Prog Did Lingua e Lit castelá 2015-16 by Daniel García Cancio

IES XESÚS TABOADA CHIVITE Verín (Ourense)

Departamento de Lingua Castelá e Literatura

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA CURSO 2015-2016

Membros do Departamento: Elisa Vilela Pardo Mª José Prada Prada Felisa Tomé Ortega Dolores Limia

ÍNDICE A. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN.................................................................... 3 I. II. III. IV. V.

O noso centro…………………………………………………………………………………………………..3 Composición do departamento. ………………………………………………………………………3 Marco legal……………………………………………………………………………………………………….5 Resultados curso 2014/15…………………………………………………………………………………5 Propostas de mellora de resultados………………………………………………………………. 10

B. PROGRAMACIÓN ESO ............................................................................................... 11 I.

II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X.

Programación por cursos: . Competencias básicas, obxectivos xerais, contidos temporalizados, contidos mínimos esixibles e criterios de avaliación (2º e 4º, LOE). 2º de ESO …………………………………………………………………………………………………………… 31 4º de ESO …………………………………………………………………………………………………………… 57 . Competencias clave, obxectivos, estándares de aprendizaxe, criterios de avaliación e contidos temporalizados, grao mínimo de consecución. (1º e 3º, LOMCE) 1º de ESO …………………………………………………………………………………………………………….11 3º de ESO …………………………………………………………………………………………………………….38 Metodoloxía didáctica………………………………………………………………………………………… 64 Procedementos e instrumentos de avaliación…………………………………………………….. 66 Criterios de corrección e cualificación………………………………………………………………….. 68 Materiais e recursos didácticos……………………………………………………………………………..69 Plan de traballo para a recuperación de materias pendentes…………………………….. 71 Plan de actuación cos alumnos repetidores na ESO…………………………………………….. 71 Medidas de atención á diversidade. ……………………………………………………………………..72 Programación de educación en valores………………………………………………………………… 74 Anexo. As competencias básicas. Contribución da área de Lingua castelá ó seu desenvolvemento………………………………………………………………………………………………… 77

C. PROGRAMACIÓN BACHARELATO....................................................................................... 77 I.

II. III. IV. V.

Programación Lingua Castelá por cursos 1.1. Lingua castelá 1º de Bacharelato (LOMCE) (Contribución ao desenvolvemento das competencias clave, obxectivos xerais, estándares de aprendizaxe, criterios de avaliación e contidos temporalizados; grao mínimo de consecución)…………………………………………… 78 2.1. Lingua castelá 2º de Bacharelato (LOE) (obxectivos, criterios de avaliación,contidos secuenciados, contidos mínimos) ………………………………………………………………………………..124 Metodoloxía didáctica…………………………………………………………………………………………………..132 Procedementos e instrumentos de avaliación………………………………………………………………..133 Criterios de corrección e cualificación……………………………………………………………………………135 Materiais e recursos didácticos……………………………………………………………………………………….136 1

D. PROGRAMACIÓN BACHARELATO: LITERATURA UNIVERSAL………………………………………… 137 I.

II. III. IV. V. VI. VII. VIII.

Programación Literatura universal(LOMCE) (Contribución ao desenvolvemento das competencias clave, obxectivos xerais, estándares de aprendizaxe, criterios de avaliación e contidos temporalizados; grao mínimo de consecución)…………………………………………… 137 Metodoloxía didáctica…………………………………………………………………………………………….. 150 Procedementos e instrumentos de avaliación………………………………………………………….151 Criterios de corrección e cualificación……………………………………………………………………….152 Materiais e recursos didácticos………………………………………………………………………..……….153 Recuperación de materias pendentes…………………………………………………………………153 Medidas de atención á diversidade……………………………………………………………………153 Programación de educación en valores……………………………………………………………… 153

F. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR.................... 155

G.ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC.................................. 156

H.ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA ............. 158

I.ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES................ 159

J.AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN .............................................. 160

A.Introducción e contextualización I. Contexto O IES Xesús Taboada Chivite está situado no concello de Verín ao sur de Galicia e tamén da provincia de Ourense.Linda polo norte co concello de Castrelo do Val; polo leste, co de Vilardevós; polo sur, con Portugal: e polo oeste, cos concellos de Oímbra e Monterrei. Estamos nunha zona que a nivel educativo presenta unha oferta variada: dous centros públicos de infantil e primaria, un centro público de secundaria, un centro público de secundaria e bacharelato, un centro público de formación profesional e bacharelato e tres centros concertados-privados. Ademais conta cunha extensión da Escola Oficial de Idiomas, o Centro de Formación e Recursos e a Biblioteca Pública. Características do centro O centro imparte Educación Secundaria Obrigatoria; Bacharelato en dúas modalidades: Bacharelato de Humanidades e Ciencias Sociais e Bacharelato de Ciencias e Tecnoloxía; Programa de Diversificación Curricular en 4º de ESO. O centro tamén ofrece un tipo de ensinanza non reglada: o Programa That´s English da Escola Oficial de Idiomas. Caracteríticas dos alumnos Maioritariamente, os alumnos escolarizados no centro pertencen a familias de nivel socioeconómico medio ou medio baixo, especialmente na ESO. Destaca no primeiro ciclo o gran número de alumnado de etnia xitana, inmigrantes e alumnos con NEE. Por tal motivo consideramos fundamental o feito de que estamos ante una materia instrumental, básica e indispensable para desenvolver as competencias básicas no resto das materias do currículo e que é absolutamente necesario una atención personalizada por parte dun profesor especialista na materia, e non doutros docentes doutras especialidades. Características das familias O nivel socio-económico e cultural das familias é medio ou medio baixo, a maioría dos pais teñen estudios primarios e traballan no sector servicios. Moitos están totalmente implicados na educación dos seus fillos, aínda que, desafortunadamente, algúns rapaces viven nun ambiente familiar pouco favorable e non recibe a atención necesasaria por parte dos seus proxenitores. Características dos educadores O persoal docente está formado por 56 profesores entre licenciados e diplomados en Maxisterio. O centro conta con 3 profesoras de pedagoxía terapéutica.

II. Composición do departamento O Departamento de Lingua Castelá e Literatura estará integrado durante o curso 2015-2016 por catro membros: Elisa Vilela Pardo, Felisa Tomé Ortega, Dolores Limia e Mª José Prada Prada; aos que lles corresponden os seguintes grupos e disciplinas: Elisa Vilela Pardo 2 grupos de 1º ESO 2 grupos de 2º ESO

Lingua castelá e literatura

2 grup. de reforzo de 2º ESO 2 grupos de 1º de ESO

Reforzo da linguas por francés

Felisa Tomé Ortega (Xefa de Dpto.) 2 grupos de 2º ESO 1 grupos de 3º ESO

Lingua castelá e Literatura

1 grupo 4º ESO 1 grupo de 1º de Bach. 1 grupo de 1º de ESO

Literatura universal Reforzo da linguas por francés

Dolores Limia 3 grupos de 1º de Bach. 2 grupos de 3º ESO

Lingua castelá e Literatura

1 grupo de 1º ESO Mª José Prada Prada 3 grupos 2º BAC 2 grupos de 4º ESO

Lingua castelá e Literatura

1 grupo de 1º de ESO 1 grupo de 1º de ESO

Reforzo da linguas por francés

Asimesmo, impartirá a disciplina de Lingua Castelá a profesora do centro Sonia Sanz Sastre (Dpto. Latín), que impartirá dous grupos de reforzo en 1º de ESO, e o profesor Daniel García Cancio (Dpto. Grego), que impartirá dous grupos de reforzo de 2º de ESO.

III. Marco legal O presente documento recolle unha programación de transición entre a LOE e a LOMCE, de forma que: 

Para os cursos 2º e 4º de ESO, e 2ª de Bacharelato

A programación do Dpto. de Lingua Castelá e Literatura do IES X. T. Chivite, recolle de forma íntegra o programa que desta asignatura se detalla oficialmente no Decreto 133/2007, do 5 de julio (publicado no DOG o 13 de xullo de 2007). Este Decreto ven a modificar o Real Decreto 1631/2006, do 29 de decembro, polo que se establecían as denominadas ensinanzas mínimas correspondentes ó Ensino Secundario Obrigatorio. Entre outros obxectivos, este Decreto tiña como fin contribuír ó logro dos principios básicos da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, e que se resumen en lograr: -

Calidade de educación para todo o alumnado.

- Equidade que garantice a igualdade de oportunidades. Do mesmo xeito Decreto 126/2008, do 19 de xuño, polo que se establece a ordenación e o currículo de bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 23 Xuño de 2008).  Para os cursos 1º e 3º de ESO, e 1º de Bacharelato O Real Decreto 1105/2014, de 26 de decembro, polo que se establece o currículo básico da Educación Secundaria Obrigatoria, publicado no BOE o 3 de xaneiro de 2015, está enmarcado na Lei Orgánica 8/2013, de 9 de decembro, para la Mejora da Calidad Educativa, que modifica o artigo 6 da Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de Educación, para definir o currículo como a regulación dos elementos que determinan os procesos de ensinanza e aprendizaxe para cada unha das ensinanzas. De conformidade co mencionado Real Decreto 1105/2014, de 26 de decembro, que determina os aspectos básicos a partir dos cales as distintas Administracións educativas deberán fixar para o seu ámbito de xestión a configuración curricular e a ordenación das ensinanzas en Bacharelato, corresponde á Xunta de Galicia regular a ordenación e o currículo na etapa. O Decreto 86/2015, de 25 de xuño, polo que se establece o currículo de Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, así o fai para todas as asignaturas, e en concreto para a de Lingua castelá e Literatura. A programación do Dpto. de Lingua Castelá e Literatura do IES X. T. Chivite, recolle de forma íntegra os aspectos que se detallan oficialmente no artigo 13 da Resolución de 27 de xullo, pola que dítanse instrucións para a implantación do currículo da educación secundaria obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.

IV. Resultados do curso 2014/2015 Estes resultados e as reflexións que provocan son o punto de partida da nosa programación didáctica. 5

RESULTADOS ESO 2014/15

1º ESO Grupo A

Aprob./ Nº. Alumn.

% Aprobados

Setembro

3 / 13

Xuño+Setemb.

15 / 25

Grupo B

Aprob./ Nº. Alumn.

% Aprobados

Setembro

3/8

Xuño+Setemb.

20/25

Grupo C

Aprob./ Nº. Alumn.

% Aprobados

Setembro

0/8

Xuño+Setemb.

16 / 25

Grupo D

Aprob./ Nº. Alumn.

% Aprobados

Setembro

0/7

Xuño+Setemb.

17/25

2º ESO Grupo A

Aprob./ Nº. Alun.

% Aprobados

Setembro

1/8

Xuño+Setemb.

16/23

Grupo B

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/5

Xuño+Setemb.

18/23

Grupo C

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/4

Xuño+Setemb.

16/20

Grupo D

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/7

Xuño+Setemb.

17/25

3º ESO Grupo A

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

1/6

Xuño+Setemb.

13/19

Grupo B

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

2/7

Xuño+Setemb.

