Física e química 2016 17 by Daniel García Cancio

I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE VERÍN (OURENSE) Curso 2016 / 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

ÍNDICE XERAL Curso 2016 - 2017

ÍNDICE XERAL: Páxina

PRESENTACIÓN

COMPOÑENTES DO DEPARTAMENTO E DISTRIBUCIÓN DE GRUPOS

LIBROS DE TEXTO RECOMENDADOS.

LIÑAS BÁSICAS DE ACTUACIÓN

1. Introdución

2. Cuestións comúns ESO e Bacharelato (según lexislación vixente)

o Obxetivos xerais ESO o Obxectivos xerais Bacharelato o Competencias clave o Elementos transversais 3. Valor formativo da materia e aproximación ás competencias clave.

4. Metodoloxía docente

5. Recursos didácticos

6. Compentencias clave

7. Atención á diversidade

8. Instrumentos de avaliación

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DE MATERIAS FÍSICA E QUÍMICA 2º E.S.O.

FÍSICA E QUÍMICA 3º E.S.O.

FÍSICA E QUÍMICA BILINGÜE

FÍSICA E QUÍMICA 4º E.S.O.

CIENCIAS APLICADAS Á ACTIVIDADE PROFESIONAL

4º ESO ÁMBITO CIENTÍFICO TÉCNICO 3º ESO (PMAR II) 1

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

ÍNDICE XERAL Curso 2016 - 2017

FÍSICA E QUÍMICA 1º BACHARELATO

FÍSICA 2º BACHARELATO

QUÍMICA 2º BACHARELATO

103

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH

114

OTRAS CUESTIÓNS: Recuperación de pendentes

123

Acreditación de coñecementos previos

125

Actividades complementarias e extraescolares

127

Accións de contribución a ...

128

Proxecto lector

Plan TIC

Plan de convivencia

Procedemento avaliador da programación didáctica e do proceso de ensino e de práctica docente.

129

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

PRESENTACIÓN Curso 2016 - 2017

PRESENTACIÓN: O presente documento recolle, tal e como aparece no índice xeral, non só aspectos metodolóxicos e organizativos do departamento de Física e Química do I.E.S. Xesús Taboada Chivite de Verín (Ourense), senón tamén as programacións correspondentes ás materias que dependen deste:

Física e Química de 2º E.S.O.

Física e Química de 3º E.S.O.

Física e Química de 4º E.S.O.

Física e Química de 1º Bacharelato

Física de 2º Bacharelato

Química de 2º Bacharelato

Ámbito Científico Técnico PMAR II (3º E.S.O.)

Cultura Científica 1º Bach

Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional (4º E.S.O.)

Nestas programacións aparecen recollidos todos aqueles elementos considerados como necesarios segundo a lexislación vixente. Cabe recordar que no curso que nos ocupa, 2016 - 2017, hai un cambio lexislativo importante que afecta os cursos de 2º e 4º da E.S.O. e 2º de Bacharelato. Neste curso entra en vigor a L.O.M.C.E. nestos niveis e, polo tanto, teremos que axustar a nosa programación ó Decreto 86/2015 do 25 de xuño,

polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia. Tamén queremos deixar constancia da peculiaridade deste curso así como xa sucedíu no anterior no que respecta a 3º da E.S.O: os alumnos que este curso estean a cursar dita materia farano sen ter cursado a correspondente materia L.O.M.C.E. de Física e Química de 2º da E.S.O. Por esta razón os membros deste seminario decidimos facer una programación de transición na materia do terceiro curso para que así os nosos alumnos non teñan problemas de accesibilidade en vindeiros anos á materia do cuarto curso. Según o proxecto lingüístico aprobado polo centro, baixo o amparo da lexislación correspondente, as materias de Física e Química na E.S.O. deberán ser impartidas en lingua castelá e, por ende, os libros e os materiais curriculares que sexan usados tamén estarán nesta lingua. En Bacharelato, á luz do proxecto lingüístico do centro, as materias de Física e Química de 1º Bacharelato e a Física de 2º de Bacharelato, tamén serán impartidas en lingua castelá, mentres que a Química de 2º de Bacharelato será en lingua galega. As materias correspondentes aos Programas de Diversificación Curricular serán impartidas nas linguas marcadas pola lexislación: Matemáticas e Física e Química en lingua castelá; Bioloxía e Xeoloxía en lingua galega. Así mesmo, as materias de Ciencias Aplicadas de 4º da ESO e a Cultura Científica de 1º Bach serán en castelán.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

PRESENTACIÓN Curso 2016 - 2017

No que respecta ó 2º de Bacharelato este será o primeiro ano no que non existan as probas PAU tal e como son coñecidas ata agora pero, sen embargo, haberá unha proba xeral no que os alumnos teñan que demostrar os seus coñecementos adquiridos ao longo de toda a etapa. Para que os nosos alumnos se adapten mellor ás devanditas probas, os nosos controis escritos serán o máis parecidos posible aos antigos exames PAU, tendo unha distribución de exercicios, puntuacións e penalizacións análogas. En canto á materia do Ámbito Científico Técnico de 3º E.S.O.(PMAR II), a programación está xa referida aos contidos mínimos das materias que engloba: Matemáticas e Ciencias da Natureza (Bioloxía e Xeoloxía; Física e Química), sendo a temporalización proposta totalmente orientativa xa que será o profesor quen, atendendo ás necesidades específicas, marque os ritmos de aprendizaxe. Debido á importancia da experimentación no laboratorio en todos os niveis, consideramos absolutamente necesario manter o desdobre de polo menos unha sesión para cada grupo de alumnos. Sesión na que habería dous profesores no laboratorio para atender mellor o alumnado e reducir significativamente o índice de perigosidade, sobre todo nas prácticas de Química. O traballo no laboratorio é un aspecto máis das nosas materias e é por iso que está incluído na cuantificación da avaliación nunha porcentaxe concreta en cada nivel, sendo obrigatoria a súa realización, sempre e cando podamos asistir ao laboratorio sin perigro dos nosos alumnos, para o que é necesario o desdobre de unha hora á semana nos grupos numerosos.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

COMPOÑENTES DO DPTO E DISTRIBUCIÓN DE GRUPOS Curso 2016 - 2017

COMPOÑENTES DO DEPARTAMENTO E DISTRIBUCIÓN DE GRUPOS:

Mª del o o o o o o o

Mar Espinosa Gómez (20h): Física e Química 2º ESO (2 grupos) Física e Química 3º E.S.O. (1 grupo) Física e Química 4º ESO (1 grupo) Refuerzo de Matemáticas 1º E.S.O. (1 grupo) Cultura Científica 1º Bach (1 grupo) Laboratorio Física e Química 1º Bach Laboratorio Química 2º Bach

Dolores Meiriño Castro (21h): o Química 2º Bacharelato (1 grupo) o Ámbito Científico Técnico II 3º E.S.O. (1 grupo) o Física e Química 2º E.S.O. (2 grupos) o Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional 4º ESO (1 grupo)

Nuria Trigueros Añíbarro (Xefa do departamento) (21h): o Física 2º Bacharelato (1 grupo) o Física e Química 3º E.S.O. (2 grupos bilingües) o Física e Química 1º Bach. (2 grupos)

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

LIBROS DE TEXTO RECOMENDADOS Curso 2016 - 2017

LIBROS DE TEXTO RECOMENDADOS:

FÍSICA Y QUÍMICA 2º E.S.O.

SM SAVIA 2016

FÍSICA Y QUÍMICA 3º E.S.O.

BRUÑO

FÍSICA Y QUÍMICA 4º E.S.O.

SM SAVIA 2016

FÍSICA Y QUÍMICA 1º BACH.

McGRAW HILL

FÍSICA 2º BACH.

SM SAVIA 2016

QUÍMICA 2º BACH.

BAÍA EDICIÓNS 2016

ÁMBITO CIENTÍFICO TÉCNICO II

“PMAR II ÁMBITO CIENTÍFICO TECNOLÓGICO”. EDITEX

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH

SANTILLANA 2015

CIENCIAS APLICADAS A LA ACTIVIDAD PROFESIONAL 4º E.S.O.

OXFORD EDUCACIÓN 2016

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

1. INTRODUCIÓN A Lei Orgánica 8/2013 do 9 de decembro que regula os aspectos educativos da ESO e o Bacharelato no ámbito nacional foi desenvolto e contexutalizado á realidade galega polo decreto 86/2015, do 25 de xuño, no que se establece o currículo da Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, que no curso presente afecta a todos os niveis no que este departamento imparte docencia. Como analizaremos máis adiante con maior detemento, unha das principais novidades que incorpora esta lei na actividade educativa vén derivada da nova definición de currículo, en concreto pola inclusión das denominadas competencias clave, un concepto relativamente novidoso no sistema educativo español e na súa práctica educativa. Polo que se refire, globalmente, á concepción que se ten de obxectivos, contidos, metodoloxía e criterios de avaliación, as novidades son as que produce, precisamente, a súa interrelación coas devanditas competencias, que van orientar o proceso de ensinoaprendizaxe. No que se refire, específicamente ao aspecto metodolóxico co que se debe desenvolver o currículo, mantense un equilibrio entre os diversos tipos de contidos: conceptos, procedementos e actitudes seguen orientando, integrada e interrelacionadamente coas citadas competencias clave, o proceso de ensino-aprendizaxe, xa que cada un deses contidos cumpre funcións distintas pero complementarias na formación integral do alumnado. En consecuencia, a flexibilidade e a autonomía pedagóxica son características do proceso educativo, de forma que o profesado pode empregar aqueles recursos metodolóxicos que mellor garantan a formación do alumnado e o desenvolvemento pleno das súas capacidades persoais e intelectuais, sempre favorecendo a súa participación para que aprenda a traballar con autonomía e en equipo, de forma que el mesmo constrúa o seu propio coñecemento. O ensino nos valores dunha sociedade democrática, libre, tolerante, plural, etc., continúa sendo, coma ata agora, unha das finalidades prioritarias da educación, tal e como se pon de manifesto nos obxectivos desta etapa educativa e nos desta materia. Por iso, todos eses obxectivos interveñen no desenvolvemento integral do/a alumno/a (capacidade para coñecer, comprender, explicar,...) e son alcanzables desde esta materia. Deste modo, nesta comunidade convértense en eixe vertebrador e transversal do seu currículo os elementos característicos propios dela, de modo que sirvan para coñecer e comprender a súa realidade actual, así coma o seu rico patrimonio, expresión duns elementos que o/a alumno/a debe coñecer e que conviven, non obstante, con outros comúns ao conxunto de cidadáns españois, e que na súa interrelación os enriquecen. Estes aspectos tivéronse en conta á hora de organizar e secuenciar as unidades didácticas desta programación: a integración ordenada de todos os aspectos do currículo (entre os que incluímos as competencias clave) é condición sine qua non para a consecución tanto dos obxectivos da etapa coma dos específicos de cada materia. Deste modo, obxectivos, contidos, metodoloxía, competencias clave criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe forman unha unidade para o traballo na aula. Desde unha formulación inicial en cada unidade didáctica que parte de saber o grao de coñecemento do alumnado acerca dos distintos contidos que nela se van traballar, efectúase un desenvolvemento claro, ordenado e preciso de todos eles, adaptado na súa formulación, vocabulario e

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

complexidade ás posibilidades cognitivas do/a alumno/a. A combinación de contidos presentados expositivamente e mediante cadros explicativos e esquemáticos (mesmo a xeito de resumo ao finalizar a unidade), e nos que a presentación gráfica é un importante recurso de aprendizaxe, facilita non só o coñecemento e a comprensión inmediata do/a alumno/a senón a obtención dos obxectivos da materia (e, en consecuencia, de etapa). Nunha cultura preferentemente audiovisual coma a que teñen os/as alumnos/as sería un erro desaproveitar as enormes posibilidades que os elementos gráficos dos libros de texto (e doutros compoñentes, como a información dispoñible nos CD-ROM da materia e as opcións que temos en internet) poñen ao dispor da aprendizaxe escolar. O feito de que todos os contidos sexan desenvolvidos mediante actividades facilita que se saiba en cada momento como foron asimilados polo/a alumno/a, de forma que se poidan introducir inmediatamente cantos cambios sexan precisos para corrixir as desviacións producidas no proceso educativo. Así mesmo, preténdese que a aprendizaxe sexa significativa, é dicir, que parta dos coñecementos previamente adquiridos e da realidade cotiá e dos intereses próximos ao alumnado (aprendizaxe instrumental). É por iso polo que en todos os casos en que é posible se parte de realidades e exemplos que lle son coñecidos, de forma que se implique activa e receptivamente na construción da súa propia aprendizaxe. A inclusión das competencias clave como referente do currículo afonda nesta concepción instrumental das aprendizaxes escolares. Pero non todos/as os/as alumnos/as poden seguir o mesmo ritmo de aprendizaxe, tanto polo seu propio desenvolvemento psicolóxico coma por moi diversas circunstancias persoais e sociais: a atención á diversidade de alumnos/as e de situacións escolares convértese nun elemento fundamental da actividade educativa. Neste curso que iniciamos temos o compromiso de seguir avanzando nun proxecto educativo moi interesante, a sección bilingüe na materia de Física e Química de 3º da E.S.O. Como consecuencia deste feito incluiremos nunha sección aparte a programación correspondente á mesma. O desenvolvemento do currículo será o mesmo que na materia non bilingüe pero incluiremos as pautas fundamentais de traballo. En canto ó referido ó Bacharelato, e segundo o decreto de 86/2015 (artigo 25), esta etapa educativa ten como finalidade proporcionarlle ao alumnado formación, madureza intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lle permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. Así mesmo, capacitará o alumnado para acceder á educación superior. De acordo con estes obxectivos, o Bacharelato organízase baixo os principios de unidade e diversidade, é dicir, dótalle ao alumno dunha formación intelectual xeral e dunha preparación específica na modalidade que estea a cursar Neste sentido, o currículo de Bacharelato ha de contribuír á formación dunha cidadanía do século XXI informada e crítica, e por iso debe incluír aspectos de formación cultural e científica. A materia de Física e Química, e en xeral todas as de carácter científico, debe destacar o seu carácter empírico e predominantemente experimental, á vez que a súa importancia como construción teórica e de modelos, tal e como poñen de manifesto os seus obxectivos curriculares. Ha de favorecer, en consecuencia, a familiarización do alumno coa natureza e coas bases conceptuais da ciencia e da tecnoloxía, coas características da investigación científica e coa súa aplicación á resolución de problemas concretos (método científico), e mostrar os usos aplicados destas ciencias e as súas consecuencias sociais, cada vez maiores. É difícil imaxinar o mundo actual sen contar coas implicacións

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

que o coñecemento da mecánica, a electricidade ou a electrónica, por exemplo, supuxo e está a supoñer; ou sen contar con medicamentos, abonos para o campo, colorantes ou plásticos. Por iso, a Física e a Química aparecen como materias fundamentais da cultura do noso tempo que contribúen á formación integral de cidadáns, igual que as de carácter humanístico (o uso correcto da linguaxe científica, por exemplo, é unha faceta máis desa formación integral). Unha educación que integre a cultura humanística e a científica, unha maior presenza da ciencia nos medios de comunicación, así como a participación activa dos investigadores na divulgación dos coñecementos, fanse cada día máis necesarias. A aproximación aos fenómenos naturais e ás causas e desenvolvemento de algúns dos grandes problemas que acuciar á sociedade contemporánea, como son as cuestións derivadas da degradación ambiental e o desenvolvemento tecnolóxico, o papel dos medios de comunicación e a súa repercusión no consumo e nos estilos de vida, etc., permitirán a potenciación dunha serie de valores que faciliten a integración do alumno nunha sociedade democrática, responsable e tolerante. Algúns destes contidos, aínda que dende unha perspectiva distinta pero complementaria, serán desenvolvidos na materia de

Cultura científica..

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

2.- CUESTIÓNS COMÚNS A TER EN CONTA NO DESENVOLVEMENTO DAS MATERIAS NA E.S.O. E NO BACHARELATO (segundo o Decreto 86/2015): 2.A.- Obxectivos xerais da Educación Secundaria Obrigatoria: A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo. m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. 11

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

2.B.- Obxectivos xerais do Bacharelato: O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

2.C.- Competencias clave: Comunicación lingüística (CCL). Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT). Competencia dixital (CD). Aprender a aprender (CAA). Competencias sociais e cívicas (CSC). Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE). Conciencia e expresións culturais (CCEC). 2.D.- Elementos transversais: 1. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías da información e da comunicación, o emprendemento, e a educación cívica e constitucional traballaranse en todas as materias, sen prexuízo do seu tratamento específico nalgunhas das materias de cada etapa. 2. A consellería con competencias en materia de educación fomentará o desenvolvemento da igualdade efectiva entre homes e mulleres, a prevención da violencia de xénero ou contra persoas con discapacidade, e os valores inherentes ao principio de igualdade de trato e non discriminación por calquera condición ou circunstancia persoal ou social. Do mesmo xeito, promoverá a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida persoal, familiar e social, así como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto aos dereitos humanos, o respecto por igual aos homes e ás mulleres, e ás persoas con discapacidade, e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto ao Estado de dereito, o respecto e a consideración ás vítimas do terrorismo, e a prevención do terrorismo e de calquera tipo de violencia. A programación docente debe abranguer en todo caso a prevención da violencia de xénero, da violencia contra as persoas con discapacidade, da violencia terrorista e de calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia, incluído o estudo do Holocausto xudeu como feito histórico.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

Evitaranse os comportamentos e os contidos sexistas e os estereotipos que supoñan discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero, favorecendo a visibilidade da realidade homosexual, bisexual, transexual, transxénero e intersexual. 3. A consellería con competencias en materia de educación fomentará as medidas para que o alumnado participe en actividades que lle permitan afianzar o espírito emprendedor e a iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico. 4. No ámbito da educación e a seguridade viaria, promoveranse accións para a mellora da convivencia e a prevención dos accidentes de tráfico, coa finalidade de que os/as alumnos/as coñezan os seus dereitos e deberes como usuarios/as das vías, en calidade de peóns, viaxeiros/as e condutores/as de bicicletas ou vehículos a motor, respecten as normas e os sinais, e se favoreza a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o autocontrol, o diálogo e a empatía con actuacións adecuadas tendentes a evitar os accidentes de tráfico e as súas secuelas.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

3. VALOR FORMATIVO COMPETENCIAS CLAVE:

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

MATERIA

APROXIMACIÓN

ÁS

A aprendizaxe da física e da química resulta imprescindible, xunto coas demais ciencias experimentais e a tecnoloxía, para permitir aos alumnos e ás alumnas analizar con coñecemento de causa os problemas de orixe científica e tecnolóxica que se formulan na nosa sociedade, así como participar no debate que suscitan e dar a resposta que corresponda como cidadanía responsable. Ademais, compártese co resto das disciplinas a responsabilidade de promover no alumnado a adquisición das competencias necesarias para que poida integrarse na sociedade de xeito activo. Como materia científica, Física e Química ten o compromiso engadido de dotar o alumnado de ferramentas específicas que lle permitan afrontar o futuro con garantías, participando no desenvolvemento económico e social ao que está ligada a capacidade científica, tecnolóxica e innovadora da propia sociedade. Para que estas expectativas se concreten, o ensino desta materia debe incentivar unha aprendizaxe contextualizada que relacione os principios en vigor coa evolución histórica do coñecemento científico; que estableza a relación entre ciencia, tecnoloxía e sociedade; que potencie a argumentación verbal, a capacidade de establecer relacións cuantitativas e espaciais, así como a de resolver problemas con precisión e rigor. A materia de Física e Química debe capacitar os alumnos e as alumnas para extraeren e comunicaren conclusións a partir de probas científicas, formularen preguntas que a ciencia poida responder e explicaren cientificamente fenómenos físicos e naturais. Á achega á competencia propiamente científica cumprirá engadir as correspondentes ao resto das competencias clave. É preciso o afondamento nunha verdadeira cultura científica, baseada na concepción da ciencia como cultura e non só como un conxunto de coñecementos que, estruturados en teorías, poidan ter algunha aplicación máis ou menos útil. Neste sentido, resulta salientable a achega de Física e Química á competencia en conciencia e expresións culturais, por ser moitos os logros da ciencia que modificaron o noso modo de entender o mundo e moitos os científicos e as científicas que influíron na nosa forma de comprender a realidade; consecuentemente, científicos de renombre mundial, nacional e/o local, deben ser recoñecidos e valorados como actores principais da construción da nosa cultura. A física e a química non son alleas ao desenvolvemento das competencias sociais e cívicas, xa que promoven actitudes e valores relacionados coa asunción de criterios éticos fronte a problemas relacionados co impacto das ciencias e da tecnoloxía no noso contorno: conservación de recursos, cuestións ambientais, etc. A mesma competencia tamén está relacionada co traballo en equipo que caracteriza a actividade científica. Non debemos esquecer que o emprego das tecnoloxías da información e da comunicación e, consecuentemente, a competencia dixital merece un tratamento específico no estudo desta materia. O alumnado de ESO e bacharelato para o que se desenvolveu o presente currículo básico é nativo dixital e, en consecuencia, está familiarizado coa presentación e a transferencia dixital de información. O uso de aplicacións virtuais interactivas permite realizar experiencias prácticas que por razóns de infraestrutura non serían viables noutras circunstancias. Por outra banda, a posibilidade de acceder a unha grande cantidade de información implica a necesidade de clasificala segundo criterios de relevancia, o que permite desenvolver o espírito crítico do alumnado. A elaboración e a defensa de traballos de investigación sobre temas propostos ou de libre elección, que permite afondar e ampliar contidos relacionados co currículo e mellorar as destrezas tecnolóxicas e comunicativas nos alumnos e nas alumnas, ten como obxectivo desenvolver a aprendizaxe autónoma destes. Tanto o traballo en equipo como a creatividade na resolución de problemas ou o deseño

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

de experiencias e pequenas investigacións, tarefas todas elas propias da actividade científica, propician, nos contextos adecuados, o desenvolvemento da competencia de sentido da iniciativa e espírito emprendedor, sen a que non se entendería o progreso da ciencia. En relación á competencia de aprender a aprender, cómpre indicar que se algo caracteriza a actividade científica é a curiosidade, o interese por aprender propio da ciencia. En unión a procesos tales como a reflexión sobre si mesmo/a como estudante, sobre a tarefa para desenvolver ou sobre as estratexias para aprender, que propician todas as disciplinas, Física e Química achega unha estratexia, o método científico, nomeadamente relevante no proceso de adquisición de coñecementos. Para finalizar a análise xeral da participación da materia que nos ocupa no desenvolvemento das competencias clave, haberá que referirse á competencia en comunicación lingüística. Das múltiples achegas a esta competencia clave (defensa de traballos de investigación, selección e interpretación da información, comunicación dos traballos realizados, etc.) podemos salientar dúas: a relacionada coa linguaxe propia das ciencias (interpretación de gráficas, táboas, etiquetaxes, símbolos, formulación, etc.) e, moi importante, a relacionada co proceso de argumentación, entendido como o proceso de avaliación dos enunciados de coñecemento, á luz das probas dispoñibles. A materia de Física e Química impártese nos dous ciclos na etapa de ESO e no primeiro curso de bacharelato. No primeiro ciclo de ESO débense afianzar e ampliar os coñecementos que sobre as ciencias da natureza foron adquiridos polo alumnado na etapa de educación primaria. O enfoque co que se procura introducir os conceptos debe ser fundamentalmente fenomenolóxico; deste xeito, a materia preséntase como a explicación lóxica de todo aquilo ao que o alumnado está afeito e coñece. É importante sinalar que neste ciclo a materia de Física e Química pode ter carácter terminal, polo que o seu obxectivo prioritario será o de contribuír á cimentación dunha cultura científica básica. No segundo ciclo de ESO e en primeiro de bacharelato esta materia ten, pola contra, un carácter esencialmente formal, e está enfocada a dotar o alumnado de capacidades específicas asociadas a esta disciplina. Cun esquema de bloques similar, en cuarto de ESO aséntanse as bases dos contidos que en primeiro de bacharelato recibirán un enfoque máis educativo.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

4. METODOLOXÍA DOCENTE Toda intervención educativa ha de ter en conta os coñecementos previos dos alumnos e o seu interese por saber e aprender; solo así, conseguiranse aprendizaxes funcionais, grazas ás cales poderán traducir os contidos á súa propia linguaxe, utilizalos noutras áreas e aproveitar o aprendido para seguir aprendendo: en definitiva, adquirir as competencias clave necesarias para completar esta etapa. Para desenvolver as competencias clave, a metodoloxía docente concretarase a través dos distintos tipos de actividades e das diferentes maneiras de presentar os contidos en cada unidade didáctica. Consideramos estes medios son o mellor elemento para espertar o interese sobre un tema, motivar, contextualizar un contido e transferir a súa aprendizaxe a outros ámbitos. O expresado anteriormente traducirase na aula desenvolvendo as unidades de acordo co seguinte esquema de traballo: Introdución á unidade de traballo co fin de motivar os alumnos/as. Exposición por parte do profesor dos contidos que se van traballar, co fin de proporcionar unha visión global da unidade que axude aos alumnos a familiarizarse co tema a tratar. Análise dos coñecementos previos dos alumnos/as. A través dunha serie de preguntas iniciais en cada unidade, o profesor realizará unha avaliación preliminar dos coñecementos de partida dos alumnos. Desta forma o alumnado entrará en contacto co tema e o profesor identificará os coñecementos previos que posúe o grupo de alumnos, co que poderá introducir as modificacións necesarias para atender as diferenzas e, sobre todo, para previlas. Exposición de contidos e desenvolvemento da unidade. O profesor desenvolverá os contidos esenciais da unidade didáctica, mantendo o interese e fomentando a participación do alumnado. Cando o considere oportuno, e en función dos intereses, demandas, necesidades e expectativas dos alumnos, poderá organizar o tratamento de determinados contidos de forma agrupada, ou reestruturalos, de maneira que lles facilite a realización de aprendizaxes significativas. Traballo individual dos alumnos/as desenvolvendo as actividades propostas. Os alumnos realizarán distintos tipos de actividades, para asimilar e reforzar o aprendido. Estas actividades sucédense no desenvolvemento dos contidos, afianzando os conceptos principais e a súa xeneralización. Todo iso realizado baixo a supervisión persoal do profesor, que analizará as dificultades e orientará e proporcionará as axudas necesarias. O profesorado prestará especial atención aos alumnos que estean a repetir curso. Traballo en pequenos grupos para fomentar o traballo cooperativo. Os alumnos levarán a cabo actividades en pequenos grupos para desenvolver un traballo cooperativo que lles servirá tamén para mellorar a iniciativa e a investigación. A continuación, pódense comentar as liñas de investigación, as dificultades, os erros atopados, mediante unha discusión de clase moderada polo profesor e consistente nunha posta en común dos grupos. Con este tipo de actividades estaremos a fomentar competencias clave propias da etapa.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

Variedade de instrumentos didácticos. A presenza de distintos formatos (libro do alumno e/ou CD; textos continuos e discontinuos; cadros, gráficas, esquemas, etc.) no proceso de ensino-aprendizaxe contribúe a desenvolver as capacidades e as competencias clave dos alumnos, así como a enriquecer a súa experiencia de aprendizaxe. Técnicas de investigación. As ferramentas que se propoñen presentan diferentes tipos de técnicas que se empregan no estudio das Ciencias da Natureza. Os alumnos poderán elaborar aplicacións científicas, non só no estudio desta materia, senón tamén, noutros contextos nos que poida ser relevante a súa utilización. Resumo e síntese dos contidos da unidade. Ao finalizar cada lección intentarase vincular os contidos estudados na unidade (mediante un mapa conceptual) cos conceptos principais e a relación entre eles; desta forma, sintetizaranse as principais ideas expostas e repasarase o que os alumnos comprenderon.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

5. RECURSOS DIDÁCTICOS. Polo que respecta aos recursos didácticos, a materia contemplará os principios de carácter psicopedagóxico que constitúen a referencia esencial para unha formulación curricular coherente e integrador entre todas as materias dunha etapa que debe reunir un carácter comprensivo á vez que respectuoso coas diferenzas individuais. Son os seguintes: -

A nosa actividade como profesores será considerada como mediadora e guía para o desenvolvemento da actividade construtiva do alumno.

Partiremos do nivel de desenvolvemento do alumno, o que significa considerar tanto as súas capacidades como os seus coñecementos previos.

Orientaremos a nosa acción a estimular no alumno o desenvolvemento de competencias clave. Promoveremos a adquisición de aprendizaxes funcionais e significativas.

Buscaremos formas de adaptación na axuda pedagóxica ás diferentes necesidades do alumnado.

Impulsaremos un estilo de avaliación que sirva como punto de referencia á nosa actuación pedagóxica, que proporcione ao alumno información sobre o seu proceso de aprendizaxe e permita a participación do alumno neste a través da autoavaliación e a coavaliación.

Fomentaremos o desenvolvemento da capacidade de socialización, de autonomía e de iniciativa persoal.

Os contidos da materia preséntanse organizados en conxuntos temáticos de carácter analítico e disciplinar. Non obstante, estes conxuntos integraranse na aula a través de unidades didácticas que favorecerán a materialización do principio de inter e intradisciplinariedad por medio de conxuntos de procedementos tales como: -

Indagación e investigación a través de hipótese e conxecturas, observación e recollida de datos, organización e análise dos datos, confrontación das hipóteses, interpretación, conclusións e comunicación destas.

Tratamento da información grazas á recollida e rexistro de datos, análise crítica das informacións, a inferencia e o contraste, etc.

O desenvolvemento da materia dende unha perspectiva inter e intradisciplinar tamén levará a cabo a través de actitudes, e valores como o rigor e a curiosidade científica, a conservación e valoración do patrimonio natural e medio-ambiental, a tolerancia respecto ás ideas, opinións e crenzas, a responsabilidade fronte aos problemas colectivos e o sentido da solidariedade. O desenvolvemento das experiencias de traballo na aula, dende unha fundamentación teórica aberta e de síntese buscará a alternancia entre os dous grandes tipos de estratexias: expositiva e de indagación. Estas estratexias materializaranse en técnicas como: • O traballo experimental.

• • • • • •

Comentarios de texto científicos. A exposición oral. O debate e o coloquio. Os mapas de contido. A investigación bibliográfica. O seminario. 19

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

6. AS COMPETENCIAS CLAVE Na definición que a nova lei educativa (LOMCE) fai do currículo, atopámonos tanto cos compoñentes tradicionais (obxectivos, contidos, métodos pedagóxicos e criterios de avaliación) coma cunha significativa novidade, como é a introdución das competencias clave. Este elemento pasa a converterse nun dos aspectos orientadores do conxunto do currículo e, en consecuencia, en orientador dos procesos de ensino-aprendizaxe. Moitas son as definicións que se deron sobre este concepto novidoso, pero todas fan fincapé no mesmo: fronte a un modelo educativo centrado na adquisición de coñecementos máis ou menos teóricos, desconectados entre si en moitas ocasións, un proceso educativo baseado na adquisición de competencias incide, fundamentalmente, na adquisición duns saberes imprescindibles, prácticos e integrados, saberes que haberán de ser demostrados polos/as alumnos/as (é algo máis ca unha formación funcional). En resumo, unha competencia é a capacidade posta en práctica e demostrada de integrar coñecementos, habilidades e actitudes para resolver problemas e situacións en contextos diversos. De forma moi gráfica e sucinta, chegouse a definir como a posta en práctica dos coñecementos adquiridos, os coñecementos en acción, é dicir, mobilizar os coñecementos e as habilidades nunha situación determinada (de carácter real e distinta daquela en que se aprendeu), activar recursos ou coñecementos que se teñen (aínda que se crea que non se teñen porque se esqueceron). As competencias clave xa foron citadas no apartado 2 baixo o título de “Cuestións comúns”. Ditas competencias teñen a súa presenza no currículo desta materia, de forma desigual, lóxicamente, pero todas e cada unha delas cunha importante achega á formación do alumnado, como non podía ser doutra forma dado o eminente carácter integrador dos seus contidos. De que forma se logra cada unha das competencias clave desde esta materia? Imos expoñer sucintamente os aspectos máis relevantes, ordenadas as competencias de maior a menor presenza nesta materia: COMPETENCIA MATEMÁTICA E COMPETENCIAS BÁSICAS EN CIENCIA E TECNOLOXÍA. Mediante o uso da linguaxe matemática para cuantificar fenómenos naturais, analizar causas e consecuencias, expresar datos, etc., en resumo, para o coñecemento dos aspectos cuantitativos dos fenómenos naturais e o uso de ferramentas matemáticas, o/a alumno/a pode ser consciente de que os coñecementos matemáticos teñen unha utilidade real en moitos aspectos da súa propia vida. Tratamento da Ciencia e da Tecnoloxía á luz da Física e Química, ciencias aglutinadoras e bases fundamentais das aplicacións tecnolóxicas que atopamos no noso entorno. COMPETENCIA DIXITAL Nesta materia, para que o/a alumno/a comprenda os fenómenos físicos e naturais, é fundamental que saiba traballar coa información (obtención, selección, tratamento, análise, presentación,...), procedente de moi diversas fontes (escritas, audiovisuais,...), e non todas co mesmo grao de fiabilidade e obxectividade. Por iso, a información, obtida ben en soportes escritos tradicionais, ben mediante novas tecnoloxías, debe ser analizada desde parámetros científicos e críticos.

COMPETENCIAS SOCIAIS E CÍVICAS

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

Dous son os aspectos máis importantes mediante os cales a materia de Ciencias da Natureza intervén no desenvolvemento destas competencias: a preparación do alumnado para intervir na toma consciente de decisións na sociedade, e para o que a alfabetización científica é un requisito, e o coñecemento de como os avances científicos interviñeron historicamente na evolución e no progreso da sociedade (e das persoas), sen esquecer que ese mesmo desenvolvemento tamén tivo consecuencias negativas para a humanidade, e que deben controlarse os riscos que pode provocar nas persoas e no medio (desenvolvemento sostible). COMPETENCIA LINGÜÍSTICA Dous son os aspectos máis importantes mediante os cales a materia de Ciencias da Natureza intervén no desenvolvemento desta competencia: a utilización da linguaxe como un instrumento privilexiado de comunicación no proceso educativo (vocabulario específico e preciso, sobre todo, que o/a alumno/a debe incorporar ao seu vocabulario habitual) e a importancia que ten todo o relacionado coa información nos seus contidos curriculares. COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER Se esta competencia permite que o/a alumno/a dispoña de habilidades ou de estratexias que lle faciliten a aprendizaxe ao longo da súa vida e que lle permitan construír e transmitir o coñecemento científico, supón tamén que pode integrar estes novos coñecementos nos que xa posúe e que os pode analizar tendo en conta os instrumentos propios do método científico. SENTIDO DE INICIATIVA E ESPÍRITU EMPRENDEDOR Esta competencia parte da necesidade de que o/a alumno/a cultive un pensamento crítico e científico, capaz de desterrar dogmas e prexuízos alleos á ciencia. Por iso, deberá facer ciencia, é dicir, enfrontarse cos problemas, analizalos, propoñer solucións, avaliar consecuencias, etcétera. CONCIENCIA E EXPRESIÓNS CULTURAIS Esta competencia adquírese cando o/a alumno/a desenvolve a imaxinación e a creatividade, e pon a creación artística ao servizo da actividade académica; por exemplo, cando presenta os traballos nos formatos artísticos e estéticos que desexa.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

7. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Os intereses dos alumnos e alumnas, a súa motivación, e, mesmo as súas aptitudes, diferéncianse progresivamente ao longo desta etapa. Cada alumno e alumna posúe unha serie de peculiaridades que o diferencia do resto dos seus compañeiros, polo tanto non todos eles van aprender ao mesmo ritmo, ou van ter as mesmas capacidades e intereses. A educación debe permitir e facilitar desenvolvementos educativos distintos, que se correspondan con eses intereses e aptitudes. Un suposto fundamental do Ensino Secundario Obrigatorio é atender ás necesidades educativas de todos os alumnos, pero estes alumnos teñen distinta formación, distintos intereses e distintas necesidades. Por iso, a atención á diversidade debe converterse nun aspecto característico da práctica docente diaria. A atención á diversidade ímola contemplar dende tres niveis: na programación de aula, na metodoloxía e nos materiais.

