque 5. O sistema de achega e utilización da enerxía   

D i l

 

B5.1. Metabolismo humano. B5.2. Principais vías metabólicas de



B5.1. Argumentar os mecanismos enerxéticos que interveñen nunha acción motora, co fin



AAB5.1.1. Describe os procesos metabólicos de produción de enerxía polas vías aeróbica e

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.157

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos



  

D i l



 

  

D i l



obtención de enerxía. Metabolismo aeróbico e anaeróbico. B5.3. Metabolismo enerxético e actividade física. Mecanismos para a mellora da eficiencia de acción. B5.4. Mecanismos fisiolóxicos presentes na aparición da fatiga e no proceso de recuperación.

B5.5. Sistema dixestivo: características, estrutura e funcións. B5.6. Fisioloxía do proceso dixestivo. B5.7. Alimentación e nutrición. Tipos de nutrientes.

B5.8. Dieta equilibrada e a súa relación coa saúde. Tipos de alimentos.

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación de xestionar a enerxía e mellorar a eficiencia da acción.



B5.2. Recoñecer os procesos de dixestión e absorción de alimentos e nutrientes, e explicar as estruturas orgánicas implicadas en cada un.

B5.3. Valorar os hábitos nutricionais que inciden favorablemente na

Competencias clave

anaeróbica, e xustifica o seu rendemento enerxético e a súa relación coa intensidade e a duración da actividade. 

AAB5.1.2. Xustifica o papel do ATP como transportador da enerxía libre, asociándoo coa subministración continua e adaptada ás necesidades do corpo humano.



CMCCT



AAB5.1.3. Identifica tanto os mecanismos fisiolóxicos que conducen a un estado de fatiga física como os mecanismos de recuperación.



CMCCT



AAB5.2.1. Identifica a estrutura dos aparellos e dos órganos que interveñen nos procesos de dixestión e absorción dos alimentos e nutrientes, en relación coas súas funcións en cada etapa



CMCCT



AAB5.2.2. Distingue os procesos que interveñen na dixestión e na absorción dos alimentos e dos nutrientes, vinculándoos coas estruturas orgánicas implicadas en cada un.



CMCCT



AAB5.3.1. Discrimina os nutrientes enerxéticos dos non enerxéticos,



CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.158

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos



   

B d i l



Balance enerxético. B5.9. Necesidades de alimentación en función da actividade realizada. B5.10. Hidratación. Pautas saudables de consumo en función da actividade realizada.

B5.11. Trastornos do comportamento nutricional: dietas restritivas, anorexia e bulimia. Efectos sobre a saúde. B5.12. Factores sociais e derivados da propia actividade artística que conducen á aparición de distintos tipos de trastorno do comportamento nutricional.

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación saúde e no rendemento das actividades artísticas corporais.



B5.4. Identificar os trastornos do comportamento nutricional máis comúns e os efectos que teñen sobre a saúde.

Competencias clave

en relación cunha dieta sa e equilibrada. 

AAB5.3.2. Relaciona a hidratación co mantemento dun estado saudable, calculando o consumo de auga diario necesario en distintas circunstancias ou actividades.



CMCCT



AAB5.3.3. Elabora dietas equilibradas, calculando o balance enerxético entre inxestión e actividade, e argumenta a súa influencia na saúde e no rendemento físico.



CMCCT



AAB5.3.4. Recoñece hábitos alimentarios saudables e prexudiciais para a saúde, e saca conclusións para mellorar o benestar persoal.



CMCCT



AAB5.4.1. Identifica os principais trastornos do comportamento nutricional e argumenta os efectos que teñen para a saúde.



CMCCT



AAB5.4.2. Recoñece os factores sociais, incluíndo os derivados do propio traballo artístico que conducen á aparición nos trastornos do comportamento nutricional.



CSC



CMCCT

Bloque 6. Os sistemas de coordinación e de regulación 



B6.1. nervioso:

Sistema



B6.1. Recoñecer os sistemas de



AAB6.1.1. Describe a estrutura e as

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.159

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos  

Contidos

i l



  

D i l



características, estrutura e funcións. Movementos reflexos e voluntarios. B6.2. Sistema endócrino: características, estrutura e funcións. B6.3. Fisioloxía do sistema de regulación na práctica das actividades artísticas.

B6.4. A función hormonal na actividade física. B6.5. Equilibrio hídrico, osmorregulación e termoregulación no corpo humano: mecanismos de acción. B6.6. Relación dos sistemas de regulación do organismo coa actividade física e coas actividades artísticas.

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación coordinación e regulación do corpo humano, especificando a súa estrutura e función.



B6.2. Identificar o papel do sistema neuroendócrino na actividade física, recoñecendo a relación entre todos os sistemas do organismo humano.

Competencias clave

función dos sistemas implicados no control e na regulación da actividade do corpo humano, establecendo a asociación entre eles. 

AAB6.1.2. Recoñece as diferenzas entre os movementos reflexos e os voluntarios, asociándoos ás estruturas nerviosas implicadas neles.



CMCCT



AAB6.1.3. Interpreta a fisioloxía do sistema de regulación, indicando as interaccións entre as estruturas que o integran e a execución de actividades artísticas.



CMCCT



AAB6.2.1. Describe a función das hormonas e o importante papel que xogan na actividade física.



CMCCT



AAB6.2.2. Analiza o proceso de termorregulación e de regulación de augas e sales en relación coa actividade física.



CMCCT



AAB6.2.3. Valora os beneficios do mantemento dunha función hormonal para o rendemento físico do/da artista.



CMCCT



CSC CCEC

Bloque 7. Expresión e comunicación corporal    

B d h n



B7.1. Posibilidades artístico-expresivas e de comunicación do corpo e do movemento.



B7.1. Recoñecer as características principais da motricidade humana e o seu papel no desenvolvemento



AAB7.1.1. Recoñece e explica o valor expresivo, comunicativo e cultural das actividades



Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.160

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos 

  

   

D h n

D h m n



Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación

B7.2. Achegas das actividades artísticas corporais no desenvolvemento persoal do/da artista e da sociedade.

B7.4. Danza, teatro físico e outras manifestacións artísticas que lle permiten ao ser humano expresarse corporalmente.

B7.4. Toma de conciencia do corpo e do espazo. Elementos rítmicos. Focos expresivos do corpo. B7.5. A linguaxe corporal como fonte de desenvolvemento creativo.

persoal sociedade.

practicadas como contribución ao desenvolvemento integral da persoa. 



B7.2. Identificar as accións que lle permiten ao ser humano ser capaz de expresarse corporalmente e de relacionarse co seu ámbito.

B7.3. Diversificar e desenvolver as súas habilidades motoras específicas con fluidez, precisión e control, aplicándoas a distintos contextos de práctica artística.

Competencias clave

AAB7.1.2. Recoñece e explica o valor social das actividades artísticas corporais, desde o punto de vista tanto de practicante como de espectador.

 

CSC CCEC



AAB7.2.1. Identifica os elementos básicos do corpo e o movemento como recurso expresivo e de comunicación.



CCEC



AAB7.2.2. Utiliza o corpo e o movemento como medio de expresión e de comunicación, e valora o seu valor estético.

 

CSC CCEC



AAB7.3.1. Conxuga a execución dos elementos técnicos das actividades de ritmo e expresión ao servizo da intencionalidade.



CCEC



AAB7.3.2. Aplica habilidades específicas expresivocomunicativas para enriquecer as posibilidades de resposta creativa.



CCEC CSIEE

AAB8.1.1. Compila información, utilizando as tecnoloxías da información e da comunicación, de forma sistematizada e aplicando criterios de



Bloque 8. Elementos comúns   

D g i



B8.1. Tecnoloxías información e comunicación proceso aprendizaxe.

da da no de



B8.1. Utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación para mellorar o seu proceso de aprendizaxe, procurando fontes de



CD CAA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.161

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Anatomía Aplicada. 1º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Criterios de avaliación información axeitadas e participando en ámbitos colaborativos con intereses comúns.

procura que garantan o acceso a fontes actualizadas e rigorosas na materia. 

  

D i l



B8.2. Metodoloxía científica de traballo na resolución de problemas sobre o funcionamento humano, a saúde, a motricidade humana e as actividades artísticas.



B8.2. Aplicar destrezas de investigación experimentais sinxelas coherentes cos procedementos da ciencia, utilizándoas na resolución de problemas que traten do funcionamento do corpo humano, a saúde e a motricidade humana.



  

A d m



B8.3. Traballo en grupo. Técnicas de aprendizaxe cooperativa.



B8.3. Demostrar de xeito activo motivación, interese e capacidade para o traballo en grupo e para a asunción de tarefas e responsabilidades.

Competencias clave



AAB8.1.2. Comunica e comparte a información coa ferramenta tecnolóxica axeitada, para a súa discusión ou difusión.



AAB8.2.1. Aplica unha metodoloxía científica na formulación e na resolución de problemas sinxelos sobre algunhas funcións importantes da actividade artística.



AAB8.2.2. Amosa curiosidade, creatividade, actividade indagadora e espírito crítico, e recoñece que son trazos importantes para aprender a aprender.



AAB8.2.3. Coñece e aplica métodos de investigación que permitan desenvolver proxectos propios.



AAB8.3.1. Participa na planificación das tarefas, asumindo o traballo encomendado, e comparte as decisións tomadas en grupo.



AAB8.3.2. Valora e reforza as achegas enriquecedoras dos compañeiros e das compañeiras, e apoia o traballo das demais persoas.



 



CCL CD

CMCCT CAA

CAA CSIEE

CAA CMCCT CSIEE

CAA CSIEE

CAA CSC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.162

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS DO CURSO No DCB aparecen recollidos os obxectivos para o bacharelato do seguinte xeito: ―O bacharelato contribuir a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.163

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservaci n e mellora no contexto dun mundo globalizado‖ No apartado 2 aparecen recollidos os obxectivos concretados para cada cada bloque de contidos. 4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 1º TEMPORALIZACIÓN Os sete bloques de contidos da materia de Anatomía Aplicada, articuláronse en dez unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: Trimestre

Unidades didácticas A organización do corpo humano 1º trimestre

Nutrición e alimentación O sistema respiratorio e a fonación O sistema cardiovascular. A excreción

2º Trimestre O sistema endócrino O sistema nervioso e os receptores 3º trimestre

A produción do movemento

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA 1. A ORGANIZACION XERAL DO CORPO HUMANO  Composición química.  Concepto de célula. Estrutura dunha célula eucariótica animal. Función dos principais orgánulos  Conceptos de tecido, órgano e aparello. Descripción e identificación dos principais tecidos do corpo humano. 2. NUTRICIÓN e ALIMENTACIÓN  Concepto de nutrición. Relación funcional entre os aparellos que fan posible esta función vital no organismo humano  Funcionamento do aparello dixestivo: proceso de dixestión e absorción de nutrientes.  A clasificación dos alimentos. Nutrientes enerxéticos e non enerxéticos; a súa función no mantemento da saúde.  Concepto de dieta equilibrada. Adecuación entre inxesta e gasto enerxético.  Trastornos do comportamento nutricional: dietas restritivas, anorexia-bulimia e obesidade  A utilización dos nutrientes pola célula: concepto de metabolismo. 3. FUNCIÓN RESPIRATORIA e CARDIOVASCULAR  Funcionamento do aparello respiratorio. Movementos respiratorios. Respiración abdominal e  respiración torácica  Aparello da fonación. Coordinación da fonación coa respiración.  Funcionamento do aparello circulatorio. A súa participación e adaptación ao exercicio físico de diversas intensidades.  Principais afeccións do sistema cardiorrespiratorio e o aparello fonador.  Hábitos saudables do sistema cardiorrespiratorio e do aparello fonador. 4. COORDINACIÓN HORMONAL  Que son as hormonas e como funcionan.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.164

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

 Glándulas endócrinas: localización no organismo e principais hormonas que producen.  Principais afeccións do sistema hormonal. 5. PERCEPCIÓN e COORDINACIÓN NERVIOSA  Estrutura e funcionamento das neuronas  Organización do SISTEMA NERVIOSO. Composición e función do S.N. central. Composición e función do S.N. periférico.  Diferenzas entre os actos voluntarios e reflexos.  Funcionamento do arco reflexo  Función dos receptores sensitivos e órganos sensoriais. Estrutura e funcionamento dos órganos sensoriais.  Principais afeccións do sistema nervioso e dos órganos dos sentidos. 6. PRODUCIÓN DO MOVEMENTO  Diferenza da función do óso, a articulación e o músculo na produción do movemento.  Estructura do óso e das articulacións. Recoñecemento dos ósos e articulacións máis importantes  Estructura dos músculos. O ton muscular. Función antagonista e sinerxista muscular. Fisioloxía e tipos de contracción muscular.  Recoñecemento dos músculos máis importantes implicados nos xestos motores básicos das artes escénicas.  Concepto de flexibilidade, elasticidade, forza e coordinación muscular  Diferenzas entre o metabolismo aeróbico e anaeróbico.  Diferenzas entre resistencia aeróbica e resistencia aneróbica  Postura corporal correcta e incorrecta. Principais lesións óseas e musculares derivadas da actividade Escénica 3º PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación da aprendizaxe do alumnado será continua e diferenciada, terá un carácter formativo e será un instrumento para a mellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de aprendizaxe. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, anotacións no caderno realizaci n dos exercicios respostas fronte as cuesti ns plantexadas pola profesora… Debates e intervencións Análise das experiencias prácticas realizadas dentro ou fóra do centro. Avaliación dos informes científicos e da defensa en público dos proxectos de investigación. Probas escritas de avaliación de contidos e por competencias que permitan rexistrar o grao de avance dos alumnos, en relación cos estándares de aprendizaxe. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas curtas, cuestión de verdadeiroou falso e interpretación de gr ficas fotos oudebuxos… Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores. Estableceranse as medidas máis adecuadas para que as condicións de realización das avaliacións, incluída a avaliación final de etapa, se adapten ás necesidades do alumnado con necesidade

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.165

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

específica de apoio educativo; estas adaptacións non se terán en conta en ningún caso para minorar as cualificacións obtidas. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA A metodoloxía que se utilice no bacharelato favorecerá o traballo individual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investigación en distintos campos do saber, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo, así como a transferencia e a aplicación do aprendido. Será unha metodoloxía baseada nos seguintes aspectos:



  

Considerar que os contidos non son só os de carácter conceptual, senón que tamén inclúen habilidades, destrezas e actitudes, de xeito que a presentación destes contidos vaia sempre encamiñada á interpretación da contorna por parte do alumno e a conseguir as competencias básicas propias desta materia, o que implica empregar unha metodoloxía baseada no método científico. Conseguir unha aprendizaxe significativa, relevante e funcional, de forma que os contidos / coñecementos poidan ser aplicados polo alumno ao entendemento da súa contorna natural máis próxima (aprendizaxe de competencias) e ao estudo doutras materias. Promover unha aprendizaxe construtiva, de forma que os contidos e as aprendizaxes sexan consecuencia uns doutros. Tratar temas básicos, adecuados ás posibilidades cognitivas individuais dos alumnos. Favorecer, ademais do traballo individual, o de carácter cooperativo entre os alumnos.

Libros e guías de consulta do departamento.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.166

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

         

VERÍN , OURENSE

Artículos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, películas, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Modelos anatómicos de distintas estruturas corporais. Análises clínicos (de sangue ou de urina) e radiografías. Táboas sobre a composición química dos alimentos para elaborar dietas. Envases, etiquetas e folletos publicitarios de diversos alimentos. Home clástico e modelos anatómicos dos órganos estudados. Esquemas mudos de células, tecidos, órganos e aparatos. Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: Práctica 1: Manexo do microscopio. Práctica 2: Preparación e observación de mostras celulares. Práctica 5: Roda dos alimentos e análise cualitativo dunha dieta. Práctica 6: Análise químico e microscópico de alimentos. Detección de fraudes. Práctica 7: Etiquetas e aditivos. Práctica 8: Deseño do envase dun produto alimenticio Práctica 10: Análise cuantitativo de una dieta. Práctica 11: Maquetas do ser humano. Práctica 13: Disección pulmón. Práctica 14: Disección dun ril Práctica 15: Disección do corazón. Práctica 16: Disección encéfalo e do ollo. Práctica 17: Interpretación radiografías. Práctica 18: Valoración de parámetros biolóxicos: ritmo cardíaco, tensión arterial Práctica 19: Estudo do esqueleto humano. Práctica 20: Disección de patas de polo. Práctica 21: Interpretación de análises de sangue e de urina.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. As características do movemento: B1.1. Analizar os mecanismos que interveñen nunha acción motora, relacionándoos coa finalidade expresiva das actividades artísticas. B1.2. Identificar as características da execución das accións motoras propias da actividade artística, e describir a súa achega á finalidade destas e a súa relación coas capacidades coordinativas. Bloque 2. Organización básica do corpo humano: B2.1. Interpretar o funcionamento do corpo humano como o resultado da integración anatómica e funcional dos elementos que conforman os seus niveis de organización e que o caracterizan como unha unidade estrutural e funcional. Bloque 3. O sistema locomotor: B3.1. Recoñecer a estrutura e o funcionamento do sistema locomotor humano en movementos propios das actividades artísticas, razoando as relacións funcionais que se establecen entre as súas partes. B3.2. Analizar a execución de movementos aplicando os principios anatómicos funcionais, a fisioloxía muscular e as bases da biomecánica, e establecendo relacións razoadas. B3.3. Valorar a corrección postural e identificar os malos hábitos posturais, co fin de traballar de forma segura e evitar lesións. B3.4. Identificar as lesións máis comúns do aparello locomotor nas actividades artísticas, en relación coas súas causas fundamentais. Bloque 4. O sistema cardiopulmonar:

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.167

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

B4.1. Identificar o papel do sistema cardiopulmonar no rendemento das actividades artísticas corporais. B4.2. Relacionar o sistema cardiopulmonar coa saúde, recoñecendo hábitos e costumes saudables para o sistema cardiorrespiratorio e o aparello de fonación, nas accións motoras inherentes ás actividades artísticas corporais e na vida cotiá. Bloque 5. O sistema de achega e utilización da enerxía B5.1. Argumentar os mecanismos enerxéticos que interveñen nunha acción motora, co fin de xestionar a enerxía e mellorar a eficiencia da acción. B5.2. Recoñecer os procesos de dixestión e absorción de alimentos e nutrientes, e explicar as estruturas orgánicas implicadas en cada un. B5.3. Valorar os hábitos nutricionais que inciden favorablemente na saúde e no rendemento das actividades artísticas corporais. B5.4. Identificar os trastornos do comportamento nutricional máis comúns e os efectos que teñen sobre a saúde. Bloque 6. Os sistemas de coordinación e de regulación: B6.1. Recoñecer os sistemas de coordinación e regulación do corpo humano, especificando a súa estrutura e función. B6.2. Identificar o papel do sistema neuroendócrino na actividade física, recoñecendo a relación entre todos os sistemas do organismo humano. Bloque 7. Expresión e comunicación corporal: B7.1. Recoñecer as características principais da motricidade humana e o seu papel no desenvolvemento persoal e da sociedade. B7.2. Identificar as accións que lle permiten ao ser humano ser capaz de expresarse corporalmente e de relacionarse co seu ámbito. B7.3. Diversificar e desenvolver as súas habilidades motoras específicas con fluidez, precisión e control, aplicándoas a distintos contextos de práctica artística. Bloque 8. Elementos comúns: B8.1. Utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación para mellorar o seu proceso de aprendizaxe, procurando fontes de información axeitadas e participando en ámbitos colaborativos con intereses comúns. B8.2. Aplicar destrezas de investigación experimentais sinxelas coherentes cos procedementos da ciencia, utilizándoas na resolución de problemas que traten do funcionamento do corpo humano, a saúde e a motricidade humana. B8.3. Demostrar de xeito activo motivación, interese e capacidade para o traballo en grupo e para a asunción de tarefas e responsabilidades. Criterios de cualificación: A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: a avaliación puntual e a avaliación continua. Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. 

Realizarase como mínimo unha por avaliación na que se avaliarán contidos e competencias



Seguindo as medidas de mellora para a ESO e o Bacharelato do I.E.S. Taboada Chivite, nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.168

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto non se ―gardan‖ avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.

A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: Interesouse o grupo polo tema da unidade?. A metodoloxíaresultou eficaz para a participación de todos os alumnos?. Hai que modificar algún dos aspectos programados?. Seguen os alumnos o ritmo de traballo previsto?. Alumnos que precisan reforzo: Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxadesaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

Ademais de enquisas, empregaranse os seguintes instrumentos para valorar o proceso de ensino e a práctica docente:  Análise dos resultados da avaliación dos alumnos na materia de Anatomía aplicada en cada trimestre.  Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates…  Contraste de experiencias con outros docentes. 9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES

SEGUIMENTO,

RECUPERACIÓN

Aos alumnos de 2º de bacharelato con Bioloxía e Xeoloxía de 1º de bacharelato pendente non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva, debido a acumulación de traballo que adoitan ter ditos alumnos. Terá lugar unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitar unha hora de consulta de dúbidas. Xefatura de estudos establecerá a data ou datas de celebración da proba escrita de recuperación. 10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO Realizarase unha proba escrita na cal o alumno deberá acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.169

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOITAR COMO CONSECUENCIA DO RESULTADO Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Anatomía Aplicada. Ademais desta proba escrita, empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO no caso dos alumnos do IES Xesús Taboada Chivite. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 4º de ESO no centro. -

En función dos resultados obtidos adoitaranse as seguintes medidas: Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio durante a ESO e que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 1º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa. Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo. Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 1º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE Asentamos a atención á diversidade en catro puntos.  Anticiparse á aparición de dificultades: para o cal, realizarase ao longo das diferentes unidades, unha avaliación inicial, cun cuestionario de ideas previas para continuar despois cunha avaliación continua do traballo persoal. Desta xeito, asegúrase a adecuación das propostas de traballo a cada alumnado así como a corrección do proceso de aprendizaxe.  Dispor metodoloxías alternativas para atender as distintas necesidades educativas do alumnado.  Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe.  Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada. Para alumnos que necesiten atención especilizada traballaremos en coordinación co Departamento de Orientación. 13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre saúde axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 1º de Bacharelato facilitados polo profesor. Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiraci n cient fica para os concursos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica. Imaxes e gráficos que favorecen a adquisición dos contidos. Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 1º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes (células, tecidos, aparatos aparatos relacionados coas funcións vitais de diferentes grupos de organismos.), táboas e gráficos (electrocardiograma, , potencial de membrana nun impulso nervioso...) Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Realizaci n de actividades para 1º de Bacharelato na p xina web de ―Proyecto Biosfera‖

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.170

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Realización de webquest Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Redacci n de relatos cient ficos para os concursos ―Inspiraciencia‖ e ― iencia que conta‖ Deseño de campañad divulgativad sobre distintos aspectos relacionados coa saúde. Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan aspectos da saúde relacionados co medio no que se leva a cabo a nosa actividade diaria: Contaminación atmosférica Contaminación acústica Estrés Valores persoais. Hábitos saudables para previr enfermidades relacionadas cos órganos e aparatos que interveñennasfuncións de nutrición, relación e reprodución. Contra a violencia de xénero. As armas biolóxicas. 14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunha das segunites actividades: Visita ao museo omus ― casa do home‖ na oru a Asistencia a proxección de documentais sobre a nutrición e a saúde. Asistencia a proxección de documentais sobre o corpo human Charla sobre aspectos relacionados coa medicina forense. Realizar algunhas prácticas de primeiros auxilios coa colaboración de persoal sanitario Participar nos concursos de relatos cient ficos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ 15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Anatomía Aplicada, a través do desenvolvemento dos sete bloques de contidos plantexados para 1º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas. Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación. Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos. Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica. Adopción dunha postura informada e crítica ante a visión estereotipada da xuventude nos medios de comunicación; especialmente, en relación cos hábitos que inciden negativamente na saúde do aparato dixestivo e respiratorio. Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio. Reflexión sobre a importancia dos sistemas de coordinación nervioso e endócrino para o ser humano. Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. O labor de distintos profesionais vinculados áAnatomia

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.171

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Durante o curso os alumnospracticarán a lectura de textos divulgativos de ciencias .Seguiremos o protocolo establecido polo centro no Plan lector, é dicir durante 50 minutos e no día e hora que nos corresponda segundo o citado plan leremos na clase tanto o alumnado como o profesor simultaneamente un libro escollido por cada un. Asimesmo en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno . Proporemos desde o noso departamento a lectura dos seguintes libros para 3º de ESO: -

ARÍS, A.: La medicina en la pintura. Ed. Lunwerg, Barcelona, 2002. ARNOLD, N.:Esa horrible ciencia: Esos microscópicos monstruos. Ed. BAROJA, P.: El árbol de la ciencia, Ed. Cátedra. BRATER, J.: Lo que Fleming nunca contaría. Ma Non Tropo, Barcelona, 1984. CLÍNICA MAYO: Guía personal de la salud. RBA Libros. COEN, E.: De las células a las civilizaciones. Editorial Crítica, 2013 Gran atlas del cuerpo humano. Ed. Pearson Educación. Una máquina genial. EdicionesParamón. POLLAN, M.: El detective en el supermercado, Temas de Hoy. PINÓS, T.: Médicos y aventuras. Historias del progreso de la medicina. Planeta. VEIGA, A.: El milagro de la vida: de la fecundación in vitro a las células madre. Ed. RBA, 2011.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos de investigación que nasúa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro. Algunhas web recomendadas para este curso son: http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/profesor/3eso/1.htm http://docentes.educacion.navarra.es/~metayosa/ESO3.html http://ntic.educacion.es/w3//eos/MaterialesEducativos/mem2007/nuestro_cuerpo_clic/interactiva/index.ht ml http://www3.gobiernodecanarias.org/aciisi/cienciasmc/ http://www3.gobiernodecanarias.org/medusa/ecoescuela/recursosdigitales/category/bachillerato/16anatomia-aplicada/ http://ies.rayuela.mostoles.educa.madrid.org/Publicaciones/ApuntesAnatomiaAplicada/ www.juntadeandalucia.es/averroes/~29701428/salud/tests/testana19.htm http://mmegias.webs.uvigo.es/ http://rosanacsleciencias.blogspot.com.es/p/1.html http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/index.cgi?wid_item=1042&wid_seccion=19 Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:― iencia que conta‖e ―Inspiraciencia‖ organizados polaUniversidade de Vigo e o SI respectivamente s bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debatir en clase sobre calquer tema de convivencia de xurda o longo do curso.