12/17

Grupo C

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/2

Xuño+Setemb

16/18

4º ESO Grupo A

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

3/5

Xuño+Setemb.

23/25

Grupo B

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/4

Xuño+Setemb.

20/24

Grupo C

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

3/8

Xuño+Setemb.

9/14

RESULTADOS BACHARELATO 2014/2015 1º Bacharelato Grupo A

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/4

Xuño+Setemb.

27/31

Grupo B

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/1

Xuño+Setemb.

30/31

Grupo C

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

1/2

Xuño+Setemb.

15/16

2º Bacharelato Literatura universal

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

0/1

Xuño+Setemb

10/11

2º Bacharelato Grupo A

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

3/6

Xuño+Setemb.

25/28

Grupo B

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

2/3

Xuño+Setemb.

11/12

Grupo C

Aprob./ Nº. Alum.

% Aprobados

Setembro

2/2

100

Xuño+Setemb.

19/19

100

RESULTADOS PENDENTES 2014/15 1º ESO

Aprobados/Nº alumnos

% Aprobados

ORDINARIA

2/16

EXTRAORDINARIA

0/14

ORDIN+EXTRAORDIN

2/16

2º ESO

Aprobados/Nº alumnos

% Aprobados

ORDINARIA

3/3

100

EXTRAORDINARIA

ORDIN+EXTRAORDIN

3/3

100

3º ESO

Aprobados/Nº alumnos

% Aprobados

ORDINARIA

1/2

EXTRAORDINARIA

0/1

ORDIN+EXTRAORDIN

1/2

1º Bacharelato

Aprobados/Nº alumnos

% Aprobados

ORDINARIA

2/16

EXTRAORDINARIA

0/14

ORDIN+EXTRAORDIN

2/16

TOTAL DE APROBADOS EN ESO E BACHARELATO

Total ESO 1º

69 % Aprobados

2º

76 % Aprobados

3º

75 % Aprobados

4º

79 % Aprobados

Total Bacharelato 1º

92 % Aprobados

2º

93 % Aprobados

V. Propostas para mellorar resultados Despois de realizadas as avaliacións de xuño e setembro do curso 2014/15, o departamento de castelán reúnese para falar dos resultados e adoptar as medidas oportunas para melloralos neste curso. E importantísimo suliñar o feito de que a gran mayoría de suspensos no primeiro ciclo corresponde a alumnado inmigrante, de etnia xitana ou con ACIs. No primeiro dos casos, hai un total descoñecemento da lingua por parte de estes rapaces; no segundo, un total desinterese pola materia ó que se suma o mal comportamento dos alumnos; no terceiro, as enormes carencias e falta de base destes nenos. Por tal motivo conviría que houbese os suficientes reforzos e apoios para poder atender adecuadamente a un alumnado tan heteroxéneo para poder conseguir que acaden o nivel suficiente para poder levar a cabo a súa actividade académica co resto dos rapaces do seu grupo de referencia. Esta problemática vese acentuada polo feito da diminución de persoal especializado na materia para atender adecuadamente as carencias destes alumnos. Intentaremos estar perfectamente coordinados cos profesores doutras materias encargados de formar a estes rapaces cunhas características tan especiais. Tamén estamos a facer reunións cós titores dos centros de primaria adcritos ó centro no comenzo do curso escolar para intercambiar propostas de mellora. Desde o punto de vista da práctica na aula, pensamos que debemos primar actividades que traballen a comprensión oral e escrita, así coma una maior adquisición de léxico, por riba das destinadas a adquisición de contidos conceptuais. Tamén estamos a intentar introducir na clase do primeiro ciclo da ESO exercicios destinados específicamente a traballar a comprensión oral, tan necesaria para entender as explicacións de profesor. Tamén sería aconsellable que os grupos en xeral fosen máis pequenos. Por outra banda, cremos que é fundamental implicar ós pais na mellora dos resultados dos seus fillos. Por iso seguiremos coa medida que xa adoptamos de manter informados ós responsables de aqueles alumnos que baixen o seu rendemento acádemico, ben a través do titor ou directamente chamándoos por teléfono. 10

Tamén propoñemos, para aqueles nenos que o necesiten, elaborar actividades de reforzo para axudalos a acadar un resultado positivo en Lingua Castelá que, polo feito de ser instrumental, é indispensable para a aprendizaxe do resto das materias do currículo. Outro dos aspectos que axudarían a mellorar resultados sería a organización dos agrupamentos de forma flexible, onde os alumnos se agrupasen por niveis e poidesen pasar de un a outro grupo dependendo das súas carencias ou dos seus avances.

B.PROGRAMACIÓN ESO I. -PROGRAMACIÓNS POR CURSOS 1.1. -1º ESO (Programación LOMCE) 1.1.1. - Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. 1.1.2. – Concreción de obxectivos para o curso 1.1.3. – Estándares de aprendizaxe, criterios de avaliación e contidos relacionados con cada estándar. 1.1.3.1. Temporalización 1.1.4. – Grao mínimo de consecución para superar a materia. 2. -2º ESO (programación LOE) 1.2.1. - OBXECTIVOS 1.2.2. – CONTIDOS TEMPORALIZADOS 1.2.3. – AS COMPETENCIAS BÁSICAS 1.2.4. – CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES 1.2.5. – CRITERIOS DE AVALIACIÓN 3. -3º ESO. (Programación LOMCE) 1.3.1. - Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. 1.3.2. – Concreción de obxectivos para o curso 1.3.3. – Estándares de aprendizaxe, criterios de avaliación e contidos relacionados con cada estándar. 1.3.3.1. Temporalización 1.3.4. – Grao mínimo de consecución para superar a materia. 4. -4º ESO(programación LOE) 1.4.1. - OBXECTIVOS 1.4.2. – CONTIDOS TEMPORALIZADOS 1.4.3. – AS COMPETENCIAS BÁSICAS 1.4.4. – CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES 1.4.5. – CRITERIOS DE AVALIACIÓN II.- Metodoloxía didáctica.

III.- Procedementos e instrumentos de avaliación IV.-Criterios de corrección e cualificación. V.- Materiais e recursos didácticos. VI.-Plan de traballo para a recuperación de materias pendentes. VII.-Plan de actuación cos alumnos repetidores na ESO. VIII.- Medidas de atención á diversidade.

1.1.PRIMEIRO CURSO ESO MATERIA PROFESOR/ES

LINGUA CASTELÁ Elisa Vilela, Mª José Prada e Dolores Limia

1.1.1 Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. Nas distintas unidades didácticas procurarase coma obxectivo primordial afianza-la adquisición e mais ou desenvolvemento por parte do alumnado das competencias clave mencionadas polo currículo oficial. A competencia máis vinculada á área de Lingua Castelá e Literatura é a Competencia en comunicación lingüística, así como a Competencia en conciencia e expresións culturais. Pero tamén pódese relacionar coa Competencia para aprender a aprender, pois o acceso ao saber e a construción do coñecemento realízase basicamente a través da linguaxe, e co Sentido da iniciativa e espíritu emprendedor, pois unha das funcións da linguaxe é regular e orientar a nosa propia actividade. Tampouco podemos esquecer a contribución da nosa área ao fomento doutras capacidades: Competencia dixital e Competencias sociais e cívicas. De que forma se logran cada unha das competencias clave dende esta materia. Imos expoñer sucintamente os aspectos máis relevantes, ordenadas as competencias de maior a menor presenza nesta materia: 

Competencia en comunicación lingüística Esta competencia é a de maior relevancia que pode adquirirse nesta materia, xa que todos os seus contidos están orientados á adquisición dos coñecementos, destrezas e actitudes propios das destrezas comunicativas (procedementos de uso e reflexión sobre o seu funcionamento), aspectos todos eles que se aplicarán para adquirir coñecementos noutras áreas.



Competencia dixital Nesta materia, a busca de información ten un papel relevante, polo que o alumno debe ser capaz de seleccionar aquela que lle proporcione uns coñecementos que, á súa vez, lle permitan a mellora das súas destrezas comunicativas. O uso de Internet convértese, como non podía ser doutra forma, nun instrumento privilexiado, aínda que non único, para esa finalidade. Pero, ademais, outros soportes electrónicos (DVD, CD-ROM,...) e os procesadores 12

de texto serán aliados na mellora da capacidade comunicativa do alumno, sobre todo porque lle animarán a mellorar en dúas das facetas en que máis dificultades adoita atoparse: a de escribir e a de ler. 

Competencias sociais e cívicas O uso da lingua como instrumento de comunicación axudará a que o alumno desenvolva a competencia social e cidadá, en canto que lle permitirá poñer en práctica habilidades sociais como a convivencia, o respecto, a tolerancia, etc., froito das súas relacións con outras persoas que non necesariamente han de ter visións do mundo iguais á súa (interactuar socialmente). Se ben unha das finalidades desta materia é aprender lingua, tamén o é comprender e valorar as mensaxes que se transmiten a través do código lingüístico, e mesmo apreciar ese código cando non é o propio dun (caso do estudo doutras linguas españolas ou estranxeiras). Desta forma, a lingua como sistema de comunicación pode facilitar que o alumno coñeza realidades distintas á do contexto social en que vive e favorecer, en consecuencia, unha visión aberta doutras realidades.



Competencia en conciencia e expresións culturais Esta competencia adquírese, fundamentalmente, cando se achega ao alumno á produción literaria, de modo que coñeza os grandes temas que a literatura tratou ao longo do tempo como expoñentes das preocupacións que interesaron ao ser humano. Pero ademais, e no estudo do contexto en que se elaborou unha obra literaria, poderá coñecer outras manifestacións artísticas e culturais que darán todo o seu sentido, precisamente, á creación literaria.



Competencia en aprender a aprender Esta competencia mostra como uns determinados contidos (lingüísticos neste caso, e para a mellorar a capacidade comunicativa) serven para adquirir novos coñecementos de diferentes áreas, non en van no código lingüístico está a base do pensamento e do coñecemento, en suma, a representación do mundo. Mentres o alumno aprende contidos dunha determinada materia está a aprender, tamén, os propios da comunicación lingüística, só que en diferentes tipos de textos.



Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor O uso da lingua en contextos determinados non fai senón enfrontar ao alumno a diversas situacións nas que debe analizar e resolver problemas relacionados coas destrezas comunicativas, o que redunda na súa capacidade para actuar reflexiva e autonomamente.

Anteriormente indicabamos cales son as competencias clave que recolle noso sistema educativo, competencias que pola súa propia formulación son, inevitablemente, moi xenéricas. Se queremos que sirvan como referente para a acción educativa e para demostrar a competencia real do alumno, debemos concretalas moito máis, analizalas, sempre en relación cos demais elementos do currículo. Sen pretender chegar a abranguer todas as posibles, si recollemos aquelas que maior relación teñen co currículo da materia e maior presenza en todas as materias polo seu carácter interdisciplinar: Comunicación lingüística  Expresar oralmente pensamentos, emocións, vivencias e opinións de xeito coherente.