Programación de aula A programación de aula ha de ter en conta tamén que non todos os alumnos e alumnas adquiren ao mesmo tempo e coa mesma intensidade os contidos tratados. Por iso, debe estar deseñada de modo que asegure un nivel mínimo para todos os alumnos e alumnas ao finalizar a etapa, dando oportunidades para recuperar os coñecementos non adquiridos. No mesmo momento en que se inicia o proceso educativo, comezan a manifestarse as diferenzas entre os alumnos e alumnas. A falta de comprensión dun contido pode ser debido, entre outras causas, a que os conceptos ou procedementos sexan demasiado difíciles para o nivel de desenvolvemento do alumno ou alumna, pode ser debido tamén, a que se avanza con demasiada rapidez e non dá tempo a realizar unha mínima comprensión, ou que o interese e a motivación do alumno ou alumna sexan baixos. A programación de aula debe ter en conta aqueles contidos nos cales os alumnos e alumnas conseguen rendementos diferentes. Aínda que a práctica e a utilización de estratexias deben desempeñar un papel importante no traballo de todos os alumnos e alumnas, o tipo de actividade concreta que se realice e os métodos que se utilicen variarán necesariamente de acordo cos diferentes grupos de alumnos e alumnas; e o grao de complexidade e a profundidade da comprensión que se alcance non serán iguais en todos os grupos. Metodoloxía A atención á diversidade, dende o punto de vista metodolóxico, debe estar presente en todo o proceso de aprendizaxe e levar o profesor ou profesora a:

Detectar os coñecementos previos dos alumnos e alumnas ao empezar cada unidade. Aos alumnos e alumnas nos que se detecte unha lagoa nos seus coñecementos, débeselles propoñer un ensino compensatorio, no que debe desempeñar un papel importante o traballo en situacións concretas. Procurar que os contidos novos que se ensinan conecten cos coñecementos previos e sexan adecuados ao seu nivel cognitivo. Identificar os distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e alumnas e establecer as adaptacións correspondentes. 22

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

Intentar que a comprensión do alumnado de cada contido sexa suficiente para unha axeitada aplicación e para enlazar cos contidos que se relacionan con el.

Consideramos que o elemento do currículo que mellor materializa este tratamento individualizado é o correspondente aos distintos tipos de actividades. Considerámolas necesarias para espertar motivacións e intereses, constituíndo un medio excelente na nosa intervención didáctica mediante as correspondentes estratexias de aprendizaxe que formulamos. Distinguiremos os seguintes tipos:

Iniciais ou diagnósticas, imprescindibles para determinar os coñecementos previos do alumno e da alumna. Son esenciais para establecer a ponte didáctica entre o que coñecen os alumnos e alumnas e o que queremos que saiban, dominen e sexan capaces de aplicar, para alcanzar unha aprendizaxe significativa e funcional. Actividades de reforzo inmediato, concretan e relacionan os diversos contidos. Consolidan os coñecementos básicos que pretendemos alcancen os nosos alumnos e alumnas, manexando reiteradamente os conceptos e utilizando as súas definicións operativas. Á súa vez, contextualizan os diversos contidos en situacións moi variadas. Formúlanse ao fío de de cada contido. Actividades finais avalían de forma diagnóstica e sumativa os coñecementos que pretendemos alcancen os nosos alumnos e alumnas. Tamén serven para atender á diversidade do alumnado e os seus ritmos de aprendizaxe, dentro das distintas pautas posibles nun grupo-clase, e de acordo cos coñecementos e o desenvolvemento psicoevolutivo do alumnado desta etapa educativa. Formulámolas ao final de cada unidade didáctica.

Materiais A selección dos materiais utilizados na aula ten tamén unha grande importancia á hora de atender ás diferenzas individuais no conxunto dos alumnos e alumnas. Algúns das formulacións que deben recoller eses materiais concrétanse a continuación: -

Presentación de esquemas conceptuais ou visións panorámicas, co fin de relacionar os diferentes contidos entre si.

Informacións complementarias como aclaración ou información suplementaria, ben para manter o interese dos alumnos e alumnas máis avantaxados, para insistir sobre determinados aspectos específicos, ou ben para facilitar a comprensión, asimilación ou maior facilidade de aprehensión de determinados conceptos.

Formulación coherente, rica e variada de imaxes, ilustracións, cadros e gráficos que nos axudarán nas nosas intencións educativas.

Propostas de diversos tratamentos didácticos: realización de resumos, esquemas, sínteses, redaccións, debates, traballos de simulación, etc., que nos axudan a que os alumnos e alumnas poidan captar o coñecemento de diversas formas.

Materiais complementarios, que permiten atender á diversidade en función dos obxectivos que nos queiramos fixar para cada tipo de alumno e alumna. Outros materiais deben proporcionar aos alumnos toda unha ampla gama de distintas posibilidades de aprendizaxe.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q Cuestións xerais CURSO 2016 - 2017

8. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN Consideramos que para realizar unha axeitada intervención educativa, é necesario formular unha avaliación ampla e aberta á realidade das tarefas de aula e das características do alumnado, con especial atención ao tratamento da diversidade. Os instrumentos de avaliación defínense como aqueles documentos ou rexistros utilizados polo profesorado para a observación sistemática e o seguimento do proceso de aprendizaxe do alumnado. Desta forma a avaliación debe apoiarse na recollida de información. Consideraremos como características esenciais dos procedementos de avaliación; entre elas subliñamos as seguintes: - Ser moi variado, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e contidos curriculares e contrastar datos da avaliación das mesmas aprendizaxes obtidas a través dos seus distintos instrumentos. - Poder ser aplicados, algúns de eles, tanto polo profesor ou profesora como polos alumnos e alumnas en situacións de autoavaliación e de coavaliación. - Dar información concreta do que se pretende avaliar, sen introducir variables que distorsionen os datos que se obteñan coa súa aplicación. - Utilizar distintos códigos (verbais, sexan orais ou escritos, gráficos, numéricos, audiovisuais, etc.) cando se trate de probas dirixidas ao alumnado, de modo que se adecúen ás distintas aptitudes e que o código non mediatice o contido que se pretende avaliar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade e a adquisición das competencias clave. A continuación enumeramos algúns dos procedementos e instrumentos que se poden empregar para avaliar o proceso de aprendizaxe: Observación sistemática - Observación directa do traballo na aula, laboratorio ou talleres. - Revisión dos cadernos de clase. - Rexistro anecdótico persoal para cada un dos alumnos e alumnas. Analizar as producións dos alumnos e alumnas - Caderno de clase. - Resumos. - Actividades en clase (problemas, exercicios, respostas a preguntas, etc.). - Producións escritas. Traballos monográficos. - Memorias de investigación. Avaliar as exposicións orais dos alumnos e alumnas - Debates e postas en común. - Diálogos - Entrevista. Realizar probas específicas - Obxectivas. - Abertas. - Exposición dun tema, en grupo ou individualmente. - Resolución de exercicios - Autoavaliación e coavaliación. 24

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q NA E.S.O. CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: Tal e como aparece recollido na lexislación vixente, o estudo da Física e Química en 2º da ESO debe ser plantexado dende a perspectiva fenomenolóxica, fundamentalmente, xa que as ferramentas matemáticas do noso alumnado neste nivel non son doadas para outra cousa. Deste xeito, a materia preséntase como a explicación lóxica de todo aquilo ao que o alumnado está afeito e coñece. A asignatura, ao igual que no resto de niveis, aparece estructurada en diferentes bloques temáticos de forma que no primeiro ciclo de ESO débense afianzar e ampliar os coñecementos que sobre as ciencias da natureza foron adquiridos polo alumnado na etapa de educación primaria. É importante sinalar que neste ciclo a materia de Física e Química pode ter carácter terminal, polo que o seu obxectivo prioritario será o de contribuír á cimentación dunha cultura científica básica. Centrarémosnos no estudo dos conceptos básicos necesarios para comprender a materia neste e en cursos posteriores e introduciremos as ferramentas clave da nosa materia tales como análisis de gráficas, plantexamentos matemáticos básicos, cambios de unidades, análisis de enunciados e sistematización da resolución de cuestións teórica e problemas. Tamén intentaremos aproximar ó alumnado á historia da ciencia e o desenvolvmento desta nas súas aplicacións máis útiles para a nosa sociedade.

METODOLOXÍA: Como é habitual no noso traballo partiremos dos coñecementos do alumnado, sinalaremos discrepancias para que estos poidan cuestionar ditos coñecementos e a partir de ahí introduciremos novos conceptos, leis e normas. Sempre facendo una análise sistemática, aplicando o método científico, e baseándonos na recollida de datos para o seu posterior tratamento. Neste nivel, 2º da ESO, centrarémosnos na análise fenomenolóxica e pouco a pouco iremos incrementando o uso da cuantificación no desenvolvemento dos diferentes temas. Otro dos aspectos fundamentais sobre os que traballaremos especialmente é a sistematización na recollida de datos e información. Consideramos necesario que o noso alumnado sexa capaz de estructurar os contidos teóricos e ó mesmo tempo poida relacionar estos ca parte numérica e de aplicación.

AVALIACIÓN: A nota final de cada trimestre terá en conta os instrumentos de avaliación nas seguintes porcentaxes: • Exames escritos: 60% •

Actividades de clase, caderno, traballos escritos, actividades de laboratorio e comentarios de textos científicos: 30%

•

Observación directa: 10%

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

As faltas de ortografía penalizaranse ata 0,5ptos e se a media de faltas no trimestre está entre 0 e 2, incrementaranse 0,5 ptos na cualificación final. Cuantificarase a observación, mediante a colaboración do alumno cando se traballe en grupo, a atención na clase, traballo persoal na aula, etc.. Aqueles alumnos que tendo en conta o anteriormente exposto acaden unha nota mínima de 5, aprobarán a materia en cada unha das avaliacións e a nota final do curso será a media das tres avaliacións. Non se promediarán notas inferiores a 3 nas probas escritas. No caso de que o alumno teña unha cualificación negativa, farase un informe individualizado no que se expoñan os obxectivos non acadados e proporánselle actividades de recuperación que suporán o 40% da nota. Ademais tamén se lle farán probas escritas de recuperación que suporán o 60% da nota final. Se o alumno non acada unha nota mínima de 5 irá o exame de suficiencia de toda a materia e de contidos mínimos . Este mismo criterio rixe para o exame extraordinario de setembro.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Secuenciación e temporalización dos contidos Física e Química 2º ESO

Avaliacións

Tema

B1.2

Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación.

B1.3

Aplicacións da ciencia á vida cotiá e á sociedade.

B1.4

Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades.

B1.5

Traballo no laboratorio.

B1.6

Procura e tratamento de información.

Mes

Nº sesións

Probas Avaliación

TEMA 1

Setemb & 1/2 Out

X X X

B2 B2.1

Temporalización

BLOQUE 1: A actividade científica

Método científico: etapas.

BLOQUE 2: A materia

Propiedades da materia.

Aplicacións dos materiais.

B2.3

Estados de agregación. Cambios de estado. Modelo cinético-molecular.

B2.4

Leis dos gases.

B2.5

Substancias puras e mesturas.

B2.6

Mesturas de especial interese: disolucións acuosas, aliaxes e coloides.

B2.7

Métodos de separación de mesturas.

TEMA 2

1/2 Out & 1/2 Nov

TEMA 3

X X X

3ª EVAL

CONTIDO

LIBRO TEXTO

B1.1

B2.2

2ª EVAL

REFERENCIA

Bloque B1

1ª EVAL

UNIDADES DIDÁCTICAS

1/2 Nov & 1/2 Dec

X 12

X X

BLOQUE 3: Os cambios

B3.1

Cambios físicos e cambios químicos

B3.2

Reacción química

B3.3

A química na sociedade e o ambiente

Xaneiro TEMA 4

Febreiro

X 30

Marzo

BLOQUE 4: O movemento e as forzas

B4.1

Forzas: efectos.

B4.2

Medida das forzas.

B4.3

Velocidade media.

Abril

TEMA 6

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B4.4

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Velocidade media.

B4.5

Velocidade instantánea e aceleración

B4.6

Máquinas simples.

B4.7

O rozamento e os seus efectos.

B4.8

Forza gravitatoria.

B4.9

Estrutura do Universo.

B4.10

Velocidade da luz.

TEMA 5

TEMA 8

X 1/2 maio

X X X

TEMA 7

1/2 maio

X X

BLOQUE 5: A enerxía

B5.1

Enerxía: unidades.

B5.2

Tipos de enerxía.

B5.3

Transformacións da enerxía

B5.4

Conservación da enerxía.

B5.5

Enerxía térmica. Calor e temperatura.

B5.6

Escalas de temperatura.

B5.7

Uso racional da enerxía

B5.8

Efectos da enerxía térmica.

B5.9

Fontes de enerxía.

B5.10

Aspectos industriais da enerxía

TEMA 9

X Xuño

X X

TEMA 10

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

1ª Aval Temas

Identif. Identif. contidos criterios B1.1 & B1.2 B1.3

Identific Estándar

Competencias clave

B1.1

FQB1.1.1

CAA - CCL CMCCT

B1.1

FQB1.1.2

CCL - CMCCT

B1.2

FQB1.2.1

CCEC - CMCCT

B1.3

FQB1.3.1

CMCCT

B1.4

B1.1 & B1.2 & B1.4 & B1.5 & B1.6

B2.1& B2.2

B2.3

B2.7

Formula, de forma guiada, hipóteses para explicar fenómenos cotiáns, utilizando teorías e modelos científicos sinxelos. Rexistra observacións e datos de maneira organizada e rigorosa, e comunícaos oralmente e por escrito utilizando esquemas, gráficos e táboas. Relaciona a investigación científica con algunha aplicación tecnolóxica sinxela na vida cotiá. Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, o Sistema Internacional de Unidades para expresar os resultados.

Grao mínimo consecución

Instrumentos (%) Peso na cualificación Pr.oral Pr.escr Tr.ind Tr.grupo Caderno

Temas transversais Rúbrica

Observación CL EOE CA TIC EMP

100

Participa, valora, xestiona e respecta o traballo individual e en equipo.

100

Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da vida cotiá empregando o CSIEE - CMCCT material e os instrumentos apropiados, e expresa os resultados correctamente no Sistema Internacional de Unidades.

FQB1.3.2

B1.4

FQB1.4.1

B1.4

FQB1.4.2

B1.5

FQB1.5.1

B1.5

FQB1.5.2

B1.6

FQB1.6.1

B1.6

FQB1.6.2

CAA - CSC CSIEE

B2.1

FQB2.1.1

CMCCT

Distingue entre propiedades xerais e propiedades características da materia, e utiliza estas últimas para a caracterización de substancias.

100

B2.1

FQB2.1.2

CMCCT

Relaciona propiedades dos materiais do contorno co uso que se fai deles.

B2.1

FQB2.1.3

CMCCT

Describe a determinación experimental do volume e da masa dun sólido, realiza as medidas correspondentes e calcula a súa densidade.

100

B2.2

FQB2.2.1

CMCCT

Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación dependendo das condicións de presión e temperatura en que se ache.

100

B2.2

FQB2.2.2

CMCCT

Explica as propiedades dos gases, os líquidos e os sólidos.

B2.2

FQB2.2.3

CMCCT

B2.2

FQB2.2.4

CMCCT

B2.3

FQB2.3.1

CMCCT

B2.3

FQB2.3.2

CAA - CMCCT

B2.4

FQ2.4.1

CMCCT

B2.4

FQ2.4.2

CMCCT

Recoñece e identifica os símbolos máis frecuentes utilizados na etiquetaxe de produtos químicos e instalacións, interpretando o seu significado. Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio e coñece a súa forma de CMCCT utilización para a realización de experiencias, respectando as normas de seguridade e identificando actitudes e medidas de actuación preventivas. Selecciona e comprende de forma guiada información relevante nun texto de CAA - CCL divulgación científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e CMCCT escrita con propiedade. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do CAA - CD - CSC fluxo de información existente en internet e outros medios dixitais. CAA - CCEC Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún tema obxecto de estudo, CCL - CD aplicando o método científico e utilizando as TIC para a procura e a selección de CMCCT - CSIEE información e presentación de conclusións. CMCCT - CCL

B2.4

B2.5 & B2.6

Estándares de aprendizaxe

Temas transversais

B1.3

B1.5

B1.6 & B1.2

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Describe os cambios de estado da materia e aplícaos á interpretación de fenómenos cotiáns. Deduce a partir das gráficas de quecemento dunha substancia os seus puntos de fusión e ebulición, e identifícaa utilizando as táboas de datos necesarias. Xustifica o comportamento dos gases en situacións cotiás, en relación co modelo cinéticomolecular. Interpreta gráficas, táboas de resultados e experiencias que relacionan a presión, o volume e a temperatura dun gas, utilizando o modelo cinético-molecular e as leis dos gases. Distingue e clasifica sistemas materiais de uso cotián en substancias puras e mesturas, e especifica neste último caso se se trata de mesturas homoxéneas, heteroxéneas ou coloides. Identifica o disolvente e o soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas de especial interese.

B2.4

FQ2.4.3

CCL - CMCCT

B2.5

FQB2.5.1

CAA - CMCCT CSIEE

Realiza experiencias sinxelas de preparación de disolucións, describe o procedemento seguido e o material utilizado, determina a concentración e exprésaa en gramos/litro. Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características das substancias que as compoñen, describe o material de laboratorio adecuado e leva a cabo o proceso.

X X

X X X

100

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

2ª Aval Temas

Identif. Identif. contidos criterios

B3.1 & B3.2

B3.2 B3.3

B3.3

Identific Estándar

Competencias clave

B3.1

FQB3.1.1

CMCCT

B3.1

FQB3.1.2

CCL - CMCCT

B3.1

FQB3.1.3

CMCCT

Distingue entre cambios físicos e químicos en accións da vida cotiá en función de que haxa ou non formación de novas substancias. Describe o procedemento de realización de experimentos sinxelos nos que se poña de manifesto a formación de novas substancias e recoñece que se trata de cambios químicos. Leva a cabo no laboratorio reaccións químicas sinxelas.

B3.2

FQB3.2.1

CMCCT

B3.3

FQB3.3.1

CMCCT

B3.3

FQB3.3.2

CMCCT - CSC

FQB3.4.1

CMCCT - CSC CSIEE

B3.4

Estándares de aprendizaxe

Identifica os reactivos e os produtos de reaccións químicas sinxelas interpretando a representación esquemática dunha reacción química. Clasifica algúns produtos de uso cotián en función da súa procedencia natural ou sintética Identifica e asocia produtos procedentes da industria química coa súa contribución á mellora da calidade de vida das persoas. Propón medidas e actitudes, a nivel individual e colectivo, para mitigar os problemas ambientais de importancia global.

3ª Aval

Identific Estándar

Competencias clave

B4.1

FQB4.1.1

CMCCT

B4.1

FQB4.1.2

CMCCT

B4.1

FQB4.1.3

CMCCT

B4.1

FQB4.1.4

CMCCT

B4.2

FQB4.2.1

CAA - CD CMCCT

B4.2

FQB4.2.2

CMCCT

B4.3

FQ4.3.1

CMCCT

B4.3

B4.4 & B4.5

B4.3

FQ4.3.2

Establece a relación entre unha forza e o seu correspondente efecto na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. Describe a utilidade do dinamómetro para medir a forza elástica e rexistra os resultados en táboas e representacións gráficas, expresando o resultado experimental en unidades do Sistema Internacional. Determina, experimentalmente ou a través de aplicacións informáticas, a velocidade media dun corpo, interpretando o resultado. Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando o concepto de velocidade media. Deduce a velocidade media e instantánea a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo.

Observación CL EOE CA TIC EMP

100

Instrumentos (%) Peso na cualificación Pr.oral Pr.escr Tr.ind Tr.grupo Caderno

X X

Temas transversais Temas transversais

Rúbrica

Observación CL EOE CA TIC EMP

100

CMCCT

100

Interpreta o funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a distancia ao eixe de xiro, e realiza cálculos sinxelos sobre o efecto multiplicador da forza producido por estas máquinas.

FQB4.6.1

CMCCT CMCCT

Distingue entre masa e peso calculando o valor da aceleración da gravidade a partir da relación entre esas dúas magnitudes.

X X

B4.6

Analiza os efectos das forzas de rozamento e a súa influencia no movemento dos seres vivos e os vehículos Relaciona cualitativamente a forza de gravidade que existe entre dous corpos coas súas masas e a distancia que os separa.

CMCCT

FQB4.5.1

B4.5

B4.7

CMCCT

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación Grao mínimo consecución

FQB4.4.1

FQB4.6.2

En situacións da vida cotiá, identifica as forzas que interveñen e relaciónaas cos seus correspondentes efectos na deformación ou na alteración do estado de movemento dun corpo. Establece a relación entre o alongamento producido nun resorte e as forzas que produciron eses alongamentos, e describe o material para empregar e o procedemento para a súa comprobación experimental.

Temas transversais Rúbrica

B4.4

B4.6

Estándares de aprendizaxe

Instrumentos (%) Peso na cualificación Pr.oral Pr.escr Tr.ind Tr.grupo Caderno

Temas transversais

Xustifica se un movemento é acelerado ou non a partir das representacións gráficas do espazo e da velocidade en función do tempo.

B4.6

B4.8

Grao mínimo consecución

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Temas Identif. Identif. contidos criterios

B4.1 & B4.2

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B4.6

FQB4.6.3

CMCCT

B4.9 & B4.10

B4.7

FQB4.7.1

CMCCT

B4.1 & B4.8

B4.8

FQB4.8.1

CCL - CD CMCCT CSIEE

B5.1

FQB5.1.1

CMCCT

B5.1

B5.2 & B5.3 & B5.4

B5.5 & B5.6 & B5.7

B5.8

B5.9 & B 5.10

Realiza un informe, empregando as tecnoloxías da información e da comunicación, a partir de observacións ou da procura guiada de información sobre a forza gravitatoria e os fenómenos asociados a ela.

100

Argumenta que a enerxía pode transferirse, almacenarse ou disiparse, pero non crearse nin destruírse, utilizando exemplos.

100

Recoñece e define a enerxía como unha magnitude e exprésaa na unidade CMCCT correspondente do Sistema Internacional. Relaciona o concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica os CMCCT tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as transformacións dunhas formas noutras. Explica o concepto de temperatura en termos do modelo cinético-molecular, e CMCCT diferencia entre temperatura, enerxía e calor. Recoñece a existencia dunha escala absoluta de temperatura e relaciona as escalas CMCCT celsius e kelvin. Identifica os mecanismos de transferencia de enerxía recoñecéndoos en situacións CAA cotiás e fenómenos atmosféricos, e xustifica a selección de materiais para edificios e CMCCT - CSC no deseño de sistemas de quecemento.

B5.1

FQB5.1.2

B5.2

FQB5.2.1

B5.3

FQB5.3.1

B5.3

FQB5.3.2

B5.3

FQB5.3.3

B5.4

FQB5.4.1

CMCCT

B5.4

FQB5.4.2

CMCCT

B5.4

FQB5.4.3

CMCCT

FQB5.5.1

CCL- CMCCT - CSC

B5.5

F&Q 2º E.S.O. CURSO 2016 - 2017 Recoñece que a forza de gravidade mantén os planetas xirando arredor do Sol, e á Lúa arredor do noso planeta, e xustifica o motivo polo que esta atracción non leva á colisión dos dous corpos. Relaciona cuantitativamente a velocidade da luz co tempo que tarda en chegar á Terra desde obxectos celestes afastados e coa distancia á que se atopan eses obxectos, interpretando os valores obtidos.

Explica o fenómeno da dilatación a partir dalgunha das súas aplicacións como os termómetros de líquido, xuntas de dilatación en estruturas, etc. Explica a escala celsius establecendo os puntos fixos dun termómetro baseado na dilatación dun líquido volátil. Interpreta cualitativamente fenómenos cotiáns e experiencias nos que se poña de manifesto o equilibrio térmico asociándoo coa igualación de temperaturas. Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía, analizando con sentido crítico o seu impacto ambiental.

LENDA COMPETENCIAS

X X

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Comprensión lectora Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: Como continuidade de todo o exposto anteriormente a materia de 3º da ESO debe ser plantexada como unha continuación da materia homónima de 2º da ESO e un avance ou transición á formación máis cuantitativa que debe ofrecerse nos cursos vindeiros. Neste nivel xa o noso alumnado debe ter unhas ferramentas matemáticas mais desenvoltas que lle permita acceder os contidos cuantitativos que serán plantexados neste curso. Da mesma maneira o traballo no laboratorio, se pode ser asistido por outro compañeiro, pode ser a porta de entrada ao un coñecemento mais real do que unha materia científica debe ser. Ao igual que o curso anterior os alumnos de Física e Química de 3º da ESO non cursaron a Física e Química de 2º da ESO. É por esta razón que adaptaremos esta programación LOMCE ás necesidades de noso alumnado aproximándolla á programación de cursos precedentes.

METODOLOXÍA: Como é habitual no noso traballo partiremos dos coñecementos do alumnado, sinalaremos discrepancias para que estos poidan cuestionar ditos coñecementos e a partir de ahí introduciremos novos conceptos, leis e normas. Sempre facendo una análise sistemática, aplicando o método científico, e baseándonos na recollida de datos para o seu posterior tratamento. Neste nivel, 3º da ESO, faremos fincapé no uso do método científico para a resolución de problemas. Tamén traballaremos sobre os conceptos, leis e teorías nos que se basa a Física e a Química, para así ir pondo as bases da profundización que nestas materias faremos en cursos superiores. Otro dos aspectos fundamentais sobre os que traballaremos especialmente é a sistematización na recollida de datos e información. Consideramos necesario que o noso alumnado sexa capaz de estructurar os contidos teóricos e ó mesmo tempo poida relacionar estos ca parte numérica e de aplicación, inculcando a necesidade de plantexar a resolución de problemas de forma ordenada e sempre seguindo as mesmas pautas.

CUANTIFICACIÓN DA AVALIACIÓN O remate de cada unidade, farase unha proba escrita, para comprobar o grao de asimilación dos alumnos. Dita proba puntuará sobre 10 puntos. Os traballos de cada día, os exercicios e resumes mandados para casa, os cadernos de aula, constitúen unha ferramente fundamental, que se valorará como 'observación', ata un máximo do 20% da nota final de avaliación. Asimesmo, os traballos de laboratorio e/o de investigación, recollidos nos cadernos, presentados individualmente, aínda que sexan feitos en grupos, e calquera outro traballo encomendado ós alumnos tamén formarán parte da nota, ata o 20% como máximo desta. As calificacións, en calquer apartado, teoría, observación ou prácticas de laboratorio, por debaixo do 30%, non promediarán, obrigando ó alumno a ir a unha suficiencia. Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se fai un novo exame a este e en que forma ou tempo. Este mesmo criterio se formulará para posibles ausencias de clases experimentais e prácticas de laboratorio obrigatorias. O final da avaliación farase un exame de tódalas unidades, que puntuará sobre 10 puntos. Para os alumnos con menos de 30% en calquer apartado, será obrigatorio ir a exame de recuperación, que para eles é un exame de suficiencia, a contidos mínimos e unha calificación mínima de 5 puntos, sobre 10 totais, para superar a avaliación.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

O resto dos alumnos, a súa calificación será o promedio das probas teóricas (promedio de unidades, mais nota de avaliación)/2. Esto é o 60% da nota, coma mínimo. A esta súmase a de prácticas e a de observación diaria. A calificación definitiva da terceira avaliación, e polo tanto nota final de curso, será o promedio das tres avaliacións, considerando suficiente os que superen os 5 puntos, sin ter ningunha calificación inferior a 3 puntos. Os alumnos que non superen esa calificación, irán a un exame de suficiencia, no que é necesario superar os 5 puntos, independentemente das notas de curso. O exame de suficiencia será sobre todas as unidades da materia. Este mesmo criterio rixe para os exames extraordinarios do mes de septembro. As probas de suficiencia, de xuño e septembro, serán sobre contidos mínimos. Dacordo ca política do instituto, será incrementado en 0,5 puntos todo exame que, estando puntuado por riba de 5, non presente faltas de ortografía e teña una presentación axeitada.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Secuenciación e temporalización dos contidos Física e Química 3º ESO

Avaliacións

1ª EVAL

2ª EVAL

Tema

UNIDADES DIDÁCTICAS

REFERENCIA

Bloque

CONTIDO

LIBRO TEXTO

BLOQUE 1: A actividade científica

B1.1

Método científico: etapas.

B1.2

Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación.

B1.3

Aplicacións da ciencia á vida cotiá e á sociedade.

B1.4

Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades.

B1.5

Erros

B1.6

Traballo no laboratorio.

B1.7

Procura e tratamento de información.

B1.8

Proxecto de investigación.

Temporalización Mes

Nº sesións

Probas Avaliación

X TEMA 1

SETEM & OUTUB

X X

BLOQUE 2: A materia

B2.1

Estrutura atómica. Modelos atómicos.

B2.2

Isótopos.

B2.3

Aplicacións dos isótopos.

X NOVEM & DECEM

B2.4

Sistema periódico dos elementos.

B2.5

Unións entre átomos: moléculas e cristais.

B2.6

Masas atómicas e moleculares.

B2.7

Elementos e compostos de especial interese con aplicacións industriais, tecnolóxicas e biomédicas.

B2.8

Formulación e nomenclatura de compostos binarios seguindo as normas IUPAC.

B3 B3.1

TEMA 4

TEMA 5

XANEIR & 1/2 FEBR

X X

BLOQUE 3: Os cambios

Describir a nivel molecular o proceso polo que os reactivos se transforman en produtos, en termos da teoría de colisións.

TEMA 6

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

B3.2

Deducir a lei de conservación da masa e recoñecer reactivos e produtos a través de experiencias sinxelas no laboratorio ou de simulacións dixitais.

B3.3

Comprobar mediante experiencias sinxelas de laboratorio a influencia de determinados factores na velocidade das reaccións químicas.

B3.4

Valorar a importancia da industria química na sociedade e a súa influencia no ambiente.

B3.5

A química na sociedade e o ambiente.

3ª EVAL

X 1/2 FEBR & MARZO

10 X X

BLOQUE 4: O movemento e as forzas

B4.1

Carga eléctrica.

B4.2

Forza eléctrica.

B4.3

Imáns. Forza magnética.

B4.4

Electroimán

B4.5

Experimentos de Oersted e Faraday

B4.6

Forzas da natureza

TEMA 8

ABRIL & 1/2 MAIO

X 10

X X X X

BLOQUE 5: A enerxía

B5.1

Fontes de enerxía.

B5.2

Uso racional da enerxía.

B5.3

Electricidade e circuítos eléctricos. Lei de Ohm.

B5.4

Transformacións da enerxía.

B5.5

Dispositivos electrónicos de uso frecuente.

B5.6

Tipos de enerxía.

B5.7

Aspectos industriais da enerxía

TEMA 9

1/2 MAIO & XUÑO

X 10

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

1ª Aval

Temas

Identif. contidos

Identif. criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B1.1

FQB1.1.1.

CAA - CMCCT

& B1.2

B1.1

FQB1.1.2.

CCL - CMCCT

B1.3

B1.2

FQB1.2.1.

CAA - CCEC CMCCT

B1.4 &

B1.3

FQB1.3.1.

CMCCT

B1.5 & B1.6

B1.3

FQB1.3.2.

CAA - CMCCT

B1.6

B1.4

FQB1.4.1.

CMCCT

B1.7 & B1.2

B1.5

FQB1.5.1.

CAA - CCLCMCCT

B1.5

FQB1.5.2.

CD - CSC

B1.1 & B1.2 & B1.4 & B1.5 & B1.6 &

B1.6

FQB1.6.1.

CAA - CCL - CD - CMCCT CSIEE

B1.8

B1.6

FQB1.6.2.

CSIEE- CSC

B2.1

FQB2.1.1.

CCEC - CMCCT

B2.1

FQB2.1.2.

CMCCT

B2.1

FQB2.1.3.

CMCCT

B2.2 & B2.3

B2.2

FQB2.2.1.

CMCCT - CSC

B2.3

FQB2.3.1.

CMCCT

B2.4

B2.3

FQB2.3.2.

CMCCT

B2.5 &

B2.4

FQB2.4.1.

CMCCT

B2.6

B2.4

FQB2.4.2.

CMCCT

B2.5

FQB2.5.1.

CMCCT

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Estándares de aprendizaxe

% Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

% Pr.oral

% Pr.escr

% Tr.ind

% Tr. grupo

% Caderno

100

Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún tema obxecto de estudo aplicando o método científico, e utilizando as TIC para a procura e a selección de información e presentación de conclusións.

Participa, valora, xestiona e respecta o traballo individual e en equipo.

100

Formula hipóteses para explicar fenómenos cotiáns utilizando teorías e modelos científicos. Rexistra observacións, datos e resultados de maneira organizada e rigorosa, e comunícaos oralmente e por escrito, utilizando esquemas, gráficos, táboas e expresións matemáticas. Relaciona a investigación científica coas aplicacións tecnolóxicas na vida cotiá. Establece relacións entre magnitudes e unidades, utilizando preferentemente o Sistema Internacional de Unidades e a notación científica para expresar os resultados correctamente. Realiza medicións prácticas de magnitudes físicas da vida cotiá empregando o material e instrumentos apropiados, e expresa os resultados correctamente no Sistema Internacional de Unidades. Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio e coñece a súa forma de utilización para a realización de experiencias, respectando as normas de seguridade e identificando actitudes e medidas de actuación preventivas. Selecciona, comprende e interpreta información salientable nun texto de divulgación científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de información existente en internet e noutros medios dixitais.

Representa o átomo, a partir do número atómico e o número másico, utilizando o modelo planetario. Describe as características das partículas subatómicas básicas e a súa localización no átomo. Relaciona a notación AZX co número atómico e o número másico, determinando o número de cada tipo de partículas subatómicas básicas. Explica en que consiste un isótopo e comenta aplicacións dos isótopos radioactivos, a problemática dos residuos orixinados e as solucións para a súa xestión. Xustifica a actual ordenación dos elementos en grupos e períodos na táboa periódica. Relaciona as principais propiedades de metais, non metais e gases nobres coa súa posición na táboa periódica e coa súa tendencia a formar ións, tomando como referencia o gas nobre máis próximo. Explica o proceso de formación dun ión a partir do átomo correspondente, utilizando a notación adecuada para a súa representación. Explica como algúns átomos tenden a agruparse para formar moléculas interpretando este feito en substancias de uso frecuente, e calcula as súas masas moleculares. Recoñece os átomos e as moléculas que compoñen substancias de uso frecuente, e clasifícaas en elementos ou compostos, baseándose na

Rúbrica

% Observación

CL EOE CA TIC EMP EC PV X X

X X

X X X

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017 súa fórmula química.

B2.7

B2.5

FQB2.5.2.

CAA - CCL - CD - CMCCT CSIEE

2ª Aval Temas

Presenta, utilizando as TIC, as propiedades e aplicacións dalgún elemento ou composto químico de especial interese a partir dunha procura guiada de información bibliográfica e dixital.

Identif.

Identific

Competencias

contidos

criterios

Estándar

clave

Estándares de aprendizaxe

CCL - CMCCT

Utiliza a linguaxe química para nomear e formular compostos binarios seguindo as normas IUPAC. Representa e interpreta unha reacción química a partir da teoría atómico-molecular e a teoría de colisións.