Promover normas para o buen funcionamento da clase. Facelas cumplir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.172

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación. Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

¿Tratáronse distintos tipos de contidos?

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.173

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Permitiron a adaptación aos distintos niveis de aprendizaxe? ¿Foron adecuados aos recursos e características do centro e dos alumnos e alumnas? ¿Incluíronse contidos relacionados cos temas transversais? Actividades

moito

medio

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.174

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

moito

Avaliación

medio

baixo

¿ Atendéronse os tres momentos da avaliación? ¿Aplicáronse os instrumentos adecuados? ¿Axustáronse os criterios de avaliación aos elementos e ao nivel? ¿Participou o alumno na avaliación? Aspectos a potenciar

Aspectos a potenciar

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.175

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º de Bacharelato Asignatura: Ciencias da Terra e ambientais Profesores: Guiomar Vazquez Nogueiras

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: A materia de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente ten como eixe principal o uso que facemos as persoas dos recursos que nos ofrece o noso planeta, un planeta finito que "utilizamos" como se fose ilimitado. Debe ser un instrumento para a comprensión do mundo que nos rodea e debe, tamén, promover unha reflexión crítica acerca da problemática ambiental que leve o alumnado a exercer unha cidadanía con conciencia cívica responsable, inspirada en valores, actitudes e intereses que o leven a protexer e mellorar o medio natural e, consecuentemente, participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora do seu contorno social. A humanidade enfróntase a importantes retos no século XXI; entre eles, a procura de fontes alternativas de enerxía, o abastecemento de materias primas, o quecemento global, a alteración da capa de ozono ou a perda da biodiversidade. Cómpre non esquecer toda a variabilidade de impactos ambientais que a humanidade, coas súas accións, provoca no medio natural, e que é necesario abordar desde unha perspectiva integradora e holística e dun xeito interdisciplinario e sintético, que é, precisamente, unha característica inherente a esta materia do bacharelato: a aplicación de coñecementos e competencias adquiridas doutras ciencias, principalmente da bioloxía, da xeoloxía, da física e da química. Coñecer a problemática ambiental e os avances científicos contribúe a facilitar a formulación de solucións integradoras entre desenvolvemento e ambiente, permitindo establecer unha xestión sustentable do noso planeta, o que permitirá evitar, ou cando menos diminuír, o impacto sobre o medio dalgunhas actividades humanas. Ciencias da Terra e do Medio Ambiente aborda cuestións relacionadas coa comprensión do funcionamento dos sistemas terrestres, as súas dinámicas e as súas interaccións desde a escala local, rexional ou global. Para conséguilo, cómpre unha reflexión científica, aplicando modelos teóricos e análises, coa finalidade de proporcionar unha visión que permita atopar un equilibrio entre o aproveitamento dos recursos e a sustentabilidade, así como comprender a realidade de xeito global e sistémico, e valorar o contorno e toda a problemática relacionada coa actividade humana. Para isto é necesario valorar os riscos e propor medidas de predición, prevención e corrección, que mitiguen o risco. O desenvolvemento da materia implica utilizar de xeito sintético os coñecementos científicos adquiridos en cursos anteriores e outros que se adquiren dun xeito menos formal, xa que moitos dos temas que se estudan constitúen unha preocupación da sociedade actual e están cada vez máis presentes nos medios de comunicación social. Ademais, require relacionar de xeito explícito o estudo da ciencia, a técnica, a sociedade e o ambiente, coa finalidade de analizar as situacións e as opcións ou alternativas de xestión coas que se pode abordar toda a problemática ambiental á que se enfronta a humanidade na actualidade. A materia divídese en sete bloques de contidos: No bloque I : "Medio ambiente e fontes de información ambiental", logo de definido o medio ambiente, os contidos céntranse na teoría de sistemas e a súa metodoloxía de traballo, así como nas fontes de información ambiental. Trátase de pór á disposición do alumnado as ferramentas básicas para abordar o estudo da Terra desde un punto de vista sistémico, así como adquirir o coñecemento necesario para acceder con rigor ás fontes de información ambiental. O bloque 2 : "Dinámica dos sistemas fluídos" aborda contidos relacionados coa dinámica dos subsistemas terrestres fluídos, a atmosfera e a hidrosfera, como paso previo ao estudo dos bloques 3 :"Contaminación atmosférica" e 4: "Contaminación das augas", nos que os contidos xirarán arredor de toda a problemática ambiental relacionada coa contaminación dos anteditos subsistemas terrestres: a contaminación atmosférica e a contaminación das augas. O bloque 5: "A xeosfera e os riscos xeolóxicos" trata contidos relacionados cos riscos xeolóxicos internos e externos, facendo fincapé nas medidas de predición, prevención e corrección que se poden pór en práctica fronte a este tipo de impactos. O bloque 6, co título de "Circulación de materia e enerxía na biosfera", inclúe contidos relacionados coa composición, a estrutura e a dinámica dos ecosistemas, a importancia da biodiversidade e a súa conservación e, finalmente, un análise sobre a situación de interfases como o solo e o medio litoral, que son moi fráxiles en relación á presión ás que os someten as actividades humanas, e que é preciso valorar e conservar. Por último, a modo de conclusión, o bloque 7 ("A xestión do planeta e o desenvolvemento sustentable")

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.176

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

ten como finalidade analizar modelos de xestión do planeta, investigar sobre a información facilitada por diferentes instrumentos de avaliación ambiental e achegarse á lexislación en materia ambiental a nivel local, autonómico, estatal e internacional. En definitiva, trátase de reflexionar con sentido crítico sobre a problemática ambiental á que se enfronta a sociedade utilizando diferentes fontes de información.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. 

As competencias clave do currículo son as seguintes: Comunicación lingüística (CCL).



Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresións culturais (CCEC).

Ciencias da Terrra e ambientais contribúe a adquisición das competencias clave desde a organización da materia, da súa estrutura conceptual, da metodoloxía utilizada e das actitudes e valores que promove. Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos: Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias Clave

Bloque 1. Medio ambiente e fontes de información ambiental  i  l

 B1.1. Concepto de medio  B1.1. Realizar modelos  CTMAB1.1.1.

ambiente e dinámica de sistemas. Modelos da teoría de Sistemas.

de sistemas considerando as variables, analizando a interdependencia dos seus elementos e establecendo as súas relacións causais.

Contrasta  CMCCT a interdependencia dos elementos dun sistema establecendo as súas relacións.

 CTMAB1.1.2.

Elabora  CAA modelos de sistemas nos que representa as relacións causais, interpretando as consecuencias da variación dos distintos factores.

 i

 B1.2. O medio natural  B1.2. Aplicar a dinámica  CTMAB1.2.1. Analiza, a  CCEC

 l

como sistema. Aplicación da teoría de sistemas ao sistema natural.  B1.3. Humanidade e medio ambiente. Historia das relacións da humanidade coa natureza.

 i

 B1.4. Recursos naturais,  B1.3. Identificar recursos,  CTMAB1.3.1.

 l

riscos e ambientais.

impactos

de sistemas aos cambios ambientais acontecidos como consecuencia da aparición da vida e as actividades humanas ao longo da historia.

riscos e impactos, asociándoos á actividade

partir de modelos  CAA sinxelos, os cambios ambientais que tiveron lugar como consecuencia da aparición da vida e da acción humana ao longo da historia. Identifica  CMCCT e clasifica recursos, riscos e impactos ambientais

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.177

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación humana sobre o medio ambiente.

 g  i  l

Estándares de aprendizaxe

Competencias Clave

asociados.

 B1.5.

Fontes de  B1.4. Identificar os  CTMAB1.4.1. Coñece e  CMCCT información ambiental. principais instrumentos enumera os principais  CD de información ambiental. métodos de información ambiental.  CTMAB1.4.2.

Extrae  CCL conclusións sobre  CD cuestións ambientais a  CSIEE partir de distintas fontes de información.

Bloque 2. Dinámica dos sistemas fluídos  i

 B2.1. A radiación solar  B2.1.

 l

como recurso enerxético.  B2.2. As masas fluídas e a súa relación co funcionamento do clima.

Identificar os  CTMAB2.1.1. Valora a  CMCCT efectos da radiación solar radiación solar como  CSC na dinámica das capas recurso enerxético. fluídas, no clima e na  CTMAB2.1.2. Relaciona  CMCCT xeodinámica externa. a radiación solar coa dinámica das capas fluídas e o clima.  CTMAB2.1.3. Explica a  CMCCT

relación entre radiación solar e xeodinámica externa.  i  l

 i  l

Comprender o  CTMAB2.2.1. Explica a  CMCCT funcionamento das capas dinámica da atmosfera e  CAA fluídas establecendo a súa as súas consecuencias no relación co clima. clima.

 B2.2. As masas fluídas e  B2.2.

a súa relación co funcionamento do clima.  B2.3.

Compoñentes da  B2.3. Recoñecer os  CTMAB2.3.1. Identifica  CMCCT atmosfera, orixe e compoñentes da os compoñentes da  CAA importancia biolóxica. atmosfera relacionándoos atmosfera en relación coa coa súa procedencia e súa procedencia, a súa importancia biolóxica. distribución e a súa dinámica.  CTMAB2.3.2. Relaciona  CMCCT

os compoñentes da  CAA atmosfera coa súa importancia biolóxica.  i  l

 i  l

 B2.4.

Capa de ozono:  B2.4. Comprender a  CTMAB2.4.1. Determina  CMCCT orixe e importancia. importancia da capa de a importancia da capa de  CSC ozono e a súa orixe. ozono e valora os efectos  B2.5. Diminución da capa da súa diminución. de ozono: efectos e medidas preventivas.  CTMAB2.4.2. Sinala  CSIEE medidas que preveñen a diminución da capa de ozono.  B2.6.

Efecto  B2.5. Determinar a orixe  CTMAB2.5.1. Valora o  CMCCT invernadoiro: relación coa do efecto invernadoiro e a efecto invernadoiro e a  CSC vida na Terra. Causas e súa relación coa vida na súa relación coa vida na consecuencias do Terra. Terra.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.178

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos

Contidos aumento do invernadoiro.

 i  l

Criterios de avaliación efecto

Estándares de aprendizaxe

Competencias Clave

 CTMAB2.5.2.

 CMCCT Comprende e explica que  CAA factores provocan o aumento do efecto invernadoiro e as súas consecuencias.

 B2.7. A hidrosfera e o seu  B2.6.

papel como climático.

regulador

Comprender o  CTMAB2.6.1. Razoa o  CMCCT papel da hidrosfera como funcionamento da regulador climático. hidrosfera como regulador climático.  CTMAB2.6.2. Determina  CMCCT

a influencia da  CAA circulación oceánica no clima.  i  l

 B2.8.

Relación das  B2.7. Asociar algúns  CTMAB2.7.1. Explica a  CMCCT correntes oceánicas coa fenómenos climáticos relación entre as correntes circulación dos ventos e o coas correntes oceánicas oceánicas e fenómenos clima e con algúns (ou a temperatura como "El Niño" e os fenómenos climáticos. superficial da auga). furacáns, entre outros.  CTMAB2.7.2. Asocia as  CMCCT

correntes oceánicas coa circulación dos ventos e o clima.  i  l

 b  i  l  p

 B2.9.

Formación das  B2.8. Explicar a  CTMAB2.8.1. Relaciona  CMCCT precipitacións. Tipos de formación de a circulación de masas de precipitacións. precipitacións en relación aire cos tipos de aos movementos de precipitacións.  B2.10. Interpretación de masas de aire e interpretar mapas meteorolóxicos.  CTMAB2.8.2. Interpreta  CMCCT mapas meteorolóxicos. mapas meteorolóxicos.  CAA  B2.11.

Os riscos  B2.9. Identificar os riscos  CTMAB2.9.1. Relaciona  CMCCT climáticos, causas e climáticos, valorando os os riscos climáticos cos  CAA consecuencias. Medidas factores que contribúen a factores que os orixinan e de predición, prevención favorecelos e a paliar os coas súas consecuencias. e corrección. seus efectos.  CTMAB2.9.2. Propón  CSIEE medidas para evitar ou diminuír os efectos dos riscos climáticos. Bloque 3. Contaminación atmosférica

 i  l  p

 B3.1. Orixe e efectos da  B3.1. Argumentar a orixe  CTMAB3.1.1.

contaminación atmosférica.

da contaminación atmosférica e identificar os efectos sociais, ambientais e sanitarios que produce.

Identifica  CMCCT os efectos biolóxicos da contaminación atmosférica.

 CTMAB3.1.2. Asocia os  CMCCT

contaminantes coa súa  CAA orixe e recoñece as súas consecuencias sociais, ambientais e sanitarias.  h

 B3.2.

Medidas  B3.2. Propor medidas que  CTMAB3.2.1.

Describe  CMCCT

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.179

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos  i  l

Contidos

Criterios de avaliación

preventivas e correctoras da contaminación atmosférica e do efecto invernadoiro.

 B3.1. Orixe e efectos da  B3.3.

 l

contaminación atmosférica.  B3.3. Factores que inflúen na dispersión dos contaminantes atmosféricos.

 i

 B3.4.

 i  l

Competencias Clave

medidas que preveñen ou  CAA atenúan a contaminación  CSIEE atmosférica e o efecto invernadoiro.

favorecen a diminución da contaminación atmosférica e do efecto invernadoiro.

 i

 l

Estándares de aprendizaxe

Relacionar a  CTMAB3.3.1. Relaciona  CMCCT contaminación o grao de contaminación  CAA atmosférica cos seus con certas condicións efectos biolóxicos e con meteorolóxicas e/ou certas condicións topográficas. meteorolóxicas e/ou  CTMAB3.3.2. Explica os  CMCCT topográficas. efectos biolóxicos producidos pola contaminación atmosférica.

Efectos da  B3.4. Clasificar os efectos  CTMAB3.4.1. Describe  CMCCT contaminación locais, rexionais e globais os efectos locais, atmosférica segundo o da contaminación rexionais e globais seu raio de influencia. atmosférica. ocasionados pola contaminación do aire.

 B3.5. Ozono troposférico  B3.5. Distinguir a orixe e  CTMAB3.5.1. Distingue  CMCCT

e ozono estratosférico.

os efectos do ozono troposférico e do ozono estratosférico.

a orixe e os efectos do ozono troposférico e do estratosférico.

Bloque 4. Contaminación das augas  i

 B4.1. Ciclo hidrolóxico.

 l

 B4.2. Orixe e efectos da

contaminación das augas superficiais e subterráneas.

 B4.1.

Clasificar os  CTMAB4.1.1. Coñece e  CMCCT contaminantes da auga en describe a orixe e os relación á súa orixe e aos efectos da contaminación seus efectos. das augas superficiais e subterráneas.  CTMAB4.1.2. Relaciona  CMCCT

os principais  CAA contaminantes da auga coa súa orixe e cos seus efectos.  i  l

 B4.3.

Parámetros de  B4.2. Coñecer os  CTMAB4.2.1. Coñece e  CMCCT medida da calidade da indicadores de calidade describe os principais auga. da auga. indicadores de calidade da auga.

 h

 B4.2. Orixe e efectos da  B4.3.

 CMCCT

 i

contaminación das augas superficiais e subterráneas.  B4.4. Prevención e corrección da contaminación da auga.

 CAA

 l  p

 i

Valorar as  CTMAB4.3.1. Describe o repercusións para a proceso de eutrofización humanidade da das augas e valora as súas contaminación da auga, e consecuencias. propón medidas que a  CTMAB4.3.2. Propón eviten ou diminúan. actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais, que reduzan as repercusións ambientais da contaminación da auga.

 CMCCT  CSIEE  CSC

 B4.5.

Sistemas de  B4.4. Coñecer os sistemas  CTMAB4.4.1.  CMCCT tratamento e depuración de potabilización e Esquematiza as fases de

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.180

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos  l

Contidos

Criterios de avaliación

das augas.

depuración residuais.

das

Estándares de aprendizaxe

augas

Competencias Clave

potabilización e depuración da auga nunha EDAR.

Bloque 5. A xeosfera e os riscos xeolóxicos  i

 B5.1. Xeosfera: soporte  B5.1.

 l

dos restantes subsistemas terrestres.  B5.2. Riscos xeolóxicos e a súa relación cos fluxos de enerxía terrestres.

 h

 B5.3. Orixe dos riscos  B5.2.

 i

xeolóxicos internos.

 l

 h  i  l  m  p

 i  l

 a  h  i  l  m  p

 i  l

 a  h

Relacionar os  CTMAB5.1.1. Identifica  CMCCT fluxos de enerxía e os as manifestacións da  CAA riscos xeolóxicos. enerxía interna da Terra e a súa relación cos riscos xeolóxicos.

Identificar os  CTMAB5.2.1. Explica a  CMCCT factores que determinan, orixe e os factores que  CAA favorecen e atenúan os determinan os riscos riscos xeolóxicos sísmico sísmico e volcánico. e volcánico.

 B5.4.

Métodos de  B5.3. Identificar os danos  CTMAB5.3.1. Coñece os predición e prevención que producen os riscos métodos de predición e dos riscos xeolóxicos. xeolóxicos, e determinar prevención dos riscos métodos de predición e xeolóxicos.  B5.5. Danos orixinados prevención. polos riscos xeolóxicos.  CTMAB5.3.2. Relaciona os riscos xeolóxicos cos danos que producen.

 CMCCT  CSIEE

 CMCCT  CAA

 B5.6.

O relevo como  B5.4. Comprender o  CTMAB5.4.1. Interpreta  CMCCT consecuencia da relevo como a interacción o relevo como  CAA interacción da dinámica da dinámica interna e consecuencia da interna e externa do externa. interacción da dinámica planeta. interna e externa do planeta.

 B5.7.

Riscos asociados  B5.5. Determinar os  CTMAB5.5.1. Identifica  CMCCT aos sistemas de ladeira e riscos asociados aos os riscos asociados aos  CAA fluviais. sistemas de ladeira e sistemas de ladeira e fluviais, e valorar os fluviais, e comprende os factores que inflúen. factores que interveñen.

 B5.8.

Importancia da  B5.6. Recoñecer a  CTMAB5.6.1. Valora a ordenación do territorio fraxilidade da paisaxe ordenación do territorio na prevención dos riscos fronte aos impactos como método de xeolóxicos. ambientais e valorar a prevención de riscos. ordenación do territorio  B5.9. Impactos máis como prevención de  CTMAB5.6.2. Avalía a frecuentes na paisaxe. fraxilidade da paisaxe e riscos. os impactos máis frecuentes que sofre.  B5.10.

Recursos da  B5.7. Recoñecer xeosfera: problemas recursos minerais, ambientais ocasionados combustibles fósiles e pola súa explotación. impactos derivados seu uso.

 CSC  CSIEE  CCEC  CSC  CCEC

os  CTMAB5.7.1. Relaciona  CMCCT os a utilización dos  CAA os principais recursos do minerais e enerxéticos cos problemas ambientais ocasionados e cos riscos asociados.

 B5.11.

Impactos  B5.8. Identifica os  CTMAB5.8.1.Coñece os  CMCCT derivados da explotación impactos derivados da principais impactos  CCEC dos recursos da xeosfera explotación dos recursos derivados da explotación

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.181

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos  i

Contidos en Galicia.

Criterios de avaliación da xeosfera en Galicia.

 l  p  a  b

Estándares de aprendizaxe

Competencias Clave

dos recursos da xeosfera no seu contorno máis próximo.

 B5.12. Uso eficiente da  B5.9. Identificar medidas  CTMAB5.9.1. Valora o  CSC

enerxía e dos recursos.

 h  i  l

de uso eficiente da enerxía e dos recursos, determinando os seus beneficios.

uso eficiente da enerxía e  CCEC dos recursos.

 CTMAB5.9.2. Avalía as  CSC

 p

medidas que promoven  CCEC un uso eficiente da  CSIEE enerxía e dos recursos. Bloque 6. Circulación de materia e enerxía na biosfera

 i  l

 B6.1.

Circulación de  B6.1. Recoñecer as  CTMAB6.1.1. Identifica materia e enerxía na relacións tróficas dos os factores limitantes da biosfera. ecosistemas, valorando a produción primaria e influencia dos factores aqueles que aumentan a  B6.2. Relacións tróficas limitantes da produción súa rendibilidade. nos ecosistemas, cadeas e primaria e daqueles que redes tróficas. aumentan a súa Representacións gráficas. rendibilidade.  CTMAB6.1.2.  B6.3. Factores limitantes Esquematiza as relacións da produción primaria. tróficas dun ecosistema.

 CMCCT  CAA

 CTMAB6.1.3. Interpreta  CMCCT

gráficos, pirámides,  CAA cadeas e redes tróficas.  CTMAB6.1.4. Explica as  CMCCT

causas da diferenza de  CAA produtividade en mares e continentes.  i  l

 i  l

 h  i  l

 B6.4.

Ciclos  B6.2. Comprender a  CTMAB6.2.1.  CMCCT bioxeoquímicos do circulación de Esquematiza os ciclos  CAA osíxeno, o carbono, o bioelementos (sobre todo bioxeoquímicos e nitróxeno, o fósforo e o O, C, N, P e S) entre os argumenta a importancia xofre. subsistemas terrestres. do seu equilibrio.

 B6.5. Os ecosistemas no  B6.3.

tempo: sucesión, autorregulación e regresión.

 B6.6.

Comprender os  CTMAB6.3.1. Identifica  CMCCT cambios que se suceden os cambios que se  CAA nos ecosistemas ao longo producen nas sucesións do tempo. ecolóxicas e interpreta a variación dos parámetros tróficos.

Autorregulación  B6.4. Comprender os  CTMAB6.4.1. Coñece os dos ecosistemas e mecanismos naturais de mecanismos naturais de repercusión da acción autorregulación dos autorregulación dos humana sobre eles. ecosistemas e valorar a ecosistemas. repercusión da acción  CTMAB6.4.2. Argumenta humana sobre eles. e relaciona as actividades humanas coas repercusións na dinámica dos ecosistemas.

 CMCCT  CAA

 CMCCT  CAA  CSIEE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.182

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos  a  b  h  i  l

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias Clave

 B6.7.

Concepto de  B6.5. Distinguir a  CTMAB6.5.1. Argumenta  CMCCT biodiversidade. importancia da a importancia da  CCEC biodiversidade e biodiversidade e os riscos  CSC  B6.8. Causas e recoñecer as actividades que supón a súa repercusións da perda da que teñen efectos diminución. biodiversidade. negativos sobre ela.

 p  CTMAB6.5.2. Relaciona  CMCCT

as accións humanas coa  CAA súa influencia na biodiversidade do ecosistema.  i  l

 b  h

 B6.9.

O solo como  B6.6. Identificar os tipos  CTMAB6.6.1. Clasifica  CMCCT interfase. de solo, en relación coa os tipos de solo en  CAA litoloxía e o clima que os relación coa litoloxía e o  B6.10. Edafoxénese e orixinou. clima que os orixina. tipos de solos.  B6.11. Usos e fraxilidade  B6.7.

do solo como recurso.

 i

Valorar o solo  CTMAB6.7.1. Valora o  CSC como recurso fráxil e solo como recurso fráxil e  CCEC escaso. escaso.

 l  p  i  l

 a  h  i  l

 B6.12. Impactos sobre o  B6.8. Coñecer técnicas de  CTMAB6.8.1.

solo. Técnicas de valoración do grao de alteración dun solo.

 l  a  h  i  l  p

Identifica  CMCCT o grao de alteración dun  CSIEE solo aplicando distintas técnicas de valoración.

 B6.13. Impactos sobre a  B6.9.

biosfera producidos pola deforestación, a agricultura e a gandaría.

 p  i

valoración do grao de alteración dun solo.

Analizar os  CTMAB6.9.1. Analiza os  CMCCT problemas ambientais problemas ambientais  CAA producidos pola producidos pola deforestación, a deforestación, a agricultura e a gandaría. agricultura e a gandaría.

 B6.14. O sistema litoral  B6.10.

como interfase.

Comprender as  CTMAB6.10.1. Coñece  CMCCT características do sistema as características dos litoral. sistema litoral.

 B6.15.

Importancia  B6.11. Analizar e valorar  CTMAB6.11.1. Valora o  CSC ecolóxica dos recursos do a evolución dos recursos sistema litoral como fonte  CCEC sistema litoral, impactos pesqueiros. de recursos e derivados da súa biodiversidade. sobreexplotación.  CTMAB6.11.2. Relaciona  CMCCT

a sobreexplotación dos  CAA recursos pesqueiros con  CCEC impactos nas zonas litorais.  a  b  h  i

 B6.16.

Importancia da  B6.12. Valorar a  CTMAB6.12.1. Establece  CCEC conservación das zonas conservación das zonas a importancia da  CSC litorais. litorais polo seu elevado conservación das zonas valor ecolóxico. litorais.

 l  p

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.183

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias Clave

Bloque 7. A xestión do planeta e o desenvolvemento sustentable  a  b  e  h  m

 g  i  l

 a  b  h  m

 a  h

 B7.1.

Xestión dos  B7.1. Establecer  CTMAB7.1.1. Distingue impactos ambientais; diferenzas entre o modelos de uso dos alternativas ante a desenvolvemento recursos e deseña outros problemática ambiental: incontrolado, o sustentables. desenvolvemento conservacionismo e o  CTMAB7.1.2. Argumenta incontrolado, desenvolvemento as diferenzas entre o conservacionismo e sustentable. desenvolvemento desenvolvemento incontrolado, o sustentable. conservacionismo e o desenvolvemento sustentable.

 B7.2.

Avaliación impacto ambiental.  B7.3. Instrumentos xestión ambiental.

 CMCCT  CSIEE

 CCL  CSC  CCEC

do  B7.2. Coñecer algúns  CTMAB7.2.1. Analiza a  CD instrumentos de información facilitada por  CAA avaliación ambiental. algúns instrumentos de  CSIEE de avaliación ambiental, e conclúe impactos e medidas correctoras.