              

 

  

      

Adecuar a fala a situacións comunicativas variadas, controlando os elementos non verbais e respectando as regras propias do intercambio comunicativo. Ter conciencia das convencións sociais e culturais á hora de producir textos. Buscar, recompilar e procesar información en fontes escritas. Comprender distintos tipos de textos propios do ámbito académico recoñecendo a súa intención comunicativa e os seus trazos formais. Comprender distintos tipos de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais recoñecendo a súa intención comunicativa e os seus trazos formais. Comprender os principais tipos de textos que aparecen nos medios de comunicación recoñecendo a súa intención comunicativa e os seus trazos formais. Gozar da lectura e, a través dela, descubrir outros ámbitos, idiomas e culturas. Tomar conciencia da necesidade de respectar as normas ortográficas na produción de textos escritos. Coñecer os principais procedementos de formación de palabras como instrumento para ampliar o léxico. Utilizar un vocabulario suficientemente amplo para expresarse oralmente e por escrito con propiedade e precisión. Coñecer as regras de combinación das distintas clases de palabras en sintagmas e oracións para a comprensión e produción de textos. Compoñer textos propios do ámbito académico axeitados ao propósito comunicativo. Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais axeitados ás condicións da situación comunicativa. Compoñer textos propios dos medios de comunicación axeitados ás convencións dos distintos subxéneros e subxéneros xornalísticos. Escribir textos para expresar ideas, sentimentos e experiencias. Competencia dixital Buscar, obter, procesar e comunicar información para transformala en coñecemento utilizando sistemas informáticos ou Internet. Analizar de xeito crítico a información obtida. Social e cívica Coñecer e practicar o diálogo como ferramenta básica de comunicación interpersoal e de resolución de conflitos. Coñecer os valores que caracterizan unha sociedade democrática: liberade, solidariedade, participación, cidadanía, tolerancia. Valorar a pluralidade lingüística de España como unha riqueza cultural Conciencia e expresións culturais Comprender e valorar criticamente textos literarios de distintas épocas e tradicións culturais. Recoñecer e comprender os procedementos retóricos propios da linguaxe literaria. Coñecer as convencións características dos principais xéneros e subxéneros literarios. Coñecer os temas e motivos recorrentes na tradición literaria. Coñecer as obras e autores máis destacados do patrimonio literario. Ter conciencia da evolución das correntes estéticas e literarias Cultivar a expresión de ideas, experiencias ou sentimentos a través da literatura. 14



Aprender a aprender Coñecer e utilizar de xeito habitual as principais estratexias e técnicas que favorecen o traballo intelectual (resumo, esquema, mapas conceptuais, ...). Utilizar diferentes recursos e fontes para a recollida e tratamento da información.

 

Autonomía e iniciativa persoal Actuar con iniciativa e creatividade persoal. Desenvolver as habilidades sociais



1.1.2. Obxectivos da ESO Segundo o currículo oficial, a educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira axeitada. l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora. n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito. o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona. 1.1.2.1. Obxectivos do curso Como concreción destes obxectivos xerais, os plantexados para o curso desde o Dpto. de Lingua castelá e Literatura son os seguintes: * Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade sociocultural. * Utilizar a lingua para expresarse de forma coherente e adecuada nos diversos contextos da actividade social e cultural, para tomar conciencia dos propios sentimentos e ideas e para controlar a propia conduta. * Coñecer a realidade plurilingüe de España e as variedades do castelán e valorar esta diversidade como unha riqueza cultural. * Utilizar a lingua oral na actividade social e cultural de forma adecuada ás distintas situacións e funcións, adoptando unha actitude respectuosa e de cooperación. * Empregar as diversas clases de escritos mediante os que se produce a comunicación coas institucións públicas, privadas e da vida laboral. * Utilizar a lingua eficazmente na actividade escolar para buscar, seleccionar e procesar información e para redactar textos propios do ámbito académico. * Utilizar con progresiva autonomía e espírito crítico os medios de comunicación social e as tecnoloxías da información para obter, interpretar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes. * Facer da lectura unha fonte de pracer, de enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo e consolidar hábitos lectores. * Comprender textos literarios utilizando coñecementos básicos sobre as convencións de cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos. * Aproximarse ao coñecemento de mostras relevantes do patrimonio literario e valoralo como un modo de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos histórico-culturais. * Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para comprender textos orais e escritos e para escribir e falar con adecuación, coherencia, cohesión e corrección. * Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas. 16

1.1.1.3. Estándares de aprendizaxe, contidos e criterios de avaliación A distribución de contidos que propoñemos a continuación baséase no guión do libro de texto que empregaremos neste curso, pero non pretende ser algo ríxido, senón que poderá ser alterado ata un limite razoable segundo as necesidades do alumnado e outras circunstancias. En todo caso, dado que no curso practicaremos unha avaliación continua, suponse que o final dunha unidade didáctica en ningún caso significará o seu esquecemento, senón que continuamente faranse actividades de repaso, sempre procurando que non choque co necesario avance na materia e buscando a maior harmonía posible entre os vellos temas e os novos. Están distribuídos en doce unidades didácticas que se desenvolverán aproximadamente ao longo de dúas ou tres semanas cada unha, de xeito que cada trimestre traballaranse catro destas unidades. Cada unidade didáctica integra contidos pertencentes aos distintos bloques propostos polo Currículo aprobado pola Xunta de Galicia, que son os seguintes: BLOQUE 1:Comunicación oral. Escoltar, falar e conversar. BLOQUE 2:Comunicación escrita: Ler e escribir. BLOQUE 3: Coñecemento da lingua. BLOQUE 4: Educación literaria. O grado de adquisición destes contidos medirase según un criterio de avaliación e as especificacións destes criterios, os estándares de apredizaxe avaliables. Presentamos unas tablas que relacionan cada contido co criterio de avaliación e o estándar de aprendizaxe avaliable relacionado.

1.1.3.1.Temporalización de estándares de aprendizaxe relacionados con contidos, competencias e criterios de avaliación. Primer trimestre Unidade didáctica 1

bloq

Estándares apredizaxe Produce textos orais de diversa tipoloxía seguindo o esquema introdución, desenvolvemento e desenlace, sen divagacións, cunha pronunciación clara adaptada á finalidade do texto e empregando un léxico adecuado. C. Sociais e cívicas. Analiza e reflexiona sobre a súa produción oral e a doutros compañeiros para mellorar as súas prácticas orais. C. Aprender a

Contidos

Criterios avaliación

- Interpretación e produción de presentacións orais. – Adecuación da linguaxe á situación comunicativa. – Realización de hipóteses a partir de elementos lingüísticos e extralingüísticos. – Comprensión e definición de palabras en función do seu contexto. – Interese por ampliar o propio léxico a partir do coñecemento de novas palabras. – Aprendizaxe de estratexias para falar correctamente en público.

·Producir textos orais adecuados a diferentes situacións comunicativas da vida cotiá ou académica. ·Analizar e interpretar adecuadamente as producións orais propias e alleas. ·Interpretar de forma adecuada os diferentes elementos dunha lectura.

– Esforzo por conseguir claridade e coherencia nas nosas comunicacións

aprender - C. Sociais e cívicas. Establece relacións entre o contido das lecturas e as imaxes que acompañan o texto. C. Aprender a aprender - C. Sociais e cívicas. Produce textos escritos seguindo unha proposta de planificación previa. C. Lingüística - Aprender a aprender. Coñece diferentes fontes de información e utiliza o dicionario de forma habitual. C. Aprender a aprender Dixital - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Identifica diferentes categorías gramaticais e as súas características e aplica este coñecemento para a corrección de inadecuacións. C.Aprender a aprender. Coñece diferentes clases de palabras e os diferentes procesos para a súa formación. C. Aprender a aprender.

Distingue diferentes tipoloxías textuais e as súas características e incorpóraas nas súas producións escritas. Emite xuízos de valor sobre diferentes lecturas e comparte a súa experiencia lectora. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - C. Sociais e cívicas. Comprende textos literarios de distinta época e tipoloxía. C. Lingüística.

– Elaboración dun texto narrativo persoal a partir dun texto modelo. – Desenvolvemento de estratexias de planificación para a produción de textos escritos. – Exercitación de destrezas necesarias para unha rápida e eficaz consulta do dicionario e doutras fontes de información.

Aplicación das normas gramaticais de concordancia. – Formación de palabras a partir da composición de prefixos, lexemas e sufixos. – Construción de palabras compostas a partir doutras simples. – Identificación dos xéneros literarios. – Análise de textos narrativos e dramáticos a partir de cuestionarios. – Recoñecemento das funcións comunicativas presentes nunha serie de textos literarios.

- Valoración da lectura como fonte de pracer e de enriquecemento persoal.

Redactar textos útiles en situacións da propia vida cotiá ou do ámbito académico expresando coñecementos con corrección. Ampliar o vocabulario e a información solicitada consultando diferentes fontes de forma eficaz.

Aplicar coñecementos gramaticais para corrixir e revisar textos de forma autónoma. Identificar diferentes clases de palabras a partir da súa estrutura. Identificar tipoloxías textuais analizando os elementos lingüísticos predominantes e a súa función comunicativa concreta.

– Lectura comprensiva e en voz alta dun texto poético, narrativo e teatral breve.

Expresar a opinión persoal sobre a lectura e compartir a experiencia de ler por pracer.

– Reflexión sobre as características distintivas dos diferentes fragmentos literarios lidos.

Ler e comprender fragmentos literarios de diversa tipoloxía.

Unidade didáctica 2 Blq

Estándares de aprendizaxe Escoita e interpreta adecuadamente textos orais breves. Aprender a aprender - C. Sociais e cívicas.

Contidos - Diálogo e resposta oral a preguntas sobre as ilustracións e o argumento dunha lectura. – Escoita comprensiva de relatos e identificación das súas partes. – Análise e mellora da propia produción oral.

Criterios de avaliación Descodificar de forma adecuada textos orais de diferente tipoloxía. Producir textos orais adecuados a diferentes situacións

– Narración planificada de relatos orais a partir dunha serie de imaxes. Intervén oralmente de forma non planificada para expresar a súa opinión. C. Aprender a aprender.

– Emprego das estratexias entonativas adecuadas no relato de historias orais. –Exposición oral dun tema específico integrando os coñecementos da unidade

comunicativas da vida cotiá ou académica. Analizar e interpretar adecuadamente o contido de textos orais.

Valora activamente outras perspectivas en situacións comunicativas escolares. C. Sociais e cívicas. É consciente das características dos discursos orais e analízaos conscientemente. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Aprender a aprender. Comprende o contido de relatos breves a partir de preguntas e exercicios de comprensión lectora. C. Aprender a aprender. Observa imaxes e axúdase delas para completar a descrición dos personaxes das lecturas- C. Aprender a aprender - Conciencia e expresións culturais. 2 Produce textos escritos seguindo unha serie de pasos a modo de planificación previa. C. Aprender a aprender. Coñece e utiliza diferentes fontes de información de forma habitual. C. Aprender a aprender - Dixital - Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Recoñece os nomes nun texto e diferencia distintos tipos, o xénero e o número. C. Aprender a aprender. 3

Recoñece e emprega palabras compostas e siglas. C. Aprender a aprender. Identifica e analiza os verbos dun texto. C.Aprender a aprender.

Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio, de textos narrativos. – Análise do argumento e reflexión dun relato a través de preguntas ou de actividades de comprensión. – Observación de ilustracións durante unha lectura comprensiva. – Identificación das partes descritivas dun relato. – Procura e análise de información en fontes diversas. – Produción de textos descritivos e narrativos propios. - Revisión e corrección de textos propios

- Recoñecemento e clasificación dos diferentes tipos de substantivos. – Identificación do xénero e do número dos substantivos. – Identifica e compón siglas de forma adecuada.

Ler textos de forma comprensiva para favorecer a reflexión.

Empregar diferentes estratexias que favorezan a comprensión lectora.

Producir textos escritos de diferente tipoloxía seguindo unhas establecidas.

Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento.

Coñecer os diferentes tipos de substantivos e aplicar con corrección as normas de concordancia. Coñecer e aplicar diferentes mecanismos de formación de palabras.

– Crea novas palabras de forma lóxica. – Emprega os tempos verbais de forma correcta- Detecta e corrixe enunciados incorrectos e enunciados agramaticais.

Recoñecer os diferentes tempos verbais e empregalos correctamente segundo o contexto. Aplicar correctamente as normas ortográficas e

Recoñece e aplica normas gramaticais nun conxunto de enunciados erróneos. C. Aprender a aprender. Comparte o seu punto de vista sobre lecturas co grupo-clase. C. Sociais e cívicas. 4 Traballa en grupo determinados aspectos das lecturas propostas. C. Sociais e cívicas.

gramaticais básicas na redacción de textos.

- Compartir experiencias propias sobre lecturas, series ou películas cos compañeiros. – Identificar as características que definen a protagonistas e antagonistas. – Reflexionar sobre libros e autores.

Promover a lectura de obras de carácter literario próximas aos gustos e preferencias dos alumnos.

Incentivar a reflexión entre a literatura e outras artes, en grupo ou individualmente.

Unidade didáctica 3 Blq

Estándares de aprendizaxe

Escoita e interpreta adecuadamente textos orais breves. C. Aprender a aprender - C. Sociais e cívicas. Comprende as instrucións orais e respecta as normas xerárquicas ou de xogo formuladas. C. Sociais e cívicas. Le de forma comprensiva textos breves e é capaz de completar adecuadamente actividades de comprensión lectora. C. Aprender a aprender.

Contidos

Comprensión do argumento e das ideas principais dun texto oral. – Expresión oral de reflexións e de opinións persoais. – Desenvolvemento de estratexias de escoita activa de textos orais.

- Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio, de relatos.

Criterios de avaliación

Presta atención e comprende adecuadamente textos orais breves de diferente tipoloxía.

Comprende e interpreta os roles e as regras explícitas e implícitas nos exercicios e xogos en grupo. Comprensión de rol

Ler textos en silencio e de forma comprensiva interpretando adecuadamente o seu contido.

– Análise de elementos do argumento dun relato. – Observación de ilustracións durante unha lectura comprensiva. 2

Elabora textos narrativos propios para transmitir sucesos e sentimentos. C.Aprender a aprender. Desenvolve estratexias para comprender e incorporar léxico novo no seu vocabulario. C.Aprender a aprender. Coñece e utiliza diferentes fontes de información de forma habitual. C. Dixital

Coñece as normas básicas da

– Coñecemento e uso de técnicas de prelectura e lectura comprensiva. – Familiarización cos aspectos fantásticos dunha serie de relatos. – Ampliación de léxico e coñecementos a partir de textos expositivos.

Produción de textos narrativos con esceas en

Elaborar textos de tipoloxía narrativa relacionados co ámbito académico.

Adquire novo vocabulario e emprégao con regularidad de forma adecuada. Procura e análise de Empregas as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento.

Producir textos narrativos cunha

correlación entre os elementos da narración. C. Aprender a aprender. Recoñece e emprega palabras derivadas e os seus constituíntes. C. Aprender a aprender.

momentos narrativos diversos. – Identificación e emprego de sufixos e prefixos para a creación de léxico novo. – Adquisición das normas ortográficas e gramaticais básicas dos determinantes. – Escritura de números ordinais e cardinais. –

Coñece as normas básicas da concordancia dos substantivos e dos artigos. C. Aprender a aprender. Diferencia numerais ordinais e cardinais. C. Aprender a aprender. Le textos propios de forma expresiva e distingue as principais características da linguaxe narrativa. C. Conciencia e expresións culturais. 4

Identifica características básicas de textos da literatura popular. C. Conciencia e expresións culturais. Le textos literarios e interpreta o seu contido. C. Conciencia e expresións culturais.

Lectura de textos persoais de forma expresiva.

correlación verbal adecuada. Adquirir os mecanismos de formación de palabras.

Coñecer e aplicar con corrección as normas de concordancia. Corrección autónom Aplicar correctamente as normas ortográficas e gramaticais básicas na escritura de numerais.

Ler en voz alta e en silencio textos literarios breves de forma comprensiva.

– Comprensión de textos literarios diversos. – Reflexión sobre temas universais a partir da lectura de textos de diferentes épocas. – Coñeceento das características propias dos contos infantís tradicionais.

Gozar da lectura de textos literarios infantís e familiarizarse con algúns dos seus trazos característicos. Incentivar a lectura e reflexiónLectura de obras da literaria, en grupo ou individualmente, a partir de textos de diferentes épocas

Unidade didáctica 4 Bloq

Estándares de aprendizaxe Intervén en debates e diálogos escoitando as intervencións alleas e aprendendo dos demais. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Expresa a súa opinión sobre diversos temas a partir da observación de información en diferentes formatos. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Escoita e interpreta adecuadamente textos orais breves. C. Aprender a aprender - C. Sociais e cívicas. Analiza a súa produción oral atendendo a cuestións de

Contidos

Diálogo e resposta oral a preguntas sobre ilustracións, vídeos e imaxes que apoian unha lectura. – Reflexión oral sobre unha serie de temas propostos. – Uso de léxico adquirido en lecturas nas intervencións orais. – Audición comprensiva dunha noticia radiofónica. –

Criterios de avaliación

Participar en debates e actividades escolares con atención e interese por aprender e respectando as achega dos seus compañeiros. Opinar de forma aberta sobre diferentes temas a partir de fotografías, imaxes e vídeos.

Analizar e interpretar adecuadamente o contido de Análise dunha notic textos orais alleos e propios. Autoavaliar na súsa produción oral aspectos de claridade, entoación e adecuación.

cohesión, claridade e adecuación expositiva. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Diferencia textos de diversa tipoloxía a partir dla comprensión das súas características. C. Aprender a aprender. Elabora textos explicativos para transmitir coñecementos e información seguindo unha serie de pasos. C. Aprender a aprender. 2

Identificar as características de diferentes tipoloxías textuais.

- Comparación e diferenciación de relatos e noticias.

Redactar, planificar e revisar textos expositivos seguindo unha serie de pasos.

– Análise da estrutura dunha noticia e das súas características estruturais. – Redacción paso a paso dunha noticia. – Busca e análise de información en fontes diversas.

Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Recorre ao dicionario de forma habitual. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Asimila e aprende as diferentes categorías gramaticais da lingua. C. Aprender a aprender.

- Recoñecemento dos pronomes persoais, demostrativos e posesivos.

Comprende os procesos de composición léxica. C. Aprender a aprender.

– Identificación, clasificación e formación de palabras compostas.

Emprega os signos de puntuación en textos de diferente tipoloxía. C. Aprender a aprender. Aprende as características dos distintos tipos de novela. C. Aprender a aprender. Elabora un texto de ficción a partir dos modelos lidos. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor..

– Uso dos pronomes nas súas producións escritas.

– Comprensión do uso do punto e coma e incorporación nas súas producións escritas.

- Recoñecemento de diferentes tipos de novelas. – Redacción dun texto de ficción. – Potenciación da escritura creativa e persoal.

Empregar as TIC en diversos Ampliación de léxico campos e áreas do coñecemento. Ampliar o vocabulario consultando dicionarios en diversos formatos eficazmente.

Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender os seus trazos característicos. Coñecer e aplicar os procesos de composición léxica.

Coñecer e empregar os signos de puntuación con corrección e autonomía

Identificar diversos tipos de novelas a partir da reflexión sobre as lecturas persoais e prescritivas. Escribir un texto de ficción de forma creativa e ersoal a partir das lecturas persoais ou prescritivas

Segundo trimestre Unidade didáctica 5 Blq

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Criterios de avaliación

Segue instrucións orais respectando as normas do xogo. C. Sociais e cívicas. Comprende o contido global de textos orais de diversa tipoloxía. C. Aprender a aprender. Diferencia textos de diversa tipoloxía a partir da comprensión das súas características. C. Aprender a aprender.

Elabora textos descritivos seguindo unha serie de pasos para desenvolver a creatividade. C. Aprender a aprender. Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Recorre ao dicionario de forma habitual. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

dentifica os diferentes tipos de adxectivos e comprende os seus usos como recurso lingüístico e literario. C. Aprender a aprender. Separa sílabas correctamente. C. Aprender a aprender.

– Desenvolvemento da habilidade da escoita activa. – Escoita comprensiva de relatos. – Respecto da quenda de palabra e das xerarquías. – Compleción de exercicios de comprensión sobre textos orais.

- Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio, de textos descritivos.

Identificar as características de diferentes tipoloxías textuais.

– Análise da estrutura dun texto descritivo e dos seus elementos lingüísticos propios.

Documentarse, redactar e revisar textos descritivos seguindo unha serie de pasos.

– Redacción dun texto fantástico paso a paso. – Busca e análise de información sobre vampiros en fontes diversas. – Ampliación de léxico e adquisición do hábito do uso do dicionario.

Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento. Ampliar o vocabulario consultando dicionarios en diversos formatos eficazmente.

Recoñecemento e diferenciación dos adxectivos explicativos e calificativos. – Uso dos elementos valorativos nas súas producións escritas. – Identificación, clasificación e formación de xentilicios. – Comprensión da división silábica e incorporación nas súas producións escritas.

Le textos literarios breves e interpreta o seu contido. C. Lingüística – Conciencia e expresións culturais. Reflexiona sobre outras manifestacións artísticas e a súa interrelación.. C. Conciencia e expresións culturais. Desenvolve unha actitude artística e creativa ante a escritura. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Participar en actividades grupais seguindo as instrucións e roles propostos. Prestar atención e comprender adecuadamente textos orais breves.

- Lectura comprensiva de textos poéticos breves. – Recoñecemento das características propias da linguaxe poética.

Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender os seus trazos característicos. Coñecer as normas de división silábica e empregalas con corrección e autonomía.

Ler en voz alta e en silencio textos poéticos breves de forma comprensiva. Desenvolver unha actitude crítica ante outras manifestacións artísticas.

– Redacción de textos poéticos breves. Crear textos breves de carácter literario con gusto estético e corrección lingüística.