B2.6

FQB2.6.1.

B3.1

FQB3.1.1.

CMCCT

B3.2 &

B3.2

FQB3.2.1.

CMCCT

B3.3

B3.2

FQB3.2.2.

CMCCT

B3.4

B3.3

FQB3.3.1.

CMCCT

B3.3

FQB3.3.2.

CMCCT

B3.4

FQB3.4.1.

CMCCT - CSC

B3.4

FQB3.4.2.

CMCCT - CSC

B3.5

Recoñece os reactivos e os produtos a partir da representación de reaccións químicas sinxelas, e comproba experimentalmente que se cumpre a lei de conservación da masa. Realiza os cálculos estequiométricos necesarios para a verificación da lei de conservación da masa en reaccións químicas sinxelas. Propón o desenvolvemento dun experimento sinxelo que permita comprobar o efecto da concentración dos reactivos na velocidade de formación dos produtos dunha reacción química, e xustifica este efecto en termos da teoría de colisións. Interpreta situacións cotiás en que a temperatura inflúa significativamente na velocidade da reacción. Describe o impacto ambiental do dióxido de carbono, os óxidos de xofre, os óxidos de nitróxeno e os CFC e outros gases de efecto invernadoiro, en relación cos problemas ambientais de ámbito global. Defende razoadamente a influencia que o desenvolvemento da industria química tivo no progreso da sociedade, a partir de fontes científicas de distinta procedencia.

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Identif.

B2.8

% Grao mínimo consecución

% Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

% Pr.oral

% Pr.escr

% Tr.ind

% Tr. grupo

% Caderno

100

Rúbrica

% Observación

CL EOE CA TIC EMP EC X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

3ª Aval

Temas

Identif. contidos

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Identif. criterios

Identific Estándar

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

% Grao mínimo consecución

% Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

% Pr.oral

% Pr.escr

% Tr.ind

% Tr. grupo

% Caderno

Rúbrica

% Observación

CL EOE CA TIC EMP EC

B4.1 &

B4.1

FQB4.1.1.

CMCCT

Explica a relación entre as cargas eléctricas e a constitución da materia, e asocia a carga eléctrica dos corpos cun exceso ou defecto de electróns.

B4.2

B4.1

FQB4.1.2.

CCEC - CMCCT

Relaciona cualitativamente a forza eléctrica que existe entre dous corpos coa súa carga e a distancia que os separa, e establece analoxías e diferenzas entre as forzas gravitatoria e eléctrica.

B4.1

B4.2

FQB4.2.1.

CMCCT

Xustifica razoadamente situacións cotiás nas que se poñan de manifesto fenómenos relacionados coa electricidade estática.

B4.3

FQB4.3.1.

CMCCT

Recoñece fenómenos magnéticos identificando o imán como fonte natural do magnetismo, e describe a súa acción sobre distintos tipos de substancias magnéticas.

B4.3

FQB4.3.2.

Constrúe un compás elemental para localizar o norte empregando o CMCCT - CSIEE campo magnético terrestre, e describe o procedemento seguido para facelo.

B4.4 &

B4.4

FQB4.4.1.

CMCCT

Comproba e establece a relación entre o paso de corrente eléctrica e o magnetismo, construíndo un electroimán.

B4.5

B4.4

FQB4.4.2.

CD - CMCCT

Reproduce os experimentos de Oersted e de Faraday no laboratorio ou mediante simuladores virtuais, deducindo que a electricidade e o magnetismo son dúas manifestacións dun mesmo fenómeno.

B4.6

B4.5

FQB4.5.1.

Realiza un informe, empregando as TIC, a partir de observacións ou CCL - CD busca guiada de información que relacione as forzas que aparecen CMCCT - CSIEE na natureza e os fenómenos asociados a elas.

B5.1

FQB5.1.1.

CMCCT - CSC

Compara as principais fontes de enerxía de consumo humano a partir da distribución xeográfica dos seus recursos e os efectos ambientais.

B5.1

FQB5.1.2.

CCL - CMCCT

Analiza o predominio das fontes de enerxía convencionais frontes ás alternativas, e argumenta os motivos polos que estas últimas aínda non están suficientemente explotadas.

B5.2

FQB5.2.1.

B5.3

FQB5.3.1.

B5.3

FQB5.3.2.

CMCCT

Comprende o significado das magnitudes eléctricas de intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, e relaciónaas entre si empregando a lei de Ohm.

B5.3

FQB5.3.3.

CMCCT

Distingue entre condutores e illantes, e recoñece os principais materiais usados como tales.

B5.4

FQB5.4.1.

CMCCT

B5.4

FQB5.4.2.

CAA - CMCCT

B5.2

B5.3

B5.4 &

Interpreta datos comparativos sobre a evolución do consumo de CMCCT - CSIEE enerxía mundial, e propón medidas que poidan contribuír ao aforro individual e colectivo. Explica a corrente eléctrica como cargas en movemento a través CMCCT dun condutor.

Describe o fundamento dunha máquina eléctrica na que a electricidade se transforma en movemento, luz, son, calor, etc., mediante exemplos da vida cotiá, e identifica os seus elementos principais. Constrúe circuítos eléctricos con diferentes tipos de conexións entre os seus elementos, deducindo de forma experimental as consecuencias da conexión de xeradores e receptores en serie ou en paralelo.

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

B5.4

FQB5.4.3.

CMCCT

Aplica a lei de Ohm a circuítos sinxelos para calcular unha das magnitudes involucradas a partir das outras dúas, e expresa o resultado en unidades do Sistema Internacional.

100

B5.4

FQB5.4.4.

CD - CMCCT

Utiliza aplicacións virtuais interactivas para simular circuítos e medir as magnitudes eléctricas.

B5.5

FQB5.5.1.

CMCCT

Asocia os elementos principais que forman a instalación eléctrica típica dunha vivenda cos compoñentes básicos dun circuíto eléctrico.

B5. &

B5.5

FQB5.5.2.

CMCCT

Comprende o significado dos símbolos e das abreviaturas que aparecen nas etiquetas de dispositivos eléctricos.

100

B5.5

FQB5.5.3.

CMCCT

Identifica e representa os compoñentes máis habituais nun circuíto eléctrico (condutores, xeradores, receptores e elementos de control) e describe a súa correspondente función.

100

B5.5

FQB5.5.4.

CMCCT

Recoñece os compoñentes electrónicos básicos e describe as súas aplicacións prácticas e a repercusión da miniaturización do microchip no tamaño e no prezo dos dispositivos.

B5.6

FQB5.6.1.

CMCCT

Describe o proceso polo que distintas fontes de enerxía se transforman en enerxía eléctrica nas centrais eléctricas, así como os métodos de transporte e almacenaxe desta.

B5.3

B5.6 & B5.4 & B5.7

LENDA COMPETENCIAS

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

Comprensión lectora

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. SEC.BIL. CURSO 2016 - 2017

Profesora responsable: NURIA TRIGUEROS AÑÍBARRO

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. SEC.BIL. CURSO 2016 - 2017

OBXECTIVOS XERAIS: • Mellora da competencia lingüística facendo que o alumnado actúe como falante, autor, oínte e lector de varias linguas. • Contacto con outras culturas e realidades para espertar o seu interese, curiosidade e motivación, de tal forma que o alumnado estea preparado para aceptar as diferenzas e resolver de xeito non violento os conflitos e discrepancias que poidan xurdir en calquera momento. A ciencia e a súa evolución histórica é un claro exemplo de intercambio cultural, así como de traballo en equipo (estudios desenvolvidos actualmente no C.E.R.N., por exemplo). • Adquisición de termos e estratexias científicas noutras linguas. • Para o alumnado: debe ir esforzándose para mellorar a súa produción, xa sexa esta escrita ou oral. Sempre habemos de recordar que non se trata de meras traducións de textos ou exercicios, senón dun auténtico uso da lingua estranxeira en contextos significativos. • Para o profesorado: propiciaremos, dende a nosa materia, a coordinación entre os membros do equipo docente do alumnado bilingüe xa que sen ela será inviable o desenvolvemento do proxecto bilingüe. • Respecto ao currículo: o obxectivo básico do profesorado da materia non lingüística será a adaptación do currículo da devandita materia incorporando aspectos relativos á lingua do ensino bilingüe pero sempre respectando os contidos mínimos da nosa área. Precisamente é aquí onde o departamento de Física e Química aprecia unha das maiores virtudes do ensino bilingüe á vez que un dos nosos maiores desafíos, a elaboración de materiais adaptados ao proxecto. OBXECTIVOS ESPECÍFICOS: Remitimos á programación 2016/2017 do departamento de Física e Química do I.E.S. Xesús Taboada Chivite. Estes obxectivos serán os contemplados no desenvolvemento da L.O.M.C.E. para a nosa comunidade autónoma, Galicia.

CONTIDOS: Os contidos a impartir na materia de Física e Química de 3º E.S.O. son os que figuran no correspondente Decreto de E.S.O. vixente no curso de impartición da materia en lingua bilingüe, tal e como aparece no artigo 3.3. da Orde do 12 de maio de 2011 que regula as seccións bilingües, e que están recollidos na correspondente programación do Departamento de Física e Química. De todos eles teremos que seleccionar e programar aqueles contidos que sexan máis propicios para a súa impartición en lingua estranxeira, inglés neste caso. Usaremos como criterios para seleccionar estes contidos os seguintes: o Contidos máis relacionados coa cultura e lingua do ensino bilingüe en cuestión. o Contidos que fagan referencia a científicos e feitos relacionados coa lingua e cultura do programa bilingüe do centro. o Contidos que favorezan o traballo interdisciplinar. o Contidos que sexan máis susceptibles de elaborarse con proxectos por parte do alumnado. o Contidos que impliquen menos carga cognitiva e sexan máis doados de percibir. o Contidos que teñan maior apoio visual. En caso de contar cun auxiliar de conversación traballariamos conxuntamente para buscar materiais, adaptar o contido lingüístico, vinculalos con elementos socioculturais... Leste traballo representa unha grande axuda para o profesorado e polo tanto debemos planificar esa colaboración o mellor posible para así aproveitar ao máximo a nosa operatividade. Consideramos dende o departamento de Física e Química que a principal tarefa inicial no ensino bilingüe é a creación dun banco de materiais e recursos adaptado á área e nivel impartido. Debemos intentar que sexa auténtico e axustado ao nivel de competencia lingüística do alumnado, por iso simplificaremos os textos con axuda do auxiliar de conversación e/ou profesor responsable do ensino 44

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. SEC.BIL. CURSO 2016 - 2017

da materia lingüística do nivel correspondente para que teñan un vocabulario sinxelo, uns tempos verbais coñecidos e expresións idiomáticas alcanzables. Sempre que sexa posible favoreceremos o soporte dixital á hora de elaborar materiais polas súas múltiples vantaxes fronte ao material didáctico tradicional: É multimedia: pode combinar texto, imaxe, audio, video. É hipertextual: podemos vinculalo a outros recursos por medio de enlaces, ou ben a páxinas web ou ben a outro tipo de documentos e actividades predeseñadas. Abre posibilidades de investigar: Non ten carácter de verdade absoluta. Pode ser reutilizar, actualizado e adaptado. A copia, almacenamento e envío de material dixital non ten case ningún custo. A reelaboración do material é moi sinxela, se contamos cos programas informáticos axeitados e o tempo para iso. Os contidos a traballar estarán ligados a materiais de diferente tipo como: Documentos de texto que poden incluír hipervínculos e ilustracións. Presentacións de diapositivas ou "slideshow" (álbum dixital de fotografías por medio do cal se realiza a presentación consecutiva de cada unha delas). Material multimedia como podcast, curtos de video, applets (aplicacións informáticas moi comúns no ensino da Física e da Química, xa que son simulacións básicas de experimentos e situacións cotiás máis complexas). Outras opcións: animacións, simulacións, actividades interactivas, actividades tipo encrucillado, conexión por frechas... Unha vez elixidos os contidos a traballar na lingua estranxeira, fundamentalmente vocabulario e expresións típicas do ámbito científico, o deseño de actividades estará fundamentado nos seguintes aspectos pedagóxicos: Uso de imaxes que contextualicen en todo momento os contidos da unidade. Variar as actividades de vocabulario que han de ser sempre adaptadas e previas ás actividades nas que é preciso coñecer o devandito léxico. Evitar a tradución así como as referencias á gramática da lingua estranxeira. Incluír actividades de interacción oral. Ofrecer axudas lingüísticas para desenvolver as actividades. Equilibrar o número de actividades correspondentes ás destrezas básicas. Incluír unha actividade final de autoavaliación.

METODOLOXÍA: O ensino bilingüe implica cambios metodolóxicos na nosa forma de traballar co alumnado pero non pensamos que haxa nin unha metodoloxía única nin específica para a educación bilingüe, senón que debemos usar unha combinación de prácticas docentes para recoller o mellor de cada opción e así adaptarnos ás diferentes realidades, ritmos, necesidades... do noso alumnado. Por este motivo é importante a flexibilidade nos elementos que interveñen no proceso de ensino e aprendizaxe: espazos, tempos, agrupamentos, ritmos, actividades, nivel de competencia lingüística... Dentro do traballo por competencias, a competencia en comunicación lingüística ocupa un lugar destacado dentro do ensino bilingüe. Ademais desta, non podemos esquecer outras competencias como o tratamento da información e a competencia dixital, a competencia para aprender a aprender ou a autonomía e iniciativa persoal. Consideramos que é vital para optimizar recursos e estratexias comúns a planificación e coordinación entre o equipo educativo bilingüe. De aí a importancia das reunións periódicas do profesorado implicado neste tipo de ensino. Nestas os profesores das materias lingüísticas poderán orientar o noso uso gradual da lingua estranxeira no desenvolvemento da materia non lingüística, así como poderán tamén indicar o uso dunhas actividades ou outras en función dos obxectivos e contidos marcados.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. SEC.BIL. CURSO 2016 - 2017

Mentres que unha soa exposición explicativa pode abondar para a adquisición dun contido en lingua materna, para os contidos en lingua estranxeira será necesario presentar o mesmo contido de maneiras diferentes e non abondará cunha mera explicación, especialmente ao principio. A cada presentación de contidos deberá acompañarlle unha serie de actividades de consolidación que inclúan as destrezas básicas de modo que nos aseguremos de que o alumnado integrou o coñecemento. Isto supón o uso de actividades semellantes ás que usa o profesorado das materias lingüísticas habitualmente, de aí a necesidade perentoria da coordinación e o intercambio de experiencias. Ao comezo do curso usaremos a lingua inglesa para saudar e como vehículo de comunicación básico. Segundo vaiamos desenvolvendo a materia o seu uso irá en aumento, de forma que en todos os temas os alumnos elaborarán un glosario de termos fundamentais no ensino da Física e Química de 3º E.S.O. O número de actividades deseñadas con métodos dixitais pola profesora responsable será cada vez maior, incluíndo tamén un maior uso de termos e expresións en inglés. Utilizaremos encrucillados, diagramas de frechas, imaxes de material de laboratorio para asociar o nome en lingua inglesa, presentacións nas que a carga idiomática será cada vez maior, ... Así mesmo faremos uso de textos sinxelos nos que aparezan temas de interese como a vida dos científicos, momentos simpáticos vividos por estes, situacións estrañas que desen lugar a novos pensamentos, etc. Todo iso utilizando como soporte as TIC. En cada tema o alumnado terá os seus apuntamentos teóricos en ambos os dous idiomas, castelán e inglés, e así sucederá coas actividades asociadas. Nas saídas á pizarra as ordes básicas serán dadas en inglés e as intervencións dos alumnos tamén deberán ser na lingua estranxeira, de forma progresiva. Por suposto deberemos ter en conta que o ensino dunha materia en lingua estranxeira non implica o mesmo esforzo por parte do alumnado que o mesmo proceso en lingua materna. De aí a necesidade de utilizar diferentes ferramentas á hora de formular a situación de aprendizaxe e incluír múltiples situacións nas que os contidos se repitan para afianzar a súa aprendizaxe. Para que a integración da lingua estranxeira no ensino da Física e Química sexa máis rechamante intentaremos levar a cabo as seguintes actividades: • Contactar con outros centros con ensino bilingüe da localidade e/ou do ámbito, para mellorar a nosa práctica docente. • Crear un espazo en Internet para a recompilación e divulgación das actividades realizadas (páxina web, blog,... ). • Crear unha recompilación trimestral con todas as actividades desenvolvidas no ensino bilingüe. • Crear un mapamundi virtual onde situemos os lugares relacionados cos científicos estudados durante o curso. • Realizar esporádicamente enquisas ao alumnado, profesorado e/ou familias para coñecer opinións, detectar problemas, pedir melloras e suxestións. • Fomentar un proxecto tipo eTwinning. • Celebrar algunhas datas sinaladas relacionadas coa Ciencia en xeral.

AVALIACIÓN: Tal e como figura na correspondente orde do 12 de maio de 2011, os criterios de avaliación que se aplicarán serán os establecidos con carácter xeral para as correspondentes ensinanzas e que aparecen na programación do departamento de Física e Química para o ano correspondente en curso. Teremos en conta que se ha de levar a cabo unha avaliación con dúas vertentes diferenciadas: a) os contidos propios da materia, que han de ser o noso obxectivo principal no proceso de avaliación. Para avaliar estes contidos teremos en conta os criterios de avaliación xerais reflectidos na programación xeral da materia con independencia da súa impartición en lingua castelá ou en inglés.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 3º E.S.O. SEC.BIL. CURSO 2016 - 2017

b) o uso da lingua estranxeira en si será considerada só como un valor engadido que será recompensado, e pola contra, nunca penalizaremos un nivel de dominio da lingua insuficiente ou inapropiado. En canto á avaliación da materia de Física e Química de 3º de E.S.O. primarán os contidos propios da área sobre as producións lingüísticas, de aí que estas serán tidas en conta na avaliación da materia non lingüística, en todo caso, para mellorar os resultados da avaliación do devandito alumnado. No ámbito lingüístico valoraremos aspectos fundamentais da lingua tales como a pronunciación e o respecto do código morfosintáctico, que han de mellorarse no transcurso do ano académico. Prestaremos especial atención ao desenvolvemento das competencias comunicativas do alumnado e ao seu avance na produción de estratexias de comunicación, así como a fluidez na expresión, sempre baixo a premisa da permisividade ante os erros no proceso comunicativo. Avaliarase, así mesmo, o desenvolvemento doutras habilidades e a adquisición do vocabulario correspondente á materia. Esta avaliación debería estar coordinada co profesorado de lingua estranxeira. Consideramos especialmente recomendables exposicións orais, traballos de investigación na rede, cadernos de traballo diario, actividades orais en grupo, elaboración de materiais para a aula sobre a área en cuestión ou seguimento continuo na aula, entre outros, como ferramentas de avaliación. De especial relevancia destacamos o uso de traballos e proxectos, posto que adoitan ser unha ferramenta de avaliación moi completa e integradora, que nos permiten introducir unha ou varias linguas instrumentais, diversos estilos de aprendizaxe, aplicación práctica dos coñecementos teóricos, posibilidade de materiais escritos e exposicións orais, entre outros. En canto aos exames escritos, o profesor elaborará probas nas que se inclúan exercicios que permitan valorar positivamente a adquisición dos coñecementos da materia en lingua estranxeira. Un exemplo de actividade de avaliación en lingua estranxeira poderían ser preguntas de respostas múltiples, preguntas de verdadeiro/falso, localización de erros, completar ocos en columnas, unir o principio dunha frase co final correspondente (matching) ou cuestións que só requiran respostas curtas. Os erros demostran a vontade que ten o alumnado de comunicarse a pesar do risco de equivocarse, por iso seremos permisivos ante a ocorrencia do erro, sendo os nosos obxectivos básicos a comunicación e a fluidez nesta por enriba dun dominio parcial da gramática. En canto á incorporación da lingua estranxeira ás probas escritas, esta será progresiva e tamén a súa valoración numérica. Unha proposta de valoración sería: • Na primeira avaliación: a proba escrita en español valerá 10 puntos e engadiranse varias preguntas en inglés para subir nota. Valoraremos próximamente se este "bonus" será de 1 ou 2 puntos. • Na segunda avaliación atribuiremos unha porcentaxe progresiva ao valor das preguntas en inglés alcanzando o 20% do total da nota do exame. • Na terceira avaliación a proba escrita presentará polo menos o 40% do seu contido en inglés e o alumno deberá desenvolver as devanditas preguntas neste idioma. Darase opción ao alumno que así atópese capacitado, a responder en inglés o 60% que foi presentado en castelán, sempre cunha gratificación na cualificación no caso de facelo na lingua estranxeira de forma apropiada, que queda a criterio do departamento. Consideramos que as probas escritas mixtas de castelán e inglés sobre un total de 10 fomentan no alumnado a responsabilidade na aprendizaxe do idioma redundando na mellora da competencia comunicativa. Consideramos crucial que o profesor da materia non lingüística comunique o profesor de inglés, neste caso, os erros máis frecuentes para que este os traballe na súa clase na medida do posible. Tamén se pode recorrer á axuda do auxiliar de conversación para que na clase de área non lingüística se corrixan eses erros puramente lingüísticos, principalmente aqueles relacionados coas destrezas orais do idioma.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: Debemos lembrar que a materia de 4º da ESO é seleccionada polo alumnado, de tal xeito que debe ser o primeiro paso para a construción da base que deben ter para cursos de Bacharelato. Tamén pode darse o caso, non será a primeira vez, no que os alumnos seleccionan esta materia para envindeiros cursos non volver a tocala. Por todo esto debemos afrontar a impartición da Física e Química de 4º da ESO como o paso final do coñecemento da nosa materia, pero ó mesmo tempo, coma o posible inicio dunha carreira de fondo que rematará cos estudos científicos do noso alumnado. Novamente destacamos a necesidade do uso do laboratorio, sempre que esteamos asistidos por outro compañeiro, tanto nas prácticas de física como nas de química, inda que máis importante se cabe nestas últimas, debido a perigosidade que teñen.

CUANTIFICACIÓN DA AVALIACIÓN Comezaremos por abordar o proceso educativo con garantías, prever e anticipar axustes individuais e correxir retrasos escolares. Para iso nas primeiras sesións do curso faranse probas de obxetivos e contidos mínimos que o alumno debeu adquirir o curso anterior. Sería unha avaliación inicial, que aínda que non se cuantifique, permitiríanos detectar o grao de coñecemento do alumnado e valorar as estratexias metodolóxicas a seguir. O remate de cada unidade estructural, dous por cada trimestre, farase unha proba escrita para comprobar o grao de asimilación dos alumnos. Dita proba puntuará sobre 10 puntos. Os traballos de cada día, os mandados para casa, os cadernos de aula, as memoria do laboratorio e maila atención en clase, constitúen unha ferramente fundamental, que se valorará como observación, cun 30% da nota final da avaliación. Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se fai un novo exame a este e en que forma ou tempo. Este mesmo criterio se formulará para posibles ausencias de clases experimentais e prácticas de laboratorio obrigatorias. O final da avaliación farase un exame de tódalas unidades da mesma, que puntuará sobre 10 puntos. A nota da avaliación calcularase sumando o 30 % da observación co 70% das probas escritas. Os alumnos que superen deste xeito os 5 puntos, acadarán a nota mínima para superar a materia. Para obter a nota das probas escritas, promediaranse as notas dos controis; o promedio dos controis súmase á nota da proba de avaliación e divídese entre dous. Non se promediarán notas de probas de avaliación inferiores a 3 puntos. A cualificación definitiva da terceira avaliación, e polo tanto nota final de curso, será o promedio das tres avaliacións, considerando suficiente os que superen os 5 puntos, sin ter ningunha cualificación inferior a 3 puntos. Os alumnos que non superen esa cualificación irán ou a un exame de suficiencia ou a un exame de recuperación de cada avaliación, no que é necesario superar os 5 puntos, independentemente das notas 49

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

do curso. O exame de suficiencia será sobre todas as unidades deste curso. Este mesmo criterio rixe para os exames extraordinarios do mes de setembro. As probas de suficiencia, de xuño e setembro, serán sobre contidos mínimos. Dacordo ca política do instituto, será incrementado en 0,5 puntos todo exame que, estando puntuado por riba de 5, non presente faltas de ortografía e teña una presentación axeitada.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Secuenciación e temporalización dos contidos Física e Química 4º ESO

Avaliacións

1ª AVAL

Tema

UNIDADES DIDÁCTICAS

REFERENCIA

Bloque

CONTIDO

LIBRO TEXTO

BLOQUE 1: A actividade científica

Temporalización Mes

Nº sesións

Probas Avaliación

B1.1

Investigación científica.

B1.2

Magnitudes escalares e vectoriais.

B1.3

Magnitudes fundamentais e derivadas. Ecuación de dimensións.

B1.4

Erros na medida.

B1.5

Expresión de resultados.

B1.6

Análise dos datos experimentais.

B1.7

Tecnoloxías da información e da comunicación no traballo científico.

B1.8

Proxecto de investigación.

TEMA 1

X BLOQUE 2: A materia

B2.1

Modelos atómicos.

B2.2

Sistema periódico e configuración electrónica.

B2.3

Enlace químico: iónico, covalente e metálico

B2.4

Forzas intermoleculares.

B2.5

Formulación e nomenclatura de compostos inorgánicos segundo as normas da IUPAC.

B2.6

SETEM

TEMA 2

X 6

X X

OUTUB

1/2 NOV

1/2 NOV & DECEMB

TEMA 3

Introdución á química orgánica.

1ª & 2ª SEMAN OUTUB

BLOQUE 3: Os cambios TEMA 4 & TEMA 5

B3.1

Reaccións e ecuacións químicas.

B3.2

Mecanismo, velocidade e enerxía das reaccións.

B3.3

Cantidade de substancia: mol.

B3.4

Concentración molar.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

B3.5

Cálculos estequiométricos.

B3.6

Reaccións de especial interese

B4 B4.1

2ª AVAL

3ª AVAL

B4.2

BLOQUE 4: O movemento e as forzas

Movemento. Movementos rectilíneo uniforme, rectilíneo uniformemente acelerado e circular uniforme. Natureza vectorial das forzas.

TEMA 7

XAN & FEBR

X X

TEMA 8

FEBR & MARZO

B4.3

Leis de Newton

B4.4

Forzas de especial interese: peso, normal, rozamento e centrípeta

B4.5

Lei da gravitación universal.

B4.6

Presión.

B4.7

Principios da hidrostática.

B4.8

Física da atmosfera.

TEMA 9

TEMA 10

ABRIL

X X

BLOQUE 5: A enerxía

B5.1

Enerxías cinética e potencial. Enerxía mecánica. Principio de conservación.

B5.2

Formas de intercambio de enerxía: traballo e calor.

B5.3

Traballo e potencia.

B5.4

Efectos da calor sobre os corpos.

B5.5

Máquinas térmicas.

X TEMA 11

MAIO

X X

TEMA 12 XUÑO

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

1ª Aval

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

% Grao mínimo consecución

FQB1.1.1.

CMCCT - CCL CCEC - CSC

Describe feitos históricos relevantes nos que foi definitiva a colaboración de científicos/as de diferentes áreas de coñecemento.

B1.1

FQB1.1.2.

CMCCT - CCL CAA - CD CSIEE

Argumenta con espírito crítico o grao de rigor científico dun artigo ou dunha noticia, analizando o método de traballo e identificando as características do traballo científico.

B1.1

B1.2

FQB1.2.1.

CMCCT - CAA

B1.2

B1.3

FQB1.3.1.

CMCCT

B1.3

B1.4

FQB1.4.1.

CMCCT

B1.4

B1.5

FQB1.5.1.

CMCCT

B1.4 & B1.5

B1.6

FQB1.6.1.

CMCCT

B1.5 & B1.6

B1.7

FQB1.7.1.

CMCCT

B1.7& B1.8

B1.8

FQB1.8.1.

B1.1

B1.9

FQB1.9.1.

B1.9

FQB1.9.2.

B2.1

FQB2.1.1.

CMCCT - CCEC

B2.1

FQB2.1.2.

CCMT - CD

B2.2

FQB2.2.1.

CMCCT

B2.2

FQB2.2.2.

CMCCT

B2.2

B2.3

FQB2.3.1.

CMCCT

B2.2 &

B2.4

FQB2.4.1.

CMCCT

B2.3

B2.4

FQB2.4.2.

CMCCT

B2.3 &

B2.5

FQB2.5.1.

CMCCT

B1.1

B2.1

B2.2

B1.1

CMCCT - CAA CCL - CD CSIEE - CSC CCEC CMCCT - CAA CCL - CD CSIEE - CSC CCEC CMCCT - CAA CCL - CD CSIEE - CSC CCEC

% Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

% Pr.oral

% Pr. escr

% Tr.ind

% Tr. grupo

Elabora e defende un proxecto de investigación sobre un tema de interese científico, empregando as TIC.

Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación.

Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica utilizando as TIC.

Distingue entre hipóteses, leis e teorías, e explica os procesos que corroboran unha hipótese e a dotan de valor científico. Identifica unha determinada magnitude como escalar ou vectorial e describe os elementos que definen esta última. Comproba a homoxeneidade dunha fórmula aplicando a ecuación de dimensións aos dous membros. Calcula e interpreta o erro absoluto e o erro relativo dunha medida coñecido o valor real. Calcula e expresa correctamente o valor da medida, partindo dun conxunto de valores resultantes da medida dunha mesma magnitude, utilizando as cifras significativas adecuadas. Representa graficamente os resultados obtidos da medida de dúas magnitudes relacionadas inferindo, de ser o caso, se se trata dunha relación lineal, cuadrática ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a fórmula.

Compara os modelos atómicos propostos ao longo da historia para interpretar a natureza íntima da materia, interpretando as evidencias que fixeron necesaria a evolución destes. Utiliza as TIC ou aplicacións interactivas para visualizar a representación da estrutura da materia nos diferentes modelos atómicos. Establece a configuración electrónica dos elementos representativos a partir do seu número atómico para deducir a súa posición na táboa periódica, os seus electróns de valencia e o seu comportamento químico. Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres, e xustifica esta clasificación en función da súa configuración electrónica. Escribe o nome e o símbolo dos elementos químicos, e sitúaos na táboa periódica. Utiliza a regra do octeto e diagramas de Lewis para predicir a estrutura e a fórmula dos compostos iónicos e covalentes. Interpreta a información que ofrecen os subíndices da fórmula dun composto segundo se trate de moléculas ou redes cristalinas. Explica as propiedades de substancias covalentes, iónicas e metálicas en función das interaccións entre os seus átomos ou as

% Caderno Rúbrica

% CL Observación

EOE CA TIC EMP X

X X

EC PV

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017 moléculas.

B2.4

B2.5 B2.5

B2.4

B2.6

B2.5

B2.7

B2.6

B2.8 B2.8

B2.6

B2.9 B2.9 B2.9

B2.6

B2.10

B3.1 & B3.2

B3.1

B3.2

B3.3

B3.4

B3.4 &

B3.5

B3.6

B3.6 B3.6

B3.6

B3.7

B3.7 B3.7 B3.6

B3.8

Explica a natureza do enlace metálico utilizando a teoría dos electróns libres, e relaciónaa coas propiedades características dos metais. CAA - CMCCT - Deseña e realiza ensaios de laboratorio que permitan deducir o tipo FQB2.5.3. CSIEE de enlace presente nunha substancia descoñecida. Nomea e formula compostos inorgánicos ternarios, seguindo as FQB2.6.1. CCL - CMCCT normas da IUPAC. Xustifica a importancia das forzas intermoleculares en substancias FQB2.7.1. CMCCT de interese biolóxico. Relaciona a intensidade e o tipo das forzas intermoleculares co estado físico e os puntos de fusión e ebulición das substancias FQB2.7.2. CMCCT covalentes moleculares, interpretando gráficos ou táboas que conteñan os datos necesarios. Explica os motivos polos que o carbono é o elemento que forma maior FQB2.8.1. CMCCT número de compostos. Analiza as formas alotrópicas do carbono, relacionando a estrutura FQB2.8.2. CMCCT coas propiedades. Identifica e representa hidrocarburos sinxelos mediante a súa FQB2.9.1. CMCCT fórmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida. Deduce, a partir de modelos moleculares, as fórmulas usadas na FQB2.9.2. CMCCT representación de hidrocarburos. Describe as aplicacións de hidrocarburos sinxelos de especial FQB2.9.3. CMCCT interese. Recoñece o grupo funcional e a familia orgánica a partir da fórmula FQB2.10.1. CMCCT de alcohois, aldehidos, cetonas, ácidos carboxílicos, ésteres e aminas. Interpreta reaccións químicas sinxelas utilizando a teoría de FQB3.1.1. CMCCT colisións, e deduce a lei de conservación da masa. Predí o efecto que sobre a velocidade de reacción teñen a FQB3.2.1. CMCCT concentración dos reactivos, a temperatura, o grao de división dos reactivos sólidos e os catalizadores. Analiza o efecto dos factores que afectan a velocidade dunha reacción química, sexa a través de experiencias de laboratorio ou FQB3.2.2. CMCCT - CD mediante aplicacións virtuais interactivas nas que a manipulación das variables permita extraer conclusións. Determina o carácter endotérmico ou exotérmico dunha reacción FQB3.3.1. CMCCT química analizando o signo da calor de reacción asociada. Realiza cálculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa FQB3.4.1. CMCCT atómica ou molecular e a constante do número de Avogadro. Interpreta os coeficientes dunha ecuación química en termos de FQB3.5.1. CMCCT partículas e moles e, no caso de reaccións entre gases, en termos de volumes. Resolve problemas, realizando cálculos estequiométricos, con reactivos puros e supondo un rendemento completo da reacción, FQB3.5.2. CMCCT tanto se os reactivos están en estado sólido como se están en disolución. Utiliza a teoría de Arrhenius para describir o comportamento FQB3.6.1. CMCCT químico de ácidos e bases. Establece o carácter ácido, básico ou neutro dunha disolución FQB3.6.2. CMCCT utilizando a escala de pH. Deseña e describe o procedemento de realización dunha volumetría FQB3.7.1. CMCCT - CSIEE de neutralización entre un ácido forte e unha base forte, e interpreta os resultados. Planifica unha experiencia e describe o procedemento para seguir no FQB3.7.2. CMCCT - CSIEE laboratorio que demostre que nas reaccións de combustión se produce dióxido de carbono mediante a detección deste gas. Realiza algunhas experiencias de laboratorio nas que teñan lugar FQB3.7.3. CMCCT - CAA reaccións de síntese, combustión ou neutralización. Describe as reaccións de síntese industrial do amoníaco e do ácido FQB3.8.1. CMCCT sulfúrico, así como os usos destas substancias na industria química. FQB2.5.2.

CMCCT

100

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B3.8

FQB3.8.2.

CMCCT - CSC

B3.8

FQB3.8.3.

CMCCT

2ª Aval

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017 Valora a importancia das reaccións de combustión na xeración de electricidade en centrais térmicas, na automoción e na respiración celular. Describe casos concretos de reaccións de neutralización de importancia biolóxica e industrial.

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

% Grao mínimo consecución 100

B4.1

FQB4.1.1.

CMCCT

Representa a traxectoria e os vectores de posición, desprazamento e velocidade en distintos tipos de movemento, utilizando un sistema de referencia.

B4.1

B4.2

FQB4.2.1.

CMCCT

Clasifica tipos de movementos en función da súa traxectoria e a súa velocidade.

B4.2

FQB4.2.2.

CMCCT

B4.1

B4.3

FQB4.3.1.

CMCCT

B4.1

B4.4

FQB4.4.1.

CMCCT

B4.4

FQB4.4.2.

CMCCT - CSC

B4.4

FQB4.4.3.

CMCCT

B4.5

FQB4.5.1.

CMCCT

B4.5

FQB4.5.2.