 B7.4.

Relación entre  B7.3. Identificar a  CTMAB7.3.1. Analiza o  CSC desenvolvemento, relación, a nivel desenvolvemento dos  CAA calidade de vida e internacional, entre o países en relación con  CSIEE problemas ambientais no desenvolvemento dos problemas ambientais e ámbito internacional. países, a calidade de vida coa calidade de vida. e os problemas ambientais.

 B7.5. Modelos de xestión  B7.4. Determinar a orixe  CTMAB7.4.1. Relaciona  CMCCT

de recursos.

 i  l

dos residuos, as consecuencias da súa produción e do seu consumo, e as alternativas á súa xestión.

o consumo dalgúns  CAA produtos e a deterioración do medio.

 CTMAB7.4.2.

Expón  CCL políticas ambientais  CCEC adecuadas á defensa do  CSIEE medio.

 CTMAB7.4.3. Argumenta  CCL

a orixe dos residuos  CMCCT valorando a súa xestión.  CAA  a  g  i  l

 B7.2.

Avaliación impacto ambiental.  B7.3. Instrumentos xestión ambiental.

 p

 a  b  d  e

do  B7.5. Valorar a  CTMAB7.5.1. importancia do uso de Comprende e explica a novas tecnoloxías nos importancia do uso de de estudos ambientais e novas tecnoloxías nos interpretar matrices estudos ambientais. sinxelas para a ordenación do territorio.  CTMAB7.5.2. Analiza a información de matrices sinxelas, valorando o uso do territorio.

 CMCCT  CCL  CSC

 CMCCT  CAA

 B7.6.

Influencia dos  B7.6. Coñecer os  CTMAB7.6.1. Coñece e  CD organismos nacionais e principais organismos explica os principais  CCL internacionais en materia nacionais e internacionais organismos nacionais e  CCEC ambiental. en materia ambiental, e a internacionais, e a súa lexislación estatal e influencia en materia

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.184

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente. 2º de bacharelato Obxectivos  h  p

Contidos  B7.7.

Lexislación

ambiental.

Criterios de avaliación autonómica sobre algúns impactos ambientais.

Estándares de aprendizaxe

Competencias Clave

ambiental.  CTMAB7.6.2. Coñece a  CCL

lexislación española e  CAA galega sobre algúns impactos ambientais e as normas de prevención aplicables.  a  b  m  p

 B7.8.

Protección dos  B7.7. Valorar a  CTMAB7.7.1. Argumenta  CCL espazos naturais. protección dos espazos a necesidade de  CSC naturais. protección dos espazos  CCEC  B7.9. Espazos naturais en naturais e as súas España e, en particular, consecuencias; en en Galicia. particular, os do seu contorno máis próximo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.185

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado. No apartado 2 aparece recollidos os obxectivos concretados para cada bloque de contidos na materia de Ciencias da Terra e Ambientais

CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE 1º TEMPORALIZACIÓN Os sete bloques de contidos da materia de Anatomía Aplicada, articuláronse en dez unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación:

Trimestre

1º trimestre

2º trimestre 3º trimestre

Unidades didácticas Concepto de medio ambiente e dinámica de sistemas A humanidade e o medio ambiente Cara un desenvolvemento sostible Sistema Biosfera Xeosfera e riscos xeolóxicos Dinámica das masas fluídas. Contaminación das masas fluídas Recursos da biosfera Recursos enerxéticos e minerais. Outros recursos e a súa xestión

2º GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA O marcado pola CIUG: Orientacións xerais do Grupo de Traballo. Ciencias da Terra e Medioambientais.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.186

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.  Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, anotacións no caderno, realización dos exercicios, respostas fronte as cuestións plantexadas pola profesora. Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Glosario de termos e resolución das cuestións dos exames das PAU de Galicia (2001-2016) correspondentes a cada bloque de contidos. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre, que incluirá: definicións, interpretación de gráficos, relacionar termos, cuestións tipo test e preguntas curtas. En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta.  -

Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA A metodoloxía para desenvolver as Ciencias da Terra e ambientais debe potenciar a capacidade do alumnado para aprender a aprender, o traballo en equipo, a aplicación de métodos adecuados de investigación de modo que se poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e as súas aplicacións prácticas. As propostas metodolóxicas que se consideran relevantes para desenvolver o currículo desta materia son as seguintes: -Xerar un clima na aula que favoreza as aprendizaxes significativas, que esperte o interese pola materia e que permita a comunicación entre estudantes e co profesorado. -Relacionar os fenómenos estudados na aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, noticias de actualidade ou realizando saídas didácticas como itinerarios xeolóxicos, ecolóxicos, etc. xunto con informes ou traballos específicos, facendo especial fincapé nas características de Galicia. -Fomentar a autonomía, iniciativa persoal, creatividade e a competencia de aprender a aprender a través da planificación, realización e avaliación de deseños experimentais por parte do alumnado, incluíndo a incorporación das TIC co obxectivo de favorecer unha visión máis actual da actividade tecnolóxica e científica. -Dotar o alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades que potencien o desenvolvemento de procedementos e orienten alumnas e alumnos para que poidan realizar un proxecto de investigación escolar de forma autónoma. -Partir, sempre que sexa posible, de situacións problemáticas abertas para recoñecer que cuestións son cientificamente investigables, decidir como precisalas e reflexionar sobre o seu posible interese como facilitadoras da aprendizaxe. -Propiciar a construción dunha cultura científica interdisciplinar presentando propostas de traballo integradoras que transcendan os ámbitos disciplinares e relacionen os contidos científicos cos problemas sociais, políticos e éticos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.187

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

-Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal. -Propiciar a construción dunha imaxe dinámica da ciencia. -Facilitar a aprendizaxe do alumnado, creando contornos apropiados e servíndose da avaliación para comprender o proceso educativo e a funcionalidade dos contidos e orientando á súa intervención facilitando estratexias e formulando cuestións precisas que lles permitan ás alumnas e aos alumnos construír a súa propia aprendizaxe. Todo isto intentarase levar a práctica empregando todos os recursos dispoñibles: O libro de texto (Ciencias da Terra e medioambientais. Madrid: McGraw-Hill 2016) a propia aula, o laboratorio, libros de consulta, a biblioteca, internet... e todas aquelas novas posibilidades que xurdan no día a día e que melloren a calidade do proceso de ensino-aprendizaxe

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación descríbense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Ciencias da Terra e ambientais en 2º de Bacharelato:  Libro de texto do alumno da editorial McGraw-Hill  Libros e guías de consulta do departamento.  Artículos de prensa relacionados coa programación.  Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias.  Medios informáticos.  Material de laboratorio para a realización das prácticas.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación Bloque 1. Medio ambiente e fontes de información ambiental - Realizar modelos de sistemas considerando as variables, analizando a interdependencia dos seus elementos e establecendo as súas relacións causais. - Aplicar a dinámica de sistemas aos cambios ambientais acontecidos como consecuencia da aparición da vida e as actividades humanas ao longo da historia. - Identificar recursos, riscos e impactos asociados á actividade humana sobre o medio ambiente. - Identificar os principais instrumentos de información ambiental. Bloque 2. Dinámica dos sitemas fluídos. - Identificar os efectos da radiación solar na dinámica das capas fluídas, no clima e na xeodinámica externa. - Comprender o funcionamento das capas fluídas establecendo a súa relación co clima. - Recoñecer os compoñentes da atmosfera relacionándoos coa súa procedencia e importancia biolóxica. - Comprender a importancia da capa de ozono e a súa orixe. - Determinar a orixe do efecto invernadoiro e a súa relación coa vida na Terra. - Comprender o papel da hidrosfera como regulador climático. - Asociar algúns fenómenos climáticos coas correntes oceánicas (ou a temperatura superficial da auga) - Explicar a formación de precipitacións en relación aos movementos de masas de aire e interpretar mapas meteorolóxicos. - Identificar os riscos climáticos, valorando os factores que contribúen a favorecelos e paliar os seus efectos. Bloque 3. Contaminación atmosférica - Argumentar a orixe da contaminación atmosférica e identificar os efectos sociais, ambientais e sanitarios que produce. - Propor medidas que favorecen a diminución da contaminación atmosférica e do efecto invernadoiro.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.188

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Relacionar a contaminación atmosférica cos seus efectos biolóxicos e con certas condicións meteorolóxicas e topográficas. Clasificar os efectos locais, rexionais e globais da contaminación atmosférica. Distinguir a orixe e os efectos do ozono troposférico e estratosférico.

Bloque 4: Contaminación das augas - Clasificar os contaminantes da auga en relación á súa orixe e aos seus efectos. - Coñecer os indicadores de calidade da auga. - Valorar as repercusións para a humanidade da contaminación da auga, e propón medidas que a eviten ou a diminúan. - Coñecer os sistemas de potabilización e depuración das augas residuais. Bloque 5: A xeosfera e os riscos xeolóxicos. -

Relacionar os fluxos de enerxía e os riscos xeolóxicos. Identificar os factores que determinan, favorecen e atenúan os riscos xeolóxicos sísmico e volcánico. Identificar os danos que producen os riscos xeolóxicos, e determinar métodos de predición e prevención. Comprender o relevo como interacción da dinámica interna e externa. Determinar os riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais, e valorar os factores que inflúen. Recoñecer a fraxilidade da paisaxe fronte aos impactos ambientais e valorar a ordenación do territorio como prevención de riscos. Recoñecer os recursos minerais, os combustibles fósiles e os impactos derivados do seu uso. Identifica os impactos derivados da explotación dos recursos da xeosfera en Galicia. Identificar medidas de uso eficiente da enerxía e dos recursos, determinando os seus beneficios.

Bloque 6: Circulación de materia e enerxía na biosfera. - Recoñecer as relacións tróficas dos ecosistemas, valorando a influencia dos factores limitantes da produción primaria e daqueles que aumentan a súa rendibilidade. - Comprender a circulación de biolementos (sobre todo O, C, N, P e S) entre os subsistemas terrestres. - Comprender os cambios que se suceden nos ecosistemas ao longo do tempo. - Comprender os mecanismos naturais de autorregulación dos ecosistemas e valorar a repercusión da acción humana sobre eles. - Distinguir a importancia da biodiversidade e recoñecer as actividades que teñen efectos negativos sobre ela. - Identificar os tipos de solo, en relación coa litoloxía e o clima que os orixinou. - Valorar o solo como recurso fráxil e escaso. - Coñecer técnicas de valoración do grao de alteración dun solo. - Analizar os problemas ambientais producidos pola deforestación, a agricultura e a gandaría. - Comprender as características do sistema litoral. - Analizar e valorar a evolución dos recursos pesqueiros. - Valorar a conservación das zonas litorais polo seu elevado valor ecolóxico. Bloque 7: A xestión do planeta e o desenvolvemento sustentable - Establecer diferenzas entre o desenvolvemento incontrolado, o conservacionismo e o desenvolvemento sustentable. - Coñecer algúns instrumentos de avaliación ambiental. - Identificar a relación, a nivel internacional, entre o desenvolvemento dos países, a calidade de vida e os problemas ambientais. - Determinar a orixe dos residuos, as consecuencias da súa produción e do seu consumo, e as alternativas a súa xestión.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.189

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Valorar a importancia do uso de novas tecnoloxías nos estudos ambientais e interpretar matrices sinxelas para a ordenación do territorio. Coñecer os principais organismos nacionais e internacionais en materia ambiental, e a lexislación estatal e autonómica sobre algúns impactos ambientais. Valorar a protección dos espazos naturais.

Criterios de cualificación e promoción A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas que se realicen en cada avaliación. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores. Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final será a máis alta). Esta cualificaci n ―gardar ase‖ ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de maio un exame da totalidade da materia impartida ao longo curso. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se esta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro Neste suposto non se ―gardan‖ avaliacións aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). A non presentación a unha proba de forma inxustificada e o acto de copiar por parte dun alumno suporá a cualificación de 0 nesa proba. -

Criterios de corrección das probas escritas: Nas probas escritas valorarase especialmente: A concreción das respostas non valorándose todo aquilo que non teña que ver ca pregunta. A claridade na exposición. A utilización, con corrección e propiedade da terminoloxía científica. A corrección en canto a faltas de ortografía e expresión. O desenvolvemento cando proceda de esquemas co obxectivo de completar gráficamente os conceptos incluidos nas diferentes preguntas. A capacidade para resolver as cuestións plantexadas nos problemas ou preguntas de aplicación.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.190

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións:

9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES A materia de Ciencias da Terra e ambientais impártese no último curso de bacharelato e polo tanto nunca pode ter a consideración de pendente.

11. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que segue o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU. Dito exame permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 2º de Bacharelato que cursan Ciencias da Terra e ambientais. En función dos resultados obtidos adoptaranse as seguintes medidas: Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio durante a ESO e 1º de Bacharelato e que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 2º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa. Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo. Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 2º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.191

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 

VERÍN , OURENSE

Revisar continuamente as nosas actuaciones para acomodalas aos niveis de partida do alumnado e as súas posibilidades de aprendizaxe. Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre medio ambiente axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 2º de Bacharelato, que aparecen no libro de texto ou facilitados pola profesora lg ns exemplos son: ―O planeta das margaridas‖ ― arta da Terra‖ ‖ Índice normalizado da cuberta vexetal‖ ―Illas al pagos para so da biodiversiade‖ ―O risco s smico na Pen nsula Ib rica‖ ― radientes verticais‖ ― o desastre de znalc llar ao verquido do r o Sonora‖ ―O suicidio da cultura Nazca‖‖O usado ten moito valor‖ Tam n se traballar con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos glosarios, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiración científica para os concursos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica. Imaxes e gráficos do libro de texto que favorecen a adquisición dos contidos. Elaboración de presentacións en Power Point das unidades didácticas que se tratan. Actividades de interpretación de imaxes (redes tróficas, ciclos bioxeoquímicos, pirámides tróficas, illa de calor, estrutura do solo...), mapas (distribución dos principais biomas, placas tectónicas, de risco, do tempo...), táboas (parámetros tróficos, riscos xeolóxicos, contaminantes atmosféricos, enerxías, residuos...) e gráficos (hidrograma, climograma, GVT/GAS, autodepuración nun río...) Visualización e análise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Europa one‖ ―La pesca del salm n en Yemen‖ ―Lo imposible‖ ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ ―Entre lobos... Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Europa one‖ ―La pesca del salm n en Yemen‖ ―Lo imposible‖ ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ ―Entre lobos... Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Redacci n de relatos cient ficos para os concursos ―Inspiraciencia‖ e ― iencia que conta‖

Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Riscos inducidos Quentamento global e fusión dos glaciares. Efectos da construción de rompeolas. Efectos da deforestación polo trazado dunha autovía. Efectos da chuvia ácida. Elaboración dunha lista de medidas para preservar a biodiversidade. Xestionar o medio ambiente de forma sostible...

Valores persoais: Esta materia promoverá no alumnado unha reflexión crítica acerca da problemática ambiental que o leve a exercer unha cidadanía con conciencia cívica responsable, inspirada en valores,

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.192

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

actitudes e intereses que o leven a protexer e mellorar o medio natural e, consecuentemente, participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora do seu contorno social.

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO  

Ao longo do curso fomentarase a realización de algunhadas seguintes actividades : Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre calquer tema abordado no curriculo. Participación en experiencias prácticas no laboratorio

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Ciencias da Terra e Medioambientais, a través do desenvolvemento das unidades didácticas plantexadas para 2º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Educación multicultural Pretende: - Espertar o interese por coñecer outras culturas diferentes. - Desenvolver actitudes de respecto e colaboración con outras culturas. Educación vial Propón dous obxectivos fundamentais: - Desenvolver condutas e hábitos que melloren a seguridade vial. - Espertar a sensibilidade ante os accidentes de tráfico e as súas repercusións económicas e sociais. Educación para a convivencia Pretende educar no pluralismo, en dúas direccións: - Favorecer o diálogo como forma de solucionar as discrepancias entre individuos e entre grupos. - Respectar a autonomía, as formas de pensar e os comportamentos doutros. Educación sexual Os seus obxectivos son: - Consolidar actitudes de naturalidade e de respecto no tratamento de temas relacionados coa sexualidade. - Adquirir información suficiente e científica de todos os aspectos relativos á sexualidade.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencias . Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para Ciencias da Terra e ambientais:  ACOT, PASCAL. Historia de la ecología. Taurus Ediciones S.A. 1990.  AGUILAR FERNÁNDEZ , S. El reto del medio ambiente: Conflictos e intereses en la política. Alianza Editorial. 1997.  ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995.  AYALA CARCEDO, F.J.: Riesgos naturales. Ed. Ariel Ciencia, Madrid 2002.  ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988.  BROWN, L R. La salvación del planeta. Ediciones Eldhasa. 1992.  BIANUCCI, P.: Pequeño, Grande, Vivo. Ariel Ciencia, 1993.  CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994.  DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002.  HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994.  Instituto Americano de Geólogos Profesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de los Riesgos Geológicos. ICOG, 1997.  JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel.  LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002.  MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona.  MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999.  ORTOLI, S., y WITKUWSKI, N.: La bañera de Arquímedes. Pequeña mitología de la ciencia. Espasa, Madrid, 1999.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.193

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

   

VERÍN , OURENSE

RIECHMANN: Cuidar la Tierra. Editorial Icaria, Madrid, 2003. ROBERTS, R.M.: Serendipia. Descubrimientos accidentales en la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 1989. TYLLER MILLER: Introducción a la Ciencia Ambiental. Ed. Thomson, USA 2002. VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.

17. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC Ao longo do curso os alumnos terán que recoller información de Internet sobre aspectos tratados na programación e presentarán traballos que na súa elaboración e presentación utilizarán os medios informáticos do departamento e do centro. Algunhas web recomendadas para facer traballos ou realizar consultas son: http://www.magrama.gob.es/es/ : Ministerio de Medio Ambiente de España. http://ec.europa.eu/environment/index_es.htm: Sección de medio ambiente da Comisión Europea. http://www.unep.org/: programa de Nacións Unidas para o medio ambiente. http://www.aemet.es/es/portada: Axencia española de meteoroloxía. http://www.igme.es/internet/default.asp: Instituto xeolóxico e mineiro de España. http://www.minetur.gob.es/es-ES/Paginas/index.aspx: A enerxía en España; información do Ministerio. http://www.appa.es/: Asociación de produtores de enerxías renovables. http://www.cne.es/cne/Home: Comisión nacional de enerxía. http://hispagua.cedex.es/: Información sobre a auga en España. http://www.epa.gov/espanol/: Axencia de protección ambiental de EEUU. http://www.wwf.es/: WWF España. http://www.greenpeace.org/espana/es/: Greenpeace. http://www.fao.org/home/es/: FAO. http://www.tecnun.es/asignaturas/Ecologia/Hipertexto/00General/IndiceGral.html: Libro electrónico de Ciencias da Terra e ambientais. http://www.edu.xunta.es/centros/iescamposanalberto/aulavirtual/course/view.php?id=4: Temas de CTMA en pdf e presentacións. http://ciug.cesga.es/grupos/ctea.html: grupo de traballo PAU. http://ciug.cesga.es/exames.php: probas PAU a partir de 2001 en Galicia. Animarase ao alumnado a que participen en dous concursos de relatos cient ficos:― iencia que conta‖e ―Inspiraciencia‖ organizados pola Universidade de Vigo e o SI respectivamente s bases dos mesmos aparecen nas seguintes páxinas web: http://www.cienciaqueconta.com/ http://www.inspiraciencia.es/gl/

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.194

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2016-2017 propostos na memoria do curso pasado son: 21. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 22. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 23. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 24. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.195

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Adecuáronse aos obxectivos?

Actividades

medio

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.196

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

¿Respectáronse os ritmos de aprendizaxe? Os tempos asignados aos distintos elementos,¿foron adecuados? ¿Existiron perdas de tempo inxustificadas? moito

Recursos

medio

baixo

medio

baixo

¿Foron accesibles aos alumnos e ao seu nivel? ¿Favoreceron a motivación e a aprendizaxe do alumnado? ¿Adecuáronse ás intención e aos contidos? A relación tempo/utilidade,¿ foi adecuada? A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? moito

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.197

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º de Bacharelato Asignatura: Bioloxía Profesores: Luz Blanco Fernández

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. A Bioloxía de segundo curso de bacharelato ten como obxectivo fundamental favorecer e fomentar a formación científica do alumnado, partindo da súa vocación polo estudo das ciencias. Deste xeito, a Bioloxía representa a porta de entrada ao puxante mundo das ciencias biosanitarias e biotecnolóxicas, e contribúe a consolidar o método científico como ferramenta habitual de traballo, fomentando no alumnado o estímulo da súa curiosidade, da capacidade de razoar, da formulación de hipóteses e deseños experimentais, da interpretación de datos e da resolución de problemas. Faise que o alumnado alcance satisfactoriamente as competencias clave, afondando en aspectos xa recollidos en cursos anteriores. Xa que logo, neste curso trabállanse en profundidade competencias como a matemática, e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, a competencia dixital e o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor, grazas ao desenvolvemento cognitivo e á madureza que o alumnado chega a alcanzar ao final do ciclo de bacharelato que favorecen unha mellor consecución destas. Pero as contribucións doutras competencias, como aprender a aprender, as competencias sociais e cívicas ou a competencia de comunicación lingüística, presentes tamén noutras etapas anteriores, van permitir tamén que o alumnado poida seguir, sen atrancos, con estudos posteriores. Os grandes avances e descubrimentos da bioloxía, que se suceden de xeito constante nas últimas décadas, non só posibilitaron a mellora das condicións de vida da cidadanía e o avance da sociedade, senón que ao mesmo tempo xeraron algunhas controversias que, polas súas implicacións sociais, éticas, económicas, etc., non se poden obviar, e tamén son obxecto de análise durante o desenvolvemento da materia. Os retos das ciencias en xeral e da bioloxía en particular son continuos, e precisamente eles son o motor que mantén á investigación biolóxica, desenvolvendo novas técnicas de investigación no campo da biotecnoloxía ou da enxeñaría xenética, así como novas ramas do coñecemento, como a xenómica, a proteómica ou a biotecnoloxía, de maneira que producen continuas transformacións na sociedade, abrindo ademais novos horizontes froito da colaboración con outras disciplinas, algo que permite o desenvolvemento tecnolóxico actual. Precisamente debido a estes grandes retos biotecnolóxicos, a materia de Bioloxía ten que ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e axeitadas tarefas experimentais que lle permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, técnicas de preparación e tinguidura de mostras, resolución de problemas e todos os aspectos que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para lograr estes obxectivos, formúlanse ao longo do currículo actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos. Os contidos distribúense en cinco grandes bloques, nos que se pretende afondar a partir dos coñecementos xa adquiridos en cursos anteriores, tomando como eixe vertebrador a célula, a súa composición química, a estrutura e ultraestrutura, e as súas funcións. Deste xeito, o primeiro bloque céntrase no estudo da base molecular e fisicoquímica da vida, con especial atención ao estudo dos bioelementos e enlaces químicos que posibilitan a formación das biomoléculas inorgánicas e orgánicas. O segundo bloque fixa a súa atención na célula como un sistema complexo integrado, analizando a influencia do progreso técnico no estudo da estrutura, a ultraestrutura e a fisioloxía celular. O terceiro céntrase no estudo da xenética molecular e os novos desenvolvementos desta no campo da enxeñaría xenética, coas repercusións éticas e sociais derivadas da devandita manipulación xenética, e relaciónase o estudo da xenética co feito

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.198

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

evolutivo. No cuarto abórdase o estudo dos microorganismos e a biotecnoloxía, así como as aplicacións desta e da microbioloxía en campos variados como a industria alimentaria e farmacéutica, a biorremediación, etc. O quinto céntrase na inmunoloxía e as súas aplicacións, nomeadamente no estudo do sistema inmune humano, as súas disfuncións e as súas deficiencias. Grazas a estes contidos, a materia de Bioloxía achégalles aos alumnos e ás alumnas todas as competencias clave imprescindibles para a formación científica, así como as destrezas necesarias para a persoa, que lles van permitir madurar como persoas e alcanzar un pleno desenvolvemento cívico como cidadáns e cidadás libres e responsables na nosa sociedade.

2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. Tal e como se describe na LOMCE, todas as áreas ou materias do currículo deben participar no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado. Estas, de acordo coas especificacións da lei, son: 1.º Comunicación lingüística.(CCL) 2.º Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.(CMCT) 3.º Competencia dixital.(CD) 4.º Aprender a aprender. (CAA) 5.º Competencias sociais e cívicas.(CSC) 6.º Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. (CSIEE) 7.º Conciencia e expresións culturais.(CCEC) Nesta programación da materia de Bioloxía para 2.º de Bacharelato, tal e como suxire a lei, potenciouse o desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía; ademais, para alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, incluíronse actividades de aprendizaxe integradas que permitirán ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo. Para valorar estes, serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como elementos de maior concreción, observables e medibles, os que, ao poñerse en relación coas competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha delas. A materia Bioloxía utiliza unha terminoloxía formal que permitirá aos alumnos e ás alumnas incorporar esta linguaxe e os seus termos para utilizalos nos momentos adecuados coa suficiente propiedade. Así mesmo, a comunicación dos resultados de investigacións e outros traballos que realicen favorece o desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística. As lecturas e os debates que se levarán a cabo en todos os temas da materia permitirán tamén a familiarización e uso da linguaxe científica. A competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía son as competencias fundamentais da materia. Para desenvolvelas os alumnos e as alumnas aplicarán estratexias coas que definir problemas, resolvelos, deseñar pequenas investigacións, elaborar solucións, analizar resultados, etc. Estas competencias son, polo tanto, as máis traballadas na materia. A competencia dixital fomenta a capacidade de buscar, seleccionar e utilizar información en medios dixitais, ademais de permitir que os alumnos e as alumnas se familiaricen cos diferentes códigos, formatos e linguaxes nas que se presenta a información científica (datos estatís ticos, representacións gráficas, modelos xeométricos...). A utilización das tecnoloxías da información e a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o tratamento de datos, etc., é un recurso útil no campo da bioloxía e a xeoloxía que contribúe a mostrar unha visión actualizada da actividade científica.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.199

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A adquisición da competencia para aprender a aprender fundaméntase nesta materia no carácter instrumental de moitos dos coñecementos científicos. Ao mesmo tempo, operar con modelos teóricos fomenta a imaxinación, a análise, os dotes de observación, a iniciativa, a creatividade e o espírito crítico, o que favorece a aprendizaxe autónoma. Esta materia favorece o traballo en grupo para a resolución de actividades e o traballo de laboratorio, fomentando o desenvolvemento de actitudes como a cooperación, a solidariedade e o respecto cara ás opinións dos demais, o que contribúe á adquisición das competencias sociais e cívicas. Así mesmo, o coñecemento científico é unha parte fundamental da cultura cidadá que sensibiliza dos riscos da ciencia e a tecnoloxía e permite formarse unha opinión fundamentada en feitos e datos reais sobre os problemas relacionados co avance científico e tecnolóxico. O método científico esixe sentido de iniciativa e espírito emprendedor, xa que desde a formulación dunha hipótese ata a obtención de conclusións, se fai necesaria a elección de recursos, a planificación da metodoloxía, a resolución de problemas e a revisión permanente de resultados. Isto fomenta a iniciativa persoal e a motivación por un traballo organizado e con iniciativas propias.