Desenvolvemento

Unidade didáctica 6 23

Blq

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Le textos de diversa tipoloxía e extensión cunha fluidez, entoación e dicción adecuadas. C. Conciencia e expresións culturais.

- Representación dramatizada de textos cunha expresión oral adecuada.

Escoita e interpreta adecuadamente textos orais breves. C. Aprender a aprender.

– Escoita comprensiva de descricións reais e imaxinarias.

Comprende un poema a partir dunha serie de frases clave. C. Aprender a aprender. Desenvolve estratexias de comprensión lectora. C. Aprender a aprender.

– Asimilación de estratexias e pautas para mellorar a comprensión lectora.

Elabora textos descritivos para transmitir coñecementos e información C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Recorre ao dicionario de forma habitual. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio, de textos descritivos obxectivos e subxectivos, reais e imaxinarios.

Identifica e analiza os verbos dun texto. C. Aprender a aprender

Recoñece e emprega palabras sinónimas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Le textos literarios breves e interpreta o seu contido. C. Lingüística – Conciencia e expresións culturais.

Reflexiona sobre outras manifestacións artísticas e a súa interrelación. C. Conciencia e expresións culturais.

– Lectura e comprensión dunha serie de textos líricos.

– Análise da estrutura dun texto descritivo e dos seus elementos lingüísticos propios. – Redacción dunha descrición paso a paso. – Recoñecemento e clasificación das diferentes formas verbais, por tempo, modo e conxugación verbal. – Identificación de sinónimos.

Criterios de avaliación

Ler textos en voz alta cunha dicción e cunha pronuncia adecuada.

Analizar e interpretar adecuadamente o contido de textos orais. Empregar diferentes estratexias que favorezan a comprensión lectora Ampliación de l

Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender os seus trazos característicos.

– Identificación de erros ortográficos e gramaticais no seo de oracións.

Comprender as relacións de igualdade que se establecen entre as palabras. Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento.

Valoración da lectura como fonte de pracer e de enriquecemento persoal.

Ler e comprender fragmentos literarios de diversa tipoloxía e expresar a opinión persoal sobre a lectura.

– Repaso e práctica das normas de acentuación.

– Lectura comprensiva e en voz alta dun texto poético breve. – Reflexión sobre as características distintivas das diferentes manifestacións artísticas.

Desenvolver unha actitude crítica ante outras manifestacións artísticas. Crear textos breves de carácter literario con gusto estético e corrección lingüística.

Desenvolve unha actitude artística e creativa ante a escritura. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Unidade didáctica 7

Blq

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Criterios de avaliación

Conversa e debate sobre unha serie de temas respectando as intervencións dos demais. C. Sociais e cívicas.

Formula hipóteses sobre un tema a partir dunha serie de imaxes. C. Sentido de iniciativa espírito emprendedor. Estuda as características propias da conversación. C. Aprender a aprender. Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Coñece as características dos textos dialogados. C. Aprender a aprender.

Elabora textos dialogados breves. C. Aprender a aprender. Identifica o estilo directo e indirecto e emprégao nas súas producións escritas. C. Aprender a aprender.

Identifica e analiza os verbos dun texto. C. Aprender a aprender.

Recoñece e emprega palabras antónimas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñece as normas básicas da concordancia entre os elementos da oración. C. Aprender a aprender. Identifica modalidades textuais nas lecturas. C. Aprender a aprender. Le textos de diversa tipoloxía e extensión cunha fluidez, entoación e dicción adecuadas. C. Conciencia e expresións culturais.

Le textos literarios breves e interpreta o seu contido. C. Aprender a aprender. Elabora poemas breves de forma creativa e persoal. C. Conciencia e expresións culturais.

– Conversación e resposta oral a preguntas sobre as lecturas. – Anticipación de ideas e hipóteses a partir de linguaxe non verbal. – Emprego dos acenos e da expresión corporal no relato de historias. – Audición comprensiva dun texto oral dialogado.

Realizar intercambios comunicativos sobre diferentes temas e cuestións propostas. Interpretar e valorar unha serie de imaxes para anticipar o tema que quere tratar. Adquirir progresivamente as ferramentas necesarias para comprender textos de forma adecuada.

Simulación de

Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento.

- Lectura comprensiva e expresiva de monólogos e diálogos. – Identificación e análise de diálogos. – Elaboración dun diálogo persoal a partir dun texto modelo paso a paso.

Recoñecemento e clasificación das diferentes formas verbais, por tempo, modo e conxugación verbal. – Identificación de antónimos. – Coñecemento e aplicación das irregularidades do verbo haber. - Identificación de erros ortográficos e gramaticais no seo de oracións.

Lectura expresiva de monólogos e poemas. – Estudo da estrutura dun poema e comprensión da súa sentenza. – Produción creativa de poemas. – Memorización e recitado de monólogos.

Adquirir progresivamente as ferramentas necesarias para escribir correctamente diálogos.

Redactar textos útiles en situacións da vida cotiá ou do ámbito académico transmitindo coñecementos con corrección. Identificación d Empregar o estilo directo e o indirecto de forma coherente nas súas producións escritas. Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender as súas propiedades. Comprender as relacións de contrariedade que se establecen entre as palabras. Aplicar coñecementos gramaticais para corrixir e revisar textos de forma autónoma. Identificar a intención comunicativa dunha serie de textos ou fragmentos. Ler textos en voz alta cunha dicción e unha pronuncia adecuadas. Coñecer e aplicar con corrección as normas de concordancia. Ler e comprender fragmentos literarios de diversas tipoloxías. Crear textos breves de carácter Coñecemento literario con gusto estético e corrección lingüística

Unidade didáctica 8

Blq

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Conversa a partir de preguntas relacionadas coa lectura do tema. C. Sociais e cívicas.

Escoita e interpreta adecuadamente textos orais. C. Aprender a aprender.

Le un texto breve e usa diversas técnicas de comprensión lectora eficaces para sinalar as ideas principais. C. Lingüística.

Coñece as características dos textos expositivos. C. Aprender a aprender.

Elabora textos expositivos propios do ámbito escolar e persoal. C. Aprender a aprender. Coñece diferentes fontes de información e utiliza o dicionario de forma habitual. C. Dixital. Coñece os tempos verbais e reflexiona sobre a súa formación. C. Aprender a aprender.

Recoñece e emprega palabras homónimas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñece as diferenzas básicas entre estruturas gramaticais concretas. C. Conciencia e expresións culturais. Coñece as normas de acentuación. C. Aprender a aprender.

Realizar intercambios comunicativos expresando a súa opinión sobre o contido de diferentes textos propostos. - Diálogo e resposta oral a preguntas previas sobre unha lectura. – Preparación e exposición oral dun tema.

Realiza exposicións orais. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Coñece as características de textos orais diversos e pode valorar a adecuación e coherencia. C. Aprender a aprender.

Le textos de diversa tipooxía e extensión cunha fluidez, entoación e dicción adecuadas. C. Conciencia e expresións culturais. Elabora poemas breves de forma

Criterios de avaliación

– Realización de entrevistas orais.

Prestar atención e comprender adecuadamente textos orais breves. Aprender a falar en público de forma individual ou en grupo. Avaliar a adecuación, a claridade, a coherencia, etc. propias dos textos orais.

Avaliación e va

Aplicar técnicas de comprensión lectora.

Emprego da técnica do subliñado na identificación de ideas principais e secundarias dun texto. – Análise da estrutura dos textos expositivos. – Ampliación de léxico e coñecementos a partir de textos expositivos. – Exercitación de destrezas necesarias para unha rápida e eficaz consulta do dicionario e doutras fontes de información.

Recoñecemento e clasificación das diferentes formas verbais, por tempo, modo e conxugación verbal. – Identificación de homónimos. – Comprensión e distinción entre deber e deber de. – Identificación de erros ortográficos e gramaticais no seo de oracións. – Práctica da acentuación de ditongos e tritongos.

- Lectura expresiva de sonetos e romances. – Estudo da estrutura de poemas e romances. – Produción creativa de poemas de tipoloxía diversa.

Adquirir progresivamente as ferramentas necesarias para escribir correctamente textos expositivos.

Redactar textos útiles para a vida cotiá ou académica transmitindo coñecementos con corrección. Usar o dicionario como ferramenta de aprendizaxe da lingua e de adquisición de coñecemento.

Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender as súas propiedades. Comprender as relacións de contrariedade que se establecen entre as palabras. Aplicar coñecementos gramaticais para corrixir e revisar textos de forma autónoma. Coñecer as normas de acentuación e aplicalas nas súas producións escritas.

Ler e comprender fragmentos literarios de diversa tipoloxía. Crear textos breves de carácter literario con gusto estético e corrección lingüística

creativa e persoal. C. Conciencia e expresións culturais.

Tercer trimestre Unidade didáctica 9 Blq

Estándares de aprendizaxe Intervén en debates e diálogos escoitando as intervencións alleas e aprendendo dos demais. Comp. Sociais e cívicas.

Aprende novas palabras a partir da interpretación da etimoloxía. C. Aprender a aprender. Escoita e interpreta adecuadamente textos orais breves. C. Aprender a aprender. Elabora textos orais en diferentes contextos sociais e académicos. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Produce textos de diversa tipoloxía e extensión seguindo os modelos traballados. C. Lingüística - C. Aprender a aprender. Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Identifica e emprega correctamente os diferentes tipos de palabras. C. Aprender a aprender. Coñece e utiliza diferentes dicionarios en liña e en papel e recorre a eles de forma habitual. C. Dixital. Le textos de diversa tipoloxía e extensión cunha fluidez, entoación e dicción adecuadas. C. Conciencia e expresións culturais. Le textos literarios breves e interpreta o seu contido. C. Aprender a aprender.

Contidos

Criterios de avaliación Realizar intercambios comunicativos sobre diferentes temas e cuestións propostas.

- Intercambio de opinións sobre cartas e mensaxes electrónicas. – Respecto polas opiniónse as quendas de palabra. – Comprensión de etimoloxía léxica e adquisición de novo léxico. – Produción dun radioteatro en grupo.

– Escritura de textos breves en forma de noticia, nota, aviso ou carta. – Análise da estrutura e características noticias, notas, avisos ou cartas. – Produción de correos electrónicos.

Recoñecemento e clasificación de adverbios e locucións adverbiais. – Comparación entre adverbios, determinantes e pronomes. – Uso do dicionario.

- Identificación de textos teatrais e as súas características. – Representación de textos teatrais.

Comprender e interpretar novo vocabulario.

Analizar e interpretar Audición comp adecuadamente o contido de textos orais. Producir textos orais adecuados a diferentes situacións comunicativas da vida cotiá ou académica.

Producir textos adecuados a diferentes situacións comunicativas da vida cotiá ou académica. Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento

Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender as súas propiedades. Usar o dicionario como ferramenta de aprendizaxe da lingua e de adquisición de coñecemento.

Identificar e representar textos teatrais.

Unidade didáctica 10 27

Procura de info

Práctica da ace

Blq

Estándares de aprendizaxe .Comprende as instrucións dadas e ségueas respectando as normas e a xerarquía. C. Sociais e cívicas. Produce textos orais de forma comprensiva, coherente e sen rodeos. C. Aprender a aprender

Contidos

- Seguimento de instrucións orais para levar a cabo diferentes actividades. – Produción de textos orais instrutivos.

Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Adquire novo vocabulario ao analizar fontes de procedencia non verbal, axudándose do dicionario. C. Aprender a aprender. Identifica e emprega correctamente os diferentes tipos de palabras. C. Aprender a aprender.

Coñece as normas de acentuación. C. Aprender a aprender. Toma conciencia da corrección gramatical e ortográfica – C. Conciencia e expresións culturais. Realiza lecturas expresivas de textos teatrais, poéticos e literarios en xeral. C. Conciencia e expresións culturais.

4 Identifica aspectos básicos dos textos literarios. C. Conciencia e expresións culturais. Elabora textos teatrais breves de forma creativa e persoal. C. Conciencia e expresións culturais.

Comprender e seguir instruccións. Elaborar textos instructivos orais.

Audición comp

Realiza unha lectura comprensiva de textos diversos. C. Aprender a aprender. Produce textos instrutivos de diversa extensión seguindo os modelos traballados. C. Aprender a aprender.

Criterios de avaliación

Ler textos de diversa tipoloxía de forma comprensiva. - Lectura comprensiva de textos instrutivos. – Análise da estrutura dun texto instrutivo. – Planificación e realización de textos instrutivos.

Elaborar textos de diversa tipoloxía relacionados co ámbito académico.

– Ampliación de léxico e coñecementos sobre o mundo teatral.

Empregar as TIC en diversos campos e áreas do Procura de info coñecemento. Usar o dicionario como ferramenta de aprendizaxe da lingua e de adquisición de coñecemento

- Recoñecemento e clasificación de conxuncións e preposicións.

Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender as súas propiedades.

– Identificación de prefixos preposicionais. – Práctica da acentuación de diacríticos monosílabos. – Corrección de erros ortográficos e gramaticais.

- Estudo da linguaxe figurada. – Representación de textos dramáticos.

Coñecer as normas de acentuación e aplicalas nas súas producións escritas Aplicar coñecementos gramaticais para corrixir e revisar textos de forma autónoma

Ler textos en voz alta cunha dicción e unha pronunciación adecuadas.

Recoñecer propiedades dos textos literarios. Produción de t Crear textos breves de carácter literario con gusto estético e corrección lingüística.

Unidade didáctica 11 Blq

Estándares de aprendizaxe Comprende as instrucións dadas e ségueas respectando as normas e a

Contidos - Aprende as normas de desenvolvemento dun debate. – Exposición oral das opinións e reflexións

Criterios de avaliación Analizar e interpretar adecuadamente o contido de textos orais. Producir textos orais adecuados

xerarquía. C. Sociais e cívicas. Produce textos orais de forma comprensiva, coherente e sen rodeos. C. Aprender a aprender Realiza unha lectura comprensiva de textos diversos. C. Aprender a aprender.

Resume textos de diversa extensión seguindo as instrucións dadas. C. Aprender a aprender. Produce actas de diversa extensión seguindo os modelos traballados. C. Aprender a aprender. Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital.

propias. – Formulación de hipóteses. –Audición comprensiva de programas de radio.

Interpretar adecuadamente o contido de textos lidos en voz alta e en silencio. - Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio, de textos dramáticos. – Análise da estrutura e tamén do contido dun texto teatral dado. – Práctica da produción de resumos. – Redactado de actas de reunións. – Ampliar a información e o seu coñecemento sobre as actas en diferentes webs.

Analiza e comprende a estrutura básica da oración simple. C. Aprender a aprender.

- Identificación de suxeitos e predicados.

Aprende os diferentes tipos de modalidade subxacente a cada texto. C. Aprender a aprender Toma conciencia da corrección gramatical e ortográfica – C. Conciencia e expresións culturais.

– Distinción das diferentes modalidades textuais.

Axúdase de recursos TIC para afianzar coñecementos lingüísticos. C. Dixital Elabora poemas breves de forma creativa e persoal. C. Conciencia e expresións culturais.

Sintetizar textos integrando a información máis relevante.

Producir textos útiles da vida cotiá e académica. Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento.

dentificar os elementos que constitúen unha oración simple.

Identifica e emprega correctamente os diferentes tipos de palabras. C. Aprender a aprender.

Comprende o contido de textos literarios respondendo actividades de comprensión lectora. C. Aprender a aprender.

a diferentes situacións comunicativas da vida cotiá ou académica.

– Comprensión da concordancia entre o suxeito e o predicado. – Análise de tempos verbais. – Acentuación de interrogativos e exclamativos. –Detección de erros ortográficos e gramaticais

- Estudo das características dos textos dramáticos. – Ampliar a información e o seu coñecemento sobre Shakespeare en diferentes webs. –Produción de textos poéticos de forma individual e creativa.

Identificar as diferentes categorías gramaticais e aprender as súas propiedades. Sinalar a intención comunicativa dun texto. Aplicar coñecementos gramaticais para corrixir e revisar textos de forma autónoma.

Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento. Comprender e empregar adecuadamente as estruturas sintácticas básicas da lingua.

Unidade didáctica 12 29

Blq

Estándares de aprendizaxe

Realiza unha lectura expresiva de textos diversos, modulando a voz e a entoación. C. Aprender a aprender. Escoita e interpreta adecuadamente textos orais breves. C. Aprender a aprender

Contidos

– Lectura expresiva de poemas, trabalinguas e adiviñas. – Escoita activa de adiviñas. – Audición comprensiva de textos orais.

Le textos e formula hipóteses coas preguntas de comprensión. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Interpreta a información contida en esquemas, mapas conceptuais, imaxes... C. Aprender a aprender.

Ler textos en voz alta cunha dicción e unha pronunciación adecuadas. Prestar atención e comprender adecuadamente textos orais breves.

Producir textos orais adecuados a diferentes situacións comunicativas da vida cotiá ou académica. – Formulación de hipóteses. – Comprensión de diferentes tipos de esquemas. – Elaboración de esquemas a partir de modelos. – Práctica de técnicas para mellorar a comprensión lectora. –Ampliación de vocabulario.

Aplica diversas técnicas de comprensión lectora. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Amplía o vocabulario. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Recoñece e emprega os mecanismos de formación de palabras. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Criterios de avaliación

Formación e uso de xentilicios. – Análise e estudo da realidade lingüística de España.

Interpretar de forma adecuada os diferentes elementos dunha lectura.

Empregar diferentes estratexias que favorezan a comprensión lectora. Adquire novo vocabulario e emprégao con regularidade de forma adecuada

Coñecer e aplicar diferentes mecanismos de formación de palabras.

– Reflexión sobre as distintas linguas que se falan en España.

3 Recoñecer a realidade lingüística de España. C. C. Sociais e cívicas. Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Comparte a súa opinión e valoración de obras literarias. C. Sociais e cívicas.

– Situación das zonas bilingües de España. – Coñecemento das diferentes linguas de España a través de cancións e exercicios.

– Expresión e valoración de obras teatrais ás que pode acudir ou acudiu. – Visionado de diferentes manifestacións artísticas, como óperas, zarzuelas e musacais.

4 Reflexiona sobre outras manifestacións artísticas e a súa interrelación.. C. Conciencia e expresións culturais.

– Relacionar manifestacións artísticas diversas. – Coñecemento e uso de refráns. - Creación e representación dunha peza teatral en grupo.

Coñecer e valorar a realidade lingüística de España. Empregar as TIC en diversos campos e áreas do coñecemento

Reflexionar sobre as producións culturais.

Desenvolver unha actitude crítica ante outras manifstacións artísticas. Empregar as TIC en diversos campos e áreas do

Amplía coñecementos sobre diferentes áreas temáticas a partir da consulta de webs. C. Dixital. Desenvolve unha actitude artística e creativa ante a escritura. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

coñecemento. Crear textos breves de carácter literario con gusto estético e corrección lingüística.

1.1.4. Grao mínimo de consecución para superar a materia O alumno logra con dificultade: - Distinguir tipoloxías textuais. A narración. A descrición. O diálogo (formas do diálogo nos diferentes xéneros e nos medios de comunicación). - Coñecer a realidade plurilingüe de España. - Distinguir sílabas e recoñecer sílabas tónicas. Ten nocións básicas de pronunciación e acentuación. -Usar o punto, a coma e os dous puntos. -Coñecer cuestións morfosintácticas básicas: formación do xénero e ou número. - Distinguir clases de palabras: o substantivo e o adxectivo (características); o pronome (clasificación); o artigo (clasificación); o verbo e a conxugación. -Estruturar a oración simple en suxeito e predicado -Usar o dicionario e enciclopedias. -Integrar a información procedente de diversas fontes. - Ler reflexivamente e resumir as ideas principais dun texto sinxelo. - Distinguir xéneros literarios. -Recoñecer e crear recursos literarios ritmicos e semánticos básicos. - Comprender a idea xeral e a intención comunicativa en textos orais sinxelos dos ámbitos social e académico. Seguir instrucións pouco complexas para realizar tarefas de aprendizaxe. - Comprender a idea xeral e a intención comunicativa en textos escritos sinxelos do ámbito social. Identificar a enunciación explícita do tema e ás partes do texto; así como seguir instrucións sinxelas. - Narrar, expoñer e resumir, en soporte papel ou dixital, cunha organización clara e un rexistro adecuado, aplicando a planificación e revisión de textos, e respectando ás normas gramaticais e ortográficas. - Realizar narracións orais claras e ben estruturadas de experiencias vividas, con axuda de medios audiovisuais e dás tecnoloxías dá información e dá comunicación. - Expoñer unha opinión persoal sobre a lectura dunha obra literaria axeitada á idade do alumnado; recoñecer vos trazos globais do xénero e diferenciar de forma sinxela ou contido literal e ou sentido da obra, establecendo relacións coa súa experiencia. - Identificar en distintos tipos de textos orais e escritos toda aquela representación ou expresión que denote algunha forma de discriminación social, racial, sexual, etc. - Aplicar os coñecementos literarios na comprensión e valoración de fragmentos. - Compoñer textos, en soporte papel ou dixital, tomando como modelo un texto literario lido e comentado na aula ou realizar algunha transformación sinxela neses textos. - Aplicar os coñecementos sobre a lingua e ás normas de uso lingüístico para solucionar problemas de comprensión de textos orais e escritos e para a composición e revisión dirixida dúas textos propios deste curso. 31

- Coñecer unha terminoloxía lingüística básica baseada en actividades de reflexión sobre o uso.