CMCCT - CAA CCL - CD CSIEE - CSC

B4.1

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

B4.2 &

B4.6

FQB4.6.1.

CMCCT

B4.3 & B4.4

B4.6

FQB4.6.2.

CMCCT

B4.3 & B4.4

B4.7

FQB4.7.1.

CMCCT

B4.3 &

B4.8

FQB4.8.1.

CMCCT

B4.4

B4.8

FQB4.8.2.

CMCCT

B4.8

FQB4.8.3.

CMCCT

B4.4 &

B4.9

FQB4.9.1.

CMCCT

B4.5

B4.9

FQB4.9.2.

CMCCT

B4.5

B4.10

FQB4.10.1.

CMCCT

B4.5

B4.11

FQB4.11.1.

CMCCT - CSC

Xustifica a insuficiencia do valor medio da velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA), e razoa o concepto de velocidade instantánea. Deduce as expresións matemáticas que relacionan as variables nos movementos rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), así como as relacións entre as magnitudes lineais e angulares. Resolve problemas de movemento rectilíneo uniforme (MRU), rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA) e circular uniforme (MCU), incluíndo movemento de graves, tendo en conta valores positivos e negativos das magnitudes, e expresar o resultado en unidades d Determina tempos e distancias de freada de vehículos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada. Argumenta a existencia do vector aceleración en calquera movemento curvilíneo e calcula o seu valor no caso do movemento circular uniforme. Determina o valor da velocidade e a aceleración a partir de gráficas posicióntempo e velocidade-tempo en movementos rectilíneos. Deseña, describe e realiza individualmente ou en equipo experiencias no laboratorio ou empregando aplicacións virtuais interactivas, para determinar a variación da posición e a velocidade dun corpo en función do tempo, e representa e interpreta os resulta Identifica as forzas implicadas en fenómenos cotiáns nos que hai cambios na velocidade dun corpo. Representa vectorialmente o peso, a forza normal, a forza de rozamento e a forza centrípeta en casos de movementos rectilíneos e circulares. Identifica e representa as forzas que actúan sobre un corpo en movemento nun plano tanto horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleración. Interpreta fenómenos cotiáns en termos das leis de Newton.

Deduce a primeira lei de Newton como consecuencia do enunciado da segunda lei. Representa e interpreta as forzas de acción e reacción en situacións de interacción entre obxectos. Xustifica o motivo polo que as forzas de atracción gravitatoria só se poñen de manifesto para obxectos moi masivos, comparando os resultados obtidos de aplicar a lei da gravitación universal ao cálculo de forzas entre distintos pares de obxectos. Obtén a expresión da aceleración da gravidade a partir da lei da gravitación universal relacionando as expresións matemáticas do peso dun corpo e a forza de atracción gravitatoria. Razoa o motivo polo que as forzas gravitatorias producen nalgúns casos movementos de caída libre e noutros casos movementos orbitais. Describe as aplicacións dos satélites artificiais en telecomunicacións, predición meteorolóxica, posicionamento global, astronomía e cartografía, así como os riscos derivados do lixo espacial que xeran.

% Peso na cualificación % Pr.oral

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

% Pr. escr

% Tr.ind

% Tr. grupo

% Caderno

100

X X

Rúbrica

% CL EOE CA TIC EMP Observación

100

EC PV

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

3ª Aval

Temas Identif. Identif. contidos criterios B4.6

Identific Estándar

Competencias clave

B4.12

FQB4.12.1.

CMCCT

B4.12

FQB4.12.2.

CMCCT

B4.13

FQB4.13.1.

CMCCT

B4.7 &

B4.13

FQB4.13.2.

CMCCT

B4.8

B4.13

FQB4.13.3.

CMCCT

B4.13

FQB4.13.4.

CMCCT

B4.13

FQB4.13.5.

CMCCT

B4.7 &

B4.14

FQB4.14.1.

CMCCT - CD

B4.8

B4.14

FQB4.14.2.

CCEC - CMCCT

B4.14

FQB4.14.3.

CMCCT

B4.15

FQB4.15.1.

CMCCT

B4.15

FQB4.15.2.

CMCCT

B5.1 &

B5.1

FQB5.1.1.

CMCCT

B5.2

B5.1

FQB5.1.2.

CMCCT

B5.2

FQB5.2.1.

CMCCT

B5.2

FQB5.2.2.

CMCCT

B5.3

FQB5.3.1.

CMCCT

B5.4

FQB5.4.1.

CMCCT

B5.2 &

B5.4

FQB5.4.2.

CMCCT

B5.4

FQB5.4.3.

CMCCT

B4.8

B5.3

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Estándares de aprendizaxe Interpreta fenómenos e aplicacións prácticas nas que se pon de manifesto a relación entre a superficie de aplicación dunha forza e o efecto resultante. Calcula a presión exercida polo peso dun obxecto regular en distintas situacións nas que varía a superficie en que se apoia; compara os resultados e extrae conclusións Xustifica razoadamente fenómenos en que se poña de manifesto a relación entre a presión e a profundidade no seo da hidrosfera e a atmosfera. Explica o abastecemento de auga potable, o deseño dunha presa e as aplicacións do sifón, utilizando o principio fundamental da hidrostática. Resolve problemas relacionados coa presión no interior dun fluído aplicando o principio fundamental da hidrostática. Analiza aplicacións prácticas baseadas no principio de Pascal, como a prensa hidráulica, o elevador, ou a dirección e os freos hidráulicos, aplicando a expresión matemática deste principio á resolución de problemas en contextos prácticos. Predí a maior ou menor flotabilidade de obxectos utilizando a expresión matemática do principio de Arquímedes, e verifícaa experimentalmente nalgún caso. Comproba experimentalmente ou utilizando aplicacións virtuais interactivas a relación entre presión hidrostática e profundidade en fenómenos como o paradoxo hidrostático, o tonel de Arquímedes e o principio dos vasos comunicantes. Interpreta o papel da presión atmosférica en experiencias como o experimento de Torricelli, os hemisferios de Magdeburgo, recipientes invertidos onde non se derrama o contido, etc., inferindo o seu elevado valor. Describe o funcionamento básico de barómetros e manómetros, e xustifica a súa utilidade en diversas aplicacións prácticas. Relaciona os fenómenos atmosféricos do vento e a formación de frontes coa diferenza de presións atmosféricas entre distintas zonas. Interpreta os mapas de isóbaras que se amosan no prognóstico do tempo, indicando o significado da simboloxía e os datos que aparecen nestes. Resolve problemas de transformacións entre enerxía cinética e potencial gravitatoria, aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica. Determina a enerxía disipada en forma de calor en situacións onde diminúe a enerxía mecánica. Identifica a calor e o traballo como formas de intercambio de enerxía, distinguindo as acepcións coloquiais destes termos do seu significado científico. Recoñece en que condicións un sistema intercambia enerxía en forma de calor ou en forma de traballo. Acha o traballo e a potencia asociados a unha forza, incluíndo situacións en que a forza forma un ángulo distinto de cero co desprazamento, e expresar o resultado nas unidades do Sistema Internacional ou noutras de uso común, como a caloría, o kWh e o CV. Describe as transformacións que experimenta un corpo ao gañar ou perder enerxía, determinar a calor necesaria para que se produza unha variación de temperatura dada e para un cambio de estado, e representar graficamente estas transformacións. Calcula a enerxía transferida entre corpos a distinta temperatura e o valor da temperatura final aplicando o concepto de equilibrio térmico. Relaciona a variación da lonxitude dun obxecto coa variación da súa temperatura utilizando o coeficiente de dilatación lineal correspondente.

% Grao mínimo consecución

% Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

% Pr.oral

% Pr.escr

% Tr. ind

% Tr. grupo

% Caderno

Rúbrica

% CL Observación X

EOE CA TIC EMP X

100

X X

EC PV

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

B5.3 &

B5.4

FQB5.4.4.

CMCCT - CAA

B5.5

FQB5.5.1.

CMCCT

B5.5

FQB5.5.2.

CMCCT - CAA CCL - CD - CSC - CCEC

B5.5

B5.6

FQB5.6.1.

CMCCT

B5.6

FQB5.6.2.

CMCCT - CD CCL

F&Q 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017 Determina experimentalmente calores específicas e calores latentes de substancias mediante un calorímetro, realizando os cálculos necesarios a partir dos datos empíricos obtidos. Explica ou interpreta, mediante ilustracións ou a partir delas, o fundamento do funcionamento do motor de explosión.

Realiza un traballo sobre a importancia histórica do motor de explosión e preséntao empregando as TIC.

Utiliza o concepto da degradación da enerxía para relacionar a enerxía absorbida e o traballo realizado por unha máquina térmica. Emprega simulacións virtuais interactivas para determinar a degradación da enerxía en diferentes máquinas, e expón os resultados empregando as TIC.

LENDA COMPETENCIAS

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

Comprensión lectora

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: O coñecemento científico permítelles ás persoas comprenderen e valoraren a súa realidade e a do seu contorno. Para chegar a este nivel de comprensión cómpre coñecer e aplicar os métodos da ciencia para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia, e valorar criticamente os hábitos sociais en distintos ámbitos. Como un saber integrado que é, o coñecemento científico estrutúrase en distintas disciplinas e, neste contexto, a materia de Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional ten como obxectivo ofrecerlle ao alumnado a oportunidade de aplicar en cuestións prácticas, cotiás e próximas os coñecementos adquiridos ao longo dos cursos anteriores en disciplinas como Química, Bioloxía ou Xeoloxía. É importante que, ao finalizar ESO, o alumnado teña adquiridos coñecementos procedementais na área científica, sobre todo en técnicas experimentais. Esta materia vaille achegar unha formación experimental básica e vai contribuír á adquisición dunha disciplina de traballo no laboratorio, respectando as normas de seguridade e hixiene, e valorando a importancia de utilizar os equipamentos de protección persoal necesarios en cada caso. Asemade, esta materia proporciona unha orientación xeral aos/ás estudantes sobre os métodos prácticos da ciencia, as súas aplicacións á actividade profesional, os impactos ambientais que leva consigo, así como operacións básicas de laboratorio relacionadas. Esta formación achegaralles unha base moi importante para abordaren en mellores condicións os estudos de formación profesional nas familias profesionais Agraria, de Industrias Alimentarias, de Química, de Sanidade, de Vidro e Cerámica, etc. Os contidos preséntanse en catro bloques. O bloque 1 está dedicado ao traballo no laboratorio; é importante que os/as estudantes coñezan a organización dun laboratorio, os materiais e as substancias que van usar durante as prácticas, facendo moito fincapé no coñecemento e no cumprimento das normas de seguridade e hixiene, así como na correcta utilización de materiais e substancias. É importante que manipulen e utilicen os materiais e reactivos con total seguridade. O obxectivo é que o alumnado realice ensaios de laboratorio que lle permitan coñecer as técnicas instrumentais básicas. Procurarase que os/as estudantes poidan obter no laboratorio substancias con interese industrial, de xeito que establezan unha relación entre a necesidade de investigar no laboratorio e a posterior aplicación dos resultados á industria. Logo de finalizado o proceso anterior, é interesante que coñezan o impacto ambiental que provoca a industria durante a obtención dos referidos produtos, valorando as achegas que á súa vez fai a ciencia para mitigar o impacto e incorporando ferramentas de prevención e corrección que fundamenten un uso e unha xestión sustentables dos recursos. O bloque 2 dedícase á ciencia e á súa relación co ambiente. A súa finalidade é que os/as estudantes coñezan os tipos de contaminantes, as súas orixes e os seus efectos, así como o tratamento para reducir os seus impactos e eliminar os residuos xerados. A parte teórica debe ir combinada coa realización de prácticas de laboratorio que lle permitan ao alumnado coñecer como se poden tratar estes contaminantes e como utilizar as técnicas aprendidas. O uso das tecnoloxías da información e da comunicación neste bloque está especialmente recomendado para realizar actividades de indagación e de procura de solucións ao problema ambiental, do mesmo xeito que o traballo en grupo e a exposición e defensa das conclusións das investigacións por parte dos/das estudantes. O bloque 3 é o que máis novidades achega para os/as estudantes e debería traballarse combinando os aspectos teóricos cos de indagación, utilizando as tecnoloxías da información e da comunicación, que constituirán unha ferramenta moi útil para que o alumnado poida coñecer os últimos avances neste campo a nivel mundial e local. O bloque 4 ten como obxectivo a realización de proxectos de investigación en grupo seguindo os métodos da ciencia aplicados a coñecementos adquiridos en cursos anteriores. Os/as estudantes deberán apoiarse nas tecnoloxías da información e da comunicación para a elaboración e a presentación das súas investigacións, e ao mesmo tempo coidarán a expresión oral e escrita nas conclusións finais dos seus proxectos.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Os/as estudantes deben estar perfectamente informados/as acerca das posibilidades que se lles poden abrir nun futuro próximo e, do mesmo xeito, deben posuír unhas ferramentas procedementais, actitudinais e cognitivas que lles permitan emprender con éxito as rutas profesionais que se lles ofrezan.

METODOLOXÍA: A idea fundamental de esta materia é facer partícipes ós nosos alumnos do traballo habitual do laboratorio, pero non só será este o obxectivo fundamental se non que tamén terán que xestionar a utilidade que o traballo práctico ten para a súa futura vida. No primeiro trimestre teremos que acostumar ós nosos alumnos a manexar material e técnicas que non son sinxelas e que teñen certo perigo polo tanto teremos que practicar moito nelas para transformarlas nun hábito. Tamén faremos fincapé na limpeza, orden, precaución no traballo e recollida e análise de datos. Por todo esto teremos que acompañar de clases teóricas o inicio do curso. Ao longo do segundo e terceiro trimestre teremos que traballar noutra faceta da investigación, a relacioada cos materiais e novidades que podemos atopar no internet e que son e serán unha evolución na nosa vida cotiá. No terceiro trimestre os alumnos terán que diseñar e desenvolver un proxecto de investigación, no que recollan todo o aprendido durante os dous primeiros trimestres. As ferramentas matemáticas, os coñecementos de física, química, bioloxía e xeoloxía, a educación e orden no traballo serán imprescindibles no desenvolvemento desta materia.

CUANTIFICACIÓN DA AVALIACIÓN: A nota final de cada trimestre terá en conta os instrumentos de avaliación nas seguintes porcentaxes: • Exames escritos: 60% •

Actividades de clase, caderno, traballos escritos, actividades de laboratorio e comentarios de textos científicos: 30%

•

Observación: 10%

Faranse probas escritas o remate de cada tema, co senso de avaliar os estándares de aprendizaxe. Estos exames puntuaranse sobre 10 e poderase dividir a materia en varias probas, si ésta é moi extensa. Nos cadernos e traballos escritos, valoraranse os seguintes puntos: Os exercicios empezaranse a contestar facendo referencia o que se pregunta As actividades deberán estar todas recollidas no caderno . Un caderno incompleto non puntuará. Teranse en conta: márxenes, sangrías, signos de puntuación, caligrafía, limpeza e ortografía. As faltas de ortografía penalizaranse ata 0,5ptos e se a media de faltas no trimestre está entre 0 e 2, incrementaranse 0,5 ptos na cualificación final. Cuantificarase a observación, mediante a colaboración do alumno cando se traballe en grupo, a atención na clase, traballo persoal na aula, elaboración de informes científicos, etc.. Aqueles alumnos que tendo en conta o anteriormente exposto acaden unha nota mínima de 5, aprobarán a materia en cada unha das avaliacións e a nota final do curso será a media das tres avaliacións. Non se promediarán notas inferiores a 3 nas probas escritas.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

No caso de que o alumno teña unha cualificación negativa, farase un informe individualizado no que se expoñan os obxectivos non acadados e proporánselle actividades de recuperación que suporán o 40% da nota. Ademais tamén se lle farán probas escritas de recuperación que suporán o 60% da nota final. Se o alumno non acada unha nota mínima de 5 irá o exame de suficiencia de toda a materia e de contidos mínimos . Este mismo criterio rixe para o exame extraordinario de setembro.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Secuenciación e temporalización dos contidos Ciencias Aplicadas 4º ESO

Avaliacións

1ª AVAL

2ªAVAL

Tema

UNIDADES DIDÁCTICAS

REFERENCIA

Bloque

CONTIDO

LIBRO TEXTO

Mes

Nº sesións

BLOQUE 1: Técnicas instrumentais básicas

TEMA 1

SEPT

TEMAS 2, 3, 4&5

OUTUB & NOVEMB

TEMA 6

NOVEMB & DECEMBR

B1.1

Organización do laboratorio: materiais e normas de seguridade e hixiene

B1.2

Aplicación do método científico aos traballos de laboratorio.

B1.3

Utilización de ferramentas das tecnoloxías da información e da comunicación para o traballo experimental do laboratorio

B1.4

Técnicas de experimentación en física, química, bioloxía e xeoloxía.

B1.5

Técnicas e procedementos de desinfección de materiais en distintos sectores.

B1.6

Análise da aplicación da ciencia en campos profesionais directamente relacionadas con Galicia.

BLOQUE 2: Aplicacións da ciencia na conservación ambiental

Temporalización

Probas Avaliación

X X

B2.1

Contaminación: concepto e tipos.

B2.2

Contaminación atmosférica: orixe, tipos e efectos

B2.3

Contaminación do solo

B2.4

Contaminación da auga.

B2.5

Calidade da auga: técnicas de tratamento e depuración.

B2.6

Contaminación nuclear.

B2.7

Análise sobre o uso da enerxía nuclear.

B2.8

Xestión dos residuos.

B2.9

Normas básicas e experimentais sobre química ambiental

B2.10

Xestión do planeta e desenvolvemento sustentable.

B2.11

Importancia das campañas de sensibilización sobre o ambiente. Aplicación no contorno máis próximo. 62

X TEMA 7 TEMA 8 TEMA 9

X X XANEIRO

TEMA 13

X FEBREI TEMA 10 TEMA 11 TEMA 12 TEMA 14

& MARZO

X 15

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B3

3ª AVAL

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017 BLOQUE 3: Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i)

B3.1

Concepto de investigación, desenvolvemento e innovación, e etapas do ciclo I+D+i.

B3.2

Tipos de innovación. Importancia para a sociedade.

B3.3

Papel das administracións e dos organismos estatais e autonómicos no fomento da I+D+i.

B3.4

Principias liñas de I+D+i actuais para o sector industrial

B3.5

Utilización de ferramentas das tecnoloxías da información e da comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento.

BLOQUE 4: Proxecto de investigación

ABRIL

X X

B4.1

Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa argumentación a partir da experimentación ou a observación.

B4.2

Artigo científico. Fontes de divulgación científica.

B4.3

Proxecto de investigación: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións

TEMA 15 TEMA 16

comprobación

e TEMA 1

MAIO & XUÑO

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

1ª Aval

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B1.1

CAAB1.1.1.

CAA - CMCCT

B1.2

CAAB1.2.1.

CSC - CMCCT

B1.3

CAAB1.3.1.

CAA - CSIEE CD

B1.4

CAAB1.4.1.

CAA - CMCCT

B1.5

CAAB1.5.1.

CAA - CMCCT

B1.6

CAAB1.6.1.

CAA - CMCCT

B1.7

CAAB1.7.1.

CAA - CMCCT

B1.8

CAAB1.8.1.

CAA - CMCCT

B1.9

CAAB1.9.1.

CAA - CMCCT CSIEE

B1.10

CAAB1.10.1.

CAA - CMCCT

B1.11

CAAB1.11.1.

CMCCT - CCEC

2ª Aval

Estándares de aprendizaxe Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de traballo que vaia realizar. Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio. Recolle e relaciona datos obtidos por diversos medios, incluídas as tecnoloxías da información e da comunicación, para transferir información de carácter científico. Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico. Decide que tipo de estratexia práctica cómpre aplicar para a preparación dunha disolución concreta. Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de substancias se debe utilizar nalgún caso concreto. Discrimina que tipos de alimentos conteñen diferentes biomoléculas. Describe técnicas e determina o instrumental axeitado para os procesos cotiáns de desinfección. Resolve acerca de medidas de desinfección de materiais de uso cotián en distintos tipos de industrias ou de medios profesionais. Relaciona procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos. Sinala aplicacións científicas con campos da actividade profesional do seu contorno.

Estándares de aprendizaxe avaliables

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B2.1

CAAB2.1.1.

CMCCT - CSC

B2.2

CAAB2.2.1.

B2.2

CAAB2.2.2.

B2.3

CAAB2.3.1.

B2.4

CAAB2.4.1.

B2.5

CAAB2.5.1.

B2.6

CAAB2.6.1.

B2.7

CAAB2.7.1.

B2.8

CAAB2.8.1.

B2.9

CAAB2.9.1.

% Grao % Peso na mínimo cualificación % Pr.oral consecución

Temas transversais

Instrumentos (%) % Pr. escr

% Tr. ind

% Tr. grupo

Temas transversais

% % Rúbrica CL EOE CA TIC EMP Caderno Observación

100

% Grao mínimo consecución

% Peso na cualificación

% Pr. scr

% Tr. nd

% Tr. rupo

% Caderno

X X

Temas transversais Rúbrica

% CL EOE CA TIC EMP EC Observación

CMCCT - CSC

Discrimina os tipos de contaminación da atmosfera, a súa orixe e os seus efectos.

CMCCT - CSC

Categoriza, recoñece e distingue os efectos ambientais da contaminación atmosférica máis coñecidos, como a chuvia ácida, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono ou o cambio global a nivel climático, e valora os seus efectos negativos para o e

CMCCT - CSC

Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o solo.

Temas transversais

Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos.

CMCCT - CSIEE Discrimina e identifica os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e - CAA - CSC deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección. Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos CMCCT - CSC nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear. Recoñece e distingue os efectos da contaminación radioactiva sobre o ambiente e a vida CMCCT - CSC en xeral. Determina os procesos de tratamento de residuos e valora criticamente a súa recollida CMCCT - CSC selectiva. Argumenta os proles e os contras da recollida, da reciclaxe e da reutilización de CMCCT - CSC residuos. Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos relacionados coa conservación CMCCT - CSIEE ambiental.

Instrumentos (%) % Pr. ral

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Indicadores de logro

Estándares de aprendizaxe

X X

EC PV

100

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B2.10

B2.10

CAAB2.10.1.

B2.11

CAAB2.11.1.

B2.12

CAAB2.12.1.

CMCCT - CSC CAA CSC - CCL - CD - CAA CSC - CCL - CD - CAA

3ª Aval

CAAP 4º E.S.O. CURSO 2016 - 2017 Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, e enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental. Aplica, xunto cos/coas compañeiros/as, medidas de control da utilización dos recursos, e implica niso o propio centro docente. Formula estratexias de sustentabilidade no contorno do centro docente.

Estándares de aprendizaxe avaliables

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B3.1

CAAB3.1.1.

CSIEE - CSC

B3.2

CAAB3.2.1.

CSIEE - CSC

B3.2

CAAB3.2.2.

CSIEE - CSC

B3.3

CAAB3.3.1.

CSIEE - CSC CCL

B3.3

CAAB3.3.2.

CSIEE

B3.4

CAAB3.4.1.

B4.1

CAAB4.1.1.

B4.2

CAAB4.2.1.

B4.3

CAAB4.3.1.

B4.4

CAAB4.4.1.

CAA - CSIEE CAA - CMCCT CSIEE CAA - CCL CMCT CAA - CCL CMCCT - CD CAA - CSC CSIEE

B4.5

CAAB4.5.1.

CCL - CSIEE CD - CMCCT

B4.5

CAAB4.5.2.

CCL

Criterios de cualificacion e Instrumentos de avaliación

Indicadores de logro

Estándares de aprendizaxe

% Grao mínimo consecución

% Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

% Pr. oral

% Pr.escr

% Tr. ind

% Tr. grupo

Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia.

Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón.

Utiliza fontes de información apoiándose nas tecnoloxías da información e da comunicación, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.

Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.

100

Relaciona os conceptos de investigación, desenvolvemento e innovación. Contrasta as tres etapas do ciclo I+D+i. Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías, etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade. Enumera os organismos e as administracións que fomentan a I+D+i a nivel estatal e autonómico. Precisa, analiza e argumenta como a innovación é ou pode ser un factor de recuperación económica dun país. Enumera algunhas liñas de I+D+i actuais para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas. Recoñece a importancia das tecnoloxías da información e da comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento.

Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese científico-tecnolóxico ou relativo a animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humanas, para a súa presentación e defensa na aula. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

LENDA COMPETENCIAS

% % Rúbrica CL EOE CA TIC EMP Caderno Observación

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

Comprensión lectora

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

1. - INTRODUCIÓN: A programación didáctica da materia Ámbito Científico Técnico II (3º E.S.O.) que pretendemos desenvolver no marco do Programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento (P.M.A.R.) do I.E.S. Xesús Taboada Chivite de Verín (Ourense) está deseñada intentando conxugar as necesidades e demandas do noso variado alumnado coa lexislación vixente. En principio elaboramos doce unidades didácticas nas que se recompilan todos aqueles contidos que dende os Departamentos de Física e Química, Bioloxía e Xeoloxía, e Matemáticas Orientadas consideramos básicos para que o alumnado que accede a estes programas adquira as competencias básicas e alcance os obxectivos xerais mínimos que lle garanticen o acceso ao curso de 4ºda ESO onde podrá completar a súa formación académica e obtener o título de graduado en Educación Secundaria Obrigatoria. Nestas unidades propóñense diferentes obxectivos, para así abranguer e cubrir as necesidades de todos os alumnos. Estes obxectivos poden considerarse excesivos, pero con eles pretendemos posibilitar a cada alumno un desenvolvemento amplo das súas capacidades. Non obstante, utilizaremos como criterios de avaliación mínimos os que figuran como tales nas correspondentes programacións dos departamentos de Bioloxía e Xeoloxía, Física e Química e Matemáticas. Na medida do posible, os profesores dos devanditos ámbitos adaptaranse ás necesidades de cada alumn@ para así facilitar de forma individual o desenvolvemento persoal, non limitando en ningún caso as posibilidades dun alumno coas doutro. O obxectivo básico deste ámbito é que os alumnos do Programa de Diversificación Curricular alcancen un coñecemento básico do seu corpo, da linguaxe matemática e científica, en xeral, así como que comprendan a relación intrínseca entre desenvolvemento das sociedades e evolución científica. Todo iso a partir da consecución parcial ou total dos obxectivos respectivos de cada unidade didáctica. Outro dos traballos que consideramos básicos neste programa é o reforzo positivo que necesitan, debido a que os nosos alumnos incluídos no programa de diversificación tiveron unha experiencia académica moi negativa que contribuíu a reforzar uns niveis bajísimos de autoestima.

2. - CONTRIBUCIÓN AO LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE: O carácter integrador da materia de Diversificación fai que a súa aprendizaxe contribúa á adquisición das seguintes competencias clave: i.- Competencia en comunicación lingüística (CCL) A contribución desta materia á competencia en comunicación lingüística realízase a través de dúas vías. Por unha parte, a configuración e a transmisión das ideas e informacións sobre a natureza poñen en xogo un modo específico de construción do discurso, dirixido a argumentar ou a facer explícitas as relacións, que solo se logrará adquirir dende as aprendizaxes destas materias. O coidado na precisión dos termos utilizados, no encadeamento axeitado das ideas ou na expresión verbal das relacións fará efectiva esta contribución. Por outra banda, a adquisición da terminoloxía específica sobre os seres vivos, os obxectos e os fenómenos naturais fai posible comunicar axeitadamente unha parte moi relevante das experiencia humana e comprender suficientemente o que outros expresan sobre ela. As matemáticas contribúen á competencia en comunicación lingüística xa que son concibidas como unha área de expresión que utiliza continuamente a expresión oral e escrita na formulación e expresión das ideas. 67

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Por iso, en todas as relacións de ensino e aprendizaxe das matemáticas e en particular na resolución de problemas, adquire especial importancia a expresión tanto oral como escrita dos procesos realizados e dos razoamentos seguidos, posto que axudan a formalizar o pensamento. A propia linguaxe matemática é, en si mesmo, un vehículo de comunicación de ideas que destaca pola precisión nos seus termos e pola súa grande capacidade para transmitir conxecturas grazas a un léxico propio de carácter sintético, simbólico e abstracto.

ii.- Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT): A competencia matemática está intimamente asociada ás aprendizaxes das Ciencias da natureza. A utilización da linguaxe matemática para cuantificar os fenómenos naturais, para analizar causas e consecuencias e para expresar datos e ideas sobre a natureza proporciona contextos numerosos e variados para poñer en xogo os contidos asociados a esta competencia e, con iso, dá sentido a esas aprendizaxes. Pero contribúese dende as Ciencias da natureza á competencia matemática na medida en que se insista na utilización axeitada das ferramentas matemáticas e na súa utilidade, na oportunidade do seu uso e na elección precisa dos procedementos e formas de expresión acordes co contexto, coa precisión requirida e coa finalidade que se persiga. Por outra parte no traballo científico preséntanse a miúdo situacións de resolución de problemas de formulación e solución máis ou menos abertas, que esixen poñer en xogo estratexias asociadas a esta competencia. Pode entenderse que todo o currículo da materia contribúe á adquisición da competencia matemática, posto que a capacidade para utilizar distintas formas de pensamento matemático, co obxecto de interpretar e describir a realidade e actuar sobre ela, forma parte do propio obxecto de aprendizaxe. Todos os bloques de contidos están orientados a aplicar aquelas destrezas e actitudes que permiten razoar matematicamente, comprender unha argumentación matemática e expresarse e comunicarse na linguaxe matemática, utilizando as ferramentas axeitadas e integrando o coñecemento matemático con outros tipos de coñecemento para obter conclusións, reducir a incerteza e para enfrontarse a situacións cotiás de diferente grao de complexidade. Convén sinalar que non todas as formas de ensinar matemáticas contribúen por igual á adquisición da competencia matemática: a énfase na funcionalidade das aprendizaxes, a súa utilidade para comprender o mundo que nos rodea ou a mesma selección de estratexias para a resolución dun problema, determinan a posibilidade real de aplicar as matemáticas a diferentes campos de coñecemento ou a distintas situacións da vida cotiá. A maior parte dos contidos de Ciencias da natureza ten unha incidencia directa na adquisición da competencia no coñecemento e a interacción co mundo físico, a ciencia e a tecnoloxía. Precisamente o mellor coñecemento do mundo físico require a aprendizaxe dos conceptos e procedementos esenciais de cada unha das ciencias da natureza e o manexo das relacións entre eles: de causalidade ou de influencia, cualitativas ou cuantitativas, e require así mesmo a habilidade para analizar sistemas complexos, nos que interveñen varios factores. Pero esta competencia tamén require as aprendizaxes relativas ao modo de xerar o coñecemento sobre os fenómenos naturais. É necesario para iso lograr a familiarización co traballo científico, para o tratamento de situacións de interese, e co seu carácter tentativo e creativo: dende a discusión acerca do interese das situacións propostas e a análise cualitativa, significativo destas, que axude a comprender e a acoutar as situacións formuladas, pasando pola formulación de conxecturas e inferencias fundamentadas e a elaboración de estratexias para obter conclusións, incluíndo, se é o caso, deseños experimentais, ata a análise dos resultados. Algúns aspectos desta competencia requiren, ademais, unha atención precisa. É o caso, por exemplo, do coñecemento do propio corpo e as relacións entre os hábitos e as formas de vida e a saúde. Tamén a son as implicacións que a actividade humana e, en particular, determinados hábitos sociais e a actividade científica e tecnolóxica teñen no medio. Neste sentido é necesario evitar caer en actitudes simplistas de exaltación ou de rexeitamento do papel da tecnociencia, favorecendo o coñecemento dos grandes problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade, a busca de solucións para avanzar cara ao 68

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

logro dun desenvolvemento sostible e a formación básica para participar, fundamentadamente, na necesaria toma de decisións en torno aos problemas locais e globais formulados. A discriminación de formas, relacións e estruturas xeométricas, especialmente co desenvolvemento da visión espacial e a capacidade para transferir formas e representacións entre o plano e o espazo, contribúe a afondar a competencia en coñecemento e interacción co mundo físico, a ciencia e a tecnoloxía. A modelización constitúe outro referente nesta mesma dirección. Elaborar modelos esixe identificar e seleccionar as características relevantes dunha situación real, representala simbolicamente e determinar pautas de comportamento, regularidades e invariantes a partir das que poder facer predicións sobre a evolución, a precisión e as limitacións do modelo.

iii.- Competencia dixital (CD) O traballo científico ten tamén formas específicas para a busca, recollida, selección, procesamento e presentación da información que se utiliza ademais en moi diferentes formas: verbal, numérica, simbólica ou gráfica. A incorporación de contidos relacionados con todo iso fai posible a contribución destas materias ao desenvolvemento da competencia no tratamento da información e competencia dixital. Así, favorece a adquisición desta competencia a mellora nas destrezas asociadas á utilización de recursos frecuentes nas materias como son os esquemas, mapas conceptuais, etc., así como a produción e presentación de memorias, textos, etc. Por outra banda, na faceta de competencia dixital, tamén se contribúe a través da utilización das tecnoloxías da información e a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o tratamento de datos, etc. Trátase dun recurso útil no campo das ciencias da natureza e que contribúe a mostrar unha visión actualizada da actividade científica. A incorporación de ferramentas tecnolóxicas como recurso didáctico para a aprendizaxe e para a resolución de problemas contribúe a mellorar a competencia en tratamento da información e competencia dixital dos estudantes, do mesmo modo que a utilización das linguaxes gráfica e estatística axuda a interpretar mellor a realidade expresada polos medios de comunicación. Non menos importante resulta a interacción entre os distintos tipos de linguaxe: natural, numérico, gráfico, xeométrico e alxébrico como forma de ligar o tratamento da información coa experiencia dos alumnos.

iv.- Competencia para aprender a aprender (CAA) Os contidos asociados á forma de construír e transmitir o coñecemento científico constitúen unha oportunidade para o desenvolvemento da competencia para aprender a aprender. A aprendizaxe ao longo da vida, no caso do coñecemento da natureza, vaise producindo pola incorporación de informacións provenientes nunhas ocasións da propia experiencia e noutras de medios escritos ou audiovisuais. A integración desta información na estrutura de coñecemento de cada persoa prodúcese se se teñen adquiridos en primeiro lugar os conceptos esenciais ligados ao noso coñecemento do mundo natural e, en segundo lugar, os procedementos de análise de causas e consecuencias que son habituais nas ciencias da natureza, así como as destrezas ligadas ao desenvolvemento do carácter tentativo e creativo do traballo científico, a integración de coñecementos e busca de coherencia global, e a auto e interregulación dos procesos mentais. As técnicas heurísticas que desenvolve constitúen modelos xerais de tratamento da información e de razoamento e consolida a adquisición de destrezas involucradas na competencia de aprender a aprender tales como a autonomía, a perseveranza, a sistematización, a reflexión crítica e a habilidade para comunicar con eficacia os resultados do propio traballo.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

v. - Competencias sociais e cívicas (CSC): A contribución das Ciencias da natureza á competencia social e cívica está ligada, en primeiro lugar, ao papel da ciencia na preparación de futuros cidadáns dunha sociedade democrática para a súa participación activa na toma fundamentada de decisións; e iso polo papel que xoga a natureza social do coñecemento científico. A alfabetización científica permite a concepción e tratamento de problemas de interese, a consideración das implicacións e perspectivas abertas polas investigacións realizadas e a toma fundamentada de decisións colectivas nun ámbito de crecente importancia no debate social. En segundo lugar, o coñecemento de como se produciron determinados debates que foron esenciais para o avance da ciencia, contribúe a entender mellor cuestións que son importantes para comprender a evolución da sociedade en épocas pasadas e analizar a sociedade actual. Se ben a historia da ciencia presenta sombras que non deben ser ignoradas, o mellor desta contribuíu á liberdade do pensamento e á extensión dos dereitos humanos. A alfabetización científica constitúe unha dimensión fundamental da cultura cidadá, garantía, á súa vez, de aplicación do principio de precaución, que se apoia nunha crecente sensibilidade social fronte ás implicacións do desenvolvemento tecnocientífico que poidan comportar riscos para as persoas ou o medio. A achega á competencia social e cívica dende a consideración da utilización das matemáticas para describir fenómenos sociais. As matemáticas, fundamentalmente a través da análise funcional e da estatística, achegan criterios científicos para predicir e tomar decisións. Tamén se contribúe a esta competencia enfocando os erros cometidos nos procesos de resolución de problemas con espírito construtivo, o que permite de paso valorar os puntos de vista alleos en plano de igualdade cos propios como formas alternativas de abordar unha situación.