Esta materia tamén contribúe a que o alumnado desenvolva a competencia de conciencia e expresións culturais a través da alfabetización científica, a cal constitúe unha dimensión fundamental da cultura que permite considerar racionalmente e tomar decisións sobre determinados temas como a manipulación xenética, o transplante de órganos, a secuenciación do xenoma humano, a conservación da biodiversidade, etc.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.200

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos:

Obxectivos

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 i

 B1.1. Compoñentes químicos da vida.  BB1.1. Describe técnicas instrumentais  CAA

 e

Concepto de bioelemento. Tipos, e métodos físicos e químicos que  CMCCT propiedades e funcións dos permiten o illamento das moléculas e a bioelementos. súa contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.  B1.2. Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.  B1.3. Biomoléculas: concepto,  BB1.1.2. Clasifica os tipos de  CAA bioelementos relacionando cada un coa clasificación e técnicas de separación. súa proporción e coa súa función biolóxica.  BB1.1.3.

Discrimina os enlaces  CMCCT químicos que permiten a formación de  CD moléculas inorgánicas e orgánicas presentes nos seres vivos.

 i  l  e

 d  l

 B1.4.

Biomoléculas inorgánicas. BB1.2.1. Relaciona a estrutura química Estrutura e propiedades fisicoquímicas da auga coas súas funcións biolóxicas. da auga que a fan unha molécula imprescindible para a vida. Funcións  BB1.2.2. Distingue os tipos de sales dos sales minerais. minerais, e relaciona a composición coa función.  B1.5. Fisicoquímica das dispersións acuosas. Difusión, osmose e diálise.  BB1.2.3. Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa concentración salina das células.

 CAA

 B1.6.

 CAA

Biomoléculas orgánicas:  BB1.3.1. Recoñece e clasifica os tipos concepto, clasificación, estrutura, de biomoléculas orgánicas, e relaciona propiedades e funcións biolóxicas de a súa composición química coa súa glícidos, lípidos, prótidos e ácidos estrutura e coa súa función. nucleicos.  BB1.3.2. Deseña e realiza experiencias identificando en mostras biolóxicas a presenza de moléculas orgánicas.

 CMCCT

 CMCCT  CAA  CD

 CSIEE

 CSIEE  CMCCT

 BB1.3.3. Contrasta e relaciona os  CAA

procesos de diálise, centrifugación e  CMCCT electroforese, e interpreta a súa  CD relación coas biomoléculas orgánicas.  i  g

 B1.6.

Biomoléculas orgánicas:  BB1.4.1. Identifica os monómeros e  CMCCT concepto, clasificación, estrutura, distingue os enlaces químicos que  CD propiedades e funcións biolóxicas de permiten a síntese das glícidos, lípidos, prótidos e ácidos macromoléculas: enlaces O-glicosídico, nucleicos. enlace éster, enlace peptídico e enlace O-nucleosídico.

 i

 B1.6.

Biomoléculas orgánicas:  BB1.5.1. Describe a composición e a  CCL concepto, clasificación, estrutura, función das principais biomoléculas propiedades e funcións biolóxicas de orgánicas. glícidos, lípidos, prótidos e ácidos nucleicos.

 l

 B1.7. Encimas: concepto, clasificación,  BB1.6.1. Contrasta o papel fundamental  CAA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.201

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

Contidos propiedades e funcións. Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática. Alosterismo.

 l  ñ

VERÍN , OURENSE

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

dos encimas como biocatalizadores, e  CMCCT relaciona as súas propiedades coa súa función catalítica.

 B1.8. Vitaminas: concepto, clasificación  BB1.7.1. Identifica os tipos de vitaminas  CAA

e funcións.

asociando a súa imprescindible función  CCEC coas doenzas que preveñen.

 i

 B2.1. A célula como unidade estrutural  BB2.1.1.

 e

e funcional dos seres vivos. Teoría celular.  B2.2. Evolución dos métodos de estudo das células. Preparación e procesamento das mostras para a observación ao microscopio óptico e electrónico.  B2.3. Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.  B2.4. Modelos de organización celular en procariotas e eucarióticas. Células animais e vexetais.

 d

 B2.3. Morfoloxía celular. Composición,  BB2.2.1. Esquematiza os orgánulos  CSIEE

 e

estrutura, funcións e propiedades das citoplasmáticos e recoñece as súas envolturas e dos orgánulos celulares. estructuras.  B2.4. Modelos de organización celular en procariotas e eucarióticas. Células  BB2.2.2. Analiza a relación entre a  CSIEE animais e vexetais. composición química, a estrutura e a  CAA  B2.5. Observación microscópica de ultraestructura dos orgánulos celulares, células procariotas e eucariotas tanto e a súa función. animais como vexetais.

 l

 i

 B2.6. Ciclo celular.

Compara unha célula  CAA procariota con unha eucariótica, e  CMCCT identifica os orgánulos citoplasmático  CD presentes nelas.

 BB2.3.1. Identifica as fases do ciclo  CCL

celular, e explica os principais procesos  CD que acontecen en cada unha.  e  l

 B2.7. División celular. Mitose en células  BB2.4.1. Recoñece en microfotografías  CAA

animais e vexetais.  B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica da

e esquemas as fases da mitose e da  CMCCT meiose, e indica os acontecementos  CD básicos que se producen en cada unha.

meiose para a reprodución sexual. Importancia da reprodución sexual na evolución dos seres vivos.  B2.9. Observación de células en  BB2.4.2. Establece as analoxías e as  CAA diferenzas máis significativas entre  CSIEE mitose. Estudo das fases da división mitose e meiose. celular.  e

 B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica da  BB2.5.1. Resume a relación da meiose  CAA

meiose para a reprodución sexual. Importancia da reprodución sexual na evolución dos seres vivos.  e  i  m

 l

coa reprodución sexual, o aumento da  CCL variabilidade xenética e a posibilidade  CMCCT de evolución das especies.

 B2.10. Importancia da membrana nos  BB2.6.1. Compara e distingue os tipos  CAA

fenómenos de transporte. Tipos de transporte. Endocitose e exocitose.

e os subtipos de transporte a través das  CCL membranas, e explica detalladamente  CSIEE as características de cada un.

 B2.11. Introdución ao metabolismo:  BB2.7.1.

catabolismo e anabolismo.  B2.12. Reaccións metabólicas:

Define e interpreta os  CAA procesos catabólicos e os anabólicos,  CSIEE así como os intercambios enerxéticos

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.202

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

aspectos enerxéticos e de regulación.

 e  i  f

asociados a eles.

Competencias clave  CCL

 B2.13. Respiración celular: o seu  BB2.8.1. Sitúa, a nivel celular e a nivel  CAA

significado biolóxico. Orgánulos celulares implicados no proceso respiratorio.

de orgánulo, o lugar onde se produce  CMCCT cada un destes procesos, e diferencia en cada caso as rutas principais de degradación e de síntese, e os encimas e as moléculas máis importantes responsables dos devanditos procesos.

 i

 B2.14.

Diferenzas entre as vías  BB2.9.1. Contrasta as vías aeróbicas e  CMCCT aeróbicas e anaeróbicas. anaeróbicas, e establece a súa relación co seu rendemento enerxético.  B2.15. As fermentacións e as súas aplicacións. Observación do proceso de  BB2.9.2. Valora a importancia das  CCEC fermentación mediante lévedos. fermentacións en numerosos procesos  CSC industriais, e recoñece as súas aplicacións.

 l

 B2.16. Fotosíntese: localización celular  BB2.10.1.Identifica e clasifica os tipos  CAA

en procariotas e eucarióticas. Etapas do proceso fotosintético. Balance global.

de organismos fotosintéticos.

 CSIEE

 BB2.10.2. Localiza a nivel subcelular  CAA

onde se leva a cabo cada fase, e destaca os procesos que teñen lugar.  a  l

 e

 B2.17.

Importancia fotosíntese.

biolóxica

da  BB2.11.1. Contrasta a importancia  CSC biolóxica da fotosíntese para o  CCEC mantemento da vida na Terra.

 B2.18. Quimiosíntese.

 i  d

 l

 BB2.12.1. Valora o papel biolóxico dos  CCEC

organismos quimiosintéticos.

 i

 B3.1. Xenética molecular. Importancia  BB3.1.1. Describe a estrutura e a  CCL

biolóxica do ADN como portador da información xenética. Concepto de xene.

composición química do ADN, e  CSC recoñece a súa importancia biolóxica  CCEC como molécula responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.

 B3.2. Replicación do ADN. Etapas da  BB3.2.1.

replicación. Diferenzas entre o proceso replicativo entre eucarióticas e procariotas.  i

 B3.3. ARN: tipos e funcións.

 l

 B3.4. Fluxo da información xenética nos

Diferencia as etapas da  CAA replicación e identifica os encimas  CMCCT implicados nela.

 BB3.3.1. Establece a relación do ADN  CAA

co proceso da síntese de proteínas.

 CMCCT

seres vivos.  B3.5. Expresión dos xenes. Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código xenético na información xenética.  i

 B3.3. ARN: tipos e funcións.  B3.5.

Expresión dos xenes. Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código

 BB3.4.1. Diferencia os tipos de ARN e a  CAA

función de cada un nos procesos de transcrición e tradución.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.203

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

xenético na información xenética.  B3.6. Resolución de problemas de xenética molecular.

 g  m

Competencias clave

 BB3.4.2.

Recoñece e indica as  CAA características fundamentais do código  CMCCT xenético, e aplica ese coñecemento á resolución de problemas de xenética molecular.

 B3.5.

Expresión dos xenes.  BB3.5.1. Interpreta e explica esquemas  CD Transcrición e tradución xenéticas en dos procesos de replicación,  CMCCT procariotas e eucarióticas. O código transcrición e tradución. xenético na información xenética.  B3.6. Resolución de problemas de xenética  BB3.5.2. Resolve exercicios prácticos  CMCCT de replicación, transcrición e tradución, molecular. e de aplicación do código xenético.  B3.7. Regulación da expresión xénica.  BB3.5.3.

Identifica e distingue os  CAA encimas principais relacionados cos CD procesos de transcrición e tradución.

 e  ñ

 B3.8.

Mutacións: mutaxénicos.

tipos.

Axentes  BB3.6.1. Describe o concepto de  CCL mutación e establece a súa relación cos fallos na transmisión da información xenética.  BB3.6.2. Clasifica as mutacións e  CAA

identifica os axentes mutaxénicos máis  CSC frecuentes.  h

 B3.9. Mutacións e cancro.

 l

 B3.10. Implicacións das mutacións na

 ñ

 BB3.7.1. Asocia a relación entre a  CAA

evolución e na aparición de novas especies.

mutación e o cancro, e determina os  CSC riscos que implican algúns axentes  CCEC mutaxénicos.  BB3.7.2. Destaca a importancia das  CAA

mutacións na evolución e na aparición  CSC de novas especies.  CCEC  a  g

 a  c  d

 b  e  m

 b

 B3.11. Enxeñaría xenética. Principais  BB3.8.1.

liñas actuais Organismos xeneticamente.

investigación. modificados

 B3.12. Proxecto xenoma: repercusións  BB3.9.1.

sociais e valoracións éticas da manipulación xenética e das novas terapias xénicas.

cromosómica da herdanza. Determinismo do sexo e herdanza ligada ao sexo e influída polo sexo.

principios da xenética mendeliana, os  CMCCT resultados de exercicios de transmisión de caracteres autosómicos, caracteres ligados ao sexo e influídos polo sexo.

 B3.14. Evidencias do proceso evolutivo.  BB3.11.1. Argumenta evidencias que  CSIEE

demostran o feito evolutivo.

 CCL

 B3.15. Darwinismo e neodarwinismo:  BB3.12.1. Identifica os principios da  CAA

teoría sintética da evolución.  a

Recoñece e indica os  CSC descubrimentos máis recentes sobre o  CCEC xenoma humano e as súas aplicacións en enxeñaría xenética, e valora as súas implicacións éticas e sociais.

 B3.13. Xenética mendeliana. Teoría  BB3.10.1. Analiza e predí aplicando os  CAA

 i  m

Resume e realiza  CSIEE investigacións sobre as técnicas  CSC desenvolvidas nos procesos de  CCEC manipulación xenética para a obtención de organismos transxénicos.

teoría darwinista e neodarwinista, e compara as súas diferenzas.

 B3.16.

Xenética de poboacións.  BB3.13.1. Distingue os factores que  CMCCT Frecuencias xénicas e a súa relación inflúen nas frecuencias xénicas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.204

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

coa evolución.

Competencias clave

 BB3.13.2. Comprende e aplica modelos  CAA

de estudo das frecuencias xénicas na  CMCCT investigación privada e en modelos CSIEE teóricos.  d  e  l

 B3.17. A mutación e a recombinación  BB3.14.1.

Ilustra a relación entre  CSC mutación e recombinación, o aumento  CCEC da diversidade e a súa influencia na evolución dos seres vivos.

xénica como procesos que xeran cambios e adaptacións. Principios da selección natural.

 l

 B3.18. Evolución e biodiversidade.

 a

 B3.19.

 l

 B4.1.

Proceso de Modelos de especiación.

 BB3.15.1.

Distingue tipos de  CCEC especiación e identifica os factores que  CAA posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas especies diferentes.

especiación.

 m

Microbioloxía. Concepto de  BB4.1.1. Clasifica os microorganismos  CSIEE microorganismo. Microorganismos con no grupo taxonómico ao que pertencen. organización celular e sen ela.

 e

 B4.2. Virus, outras formas acelulares e  BB4.2.1. Analiza a estrutura e a  CSIEE

partículas infectivas subvirais. Bacterias. Fungos microscópicos. Protozoos. Algas microscópicas.  B4.3. Observación microscópica de protozoos, algas e fungos.  l  m

 a  l

 b  c

composición dos microorganismos e relaciónaas coa súa función.

 B4.4.

Métodos de estudo dos  BB4.3.1. Describe técnicas  CD microorganismos. Esterilización e instrumentais que permiten o illamento,  CMCCT pasteurización. o cultivo e o estudo dos microorganismos para a  B4.5. Realización de experiencias de experimentación biolóxica. cultivo de microorganismos.  B4.6.

Microorganismos xeoquímicos.

nos

ciclos  BB4.4.1. Recoñece e explica o papel  CCL fundamental dos microorganismos nos  CMCCT ciclos xeoquímicos.

 B4.7. Microorganismos como axentes  BB4.5.1. Relaciona os microorganismos  CSC

produtores de doenzas.

patóxenos máis frecuentes doenzas que orixinan.

 d

coas  CD

 a

 B4.8. Biotecnoloxía. Utilización dos  BB4.6.1. Analiza a intervención dos  CAA

 c

microorganismos nos procesos industriais: produtos elaborados por biotecnoloxía.  B4.9. Realización de experiencias con microorganismos fermentadores. 

 g  ñ

microorganismos en numerosos  CCEC procesos naturais e industriais, e as  CSC súas numerosas aplicacións  CMCCT BB4.6.2. Recoñece e identifica os tipos  CCEC de microorganismos implicados en  CSC procesos fermentativos de interese  CMCCT industrial.

 BB4.6.3. Valora as aplicacións da  CD

biotecnoloxía e a enxeñaría xenética na  CMCCT obtención de produtos farmacéuticos, en medicina e en biorremediación, para o mantemento e a mellora do medio.

 d  e  b

 B5.1. Concepto actual de inmunidade.  BB5.1.1. Analiza os mecanismos de  CAA

Sistema inmunitario. Defensas internas inespecíficas.

autodefensa dos seres vivos e identifica  CSIEE os tipos de resposta inmunitaria.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.205

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Obxectivos  l  i

 i  l  e  g  i  i

VERÍN , OURENSE

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 B5.2.

Inmunidade específica:  BB5.2.1. Describe as características e  CCL características e tipos (celular e os métodos de acción das células humoral). Células responsables. implicadas na resposta inmune.  B5.3. Identificación de células inmunitarias mediante a súa observación.  B5.4. Mecanismo de acción da resposta  BB5.3.1. Compara as características da  CAA

inmunitaria. Memoria inmunolóxica.

resposta inmune primaria e secundaria.

 B5.5. Antíxenos e anticorpos. Estrutura  BB5.4.1.

dos anticorpos. Formas de acción. A súa función na resposta inmune.

Define os conceptos de  CCL antíxeno e de anticorpo, e recoñece a  CAA estrutura e a composición química dos anticorpos.

 l

Reacción antíxeno-anticorpo:  BB5.5.1. Clasifica os tipos de reacción  CAA tipos e características. antíxeno-anticorpo e resume as características de cada un.

 i

 B5.7. Inmunidade natural e artificial ou  BB5.6.1. Destaca a importancia da  CAA

 l

 B5.6.

adquirida. Soros e vacinas. A súa importancia na loita contra as doenzas infecciosas.

memoria inmunolóxica no mecanismo de acción da resposta inmunitaria e asóciaa coa síntese de vacinas e soros.

 m

 B5.8. Disfuncións e deficiencias do  BB5.7.1.

 h  ñ

sistema inmunitario. Alerxias inmunodeficiencias.  B5.9. Sistema inmunitario e cancro.

 h

 B5.10. A SIDA e os seus efectos no  BB5.8.1.

 g

sistema inmunitario.

Resume as principais  CCL alteracións e disfuncións do sistema  CSIEE inmunitario, e analiza as diferenzas entre alerxias e inmunodeficiencias. Describe o desenvolvemento do VIH.

ciclo

 a  e

 B5.11. Doenzas autoinmunes.

 a  c

 BB5.9.1. Clasifica e cita exemplos das  CSIEE

doenzas autoinmunes máis frecuentes,  CSC así como os seus efectos sobre a  CCEC saúde.

 i

 e

de  CAA  CD  CCL

 B5.12.

Anticorpos monoclonais e  BB5.10.1. Recoñece e valora as enxeñaría xenética. aplicacións da inmunoloxía e da enxeñaría xenética para a produción de  B5.13. Transplante de órganos e anticorpos monoclonais. problemas de rexeitamento. Reflexión ética sobre a doazón de órganos,  BB5.10.2. Describe os problemas medula e sangue. asociados ao transplante de órganos, e identifica as células que actúan.

 CSC  CCEC

 CAA  CSC  CCEC

 BB5.10.3. Clasifica e entende os tipos  CSC

de transplantes, e relaciona os avances  CCEC neste ámbito co impacto futuro na doazón de órganos, medula e sangue.

3. CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO. No Bacharelato, a Bioloxía ten como obxectivo fundamental favorecer e fomentar a formación científica do alumnado. A materia contribúe a consolidar o método científico como ferramenta habitual de traballo, co que iso leva consigo de estímulo da súa curiosidade, capacidade de razoar, formulación de hipóteses e deseños experimentais, interpretación de datos e resolución de problemas, facendo que este alumnado alcance as competencias necesarias para seguir estudos posteriores.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.206

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os grandes avances e descubrimentos da Bioloxía, que se suceden de xeito constante e continuo nas últimas décadas, non só posibilitaron a mellora das condicións de vida dos cidadáns e o avance da sociedade, senón que, ao mesmo tempo, xeraron algunhas controversias que, polas súas implicacións de distinta natureza (sociais, éticas, económicas, etc.) non se poden obviar e tamén son obxecto de análise durante o desenvolvemento da materia. Os retos das ciencias en xeral, e da Bioloxía en particular, son continuos e, precisamente eles, son o motor que mantén á investigación biolóxica desenvolvendo novas técnicas de investigación no campo da biotecnoloxía ou da enxeñaría xenética, así como novas ramas do coñecemento como a genómica ou a proteómica, de maneira que producen continuas transformacións na sociedade. Estes retos abren, ademais, novos horizontes, froito da colaboración con outras disciplinas, algo que permite o desenvolvemento tecnolóxico actual. Sintetizando, pódese concluír que a materia de Bioloxía achega ao alumnado uns coñecementos fundamentais para a súa formación científica, así como unhas destrezas que lle permitirán seguir afondando ao longo da súa formación, todo iso sustentado nos coñecementos previamente adquiridos, e fortalecer a súa formación cívica como un cidadán libre e responsable...

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.207

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

4. CONCRECIÓN PARA AVALIABLE DE:

VERÍN , OURENSE

CADA

ESTÁNDAR

APRENDIZAXE

1º. TEMPORALIZACIÓN. 1º trimestre: Bloque 1: A BASE MOLECULAR E FISICOQUÍMICA DA VIDA. Unidade 1: Os compoñentes químicos da célula Unidade 2: Os glícidos Unidade 3: Os lípidos Unidade 4: As proteínas e a acción enzimática Unidade 5: Os nucleótidos e os ácidos nucleicos Bloque 2. MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E FUNCIÓNS CELULARES Unidade 6: A célula e as envolturas celulares Unidade 7: Os orgánulos celulares (I) Unidade 8: Os orgánulos celulares (II) 2º trimestre Unidade 9: O ciclo celular Unidade 10: O metabolismo (I). O catabolismo Unidade 11: O metabolismo (II). O anabolismo Bloque 3: A HERDANZA. XENÉTICA MOLECULAR. Unidade 12: A xenética mendeliana Unidade 13: A base molecular da herdanza Unidade 14: Xenética e evolución Bloque 4. O MUNDO DOS MICROORGANISMOS E AS SÚAS APLICACIÓNS. Unidade 15: As formas acelulares e os microorganismos 3º trimestre: Unidade 16: A biotecnoloxía Bloque 5. A INMUNIDADE E AS SÚAS APLICACIÓNS: Unidade 17: O sistema inmunitario Unidade 18: As alteracións do sistema inmunitario

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.208

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2º. GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA. Bloque 1. A BASE MOLECULAR E FISICOQUÍMICA DÁ VIDA. Bioelementos. Concepto de Bioelemento. Biomoléculas inorgánicas. Estrutura e propiedades da auga. Importancia da auga para o desenvolvemento da vida. Funcións das sales minerais. Conceptos de pH, ósmose, difusión e diálise. Carbohidratos. Concepto, clasificación, nomenclatura e función biolóxica dos carbohidratos. Estrutura, propiedades e funcións dos monosacáridos (glicosa). Isomerías. Estrutura, propiedades e funcións dos disacáridos (sacarosa e lactosa). O enlace O-glucosídico Estrutura, propiedades e funcións dos polisacáridos. Homopolisacáridos de reserva (glicóxeno e amidón) e estruturais (celulosa e quitina). Concepto de heteropolisacárido. Lípidos. Estrutura, propiedades e funcións dos ácidos graxos. Lípidos saponificables: triacilglicéridos e fosfolípdos. Estrutura e función biolóxica. Lípidos non saponificables: concepto de terpenos e esteroides (colesterol). Proteínas. Os aminoácidos: clasificación, estructura e propiedades. Fórmula xeral dos aminoácidos. Enlace peptídico. Estrutura e propiedades das proteínas. Encimas. Estrutura e propiedades dos encimas. Reacción catalizada por un encima. Concepto de coencima e cofactor. Clasificación das encimas. Cinética encimática: curva de actividade encimática (conceptos de Vmax e kM). Inhibición e activación encimática. Regulación da actividade encimática: alosterismo. Concepto de vitamina. Función das vitaminas como coencimas. Función bioquímica do NAD(P)H, FADH2 e CoA. Ácidos Nucleicos. Concepto, clasificación e funcións biolóxicas. Estrutura dos nucleósidos e nucleótidos. Polinucleótidos e enlace fosfodiéster. Funcións biolóxicas dos nucleótidos. O ADN. A estrutura primaria do ADN: o modelo de Watson e Crick. Aspectos estruturais e biolóxicos da dobre hélice. Os ARNs. Estrutura, tipos, funcións e localizacións dos distintos tipos de ARN. Bloque 2. MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E FUNCIÓNS CELULARES. A teoría celular. Métodos de estudio das células. Tipos de microscopios, poder de resolución e estimación de tamaños relativos. a célula procariota e a célula eucariota. Célula eucariótica vexetal e animal. Estrutura bacteriana. Bacterias (gram+ e gram-). Formas acelulares: os virus. Estrutura e ciclos dos bacteriófagos e dos virus que infectan ás células eucarióticas. A membrana plasmática e parede celular vexetal. A membrana plasmática: composición, estrutura, propiedades e funcións. A parede celular vexetal: composición, estrutura e función. Citosol ou hialoplasma. Concepto de citosol. Compoñentes: citoesqueleto e ribosomas. Ribosomas: composición, estrutura e función. Concepto de polisoma ou polirribosoma. Centríolo e centrosoma: estrutura e función. Cilios e flaxelos. Orgánulos de membrana simple. Retículo endoplasmático: tipos, estrutura e función. Aparato de Golgi: estrutura e función. Lisosomas: orixe e tipos. Vacúolos e peroxisomas: estrutura e función. Orgánulos de membrana dobre. Mitocondrias e cloroplastos: estrutura e funcións. Núcleo. Envoltura nuclear: composición, estrutura e función. Nucleoplasma. Función do nucléolo. O núcleo interfásico: a cromatina. Estrutura do nucleosoma. O núcleo en división: os cromosomas. Niveis de condensación do ADN. Estrutura do cromosoma metafásico. Concepto de ciclo celular. Fases da mitose. Citocinese. Importancia biolóxica da mitose. Importancia das membranas nos fenómenos de transporte. Tipos de transporte: pasivo e activo. Exocitose e endocitose. Introducción ao metabolismo: conceptos básicos (anabolismo, catabolismo, autótrofo, heterótrofo). Catabolismo e mecanismo xeral de obtención de enerxía. Panorámica xeral do catabolismo (glícidos, lípidos e aminoácidos). Fermentacións e putrefaccións. Glucolise, ciclo de Krebs, β-oxidación. Cadea respiratoria. Fosforilación oxidativa. Esquema xeral do anabolismo. Autótrofo e Heterótrofo. Significado biolóxico da respiración celular.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.209