1.2. SEGUNDO CURSO ESO MATERIA PROFESOR/ES

LINGUA CASTELÁ Elisa Vilela e Felisa Tomé

1.2.1 OBXECTIVOS * Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade sociocultural. * Utilizar a lingua para expresarse de forma coherente e adecuada nos diversos contextos da actividade social e cultural, para tomar conciencia dos propios sentimentos e ideas e para controlar a propia conduta. * Coñecer a realidade plurilingüe de España e as variedades do castelán e valorar esta diversidade como unha riqueza cultural. * Utilizar a lingua oral na actividade social e cultural de forma adecuada ás distintas situacións e funcións, adoptando unha actitude respectuosa e de cooperación. * Empregar as diversas clases de escritos mediante os que se produce a comunicación coas institucións públicas, privadas e da vida laboral. * Utilizar a lingua eficazmente na actividade escolar para buscar, seleccionar e procesar información e para redactar textos propios do ámbito académico. * Utilizar con progresiva autonomía e espírito crítico os medios de comunicación social e as tecnoloxías da información para obter, interpretar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes. Facer da lectura fonte de pracer, de enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo e consolidar hábitos lectores. * Comprender textos literarios utilizando coñecementos básicos sobre as convencións de cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos. * Aproximarse ao coñecemento de mostras relevantes do patrimonio literario e valoralo como un modo de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos histórico-culturais. * Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para comprender textos orais e escritos e para escribir e falar con adecuación, coherencia, cohesión e correción. * Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas. 1.2.2. CONTIDOS TEMPORALIZADOS Cada unidade didáctica pretende integrar contidos pertencentes aos distintos bloques propostos polo Currículo aprobado pola Xunta de Galicia, que son os seguintes: BLOQUE 1: Escoitar, falar e conversar. BLOQUE 2: Ler e escribir. BLOQUE 3: Educación literaria. BLOQUE 4: Coñecemento da lingua. A distribución dos contidos que propoñemos a continuación baséase no guión do libro de texto que empregaremos neste curso, pero non pretende ser algo ríxido e inamovible, senón que 32

poderá ser alterado ata un limite razoable segundo as necesidades reais do alumnado e outras circunstancias. En todo caso, dado que no curso practicaremos unha avaliación continua e integradora, suponse que o final dunha unidade didáctica en ningún caso significará o seu esquecemento, senón que continuamente faranse actividades de repaso, sempre procurando que non choque co necesario avance na materia e buscando a maior harmonía posible entre os vellos temas e os novos. Cada unidade consta de tres partes principais. A primeira está relacionada cos fundamentos da arte literaria (linguaxe literaria, xéneros, subxéneros, etc., sen entrar por agora nun estudo sistemático da Historia da Literatura, que se fará en cursos posteriores) e estaría especialmente ligada ós bloques conceptuais 2 e 3. A segunda parte trata cuestións gramaticais (morfoloxía, sintaxe, análise textual...) e relaciónase sobre todo co bloque 4. A terceira parte trata cuestións ortográficas ou relacionadas co uso práctico da lingua, en estreita relación cos bloques 1 e 2. Os contidos de 2º de ESO están distribuídos en doce unidades didácticas (catro unidades por trimestre): UNIDADE 1 A comunicación: Procesos e funcións. Riqueza lingüística de España. As variedades da lingua. Regras xerais de acentuación. UNIDADE 2 As modalidades textuais. O substantivo, adxectivos cualificativos e determinativos. O til diacrítico. UNIDADE 3 Textos da vida cotiá. O verbo, a conxugación verbal e os valores do presente de indicativo. Acentuación en ditongos, tritongos e hiatos. UNIDADE 4 Textos dos medios de comunicación. Pronomes, adverbios, preposicións, conxuncións e interxeccións. Uso do B. UNIDADE 5 Os textos literarios. Concepto, funcións e xénero. Sintagmas nominais, adxectivais e adverbiais. Uso do V. UNIDADE 6 A linguaxe literaria. Recursos. Enunciado e oración. Suxeito e predicado. Tipos de suxeito. Uso do G. UNIDADE 7 A narración literaria. Elementos e orde. O conto.. O predicado; núcleo e complementos. Complementos directo e indirecto. Uso do J. UNIDADE 8 A épica e a novela. 33

Complemento de réxime, atributo e predicativo. Uso do H. UNIDADE 9 Os subxéneros da novela. Complementos axentes e circunstanciais. Uso do X. UNIDADE 10 A lírica. Cómputo silábico. A rima. Tipo de estrofas e de poemas. Os seus temas. Clases de oracións segundo a súa estrutura e modalidades de oracións. Uso de e e de LL. UNIDADE 11 O texto dramático e a súa representación. Relacións semánticas e campo semántico. O punto, a coma e os puntos suspensivos. UNIDADE 12 Subxéneros dramáticos (traxedia e comedia). O texto, concepto de texto, cohesión textual e conectores. Os signos de puntuación no diálogo.

1.2.3. AS COMPETENCIAS BÁSICAS Nas distintas unidades didácticas procurarase coma obxectivo primordial afianza-la adquisición e o desenvolvemento por parte do alumnado das competencias básicas mencionadas polo currículo oficial (ver Anexo). A competencia máis vinculada á área de Lingua Castelá e Literatura é a Competencia en comunicación lingüística, así como a Competencia cultural e artística. Pero tamén pódese relacionar coa Competencia para aprender a aprender, pois o acceso ao saber e á construción do coñecemento realízase basicamente a través da linguaxe, e coa Autonomía e iniciativa persoal, pois unha das funcións da linguaxe é regular e orientar a nosa propia actividade. Tampouco podemos esquecer a contribución da nosa área ao fomento doutras capacidades: Tratamento da información e da competencia dixital, Competencia non coñecemento e na interacción co mundo físico e a Competencia social e cidadá. De que forma se logran cada unha das competencias básicas dende esta materia? Imos expoñer sucintamente os aspectos máis relevantes, ordenadas as competencias de maior a menor presenza nesta materia: 

COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA Esta competencia é a de maior relevancia que pode adquirirse nesta materia, xa que todos os seus contidos están orientados á adquisición dos coñecementos, destrezas e actitudes propios das destrezas comunicativas (procedementos de uso e reflexión sobre o seu funcionamento), aspectos todos eles que se aplicarán para adquirir coñecementos noutras áreas.



TRATAMENTO DA INFORMACIÓN E COMPETENCIA DIXITAL Nesta materia, a busca de información ten un papel relevante, polo que o alumno debe ser capaz de seleccionar aquela que lle proporcione uns coñecementos que, á súa vez, lle permitan a mellora das súas destrezas comunicativas. O uso de Internet convértese, como non podía ser doutra forma, nun instrumento privilexiado, aínda que non único, para esa finalidade. Pero, ademais, outros soportes electrónicos (DVD, CD-ROM,...) e os procesadores de texto serán aliados na mellora da capacidade comunicativa do alumno, sobre todo porque lle animarán a mellorar en dous das facetas en que máis dificultades adoita atopar: a de escribir e a de ler.



COMPETENCIA MATEMÁTICA A competencia matemática implica a capacidade de aplicar o razonamento matemático e as súas ferramentas para describir, interpretar e predecir distintos fenómenos no seu contexto. A nosa materia contribúe á adquisición desta competencia ao desenvolver a capacidade de abstracción, a relación lóxica entre conceptos e a súa representación gráfica mediante mapas conceptuais, esquemas, etc



COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ O uso da lingua como instrumento de comunicación axudará a que o alumno desenvolva a competencia social e cidadá, en canto que lle permitirá poñer en práctica habilidades sociais como a convivencia, o respecto, a tolerancia, etc., froito das súas relacións con outras persoas que non necesariamente han de ter visións do mundo iguais á súa (interactuar socialmente). Se ben unha das finalidades desta materia é aprender lingua, tamén o é comprender e valorar as mensaxes que se transmiten a través do código lingüístico, e mesmo apreciar ese código cando non é o propio dun (caso do estudo doutras linguas españolas ou estranxeiras). Desta forma, a lingua como sistema de comunicación pode facilitar que o alumno coñeza realidades distintas á do contexto social en que vive e favorecer, en consecuencia, unha visión aberta doutras realidades.



COMPETENCIA ARTÍSTICA E CULTURAL Esta competencia adquírese, fundamentalmente, cando se achega ao alumno á produción literaria, de modo que coñeza os grandes temas que a literatura tratou ao longo do tempo como expoñentes das preocupacións que interesaron ao ser humano. Pero ademais, e no estudo do contexto en que se elaborou unha obra literaria, poderá coñecer outras manifestacións artísticas e culturais que darán todo o seu sentido, precisamente, á creación literaria.



COMPETENCIA EN APRENDER A APRENDER Esta competencia mostra como uns determinados contidos (lingüísticos neste caso, e para a mellorar a capacidade comunicativa) serven para adquirir novos coñecementos de diferentes áreas, non en van no código lingüístico está a base do pensamento e do coñecemento, en suma, a representación do mundo. Mentres o alumno aprende contidos dunha determinada materia está a aprender, tamén, os propios da comunicación lingüística, só que en diferentes tipos de textos.



COMPETENCIA EN AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL

O uso da lingua en contextos determinados non fai senón enfrontar ao alumno a diversas situacións nas que debe analizar e resolver problemas relacionados coas destrezas comunicativas, o que redunda na súa capacidade para actuar reflexiva e autonomamente. 

COMPETENCIA NO COÑECEMENTO E A INTERACCIÓN CO MUNDO FÍSICO Na súa relación con esta materia, é a capacidade demostrada polo alumno de observar criticamente a realidade que o rodea e de valorar a especificidade do coñecemento científico en relación con outras formas de coñecemento. Outra aportación da materia de Lingua castelá e Literatura prodúcese a través do coñecemento e o dominio da linguaxe científica, e da relación dos avances científicos e tecnolóxicos co contexto no que se producen

Cada unidade didáctica integra contidos pertencentes a distintos bloques conceptuais. Do mesmo xeito, en cada unha delas procurarase tratar, en maior ou menor medida, tódalas competencias básicas que, segundo o currículo vixente, están relacionadas coa nosa materia. Basicamente, a primeira parte de cada unidade (estudio da teoría da literatura) relaciónase claramente coa competencia 6 (a cultural e artística), mentres que as outras dúas partes (gramática e ortografía) están en estreita relación coa competencia 1 (comunicación lingüística). As restantes competencias (dixital, social, aprender a aprender, autonomía persoal) relaciónanse por igual con todas e con cada unha destas tres partes. As competencias /subcompetencias relacionadas especialmente coa nosa área, segundo o currículo e sobre todo segundo os contidos da mesma, serán: Competencia en comunicación lingüística: Valorarase en relación con esta competencia a expresión clara na oralidade e na escritura, o bo uso do resumo e da síntese, e a lectura con corrección e expresividade.  Expresión oral coherente.  Adecuación da fala a diversas situacións comunicativas, tendo tamén en conta elementos non verbais.  Lembrar os condicionamentos socioculturais na composición de textos.  Buscar e procesar información de fontes escritas.  Comprender e recoñecer distintos tipos de textos propios do ámbito académico.  Facer o mesmo cos textos propios da vida cotiá.  Facer o mesmo cos textos propios dos medios de comunicación.  Desfrutar da lectura e usala para adquirir novos coñecementos.  Respectar as normas ortográficas ó escribir.  Coñecer os procedementos de formación de palabras para amplia-lo léxico.  Usar un léxico amplo.  Coñecer as normas de combinación de palabras para crear e comprender textos.  Tomar conciencia dos principios lingüísticos que aportan coherencia e cohesión a un texto.  Compoñer textos propios do ámbito académico, de acordo coa situación comunicativa.  Facer o mesmo con textos propios da vida cotiá.  Facer o mesmo con textos periodísticos.  Escribir textos para expresa-lo mundo interior. Competencias matemática e de coñecemento e interacción co mundo físico