vi.- Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) A énfase na formación dun espírito crítico, capaz de cuestionar dogmas e desafiar prexuízos, permite contribuír ao desenvolvemento da iniciativa e o espírito emprendedor. É importante, neste sentido, sinalar o papel da ciencia como potenciadora do espírito crítico nun sentido máis profundo: a aventura que supón enfrontarse a problemas abertos, participar na construción tentativa de solucións, en definitiva, a aventura de facer ciencia. En canto á faceta desta competencia relacionada coa habilidade para iniciar e levar a cabo proxectos, poderase contribuír a través do desenvolvemento da capacidade de analizar situacións valorando os factores que incidiron nelas e as consecuencias que poden ter. O pensamento hipotético propio do quefacer científico se pode, así, transferir a outras situacións. Os propios procesos de resolución de problemas contribúen de forma especial a fomentar a iniciativa e o espírito emprendedor porque se utilizan para planificar estratexias, asumir retos e contribúen a convivir coa incerteza controlando ao mesmo tempo os procesos de toma de decisións.

vii. – Conciencia e expresións culturais (CCEC) As matemáticas contribúen á competencia en conciencia e expresións culturais porque o mesmo coñecemento matemático é expresión universal da cultura, sendo, en particular, a xeometría parte integral da expresión artística da humanidade ao ofrecer medios para describir e comprender o mundo que nos rodea e apreciar a beleza das estruturas que creou. Cultivar a sensibilidade e a creatividade, o pensamento diverxente, a autonomía e o apaixonamento estético é obxectivos desta materia.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

3. - OBXECTIVOS ESPECÍFICOS DA ÁREA: O obxectivo fundamental do programa de Diversificación Curricular é, a partir dunha organización de contidos, actividades e materias do currículo diferente á establecida con carácter xeral, permitir ao alumnado que accede a estes programas a adquisición das competencias básicas, a consecución dos obxectivos xerais da etapa e, polo tanto, a obtención do título de graduado en Educación Secundaria Obrigatoria. É por iso que, a través das materias do Ámbito Científico Técnico I e II, debemos cubrir os obxectivos básicos de etapa referidos ás materias de Física e Química, Bioloxía e Xeoloxía, e Matemáticas (Orientadas ás Ensinanzas Aplicadas en 3º da ESO), polo que a programación destos ámbitos debe recoller os aspectos básicos referidos ás devanditas materias, para así preparar ós nosos alumnos de cara a desenvolver o 4º curso da ESO con garantías de obtención do título da ESO. Debido ás peculiaridades do PMAR estes aspectos básicos deben ser contextualizados ás necesidades e expectativas do noso alumnado. De forma que o documento que aquí se presenta é unha xeneralización que deberá ser particularizada en cada un dos nosos alumnos. Poderiamos considerar como obxectivos xerais do ámbito os seguintes: 1. Comprender e utilizar as estratexias e os conceptos básicos das ciencias da natureza para interpretar os fenómenos naturais, así como para analizar e valorar as repercusións de desenvolvementos tecnocientíficos e as súas aplicacións. 2. Mellorar a capacidade de pensamento reflexivo e incorporar á linguaxe e modos de argumentación as formas de expresión e razoamento matemático, tanto nos procesos matemáticos ou científicos coma nos distintos ámbitos da actividade humana. 3. Recoñecer e formular situacións susceptibles de ser formuladas en termos matemáticos, aplicando, na resolución de problemas, estratexias coherentes cos procedementos das matemáticas e as ciencias: elaboración de hipótese e estratexias de resolución, deseños experimentais, a análise de resultados, a consideración de aplicacións e repercusións do estudio realizado e a busca de coherencia global. 4. Comprender e expresar mensaxes con contido científico utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade, interpretar diagramas, gráficas, táboas e expresións matemáticas elementais, así como comunicar a outras argumentacións e explicacións no ámbito da ciencia. 5. Cuantificar aqueles aspectos da realidade que permitan interpretala mellor: utilizar técnicas de recollida da información e procedementos de medida, realizar a análise dos datos mediante o uso de distintas clases de números e a selección dos cálculos apropiados a cada situación. 6. Obter información sobre temas científicos, utilizando distintas fontes, incluídas as tecnoloxías da información e a comunicación, e empregala, valorando o seu contido, para fundamentar e orientar traballos sobre temas científicos. 7. Identificar os elementos matemáticos e científicos presentes nos medios de comunicación, Internet, publicidade ou outras fontes de información e adoptar actitudes críticas fundamentadas no coñecemento para analizar, individualmente ou en grupo, estes elementos. 8. Utilizar de forma axeitada os distintos medios tecnolóxicos (calculadoras, ordenadores, etc.) tanto para realizar cálculos como para buscar, tratar e representar informacións de índole diversa e tamén como axuda na aprendizaxe. 9. Desenvolver actitudes e hábitos favorables á promoción da saúde persoal e comunitaria, facilitando estratexias que permitan facer fronte aos riscos da sociedade actual en aspectos relacionados coa alimentación, o consumo, as drogodependencias e a sexualidade.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

10. Coñecer e valorar as interaccións da ciencia e a tecnoloxía coa sociedade e o medio, con atención particular aos problemas aos que se enfronta hoxe a humanidade e a necesidade de busca e aplicación de solucións, suxeitas ao principio de precaución. 11. Elaborar estratexias persoais para a análise de situacións concretas e a identificación e resolución de problemas, utilizando distintos recursos e instrumentos e valorando a conveniencia das estratexias utilizadas en función da análise dos resultados e do seu carácter exacto ou aproximado. 12. Integrar os coñecementos matemáticos e científicos no conxunto de saberes que se van adquirindo dende as distintas áreas de modo que poidan empregarse de forma creativa, analítica e crítica. 13. Aprender a traballar en equipo, respectando as achegas alleas e asumindo as tarefas propias con responsabilidade, valorando este tipo de traballo como un elemento fundamental do traballo científico e de investigación. 14. Potenciar o sentimento de autoestima producido por aplicación de estratexias persoais, coherentes cos procedementos das ciencias, na resolución de problemas que leven consigo o deseño e construción de obxectos e sistemas técnicos. 15. Participar, dende a autonomía e creatividade persoal, na planificación e realización en equipo de investigacións sinxelas, con actitudes de cooperación, tolerancia e solidariedade, valorando a importancia do traballo en equipo e o respecto das normas de seguridade e hixiene. 16. Utilizar os seus coñecementos científicos para analizar e interpretar os mecanismos básicos que rexen o medio físico e natural; valorar criticamente os efectos que sobre el teñen o desenvolvemento científico e tecnolóxico e contribuír á súa defensa, conservación e mellora. 17. Utilizar os conceptos e procedementos científica dos principais fenómenos indagación cara ao mundo tecnolóxico algunhas aplicacións tecnolóxicas de natural e social.

básicos da ciencia para elaborar unha interpretación naturais; desenvolver unha actitude de curiosidade e e analizar e valorar dende criterios persoais e razoados especial relevancia e a súa incidencia no medio físico,

4. - CONTIDOS: Os contidos aparecen, a continuación, organizados en doce unidades didácticas no Ámbito Científico Técnico II (3º E.S.O.). Como podemos observar, algunha das unidades contén exclusivamente ou ben elementos de matemáticos ou ben elementos asociados ás Ciencias da Natureza. Isto provocará que ao mesmo tempo poderemos estar a traballar sobre unidades diferentes para así compatibilizar o ensino de ambos os dous campos. • • • • • • • •

1. Números reais • Números enteiros • Números racionais • Números reais • Erro absoluto e relativo • Magnitudes físicas • Unidades de medida 2. Organización da vida, estatística e probabilidade. • Como se organiza a vida? • Obtención de enerxía • Multiplicación das células 72

Como se organizan os seres pluricelulares? Virus Variables estatísticas Representacións gráficas Medidas de centralización Medidas de dispersión O azar. Definicións A regra de Laplace

3. Ecuacións e sucesións. • A linguaxe alxébrica, polinomios e ecuacións. • Identidades notables

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

• • • • •

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

Resolución de ecuacións de primeiro grao Resolución de problemas Sistemas de ecuacións Sucesións Progresións aritméticas e xeométricas

4. Nutrición e alimentación • Os nutrientes • Os alimentos • Que debemos comer? • Cálculos nutricionales • O aparato dixestivo • O aparato respiratorio • O aparato circulatorio • A excreción e o aparato urinario • Enfermidades 5. Percepción, comunicación e movemento • Células do sistema nervioso • Receptores • Anatomía do sistema nervioso • Actos reflexos e voluntarios • Sistema hormonal • Glándulas endócrinas e hormonas producen • Enfermidades do sistema nervioso • Enfermidades do sistema hormonal • O aparato locomotor • Enfermidades do aparato locomotor

• Fusos horarios 8. Transformacións xeométricas. • O plano • Transformacións xeométricas • Translacións e xiros • Simetrías • Semellanzas • Escalas 9. Enerxía e materiais • A enerxía • Leis da conservación da materia e a enerxía • Fontes de enerxía • Enerxías renovables • Enerxías non renovables • Como utilizamos a enerxía? • Materiais

que

6. Reprodución, inmunidade e saúde • O aparato reprodutor feminino • O ciclo menstrual feminino • O aparato reprodutor masculino • Fecundación e desenvolvemento embrionario. • Crecemento e desenvolvemento • Planificación da natalidade • Enfermidades de transmisión sexual (ETS) • Saúde e enfermidade • Defensas contra as infeccións • Respostas inmunolóxicas non desexables • ¿Como podemos axudar ao noso sistema inmune?

10. Materia, electricidade e funcións matemáticas. • A materia • Estados da materia: a teoría cinética • Átomos, elementos e compostos • Substancias puras e mesturas e separación de mesturas • Modelos atómicos • A estrutura do átomo • Moléculas, elementos e compostos • Enlace químico • Formulación e nomenclatura dos compostos químicos segundo a IUPAC • Funcións • Funcións afíns • Cambios de estado • Fenómenos electrostáticos 11. Cambios químicos e medio • Reaccións químicas • Axuste de reaccións químicas • Tipos de reaccións químicas • Contaminación e impacto ambiental • A química do noso ámbito 12. Funcións alxébricas e movemento • O movemento • Velocidade • Funcións • Ecuación do movemento rectilíneo uniforme • Aceleración. Movemento rectilíneo uniformemente acelerado.

7. Corpos xeométricos • Polígonos • Cuadriláteros • Poliedros • A circunferencia e o círculo • Corpos de revolución • A xeometría no noso ámbito 73

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

• Funcións cuadrático • Representación gráfica do MRUA • Taxa de variación media

• Caída libre • Representación gráfica de funcións

5. - TEMPORALIZACIÓN: Cabe recordar, antes de nada, que según a Resolución do 15 de xullo de 2016, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións para a implantación, no curso académico 2016/17, do currículo establecido no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia, no seu artigo 5, a carga horaria semanal da materia Ámbito Científico Técnico II (3º E.S.O.) é de oito sesións. Nestas sesións haberá que distribuír axeitadamente os contidos de todas as materias englobadas no ámbito. Por iso, tal e como diciamos no apartado anterior, haberá momentos nos que esteamos a traballar simultaneamente en dúas unidades diferentes. Tendo en conta isto e que hai que adaptar os ritmos de traballo ao alumnado, no proceso de atención á diversidade, é moi difícil temporalizar ao cen por cen estas materias. A modo orientativo poderiamos dicir: Ámbito Científico Técnico II (3º E.S.O.): Repaso Unidade 1 Unidade 2 Unidade 3 Unidade 4 Unidade 5

4 semanas

½ SET & ½ OUT

1,5 semanas 2 semanas 1,5 semanas 1,5 semanas

OUTUBRO

Unidade 6 Unidade 7 Unidade 8 Unidade 9

1, 5 semanas 3 semanas 3 semanas 3 semanas

XANEIRO XANEIRO & ½ FEBREIRO

Unidade 10 Unidade 11 Unidade 12

3 semanas 3 semanas 3 semanas

ABRIL

1ª AVAL.

NOVEMBRO DECEMBRO

2ª AVAL

½ FEBREIRO & MARZO

MAIO & XUÑO

3ª AVAL

6. - METODOLOXÍA E RECURSOS: Hai que recordar que os alumnos de diversificación presentan importantes carencias nos coñecementos básicos; por iso, na nosa programación, partiuse de contidos mínimos que posibilitan ao alumno o desenvolvemento de capacidades instrumentais, facilitándolle a construción de aprendizaxes significativas, fundamentais para o seu futuro escolar e profesional; en consecuencia, destácanse os contidos procedimentales e actitudinales sobre os conceptuais. A pesar de que os grupos de diversificación están formados por un número reducido de alumnos, hai que ter en conta a heteroxeneidade do alumnado en canto aos seus coñecementos, habilidades, actitudes, aptitudes, intereses e realidades sociais. É por iso que debemos planificar e poñer en práctica unha serie de estratexias de ensino e aprendizaxe para atender individualizadamente os alumnos. 74

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

É nese traballo de planificación onde se inclúen unha serie de medidas que dean resposta educativa á totalidade dos alumnos, ademais de utilizar os recursos dos que dispoñamos no noso Centro. Entre os recursos materiais pódense citar: • • • • • • • •

Materiais de apoio elaborados polo profesorado. Uso de distintas fontes de información: xornais, revistas, libros, Internet, etc.; xa que o alumno debe desenvolver a capacidade de aprender a aprender. Aula de Informática, onde o profesor ensinará estratexias tanto de busca coma de procesamento da información. Biblioteca do Centro, onde o alumno poida estudar e atopar, nos libros desta, información para a resolución de actividades. Diferentes enciclopedias virtuais ou en CD. Videos, CDs didácticos e películas relacionadas coas diferentes Unidades. Laboratorio de Física e Química, onde os alumnos poidan realizar as diferentes prácticas que lles propoña o seu profesor. Laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía, que, ao igual que o anterior, permita a realización de prácticas.

Para conseguir os obxectivos previstos no tratamento de cada unidade teranse en conta os seguintes aspectos metodolóxicos: -

Partir dos coñecementos que os alumnos / ás adquiriron na etapa anterior: Neste punto é moi importante ter en conta, sobre todo, os coñecementos matemáticos que puidesen ser necesarios para unha correcta manipulación de datos científicos. Acostumar os alumnos a usar linguaxe científica: en moitas ocasións por facilitar aos alumnos a comprensión dos temas explicados utilízanse palabras que non son rigorosamente científicas. Isto debemos evitalo. Facer interesante a clase: é importante relacionar os temas que se estean a estudar co propio ámbito dos alumnos. Debe utilizarse moito o método indutivo, que parte sempre do particular e próximo ao alumno/a para despois aplicar o coñecido a outras situacións máis xerais. A participación do alumno/a nas exposicións e debates sobre un tema debe ser continua, evitando así a pasividade, que conduce ao aburrimento. Sempre que se poida deben relacionarse os contidos de cada tema novo cos que se estudaron en temas anteriores: con isto conséguese unha maior comprensión e fixación dos contidos científicos e serve de base para a comprensión doutros contidos no futuro. Debe acostumarse os alumnos /ás a usar o método científico sempre que se poida: deben observar, medir, debater, interpretar e sacar conclusións dos fenómenos estudados. Os alumnos deben resolver moitas actividades sobre os temas que se estuden e realizar esquemas, resumos, traballos manuais, etc.: os traballos manuais e murais son moi importantes para fomentar o traballo en equipo. Os esquemas e resumos son técnicas de estudio que facilitan a asimilación e comprensión de certos contidos. Motivaremos os alumnos animándolles cando fallan e recoñecendo os seus méritos cando acertan, pero sempre sen esaxerar. O alumno /a debe coñecer en todo momento como van os seus progresos en cada tema que estuda. Os alumnos débense acostumar a obter información de diferentes fontes, é por iso que utilizaremos o acceso a internet (unha sesión semanal, sempre que se poida), así como as enciclopedias e libros dos que dispoñemos na biblioteca.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

De forma especial traballaremos sobre a premisa de atención individualizada, que pode realizarse debido ao número reducido de alumnos, e que permite: • • • • • • • • • • •

A adecuación dos ritmos de aprendizaxe ás capacidades do alumno. A revisión exhaustiva do traballo diario do alumno. Fomentar o rendemento máximo. Aumento da motivación do alumno ante a aprendizaxe para obter unha maior autonomía. A reflexión do alumno sobre a súa propia aprendizaxe, facéndoo partícipe do seu desenvolvemento, detectando os seus logros e dificultades. Respectar os distintos ritmos e niveis de aprendizaxe. Non fixar só contidos conceptuais, pois hai alumnos que desenvolven as capacidades a través de contidos procedimentais. Relacionar os contidos novos cos coñecementos previos dos alumnos. O repaso dos contidos anteriores antes de presentar os novos. A relación dos contidos con situacións da vida cotiá. O traballo das unidades con diferentes niveis de afondamento, para atender os alumnos máis avantaxados e os máis demorados.

7. - AVALIACIÓN: 7.A.- INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN: Os instrumentos máis habituais utilizados para desenvolver axeitadamente a avaliación das aprendizaxes dos alumnos son:

Observación dos alumnos en clase: resulta fundamental dado o carácter continuo da avaliación, principalmente para valorar a adquisición de procedementos e actitudes.

Probas escritas: moi importantes á hora de medir a adquisición de conceptos e procedementos deberán estar deseñadas atendendo aos criterios de avaliación do ámbito.

Revisión do caderno de clase: con especial atención á realización das tarefas no domicilio e á corrección dos erros en clase, valorando igualmente a orde e a correcta presentación.

Traballos e investigacións: que inclúen actividades de busca de información e prácticas de laboratorio. Poden realizarse individualmente ou en grupo. Neste último caso será importante avaliar as capacidades relacionadas co traballo compartido e o respecto ás opinións alleas.

7.B.- CRITERIOS DE AVALIACIÓN: MATEMÁTICAS 1. Utilizar os números racionais e irracionais para presentar e intercambiar información e resolver problemas sinxelos do ámbito, desenvolvendo o cálculo aproximado e utilizando a calculadora. 2. Saber aplicar os coñecementos matemáticos adquiridos para interpretar e valorar información de prensa. 3. Cumprir documentos oficiais ou bancarios nos que interveña a aritmética. 4. Recoñecer as regularidades que presentan series numéricas sinxelas. 5. Resolver problemas referentes a aritmética comercial. 6. Utilizar as ecuacións e os sistemas para facilitar a formulación e resolución de problemas da vida real, interpretando a solución obtida dentro do contexto do problema.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

7. Descubrir a existencia de relacións de proporcionalidade entre pares de valores correspondentes a dúas magnitudes para resolver problemas en situacións concretas, utilizando a terminoloxía axeitada e, no seu caso, a regra de tres. 8. Utilizar técnicas de composición, descomposición, simetrías e desenvolvemento de figuras para calcular lonxitudes, áreas e volumes. 9. Utilizar a proporcionalidade xeométrica ou semellanza e, no seu caso, a razón de áreas e volumes de figuras e corpos semellantes, para calcular lonxitudes, áreas e volumes. 10. Recoñecer as características básicas das funcións constantes, lineais e afíns na súa forma gráfica ou alxébrica e representalas graficamente cando veñan expresadas por un enunciado, unha táboa ou unha expresión alxébrica. 11. Resolver problemas sinxelos de probabilidades en situacións próximas ao alumno. CIENCIAS DA NATUREZA 1. Recompilar información procedente de fontes documentais e de Internet acerca da influencia das actuacións humanas sobre diferentes ecosistemas: efectos da contaminación, desertización, diminución da capa de ozono, esgotamento de recursos e extinción de especies; analizar a devandita información e argumentar posibles actuacións para evitar a deterioración do medio e promover unha xestión máis racional dos recursos naturais. 2. Relacionar a desigual distribución da enerxía na superficie do planeta coa orixe dos axentes xeolóxicos externos. 3. Identificar as accións dos devanditos axentes no modelado do relevo terrestre. 4. Recoñecer as principais rochas sedimentarias. 5. Describir as características dos estados sólido, líquido e gasoso. Explicar en que consisten os cambios de estado, empregando a teoría cinética. 6. Diferenciar entre elementos, compostos e mesturas, así como explicar os procedementos químicos básicos para o seu estudio. 7. Distinguir entre átomos e moléculas. Indicar as características das partículas compoñentes dos átomos. Diferenciar os elementos. 8. Formular e nomear algunhas substancias importantes. Indicar as súas propiedades. 9. Discernir entre cambio físico e químico. Comprobar que a conservación da masa se cumpre en toda reacción química. Escribir e axustar correctamente ecuacións químicas sinxelas. 10. Explicar os procesos de oxidación e combustión, analizando a súa incidencia no medio. 11. Manexo de instrumentos de medida sinxelos: balanza, probeta, contagotas, termómetro. Coñecer e aplicar as medidas do S.I. 7.C.- PROCEDEMENTO DE AVALIACIÓN E SISTEMA DE CUALIFICACIÓN: A avaliación de todos estes contidos efectuarase mediante a observación sistemática do traballo do alumno en clase, sendo instrumentos axeitados para iso tanto a realización das actividades de comprobación de coñecementos de cada un dos contidos en que se organizou a unidade como as finais de síntese da unidade, así como exposicións orais e traballos escritos, nas que o alumno deberá demostrar tanto o dominio de conceptos como o de destrezas básicas da área en cuestión. A nota de cada avaliación será a media ponderada dos seguintes apartados: a) Traballo en clase e observación diaria 60% b) Probas escritas 40% As probas escritas citadas no apartado (c) fan referencia ás que se levarán a cabo ao finalizar cada unidade didáctica. Intentando, na medida do posible, efectuar catro en cada trimestre. As probas escritas sempre terán dúas partes, Ciencias da Natureza e Matemáticas, que contribuirán cun 50% cada unha delas á nota final da proba escrita. Esixirase unha nota mínima de tres

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

A.C.T. P.M.A.R. II 3º E.S.O. CURSO 2016 - 2017

sobre dez en cada unha de ambas as dúas partes para así poder facer a ponderación anteriormente citada. No caso contrario, a avaliación será negativa independentemente do resto de apartados. Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se fai un novo exame a este e en que forma ou tempo. Este mesmo criterio se formulará para posibles ausencias de clases experimentais e prácticas de laboratorio obrigatorias. Ante esta posibilidade, de avaliación negativa, se ofertará a oportunidade de recuperación a través das correspondentes probas escritas que serán convocadas con suficiente antelación. Aqueles alumnos que tendo en conta o anteriormente exposto acaden unha nota mínima de 5, aprobarán a materia.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: Tal e como aparece recollido na lexislación vixente, o estudo da Física e Química en 2º da ESO debe ser plantexado dende a perspectiva fenomenolóxica, fundamentalmente, xa que as ferramentas matemáticas do noso alumnado neste nivel non son doadas para outra cousa. Deste xeito, a materia preséntase como a explicación lóxica de todo aquilo ao que o alumnado está afeito e coñece. A asignatura, ao igual que no resto de niveis, aparece estructurada en diferentes bloques temáticos de forma que no primeiro ciclo de ESO débense afianzar e ampliar os coñecementos que sobre as ciencias da natureza foron adquiridos polo alumnado na etapa de educación primaria. É importante sinalar que neste ciclo a materia de Física e Química pode ter carácter terminal, polo que o seu obxectivo prioritario será o de contribuír á cimentación dunha cultura científica básica. En primeiro de bacharelato, o estudo da química secuenciouse en catro bloques: aspectos cuantitativos de química, reaccións químicas, transformacións enerxéticas e espontaneidade das reaccións, e química do carbono. Este último adquire especial importancia pola súa relación con outras disciplinas, que tamén son obxecto de estudo no bacharelato. O estudo da física consolida o enfoque secuencial (cinemática, dinámica e enerxía) esbozado no segundo ciclo de ESO. O aparato matemático da física cobra, á súa vez, unha maior relevancia neste nivel, polo que convén comezar o estudo polos bloques de química, co fin de que o alumnado poida adquirir as ferramentas necesarias proporcionadas pola materia de Matemáticas.

METODOLOXÍA: A metodoloxía a empregar será continuación da xa utilizada na ESO. Na etapa obrigatorio faise fincapé no uso estructurado do método científico, da recollida de datos, da estructuración na resolución de problemas numéricos ... No nivel de 1º de Bacharelato teremos que afianzar todas estas pautas como base para o mellor aproveitamento das clases ordinarias. Se todos utilizamos unha mesma linguaxe poderemos entendernos mellor. Coma en anos anteriores dividiremos o curso en dúas partes coincidentes con dous cuatrimestres. No primeiro traballaremos a Química dando así tempo a que o noso alumnado desenvolva novas técnicas matemáticas para afrontar con maior efectividade a parte de Física. No desenvolvemento das unidades temáticas primeiro abordaremos a parte teórica mínima necesaria para introducir exercicios nos que podamos ir aplicando a teoría. A complexidade destos irá incrementándose ao longo do tema ata chegar ao nivel mínimo necesario deste curso académico. A maioría dos exercicios serán correxidos na clase dando opción así á resolución de cantas dúbidas asalten as testas do noso alumnado, tamén é unha forma de establecer colaboraciones entre eles mismos de cara a afrontar retos tanto individuais como colectivos.

PROCEDEMENTO AVALIADOR: O traballo de cada día na casa e na aula, a participación ... serán valorados como observación, ata un máximo do 10% da nota final de avaliación. Os controis de clase, os traballos recollidos (de investigación ou de laboratorio) ... contribuirán un máximo do 20% da nota total de cada avaliación. Cando se manden exercicios para casa non se admitirán fora do prazo indicado polo profesor, a menos que se presente a xustificación axeitada.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017

Faremos un examen escrito ó finalizar cada unidade temática e un exame global en cada trimestre. Este exame global no primeiro trimestre versará sobre os temas vistos no mesmo; no segundo trimestre, será un exame global de toda a química; no terceiro trimestre, un exame global de toda a física. A cualificación que figurará no boletín correspondente a cada avaliación será: observación 10%; controis de clase e laboratorio ata un máximo do 20%; exames de unidade e exame global (promediados ó 50% exames de unidade e outro 50% exame global), mínimo 70% e máximo 90%. O redondeo ata unha nota enteira será a criterio do profesor/a, non necesariamente aplicando o redondeo matemático. As cualificacións en calquer apartado, teoría ou observación, por debaixo do 30% da puntuación total, non promediarán, obrigando o alumno a ir a unha suficiencia. Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se fai un novo exame a este e en que forma ou tempo. Este mesmo criterio se formulará para posibles ausencias de clases experimentais e prácticas de laboratorio obrigatorias. Para os alumnos con menos de 3 puntos en calquer apartado, será obrigatorio ir a exame de recuperación, que para eles é un exame de suficiencia, a contidos mínimos e cunha cualificación mínima de 5 ptos, sobre 10 totais, para superar a avaliación. A cualificación definitiva da terceira avaliación, e polo tanto nota final de curso, será o promedio das notas correspondentes as tres avaliacións ou ben a media dos globais de Química e de Física, sempre que se beneficie o alumno na nota final. Os alumnos que non superen esa cualificación irán a un exame de suficiencia e/ou a un exame de recuperación de cada avaliación, segundo o estime oportuno o profesor, no que é necesario superar os 5 ptos, independentemente das notas de curso. O exame de suficiencia será sobre todas as unidades deste curso, repartindo ao 50% os contidos de Química e de Física. Será necesario obter un mínimo do 3,5 puntos da nota en cada unha das partes para sumar estas e ter unha nota definitiva. Se está por enriba do 5 sobre 10, o exame estará apto. Este mesmo criterio rixe para os exames extraordinarios do mes de setembro. Aqueles alumnos que tendo en conta o anteriormente exposto acaden unha nota mínima de 5, aprobarán a materia.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017 Secuenciación e temporalización dos contidos Física e Química 1º BACH UNIDADES DIDÁCTICAS

Avaliacións

Tema

Bloque

CONTIDO

BLOQUE 1: A actividade científica

B1.1

Estratexias necesarias na actividade científica

B1.2

Tecnoloxías da información e da comunicación no traballo científico.

B1.3

Proxecto de investigación

1ª EVAL

Probas

Mes

Nº sesións

Avaliación

SET

BLOQUE 2: Aspectos cuantitativos da química

B2.1

Revisión da teoría atómica de Dalton.

B2.2

Leis dos gases. Ecuación de estado dos gases ideais.

B2.3

Determinación de fórmulas empíricas e moleculares.

B2.4

Disolucións: formas de expresar a concentración, preparación e propiedades coligativas

B2.6

Métodos actuais para a análise de substancias: espectroscopía e espectrometría.

TEMA 2 & TEMA 3

SET OUT NOV

X 20

X X X

BLOQUE 3: Reaccións químicas

B3.1

Estequiometría das reaccións. Reactivo limitante e rendemento dunha reacción.

B3.3

Química e industria.

TEMA 1

Temporalización

2ª EVAL

REFERENCIA LIBRO TEXTO

TEMA 4

NOV

X X

BLOQUE 4: Transformacións enerxéticas e espontaneidade das reaccións químicas

B4.1

Sistemas termodinámicos

B4.2

Primeiro principio da termodinámica. Enerxía interna.

B4.3

Entalpía. Ecuacións termoquímicas.

B4.4

Lei de Hess.

B4.5

Segundo principio da termodinámica. Entropía.

B4.6

Factores que interveñen na espontaneidade dunha reacción química. Enerxía de Gibbs.

B4.7

Consecuencias sociais e ambientais das reaccións químicas de combustión.

TEMA 6

B5 B5.1

NOV DEC XAN

X 16

X X

BLOQUE 5: Química do carbono Enlaces do átomo de carbono.

TEMA 5

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017 15

Compostos de carbono: hidrocarburos.

B5.3

Formulación e nomenclatura IUPAC dos compostos do carbono.

B5.4

Compostos de carbono nitroxenados e osixenados.

B5.5

Isomería estrutural.

B5.6

Petróleo e novos materiais.

B5.7

Aplicacións e propiedades dos compostos do carbono.

3ª AVAL

TEMA 5

B5.2

X X X

XAN FEBR

BLOQUE 6: Cinemática

B6.1

Sistemas de referencia inerciais. Principio de relatividade de Galileo.

B6.2

Movementos rectilíneo e circular.

X X TEMA 7

FEBR MARZ

B6.3

Movemento circular uniformemente acelerado.

B6.4

Composición dos movementos rectilíneo uniforme e rectilíneo uniformemente acelerado.

B6.5

Descrición do movemento harmónico simple (MHS).

BLOQUE 7: Dinámica

B7.1

A forza como interacción.

B7.2

Leis de Newton.

B7.3

Forzas de contacto. Dinámica de corpos ligados.

X MARZ ABRIL

B7.4

Forzas elásticas. Dinámica do MHS.

B7.5

Sistema de dúas partículas.

B7.6

Conservación do momento lineal e impulso mecánico.

B7.7

Dinámica do movemento circular uniforme.

B7.8

Leis de Kepler.

B7.9

Forzas centrais. Momento dunha forza e momento angular. Conservación do momento angular.

B7.10

Lei de gravitación universal.

B7.11

Interacción electrostática: lei de Coulomb.

X X

TEMA 8

MAIO

X X

TEMA 10

BLOQUE 8: Enerxía

B8.1

Enerxía mecánica e traballo.

B8.2

Teorema das forzas vivas.

B8.3

Sistemas conservativos.

TEMA 2

MAIO XUÑO

X X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017

B8.4

Enerxía cinética e potencial do movemento harmónico simple.

B8.5

Diferenza de potencial eléctrico.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

Temas Identif. Identif. contidos criterios

B1.1

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

1ª Aval Identific Estándar

B1.1

FQB1.1.1.

B1.1

FQB1.1.2.

B1.1

FQB1.1.3.

B1.1

FQB1.1.4.

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

Instrumentos (%)

Temas transversais

Pr.escr

100

Xustifica a teoría atómica de Dalton e a descontinuidade da materia a partir das leis fundamentais da química, e exemplifícao con reaccións.

100

Distingue magnitudes escalares e vectoriais, e opera adecuadamente con elas. Elabora e interpreta representacións gráficas de procesos físicos e químicos a partir dos datos obtidos en experiencias de laboratorio ou virtuais, e relaciona os resultados obtidos coas ecuacións que representan as leis e os principios subxacentes. A partir dun texto científico, extrae e interpreta a información, e argumenta con rigor e precisión, utilizando a terminoloxía adecuada. Emprega aplicacións virtuais interactivas para simular experimentos físicos de difícil realización no laboratorio. Establece os elementos esenciais para o deseño, a elaboración e a defensa dun proxecto de investigación, sobre un tema de actualidade científica, vinculado coa física ou a química, utilizando preferentemente as TIC. Realiza de xeito cooperativo ou colaborativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación

Tr.individ Tr.grupo Caderno Rúbrica Observación CL EOE CA TIC EMP

EC PV

B1.1

FQB1.1.5.

B1.1

FQB1.1.6.

B1.2 &

B1.2

FQB1.2.1.

B1.3

B1.2

FQB1.2.2.

B1.1

B1.3

FQB1.3.1.

B2.1

FQB2.1.1.

B2.2

FQB2.2.1.

CMCCT

Determina as magnitudes que definen o estado dun gas aplicando a ecuación de estado dos gases ideais.

B2.2

FQB2.2.2.

CMCCT

Explica razoadamente a utilidade e as limitacións da hipótese do gas ideal.

B2.3

FQB2.3.1.

B2.3

FQB2.3.2.

100

B2.4

FQB2.4.1.

B2.5

FQB2.5.1.

B2.4

B2.5

FQB2.5.2.

100

B2.6

FQB2.6.1.

100

B2.6

B2.7

FQB2.7.1.

B3.1

FQB3.1.1.

100

B3.2

FQB3.2.1.

100

B3.2

FQB3.2.2.

100

B2.3

B2.4

B3.1

CMCCT

Peso na cualificación

Temas transversais

Pr.oral

Aplica habilidades necesarias para a investigación científica: fai preguntas, identifica problemas, recolle datos, realiza experiencias, deseña e argumenta CAA - CCL estratexias de resolución de problemas, utiliza modelos e leis, revisa o proceso e obtén conclusión Resolve exercicios numéricos e expresa o valor das magnitudes empregando a CMCCT - CSIEE notación científica, estima os erros absoluto e relativo asociados e contextualiza os resultados. CAA - CMCCT - Efectúa a análise dimensional das ecuacións que relacionan as magnitudes nun CSIEE proceso físico ou químico. CMCCT

% Grao mínimo consecución

CAA - CCL - CD - CMCCT CAA - CCL CMCCT CD - CMCCT CAA - CCL - CD - CMCCT CSIEE CAA - CCL - CD - CMCCT - CSC - CSIEE

Determina presións totais e parciais dos gases dunha mestura, relacionando a presión total dun sistema coa fracción molar e a ecuación de estado dos gases ideais. Relaciona a fórmula empírica e molecular dun composto coa súa composición CMCCT centesimal, aplicando a ecuación de estado dos gases ideais. Expresa a concentración dunha disolución en g/L, mol/L, porcentaxe en peso e en volume; leva a cabo e describe o procedemento de preparación no laboratorio de CMCCT disolucións dunha concentración determinada e realiza os cálculos necesarios, tanto para o caso Experimenta e interpreta a variación das temperaturas de fusión e ebulición dun CMCCT líquido ao que se lle engade un soluto, relacionándoo con algún proceso de interese no contorno. Utiliza o concepto de presión osmótica para describir o paso de ións a través dunha CMCCT membrana semipermeable. Calcula a masa atómica dun elemento a partir dos datos espectrométricos obtidos CMCCT para os diferentes isótopos deste. Describe as aplicacións da espectroscopía na identificación de elementos e CMCCT compostos Escribe e axusta e realiza ecuacións químicas sinxelas de distinto tipo CMCCT (neutralización, oxidación, síntese) e de interese bioquímico ou industrial. Interpreta unha ecuación química en termos de cantidade de materia, masa, número CMCCT - CSIEE de partículas ou volume, para realizar cálculos estequiométricos nela. Realiza os cálculos estequiométricos aplicando a lei de conservación da masa a CMCCT distintas reaccións. CMCCT

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

B3.3

B3.2

FQB3.2.3.