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Importancia biolóxica da fotosíntese. Tipos de organismos fotosintéticos. A fase luminosa. A fotofosforilación cíclica. A fase escura. Factores que afectan á intensidade fotosintética: luz, temperatura e CO2. Bloque 3: A HERDANZA. XENÉTICA MOLECULAR. A xenética clásica. Conceptos básicos: xenotipo e fenotipo, caracteres herdables cualitativos e cuantitativos, alelos, homocigosis e heterocigosis, dominancia e recesividade, codominancia e dominancia intermedia. Formulación actual das Leis de Mendel. Fases da meiose. Importancia biolóxica da meiose: reprodución sexual e evolución dos seres vivos. Teoría cromosómica da herdanza. Herdanza dos grupos sanguíneos: sistema ABO e factor Rh. Herdanza ligada ao sexo: hemofilia e daltonismo. Os ácidos nucléicos como portadores da información xenética. Concepto de xenoma. Fluxo da información xenética nos seres vivos. Concepto de xene. O código xenético: características xerais e probas experimentais. A replicación do ADN. A transcrición: síntese e procesamento (maduración) do ARN. Mecanismo xeral da transcrición: as ARN polimerasas e os promotores. A reversotranscrición. Mecanismo xeral da tradución. Regulación da expresión xénica. Concepto de mutación. Tipos de mutación. Os axentes mutaxénicos. Mutacións e cancro. A mutación e a súa importancia na evolución dos seres vivos. Disferencia entre os tipos de especiación .Os factores que posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas especies diferentes. A xenómica e a proteómica. Proxecto Xenoma Humano. Enxeñaría xenética e aplicacións. Organismos modificados xenéticamente. Repercusions sociais e valoración ética da manipulación xenética Bloque 4. O MUNDO DOS MICROORGANISMOS E AS SÚAS APLICACIÓNS. Os microorganismos: clasificación dos microorganismos, caracterización e formas de vida. Interaccións con outros seres vivos. A intervención dos microorganismos nos ciclos bioxeoquímicos. Os microorganismos como axentes infecciosos en humanos. Concepto de antibiótico e modo de acción. Utilización dos microorganismos nos procesos industriais: agricultura, sanidade, alimentación e mellora do medio natural. Bloque 5. A INMUNIDADE E AS SÚAS APLICACIÓNS. Concepto de inmunidade. O sistema inmunitario. Mecanismos de defensa inespecíficos: Defensas pasivas e activas. Outros mecanismos inespecíficos. O sistema de complemento. Mecanismos de defensa específicos. Organización do sistema inmune. Órganos e tecidos linfoides: primarios e secundarios. Inmunidade celular e humoral. Células do sistema inmunitario. Linfocitos T e B. Concepto de antíxeno e anticorpo. Estrutura e función dos anticorpos. A reacción antíxeno-anticorpo. Memoria inmunolóxica. Hipótese da selección clonal. Cooperación celular: cooperación entre células B e T. Resposta inmune primaria e secundaria. A inmunidade natural e adquirida ou artificial. Definición de vacinas e soros. Tipos de vacinas. Disfuncions e deficiencias do sistema inmunitario. As alerxias . Enfermidades de tipo autoinmune: causas e consecuencias. A síndrome da inmunodeficiencia adquirida. Acción do virus da SIDA sobre o sistema inmune. O virus VIH e o seu ciclo vital. Cancro e inmunidade. Transplantes de órganos. Reflexións éticas sobre a doazón de órganos. A importancia do Complexo Maior de Histocompatibilidade CMH nos trasplantes.Compatibilidade de grupos sanguíneos e RH.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.210

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

3º. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación de 1º bacharelato Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuesti ns plantexadas pola profesora… Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous ou tres un traballo en formato Word e unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas. Realizarase dúas por trimestre que incluirá preguntas cortas, de relacionar termos. cuestións de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos. Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

E) CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA. A metodoloxía didáctica no Bacharelato debe favorecer a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os métodos apropiados de investigación, e tamén debe subliñar a relación dos aspectos teóricos das materias coas súas aplicacións prácticas. No proceso de ensino e aprendizaxe desta materia é moi importante a realización de actividades prácticas e a utilización de abundantes e variados documentos científicos, utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación para buscar, seleccionar, tratar e transmitir información. Por outro lado, é imprescindible promover nos alumnos e nas alumnas actividades de razoamento e de reflexión sobre as múltiples implicacións sociais, económicas e políticas que teñen os avances científicos en bioloxía, a cal é unha disciplina cambiante e dinámica, sometida a unha continua revisión.

A Bioloxía de 2.º de Bacharelato contribúe a que o alumnado progrese en todas as competencias clave. Neste curso trátase de alcanzar os niveis de competencia que lle permitan afrontar estudos superiores ou exercer determinadas profesións con éxito. CRITERIOS METODOLÓXICOS En relación co exposto anteriormente, a proposta didáctica de Bioloxía elaborouse de acordo cos criterios metodolóxicos seguintes: - Adaptación ás características do alumnado de Bacharelato, ofrecendo actividades diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias da etapa. - Autonomía: facilitar a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo. - Actividade: fomentar a participación do alumnado na dinámica xeral da aula, combinando estratexias que propicien a individualización con outras que fomenten a socialización.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.211

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

- Motivación: procurar espertar o interese do alumnado pola aprendizaxe que se lle propón. - Integración e interdisciplinariedade: presentar os contidos cunha estrutura clara, formulando as interrelacións entre os contidos da Bioloxía e os doutras disciplinas doutras áreas. - Rigor científico e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel (analíticas, explicativas e interpretativas). - Funcionalidade: fomentar a proxección práctica dos contidos e a súa aplicación ao contorno, co fin de asegurar a funcionalidade das aprendizaxes en dous sentidos: o desenvolvemento de capacidades para ulteriores adquisicións e a súa aplicación na vida cotiá. - Variedade na metodoloxía, dado que o alumnado aprende a partir de fórmulas moi diversas. ESTRATEXIAS DIDÁCTICAS Utilizaranse estratexias didácticas variadas, que combinen, do xeito en que cada un considere máis apropiada, as estratexias expositivas, acompañadas de actividades de aplicación, e as estratexias de indagación. As estratexias expositivas Presentan o alumnado, oralmente ou mediante textos, un coñecemento xa elaborado que debe asimilar. Resultan adecuadas para as formulacións introdutorias e panorámicas, e para ensinar feitos e conceptos; especialmente aqueles máis abstractos e teóricos, que dificilmente o alumnado pode alcanzar só con axudas indirectas. Non obstante, resulta moi conveniente que estas estratexias se acompañen da realización polo alumnado de actividades ou traballos complementarios de aplicación ou indagación, que posibiliten o engarzamento dos novos coñecementos cos que xa posúe. As estratexias de indagación Presentan ao alumnado unha serie de materiais en bruto que debe estruturar, seguindo unhas pautas de actuación. Trátase de enfrontalo a situacións problemáticas nas que debe poñer en práctica e utilizar reflexivamente conceptos, procedementos e actitudes para así adquirilos de forma consistente. O emprego destas estratexias está máis relacionado coa aprendizaxe de procedementos, aínda que estes levan consigo á súa vez a adquisición de conceptos, dado que tratan de poñer o alumnado en situacións que fomenten a súa reflexión e poñan en xogo as súas ideas e conceptos. Tamén son moi útiles para a aprendizaxe e o desenvolvemento de hábitos, actitudes e valores. As técnicas didácticas en que poden traducirse estas estratexias son moi diversas. Entre elas destacamos polo seu interese as tres seguintes: - As tarefas sen unha solución clara e pechada, nas que as distintas opcións son igualmente posibles e válidas, para facer reflexionar o alumnado sobre a complexidade dos problemas humanos e sociais, sobre o carácter relativo e imperfecto das solucións achegadas para eles e sobre a natureza provisional do coñecemento humano. - O estudo de casos ou feitos e situacións concretas como instrumento para motivar e facer máis significativo o estudo dos fenómenos xerais e para abordar os procedementos de causalidade múltiple. - Os proxectos de investigación, estudos ou traballos habitúan ao alumnado a afrontar e a resolver problemas con certa autonomía, a considerar preguntas, e a adquirir experiencia na busca e na consulta autónoma. Ademais, facilítanlle unha experiencia valiosa sobre o traballo dos especialistas na materia e o coñecemento científico. AS ACTIVIDADES DIDÁCTICAS En calquera das estratexias didácticas adoptadas é esencial a realización de actividades por parte do alumnado, posto que cumpren os obxectivos seguintes: - Afianzan a comprensión dos conceptos e permiten ao profesorado comprobalo. - Son a base para o traballo cos procedementos característicos do método científico. - Permiten dar unha dimensión práctica aos conceptos. - Fomentan actitudes que axudan á formación humana do alumnado.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.212

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Criterios para a selección das actividades Proporanse actividades de diverso tipo para cuxa selección se seguiron os criterios seguintes: - Que desenvolvan a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo, utilizando diversas estratexias. - Que proporcionen situacións de aprendizaxe que esixan unha intensa actividade mental e leven a reflexionar e a xustificar as afirmacións ou as actuacións. - Que estean perfectamente interrelacionadas cos contidos teóricos. - Que teñan unha formulación clara, para que o alumnado entenda sen dificultade o que debe facer. - Que sexan variadas e permitan afianzar os conceptos, traballar os procedementos (textos, imaxes, gráficos, mapas), desenvolver actitudes que colaboren á formación humana e atender á diversidade na aula (teñen distinto grao de dificultade). - Que dean unha proxección práctica aos contidos, aplicando os coñecementos á realidade. - Que sexan motivadoras e conecten cos intereses do alumnado, por referirse a temas actuais ou relacionados co seu contorno. Tipos de actividades Sobre a base destes criterios, as actividades programadas responden a unha tipoloxía variada que se encadra dentro das categorías seguintes: Actividades de ensino-aprendizaxe. A esta tipoloxía responde unha parte importante das actividades formuladas no libro de texto. Encóntranse nos apartados seguintes: - En cada un dos grandes subapartados en que se estruturan as unidades didácticas propóñense actividades ao fío dos contidos estudados. Son, xeralmente, de localización, afianzamento, análise, interpretación e ampliación de conceptos. - Ao final de cada unidade didáctica propóñense actividades de definición, afianzamento e síntese de contidos. Actividades de aplicación dos contidos teóricos á realidade e ao contorno do alumnado. Este tipo de actividades, nuns casos, refírense a un apartado concreto do tema e, polo tanto, inclúense entre as actividades formuladas ao fío da exposición teórica; noutros casos, preséntanse como interpretación de experiencias, ou ben como traballos de campo ou de indagación. Actividades encamiñadas a fomentar a concienciación, o debate, o xuízo crítico, a tolerancia, a solidariedade... Por outra parte, as actividades programadas presentan diversos niveis de dificultade. Desta forma permiten dar resposta á diversidade do alumnado, posto que poden seleccionarse aquelas máis acordes co seu estilo de aprendizaxe e cos seus intereses. O nivel de dificultade pode apreciarse no propio enunciado da actividade: localiza, define, analiza, compara, comenta, consulta, descobre, recolle información, sintetiza, aplica, etc. A maioría corresponden a un nivel de dificultade medio ou medio-alto, o máis apropiado para un curso de Bacharelato. A corrección das actividades fomenta a participación do alumnado en clase, aclara dúbidas e permite ao profesorado coñecer, de forma case inmediata, o grao de asimilación dos conceptos teóricos, o nivel co que se manexan os procedementos e os hábitos de traballo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.213

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

F) MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAIAN UTILIZAR. Ao longo do curso utilizaranse os materiais seguintes: - Libro do alumnado para 2.º de Bioloxía de Bacharelato. - Web do alumnado para 2.º de Bioloxía de Bacharelato. Con recursos xerais (glosario, biblioteca de animacións sobre os enlaces O-glicosídico e peptídico, a célula e a división celular), recursos para cada unidade (contidos de repaso, actividades, proxectos de traballo, vídeos, animacións e presentacións, autoavaliacións, comentarios de textos científicos, técnicas de laboratorio e resumos) e enlaces a programas para xerar contidos. - Web do profesorado para 2.º de Bioloxía de Bacharelato. Con todos os recursos incluídos na web do alumnado e recursos expresamente destinados aos docentes, como o solucionario de todas as actividades propostas no libro do alumnado, mapas conceptuais para cada unidade, bibliografía comentada, direccións de Internet comentadas e diversas ferramentas dixitais para o exercicio da actividade docente. - material de laboratorio para a realización das distintas actividades prácticas: identificación de principios inmediatos, visualización do proceso de mitose na raíz da cebola, estracción de ADN de guisantes, tinción gram en bacterias

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.214

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

G) CRITERIOS SOBRE A PROMOCIÓN DO ALUMNADO.

VERÍN , OURENSE

AVALIACIÓN,

CUALIFICACIÓN

Criterios de avaliación: Bloque 1: A BASE MOLECULAR E FISICOQUÍMICA DA VIDA.  B1.1. Determinar as propiedades fisicoquímicas dos bioelementos que os fan indispensables para a vida. Relacionar os enlaces químicos coa súa importancia biolóxica.  B1.2. Argumentar as razóns polas que a auga e os sales minerais son fundamentais nos procesos biolóxicos.  B1.3. Recoñecer e identificar os tipos de moléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas fu B1.4. Identificar os tipos de monómeros que forman as macromoléculas biolóxicas e os enlaces que os unen.  B1.5. Determinar a composición química e describir a función, a localización e exemplos das principais biomoléculas orgánicas.  B1.6. Comprender e diferenciar a función biocatalizadora dos encimas, con valoración da súa importancia biolóxica.  B1.7. Sinalar a importancia das vitaminas para o mantemento da vida. Bloque 2. MORFOLOXÍA, ESTRUTURA E FUNCIÓNS CELULARES            

B2.1. Establecer as diferenzas estruturais e de composición entre células procariotas e eucarióticas. B2.2. Interpretar e identificar a estrutura dunha célula eucariótica animal e dunha vexetal, representar os seus orgánulos e describir a súa función. B2.3. Analizar o ciclo celular e diferenciar as súas fases. B2.4. Distinguir e identificar os tipos de división celular, e desenvolver os acontecementos que teñen lugar en cada fase. B2.5. Argumentar a relación da meiose coa variabilidade xenética das especies. B2.6. Examinar e comprender a importancia das membranas na regulación dos intercambios celulares para o mantemento da vida, e realizar experiencias sobre a plasmolise e a turxescencia. B2.7. Comprender e diferenciar os procesos de catabolismo e anabolismo, e establecer a relación entre ambos. B2.8. Describir as fases da respiración celular, identificando rutas e produtos iniciais e finais. B2.9. Diferenciar a vía aeróbica da anaeróbica. B2.10. Pormenorizar os procesos que teñen lugar en cada fase da fotosíntese. B2.11. Xustificar a importancia biolóxica da fotosíntese como proceso de biosíntese, individual para os organismos pero tamén global no mantemento da vida na Terra. B2.12. Argumentar a importancia da quimiosíntese. Bloque 3: A HERDANZA. XENÉTICA MOLECULAR. 

B3.1. Analizar o papel do ADN como portador da información xenética.



B3.2. Distinguir as etapas da replicación e os encimas implicados nela.



B3.3. Establecer a relación do ADN coa síntese de proteínas.



B3.4. Determinar as características e as funcións dos ARN.

 B3.5. Elaborar e interpretar esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución, e a regulación da expresión xénica. 

B3.6. Definir o concepto de mutación e distinguir os principais tipos e axentes mutaxénicos.

 B3.7. Relacionar mutación e cancro. Destacar a importancia das mutacións na evolución das especies.  B3.8. Desenvolver os avances máis recentes no ámbito da enxeñaría xenética, así como as súas aplicacións.  B3.9. Analizar os progresos no coñecemento do xenoma humano e a súa influencia nos novos tratamentos.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.215

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

 B3.10. Formular os principios da xenética mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolución de problemas, e establecer a relación entre as proporcións da descendencia e a información xenética. 

B3.11. Diferenciar evidencias do proceso evolutivo.



B3.12. Recoñecer e diferenciar os principios da teoría darwinista e neodarwinista.

 B3.13. Relacionar o xenotipo e as frecuencias xénicas coa xenética de poboacións e a súa influencia na evolución.  B3.14. Recoñecer e indicar a importancia da mutación e a recombinación como motores da evolución.  B3.15. Analizar os factores que incrementan a biodiversidade e a súa influencia no proceso de especiación.

Bloque 4. O MUNDO DOS MICROORGANISMOS E AS SÚAS APLICACIÓNS.      

B4.1Diferenciar os tipos de microorganismos en función da súa organización celular. B4.2. Describir as características estruturais e funcionais dos grupos de microorganismos. B4.3. Identificar os métodos de illamento, cultivo e esterilización dos microorganismos. B4.4 Valorar a importancia dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos. B4.5Recoñecer e numerar as doenzas máis frecuentes transmitidas polos microorganismos, utilizando o vocabulario axeitado relacionado con elas. B4.6 Avaliar as aplicacións da biotecnoloxía e a microbioloxía na industria alimentaria e farmacéutica, e na mellora do medio.

Bloque 5. A INMUNIDADE E AS SÚAS APLICACIÓNS:          

B5.1. Desenvolver o concepto actual de inmunidade. B5.2. Distinguir inmunidade inespecífica e específica, así como as súas células respectivas. B5.3. Discriminar resposta inmune primaria e secundaria. B5.4. Definir os conceptos de antíxeno e anticorpo, e identificar a estrutura dos anticorpos. B5.5. Diferenciar os tipos de reacción antíxeno-anticorpo. B5.6. Diferenciar inmunidade natural e artificial, e soro e vacina. B5.7. Investigar a relación entre as disfuncións do sistema inmune e algunhas patoloxías frecuentes. B5.8. Analizar e describir o ciclo do virus do VIH. B5.9. Describir o proceso de autoinmunidade. B5.10. Argumentar e valorar os avances da inmunoloxía e a enxeñaría xenética nos tratamentos con anticorpos monoclonais e os transplantes de órganos, e a problemática do rexeitamento. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN.

Realizaranse tres tipos de avaliación cos alumnos: inicial, puntual e continua. A avaliación inicial permite determinar os coñecementos previos dos alumnos acerca dos obxectivos que se van traballar. A avaliación puntual valora aspectos conceptuais, mentres que a avaliación continua, céntrase nos procedementos, actitudes e hábitos de traballo. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.216

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

 -

 



  -

VERÍN , OURENSE

Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, respostas fronte as cuesti ns plantexadas pola profesora… Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Glosario de termos e resolución das cuestións dos exames das PAU de Galicia (2001-2015) correspondentes a cada bloque de contidos. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas que seguen o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU: definicións, interpretación de gráficos, relacionar termos, tipo test e preguntas curtas. En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta. Dúas probas na primeira avaliación Tres probas na segunda avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre. Dúas ou tres probas na terceira avaliación: a primeira proba será ao comezo do trimestre e examinará os contidos da 1º e 2º avaliación, servindo de recuperación para aquel alumnado suspenso. O resto das probas serán dos contidos dados no trimestre. Ao final de curso haberá unha proba final para aquel alumnado que non teña superada a materia. Esta proba examinará todos os contidos do curso. Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

PROCEDEMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que segue o modelo proposto pola CIUG para as probas da PAU. Dito exame permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 2º de Bacharelato que cursan Ciencias da Terra e ambientais.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN. A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas que se realicen en cada avaliación. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 90 % (9 puntos).  Durante a 1ª avaliación cada unha das probas terá a mesma contribución porcentual  Durante a segunda avaliación, a proba na que se examinan os contidos da primeira avaliación contribuirá a cualificación da avaliación nun 20%, e as outras probas nas que se examinan os contidos propios desta avaliación nun 60%.  Na terceira avaliación, a proba que inclúe os contidos da 1ª e a 2ª avaliación suporá o 30% da cualificación e o 60% restante corresponderá a proba ou probas nas que se examinen os contidos da terceira avaliación. Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 10% (1 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.217

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final ser a m is alta) Esta cualificaci n ―gardar ase‖ ata comprobar que os demais aspectos relativos á avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de maio un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, similar aos realizados nas probas PAU e tendo en conta os mesmos criterios de avaliación.. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a materia na convocatoria extraordinaria do mes de setembro Neste suposto non se ―gardan‖ avaliaci ns aprobadas, deberá examinarse dos temas impartidos durante o curso, mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). A non presentación a unha proba de forma inxustificada e o acto de copiar por parte dun alumno suporá a cualificación de 0 nesa proba. Criterios de corrección das probas escritas: Nas probas escritas e enfocando aos alumnos para o que despois se lles esixirá nas probas PAU, valorarase especialmente: A concreción das respostas non valorándose todo aquilo que non teña que ver ca pregunta. A claridade na exposición. A utilización, con corrección e propiedade da terminoloxía científica. A corrección en canto a faltas de ortografía e expresión. O desenvolvemento cando proceda de esquemas co obxectivo de completar gráficamente os conceptos incluidos nas diferentes preguntas. A capacidade para resolver as cuestións plantexadas nos problemas ou preguntas de aplicación.

H) INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.218

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Alumnos que precisan actividades de ampliación: Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES.

J) ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO. Realizarase unha proba escrita na cal o alumno debera acreditar os coñecementos mínimos do curso en cuestión.

K) DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR COMO CONSECUENCIA DOS SEUS RESULTADOS. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 2º de Bacharelato que cursan Bioloxía. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 1º deBACharelato no IES Xesús Taboada Chivite. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 1º BACHARELATO no centro. -

En función dos resultados obtidos adoptaranse as seguintes medidas: Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio EN 1º BACHARELATO e en 4º ESOe que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 2º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa. Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo. Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 2º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

L) MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.219

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

É conveniente dar resposta, xa desde as mesmas materias, a un feito constatable: a diversidade dos alumnos e as alumnas, que manifestan intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe distintos. É preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos e adoptar as medidas oportunas para afrontar esta diversidade. Hai estudantes reflexivos (detéñense na análise dun problema) e estudantes impulsivos (responden moi rapidamente); estudantes analíticos (pasan lentamente das partes ao todo) e estudantes sintéticos (abordan o tema desde a globalidade); uns traballan durante períodos longos e outros necesitan descansos; algúns necesitan ser reforzados continuamente e outros non; hai os que prefiren traballar sós e os hai que prefiren traballar en pequeno ou gran grupo. Dar resposta a esta diversidade non é doado, pero si necesario, pois a intención última de todo proceso educativo é lograr que o alumnado alcance os obxectivos propostos. Como actividades de detección de coñecementos previos suxerimos: - Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesorado, co fin de facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte. - Repaso das nocións xa vistas con anterioridade e consideradas necesarias para a comprensión da unidade, tomando nota das lagoas ou dificultades detectadas. - Introdución de cada aspecto lingüístico, sempre que iso sexa posible, mediante as semellanzas coa lingua propia do alumnado. Como actividades de consolidación suxerimos: - Realización de exercicios apropiados, e todo o abundantes e variados que sexa preciso, co fin de afianzar os contidos lingüísticos, culturais e léxicos traballados na unidade. Esta variedade de exercicios cumpre, así mesmo, a finalidade que perseguimos. Coas actividades de recuperación-ampliación, atendemos non só aos alumnos e as alumnas que presentan problemas no proceso de aprendizaxe, senón tamén a aqueles que alcanzaron no tempo previsto os obxectivos propostos. As distintas formas de agrupamento dos alumnos e das alumnas e a súa distribución na aula inflúen, sen dúbida, en todo o proceso. Entendendo o proceso educativo como un desenvolvemento comunicativo, é de grande importancia ter en conta o traballo en grupo, recurso que se aplicará en función das actividades que se vaian realizar —concretamente, por exemplo, nos procesos de análise e comentario de textos—, pois consideramos que a posta en común de conceptos e ideas individuais xera unha dinámica creativa e de interese nos alumnos. Concederase, non obstante, grande importancia noutras actividades ao traballo persoal e individual; en concreto, aplicarase nas actividades de síntese/resumo e nas de consolidación, así como nas de recuperación e ampliación. Debemos acometer, pois, o tratamento da diversidade no Bacharelato desde dúas vías: 1. A atención á diversidade na programación dos contidos, presentándoos en dúas fases: a información xeral e a información básica, que se tratará mediante esquemas, resumos, paradigmas, etc. 2. A atención á diversidade na programación das actividades. As actividades constitúen un excelente instrumento de atención ás diferenzas individuais dos alumnos e das alumnas. A variedade e a abundancia de actividades con distinto nivel de dificultade permiten a adaptación, como dixemos, ás diversas capacidades, intereses e motivacións.

M) CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA.

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre ciencia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 2º de Bacharelato, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor..Tamén se traballará con novas sobre ciencia que aparecen na prensa. Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiraci n cient fica para os concursos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.220

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Imaxes e gráficos do libro de texto que favorecen a adquisición dos contidos. Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 2º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes táboas e gráficos Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica...

Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Realizaci n de actividades para 2º de Bacharelato na p xina web de ―Proyecto Biosfera‖ Realización de webquest Visualización e análise guiada con fichas de documentales como ―viaje al interior de la c lula‖ Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Redacci n de relatos cient ficos para os concursos ―Inspiraciencia‖ e ― iencia que conta‖ Actividades do libro de texto das partes de investigación. Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Riscos sobre a saúde de determinadas substancias e hábitos de vida Vantaxes e riscos da clonación terapeutica. Valores persoais. Os que figuran no punto 15: ― Programaci n da educaci n en valores‖

N) ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO. Ao longo do curso fomentarase a realización dalgunhas das seguintes actividades : Deseño e realización dunha experiencia práctica por parte dos alumnos. Asistencia á proxección de documentais ou charlas sobre contidos abordados no curriculo. Visita á Domus para participar nun dos talleres propostos. Participaci n nos concursos de relatos de inspiraci n cient fica ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖

Ñ) PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Bioloxía, a través do desenvolvemento dos bloques de contidos plantexados para 2º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Recoñecemento dos seres vivos como sistemas que se rexen polas leis físicas e químicas. Valoración da uniformidade molecular dos seres vivos. Reflexión crítica sobre a clonación Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe dos seres vivos, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Valoración da utilidade do microscopio no estudo da célula e os tecidos, promovendo o seu coidado e conservación. Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos. Recoñecemento da importancia de realizar meticulosamente cada un dos pasos necesarios para realizar unha preparación histolóxica. Valoración da importancia que ten a os microorganismos causantes de enfermidades, poder encontrar remedios para combatelas. Importancia da adopción persoal de criterios de vida saudable e dunha alimentación equilibrada para unha mellora da saúde persoal e da convivencia entre as persoas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.221

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Adopción dunha postura informada e crítica ante os hábitos nutricionais da sociedade actual en relación coas súas propiedades e efectos sobre o sistema circulatorio. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Valoración das repercusións sociais e éticas da biotecnoloxía Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. O labor de distintos profesionais vinculados á Bioloxía

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnos practicarán a lectura de textos divulgativos de ciencia. Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno.

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia. Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.222

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Os aspectos a mellorar para o curso 2016-2017 propostos na memoria do curso pasado son: 25. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 26. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 27. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 28. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo. Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación. (VER CUESTIONARIO DE

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe

2º de Bacharelato Asignatura: Xeoloxía Profesores: Javier Rodríguez

1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN: No bacharelato, a materia de Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO, analizando con maior detalle a súa distribución e os factores que nela inflúen, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade. A xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, na estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas consecuencias (expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, etc.) e finalizar co estudo da xeoloxía externa. A materia de Xeoloxía no bacharelato permitirá que os alumnos e as alumnas consoliden os coñecementos e destrezas que lles permitan ser cidadáns e cidadás, respetuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición, responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. Os contidos da área de Xeoloxía estrutúranse nos seguintes bloques: Bloque 1. El planeta Tierra y su estudio (B1) Bloque 2. Minerales, los componentes de las rocas (B2) Bloque 3. Rocas ígneas, sedimentarias y metamórficas (B3) Bloque 4. La tectónica de placas, una teoría global (B4) Bloque 5. Procesos geológicos externos (B5) Bloque 6. Tiempo geológico y geología histórica (B6) Bloque 7. Riesgos geológicos (B7) Bloque 8. Recursos minerales y energéticos y aguas subterráneas (B8) Bloque 9. Geología de España (B9) Bloque 10. Geología de campo (B10)

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.223

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para alcanzar estes obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle nos contidos. Xa que logo, a materia de Xeoloxía en bacharelato debe permitir que os alumnos e as alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadáns e cidadás con respecto por si mesmos/as, coas demais persoas e co medio, co material que utilizan ou que está ao seu dispor; a ser responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir. As competencias clave do currículo son as seguintes:  Comunicación lingüística (CCL). 

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT).



Competencia dixital (CD).



Aprender a aprender (CAA).



Competencias sociais e cívicas (CSC).



Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).



Conciencia e expresiónsculturais (CCEC).

Na seguinte táboa aparece a relación entre obxectivos de etapa, contidos, criterios de avaliación, estándares de aprendizaxe e competencias clave para cada bloque de contidos:

01 MÉTODOS DE ESTUDIO DE LA TIERRA Y SU ORIGEN 01 MÉTODOS DE ESTUDIO DE LA TIERRA Y SU ORIGEN

CONTIDOS B1, B10 Perspectiva xeral da xeoloxía, os seus obxectos de estudo, métodos de traballo e a súa utilidade científica e social: Definición de xeoloxía. O traballo dos geólogos. Especialidades da xeoloxía. A metodoloxía científica e a xeoloxía.

A evolución xeolóxica da Terra no marco do sistema solar. Geoplanetología. A xeoloxía na vida cotiá. A metodoloxía científica e o traballo de campo.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIA S CRAVE

1. Definir a ciencia da xeoloxía e as súas principais especialidades e comprender o traballo realizado polos geólogos.

1.1. Comprende a importancia da xeoloxía na sociedade e coñece e valora o traballo dos geólogos en distintos ámbitos sociais..

2. Aplicar as estratexias propias do traballo científico na resolución de problemas relacionados coa xeoloxía..

2.1. Selecciona información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e busca respostas para un pequeno proxecto relacionado coa xeoloxía.

CMCT AA CL CD SIEE

3. Analizar a evolución xeolóxica da Lúa e doutros planetas do sistema solar, comparándoas coa da Terra.

3.1. Analiza información xeolóxica da Lúa e doutros planetas do sistema solar e compáraa coa evolución xeolóxica da Terra.

CMCT AA CL

4. Observar as manifestacións da xeoloxía no centro diario e identificar algunhas implicacións na economía, política, desenvolvemento

4.1. Identifica distintas manifestacións da xeoloxía na contorna diaria, coñecendo algúns dos usos e aplicacións desta ciencia na economía, política, desenvolvemento sustentable e na protección do medio

CMCT AA CSC CEC

CMCT CSC CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.224

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

sustentable e medio ambiente.

ambiente.

5. Coñecer as principais técnicas que se utilizan na xeoloxía de campo e manexar algúns instrumentos básicos.

5.1. Utiliza o material de campo (martelo, caderno, lupa, compás).

CMCT AA SIEE

02 TECTÓNICA DE PLACAS, UNHA TEORÍA GLOBAL CONTIDOS B4 Como é o mapa das placas tectónicas.

Canto e como se moven. Por que se moven.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Coñecer como é o mapa actual das placas tectónicas. Comparar este mapa cos mapas simplificados.

1.1. Compara, en diferentes partes do planeta, o mapa simplificado das placas tectónicas con outros máis actuais achegados pola xeoloxía e a xeodesia.

2. Coñecer canto, como e por que se moven as placas tectónicas.

Relación da tectónica de placas con distintos aspectos xeolóxicos.

A tectónica de placas e a historia da terra.

A Terra como planeta dinámico e en evolución.

A tectónica de placas como teoría global da Terra.

3. Relacionar a tectónica de placas con algúns aspectos xeolóxicos: relevo, clima e cambio climático, variacións no nivel do mar, distribución de rocas, estruturas xeolóxicas, sismicidad, volcanismo.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT AA CD

2.1. Coñece canto e como se moven as placas tectónicas.

CMCT AA

2.2. Utiliza programas informáticos de uso libres para coñecer a velocidade relativa do seu centro educativo (u outro punto de referencia) respecto o resto de placas tectónicas.

CMCT AA CD

2.2. Entende e explica por que se moven as placas tectónicas e que relación ten coa dinámica do interior terrestre.

CMCT AA CL

3.1. Comprende e explica a relación entre a tectónica de placas, o clima e as variacións do nivel do mar..

CMCT CL

3.2. Comprende e describe a distribución da sismicidad e o vulcanismo no marco da tectónica de placas.

CMCT CL

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.225

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

4. Describir a tectónica de placas ao longo da historia da terra: que había antes da tectónica de placas, cando comezou.

4.1. Entende como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo.

CMCT AA CD

5. Analizar o dinamismo terrestre explicado segundo a teoría global da tectónica de placas.

5.1. Interpreta algunhas manifestacións do dinamismo terrestre como consecuencia da tectónica de placas.

CMCT AA CL CD

03 TECTÓNICA: A DEFORMACIÓN DAS ROCAS E FORMACIÓN DE CORDILLEIRAS. CONTIDOS B4 Deformación das rocas: fráxil e dúctil. Principais estruturas xeolóxicas: pliegues e fallas. Orógenos actuais e antigos. Relación da tectónica de placas con: distintos aspectos xeolóxicos. A tectónica de placas e a historia da terra. .

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Comprender como se deforman as rocas.

1.1. Comprende e describe como se forman as rocas.

2. Describir as principais estruturas xeolóxicas.

2.1. Coñece as principais estruturas xeolóxicas e as principais características dos orógenos.

CMCT

3. Describir as características dun orógeno.

3.1. Explica os principais trazos do relevo do planeta e a súa relación coa tectónica de placas.

CMCT CL

4. Relacionar a tectónica de placas con algúns aspectos xeolóxicos: relevo, clima e cambio climático, variacións no nivel do mar, distribución de rocas, estruturas xeolóxicas, sismicidad, volcanismo.

4.1. Coñece e argumenta como a distribución de rocas, a escala planetaria, está controlada pola Tectónica de placas.

CMCT CL

4.2. Relaciona as principais estruturas xeolóxicas (pliegues e fallas) coa Tectónica de Placas.

CMCT AA

5. Describir a tectónica de placas ao longo da historia da terra: que había antes da tectónica de placas, cando comezou.

5.1. Entende como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT AA CL

CMCT AA CD SIEE

Visiona, a través de programas informáticos, a evolución pasada e futura das placas.

04 MINERALES: OS COMPOÑENTES DAS ROCAS. CONTIDOS

CRITERIOS DE

ESTÁNDARES DE

COMPETENCIAS

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.226

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

B2, B3, B10 Materia mineral e concepto de mineral. Relación entre estrutura cristalina, composición química e propiedades dos minerais. Clasificación químicoestrutural dos minerais.

VERÍN , OURENSE

AVALIACIÓN

APRENDIZAXE

CRAVE

1. Describir as propiedades que caracterizan á materia mineral. 2. Comprender a súa variación como unha función da estrutura e a composición química dos minerais.

1.1. Identifica as características que determinan a materia mineral. 2.1. Comprende, por medio de actividades prácticas con exemplos de minerais con propiedades contrastadas a relación entre a estrutura e a función.

3. Recoñecer a utilidade dos minerais polas súas propiedades.

3.1. Relaciona as características e propiedades dos minerais coas súas aplicacións.

. Coñecer os grupos de minerais máis importantes segundo unha clasificación químico-estrutural. Nomear e distinguir de visu, diferentes especies minerais.

4.1. Recoñece os diferentes grupos minerais, identificándoos polas súas características físico-químicas.

CMCT AA

4.2. Recoñece por medio dunha práctica de visu algúns dos minerais máis comúns.

CMCT AA

5. Analizar as distintas condicións físicoquímicas na formación dos minerais. Comprender as causas da evolución, inestabilidade e transformación mineral utilizando diagramas de fases sinxelos.

5.1. Compara as situacións nas que se orixinan os minerais, elaborando táboas segundo as súas condicións físicoquímicas de estabilidade.

CMCT CL AA

5.2. Coñece algúns exemplos de evolución e transformación mineral por medio de diagramas de fases.

CMCT CL AA

CMCT

CMCT AA

Formación, evolución e transformación dos minerais. Estabilidade e inestabilidade mineral. Normas de seguridade e autoprotecciónen o laboratorio. Concepto de roca e criterios de clasificación. .

CMCT AA

05 MAGMATISMO E ROCAS ÍGNEAS

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.227

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

CONTIDOS B2, B3, B10 Criterios de clasificación das rocas. Clasificación dos principais grupos de rocas ígneas A orixe das rocas ígneas. Conceptos e propiedades dos magmas. Evolución e diferenciación magmática. Fluídos hidrotermales e a súa expresión en superficie. Magmatismo no marco da tectónica de placas. Procesos xeolóxicos formadores de minerais e rocas: procesos magmáticos.

VERÍN , OURENSE

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CRAVE

1. Diferenciar e identificar polas súas características distintos tipos de formacións de rocas. Identificar os principais grupos de rocas ígneas (plutónicas e volcánicas).

CMCT AA CL CD

2. Coñecer a orixe das rocas ígneas, analizando a natureza dos magmas e comprendendo os procesos de xeración, diferenciación e emprazamento dos magmas.

2.1. Describe a evolución do magma segundo a súa natureza, utilizando diagramas e cadros sinópticos.

CMCT AA CL

3. Coñecer a natureza dos fluídos hidrotermales.

3.1. Comprende o concepto de fluídos hidrotermales, localizando datos, imaxes e vídeos na rede sobre fumarolas e geyseres actuais, identificando os depósitos asociados.

CMCT

4. . Comprender a actividade ígnea como fenómenos asociados á Tectónica de placas.

4.1. Comprende e explica os fenómenos ígneos en relación coa tectónica de placas.

CMCT AA CL

5. Coñecer os principais ambientes e procesos xeolóxicos formadores de minerais e rocas. Identificar algúns minerais coa súa orixe máis común: magmático.

5.1. Compara os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas. Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación.

CMCT CL AA

6. Realizar perfís topográficos de volcáns.

6.1. Utiliza o Geocontext para realizar perfís topográficos de diferentes volcáns.

Perfís topográficos de volcáns.

CD AA

CMCT AA CL CD

06 METAMORFISMO E ROCAS METAMÓRFICAS.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.228

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

CONTIDOS B2, B3, B10

Clasificación dos principais grupos de rocas metamórficas.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CRAVE

1. Diferenciar e identificar polas súas características distintos tipos de formacións de rocas. Identificar os principais grupos de rocas metamórficas.

CMCT AA CL

2. Coñecer a orixe das rocas metamórficas diferenciando as facies metamórficas en función das condicións físico-químicas.

2.1. Comprende o concepto de metamorfismo e os distintos tipos existentes, asociándoos ás diferentes condicións de presión e temperatura. 2.2. Elabora cadros sinópticos comparando os tipos de metamorfismo.

A orixe das rocas metamórficas. Tipos de metamorfismo. Facies metamórficas e condicións físicoquímicas de formación. Depósitos hidrotermales e procesos metasomáticos. Metamorfismo e hidrotermalismo no marco da tectónica de placas. Procesos xeolóxicos formadores de minerais e rocas: procesos metamórficos, hidrotermales e supergénicos. Xeoloxía da contorna do centro educativo. Elementos singulares do patrimonio xeolóxico.

VERÍN , OURENSE

CMCT CL

CMCT AA CL

3. Coñecer a natureza dos fluídos hidrotermales, os depósitos e os procesos metasomáticos asociados.

3.1. Comprende o concepto de fluídos hidrotermales.

CMCT AA CD

4. Comprender a actividade metamórfica e hidrotermal como fenómenos asociados á tectónica de placas.

4.1. Comprende e explica os fenómenos metamórficos e hidrotermales en relación coa tectónica de placas.

CMCT AA CL

5. Coñecer os principais ambientes e procesos xeolóxicos formadores de minerais e rocas. Identificar algúns minerais coa súa orixe máis común: metamórfico, hidrotermal e supergénico.

CMCT CL AA

6. Recoñecer os recursos e procesos activos.

6.1. Coñece e analiza os seus principais recursos e riscos xeolóxicos.

CMCT AA CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.229

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

7. Entender as singularidades do patrimonio xeolóxico.

VERÍN , OURENSE

7.1. Comprende a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico.

CMCT AA CEC

07 SEDIMENTACIÓN E ROCAS SEDIMENTARIAS. CONTIDOS B2, B3 Clasificación dos principais grupos de rocas sedimentarias. A orixe das rocas sedimentarias. O proceso sedimentario: meteorización, erosión, transporte, depósito e diagénesis. Concas e ambientes sedimentarios. Sedimentación no marco da tectónica de placas. Procesos xeolóxicos formadores de minerais e rocas: procesos sedimentarios. .

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CRAVE

1. Diferenciar e identificar polas súas características distintos tipos de formacións de rocas. Identificar os principais grupos de rocas sedimentarias.

CMCT AA CL CD

2. Coñecer a orixe dos sedimentos e as rocas sedimentarias, analizando o proceso sedimentario desde a meteorización á diagénesis.

2.1. Comprende e describe o proceso de formación das rocas sedimentarias, desde a meteorización da área fonte, pasando polo transporte e depósito á diagénesis, utilizando unha linguaxe científica adecuada ao seu nivel académico.

Identificar os diversos tipos de medios sedimentarios.

2.2. Comprende e describe os conceptos de facies sedimentarias e medios sedimentarios, identificando e localizando algunhas sobre un mapa e/ou na túa contorna xeográficaxeolóxica. 3. Comprender a actividade sedimentaria, como fenómenos asociados á tectónica de placas. 4. Coñecer os principais ambientes e procesos xeolóxicos formadores de minerais e rocas.

CMCT AA CL

3.1. Comprende e explica os fenómenos sedimentarios en relación coa tectónica de placas.

CMCT AA CL

4.1. Compara os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas.

CMCT CL AA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.230

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Identificar algúns minerais coa súa orixe máis común: sedimentario.

VERÍN , OURENSE

Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación.

08 PROCESOS XEOLÓXICOS EXTERNOS CONTIDOS B5, B10 As interaccións xeolóxicas na superficie terrestre. A meteorización e os chans. Os movementos de ladeira: factores que inflúen nos procesos. Tipos. A litología e o relevo (relevo kárstico, granítico). A estrutura e o relevo. Relevos estruturais. Xeoloxía local, da contorna do centro educativo, ou do lugar da práctica, e xeoloxía rexional. Elementos singulares do patrimonio xeolóxico do lugar onde se realiza a práctica.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CRAVE

1. Recoñecer a capacidade transformadora dos procesos externos.

1.1. Comprende e analiza como os procesos externos transforman o relevo.

2. Identificar o papel da atmosfera, a hidrosfera, e a biosfera e, nela, a acción antrópica.

2.1. Identifica o papel da atmosfera, a hidrosfera e a biosfera (incluída a acción antrópica).

CMCT AA

3. Distinguir a enerxía solar e a gravidade como motores dos procesos externos.

3.1. Analiza o papel da radiación solar e da gravidade como motores dos procesos xeolóxicos externos.

CMCT AA

4. Coñecer os principais procesos de meteorización física e química. Entender os procesos de edafogénesis e coñecer os principais tipos de chans.

4.1. Diferencia os tipos de meteorización.

CMCT AA

4.2. Coñece os principais procesos edafogenéticos e a súa relación cos tipos de chans.

CMCT

5. Comprender os factores que inflúen nos movementos de ladeira e coñecer os principais tipos.

5.1. Identifica os factores que favorecen ou dificultan os movementos de ladeira e coñece os seus principais tipos.

CMCT AA

6. Coñecer algúns relevos singulares condicionados pola litología (modelado kárstico e granítico).

6.1. Relaciona algúns relevos singulares co tipo de roca.

CMCT AA

7. Analizar a influencia das estruturas xeolóxicas

7.1. Relaciona algúns relevos singulares coa estrutura xeolóxica.

CMCT AA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.231

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

no relevo.

VERÍN , OURENSE

7.2. A través de fotografías ou de visitas con Google Earth, InfoIGME, IBERPIX a diferentes paisaxes locais ou rexionais relaciona o relevo cos axentes e os procesos xeolóxicos externos.

CMCT AA CD

8. Observar os principais elementos xeolóxicos dos itinerarios e do lugar visitado.

8.1. Coñece e describe os principais elementos do itinerario e do lugar visitado.

CMCT AA CL

9. Recoñecer os recursos e procesos activos.

9.1. Coñece e analiza os seus principais recursos e riscos xeolóxicos.

CMCT AA CSC SIEE CEC

10. Entender as singularidades do patrimonio xeolóxico.

10.1. Comprende a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico.

CMCT AA CSC CEC

09 PROCESOS XEOLÓXICOS DEBIDOS Á AUGA E A O VENTO CONTIDOS B5, B10 Acción xeolóxica da auga: - Distribución da auga na Terra. Ciclo hidrolóxico. - Augas superficiais: procesos e formas resultantes. - Glaciares: tipos, procesos e formas resultantes. - O mar: ondas, mareas e correntes de deriva.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Analizar a distribución da auga no planeta Terra e o ciclo hidrolóxico.

1.1. Coñece a distribución da auga no planeta e comprende e describe o ciclo hidrolóxico.

2. Analizar a influencia da escorrentía superficial como axente modelador e diferenciar as súas formas resultantes.

2.1. Relaciona os procesos de escorrentía superficial e as súas formas resultantes.

CMCT AA

3. Comprender os procesos glaciares e as súas formas resultantes.

3.1. Diferencia as formas resultantes do modelado glacial, asociándoas co seu proceso correspondente.

CMCT

4. Comprender os procesos xeolóxicos derivados da acción mariña e formas

4.1. Comprende a dinámica mariña e relaciona as formas resultantes co seu

CMCT

Procesos e formas resultantes. Acción xeolóxica do vento: procesos e formas resultantes. Os desertos.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT CL

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.232

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

A metodoloxía científica e o traballo de campo. Técnicas de interpretación cartográfica e orientación. Lectura de mapas xeolóxicos sinxelos. Xeoloxía local, da contorna do centro educativo, ou do lugar da práctica, e xeoloxía rexional. Recursos e riscos xeolóxicos. Elementos singulares do patrimonio xeolóxico do lugar onde se realiza a práctica

VERÍN , OURENSE

resultantes.

proceso correspondente.

5. Comprender os procesos xeolóxicos derivados da acción eólica e relacionalos coas formas resultantes.

5.1. Diferencia formas resultantes do modelado eólico.

CMCT

6. Entender a relación entre a circulación xeral atmosférica e a localización dos desertos.

6.1. Sitúa a localización dos principais desertos.

CMCT AA

7. Coñecer as principais técnicas que se utilizan na xeoloxía de campo e manexar algúns instrumentos básicos.

7.1. Utiliza o material de campo.

CMCT AA SIEE

8. Ler mapas xeolóxicos e topográficos sinxelos dunha comarca ou rexión.

8.1. Le mapas xeolóxicos sinxelos, fotografías aéreas e imaxes de satélite que contrasta coas observacións no campo.

CMCT AA CL CD SIEE

9. Observar os principais elementos xeolóxicos dos itinerarios.

9.1. Coñece e describe os principais elementos xeolóxicos do itinerario.

CMCT AA CL

9.2. Observa e describe afloramientos.

CMCT AA CL

9.3. Recoñece e clasifica mostras de rocas.

CMCT AA

10 TEMPO XEOLÓXICO E XEOLOXÍA HISTÓRICA CONTIDOS B6, B10 O tempo en Xeoloxía. O debate sobre a idade da Terra. Uniformismo fronte a catastrofismo. O rexistro estratigráfico.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Analizar o concepto do tempo xeolóxico e entender a natureza do rexistro estratigráfico e a duración de diferentes fenómenos xeolóxicos.

1.1. Argumenta sobre a evolución do concepto de tempo xeolóxico e a idea da idade da Terra ao longo da historia do pensamento científico.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT AA CL SIEE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.233

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

O método do actualismo: aplicación á reconstrución paleoambiental. Estruturas sedimentarias e biogénicas. Paleoclimatología. Métodos de datación: geocronologíarelativa e absoluta. Principio de superposición dos estratos. Fósiles. Bioestratigrafía. Os métodos radiométricos de datación absoluta. Unidades geocronológicas e cronoestratigráficas. A Táboa do Tempo Xeolóxico. Xeoloxía Histórica. Evolución xeolóxica e biolóxica da Terra desde o Arcaico á actualidade, resaltando os principais eventos. Primates e evolución do xénero Homo. Cambios climáticos naturais. Cambio climático inducido pola actividade humana. A metodoloxía científica e a Xeoloxía. Técnicas de interpretación cartográfica e orientación. Lectura de mapas xeolóxicos sinxelos. Xeoloxía local, da contorna do centro educativo, ou do lugar da práctica, e Xeoloxía rexional.

VERÍN , OURENSE

2. Entender a aplicación do método do actualismo á reconstrución paleoambiental. Coñecer algúns tipos de estruturas sedimentarias e biogénicas e a súa aplicación. Utilizar os indicadores paleoclimáticos máis representativos.

2.1. Entende e desenvolve a analogía dos estratos como as páxinas do libro onde está escrita a Historia da Terra.

CMCT AA CSC

2.2. Coñece a orixe dalgunhas estruturas sedimentarias orixinadas por correntes (ripples, estratificación cruzada) e biogénicas (galerías, pistas) e utilízaas para a reconstrución ambiental.

CMCT AA SIEE

3. Coñecer os principais métodos de datación absoluta e relativa. Aplicar o principio de superposición de estratos e derivados para interpretar cortes xeolóxicos. Entender os fósiles guía como peza crave para a datación bioestratigráfica.

3.1. Coñece e utiliza os métodos de datación relativa e das interrupcións no rexistro estratigráfico a partir da interpretación de cortes xeolóxicos e correlación de columnas estratigráficas.

CMCT AA

4. Identificar as principais unidades cronoestratigráficas que conforman a táboa de tempo xeolóxico.

4.1. Coñece as unidades cronoestratigráficas, mostrando a súa manexo en actividades e exercicios.

CMCT AA

5. Coñecer os principais eventos globais acontecidos na evolución da Terra desde a súa formación.

5.1. Analiza algúns dos cambios climáticos, biolóxicos e xeolóxicos que ocorreron nas diferentes eras xeolóxicas, confeccionando resumos explicativos ou táboas.

CMCT AA CD CL SIEE CSC

6. Diferenciar os cambios climáticos naturais e os inducidos pola actividade humana.

6.1. Relaciona fenómenos naturais con cambios climáticos e valora a influencia da actividade humana.

CMCT AA CSC

7. Aplicar as estratexias propias do traballo científico na resolución de problemas relacionados coa xeoloxía.

7.1. Selecciona información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e busca respostas para un pequeno proxecto relacionado coa xeoloxía.

CMCT AA SIEE

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.234

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

8. Utilizar as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos.

8.1. Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: (columnas estratigráficas, cortes xeolóxicos sinxelos).

CMCT AA SIEE

9. Integrar a xeoloxía local na Xeoloxía rexional..

9.1. Reconstrúe a historia xeolóxica da rexión e identifica os procesos activos.

CMCT AA SIEE

11 RISCOS NATURAIS CONTIDOS B7, B10 Os riscos naturais: risco, perigo, vulnerabilidade, custo. Clasificación dos riscos naturais: endóxenos, exógenos e extraterrestres. Principais riscos endóxenos: terremotos e volcáns. Principais riscos exógenos: movementos de ladeira, inundacións e dinámica litoral. Análise e xestión de riscos: cartografías de inventario, susceptibilidade e perigo. Prevención: campañas e medidas de autoprotección. Técnicas de interpretación cartográfica.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CRAVE

1. Coñecer os principais termos no estudo dos riscos naturais .

1.1. Coñece e utiliza os principais termos no estudo dos riscos naturais: risco, perigo, vulnerabilidade e custo .

2. Caracterizar os riscos naturais en función da súa orixe: endóxeno, exógeno e extraterrestre .

2.1. Coñece os principais riscos naturais e clasifícaos en función da súa orixe endóxena, exógeno ou extraterrestre .

CMCT CL AA

3. Analizar en detalle algúns dos principais fenómenos naturais: terremotos, erupciones volcánicas, movementos de ladeira, inundacións e dinámica litoral .

3.1. Analiza casos concretos dos principais fenómenos naturais que ocorren no noso país: terremotos, erupciones volcánicas, movementos de ladeira, inundacións e dinámica litoral .

CMCT AA

4. Comprender a distribución destes fenómenos naturais no noso país e saber onde hai maior risco .

4.1. Coñece os riscos máis importantes no noso país e relaciona a súa distribución con determinadas características de cada zona .

CMCT AA

5. Entender as cartografías de risco .

5.1. Interpreta as cartografías de risco .

CMCT AA

CSC

. 6. . Valorar a necesidade de levar a cabo medidas de autoprotección .

6.1. Coñece e valora as campañas de prevención e as medidas de autoprotección .

CMCT AA CSC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.235

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

7. . Comprender o uso de visores cartográficos para analizar riscos de inundacións .

VERÍN , OURENSE

6.2. Analiza e comprende os principais fenómenos naturais acontecidos durante o curso no planeta, o país e a súa contorna local .

CMCT AA

7.1. Coñece e utiliza o visor do Sistema Nacional de Cartografía de Zonas Inundables para analizar riscos de inundacións na contorna próxima .

CMCT AA CSC SIEE

12 XEOLOXÍA E SOCIEDADE CONTIDOS B8, B10 Recursos renovables e non renovables. Clasificación utilitaria dos recursos minerais e enerxéticos. Xacemento mineral. Conceptos de reservas e leis. Principais tipos de interese económico a nivel mundial.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Comprender os conceptos de recursos renovables e non renovables, e identificar os diferentes tipos de recursos naturais de tipo xeolóxico.

1.1. Coñece e identifica os recursos naturais como renovables ou non renovables.

2. Clasificar os recursos minerais e enerxéticos en función da súa utilidade.

2.1. Identifica a procedencia dos materiais e obxectos que lle rodean, e realiza unha táboa sinxela onde se indique a relación entre a materia prima e os materiais ou obxectos.

CMCT AA CL

3. Explicar o concepto de xacemento mineral como recurso explotable, distinguindo os principais tipos de interese económico.

3.1. Localiza información na rede de diversos tipos de xacementos, e relaciónaos con algún dos procesos xeolóxicos formadores de minerais e de rocas.

CMCT AA CL CD SIEE

4. Coñecer as diferentes etapas e técnicas empregadas na exploración, avaliación e explotación sustentable dos recursos minerais e enerxéticos.

4.1. Elabora táboas e gráficos sinxelos a partir de datos económicos de explotacións mineiras, estimando un balance económico e interpretando a evolución dos datos.

CMCT AA CL CEC

Exploración, avaliación, explotación sustentable de recursos minerais e enerxéticos. A xestión e protección ambiental nas explotacións de recursos minerais e enerxéticos. O ciclo hidrolóxico e as augas subterráneas. Nivel freático, acuíferos e surgencias. A circulación da auga a través dos materiais xeolóxicos. A auga subterránea como recurso natural: captación e explotación sustentable.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT AA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.236

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Posibles problemas ambientais: salinización de acuíferos, subsidencia e contaminación. Xeoloxía local, da contorna do centro educativo e Xeoloxía rexional.

Elementos singulares do patrimonio xeolóxico..

VERÍN , OURENSE

5. Entender a xestión e protección ambiental como unha cuestión inescusable para calquera explotación dos recursos minerais e enerxéticos.

5.1. Recompila información ou visita algunha explotación mineira concreta e emite unha opinión crítica fundamentada nos datos obtidos e/ou nas observacións realizadas.

CMCT AA CL SIEE

6. Explicar diversos conceptos relacionados coas augas subterráneas como: acuíferos e os seus tipos, o nivel freático, mananciais, e surgencias e os seus tipos, ademais de coñecer a circulación da auga a través dos materiais xeolóxicos.

6.1. Coñece e relaciona os conceptos de augas subterráneas, nivel freático e surgencias de auga e circulación da auga.

CMCT AA

7. Valorar a auga subterránea como recurso e a influencia humana na súa explotación. Coñecer os posibles efectos ambientais dunha inadecuada xestión.

7.1. Comprende e valora a influencia humana na xestión das augas subterráneas, expresando a súa opinión sobre os efectos da mesma no medio ambiente.

CMCT AA CSC

8. Entender as singularidades do patrimonio xeolóxico.

8.1. Comprende a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico.

CMCT CSC CEC

CSC

13 XEOLOXÍA DE ESPAÑA. OS GRANDES RELEVOS CONTIDOS B9, B10 Principais dominios xeolóxicos da Península Ibérica e Baleares. Os orógenos actuais. Técnicas de interpretación cartográfica e orientación.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

1. Coñecer os principais dominios xeolóxicos de España: orógenovarisco, orógenos alpinos.

1.1. Coñece a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos.

2. Utilizar as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos.

2.1. Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: mapas geotemáticos.

COMPETENCIAS CRAVE CMCT AA CSC CEC

CMCT AA

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.237

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

Xeoloxía rexional.

3. Recoñecer os recursos da unidade estudada do mapa xeolóxico.

VERÍN , OURENSE

3.1. Coñece e analiza os seus principais recursos.

CMCT AA CSC

ESTÁNDARES DE DE ESPAÑA. LAS CUENCAS 14 XEOLOXÍA DE ESPAÑA. AS CONCAS CENOZOICAS. AS ILLAS CANARIAS. HISTORIA CONTIDOS B9, B10 Principais dominios xeolóxicos da Península Ibérica, Baleares e Canarias. Principais eventos xeolóxicos na Historia da Península Ibérica, Baleares e Canarias: orixe do Atlántico, Cantábrico e Mediterráneo, formación das principais cordilleiras e concas. A metodoloxía científica e o traballo de campo. Técnicas de interpretación cartográfica e orientación. Lectura de mapas xeolóxicos sinxelos. Xeoloxía contorna educativo rexional.

local, da do centro e Xeoloxía

Recursos xeolóxicos. Elementos singulares do patrimonio xeolóxico.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

COMPETENCIAS CRAVE

1. Coñecer os principais dominios xeolóxicos de España: grandes concas, Illas Canarias.

1.1. Coñece a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos.

2. Entender los grandes acontecimientos de la historia de la Península Ibérica y Baleares.

2.1. Comprende el origen geológico de la Península Ibérica, Baleares y Canarias, y utiliza la tecnología de la información para interpretar mapas y modelos gráficos que simulen la evolución de la península, las islas y mares que las rodean.

2. Entender os grandes acontecementos da historia da Península Ibérica e Baleares.

2.1. Comprende a orixe xeolóxica da Península Ibérica, Baleares e Canarias, e utiliza a tecnoloxía da información para interpretar mapas e modelos gráficos que simulen a evolución da península, as illas e mares que as rodean.

CMCT AA

3. Entender os eventos xeolóxicos máis singulares e acontecidos na Península Ibérica, Baleares e Canarias e os mares e océanos que os rodean..

3.1. Integra a xeoloxía local (cidade, provincia e/ou comunidade autónoma) cos principais dominios xeolóxicos, a historia xeolóxica do planeta e a tectónica de placas.

CMCT AA CSC CEC

4. Coñecer as principais técnicas que se utilizan na Xeoloxía de campo.

4.1. Utiliza o material de campo (caderno para anotacións, bolígrafo, lapicero, compás, prismáticos?).

CMCT AA CL

CMCT AA CSC CEC

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.238

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

5. Utilizar as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos.

5.1. Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: columnas estratigráficas, cortes xeolóxicos sinxelos?)

CMCT AA CL SIEE

6. Observar os principais elementos xeolóxicos

6.1. Coñece e describe os principais elementos xeolóxicos.

CMCT AA CL

6.2. Observa e describe afloramientos.

CMCT AA CL

8.1. Reconstrúe a historia xeolóxica da rexión e identifica os procesos activos.

CMCT AA CSC

8. Integrar a xeoloxía local na Xeoloxía rexional.

3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: Segundo o artigo 25 do Real Decreto 1105/2014, do 26 de decembro, polo que se establece o currículo básico da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato, o bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos as capacidades que lles permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa. b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar críticamente as desigualdades e discriminacións existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa Comunidade Autónoma. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. h) Coñecer e valorar críticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora da súa contorna social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.239

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

l) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. m) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. n) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.

CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE 1º TEMPORALIZACIÓN Articuláronse en 14 unidades didácticas, cuxa temporalización se detalla a continuación: 1ª AVALIACIÓN  Unidade 1: Métodos de estudo e orixe da terra . Temporalización 8 sesións  Unidade 2: Tectónica de placas unha teoría global . Temporalización 8 sesións  Unidade 3:Tectónica. A deformación das rochas e a formación de cordilleiras. Temporalización 8 sesións  Unidade 4: Minerais: os componentes das rochas. Temporalización 8sesións.  Unidade 5: Magmatismo e rochas ígneas. Temporalización 8 sesións 2ª AVALIACIÓN  Unidade 6:Metamorfismo e rochas metamórficas. Temporalización 7 sesións  Unidade 7: Sedimentación e rochas sedimentarias. Temporalización 8 sesións  Unidade 8: Procesos xeoloxicos externos. Temporalización 8 sesións.  Unidade 9: Procesos xeolóxicos debidos a auga e o vento. Temporalización 8sesións  Unidade 10: Tempo xeolóxico e xeoloxía histórica. Temporalización 7sesións 3ª AVALIACIÓN    

Unidade 11: Riscos naturais. Temporalización 8 sesións Unidade 12: Xeoloxia e sociedade. Temporalización 8sesións Unidade 13: Xeoloxía de España os Grandes relevos. Temporalización 7sesións Unidade 14: As concas cenozoicas. As Illas canarias a sua historia. Temporalización7 sesións

Para actividades de avaliación adicaranse as restantes sesións

2 GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA 



Unidade 1: Métodos de estudo e orixe da terra . 1.1. Comprende a importancia da xeoloxía na sociedade e coñece e valora o traballo dos geólogos en distintos ámbitos sociais. 2.1. Selecciona información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e busca respostas para un pequeno proxecto relacionado coa xeoloxía. 3.1. Analiza información xeolóxica da Lúa e doutros planetas do sistema solar e compáraa coa evolución xeolóxica da Terra. 4.1. Identifica distintas manifestacións da xeoloxía na contorna diaria, coñecendo algúns dos usos e aplicacións desta ciencia na economía, política, desenvolvemento sustentable e na protección do medio ambiente. 5.1. Utiliza o material de campo (martelo, caderno, lupa, compás). Unidade 2: Tectónica de placas unha teoría global. 1.1. Compara, en diferentes partes do planeta, o mapa simplificado das placas tectónicas con outros máis actuais achegados pola xeoloxía e a xeodesia. 2.1. Coñece canto e como se moven as placas tectónicas. 2.2. Utiliza programas informáticos de uso libres para coñecer a velocidade relativa do seu centro educativo (ou outro punto de referencia) respecto ao resto de placas tectónicas. 2.2. Entende e explica por que se moven as placas tectónicas e que relación ten coa dinámica do interior terrestre. 3.1. Comprende e explica a relación entre a tectónica de placas, o clima e as variacións do nivel do mar. 3.2. Comprende e describe a distribución da sismicidad e o vulcanismo no marco da tectónica de placas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.240

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

4.1. Entende como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo. 5.1. Interpreta algunhas manifestacións do dinamismo terrestre como consecuencia da tectónica de placas. Unidade 3:Tectónica. A deformación das rochas e a formación de cordilleiras. 1.1Comprende e describe como se forman as rocas. 2.1. Coñece as principais estruturas xeolóxicas e as principais características dos orógenos. 3.1. Explica os principais trazos do relevo do planeta e a súa relación coa tectónica de placas. 4.1. Coñece e argumenta como a distribución de rocas, a escala planetaria, está controlada pola Tectónica de placas. 4.2. Relaciona as principais estruturas xeolóxicas (pliegues e fallas) coa Tectónica de Placas. 5.1. Entende como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo. Visiona, a través de programas informáticos, a evolución pasada e futura das placas. 

Unidade 4: Minerais: os componentes das rochas. 1.1. Identifica as características que determinan a materia mineral. 2.1. Comprende, por medio de actividades prácticas con exemplos de minerais con propiedades contrastadas a relación entre a estrutura e a función. 3.1. Relaciona as características e propiedades dos minerais coas súas aplicacións. 4.1. Recoñece os diferentes grupos minerais, identificándoos polas súas características físicoquímicas. 4.2. Recoñece por medio dunha práctica de visu algúns dos minerais máis comúns. 5.1. Compara as situacións nas que se orixinan os minerais, elaborando táboas segundo as súas condicións físico-químicas de estabilidade. 5.2. Coñece algúns exemplos de evolución e transformación mineral por medio de diagramas de fases. Unidade 5: Magmatismo e rochas ígneas. 1.1. Identifica mediante unha proba visual, xa sexa en fotografías e/ou con especímenes reais, distintas variedades e formacións de rocas, realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características. 2.1. Describe a evolución do magma segundo a súa natureza, utilizando diagramas e cadros sinópticos. 3.1. Comprende o concepto de fluídos hidrotermales, localizando datos, imaxes e vídeos na rede sobre fumarolas e geyseres actuais, identificando os depósitos asociados. 4.1. Comprende e explica os fenómenos ígneos en relación coa tectónica de placas. 5.1. Compara os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas. Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación. Unidade 6: Metamorfismo e rochas metamórficas. 1.1. Identifica mediante unha proba visual, xa sexa en fotografías e/ou con especímenes reais, distintas variedades e formacións de rocas, realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características. 2.1. Comprende o concepto de metamorfismo e os distintos tipos existentes, asociándoos ás diferentes condicións de presión e temperatura. 2.2. Elabora cadros sinópticos comparando os tipos de metamorfismo. 3.1. Comprende o concepto de fluídos hidrotermales. 4.1. Comprende e explica os fenómenos metamórficos e hidrotermales en relación coa tectónica de placas. 5.1. Compara os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas. Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación. 6.1. Coñece e analiza os seus principais recursos e riscos xeolóxicos. 7.1. Comprende a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico.



Unidade 7: Sedimentación e rochas sedimentarias.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.241

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

1.1. Identifica mediante unha proba visual, xa sexa en fotografías e/ou con especímenes reais, distintas variedades e formacións de rocas, realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características. 2.1. Comprende e describe o proceso de formación das rocas sedimentarias, desde a meteorización da área fonte, pasando polo transporte e depósito á diagénesis, utilizando unha linguaxe científica adecuada ao seu nivel académico. 2.2. Comprende e describe os conceptos de facies sedimentarias e medios sedimentarios, identificando e localizando algunhas sobre un mapa e/ou na túa contorna xeográfica-xeolóxica. 3.1. Comprende e explica os fenómenos sedimentarios en relación coa tectónica de placas. 4.1. Compara os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas. Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación. 



Unidade 8: Procesos xeoloxicos externos. 1.1. Comprende e analiza como os procesos externos transforman o relevo. 2.1. Identifica o papel da atmosfera, a hidrosfera e a biosfera (incluída a acción antrópica). 3.1. Analiza o papel da radiación solar e da gravidade como motores dos procesos xeolóxicos externos. 4.1. Diferencia os tipos de meteorización. 4.2. Coñece os principais procesos edafogenéticos e a súa relación cos tipos de chans. 5.1. Identifica os factores que favorecen ou dificultan os movementos de ladeira e coñece os seus principais tipos. 6.1. Relaciona algúns relevos singulares co tipo de roca. 7.1. Relaciona algúns relevos singulares coa estrutura xeolóxica. 7.2. A través de fotografías ou de visitas con Google Earth, InfoIGME, IBERPIX a diferentes paisaxes locais ou rexionais relaciona o relevo cos axentes e os procesos xeolóxicos externos. 8.1. Coñece e describe os principais elementos do itinerario e do lugar visitado. 9.1. Coñece e analiza os seus principais recursos e riscos xeolóxicos 10.1. Comprende a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico. Unidade 9: Procesos xeolóxicos debidos a auga e o vento. 1.1. Coñece a distribución da auga no planeta e comprende e describe o ciclo hidrolóxico. 2.1. Relaciona os procesos de escorrentía superficial e as súas formas resultantes. 3.1. Diferencia as formas resultantes do modelado glacial, asociándoas co seu proceso correspondente. 4.1. Comprende a dinámica mariña e relaciona as formas resultantes co seu proceso correspondente. 5.1. Diferencia formas resultantes do modelado eólico. 6.1. Sitúa a localización dos principais desertos. 7.1. Utiliza o material de campo. 8.1. Le mapas xeolóxicos sinxelos, fotografías aéreas e imaxes de satélite que contrasta coas observacións no campo. 9.1. Coñece e describe os principais elementos xeolóxicos do itinerario. 9.2. Observa e describe afloramientos. 9.3. Recoñece e clasifica mostras de rocas Unidade 10: Tempo xeolóxico e xeoloxía histórica. 1.1. Argumenta sobre a evolución do concepto de tempo xeolóxico e a idea da idade da Terra ao longo da historia do pensamento científico. 2.1. Entende e desenvolve a analogía dos estratos como as páxinas do libro onde está escrita a Historia da Terra. 2.2. Coñece a orixe dalgunhas estruturas sedimentarias orixinadas por correntes (ripples, estratificación cruzada) e biogénicas (galerías, pistas) e utilízaas para a reconstrución ambiental. 3.1. Coñece e utiliza os métodos de datación relativa e das interrupcións no rexistro estratigráfico a partir da interpretación de cortes xeolóxicos e correlación de columnas estratigráficas. 4.1. Coñece as unidades cronoestratigráficas, mostrando a súa manexo en actividades e exercicios. 5.1. Analiza algúns dos cambios climáticos, biolóxicos e xeolóxicos que ocorreron nas diferentes eras xeolóxicas, confeccionando resumos explicativos ou táboas.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.242

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

6.1. Relaciona fenómenos naturais con cambios climáticos e valora a influencia da actividade humana. 7.1. Selecciona información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e busca respostas para un pequeno proxecto relacionado coa xeoloxía. 81. Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: (columnas estratigráficas, cortes xeolóxicos sinxelos?). 9.1. Reconstrúe a historia xeolóxica da rexión e identifica os procesos activos. 

Unidade 11: Riscos naturais. 1.1. Coñece e utiliza os principais termos no estudo dos riscos naturais: risco, perigo, vulnerabilidade e custo. 2.1. Coñece os principais riscos naturais e clasifícaos en función da súa orixe endóxena, exógeno ou extraterrestre. 3.1. Analiza casos concretos dos principais fenómenos naturais que ocorren no noso país: terremotos, erupciones volcánicas, movementos de ladeira, inundacións e dinámica litoral. 4.1. Coñece os riscos máis importantes no noso país e relaciona a súa distribución con determinadas características de cada zona. 5.1. Interpreta as cartografías de risco. 6.1. Coñece e valora as campañas de prevención e as medidas de autoprotección. 6.2. Analiza e comprende os principais fenómenos naturais acontecidos durante o curso no planeta, o país e a súa contorna local. 7.1. Coñece e utiliza o visor do Sistema Nacional de Cartografía de Zonas Inundables para analizar riscos de inundacións na contorna próxima.



Unidade 12: Xeoloxia e sociedade. 1.1. Coñece e identifica os recursos naturais como renovables ou non renovables. 2.1. Identifica a procedencia dos materiais e obxectos que lle rodean, e realiza unha táboa sinxela onde se indique a relación entre a materia prima e os materiais ou obxectos. 3.1. Localiza información na rede de diversos tipos de xacementos, e relaciónaos con algún dos procesos xeolóxicos formadores de minerais e de rocas. 4.1. Elabora táboas e gráficos sinxelos a partir de datos económicos de explotacións mineiras, estimando un balance económico e interpretando a evolución dos datos. 5.1. Recompila información ou visita algunha explotación mineira concreta e emite unha opinión crítica fundamentada nos datos obtidos e/ou nas observacións realizadas. 6.1. Coñece e relaciona os conceptos de augas subterráneas, nivel freático e surgencias de auga e circulación da auga. 7.1. Comprende e valora a influencia humana na xestión das augas subterráneas, expresando a súa opinión sobre os efectos da mesma no medio ambiente. 8.1. Comprende a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico.



Unidade 13: Xeoloxía de España os Grandes relevos. 11.1. Coñece a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos. 2.1. Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: mapas geotemáticos. 3.1. Coñece e analiza os seus principais recursos. Unidade 14: As concas cenozoicas. As Illas canarias a sua historia 1.1. Coñece a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos. 2.1. Comprende a orixe xeolóxica da Península Ibérica, Baleares e Canarias, e utiliza a tecnoloxía da información para interpretar mapas e modelos gráficos que simulen a evolución da península, as illas e mares que as rodean. 2.1. Coñece e enumera os principais acontecementos xeolóxicos que ocorreron no planeta, que están relacionados coa historia de Iberia, Baleares e Canarias. 3.1. Integra a xeoloxía local (cidade, provincia e/ou comunidade autónoma) cos principais dominios xeolóxicos, a historia xeolóxica do planeta e a tectónica de placas. 4.1. Utiliza o material de campo (caderno para anotacións, bolígrafo, lapicero, compás, prismáticos?). 5.1. Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: columnas estratigráficas, cortes xeolóxicos sinxelos?)



Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.243

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

6.1. Coñece e describe os principais elementos xeolóxicos. 6.2. Observa e describe afloramientos. 8.1. Reconstrúe a historia xeolóxica da rexión e identifica os procesos activos.

3 PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é un elemento fundamental do proceso de ensinanza-aprendizaxe, xa que permite obter información de como se está a realizar, coa finalidade de reaxustar a intervención educativa,en función dos datos obtidos. Infórmanos do grao de adquisición dos contidos e do desenvolvemento das competencias por parte do alumnado. É un instrumento fundamental para orientar a labor docente, pois, a raíz dos seus resultados, é posible elaborar planes específicos para que cada alumno ou alumna desenvolva mellor as súas capacidades ou habilidades, reforzando e mellorando en determinados campos nuns casos ou profundizando e abarcando novos contidos noutros. Ten dous ámbitos de aplicación: O primeiro considera as adquisicións realizadas polos alumnos ao longo do proceso e terá que contemplar conceptos, destrezas, habilidades, actitudes e hábitos de traballo. O segundo consiste en avaliar o proceso de ensinanza, a práctica docente. Os elementos escollidos para valorar o proceso de ensinanza-aprendizaxe, teñen en conta os dous ámbitos de aplicación da avaliación, en primeiro lugar aparecen os instrumentos empregados para valorar o traballo dos alumnos e a continuación menciónanse os empregados para analizar a práctica docente. Instrumentos de avaliación da aprendizaxe dos alumnos: Proba de avaliación inicial baseada nos obxectivos e criterios de avaliación de 1º bach. Observación directa: Expresión oral e escrita, participación nas actividades, atención as explicacións, respecto polos compañeiros, anotacións no caderno, realización dos exercicios, resposta fronte as cuesti ns plantexadas pola profesora… Supervisión do traballo de laboratorio: procedemento de traballo, de planificación de prácticas, manexo do material, respecto ás normas de seguridade do laboratorio e redacción dos correspondentes informes. Avaliación dos monográficos e das exposicións orais. En cada avaliación os alumnos realizarán en grupos de dous ou tres un traballo en formato Word e unha exposición cunha presentación en PowerPoint. Valorárase o rigor científico, o esforzo realizado, a calidade da presentación e a exposición oral. Probas escritas. Realizarase como mínimo unha por trimestre que incluirá preguntas cortas, de relacionar termos. cuestións de verdadeiro ou falso e interpretación de gráficas, fotos ou debuxos. Instrumentos de avaliación do proceso de ensinanza: Enquisas aos alumnos para valorar o desenvolvemento de cada unidade. Autoavaliación do propio profesor. Intercambios orais: entrevistas cos alumnos debates… Contraste de experiencias con outros profesores.

5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA A metodoloxía adecuada para desenvolver a xeoloxía no bacharelato será aquela que potencie a capacidade de autoaprendizaxe no alumnado, traballar en equipo, aplicar métodos adecuados de investigación e para que poida establecer a conexión entre os coñecementos teóricos e a súasaplicacións prácticas. Propóñense as seguintes estratexias metodolóxicas para desenvolver as capacidades que os obxectivos requiren: -Crear na aula un clima que favoreza as aprendizaxes significativas, que desenvolva o interese pola materia e os seus estudos posteriores, que permita a interacción entre iguais e entre o profesorado e alumnado como base para o desenvolvemento integral como persoas. -Propiciar a construcción dunha imaxe da xeoloxía, non estática, entendendo que a provisionalidade da súas conclusións e teorías é unha das súas características fundamentais. -Ter en conta as ideas previas do alumnado para o deseño e secuencia de actividades. Facilitar a construción de aprendizaxes cooperativas que propicien o cambio conceptual, metodolóxico e actitudinal.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.244

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

-Dotar o alumnado de ferramentas que lle permitan iniciarse nos métodos de investigación mediante a preparación de actividades nas que un dos obxectivos sexa o desenvolvemento de procedementos. -Pór de manifesto a correlación entre os fenómenos estudados na aula e os da vida cotiá, mediante análise de situacións concretas, comentarios de novas de actualidade ou saídas didácticas (a laboratorios, itinerarios xeolóxicos, etc.) combinadas con informes ou traballos específicos. Facer especial fincapé nas características xeolóxicas de Galicia.