CMCCT

B3.2

FQB3.2.4.

CMCCT

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017 Efectúa cálculos estequiométricos nos que interveñan compostos en estado sólido, líquido ou gasoso, ou en disolución en presenza dun reactivo limitante ou un reactivo impuro. Aplica o rendemento dunha reacción na realización de cálculos estequiométricos. Describe o proceso de obtención de produtos inorgánicos de alto valor engadido, analizando o seu interese industrial. Explica os procesos que teñen lugar nun alto forno, e escribe e xustifica as reaccións químicas que se producen nel. Argumenta a necesidade de transformar o ferro de fundición en aceiro, distinguindo entre ambos os produtos segundo a porcentaxe de carbono que conteñan.

B3.3

FQB3.3.1.

CMCCT

B3.4

FQB3.4.1.

CMCCT

B3.4

FQB3.4.2.

CMCCT

B3.4

FQB3.4.3.

CMCCT

B3.5

FQB3.5.1.

CCEC - CMCCT - CSC

100

Relaciona a composición dos tipos de aceiro coas súas aplicacións.

Analiza a importancia e a necesidade da investigación científica aplicada ao desenvolvemento de novos materiais, e a súa repercusión na calidade de vida, a partir de fontes de información científica.

100

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

2ª Aval

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación % Grao mínimo consecución

Estándares de aprendizaxe

Peso na cualificación

100

Pr.oral Pr.escr

Tr.grupo

Caderno

Rúbrica

Observación CL EOE CA TIC EMP

B4.1

FQB4.1.1.

CMCCT

B4.2

FQB4.2.1.

CMCCT

Explica razoadamente o procedemento para determinar o equivalente mecánico da calor tomando como referente aplicacións virtuais interactivas asociadas ao experimento de Joule.

B4.3

FQB4.3.1.

CMCCT

Expresa as reaccións mediante ecuacións termoquímicas debuxando e interpretando os diagramas entálpicos asociados.

B4.4

FQB4.4.1.

CMCCT

Calcula a variación de entalpía dunha reacción aplicando a lei de Hess, coñecendo as entalpías de formación ou as enerxías de ligazón asociadas a unha transformación química dada, e interpreta o seu signo.

100

B4.5

FQB4.5.1.

CMCCT

Predí a variación de entropía nunha reacción química dependendo da molecularidade e do estado dos compostos que interveñen.

B4.6

FQB4.6.1.

CMCCT

Identifica a enerxía de Gibbs coa magnitude que informa sobre a espontaneidade dunha reacción química.

B4.6

FQB4.6.2.

CMCCT

Xustifica a espontaneidade dunha reacción química en función dos factores entálpicos, antrópicos e da temperatura.

B4.7

FQB4.7.1.

CMCCT

Expón situacións reais ou figuradas en que se poña de manifesto o segundo principio da termodinámica, asociando o concepto de entropía coa irreversibilidade dun proceso.

B4.6

B4.7

FQB4.7.2.

CMCCT

Relaciona o concepto de entropía coa espontaneidade dos procesos irreversibles.

B4.7

B4.8

FQB4.8.1.

CCL - CMCCT CSC - CSIEE

Analiza as consecuencias do uso de combustibles fósiles, relacionando as emisións de CO2 co seu efecto na calidade de vida, o efecto invernadoiro, o quecemento global, a redución dos recursos naturais e outros, a partir de distintas fontes de información,

B5.1& B5.2 & B5.3

B5.1

FQB5.1.1.

CMCCT

Formula e nomea segundo as normas da IUPAC hidrocarburos de cadea aberta e pechada, e derivados aromáticos.

100

Temas transversais

Tr.ind

Relaciona a variación da enerxía interna nun proceso termodinámico coa calor absorbida ou desprendida e o traballo realizado no proceso.

B4.6

X X

Temas transversais

Instrumentos (%)

Competencias clave

EC PV

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B5.3 & B5.2 FQB5.2.1. B5.4 B5.5

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017 Formula e nomea segundo as normas da IUPAC compostos orgánicos sinxelos cunha función osixenada ou nitroxenada.

CMCCT

B5.3

FQB5.3.1.

CMCCT

B5.4

FQB5.4.1.

CMCCT - CSC

B5.6

B5.4

FQB5.4.2.

CMCCT

B5.7

B5.5

FQB5.5.1.

CMCCT

B5.6

FQB5.6.1.

CCL - CMCCT CSC

B5.7

B5.6

FQB5.6.2.

CMCCT

B6.1

FQB6.1.1.

CMCCT

B6.1

FQB6.1.2.

CMCCT

B6.2

FQB6.2.1.

CMCCT

B6.3

FQB6.3.1.

CMCCT

B6.3

FQB6.3.2.

CMCCT

B6.3

FQB6.3.3.

CMCCT

B6.2

B6.4

FQB6.4.1.

CMCCT

B6.2

B6.5

FQB6.5.1.

CMCCT

B6.3

B6.6

FQB6.6.1.

CMCCT

B6.3

B6.7

FQB6.7.1.

CMCCT

B6.8

FQB6.8.1.

CMCCT

B6.8

FQB6.8.2.

CMCCT

B6.8

FQB6.8.3.

CD - CMCCT

B6.9

FQB6.9.1.

CMCCT

B6.9

FQB6.9.2.

CMCCT

B6.9

FQB6.9.3.

CMCCT

B6.9

FQB6.9.4.

CMCCT

B6.9

FQB6.9.5.

CMCCT

B6.9

FQB6.9.6.

CMCCT

B6.1

B6.2

B6.4

B6.5

100

Representa os isómeros dun composto orgánico.

100

Describe o proceso de obtención do gas natural e dos derivados do petróleo a nivel industrial, e a súa repercusión ambiental.

Explica a utilidade das fraccións do petróleo.

100

Identifica as formas alotrópicas do carbono relacionándoas coas propiedades fisicoquímicas e as súas posibles aplicacións. A partir dunha fonte de información, elabora un informe no que se analice e xustifique a importancia da química do carbono e a súa incidencia na calidade de vida Relaciona as reaccións de condensación e combustión con procesos que ocorren a nivel biolóxico. Analiza o movemento dun corpo en situacións cotiás razoando se o sistema de referencia elixido é inercial ou non inercial. Xustifica a viabilidade dun experimento que distinga se un sistema de referencia se acha en repouso ou se move con velocidade constante. Describe o movemento dun corpo a partir dos seus vectores de posición, velocidade e aceleración nun sistema de referencia dado. Obtén as ecuacións que describen a velocidade e a aceleración dun corpo a partir da expresión do vector de posición en función do tempo. Resolve exercicios prácticos de cinemática en dúas dimensións (movemento dun corpo nun plano) aplicando as ecuacións dos movementos rectilíneo uniforme (MRU) e movemento rectilíneo uniformemente acelerado (MRUA). Realiza e describe experiencias que permitan analizar os movementos rectilíneo ou circular, e determina as magnitudes involucradas. Interpreta as gráficas que relacionan as variables implicadas nos movementos MRU, MRUA e circular uniforme (MCU) aplicando as ecuacións adecuadas para obter os valores do espazo percorrido, a velocidade e a aceleración. Formulado un suposto, identifica o tipo ou os tipos de movementos implicados, e aplica as ecuacións da cinemática para realizar predicións acerca da posicióne a velocidade do móbil. Identifica as compoñentes intrínsecas da aceleración en casos prácticos e aplica as ecuacións que permiten determinar o seu valor. Relaciona as magnitudes lineais e angulares para un móbil que describe unha traxectoria circular, establecendo as ecuacións correspondentes. Recoñece movementos ecuacións que os describen, e calcula o valor de magnitudes tales como alcance e altura máxima, así como valores instantáneos de posición, velocidade e aceleración. Resolve problemas relativos á composición de movementos descompoñéndoos en dous movementos rectilíneos. Emprega simulacións virtuais interactivas para resolver supostos prácticos reais, determinando condicións iniciais, traxectorias e puntos de encontro dos corpos implicados. Deseña, realiza e describe experiencias que poñan de manifesto o movemento harmónico simple (MHS) e determina as magnitudes involucradas. Interpreta o significado físico dos parámetros que aparecen na ecuación do movemento harmónico simple. Predí a posición dun oscilador harmónico simple coñecendo a amplitude, a frecuencia, o período e a fase inicial. Obtén a posición, velocidade e aceleración nun movemento harmónico simple aplicando as ecuacións que o describen. Analiza o comportamento da velocidade e da aceleración dun movemento harmónico simple en función da elongación. Representa graficamente a posición, a velocidade e a aceleración do movemento harmónico simple (MHS) en función do tempo, comprobando a súa periodicidade.

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017

3ª Aval Temas Identif.

Identif.

Identific

Competencias

contidos criterios

Estándar

clave

B7.1

FQB7.1.1.

CMCCT

B7.1

FQB7.1.2.

CMCCT

B7.2

FQB7.2.1.

CMCCT

B7.1 & B7.2

B7.2 & B7.3

B7.4

B7.2

FQB7.2.2.

CMCCT

B7.2

FQB7.2.3.

CMCCT

B7.3

FQB7.3.1.

CMCCT

B7.3

FQB7.3.2.

CMCCT

B7.3

FQB7.3.3.

CMCCT

Calcula o módulo do momento dunha forza en casos prácticos sinxelos. Resolve supostos nos que aparezan forzas de rozamento en planos horizontais ou inclinados, aplicando as leis de Newton. Relaciona o movemento de varios corpos unidos mediante cordas tensas e poleas coas forzas que actúan sobre cada corpo. Determina experimentalmente a constante elástica dun resorte aplicando a lei de Hooke e calcula a frecuencia coa que oscila unha masa coñecida unida a un extremo do citado resorte. Demostra que a aceleración dun movemento harmónico simple (MHS) é proporcional ao desprazamento empregando a ecuación fundamental da dinámica. Estima o valor da gravidade facendo un estudo do movemento do péndulo simple.

B7.4

FQB7.4.1.

CMCCT

B7.4

FQB7.4.2.

CMCCT

B7.7

B7.5

FQB7.5.1.

CMCCT

B7.8

B7.6

FQB7.6.1.

CMCCT

B7.6

FQB7.6.2.

CCEC - CMCCT

B7.7

FQB7.7.1.

CMCCT

B7.7

FQB7.7.2.

CMCCT

B7.8

FQB7.8.1.

CMCCT

B7.8

FQB7.8.2.

CMCCT

B7.9

FQB7.9.1.

CCEC - CMCCT

B7.9

FQB7.9.2.

CMCCT

B7.10 & B7.11

B7.10

FQB7.10.1.

CMCCT

B8.1 &

B8.1

FQB8.1.1.

CMCCT

B8.2

B8.1

FQB8.1.2.

CMCCT

B8.3

B8.2

FQB8.2.1.

CMCCT

B8.3

FQB8.3.1.

CMCCT

B8.3

FQB8.3.2.

CMCCT

B7.10

B7.11

B8.4

Estándares de aprendizaxe Representa todas as forzas que actúan sobre un corpo, obtendo a resultante e extraendo consecuencias sobre o seu estado de movemento. Debuxa o diagrama de forzas dun corpo situado no interior dun ascensor en diferentes situacións de movemento, calculando a súa aceleración a partir das leis da dinámica.

B7.5 & B7.6

B7.9

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables/Indicadores de logro

Establece a relación entre impulso mecánico e momento lineal aplicando a segunda lei de Newton. Explica o movemento de dous corpos en casos prácticos como colisións e sistemas de propulsión mediante o principio de conservación do momento lineal. Aplica o concepto de forza centrípeta para resolver e interpretar casos de móbiles en curvas e en traxectorias circulares. Comproba as leis de Kepler a partir de táboas de datos astronómicos correspondentes ao movemento dalgúns planetas. Describe o movemento rbital dos planetas do Sistema Solar aplicando as leis de Kepler e extrae conclusións acerca do período orbital destes. Aplica a lei de conservación do momento angular ao movemento elíptico dos planetas, relacionando valores do raio orbital e da velocidade en diferentes puntos da órbita. Utiliza a lei fundamental da dinámica para explicar o movemento orbital de corpos como satélites, planetas e galaxias, relacionando o raio e a velocidade orbital coa masa do corpo central. Expresa a forza da atracción gravitatoria entre dous corpos calquera, coñecidas as variables das que depende, establecendo como inciden os cambios nestas sobre aquela. Compara o valor da atracción gravitatoria da Terra sobre un corpo na súa superficie coa acción de corpos afastados sobre o mesmo corpo. Compara a lei de Newton da gravitación universal e a de Coulomb, e establece diferenzas e semellanzas entre elas. Acha a forza neta que un conxunto de cargas exerce sobre unha carga problema utilizando a lei de Coulomb. Determina as forzas electrostática e gravitatoria entre dúas partículas de carga e masa coñecidas e compara os valore obtidos, extrapolando conclusións ao caso dos electróns e o núcleo dun átomo. Aplica o principio de conservación da enerxía para resolver problemas mecánicos, determinando valores de velocidade e posición, así como de enerxía cinética e potencial. Relaciona o traballo que realiza unha forza sobre un corpo coa variación da súa enerxía cinética, e determina algunha das magnitudes implicadas. Clasifica en conservativas e non conservativas, as forzas que interveñen nun suposto teórico xustificando as transformacións enerxéticas que se producen e a súa relación co traballo. Estima a enerxía almacenada nun resorte en función da elongación, coñecida a súa constante elástica. Calcula as enerxías cinética, potencial e mecánica dun oscilador harmónico aplicando o principio de conservación da enerxía e realiza a representación gráfica correspondente.

% Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

Pr.oral

Pr.escr

Tr.ind Tr.grupo Caderno Rúbrica Observación CL EOE CA TIC EMP

100

EC PV

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B8.5

B8.4

FQB8.4.1.

F&Q 1º BACH CURSO 2016 - 2017 Asocia o traballo necesario para trasladar unha carga entre dous puntos dun campo eléctrico coa diferenza de potencial existente entre eles permitindo a determinación da enerxía implicada no proceso.

CMCCT

LENDA COMPETENCIAS

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

Comprensión lectora

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: A física está presente en todas as nosas actividades diarias; é parte de todos os sucesos naturais e daqueles inventos que axudaron as persoas a conseguiren progreso tecnolóxico e a melloraren as súas condicións de vida. Aproveitando os coñecementos físicos modernos facilitouse a elaboración dos produtos necesarios para a humanidade: chegouse á Lúa, colocáronse satélites de comunicacións en órbita, mellorouse o desenvolvemento dos automóbiles, coñécese con anticipación a formación de furacáns e, en xeral, o estado do tempo, fabrícanse mellores electrodomésticos, barcos, avións, maquinarias pesadas e todos aqueles artefactos que as persoas puxeron ao seu servizo na industria. Polo seu carácter altamente formal, a materia de Física proporciónalle ao alumnado unha eficaz ferramenta de análise e recoñecemento, cuxo ámbito de aplicación transcende os seus obxectivos. Física no segundo curso de bacharelato é esencialmente educativa e debe abranguer todo o espectro de coñecemento da física con rigor, de forma que se asenten as bases metodolóxicas introducidas nos cursos anteriores. Á súa vez, debe dotar o/a alumno/a de novas aptitudes que o capaciten para a súa seguinte etapa de formación, con independencia da relación que esta poida ter coa física. A materia estrutúrase en seis bloques de contidos nos que aparecen interrelacionados todos os elementos do currículo. O primeiro bloque está dedicado á actividade científica e constitúe o eixe metodolóxico da área, e é necesario que se traballe de forma simultánea con cada un dos bloques restantes. O ensino e a aprendizaxe da física implica a identificación e a análise de problemas, emitindo hipóteses fundamentadas, recollendo datos (FSB1.1.1.) que inclúan a elaboración e a interpretación de representacións gráficas a partir de datos experimentais e relacionándoas coas ecuacións matemáticas que representan as leis e os principios físicos subxacentes (FSB1.1.4), así como a procura, a análise e a elaboración de información, polo que é de interese o emprego das TIC tanto como ferramenta para a obtención de datos, o tratamento da información, a análise dos resultados e a presentación de conclusións, como para o emprego de aplicacións informáticas de simulación de experimentos físicos que sería difícil desenvolver no laboratorio real (FSB1.2.1.) O segundo bloque trata a interacción gravitatoria, facendo especial énfase no concepto de campo, co fin de poder desenvolver no bloque 3 os campos eléctrico e magnético. O bloque 4 céntrase no estudo dos fenómenos ondulatorios. O concepto de onda non se estuda en cursos anteriores e necesita, xa que logo, un enfoque secuencial. En primeiro lugar, trátase desde un punto de vista descritivo e, a continuación, desde un punto de vista funcional. Como casos prácticos concretos estúdanse o son e, de xeito máis amplo, a luz como onda electromagnética. No bloque 5 trátase a óptica xeométrica, restrinxida ao marco da aproximación paraxial. As ecuacións dos sistemas ópticos preséntanse desde un punto de vista operativo, con obxecto de proporcionarlles aos alumnos e ás alumnas unha ferramenta de análise de sistemas ópticos complexos. A secuencia de bloques anterior permite introducir a gran unificación da física do século XIX e xustificar a denominación de ondas electromagnéticas. O derradeiro bloque dedícase á física do século XX. Os principais conceptos introdúcense empiricamente, propondo situacións que requiren unicamente as ferramentas matemáticas básicas, sen perder por iso rigor. A teoría especial da relatividade e a física cuántica preséntanse como alternativas necesarias á insuficiencia da denominada física clásica para resolver determinados feitos experimentais. Neste apartado introdúcense, tamén, os rudimentos do láser, unha ferramenta cotiá na actualidade. En todos os bloques, a complexidade matemática de determinados aspectos non debe ser obstáculo para a comprensión conceptual de postulados e leis que xa pertencen ao século pasado. Por outro lado, o uso de aplicacións virtuais interactivas suple satisfactoriamente a posibilidade de comprobar experimentalmente os fenómenos físicos estudados.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

Os estándares de aprendizaxe avaliables desta materia deseñáronse de xeito que a resolución dos supostos propostos require o coñecemento dos contidos avaliados, así como un emprego consciente, controlado e eficaz das capacidades adquiridas nos cursos anteriores. A pesar de que a competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía están presentes en todos os estándares, esta materia tamén contribúe, de xeito importante, ao desenvolvemento do resto das competencias clave. Daquela, o traballo en equipo para a realización das experiencias axudará o alumnado a alcanzar as competencias sociais e cívicas; a análise dos textos científicos, a argumentación e a defensa de proxectos, ou a interpretación da información afianzarán os hábitos de lectura; o deseño de experiencias e pequenas investigacións fomentará a autonomía na aprendizaxe, aprender a aprender, e o espírito crítico; a herdanza histórica (a ciencia na cultura europea) ou a estética nas presentacións contribuirán á competencia de conciencia e expresións culturais; o emprego de aplicacións interactivas axudará ao desenvolvemento da competencia dixital; a aplicación do método científico e a avaliación de resultados axudarán á organización da propia aprendizaxe; e, por suposto, a argumentación, a interpretación da información e a exposición de resultados desenvolven a competencia de comunicación lingüística.

METODOLOXÍA: A práctica docente diaria será desenvolta compartendo tempos entre o planexamento teórico e o práctico, de tal xeito que en cada clase, sempre que sexa posible, faremos ambos. Ao longo do tema iremos conxugando parte teórica e parte práctica cunha doble idea, por un lado non facer excesivamente árida a materia e por outro que os nosos alumnos poidan ir pondo en práctica a parte teórica aprendida. Os exercicios serán correxidos diariamente na pizarra e faremos exemplos dabondo para que eles poidan coller soltura. Tamén se propondrá un grupo de exercicios e cuestións para entregar ao profesorado con tempo dabondo para súa resolución na casa, ca idea de que o alumnado afronte estes individualmente e atope aqueles pasos que poidan ser máis complexos para eles. Nos temas que sexa posible introduciremos o uso das novas tecnoloxías tales como as aplicacións flash que podamos atopar na rede ou as que nós mesmos poidamos diseñar. Debido á nova incorporación de aspectos interesantes ao currículo, tamén podremos facer traballos de investigación en cada bloque temático relacioados ca actualidade e a evolución da ciencia. Na data de remate desta programación inda non temos claro como serán as probas finais de 2º Bach, 'de reválida', polo que afrontaremos a preparación destas como se fosen as antigas PAAU, que seguirán sendo a nosa referencia mentras non tiñamos nada real lexislado na comunidade de Galicia.

PROCEDEMENTO AVALIADOR: Faranse controis escritos correspondentes aos seguintes bloques: campo gravitatorio; campo electrostático; campo magnético e indución; movemento harmónico simple e ondas; óptica; física moderna. En cada avaliación farase un exame global da materia dada. Todos os exames que realice o alumno, seguirán unha distribución similar a das antiguas PAAU: exercicios, cuestións e desenvolvemento de prácticas. Estas últimas, sempre que a materia explicada inclúa esta actividade, suporán o 10% da nota total do exame. Tamén os criterios de corrección serán análogos.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

Para a nota de cada trimestre contribuirá a media dos controis e a nota do exame global ao 50%, sempre e cando o alumno obtivera nas probas escritas nota superior ao 30%. A observación diaria do alumno na clase, os exercicios recollidos e os guións das prácticas entregados nas datas acordadas polo profesor, subirán ou baixarán a nota, ata o valor enteiro máis próximo á nota de avaliación calculada numéricamente co método descrito antes. Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se fai un novo exame a este e en que forma ou tempo. Este mesmo criterio se formulará para posibles ausencias de clases experimentais e prácticas de laboratorio obrigatorias. Ao finalizar cada trimestre, daráselle ao alumno a posibilidade de recuperar os contidos, cun exame de recuperación. Para a nota final da materia, terase en conta a mesma proporción: nota media dos controis, ao 50%; nota media dos globais, ao 50%. Sempre e cando o alumno obtivera nas probas escritas nota superior ao 30%. Aqueles alumnos que tras esta ponderación non obteñan nota superior ou igual a cinco sobre dez, serán considerados non aptos, e poderán recuperar todo o curso nun exame de suficiencia que terá lugar a final de maio. En caso de que tampouco aproben, terán a materia suspensa para setembro, momento en que se examinarán de todos os contidos do curso.

PRÁCTICAS: É fundamental e obrigatorio que os alumnos realicen as actividades de laboratorio, e deberán respostar ás cuestións que se lle pregunten sobre as mesmas, mediante un guión que entregarán ao profesor/a no plazo que éste indique. No caso de non asistir ás prácticas ou non presentar o correspondente guión poderán perder o dereito a facer o exame de avaliación correspondente, e polo tanto, a súa nota de cualificación trimestral será inferior a 5.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

Secuenciación e temporalización dos contidos Física 2º BACH UNIDADES DIDÁCTICAS Avaliacións

Tema Bloque

CONTIDO

BLOQUE 1: A actividade científica

B1.1

Estratexias propias da actividade científica.

B1.2

Tecnoloxías da información e da comunicación.

1ªEVAL

REFERENCIA Temporalización Probas LIBRO Nº Mes Avaliación TEXTO sesións

INTRODUCC

SEPT

CURSO

BLOQUE 2: Interacción gravitatoria

B2.1

Campo gravitatorio

B2.2

Campos de forza conservativos.

B2.3

Intensidade do campo gravitatorio.

B2.4

Potencial gravitatorio.

B2.5

Enerxía potencial gravitatoria

B2.6

Lei de conservación da enerxía.

B2.7

Relación entre enerxía e movemento orbital.

B2.8

Satélites: tipos.

B2.9

Caos determinista.

TEMA 1 &

SEPT & OUTUB

X 20

X X

TEMA 2

BLOQUE 3: Interacción electromagnética

B3.1

Campo eléctrico.

B3.2

Intensidade do campo.

B3.3

Potencial eléctrico.

B3.4

Diferenza de potencial.

B3.5

Enerxía potencial eléctrica.

B3.6

Fluxo eléctrico e lei de Gauss.

B3.7

Aplicacións do teorema de Gauss.

B3.8

Equilibrio electrostático.

B3.9

Gaiola de Faraday.

TEMA 3

NOVEM

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

B3.10 Campo magnético.

B3.11

Efecto dos campos magnéticos sobre cargas en movemento.

B3.12 Campo creado por distintos elementos de corrente.

B3.13 O campo magnético como campo non conservativo.

X TEMA 4

B3.14 Indución electromagnética. B3.15 Forza magnética entre condutores paralelos. B3.16 Lei de Ampère. B3.17 Fluxo magnético.

X X X

TEMA 5

B3.18 Leis de Faraday-Henry e Lenz.

B3.19 Forza electromotriz.

B3.20 Xerador de corrente alterna: elementos.

B3.21 Corrente alterna: magnitudes que a caracterizan.

2ª EVAL

X DECEM & XANEI

BLOQUE 4: Ondas FEBR & MARZO

B4.1

Ecuación das ondas harmónicas.

B4.2

Clasificación das ondas.

B4.3

Magnitudes que caracterizan as ondas.

B4.4

Ondas transversais nunha corda.

B4.5

Enerxía e intensidade.

B4.6

Principio de Huygens.

B4.7

Fenómenos ondulatorios: interferencia e difracción, reflexión e refracción.

B4.8

Leis de Snell.

B4.9

Índice de refracción.

TEMA 6 & TEMA 7

X X X

X X X X

B4.10 Ondas lonxitudinais. O son.

B4.11

Efecto Doppler.

B4.12 Enerxía e intensidade das ondas sonoras.

B4.13 Contaminación acústica.

B4.14 Aplicacións tecnolóxicas do son.

B4.15 Ondas electromagnéticas. 95

TEMA 8

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

B4.16 Natureza e propiedades das ondas electromagnéticas.

B4.17 Dispersión. A cor.

B4.18 Espectro electromagnético.

B4.19 Aplicacións das ondas electromagnéticas no espectro non visible.

B4.20 Transmisión da comunicación.

BLOQUE 5: Óptica xeométrica

B5.1

Leis da óptica xeométrica.

B5.2

Sistemas ópticos: lentes e espellos.

B5.3

Ollo humano. Defectos visuais.

B5.4

Aplicacións tecnolóxicas: instrumentos ópticos e a fibra óptica.

3ª EVAL

X TEMA 9

ABRIL

X X X

BLOQUE 6: Física do século XXI MAIO

B6.1

Introdución á teoría especial da relatividade.

B6.2

Orixes da física cuántica. Problemas precursores.

B6.3

Física cuántica.

B6.4

Enerxía relativista. Enerxía total e enerxía en repouso.

B6.5

Insuficiencia da física clásica.

B6.6

Hipótese de Planck.

B6.7

Efecto fotoeléctrico.

B6.8

Espectros atómicos. Modelo cuántico do átomo de Bohr.

B6.9

Interpretación probabilística da física cuántica.

TEMA 10

TEMA 11

X X X

X X

B6.10 Principio de indeterminación de Heisenberg.

B6.11

Aplicacións da física cuántica. O láser.

B6.12 Radioactividade: tipos.

TEMA 12

B6.13 Física nuclear.

B6.14 Núcleo atómico. Leis da desintegración radioactiva.

B6.15 Fusión e fisión nucleares.

B6.16

As catro interaccións fundamentais da natureza: gravitatoria, electromagnética, nuclear forte e nuclear débil. 96

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

B6.17 Interaccións fundamentais da natureza e partículas fundamentais.

B6.18 Partículas fundamentais constitutivas do átomo: electróns e quarks.

B6.19 Historia e composición do Universo.

B6.20 Fronteiras da física.

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

1ª Aval

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Temas Identif. Identif. contidos criterios

B1.1

B1.2

B1.1 B2.1 & B2.2 & B2.3 & B2.4

Identific Estándar

Competencias clave

B1.1

FSB1.1.1.

CCL - CMCCT CSC - CSIEE

B1.1

FSB1.1.2.

CAA - CMCCT

B1.1

FSB1.1.3.

CAA - CMCCT

B1.1

FSB1.1.4.

CAA - CMCCT

B1.2

FSB1.2.1.

CD - CMCCT

B1.2

FSB1.2.2.

CD - CCL CMCCT -CSIEE

B1.2

FSB1.2.3.

CD - CMCCT

B1.2

FSB1.2.4.

CAA - CCL - CD - CMCCT

B1.3

FQB1.3.1.

CAA - CCL - CD - CMCCT - CSC - CSIEE

B2.1

FSB2.1.1.

CMCCT

B2.1

FSB2.1.2.

CCEC - CMCCT

B2.4

B2.2

FSB2.2.1.

CMCCT

B2.5 & B2.6

B2.3

FSB2.3.1.

CMCCT

B2.6

B2.4

FSB2.4.1.

CMCCT

B2.7

B2.5

FSB2.5.1.

CMCCT

B2.5

FSB2.5.2.

CMCCT

B2.8

B2.6

FSB2.6.1.

CD - CMCCT

B2.9

B2.7

FSB2.7.1.

CMCCT

B3.1 &

B3.1

FSB3.1.1.

CMCCT

B3.2

B3.1

FSB3.1.2.

CMCCT

B3.3

B3.2

FSB3.2.1.

CCEC - CMCCT

B3.2

FSB3.2.2.

CMCCT

B3.3

FSB3.3.1.

CMCCT

B3.4

Estándares de aprendizaxe Aplica habilidades necesarias para a investigación científica, propondo preguntas, identificando e analizando problemas, emitindo hipóteses fundamentadas, recollendo datos, analizando tendencias a partir de modelos, e deseñando e propondo estratexias de a Efectúa a análise dimensional das ecuacións que relacionan as magnitudes nun proceso físico. Resolve exercicios nos que a información debe deducirse a partir dos datos proporcionados e das ecuacións que rexen o fenómeno, e contextualiza os resultados. Elabora e interpreta representacións gráficas de dúas e tres variables a partir de datos experimentais, e relaciónaas coas ecuacións matemáticas que representan as leis e os principios físicos subxacentes. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para simular experimentos físicos de difícil implantación no laboratorio. Analiza a validez dos resultados obtidos e elabora un informe final facendo uso das TIC, no que se comunique tanto o proceso como as conclusións obtidas. Identifica as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de información científica existente en internet e noutros medios dixitais. Selecciona, comprende e interpreta información relevante nun texto de divulgación científica, e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Realiza de xeito cooperativo algunhas tarefas propias da investigación científica: procura de información, prácticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigación. Diferencia os conceptos de forza e campo, establecendo unha relación entre a intensidade do campo gravitatorio e a aceleración da gravidade. Representa o campo gravitatorio mediante as liñas de campo e as superficies de enerxía equipotencial. Xustifica o carácter conservativo do campo gravitatorio e determina o traballo realizado polo campo a partir das variacións de enerxía potencial. Calcula a velocidade de escape dun corpo aplicando o principio de conservación da enerxía mecánica. Aplica a lei de conservación da enerxía ao movemento orbital de corpos como satélites, planetas e galaxias. Deduce a velocidade orbital dun corpo, a partir da lei fundamental da dinámica, e relaciónaa co raio da órbita e a masa do corpo. Identifica a hipótese da existencia de materia escura a partir dos datos de rotación de galaxias e a masa do burato negro central. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para o estudo de satélites de órbita media (MEO), órbita baixa (LEO) e de órbita xeoestacionaria (GEO), e extrae conclusións. Describe a dificultade de resolver o movemento de tres corpos sometidos á interacción gravitatoria mutua utilizando o concepto de caos. Relaciona os conceptos de forza e campo, establecendo a relación entre intensidade do campo eléctrico e carga eléctrica. Utiliza o principio de superposición para o cálculo de campos e potenciais eléctricos creados por unha distribución de cargas puntuais. Representa graficamente o campo creado por unha carga puntual, incluíndo as liñas de campo e as superficies de enerxía equipotencial. Compara os campos eléctrico e gravitatorio, e establece analoxías e diferenzas entre eles. Analiza cualitativamente a traxectoria dunha carga situada no seo dun campo xerado por unha distribución de cargas, a partir da forza neta que se exerce

Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación % Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%) Pr.oral Pr.escrita

Tr.indiv

Tr.grupo Caderno

Temas transversais Rúbrica

Observación CL EOE CA TIC EMP

100

X X

X X X

100

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017 sobre ela.

B3.5

B3.4

FSB3.4.1.

CMCCT

B3.4

FSB3.4.2.

CMCCT

B3.6

B3.5

FSB3.5.1.

CMCCT

B3.7

B3.6

FSB3.6.1.

CMCCT

B3.8 & B3.9

B3.7

FSB3.7.1.

CMCCT

Calcula o traballo necesario para transportar unha carga entre dous puntos dun campo eléctrico creado por unha ou máis cargas puntuais a partir da diferenza de potencial. Predí o traballo que se realizará sobre unha carga que se move nunha superficie de enerxía equipotencial e discúteo no contexto de campos conservativos. Calcula o fluxo do campo eléctrico a partir da carga que o crea e a superficie que atravesan as liñas do campo. Determina o campo eléctrico creado por unha esfera cargada aplicando o teorema de Gauss. Explica o efecto da gaiola de Faraday utilizando o principio de equilibrio electrostático e recoñéceo en situacións cotiás, como o mal funcionamento dos móbiles en certos edificios ou o efecto dos raios eléctricos nos avións.

2ª Aval

100

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B3.10 & B3.11

B3.8

FSB3.8.1.

CMCCT

B3.12

B3.9

FSB3.9.1.

CMCCT

B3.10 & B3.11

B3.10

FSB3.10.1.

CMCCT

B3.10

FSB3.10.2.

CD - CMCCT

B3.10

FSB3.10.3.

CMCCT

B3.13

B3.11

FSB3.11.1.

CMCCT

B3.14

B3.12

FSB3.12.1.

CMCCT

B3.12

FSB3.12.2.

CMCCT

B3.15

B3.13

FSB3.13.1.

CMCCT

B3.16

B3.14

FSB3.14.1.

CMCCT

B3.16

B3.15

FSB3.15.1.

CMCCT

B3.17

B3.16

FSB3.16.1.

CMCCT

B3.18 & B3.19

B3.17

FSB3.17.1.

CMCCT

B3.17

FSB3.17.2.

CD - CMCCT

B3.18

FSB3.18.1.

CMCCT

B3.18

FSB3.18.2.