6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR A continuación describense os recursos idóneos para o desenrolo dos temas de Xeoloxía en 2º de Bacharelato: Libro de texto do alumno da editorial edelvives. Libros e guías de consulta do departamento. Artígos de prensa relacionados coa programación. Material audiovisual: Vídeos, diapositivas e transparencias. Medios informáticos. Material de laboratorio para a realización das prácticas. Claves sencillas de identificación de rochas e minerais. Colección de rochas e minerais do departamento. Mapas xeolóxicos e mapas topográficos. Ao longo do curso, e en función da marcha do mesmo, poderían realizarse as seguintes experiencias prácticas: 17. Identificación e estudio de propiedades de minerais mais caracteristicos. 18. Identificación, mediante claves, de rochas magmáticas, metamorficas e sedimentarias. 19. Análise da xeoloxía da zona (realización dun corte topográfico dun transecto, recollida e identificaci n de rochas nese transecto a partir dun mapa xeol xico…) 20. Simular a discontinuidade de Repetti no laboratorio. 21. Formación dun prisma de acreción 22. Formación de cristais. 23. Estudo e simulación de icnitas.

7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO Criterios de avaliación 

Unidade 1: Métodos de estudo e orixe da terra .



1.1. Comprender a importancia da xeoloxía na sociedade e coñece e valora o traballo dos geólogos en distintos ámbitos sociais. 2.1. Seleccionar información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e busca respostas para un pequeno proxecto relacionado coa xeoloxía. 4.1. Identificar distintas manifestacións da xeoloxía na contorna diaria, coñecendo algúns dos usos e aplicacións desta ciencia na economía, política, desenvolvemento sustentable e na protección do medio ambiente. 5.1. Utilizar o material de campo (martelo, caderno, lupa, compás). Unidade 2: Tectónica de placas unha teoría global. 1.1. Comparar, en diferentes partes do planeta, o mapa simplificado das placas tectónicas con outros máis actuais achegados pola xeoloxía e a xeodesia. 2.1. Coñecer canto e como se moven as placas tectónicas. 2.2. Utilizar programas informáticos de uso libres para coñecer a velocidade relativa do seu centro educativo (ou outro punto de referencia) respecto ao resto de placas tectónicas. 2.2. Entender e explicar por que se moven as placas tectónicas e que relación ten coa dinámica do interior terrestre. 3.1. Comprender e explicar a relación entre a tectónica de placas, o clima e as variacións do nivel do mar. 3.2. Comprender e describir a distribución da sismicidad e o vulcanismo no marco da tectónica de placas. 4.1. Entender como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.245

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

5.1. Interpretar algunhas manifestacións do dinamismo terrestre como consecuencia da tectónica de placas.. 



Unidade 3:Tectónica. A deformación das rochas e a formación de cordilleiras. 1.1Comprender e describir como se forman as rocas. 2.1. Coñecer as principais estruturas xeolóxicas e as principais características dos orógenos. 3.1. Explicar os principais trazos do relevo do planeta e a súa relación coa tectónica de placas. 4.1.Coñecer e argumentar como a distribución de rocas, a escala planetaria, está controlada pola Tectónica de placas. 4.2. Relacionar as principais estruturas xeolóxicas (pliegues e fallas) coa Tectónica de Placas. 5.1. Entender como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo. Visiona, a través de programas informáticos, a evolución pasada e futura das placas. Unidade 4: Minerais: os componentes das rochas. 1.1. Identificar as características que determinan a materia mineral. 2.1. Comprender, por medio de actividades prácticas con exemplos de minerais con propiedades contrastadas a relación entre a estrutura e a función. 3.1. Relacionar as características e propiedades dos minerais coas súas aplicacións. 4.1. Recoñecer os diferentes grupos minerais, identificándoos polas súas características físicoquímicas. 4.2. Recoñecer por medio dunha práctica de visu algúns dos minerais máis comúns. 5.1. Comparar as situacións nas que se orixinan os minerais, elaborando táboas segundo as súas condicións físico-químicas de estabilidade. 5.2. Coñecer algúns exemplos de evolución e transformación mineral por medio de diagramas de fases. Unidade 5: Magmatismo e rochas ígneas. 1.1. Identificar mediante unha proba visual, xa sexa en fotografías e/ou con especímenes reais, distintas variedades e formacións de rocas, realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características. 2.1. Describir a evolución do magma segundo a súa natureza, utilizando diagramas e cadros sinópticos. 3.1. Comprender o concepto de fluídos hidrotermales, localizando datos, imaxes e vídeos na rede sobre fumarolas e geyseres actuais, identificando os depósitos asociados. 4.1. Comprender e explica os fenómenos ígneos en relación coa tectónica de placas. 5.1. Comparar os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas. Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación. 6.1. Utilizar o Geocontext para realizar perfís topográficos de diferentes volcáns.



Unidade 6: Metamorfismo e rochas metamórficas. 1.1. Identificar mediante unha proba visual, xa sexa en fotografías e/ou con especímenes reais, distintas variedades e formacións de rocas, realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características. 2.1. Comprender o concepto de metamorfismo e os distintos tipos existentes, asociándoos ás diferentes condicións de presión e temperatura. 2.2. Elaborar cadros sinópticos comparando os tipos de metamorfismo. 3.1. Comprender o concepto de fluídos hidrotermales. 4.1. Comprender e explica os fenómenos metamórficos e hidrotermales en relación coa tectónica de placas. 5.1. Comparar os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas. Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación. 6.1. Coñecer e analiza os seus principais recursos e riscos xeolóxicos. 7.1. Comprender a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico. Unidade 7: Sedimentación e rochas sedimentarias. 1.1. Identificar mediante unha proba visual, xa sexa en fotografías e/ou con especímenes reais, distintas variedades e formacións de rocas, realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.246

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

2.1. Comprender e describe o proceso de formación das rocas sedimentarias, desde a meteorización da área fonte, pasando polo transporte e depósito á diagénesis, utilizando unha linguaxe científica adecuada ao seu nivel académico. 2.2. Comprender e describe os conceptos de facies sedimentarias e medios sedimentarios, identificando e localizando algunhas sobre un mapa e/ou na túa contorna xeográfica-xeolóxica. 3.1. Comprender e explica os fenómenos sedimentarios en relación coa tectónica de placas. 4.1. Comparar os diferentes ambientes e procesos xeolóxicos nos que se forman os minerais e as rocas. Identifica algúns minerais como característicos de cada un dos procesos xeolóxicos de formación. 

Unidade 8: Procesos xeoloxicos externos. 1.2. Comprender e analizar como os procesos externos transforman o relevo. 2.1. Identificar o papel da atmosfera, a hidrosfera e a biosfera (incluída a acción antrópica). 3.1. Analizar o papel da radiación solar e da gravidade como motores dos procesos xeolóxicos externos. 4.1. Diferenciar os tipos de meteorización. 4.2. Coñecer os principais procesos edafogenéticos e a súa relación cos tipos de chans. 5.1. Identificar os factores que favorecen ou dificultan os movementos de ladeira e coñece os seus principais tipos. 6.1. Relacionar algúns relevos singulares co tipo de roca. 7.1. Relacionar algúns relevos singulares coa estrutura xeolóxica. 7.2. A través de fotografías ou de visitas con Google Earth, InfoIGME, IBERPIX a diferentes paisaxes locais ou rexionais relacionar o relevo cos axentes e os procesos xeolóxicos externos. 8.1. Coñecer e describir os principais elementos do itinerario e do lugar visitado. 9.1. Coñecer e analizar os seus principais recursos e riscos xeolóxicos 10.1. Comprender a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico.



Unidade 9: Procesos xeolóxicos debidos a auga e o vento. 1.1. Coñecer a distribución da auga no planeta e comprende e describe o ciclo hidrolóxico. 2.1. Relacionra os procesos de escorrentía superficial e as súas formas resultantes. 3.1. Diferenciar as formas resultantes do modelado glacial, asociándoas co seu proceso correspondente. 4.1. Comprender a dinámica mariña e relaciona as formas resultantes co seu proceso correspondente. 5.1. Diferenciar formas resultantes do modelado eólico. 6.1. Sitúar a localización dos principais desertos. 7.1. Utilizar o material de campo. 8.1. Ler mapas xeolóxicos sinxelos, fotografías aéreas e imaxes de satélite que contrasta coas observacións no campo. 9.1. Coñecer e describir os principais elementos xeolóxicos do itinerario. 9.2. Observar e describir afloramientos. 9.3. Recoñecer e clasificar mostras de rocas. .



Unidade 10: Tempo xeolóxico e xeoloxía histórica. 1.1. Argumentar sobre a evolución do concepto de tempo xeolóxico e a idea da idade da Terra ao longo da historia do pensamento científico. 2.1. Entender e desenvolver a analogía dos estratos como as páxinas do libro onde está escrita a Historia da Terra. 2.2. Coñecer a orixe dalgunhas estruturas sedimentarias orixinadas por correntes (ripples, estratificación cruzada) e biogénicas (galerías, pistas) e utilízaas para a reconstrución ambiental. 3.1. Coñecer e utilizar os métodos de datación relativa e das interrupcións no rexistro estratigráfico a partir da interpretación de cortes xeolóxicos e correlación de columnas estratigráficas. 4.1. Coñecer as unidades cronoestratigráficas, mostrando a súa manexo en actividades e exercicios. 5.1. Analizar algúns dos cambios climáticos, biolóxicos e xeolóxicos que ocorreron nas diferentes eras xeolóxicas, confeccionando resumos explicativos ou táboas. 6.1. Relacionar fenómenos naturais con cambios climáticos e valora a influencia da actividade humana.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.247

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

7.1. Seleccionar información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e busca respostas para un pequeno proxecto relacionado coa xeoloxía. 81. Utilizar as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: (columnas estratigráficas, cortes xeolóxicos sinxelos?). 9.1. Reconstruír a historia xeolóxica da rexión e identifica os procesos activos. 

Unidade 11: Riscos naturais. 1.1. Coñecer e utilizar os principais termos no estudo dos riscos naturais: risco, perigo, vulnerabilidade e custo. 2.1. Coñecer os principais riscos naturais e clasifícaos en función da súa orixe endóxena, exógeno ou extraterrestre. 3.1. Analizar casos concretos dos principais fenómenos naturais que ocorren no noso país: terremotos, erupciones volcánicas, movementos de ladeira, inundacións e dinámica litoral. 4.1. Coñecer os riscos máis importantes no noso país e relaciona a súa distribución con determinadas características de cada zona. 5.1. Interpretar as cartografías de risco. 6.1. Coñecer e valorar as campañas de prevención e as medidas de autoprotección. 6.2. Analizar e comprender os principais fenómenos naturais acontecidos durante o curso no planeta, o país e a súa contorna local. 7.1. Coñecer e utilizar o visor do Sistema Nacional de Cartografía de Zonas Inundables para analizar riscos de inundacións na contorna próxima.



Unidade 12: Xeoloxia e sociedade.

 

1.1. Coñecer e identificar os recursos naturais como renovables ou non renovables. 2.1. Identificar a procedencia dos materiais e obxectos que lle rodean, e realiza unha táboa sinxela onde se indique a relación entre a materia prima e os materiais ou obxectos. 3.1. Localizar información na rede de diversos tipos de xacementos, e relaciónaos con algún dos procesos xeolóxicos formadores de minerais e de rocas. 4.1. Elaborar táboas e gráficos sinxelos a partir de datos económicos de explotacións mineiras, estimando un balance económico e interpretando a evolución dos datos. 5.1. Recompilar información ou visita algunha explotación mineira concreta e emite unha opinión crítica fundamentada nos datos obtidos e/ou nas observacións realizadas. 6.1. Coñecer e relaciona os conceptos de augas subterráneas, nivel freático e surgencias de auga e circulación da auga. 7.1. Comprender e valorar a influencia humana na xestión das augas subterráneas, expresando a súa opinión sobre os efectos da mesma no medio ambiente. 8.1. Comprender a necesidade de apreciar, valorar, respectar e protexer os elementos do patrimonio xeolóxico.

     



Unidade 13: Xeoloxía de España os Grandes relevos.



1.1. Coñece a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos. 2.1. Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: mapas geotemáticos. 3.1. Coñece e analiza os seus principais recursos.

 

Unidade 14: As concas cenozoicas. As Illas canarias a sua historia. 1.1. Coñecer a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos. 2.1. Comprender a orixe xeolóxica da Península Ibérica, Baleares e Canarias, e utiliza a tecnoloxía da información para interpretar mapas e modelos gráficos que simulen a evolución da península, as illas e mares que as rodean. 2.1. Coñecer e enumerar os principais acontecementos xeolóxicos que ocorreron no planeta, que están relacionados coa historia de Iberia, Baleares e Canarias. 3.1. Integrar a xeoloxía local (cidade, provincia e/ou comunidade autónoma) cos principais dominios xeolóxicos, a historia xeolóxica do planeta e a tectónica de placas. 4.1. Utilizar o material de campo (caderno para anotacións, bolígrafo, lapicero, compás, prismáticos?).

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.248

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

5.1. Utilizar as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos: columnas estratigráficas, cortes xeolóxicos sinxelos?) 6.1. Coñecer e describir os principais elementos xeolóxicos. 6.2. Observar e describir afloramientos. 8.1. Reconstruír a historia xeolóxica da rexión e identifica os procesos activos.

Criterios de cualificación e promoción A cualificación global en cada unha das avaliacións obterase mediante una dobre avaliación: Avaliación puntual: terá en conta as probas escritas. Realizarase como mínimo unha por avaliación. Seguindo as medidas de mellora para a ESO do I.E.S. Taboada Chivite nas probas escritas premiarase a boa presentación e a ausencia de faltas ortográficas cun valor mínimo de 0,5 puntos en cada proba. A contribución porcentual á nota de avaliación será do 80 % (8 puntos). Avaliación continua: terá en conta todo tipo de actividades que se realizan, tanto na aula como fóra dela, en relación coa materia: traballos en grupo, prácticas, actividades extraescolares, actividades complementarias, traballo na casa, cadernos, tratamento da información recollida de diferentes fontes, exposicións orais, respecto polos compañeiros e compañeiras, etc.. . A contribución porcentual á nota será do 20% (2 puntos). A nota da avaliación obterase sumando as dúas anteriores. Se resulta inferior a 5 puntos recuperaríase, en principio, só a parte puntual (os exames) tendo en conta os mínimos establecidos na materia, según os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (neste caso a nota final ser a m is alta) Esta cualificaci n ―gardar ase‖ ata comprobar que os dem is aspectos relativos avaliación continua se superan na seguinte avaliación. No caso contrario manteríase o suspenso. A cualificación final da materia na convocatoria de xuño será a media aritmética das tres avaliacións. Se a media é inferior a 5, o alumno ou alumna afectada deberá realizar no mes de xuño un exame da totalidad da materia impartida ao longo curso, tendo en conta os contidos mínimos. Neste exame, non se gardan avaliacións aprobadas, sendo a cualificación final a que se alcance na proba. Se ésta é negativa, poderá recuperar a asignatura na convocatoria extraordinaria do mes de setembro. Neste suposto, non se ―gardan‖ avaliaci ns aprobadas deber examinarse dos temas impartidos durante o curso mediante unha proba escrita na que se terán en conta os mínimos establecidos na materia, segundo os criterios de avaliación e contidos mínimos que se darán a coñecer ó alumnado afectado. A cualificación obtida poderá ser de apto (5) ou non apto (porase a nota que obteña no exame de setembro). En todas as probas escritas de avaliación constará a cuantificación de cada pregunta. 8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Ao finalizar cada unidade didáctica, para valorar o desenvolvemento da mesma, realizáranse enquisas aos alumnos e ao profesor que imparte materia(autoavaliación): A enquisa dirixida aos alumnos constará das seguintes cuestións: Resultouche interesante a unidade? Parecerónche axeitadas as actividades realizadas?. Parecéronche suficientes actividades?. Contaches con suficientes materiais?. A forma de traballar proposta polo profesor, pareceuche axeitada?. O que aprendiches, pareceuche: Fai propostas para mellorar o traballo na clase: O profesor escoita aos alumnos?. O profesor, expresase con claridade? O profesor, domina a materia?. O profesor, deixa tempo suficiente para as conclusións? A enquisa para o profesor inclúe as seguintes cuestións: -

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.249

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Resulta interesante a participación doutros profesores?. Utilizan os alumnos os recursos previstos? No caso de que haxa desaxuste no funcionamento da unidade, convén suspendela e replantexala de novo?

11. DESEÑO DA AVALIACION INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR. Ao comezo do curso escolar realizarase unha proba escrita, que permitirá coñecer o nivel de partida de cada un dos alumnos de 1º de Bacharelato que cursan Bioloxía e Xeoloxía. Ademáis desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizar a avaliación inicial: Entrevista coa profesora que lles impartiu clase de Bioloxía e Xeoloxía en 1º de bach no IES Xesús Taboada Chivite. Análise das actas de avaliación ordinaria e extraordinario dos alumnos que cursaron 1º de bach no centro. -

En función dos resultados obtidos adoptaranse as seguintes medidas: Selección de actividades que permitan aos alumnos afianzar contidos que non foron asimilados de xeito satisfactorio durante Bacharelato e que resulten esenciais para abordar con éxito os bloques de contidos de 2º de Bacharelato e que a aprendizaxe sexa significativa. Determinar o ritmo de aprendizaxe axeitado ao grupo. Comparar os resultados cos de outros docentes que imparten clase en 2º de Bacharelato para desenvolver plans de actuación conxuntos que contribúan ao desenvolvemento das competencias clave.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.250

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

Deseñar actividades que permitan axustes a ritmos de aprendizaxe distintos e personalizados para alumnado con dificultades ou con altas capacidades, que tamén precisa unha atención personalizada.

Para alumnos que necesiten atención especilizada seguiremos os consellos dados polo Departamento de Orientación.

13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA

QUE

Comprensión lectora. Abordarase a través da lectura guiada dunha serie de textos sobre xeoloxia axustados ao nivel de comprensión do alumnado de 2º de Bacharelato, que aparecen no libro de texto ou facilitados polo profesor lg ns exemplos son: ― omo se calcula a idade en mill ns de anos dunha rocha?‖ ― omo se estudan os movementos de convecci n do manto?‖ ‖ omo se estudan as estruturas tect nicas nun laboratorio?‖ ― omo poden predicirse os riscos xeol xicos?‖ ―P dese reconstru r un suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas sedimentarias?‖ ―Que ocorre cando os f siles e as rochas non encaixan‖ ‖Que informaci n proporciona a madeira que producen as rbores no seu crecemento?‖‖ Tam n se traballar con novas sobre xeoloxia que aparecen na prensa Expresión oral e escrita. A expresión oral traballarase a través de debates, das respostas as cuestións orais plantexadas polo profesor na aula, da corrección de actividades e nas exposicións. En canto a expresión escrita, tratarase na redacción dos informes das prácticas de laboratorio, dos monograficos, das respostas as actividades e dos relatos de inspiraci n cient fica para os concursos ― iencia que conta‖ e ―Inspiraciencia‖ Comunicación audiovisual. Visualización e análise guiada con fichas de películas de temática científica. Imaxes e gráficos do libro de texto que favorecen a adquisición dos contidos. Elaboración de presentacións en Power Point sobre temas relacionados con algún dos bloques de contidos que se desenvolven en 2º de Bacharelato Actividades de interpretación de imaxes (tipos de volcáns, ambientes sedimentarios, estrutura do solo...), mapas (distribución placas tectónicas, topográficos, xeóloxicos...), táboas e gráficos (velocidade de propagación das ondas sísmicas, variación da biodiversidade ao longo do tempo,...) Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ Tratamento das tecnoloxías da información e da comunicación. Búsqueda de información en Internet e noutros medios sobre diferentes temas. Realización de actividades para 2º de Bacharelato na páxina web de edelvives Realización de webquest sobre xeodinámica externa. Visualizaci n e an lise guiada con fichas de pel culas de tem tica cient fica: ―Viaje al centro de la Tierra‖ ―Pompeya‖ Emprendemento. Deseño, desenvolvemento e análise dos resultados dos traballo de investigación. Redacci n de relatos cient ficos para os concursos ―Inspiraciencia‖ e ― iencia que conta‖ Actividades do libro de texto. Educación cívica e constitucional: Desenvólvese mediante a realización de actividades que abordan os seguintes contidos: Riscos inducidos Quentamento global e fusión dos glaciares. Efectos da construción de rompeolas. Efectos da deforestación polo trazado dunha autovía. A destrución da presa de Tous por unha inundación. Efectos da chuvia ácida. Xestionar o medio ambiente de forma sostible Valores persoais. Os que figuran no punto 15: ― Programaci n da educaci n en valores‖

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.251

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO -

15. PROGRAMACIÓN DA EDUCACIÓN EN VALORES A materia de Xeoloxía, a través do desenvolvemento dos 14 bloques de contidos plantexados para 2º de Bacharelato, promoverá que os estudantes asimilen e adoiten os valores que se especifican a continuación: Reflexión crítica sobre a orixe da Terra. Toma de conciencia de que a evolución comeza desde a orixe mesma da vida e trae consigo a biodiversidade. Respecto polas diferentes opinións sobre a orixe da terra, tendo en conta que a ciencia se ampara no método científico. Valoración da utilidade do microscopio Recoñecemento de que todo descubrimento é o resultado dun traballo lento e progresivo que se apoia en descubrimentos previos. Integración de estratexias de vida saudable e consumo racional no aproveitamento do tempo de ocio. Interese pola teoría da tectónica de placas como marco de referencia de gran parte dos procesos xeolóxicos. Recoñecemento da utilidade dos minerais e as rochas na vida cotiá. Traballo en equipo e respecto polas opinións individuais. Conservación da vida no planeta Terra. O labor de distintos profesionais vinculados á Bioloxía ou á Xeoloxía: xeofísico, vulcanólogo, xeólogo, especialistas en Ciencias Ambientais, sedimentólgo, paleontólogo, biofísico, histólogo clínico, biólogo evolutivo, zoólogo, botánico, enxeñeiro forestal, técnico de xardinería e floristería, cardiólogo... Uso sostible dos recursos.

16. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Durante o curso os alumnospracticarán a lectura de textos divulgativos de ciencia. Ademais en cada clase adicaremos expresamente 5 minutos á lectura usando para eso o libro de texto do alumno. Proporemos desde o noso departamento a lectura ou consulta dos seguintes libros para 1º de Bacharelato:  CHALMERS, A.F.: ¿Qué es esa cosa llamada ciencia? Siglo XXI, Madrid, 1994.  DI TROCCHIO, F.: Las mentiras de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid, 2002.  MESSADIÉ, G.: Los grandes descubrimientos de la ciencia. Alianza Editorial, Madrid,1999.  ERICKSON, J.: La exploración de la Tierra desde el espacio. Serie McGrawHill de Divulgación Científica, España, 1991.  HALLAM, A.: Grandes controversias geológicas. RBA Editores, 1994.  ASIMOV, I.: Vida y Tiempo. RBA Editores, 1995.  VÁZQUEZ, F.: La base de la geología. Acción divulgativa, 1993.  LÓPEZ BERMÚDEZ, F.: Erosión y desertización. Heridas de la Tierra. Nivola, libros y ediciones, 2002.  MALLFULLEDA, J.: Minerales, descripción y clasificación. Omega, Barcelona. MARESCH, W., y MEDENBACH, O.: Guías de la Naturaleza. Rocas. Editorial Blume, Barcelona.  ANGUITA VIRELLA, F.: Origen e Historia de la Tierra. Editorial Rueda, Madrid, 1988.  JOU, D., y BAIG, M.: La naturaleza y el paisaje. Editorial Ariel.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.252

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.



VERÍN , OURENSE

Instituto Americano de GeólogosProfesionales (IUGS). Publicado en español por el Ilustre Colegio Oficial de Geólogos de España (ICOG): Guía Ciudadana de losRiesgosGeológicos. ICOG, 1997.

18. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA As máis salientables son: -

Debater en clase sobre os problemas de convivencia de xurdan ao longo do curso.

Promover normas para o bo funcionamento da clase. Facelas cumprir.

Asegurar a orde interna que

permita conseguir en grao óptimo os obxectivos

educativos do noso Centro. -

Desenvolver o interese polo traballo cooperativo e solidario, fomentando o traballo en equipo.

Manter unha liña de conduta coherente, uniforme e sistemática no tratamento da orde e a disciplina.

Fomentar un bo clima de convivencia.

Analizar as causas das condutas disruptivas e procurar resolvelas como paso previo para resolver problemas de convivencia.

Non discriminar ningún membro da comunidade educativa por razóns de sexo, raza ou calquera outra circunstancia persoal ou social.

19. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALICIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Os aspectos a mellorar para o curso 2015-2016 propostos na memoria do curso pasado son: 29. Favorecer máis a aprendizaxe construtiva integrando os coñecementos previos cas novas adquisición. 30. Explicar os obxectivos e os criterios de avaliación o principio de curso e en cada unidade. 31. Favorecer que o alumno participe no proceso de avaliación. 32. Fomentar a aprendizaxe cooperativa na realización de traballos en pequeno grupo.

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.253

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

Utilizaremos este cuestionario para avaliar a programación.

Avaliación do proceso de ensino-aprendizaxe Aspectos xerais

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.254

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

moito

Actividades

medio

moito

medio

baixo

Moito

medio

baixo

moito

medio

baixo

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.255

baixo

IES XESÚS TABOADA CHIVITE.

VERÍN , OURENSE

A relación custo/ servizo,¿foi adecuada? moito

Avaliación

medio

baixo

Deficiencias a mellorar

Recomendacións

Seminario de Bioloxía e Xeoloxía.256