CMCCT

B3.20 & B3.21

100

Estándares de aprendizaxe Describe o movemento que realiza unha carga cando penetra nunha rexión onde existe un campo magnético e analiza casos prácticos concretos, como os espectrómetros de masas e os aceleradores de partículas. Relaciona as cargas en movemento coa creación de campos magnéticos e describe as liñas do campo magnético que crea unha corrente eléctrica rectilínea. Calcula o raio da órbita que describe unha partícula cargada cando penetra cunha velocidade determinada nun campo magnético coñecido aplicando a forza de Lorentz. Utiliza aplicacións virtuais interactivas para comprender o funcionamento dun ciclotrón e calcula a frecuencia propia da carga cando se move no seu interior. Establece a relación que debe existir entre o campo magnético e o campo eléctrico para que unha partícula cargada se mova con movemento rectilíneo uniforme aplicando a lei fundamental da dinámica e a lei de Lorentz. Analiza o campo eléctrico e o campo magnético desde o punto de vista enerxético, tendo en conta os conceptos de forza central e campo conservativo. Establece, nun punto dado do espazo, o campo magnético resultante debido a dous ou máis condutores rectilíneos polos que circulan correntes eléctricas. Caracteriza o campo magnético creado por unha espira e por un conxunto de espiras. Analiza e calcula a forza que se establece entre dous condutores paralelos, segundo o sentido da corrente que os percorra, realizando o diagrama correspondente. Xustifica a definición de ampere a partir da forza que se establece entre dous condutores rectilíneos e paralelos. Determina o campo que crea unha corrente rectilínea de carga aplicando a lei de Ampère e exprésao en unidades do Sistema Internacional. Establece o fluxo magnético que atravesa unha espira que se atopa no seo dun campo magnético e exprésao en unidades do Sistema Internacional. Calcula a forza electromotriz inducida nun circuíto e estima a dirección da corrente eléctrica aplicando as leis de Faraday e Lenz. Emprega aplicacións virtuais interactivas para reproducir as experiencias de Faraday e Henry e deduce experimentalmente as leis de Faraday e Lenz. Demostra o carácter periódico da corrente alterna nun alternador a partir da representación gráfica da forza electromotriz inducida en función do tempo. Infire a produción de corrente alterna nun alternador, tendo en conta as leis da

Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación % Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

X X X X

Temas transversais

Instrumentos (%) Tr.grupo Caderno

Temas transversais

Pr.oral

Pr.escr

Tr.ind

Rúbrica

Observación CL

100

EOE CA TIC EMP X

100

100 60

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017 indución.

B4.1

B4.2

FSB4.2.1.

B4.2

FSB4.2.2.

CMCCT

B4.3

FSB4.3.1.

CMCCT

B4.3

FSB4.3.2.

CMCCT

B4.4

FSB4.4.1.

CAA - CMCCT

B4.5

FSB4.5.1.

CMCCT

Relaciona a enerxía mecánica dunha onda coa súa amplitude.

B4.5

FSB4.5.2.

CMCCT

Calcula a intensidad dunha onda a certa distancia do foco emisor, empregando a ecuación que relaciona ambas as magnitudes.

B4.6

FSB4.6.1.

CMCCT

Explica a propagación das ondas utilizando o principio Huygens.

B4.7

FSB4.7.1.

CMCCT

Interpreta os fenómenos de interferencia e a difracción a partir do principio de Huygens.

100

B4.6 & B4.8 & B4.9

B4.8

FSB4.8.1.

CAA - CMCCT

Experimenta e xustifica o comportamento da luz ao cambiar de medio, aplicando a lei de Snell, coñecidos os índices de refracción.

B4.6 &

B4.9

FSB4.9.1.

CMCCT

B4.3

FSB4.1.1.

Determina a velocidade de propagación dunha onda e a de vibración das CMCCT - CSIEE partículas que a forman, interpretando ambos os resultados. Explica as diferenzas entre ondas lonxitudinais e transversais a partir da CMCCT orientación relativa da oscilación e da propagación.

B4.9

FSB4.9.2.

CMCCT

B4.10 & B4.11

B4.10

FSB4.10.1.

CMCCT

B4.12

B4.11

FSB4.11.1.

CMCCT

B4.12

FSB4.12.1.

CMCCT

& B4.13

B4.12

FSB4.12.2.

CMCCT

B4.14

B4.13

FSB4.13.1.

CMCCT

B4.14

FSB4.14.1.

CMCCT

B4.14

FSB4.14.2.

CMCCT

B4.15

FSB4.15.1.

CMCCT

B4.16

B4.15

FSB4.15.2.

CMCCT

B4.16 & B4.17

B4.16

FSB4.16.1.

CMCCT

B4.15

B4.16

B4.17

FSB4.17.1.

B4.16 &

B4.18

FSB4.18.1.

B4.18

FSB4.18.2.

B4.19

FSB4.19.1.

B4.19

FSB4.19.2.

B4.19

FSB4.19.3.

B4.20

FSB4.20.1.

B4.19

B4.20

Recoñece exemplos de ondas mecánicas na vida cotiá. Obtén as magnitudes características dunha onda a partir da súa expresión matemática. Escribe e interpreta a expresión matemática dunha onda harmónica transversal dadas as súas magnitudes características. Dada a expresión matemática dunha onda, xustifica a dobre periodicidade con respecto á posición e ao tempo.

Obtén o coeficiente de refracción dun medio a partir do ángulo formado pola onda reflectida e refractada. Considera o fenómeno de reflexión total como o principio físico subxacente á propagación da luz nas fibras ópticas e a súa relevancia nas telecomunicacións. Recoñece situacións cotiás nas que se produce o efecto Doppler, e xustifícaas de forma cualitativa. Identifica a relación logarítmica entre o nivel de intensidade sonora en decibeles e a intensidade do son, aplicándoa a casos sinxelos. Relaciona a velocidade de propagación do son coas características do medio en que se propaga. Analiza a intensidade das fontes de son da vida cotiá e clasifícaas como contaminantes e non contaminantes. Coñece e explica algunhas aplicacións tecnolóxicas das ondas sonoras, como a ecografía, o radar, o sonar, etc. Representa esquematicamente a propagación dunha onda electromagnética incluíndo os vectores do campo eléctrico e magnético. Interpreta unha representación gráfica da propagación dunha onda electromagnética en termos dos campos eléctrico e magnético e da súa polarización. Determina experimentalmente a polarización das ondas electromagnéticas a partir de experiencias sinxelas, utilizando obxectos empregados na vida cotiá. Clasifica casos concretos de ondas electromagnéticas presentes na vida cotiá en función da súa lonxitude de onda e a súa enerxía. Xustifica a cor dun obxecto en función da luz absorbida e reflectida.

Analiza os efectos de refracción, difracción e interferencia en casos prácticos CMCCT sinxelos. Establece a natureza e as características dunha onda electromagnética dada a CMCCT súa situación no espectro. Relaciona a enerxía dunha onda electromagnética coa súa frecuencia, a CMCCT lonxitude de onda e a velocidade da luz no baleiro. CD - CCEC Recoñece aplicacións tecnolóxicas de diferentes tipos de radiacións, CMCCT nomeadamente infravermella, ultravioleta e microondas. Analiza o efecto dos tipos de radiación sobre a biosfera en xeral, e sobre a vida CMCCT - CSC humana en particular. Deseña un circuíto eléctrico sinxelo capaz de xerar ondas electromagnéticas, CMCCT - CSIEE formado por un xerador, unha bobina e un condensador, e describe o seu funcionamento. Explica esquematicamente o funcionamento de dispositivos de almacenamento e CD - CMCCT transmisión da información.

100

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

3ª Aval

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B5.1

FSB5.1.1.

CMCCT

B5.2

FSB5.2.1.

CMCCT

B5.2

FSB5.2.2.

CMCCT

B5.3

FSB5.3.1.

CMCCT

B5.4

FSB5.4.1.

CMCCT

B5.4

FSB5.4.2.

CMCCT - CSC

B6.1

FSB6.1.1.

CMCCT

B5.1

B6.1

Explica procesos cotiáns a través das leis da óptica xeométrica.

B6.1

FSB6.1.2.

CAA - CMCCT

B6.2

FSB6.2.1.

CMCCT

B6.2

FSB6.2.2.

CMCCT

B6.3

FSB6.3.1.

CCL - CMCCT

B6.4

FSB6.4.1.

CMCCT

B6.5

FSB6.5.1.

CMCCT

B6.6

FSB6.6.1.

CMCCT

B6.7

FSB6.7.1.

CMCCT

B6.8

FSB6.8.1.

CMCCT

B6.9

FSB6.9.1.

CMCCT

B6.9 & B6.10

B6.10

FSB6.10.1.

CMCCT

B6.11

FSB6.11.1.

CMCCT

B6.11

FSB6.11.2.

CMCCT

B6.12

FSB6.12.1.

CMCCT - CSC

B6.13

FSB6.13.1.

CAA - CMCCT

B6.13

FSB6.13.2.

CMCCT

101

Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%) Tr.individ Tr.grupo Caderno

Temas transversais Rúbrica

Observación CL EOE CA TIC EMP

Pr.oral

Pr.escr

Demostra experimentalmente e graficamente a propagación rectilínea da luz mediante un xogo de prismas que conduzan un feixe de luz desde o emisor ata unha pantalla. Obtén o tamaño, a posición e a natureza da imaxe dun obxecto producida por un espello plano e unha lente delgada, realizando o trazado de raios e aplicando as ecuacións correspondentes. Xustifica os principais defectos ópticos do ollo humano (miopía, hipermetropía, presbicia e astigmatismo), empregando para iso un diagrama de raios. Establece o tipo e disposición dos elementos empregados nos principais instrumentos ópticos, tales como lupa, microscopio, telescopio e cámara fotográfica, realizando o correspondente trazado de raios. Analiza as aplicacións da lupa, o microscopio, o telescopio e a cámara fotográfica, considerando as variacións que experimenta a imaxe respecto ao obxecto.

100

Explica o papel do éter no desenvolvemento da teoría especial da relatividade.

100

Reproduce esquematicamente o experimento de Michelson-Morley, así como os cálculos asociados sobre a velocidade da luz, e analiza as consecuencias que se derivaron. Calcula a dilatación do tempo que experimenta un observador cando se despraza a velocidades próximas ás da luz con respecto a un sistema de referencia dado, aplicando as transformacións de Lorentz. Determina a contracción que experimenta un obxecto cando se atopa nun sistema que se despraza a velocidades próximas ás da luz con respecto a un sistema de referencia dado, aplicando as transformacións de Lorentz. Discute os postulados e os aparentes paradoxos asociados á teoría especial da relatividade e a súa evidencia experimental. Expresa a relación entre a masa en repouso dun corpo e a súa velocidade coa enerxía deste a partir da masa relativista. Explica as limitacións da física clásica ao enfrontarse a determinados feitos físicos, como a radiación do corpo negro, o efecto fotoeléctrico ou os espectros atómicos. Relaciona a lonxitude de onda e a frecuencia da radiación absorbida ou emitida por un átomo coa enerxía dos niveis atómicos involucrados. Compara a predición clásica do efecto fotoeléctrico coa explicación cuántica postulada por Einstein, e realiza cálculos relacionados co traballo de extracción e a enerxía cinética dos fotoelectróns. Interpreta espectros sinxelos, relacionándoos coa composición da materia.

B6.9

B6.13

Estándares de aprendizaxe

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación % Grao mínimo consecución

Determina as lonxitudes de onda asociadas a partículas en movemento a diferentes escalas, extraendo conclusións acerca dos efectos cuánticos a escalas macroscópicas. Formula de xeito sinxelo o principio de indeterminación de Heisenberg e aplícao a casos concretos, como os orbitais atómicos. Describe as principais características da radiación láser en comparación coa radiación térmica. Asocia o láser coa natureza cuántica da materia e da luz, xustifica o seu funcionamento de xeito sinxelo e recoñece o seu papel na sociedade actual. Describe os principais tipos de radioactividade incidindo nos seus efectos sobre o ser humano, así como as súas aplicacións médicas. Obtén a actividade dunha mostra radioactiva aplicando a lei de desintegración e valora a utilidade dos datos obtidos para a datación de restos arqueolóxicos. Realiza cálculos sinxelos relacionados coas magnitudes que interveñen nas desintegracións radioactivas.

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B6.14

FSB6.14.1.

CCL - CMCCT

B6.14

FSB6.14.2.

CMCCT

B6.15

FSB6.15.1.

CMCCT

B6.16

B6.16.1.

CMCCT

B6.16

B6.17

B6.17.1.

CMCCT

B6.17

B6.18

FSB6.18.1.

CMCCT

B6.18

FSB6.18.2.

CMCCT

B6.19

FSB6.19.1.

CMCCT

B6.18 B6.19

B6.20

B6.19

FSB6.19.2.

CMCCT

B6.20

FSB6.20.1.

CMCCT

B6.20

FSB6.20.2.

CCL - CMCCT

B6.20

FSB6.20.3.

CMCCT

B6.21

FSB6.21.1.

CCEC - CMCCT - CSC - CSIEE

FÍSICA 2º BACH CURSO 2016 - 2017 Explica a secuencia de procesos dunha reacción en cadea, e extrae conclusións acerca da enerxía liberada. Describe as aplicacións máis frecuentes da enerxía nuclear: produción de enerxía eléctrica, datación en arqueoloxía, radiacións ionizantes en medicina e fabricación de armas. Analiza as vantaxes e os inconvenientes da fisión e a fusión nuclear, e xustifica a conveniencia do seu uso. Compara as principais teorías de unificación establecendo as súas limitacións e o estado en que se atopan. Establece unha comparación cuantitativa entre as catro interaccións fundamentais da natureza en función das enerxías involucradas. Compara as principais características das catro interaccións fundamentais da natureza a partir dos procesos nos que estas se manifestan. Xustifica a necesidade da existencia de novas partículas elementais no marco da unificación das interaccións. Describe a estrutura atómica e nuclear a partir da súa composición en quarks e electróns, empregando o vocabulario específico da física de quarks. Caracteriza algunhas partículas fundamentais de especial interese, como os neutrinos e o bosón de Higgs, a partir dos procesos en que se presentan. Relaciona as propiedades da materia e da antimateria coa teoría do Big Bang. Explica a teoría do Big Bang e discute as evidencias experimentais en que se apoia, como son a radiación de fondo e o efecto Doppler relativista. Presenta unha cronoloxía do universo en función da temperatura e das partículas que o formaban en cada período, discutindo a asimetría entre materia e antimateria. Realiza e defende un estudo sobre as fronteiras da física do século XXI.

LENDA COMPETENCIAS

100

X X

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

Comprensión lectora

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

102

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

103

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: A materia de Química no bacharelato debe contribuír a afondar no coñecemento do mundo que rodea o alumnado, á familiarización coa actividade científica e tecnolóxica, e ao desenvolvemento das competencias clave. Desde esta disciplina débese seguir atendendo ás relacións entre ciencia, tecnoloxía, sociedade e ambiente, en particular ás aplicacións da química, á súa presenza na vida cotiá e ás súas repercusións directas en numerosos ámbitos da sociedade actual. A súa relación con outros campos de coñecemento, como a bioloxía, a medicina, a enxeñaría, a xeoloxía, a astronomía, a farmacia ou a ciencia dos materiais, por citar algúns, fai que contribúa a unha formación crítica en relación co papel que a química desenvolve na sociedade, tanto como elemento de progreso como polos posibles efectos negativos dalgúns dos seus desenvolvementos. A materia de Química apóiase nas matemáticas e na física e, á súa vez, serve de base para as ciencias da vida. Desde esta posición, esta materia amplía a formación científica do alumnado e proporciona unha ferramenta para a comprensión da natureza das ciencias en xeral, polo que é unha axuda importante na toma de decisións ben fundamentadas e responsables en relación coa súa propia vida e coa comunidade onde vive, co obxectivo final de construír unha sociedade mellor, dada a capacidade da química para resolver problemas humanos e responder a diferentes necesidades sociais. Esta materia estrutúrase en catro bloques, nos que aparecen interrelacionados todos os elementos do currículo. O primeiro bloque, "A actividade científica", constitúe o eixe metodolóxico da área, e é necesario traballalo de xeito simultáneo con cada un dos tres bloques restantes. O ensino e a aprendizaxe de Química implica a realización de pequenos proxectos de investigación, así como a procura, a análise e a elaboración de información, e é de interese o emprego das tecnoloxías da información e da comunicación, tanto como ferramenta para a obtención de datos, o tratamento da información, a análise dos resultados e a presentación de conclusións, como para o emprego de aplicacións informáticas de simulación de prácticas que sería difícil desenvolver no laboratorio real. Tanto os criterios de avaliación como os estándares de aprendizaxe deste bloque cobran sentido ao relacionalos cos doutros bloques. Deste xeito, o QUB1.2.1. terá que referirse ás diversas experiencias químicas desenvolvidas ao longo do curso. O segundo bloque, "Orixe e evolución dos compoñentes do Universo", aborda a estrutura atómica dos elementos e a súa repercusión nas propiedades periódicas destes. A visión actual do concepto do átomo e as subpartículas que o conforman contrasta coas nocións da teoría atómicomolecular coñecidas previamente polo alumnado. Entre as características propias de cada elemento destaca a reactividade dos seus átomos e os tipos de enlaces e forzas que aparecen entre eles e, como consecuencia, as propiedades fisicoquímicas dos compostos que poden formar. No terceiro bloque, "Reaccións químicas", trátanse tanto o aspecto dinámico (cinética) como o estático (equilibrio químico) das reaccións químicas, os factores que modifican a velocidade de reacción, o desprazamento do seu equilibrio, as reaccións ácido-base e de oxidación-redución, e as súas implicacións sociais e industriais. Finalmente, o derradeiro bloque, "Síntese orgánica e novos materiais", con contidos de química orgánica, está destinado ao estudo dalgunhas funcións orgánicas e aos polímeros, e aborda as súas características, como se producen e a grande importancia que teñen na actualidade por causa das numerosas aplicacións que presentan: química médica, química dos alimentos e química ambiental.

METODOLOXÍA: Continuando co traballo que xa indicamos nas materias anteriores, o desenvolvemento da Química de 2º Bach estará baseado no uso das estratexias típicas do método científico, análisis de problemas numéricos, plantexamento ordenado dos mesmos ... O fundamento teórico será o inicio dun 104

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

traballo posterior de resolución de exercicios numéricos que será complementado sempre que sexa posible co correspondente traballo no laboratorio (e se hai desdobre de profesorado para o mesmo). Farase especial fincapé no bo uso das unidades, a resolución numérica sen erro matemático, a obtención de resultados plausibles, a discusión de situacións anómalas … As estratexias metodolóxicas que se propoñen para desenvolver o currículo desta materia son as seguintes: – Fomentar a competencia de aprender a aprender, e a de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través da planificación, a realización, a presentación e a avaliación de deseños experimentais por parte do alumnado, incluíndo a incorporación das tecnoloxías da información e da comunicación para o desenvolvemento da competencia dixital, co obxectivo de favorecer unha visión máis actual da actividade tecnolóxica e científica contemporánea. – Partir, sempre que sexa posible, de enfrontar o alumnado a situacións problemáticas que deba resolver pondo en xogo os saberes dos que dispón. – Potenciar a dimensión colectiva da actividade científica, organizando equipos de traballo e propiciando o traballo cooperativo na investigación. – Considerar as implicacións entre ciencia, tecnoloxía, sociedade e medio natural dos problemas (posibles aplicacións, repercusións negativas, toma de decisións, ciencia e pseudociencia, etc.), e as posibles relacións con outros campos do coñecemento.

PROCEDEMENTO AVALIADOR: Faranse actividades de control en cada unidade, e serán probas curtas orais ou escritas, e que lle servirán o profesor/a para medir o grao de aprendizaxe de conceptos, a memorización de datos importantes e a argumentación lóxica. Ditas probas puntuaranse sobre 10 puntos, e valoraranse co 15% da nota final de cada avaliación. O remate de cada unidade, farase unha proba escrita, para comprobar o grao de asimilación dos alumnos. Dita proba puntuará sobre 10 puntos. O final da avaliación farase un exame de tódalas unidades, que puntúa sobre 10 puntos. Para obter a nota das probas escritas, promediaranse as notas dos controis (suma das notas dos controis dividido polo número destes); o promedio dos controis súmase a nota da proba de avaliación e divídese entre dous. No caso extremo, de co número de controis sexa soio de un, a nota da proba escrita será a suma do control, mais a avaliación por dous, dividido entre tres. Esto faise co gaio de valorar mais a proba de avaliación. Non se promediarán notas de probas de avaliación inferiores a 3,5 puntos. Estas probas escritas suporán o 75% da nota da avaliación Os traballos de cada día, os mandados para casa, as memoria do laboratorio e maila atención en clase, constitúen a chamada observación, que se valorará cun 10% da nota final de cada avaliación. A nota da avaliación calcularase sumando o 15 % das notas das actividades de control, co 75% das notas das probas escritas e o 10% do apartado de observación. Os alumnos que superen deste xeito os 5 puntos, acadarán a nota mínima para superar a materia. Cando un alumno NON se presente a unha proba escrita, convocada previamente, será cualificado cunha nota de CERO puntos. O profesor, e se fose necesario o departamento, valorará de forma excepcional a documentación que presente o alumno para xustificar a ausencia, decidindo se se 105

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

fai un novo exame a este e en que forma ou tempo. Este mesmo criterio se formulará para posibles ausencias de clases experimentais e prácticas de laboratorio obrigatorias. A cualificación definitiva da terceira avaliación, e polo tanto nota final de curso, será o promedio das tres avaliacións, considerando suficiente os que superen os 5 puntos, sin ter ningunha cualificación inferior a 3,5 puntos. Os alumnos que non superen esa cualificación, irán a un exame de suficiencia e/ou a un exame de recuperación de cada avaliación, no que é necesario superar os 5 puntos, independente das notas do curso. O exame de suficiencia será sobre tódalas unidades deste ano. Este mesmo criterio rixe para os exames extraordinarios do mes de setembro. Os exames de recuperación de cada avaliación valoraranse co 90% da nota acadada, a partir da cualificación de 5,5. As probas de suficiencia, de maio e setembro, serán sobre contidos mínimos. De tódolos xeitos, os criterios de avaliación, serán os marcados pola CIUG, para adecuar os criterios de corrección/cualificación, os marcados para as probas de ”reválida”cando sexan establecidas, e ata entón usaremos coma referencia as antigas probas PAAU.

Prácticas : É fundamental e obrigatorio que os alumnos realicen as actividades de laboratorio, e deberán respostar ás cuestións que se lle pregunten sobre as mesmas, mediante un guión que entregarán a profesora no plazo que se indique. No caso de non asistir ás prácticas ou non presentar o correspondente guión, perderase a posibilidade de sumar na nota final da avaliación o 10% correspondente a observación.

106

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

Secuenciación e temporalización dos contidos Química 2º BACH UNIDADES DIDÁCTICAS Avaliacións

Tema

Bloque

CONTIDO

1ª AVAL

REFERENCIA LIBRO TEXTO

Temporalización Mes

Nº sesións

SEPT

Probas Avaliación

BLOQUE 1: A actividade científica

B1.1

Utilización de estratexias básicas da actividade científica.

B1.2

Importancia da investigación científica na industria e na empresa.

B1.3

Prevención de riscos no laboratorio.

B1.4

Investigación científica: documentación, elaboración de informes, comunicación e difusión de resultados.

BLOQUE 2: Orixe e evolución dos compoñentes do Universo

B2.1

Estrutura da materia. Hipótese de Planck.

B2.2

Modelo atómico de Bohr.

B2.3

Orbitais atómicos. Números cuánticos e a súa interpretación.

B2.4

Mecánica cuántica: hipótese de De Broglie, principio de indeterminación de Heisenberg.

B2.5

Partículas subatómicas: orixe do Universo.

B2.6

Clasificación dos elementos segundo a súa estrutura electrónica: sistema periódico.

B2.7

Propiedades dos elementos segundo a súa posición no sistema periódico: enerxía de ionización, afinidade electrónica, electronegatividade e raio atómico.

B2.8

Enlace químico.

B2.9

Enlace iónico.

B2.10

Propiedades das substancias con enlace iónico.

B2.11

Enlace covalente.

B2.12

Xeometría e polaridade das moléculas.

B2.13

Teoría do enlace de valencia (TEV) e hibridación.

3ª AVAL.

MARZO

X X

ABRIL

107

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

1ª AVAL

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

B2.14

Teoría de repulsión de pares electrónicos da capa de valencia (TRPECV).

B2.15

Propiedades das substancias con enlace covalente.

B2.16

Enlaces presentes en substancias de interese biolóxico.

B2.17

Enlace metálico.

B2.18

Propiedades dos metais. Aplicacións de supercondutores e semicondutores.

B2.19

Modelo do gas electrónico e teoría de bandas.

B2.20

Natureza das forzas intermoleculares.

MAIO

BLOQUE 3: Reaccións químicas

B3.1

Concepto de velocidade de reacción.

B3.2

Teoría de colisións e do estado de transición.

B3.3

Factores que inflúen na velocidade das reaccións químicas.

B3.4

Utilización de catalizadores en procesos industriais.

B3.5

Mecanismos de reacción.

B3.6

Equilibrio químico. Lei de acción de masas.

B3.7

Constante de equilibrio: formas de expresala.

B3.8

Equilibrios con gases.

B3.9

Equilibrios heteroxéneos: reaccións de precipitación.

B3.10

Factores que afectan o estado de equilibrio: principio de Le Chatelier.

B3.11

Aplicacións e importancia do equilibrio químico en procesos industriais e en situacións da vida cotiá.

SETEMB

OUTUB

X NOVEMB

B3.12

Concepto de ácido-base.

B3.13

Teoría de Brönsted-Lowry.

B3.14

Forza relativa dos ácidos e bases; grao de ionización.

B3.15

Equilibrio iónico da auga.

B3.16

Concepto de pH. Importancia do pH a nivel biolóxico.

B3.17

Estudo cualitativo das disolucións reguladoras de pH.

108

DECEMB

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

2ª AVAL

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

B3.18

Equilibrio ácido-base.

B3.19

Volumetrías de neutralización ácido-base.

B3.20

Estudo cualitativo da hidrólise de sales.

B3.21

Ácidos e bases relevantes a nivel industrial e de consumo. Problemas ambientais.

B3.22

Equilibrio redox.

B3.23

Concepto de oxidaciónredución. Oxidantes e redutores. Número de oxidación.

B3.24

Axuste redox polo método do ión-electrón. Estequiometría das reaccións redox.

B3.25

Potencial de redución estándar.

B3.26

Volumetrías redox.

B3.27

Leis de Faraday da electrólise.

B3.28

Aplicacións e repercusións das reaccións de oxidación redución: baterías eléctricas, pilas de combustible e prevención da corrosión de metais.

BLOQUE 4: Síntese orgánica e novos materiais

B4.1

Estudo de funcións orgánicas.

B4.2

Nomenclatura e formulación orgánica segundo as normas da IUPAC.

XANEIR

FEBREIR

X X

X X FEBREIR

B4.3

Funcións orgánicas de interese: osixenadas e nitroxenadas, derivados haloxenados, tiois e perácidos. Compostos orgánicos polifuncionais.

B4.4

Tipos de isomería.

B4.5

Tipos de reaccións orgánicas.

B4.6

Importancia da química do carbono no desenvolvemento dasociedade do benestar.

B4.7

Principais compostos orgánicos de interese biolóxico e industrial: materiais polímeros e medicamentos.

B4.8

Macromoléculas.

B4.9

Polímeros.

B4.10

Reaccións de polimerización.

B4.11

Polímeros de orixe natural e sintética: propiedades.

B4.12

Fabricación de materiais plásticos e as súas transformacións: impacto ambiental.

109

MARZO

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

1ª Aval Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

B1.1

QUB1.1.1.

B1.2 & B1.3

B1.2

QUB1.2.1.

B1.3

QUB1.3.1.

B1.3

QUB1.3.2.

B1.3

QUB1.3.3.

B1.4

QUB1.4.1.

B1.4

QUB1.4.2.

B1.4

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

B3.1 & B3.2

B3.1

QUB3.1.1.

B3.2

QUB3.2.1.

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

Aplica habilidades necesarias para a investigación científca traballando tanto individualmente como en grupo, formulando preguntas, identificando problemas, recollendo datos mediante a observación ou a experimentación, analizando e comunicando os resultad Utiliza o material e os instrumentos de laboratorio empregando as normas de CMCCT - CSC seguridade adecuadas para a realización de experiencias químicas. Elabora información e relaciona os coñecementos químicos aprendidos con CCL - CD fenómenos da natureza, e as posibles aplicacións e consecuencias na sociedade CMCCT - CSC actual. Localiza e utiliza aplicacións e programas de simulación de prácticas de CD - CMCCT laboratorio. CCL - CD Realiza e defende un traballo de investigación utilizando as tecnoloxías da CMCCT - CSIEE información e da comunicación. Analiza a información obtida principalmente a través de internet, identificando CAA - CD as principais características ligadas á fiabilidade e á obxectividade do fluxo de CMCCT información científica. Selecciona, comprende e interpreta información relevante nunha fonte de CAA - CCL información de divulgación científica e transmite as conclusións obtidas CMCCT utilizando a linguaxe oral e escrita con propiedade. Obtén ecuacións cinéticas reflectindo as unidades das magnitudes que CMCCT interveñen. CAA - CCL CMCCT - CSC CSIEE

CMCCT

Predí a influencia dos factores que modifican a velocidade dunha reacción.

Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%) Pr.oral

Temas transversais

Pr.escr Tr.individ Tr.grupo Caderno Rúbrica Observación CL

EOE CA TIC EMP

100

EC PV

X X

B3.3 & B3.4

B3.2

QUB3.2.2.

CMCCT - CSC

B3.5

B3.3

QUB3.3.1.

CMCCT

B3.6 & B3.7

B3.4

QUB3.4.1.

CMCCT

B3.4

QUB3.4.2.

CAA - CMCCT

B3.5

QUB3.5.1.

CMCCT

B3.5

QUB3.5.2.

CMCCT

B3.8

B3.6

QUB3.6.1.

CMCCT

B3.9

B3.7

QUB3.7.1.

CMCCT

B3.10

B3.8

QUB3.8.1.

CMCCT

B3.9

QUB3.9.1.

CMCCT

Analiza os factores cinéticos e termodinámicos que inflúen nas velocidades de reacción e na evolución dos equilibrios para optimizar a obtención de compostos de interese industrial, como por exemplo o amoníaco.

B3.10

QUB3.10.1.

CMCCT

Calcula a solubilidade dun sal interpretando como se modifica ao engadir un ión común, e verifícao experimentalmente nalgúns casos concretos.

B3.7

B3.3 & B3.4 & B3.10 & B3.11 B3.9 & B3.10

110

Explica o funcionamento dos catalizadores en relación con procesos industriais e a catálise encimática, analizando a súa repercusión no medio e na saúde. Deduce o proceso de control da velocidade dunha reacción química identificando a etapa limitante correspondente ao seu mecanismo de reacción. Interpreta o valor do cociente de reacción comparándoo coa constante de equilibrio, prevendo a evolución dunha reacción para alcanzar o equilibrio. Comproba e interpreta experiencias de laboratorio onde se poñen de manifesto os factores que inflúen no desprazamento do equilibrio químico, en equilibrios homoxéneos e heteroxéneos. Acha o valor das constantes de equilibrio, Kc e Kp, para un equilibrio en diferentes situacións de presión, volume ou concentración. Calcula as concentracións ou presións parciais das substancias presentes nun equilibrio químico empregando a lei de acción de masas, e deduce como evoluciona o equilibrio ao variar a cantidade de produto ou reactivo. Utiliza o grao de disociación aplicándoo ao cálculo de concentracións e constantes de equilibrio Kc e Kp. Relaciona a solubilidade e o produto de solubilidade aplicando a lei de Guldberg e Waage en equilibrios heteroxéneos sólidolíquido, e aplícao experimentalmente como método de separación e identificación de mesturas de sales disolvidos. Aplica o principio de Le Chatelier para predicir a evolución dun sistema en equilibrio ao modificar a temperatura, a presión, o volume ou a concentración que o definen, utilizando como exemplo a obtención industrial do amoníaco.

% Grao mínimo consecución

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

2ª Aval Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

% Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%) Pr.oral

Pr.escr Tr.ind Tr.grupo Caderno

Temas transversais Rúbrica

Observación CL EOE CA TIC EMP

EC PV

B3.12 & B3.13 B3.14 & B3.15 & B3.16 & B3.17 B3.18 & B3.19

B3.11

QUB3.11.1.

CMCCT

Xustifica o comportamento ácido ou básico dun composto aplicando a teoría de Brönsted-Lowry dos pares de ácido-base conxugados.

100

B3.12

QUB3.12.1.

CMCCT

Identifica o carácter ácido, básico ou neutro, e a fortaleza ácido-base de distintas disolucións segundo o tipo de composto disolvido nelas, e determina teoricamente e experimentalmente o valor do pH destas.

100

B3.13

QUB3.13.1.

CMCCT

100

B3.20

B3.14

QUB3.14.1.

CAA - CMCCT

100

B3.19

B3.15

QUB3.15.1.

CMCCT

100

B3.21

B3.16

QUB3.16.1.

CMCCT

B3.22 & B3.23

B3.17

QUB3.17.1.

CMCCT

B3.24

B3.18

QUB3.18.1.

CMCCT

B3.19

QUB3.19.1.

CMCCT

B3.19

QUB3.19.2.

CMCCT

B3.19

QUB3.19.3.

CMCCT

B3.26

B3.20

QUB3.20.1.

CMCCT

B3.27

B3.21

QUB3.21.1.

CMCCT

B3.28

B3.22

QUB3.22.1.

CMCCT - CSC

B3.22

QUB3.22.2.

CMCCT

B3.25

B4.1

QUB4.1.1.

CMCCT

B4.2 & B4.3

B4.2

QUB4.2.1.

CMCCT

B4.4

B4.3

QUB4.3.1.

CMCCT

111

Describe o procedemento para realizar unha volumetría ácido-base dunha disolución de concentración descoñecida, realizando os cálculos necesarios. Predí o comportamento ácido-base dun sal disolvido en auga aplicando o concepto de hidrólise, e escribr os procesos intermedios e os equilibrios que teñen lugar. Determina a concentración dun ácido ou unha base valorándoa con outra de concentración coñecida, establecendo o punto de equivalencia da neutralización mediante o emprego de indicadores ácido-base (faino no laboratorio no caso de ácidos e bases fortes). Recoñece a acción dalgúns produtos de uso cotián como consecuencia do seu comportamento químico ácido-base. Define oxidación e redución en relación coa variación do número de oxidación dun átomo en substancias oxidantes e redutoras. Identifica reaccións de oxidación-redución empregando o método do ión-electrón para axustalas. Relaciona a espontaneidade dun proceso redox coa variación de enerxía de Gibbs, considerando o valor da forza electromotriz obtida. Deseña unha pila coñecendo os potenciais estándar de redución, utilizándoos para calcular o potencial xerado formulando as semirreacións redox correspondentes, e constrúe unha pila Daniell. Analiza un proceso de oxidación-redución coa xeración de corrente eléctrica representando unha célula galvánica. Describe o procedemento para realizar unha volumetría redox, realizando os cálculos estequiométricos correspondentes. Aplica as leis de Faraday a un proceso electrolítico determinando a cantidade de materia depositada nun eléctrodo ou o tempo que tarda en facelo, e compróbao experimentalmente nalgún proceso dado. Representa os procesos que teñen lugar nunha pila de combustible, escribindo as semirreaccións redox e indicando as vantaxes e os inconvenientes do uso destas pilas fronte ás convencionais. Xustifica as vantaxes da anodización e a galvanoplastia na protección de obxectos metálicos. Relaciona a forma de hibridación do átomo de carbono co tipo de enlace en diferentes compostos representando graficamente moléculas orgánicas sinxelas. Diferencia, nomea e formula hidrocarburos e compostos orgánicos que posúen varios grupos funcionais. Distingue os tipos de isomería representando, formulando e nomeando os posibles isómeros, dada unha fórmula molecular.

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017

3ª Aval

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Temas Identif. Identif. contidos criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B4.5

B4.4

QUB4.4.1.

CMCCT

B4.5

QUB4.5.1.

CMCCT

B4.6 & B4.7

B4.6

QUB4.6.1.

CMCCT - CSC

B4.8

B4.7

QUB4.7.1.

CMCCT

B4.9

B4.8

QUB4.8.1.

CMCCT

B4.10 & B4.11

B4.9

QUB4.9.1.

CMCCT

B4.7

B4.10

QUB4.10.1.

CMCCT - CSC

B4.12

B4.11

QUB4.11.1.

CMCCT - CSC

B4.6

B4.12

QUB4.12.1.

CCEC - CMCCT - CSC

B2.1 &

B2.1

QUB2.1.1.

CCEC - CMCCT

B2.2

B2.1

QUB2.1.2.

CMCCT

B2.2 & B2.3

B2.2

QUB2.2.1.

CMCCT

B2.3

QUB2.3.1.

CMCCT

B2.4

B2.3

QUB2.3.2.

CMCCT

B2.5

B2.4

QUB2.4.1.

CMCCT

B2.6

B2.5

QUB2.5.1.

CMCCT

B2.6

QUB2.6.1.

CMCCT

B2.7

QUB2.7.1.

CMCCT

B2.8

QUB2.8.1.

CMCCT

Estándares de aprendizaxe Identifica e explica os principais tipos de reaccións orgánicas (substitución, adición, eliminación, condensación e redox), predicindo os produtos, se é necesario. Desenvolve a secuencia de reaccións necesarias para obter un composto orgánico determinado a partir de outro con distinto grupo funcional, aplicando a regra de Markovnikov ou de Saytzeff para a formación de distintos isómeros. Relaciona os grupos funcionais e as estruturas principais con compostos sinxelos de interese biolóxico. Recoñece macromoléculas de orixe natural e sintética.

% Grao mínimo consecución

Temas transversais

Instrumentos (%) Temas transversais Peso na cualificación Pr.oral Pr.escr Tr.ind Tr.grupo Caderno Rúbrica Observación CL EOE CA TIC EMP EC PV

100

X X

A partir dun monómero, deseña o polímero correspondente e explica o proceso que tivo lugar. Utiliza as reaccións de polimerización para a obtención de compostos de interese industrial como polietileno, PVC, poliestireno, caucho, poliamidas e poliésteres, poliuretanos e baquelita. Identifica substancias e derivados orgánicos que se utilizan como principios activos de medicamentos, cosméticos e biomateriais, e valora a repercusión na calidade de vida. Describe as principais aplicacións dos materiais polímeros de alto interese tecnolóxico e biolóxico (adhesivos e revestimentos, resinas, tecidos, pinturas, próteses, lentes, etc.), en relación coas vantaxes e as desvantaxes do seu uso segundo as propiedad Recoñece as utilidades que os compostos orgánicos teñen en sectores como a alimentación, a agricultura, a biomedicina, a enxeñaría de materiais e a enerxía, fronte ás posibles desvantaxes que leva consigo o seu desenvolvemento. Explica as limitacións dos distintos modelos atómicos en relación cos feitos experimentais que levan asociados. Calcula o valor enerxético correspondente a unha transición electrónica entre dous niveis dados, en relación coa interpretación dos espectros atómicos. Diferencia o significado dos números cuánticos segundo Bohr e a teoría mecanocuántica que define o modelo atómico actual, en relación co concepto de órbita e orbital. Determina lonxitudes de onda asociadas a partículas en movemento para xustificar o comportamento ondulatorio dos electróns. Xustifica o carácter probabilístico do estudo de partículas atómicas a partir do principio de indeterminación de Heisenberg. Coñece as partículas subatómicas e os tipos de quarks presentes na natureza íntima da materia e na orixe primixenia do Universo, explicando as características e a clasificación destes. Determina a configuración electrónica dun átomo, coñecida a súa posición na táboa periódica e os números cuánticos posibles do electrón diferenciador. Xustifica a reactividade dun elemento a partir da estrutura electrónica ou a súa posición na táboa periódica. Argumenta a variación do raio atómico, potencial de ionización, afinidade electrónica e electronegatividade en grupos e períodos, comparando as devanditas propiedades para elementos diferentes. Xustifica a estabilidade das moléculas ou dos cristais formados empregando a regra do octeto ou baseándose nas interaccións dos electróns da capa de valencia para a formación dos enlaces.

100

B2.9 &

B2.9

QUB2.9.1.

CMCCT

Aplica o ciclo de Born-Haber para o cálculo da enerxía reticular de cristais iónicos.

100

B2.10

B2.9

QUB2.9.2.

CMCCT

Compara a fortaleza do enlace en distintos compostos iónicos aplicando a fórmula de Born-Landé para considerar os factores dos que depende a enerxía reticular.

B2.11 & B2.12 & B2.13 & B2.14

B2.10

QUB2.10.1.

CMCCT

Determina a polaridade dunha molécula utilizando o modelo ou a teoría máis axeitados para explicar a súa xeometría.

100

B2.10

QUB2.10.2.

CMCCT

100

B2.11

QUB2.11.1.

CMCCT

B2.15 & B2.16

Representa a xeometría molecular de distintas substancias covalentes aplicando a TEV e a TRPECV. Dálles sentido aos parámetros moleculares en compostos covalentes utilizando a teoría de hibridación para compostos inorgánicos e orgánicos.

112

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE B2.17 & B2.12 QUB2.12.1. B2.18 B2.18 & B2.13 QUB2.13.1. B2.19

QCA 2º BACH CURSO 2016 - 2017 Explica a condutividade eléctrica e térmica mediante o modelo do gas electrónico, aplicándoo tamén a substancias semicondutoras e supercondutoras. Describe o comportamento dun elemento como illante, condutor ou semicondutor eléctrico, utilizando a teoría de bandas. Coñece e explica algunhas aplicacións dos semicondutores e supercondutores, e analiza a súa repercusión no avance tecnolóxico da sociedade.

CMCCT CMCCT

B2.20

B2.13

QUB2.13.2.

CMCCT

B2.9 & B2.11 & B2.20

B2.14

QUB2.14.1.

CMCCT

Xustifica a influencia das forzas intermoleculares para explicar como varían as propiedades específicas de diversas substancias en función das devanditas interaccións.

B2.15

QUB2.15.1.

CMCCT

Compara a enerxía dos enlaces intramoleculares en relación coa enerxía correspondente ás forzas intermoleculares, xustificando o comportamento fisicoquímico das moléculas.

100

LENDA COMPETENCIAS

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

Comprensión lectora

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

113

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

114

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

INTRODUCIÓN: Tanto a ciencia como a tecnoloxía son alicerces do benestar das nacións, e ambas son necesarias para que un país poida enfrontarse a novos retos e a atopar solucións para eles. O desenvolvemento social, económico e tecnolóxico dun país, a súa posición nun mundo cada vez máis competitivo e globalizado, así como o benestar da cidadanía na sociedade da información e do coñecemento, dependen directamente da súa formación intelectual e, entre outros factores, da súa cultura científica. Que a ciencia forma parte do acervo cultural da humanidade é innegable; de feito, calquera cultura pasada apoiou os seus avances e logros nos coñecementos científicos que se ían adquirindo e que se debían ao esforzo e á creatividade humana. A materia denominada Cultura Científica debe, daquela, contribuír á adquisición desta dimensión da competencia en conciencia e expresión cultural. Individualmente considerada, a ciencia é unha das grandes construcións teóricas da humanidade; o seu coñecemento forma o individuo, proporciónalle capacidade de análise e de procura da verdade. Na vida diaria estamos en continuo contacto con situacións de carácter científico que nos afectan directamente, situacións que a cidadanía do século XXI debe ser capaz de entender e de valorar criticamente. Repetidas veces, os medios de comunicación informan sobre cuestións científicas e tecnolóxicas de actualidade. A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións. En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a competencia social e cívica. Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e colaborativo, a formulación de tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento curricular na aula. Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en debates e outras situacións de aula. A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso. Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades. Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír. Por tanto, requírese que a sociedade adquira unha cultura científica básica que lle permita entender o mundo actual e ser quen de tomar decisións baseadas no coñecemento científico en distintos contextos; é dicir, conseguir a alfabetización científica da cidadanía. Por iso, esta materia vincúlase tanto á etapa de ESO como á de bacharelato.

115

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

No cuarto curso de ESO, a materia de Cultura Científica establece a base de coñecemento científico sobre temas xerais como o universo, os avances tecnolóxicos, a saúde, a calidade de vida e a contribución do coñecemento dos materiais aos avances da humanidade. Para primeiro de bacharelato déixanse cuestións algo máis complexas, como a formación da Terra e a orixe da vida, a xenética, os avances biomédicos e, para rematar, un bloque dedicado a todo o relacionado coas tecnoloxías da información e da comunicación. Tanto en cuarto de ESO como en primeiro de bacharelato, no bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico. Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.

METODOLOXÍA: A materia de “Cultura Científica” en 1º Bach é unha continuación da materia de igual título de 4º da ESO e de igual forma trataremos de manter unha continuidade metodolóxica baseada na exposición de contidos teóricos seguido dunha búsqueda en diferentes medios de información para obter datos sobre os temas a tratar, que posteriormente serán organizados en traballos individuais e/ou de grupo para a súa posterior exposición na clase. Esta exposición servirá para asentar coñecementos, para facilitar ó resto da clase novos ou diferentes enfoques dos temas a tratar e tamén para que todos os integrantes da clase podamos facer unha valoración dos principais obxectivos a cubrir por estas exposicións: exposición oral en público, contido dos traballos expostos, limpeza e orde ... todos eles básicos e fundamentais no desenvolvemento de persoas responsables, críticas e sociables así como eixes vertebradores do traballo científico. Debemos ser conscientes en todo momento de que non todos os alumnos que cursen esta materia van estar nos Bacharelatos de Ciencias, é por iso que debemos encardinar as ventaxas e as desventaxas desta situación para que todos poidamos extraer o máximo das condicións de cada un, alumnado de Ciencias con alta capacidade na análise de datos e gráficas e alumnado de Letras e Humanidades e Ciencias Sociais con alta capacidade expositiva, tanto na forma oral como escrita. Tamén pode ser interesante a visualización de películas actuais que traten sobre os temas nos que en cada momento andemos inmersos, aportando outra visión de temas tan controvertidos como os que aparecen no currículo desta materia.

PROCEDEMENTO AVALIADOR: • •

As probas obxectivas, cuestionarios de aspectos conceptuais, a observación diaria e o traballo na clase suporán o 10% da cualificacion da nota de cada avaliación. Os traballos escritos, as presentacións e as exposicións, que se realizarán en cada un dos temas suporán 40% da nota de cada avaliación. 116

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

•

• •

• • •

•

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

En cada avaliación haberá alomenos unha proba escrita de aspectos conceptuais, que constará de varias preguntas. Nela aparecerá reflexada a cuantificación de cada unha das preguntas. Esta proba escrita terá un valor do 50% da nota de cada avaliación. A non entrega dun traballo nos plazos marcados suporá un CERO no mesmo. A non presentación ou exposición pública dos traballos encomendados suporá unha nota de CERO no mesmo, así como tamén o será a non presentación ó exame de avaliación sen causa xustificada legalmente. Unha nota inferior a 3 puntos sobre 10 en calquera dos anteriores apartados suporá un suspenso na correspondente avaliación. A 1ª e 2ª avaliación terá unha recuperación cunha proba escrita . A finais de xuño aqueles alumnos que teñan suspensa algunha avaliación realizarán unha proba final escrita referida aos contidos mínimos, aprobando a materia no caso de superar o 50% dos puntos de cada avaliación suspensa. Aqueles alumnos que tendo en conta o anteriormente exposto acaden unha nota mínima de 5, aprobarán a materia.

Extraordinaria Os alumnos que non superaran a asignatura en xuño farán unha proba escrita en setembro que constará de varias cuestións referidas ós contidos mínimos, considerándose aprobado se se obteñen máis de 5 puntos sobre un total de dez. Según o aprobado por parte da CCP, claustro de profesores e consello escolar nas súas reunións do 30 de xuño de 2010, a partir deste curso se premiará a boa presentación e a omisión de faltas de ortografía cun máximo de 0,5 puntos en cada proba realizada.

117

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

Secuenciación e temporalización dos contidos Cultura Científica 1º Bacharelato UNIDADES DIDÁCTICAS Avaliac

1ª AVAL

2ª AVAL

3ª AVAL

Tema

Bloque

CONTIDO

Bloque 1. Procedementos de traballo

B1.1

A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación de informes utilizando distintos medios.

B1.2

Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.

Orixe e formación da Terra: deriva continental e tectónica de placas.

B2.2

Vulcanismo e terremotos: predición e prevención.

B2.3

Orixe da vida na Terra.

B2.4

Do fixismo ao evolucionismo. Evolución a debate: teorías científicas e pseudocientíficas sobre a evolución. Evolución do ser humano.

Bloque 3. Avances en biomedicina

B3.1

Evolución histórica da investigación médica e farmacéutica.

B3.2

Últimos avances en medicina.

B3.3

Valoración crítica da información relacionada coa medicina. Uso responsable dos medicamentos. Patentes.

Bloque 4. A revolución xenética

B4.1

Revolución xenética. Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións.

B4.2

Técnicas de reprodución asistida: implicacións éticas e sociais.

B4.3

Células nai e clonación: aplicacións e perspectivas de futuro.

B4.4

Xenética e sociedade. Bioética.

Temporalización Mes

Nº sesións

Probas Avaliación

Bloque 2. A Terra e a vida

B2.1

REFERENCIA LIBRO TEXTO

TEMA 1 & TEMA 2

SET OUT NOV DEC

X X X X

X TEMA 3

XAN FEBR

X X

TEMA 4 & TEMA 5

X MARZ

X X X

Bloque 5. Tecnoloxías de información e comunicación

B5.1

Orixe, evolución e análise comparativa dos equipamentos informáticos.

B5.2

Incorporación da tecnoloxía dixital á vida cotiá. 118

TEMA 6

ABRIL

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

B5.3

Características e especificacións de equipamentos. Análise e comparativa desde o punto de vista do/da usuario/a.

B5.4

Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica. Consumismo asociado ás novas tecnoloxías.

B5.5

Internet na vida cotiá. Beneficios e problemas asociados ao uso de internet.

119

TEMA 7

MAIO

TEMA 8

XUÑO

X X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

ASPECTOS CURRICULARES:

1ª Aval Temas

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro

Identif. contidos

Identif. criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B1.1

CCIB1.1.1.

CAA - CCL

B1.1

CCIB1.1.2.

CCL - CD CAA

B1.2

CCIB1.2.1.

CAA - CCEC

Estándares de aprendizaxe Analiza un texto científico e valora de forma crítica o seu contido. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais como internet. Analiza o papel da investigación científica como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análise das consecuencias sociais, e defende en público as súas conclusións. Xustifica a teoría de deriva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas. Utiliza a tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas. Nomea e explica medidas preditivas e preventivas para o vulcanismo e os terremotos. Relaciona a existencia de capas terrestres coa propagación das ondas sísmicas a través delas.

% Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Temas transversais

Instrumentos (%)

Temas transversais

Pr.oral

Pr.escr

Tr.ind

Tr.grupo

Caderno

Rúbrica Observación

100

CL EOE

TIC

EMP

B1.3

CCIB1.3.1.

CCL - CD CAA - CSIEE

B1.5

CCIB2.1.1.

CMCCT

B2.1

CCIB2.2.1.

CMCCT

B2.2

CCIB2.2.2.

CMCCT

B2.2

B2.3

CCIB2.3.1.

CAA

B2.3

B2.4

CCIB2.4.1.

CMCCT

B2.3

B2.4

CCIB2.4.2.

CCEC

B2.4

B2.5

CCIB2.5.1.

CMCCT

B2.4

B2.5

CCIB2.5.2.

CMCCT

Enfronta as teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural.

100

B2.4

B2.5

CCIB2.5.3.

CMCCT

Enfronta o neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución.

100

B2.4

B2.6

CCIB2.6.1.

CMCCT

B2.4

B2.6

CCIB2.6.2.

CSC

120

Coñece e explica as teorías acerca da orixe da vida na Terra. Describe as últimas investigacións científicas en torno ao coñecemento da orixe e o desenvolvemento da vida na Terra. Describe as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian a teoría da evolución das especies.

Establece as etapas evolutivas dos homínidos ata che gar ao Homo Sapiens, salientando as súas características fundamentais, como a capacidade cranial e altura. Valora de forma crítica as informacións asociadas ao Universo, á Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía.

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

2ª Aval Temas

Identif. contidos

Identif. criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B3.1

CCIB3.1.1.

CCEC

B3.1

B3.2

CCIB3.2.1.

CSC

B3.2

B3.3

CCIB3.3.1.

CSC

B3.1

B3.4

CCIB3.4.1.

CMCCT

B3.3

B3.5

CCIB3.5.1.

CSC

B3.3

B3.6

CCIB3.6.1.

CCL - CSIEE

B4.1

CCIB4.1.1.

CCEC

B4.1

B4.2

CCIB4.2.1.

CAA - CD

B4.1

B4.3

CCIB4.3.1.

CMCCT

B4.1

B4.4

CCIB4.4.1.

CCL

B4.2

B4.5

CCIB4.5.1.

CSIEE -CSC

B4.3

B4.6

CCIB4.6.1.

CAA

B4.3

B4.7

CCIB4.7.1.

CMCCT

B4.4

B4.8

CCIB4.8.1.

CSC

CCIB4.8.2.

CMCCT CSIEE

B4.4

B4.8

121

Estándares de aprendizaxe Coñece a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e tratamento das doenzas. Establece a existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que levan consigo. Propón os transplantes como alternativa no tratamento de certas doenzas, valorando as súas vantaxes e os seus inconvenientes. Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos. Xustifica a necesidade de facer un uso racional da sanidade e dos medicamentos. Discrimina a información recibida sobre tratamentos médicos e medicamentos en función da fonte consultada. Coñece e explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética. Sabe situar a información xenética que posúe calquera ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza. Coñece e explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN, xustificando a necesidade de obter o xenoma completo dun individuo e descifrar o seu significado. Describe e analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas. Establece as repercusións sociais e económicas da re produción asistida e a selección e conservación de embrións. Describe e analiza as posibilidades que ofrece a clonación en diferentes campos. Recoñece os tipos de células nai en función da súa procedencia e da súa capacidade xenerativa, e establece en cada caso as aplicacións principais. Valora de xeito crítico os avances científicos relacionados coa xenética, os seus usos e as súas consecuencias médicas e sociais. Explica as vantaxes e os inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso.

Temas transversais

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro % Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Instrumentos (%)

Temas transversais

Pr.oral

Pr.escr

Tr.ind

Tr.grupo

Caderno

Rúbrica Observación

100

CL EOE

TIC

EMP

X X

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

CULTURA CIENTÍFICA 1º BACH CURSO 2016 - 2017

3ª Aval Temas

Identif. contidos

Identif. criterios

Identific Estándar

Competencias clave

B5.1

CCIB5.1.1.

CCEC

B5.1

CCIB5.1.2.

CCL - CD

B5.2

CCIB5.2.1.

B5.2

CCIB5.2.2.

B5.2

CCIB5.2.3.

B5.2

CCIB5.2.4.

CD - CMCCT

B5.2

CCIB5.2.5.

B5.4

B5.3

CCIB5.3.1.

CSC

B5.5

B5.4

CCIB5.4.1.

CSIEE

B5.5

B5.4

CCIB5.4.2.

CSIEE

B5.5

B5.4

CCIB5.4.3.

B5.5

CCIB5.5.1.

CSC

Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais.

B5.5

CCIB5.5.2.

B5.4 & B5.5

B5.6

CCIB5.6.1.

CCL - CSC

B5.2 & B5.3 B5.2 & B5.3 B5.2 & B5.3 B5.2 & B5.3 B5.2 & B5.3

Estándares de aprendizaxe

Temas transversais

Criterios de cualificacion e instrumentos de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables / Indicadores de logro % Grao mínimo consecución

Peso na cualificación

Instrumentos (%)

Temas transversais

Pr.oral

Pr.escr

Tr.ind

Tr.grupo

Caderno

100

Pon de manifesto a necesidade de protexer os datos mediante encriptación, contrasinal, etc.

100

Sinala as implicacións sociais do desenvolvemento tecnolóxico.

100

Recoñece a evolución histórica do computador en termos de tamaño e capacidade de proceso. Explica como se almacena a información en diferentes formatos físicos, tales como discos duros, discos ópticos e memorias, valorando as vantaxes e os incon venientes de cada un. Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo tipo, un baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital. Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS. Establece e describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil. Explica o fundamento físico da tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación. Coñece e describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que lle poden ofrecer ás persoas usuarias. Valora de xeito crítico a constante evolución tecnolóxica e o consumismo que orixina na sociedade. Xustifica o uso das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen. Determina os problemas aos que se enfronta internet e as solucións que se barallan. Utiliza con propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de internet.

LENDA COMPETENCIAS

Rúbrica Observación

CL EOE

LENDA TRANSVERSAIS

CCL

Comunicación lingüística

Comprensión lectora

CMCCT

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia a tecnoloxía

EOE

Expresión oral e escrita

Competencia dixital

Comunicación audiovisual

CAA

Competencia aprender a aprender

TIC

Tec. da información e comunicación

CSC

Competencias sociais e cívicas

EMP

Emprendemento

CSIEE

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Educación cívica

CCEC

Conciencia e expresións culturais

Prevención da violencia

122

TIC

EMP

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

Curso 2016 - 2017

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

RECUPERACIÓN DE PENDENTES Curso 2016 - 2017

RECUPERACIÓN DE PENDENTES: O departamento de Física e Química imparte docencia só a alumnos do segundo ciclo da E.S.O. e a alumnos de Bacharelato. Por iso os únicos casos de alumnos con algunha materia pendente propia do departamento son: a) Alumnos de 4º E.S.O. con Física e Química de 3º E.S.O. pendente. b) Alumnos do Programa de Diversificación Curricular de 4º E.S.O. con Ámbito Científico Técnico de 3º E.S.O. pendente. c) Alumnos de 2º de Bacharelato con Física e Química de 1º de Bacharelato pendente. Tal e como xa se desenvolveu no curso anterior, deseñamos un plan de traballo para que os alumnos, tanto da E.S.O. como do Bacharelato, con materias pendentes non só non esquezan que deben recuperalas, senón que lles sirva para alcanzar este obxectivo. a) Alumnos de 4º E.S.O. con Física e Química de 3º E.S.O. pendente: Fixarase unha vez ao mes unha recollida de exercicios propostos, contidos todos eles no libro do alumno de Física e Química de 3º E.S.O. Como segundo aparece na programación de 3º, neste nivel hai oito unidades didácticas, que coinciden cos meses do curso excluíndo setembro e xuño. Ao tempo que fan entrega das actividades, terán que responder por escrito a unha selección destas, a xeito de proba escrita, que determinará o grao de comprensión real dos contidos da unidade didáctica. Para que a materia pendente sexa avaliada de forma positiva, será necesario que os alumnos entreguen todas e cada unha das actividades propostas, resoltas, na data correspondente, así como que a media das probas escritas (oito en todo o curso) dea como nota mínima cinco sobre dez, esixindo que as devanditas probas estean cualificadas todas elas por enriba do tres sobre dez. No caso de que algún alumno non cumpra os requisitos anteriores, será convocado ao correspondente exame de recuperación a final de curso cando considere oportuno a Xefatura de Estudios. Neste exame, que versará sobre todos os contidos mínimos do curso, o alumno necesitará puntuar con nota igual ou superior a cinco sobre dez, para que a avaliación sexa considerada positiva. CALENDARIO APROXIMADO DE RECUPERACIÓN DE FÍSICA Y QUÍMICA DE 3º E.S.O. Unidade 1. - A ciencia, a materia e a súa medida. Xoves 20 de outubro. Unidade 2. - A materia: estados físicos. Xoves 3 de novembro Unidade 3. - A materia: como se presenta. Xoves 24 de novembro 123

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

Unidade 4. Unidade 5. febreiro. Unidade 6. Unidade 7. Unidade 8.

RECUPERACIÓN DE PENDENTES Curso 2016 - 2017

- A materia: propiedades eléctricas e o átomo. Xoves 12 de xaneiro - Elementos e compostos químicos. Xoves 2 de - Cambios químicos. - Química en acción. - A electricidade.

Xoves 9 de marzo. Xoves 6 de abril. Xoves 27 de abril.

Estas datas poderían sufrir lixeiras modificacións, logo de petición de alumnos e de acordo con os compoñentes do departamento de Física e Química. Todas as probas escritas e actividades a entregar serán sobre contidos mínimos. Para comunicar este plan de traballo, todos os alumnos coa materia pendente serán citados polas canles oportunas a unha reunión que terán coa Xefa do Departamento a principios de outubro. Nesta reunión, ademais do calendario anterior, facilitarase a cada alumno información sobre o procedemento a seguir para recuperar a materia. Tamén se fixará un día e unha hora, normalmente no tempo de recreo, para que os alumnos poidan consultar dúbidas. b) Alumnos do Programa de Diversificación Curricular de 3º E.S.O. con o Ámbito Científico Técnico de 2º E.S.O. pendente. No curso 2016/17 non hai ningún alumno nesta situación posto que o curso pasado non tivemos grupo PMAR en 2º da ESO. c) Alumnos de 2º de Bacharelato coa Física e Química de 1º de Bacharelato pendente: Debido á acumulación de traballo que adoitan ter en 2º de Bacharelato, a estes alumnos non se lles deseñará un plan de traballo específico a non ser que o soliciten, de forma individual ou colectiva. Tamén con eles haberá unha reunión informativa co fin de comunicar o procedemento de recuperación e facilitarlles unha hora de consulta de dúbidas. Será a Xefatura de Estudios o órgano que convoque o correspondente exame de recuperación. Este constará de dúas partes, unha de Química e outra de Física, sobre contidos mínimos segundo a programación vixente. Ambas as dúas partes puntúan ó 50% e esíxese unha nota mínima de tres sobre dez en cada unha das partes para facer media. Cando a devandita nota media sexa igual ou superior a cinco, sobre dez, entón considerarase a materia avaliada positivamente. No caso contrario a súa avaliación será negativa.

124

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PREVIOS Curso 2016 - 2017

ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PREVIOS: Según a lexislación que actualmente regula as ensinanzas en Bacharelato, pode darse a situación de que algún alumno que non teña cursado Física e Química en 1º Bach quera cursar ou ben a Física de 2º Bach ou ben a Química de 2º Bach ou ben calquera outra materia de 2º Bach que teña condicionado previamente a Física e Química de 1º Bach. Poderán facelo sempre que demostren unha serie de coñecementos previos correspondentes á materia de 1º Bach. No caso de encontrarnos con esta situación a demostración dos mesmos será levada a cabo a través dun exame xeral equivalente ao exame extraordinario dos alumnos de 1º Bach que non obtengan apto na materia en xuño e teñan que presentarse en setembro. Os criterios de avaliación serán os mesmos que aparecen recollidos na programación de Física e Química de 1º Bach e que aparece recollida neste documento.

125

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Curso 2016 - 2017

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES: A. Sempre que o alumnado responda, organizaremos visita a unha Cidade das Ciencias ou Museo da Ciencia; empresas relacionadas coa tecnoloxía, como Citroën en Vigo ou as embotelladoras de auga en Verín... B. Xunto co departamento de Lingua Castelá participaremos na convocatoria de Rutas Científicas, Artísticas e Literarias cando sexa convocado polo Ministerio de Educación. C. Igual que o ano pasado participaremos no Rallie científico cando este sexa convocado. D. Tamén traballaremos co nosos alumnos a opción de participar nos Campus Científicos de Verano que habitualmente oferta o M.E.C. para alumnos de 4º da E.S.O. e de 1º de Bacharelato. E. Todas aquelas que se nos propoñan e que os compoñentes do departamento consideren oportunas.

126

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

FOMENTO DA LECTURA E DAS TIC Curso 2016 - 2017

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN A ... : A. FOMENTO DA LECTURA: Ao igual que sempre, traballaremos a lectura e comprensión lingüística facendo uso de esquemas, resumos, recollida de datos a partir de enunciados, interpretación de gráficos, lectura de biografías sobre científicos actuais e de épocas pasadas,… Como parte integrante do claustro de profesores do I.E.S. Xesús Taboada Chivite, asumiremos os acordos alcanzados neste campo, reflectidos no Proxecto Lector do Centro, e dentro do marco recollido no Decreto 133/2007, do 5 de xullo

B. FOMENTO DAS TIC: Seguindo a liña de actuación iniciada xa no curso 2007 / 08, iremos pouco a pouco introducindo o uso das TIC, nos momentos que consideremos máis interesantes. Para iso usaremos materiais creados polo departamento (presentacións power point, materiais mathcad,...) e materiais de uso xeneralizado en internet como arquivos flash, moi útiles no estudio da óptica, o movemento ondulatorio,.. Este ano que mantemos a experiencia da sección bilingüe pretendemos cas T.I.C. sexan a conexión fundamental entre a Física e Química e o Inglés.

C. PLAN DE CONVIVENCIA: Os membros deste departamento quedan á disposición do equipo directivo en canto á posta en marcha do plan de convivencia e como noutros anos algún de nós participará nas actividades formativas con él relacioado, en concreto neste curso 2016/17 a posta en marcha da “Titoría entre iguais”.

127

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

PROCEDEMENTO AVALIADOR DA PROGRAMACIÓN Curso 2016 - 2017

PROCEDEMENTO AVALIADOR DA PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA E DO PROCESO DE ENSINO E DE PRÁCTICA DOCENTE: Xa que a programación de cada materia debe ser un elemento vivo na nosa práctica docente, é moi difícil a priori acertar ca marcha xeral de cada curso. Por iso, mensualmente en reunión de departamento facemos unha revisión de como vai a marcha das correspondentes materias, reflexionando sobre os motivos dos posibles cambios, en caso de existir. Esta revisión é feita de xeito máis cumprido ao finalizar cada avaliación e, finalmente e co motivo da elaboración da memoria final do curso. Neste documento que é entregado ao Equipo Directivo, aparece recollido explícitamente se ao longo do curso houbo algunha modificación nas programacións e o motivo destas. Toda esta información é utilizada constantemente para mellorar a nosa práctica docente e a marcha do curso, especialmente repercute na temporalización e metodoloxía empregada polo equipo de docentes do departamento. Para facilitar o proceso de avaliación da programación poderemos usar materiais semellantes ós seguintes: Posible mecanismo avaliación e modificación de programación didáctica Escala (Indicadores de logro) 1 2 3 4 1.- Deseñáronse unidades didácticas ou temas a partir dos elementos do currículo? 2.- Secuenciáronse e temporalizáronse as unidades didácticas? 3.- Secuenciáronse os estándares para cada unha das unidades/temas? 4.- Fixouse un grao mínimo de consecución de cada estándar para superar a materia? 5.- Asignouse a cada estándar o peso correspondente na cualificación ? 6.- Vinculouse cada estándar a un/varios instrumentos para a súa avaliación? 7.- Asociouse con cada estándar os temas transversais a desenvolver? 8.- Fixouse a estratexia metodolóxica común para todo o departamento? 9.- Estableceuse a secuencia habitual de traballo na aula? 10.- Deseñouse un plan de avaliación inicial fixando as consecuencias da mesma? 11.- Elaborouse unha proba de avaliación inicial a partir dos estándares? 12.- Fixouse para o bacharelato un procedementos de acreditación de coñecementos previos? 128

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

PROCEDEMENTO AVALIADOR DA PROGRAMACIÓN Curso 2016 - 2017

13.- Establecéronse pautas xerais para a avaliación contínua: probas, exames, etc. 14.- Establecéronse criterios para a recuperación dun exame e dunha avaliación 15.- Fixáronse criterios para a avaliación final? 16.- Establecéronse criterios para a avaliación extraordinaria? 17- Establecéronse criterios para o seguimento de materias pendentes? 18.- Fixáronse criterios para a avaliación desas materias pendentes? 19.- Elaboránronse os examenes tendo en conta o valor de cada estándar? 20.- Definíronse programas de apoio, recuperación, etc. vinculados aos estándares? 21.- Leváronse a cabo as medidas específicas de atención ao alumnado con NEE? 22.- Leváronse a cabo as actividades complementarias e extraescolares previstas? 23.- Informouse ás familias sobre criterios de avaliación, estándares e instrumentos? 24.- Informouse ás familias sobre os criterios de promoción? (Artº 21º, 5 do D.86/15) Observacións:

129

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

PROCEDEMENTO AVALIADOR DA PROGRAMACIÓN Curso 2016 - 2017

De igual forma para avaliar o proceso de ensino e de práctica docente poderemos usar o seguinte cuestionario para facilitarnos o proceso de retroalimentación:

Posible mecanismo de avaliación do proceso de ensino e de práctica docente (Indicadores de logro) Planificación: 1.- Secunciáronse de maneira adecuada as unidades didácticas/temas/proxectos? 2.- O desenvolvemento da programación respondeu á secunciación e temporalización? 3.- Engadiuse algún contido non previsto á programación? 4.- Foi necesario eliminar algún aspecto da programación prevista? 5.- Seguiuse e revisouse a programación ao longo do curso 6.- Son adecuados os materiais didácticos utilizados? 7.- O libro de texto é adecuado, atractivo e de fácil manipulación para o alumnado? 8.- Usáronse as TIC no desenvolvemento da materia?

Proceso de ensino: 1.- O nivel de dificultade foi adecuado ás características do alumnado? 2.- Conseguiuse crear un conflito cognitivo que favoreza a aprendizaxe? 3.- Conseguiuse motivar para conseguir a súa actividade intelectual e física? 4.- Conseguiuse a participación activa de todo o alumnado? 5.- Contouse co apoio e implicación das familias no traballo do alumnado? 6.- Mantívose un contacto períodico coa familia por parte do profesorado? 7.- Tomouse alguna medida curricular para atender al alumnado con NEAE? 8- Tomouse alguna medida orgnizativa para atender al alumnado con NEAE? 9.- Atendeuse adecuadamente á diversidade do alumnado? 130

Escala 1 2 3 4

1 2 3 4

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICA I.E.S. XESÚS TABOADA CHIVITE

PROCEDEMENTO AVALIADOR DA PROGRAMACIÓN Curso 2016 - 2017

10.- Usáronse distintos instrumentos de avaliación? 11.- Dáse un peso real á observación do traballo na aula? 12.- Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado dentro do grupo?

Práctica docente: 1.- Como norma xeral fanase explicacións xerais para todo o alumnado 2.- Ofrécese a cada alumno/a as explicacións individualizadas que precisa? 3.- Elabóranse actividades de distinta dificultade atendendo á diversidade 4.- Elabóranse probas de avaliación de distinta dificultade para os alumnos con NEAE? 5.- Utilízanse distintas estratexias metodolóxicas en función dos temas a tratar? 6.- Intercálase o traballo individual e en equipo? 5.- Poténcianse estratexias de animación á lectura e de comprensión e expresión oral? 6.- Incorpóranse ás TIC aos procesos de ensino - aprendizaxe 7.- Préstase atención aos temas transverais vinculados a cada estándar? 8.- Ofrécese ao alumnado de forma inmediata os resultados das probas/exames,etc? 9.- Coméntase co alumnado os fallos máis significativos das probas /exames, etc? 10.- Dáselle ao alumnado a posibilidade de visualizar e comentar os seus fallos? 11.- Cal é o grao de implicación nas funcións de titoría e orientación do profesorado? 12.- Realizáronse as ACS propostas e aprobadas? 13.- As medidas de apoio, reforzo, etc establécense vinculadas aos estándares 14.- Avalíase a eficacia dos programs de apoio, reforzo, recuperación, ampliacion,.. ?

131

1 2 3 4