Contribuiremos sempre que poidamos á súa adquisición por parte Competencia básica en fomentaremos sempre o respecto ó mundo natural, a valoración positiva do coñecemento científico-técnico e a educación para un consumo responsable, en relación coa análise crítica dos medios publicitarios. Competencia dixital e tratamento da información: Valorarase en relación con esta competencia o emprego habitual dos recursos tecnolóxicos para resolver problemas reais, seleccionando fontes e ferramentas axeitadas para organizar a información e respectando a regulación social.  Buscar e procesar información usando medios informáticos ou Internet, para así aumentar o coñecemento.  Analizar criticamente esa información. 5-Competencia social e cidadá: Valorarase a comprensión da realidade social actual, mantendo actitudes positivas ante os dereitos e as obrigas cidadás.  Usar o diálogo para comunicarse e resolver conflitos.  Coñecer os valores propios das sociedades democráticas.  Aceptar e practicar normas sociais de convivencia en relación con eses valores.  Valorar positivamente a pluralidade lingüística do noso pais coma fonte de maior riqueza cultural. 6-Competencia cultural e artística: Valorarase a comprensión, así coma o aprecio e o goce, das artes (literatura incluída), xunto co desenvolvemento da capacidade estética, a valoración da vida cultural e a densa do patrimonio.  Comprender e valorar criticamente textos literarios de distintas épocas e tradicións culturais.  Recoñecer e comprender os recursos retóricos propios da linguaxe literaria.  Coñecer as convencións propias dos xéneros e subxéneros literarios.  Coñecer os temas e tópicos recorrentes na tradición literaria.  Coñecer obras e autores fundamentais do patrimonio literario.  Coñecer a evolución das correntes artísticas e literarias ó longo da historia.  Expresar o mundo interior mediante a literatura. Competencia para aprender a aprender: Valorarase o manexo eficiente dos recursos e das técnicas de traballo intelectual, así coma a capacidade para iniciar e manter un proceso de aprendizaxe mediante o control e a xestión das propias capacidades.  Coñecer e utilizar de forma habitual as técnicas que favorecen a aprendizaxe (resumo, esquemas…).  Empregar diferentes recursos e fontes para recoller e procesar información. Capacidade de autonomía e iniciativa persoal: Valorarase a adquisición das habilidades sociais para se relacionar, cooperar e traballar en equipo, así coma a capacidade para imaxinar accións e proxectos con creatividade.  Actuar con iniciativa e creatividade.  Realizar proxectos, tanto individuais coma colectivos. 37

 

Utilizar estratexias para buscar emprego. Desenvolver as habilidades sociais.

1.2.4.CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES -A correcta expresión oral e escrita da lingua castelá. -Breve introdución á historia das linguas constitucionais. -Variedades lingüísticas. Usos da linguaxe. Niveis e rexistros. -A sílaba. Principais esquemas silábicos do español. Ditongos, tritongos e hiatos. A sílaba na escritura. Uso do til nas combinacións vocálicas. -Uso dous signos de exclamación e de consulta. Uso do guión, a raia, ás comiñas e os paréntese. -Uso correcto das grafías da lingua. -Clases de palabras. -A oración simple. Suxeito e predicado. Tipos de complementos: C. Directo, C Indirecto, C Circunstancial e atributo. -Técnicas de traballo: análise, síntese, dedución. -Os xéneros literarios: trazos característicos. -A narrativa: estrutura. A epopeia, o conto e a novela -A lírica: ou ritmo e a rima. Métrica. -O teatro: texto e representación. 1.2.5. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Captar a intención comunicativa e a idea xeral e secundarias dos textos orais social e academicamente próximos ao alumnado; identificar a información relevante en textos audiovisuais; e seguir instrucións para a realización autónoma de tarefas de aprendizaxe. 2. Comprender a intención comunicativa e captar a relación entre a idea xeral e as secundarias de textos escritos próximos á experiencia do alumnado; e seguir instrucións de certa extensión. 3. Narrar, expoñer, resumir, explicar e comentar, en soporte papel e dixital, usando o rexistro adecuado, organizando as ideas con claridade e cohesión, respectando as normas gramaticais e ortográficas, e valorando a importancia de planificar e revisar o texto. 4. Realizar exposicións orais sinxelas sobre temas próximos ao contorno do alumnado, claras e estruturadas, coa axuda de medios audiovisuais e das tecnoloxías da información e da comunicación. 5. Expoñer unha opinión persoal sobre a lectura dunha obra completa axeitada á idade do alumnado; recoñecer a estrutura e os elementos de xénero; valorar o uso da linguaxe e o punto de vista da autora e do autor. Diferenciar contido literal e sentido da obra e relacionar o contido coa propia experiencia. Utilizar os coñecementos literarios na comprensión e valoración dos textos. 6. Identificar en textos orais e escritos a presenza dun uso sexista da linguaxe ou de valoracións discriminadoras sobre colectivos ou culturas distintos. 7. Aplicar os coñecementos literarios na comprensión e valoración de fragmentos, atendendo ao xénero, aos temas e motivos da tradición, á caracterización dos subxéneros literarios, á versificación e á funcionalidade dos recursos retóricos máis relevantes. 8. Compoñer textos, en soporte papel ou dixital, tomando como modelo textos literarios ou realizar algunhas transformacións neses textos. 38

9. Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para resolver problemas de comprensión de textos orais e escritos e para a composición e revisión dos textos propios deste curso. 10. Coñecer unha terminoloxía lingüística básica nas actividades de reflexión.

1.3 TERCEIRO CURSO ESO MATERIA PROFESOR/ES

LINGUA CASTELÁ Dolores Limia, Felisa Tomé

1.3.1. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave. Nas distintas unidades didácticas procurarase coma obxectivo primordial afianza-la adquisición e mais ou desenvolvemento por parte do alumnado das competencias clave mencionadas polo currículo oficial. A competencia máis vinculada á área de Lingua Castelá e Literatura é a Competencia en comunicación lingüística, así como a Competencia en conciencia e expresións culturais. Pero tamén pódese relacionar coa Competencia para aprender a aprender, pois o acceso ao saber e a construción do coñecemento realízase basicamente a través da linguaxe, e co Sentido da iniciativa e espíritu emprendedor, pois unha das funcións da linguaxe é regular e orientar a nosa propia actividade. Tampouco podemos esquecer a contribución da nosa área ao fomento doutras capacidades: Competencia dixital e Competencias sociais e cívicas. De que forma se logran cada unha das competencias clave dende esta materia. Imos expoñer sucintamente os aspectos máis relevantes, ordenadas as competencias de maior a menor presenza nesta materia: 



socialmente). Se ben unha das finalidades desta materia é aprender lingua, tamén o é comprender e valorar as mensaxes que se transmiten a través do código lingüístico, e mesmo apreciar ese código cando non é o propio dun (caso do estudio doutras linguas españolas ou estranxeiras). Desta forma, a lingua como sistema de comunicación pode facilitar que o alumno coñeza realidades distintas á do contexto social en que vive e favorecer, en consecuencia, unha visión aberta doutras realidades. 

Competencia en conciencia e expresións culturais Esta competencia adquírese, fundamentalmente, cando se achega ao alumno á produción literaria, de modo que coñeza os grandes temas que a literatura tratou ao longo do tempo como expoñentes das preocupacións que interesaron ao ser humano. Pero ademais, e no estudio do contexto en que se elaborou unha obra literaria, poderá coñecer outras manifestacións artísticas e culturais que darán todo o seu sentido, precisamente, á creación literaria.



Comunicación lingüística  Expresar oralmente pensamentos, emocións, vivencias e opinións de xeito coherente.  Adecuar a fala a situacións comunicativas variadas, controlando os elementos non verbais e respectando as regras propias do intercambio comunicativo.  Ter conciencia das convencións sociais e culturais á hora de producir textos.  Buscar, recompilar e procesar información en fontes escritas.  Comprender distintos tipos de textos propios do ámbito académico recoñecendo a súa intención comunicativa e os seus trazos formais.  Comprender distintos tipos de textos propios da vida cotiá e das relacións sociais recoñecendo a súa intención comunicativa e os seus trazos formais. 40

         

 

  

      

Comprender os principais tipos de textos que aparecen nos medios de comunicación recoñecendo a súa intención comunicativa e os seus trazos formais. Gozar da lectura e, a través dela, descubrir outros ámbitos, idiomas e culturas. Tomar conciencia da necesidade de respectar as normas ortográficas na produción de textos escritos. Coñecer os principais procedementos de formación de palabras como instrumento para ampliar o léxico. Utilizar un vocabulario suficientemente amplo para expresarse oralmente e por escrito con propiedade e precisión. Coñecer as regras de combinación das distintas clases de palabras en sintagmas e oracións para a comprensión e produción de textos. Compoñer textos propios do ámbito académico axeitados ao propósito comunicativo. Compoñer textos propios da vida cotiá e das relacións sociais axeitados ás condicións da situación comunicativa. Compoñer textos propios dos medios de comunicación axeitados ás convencións dos distintos subxéneros e subxéneros xornalísticos. Escribir textos para expresar ideas, sentimentos e experiencias. Competencia dixital Buscar, obter, procesar e comunicar información para transformala en coñecemento utilizando sistemas informáticos ou Internet. Analizar de xeito crítico a información obtida. Social e cívica Coñecer e practicar o diálogo como ferramenta básica de comunicación interpersoal e de resolución de conflitos. Coñecer os valores que caracterizan unha sociedade democrática: liberade, solidariedade, participación, cidadanía, tolerancia. Valorar a pluralidade lingüística de España como unha riqueza cultural Conciencia e expresións culturais Comprender e valorar criticamente textos literarios de distintas épocas e tradicións culturais. Recoñecer e comprender os procedementos retóricos propios da linguaxe literaria. Coñecer as convencións características dos principais xéneros e subxéneros literarios. Coñecer os temas e motivos recorrentes na tradición literaria. Coñecer as obras e autores máis destacados do patrimonio literario. Ter conciencia da evolución das correntes estéticas e literarias Cultivar a expresión de ideas, experiencias ou sentimentos a través da literatura.



Iniciativa e espírito emprendedor Actuar con iniciativa e creatividade persoal.



 Desenvolver as habilidades sociais . 1.3.2. Obxectivos do curso Os obxectivos para o curso propostos polo departamento son concrecións dos obxectivos de etapa expostos o currículo oficial (punto1.1.2. desta programación). - Comprender discursos orais e escritos nos distintos contextos da actividade social e cultural. - Usar a lingua para acadar unha expresión coherente e axeitada nos contextos mencionados, para tomar conciencia dos propios sentimentos e ideas e para controla-la propia conduta. - Coñecer a realidade plurilingüe de España e as variedades do castelán e valorar esa diversidade coma unha riqueza cultural. - Utilizar a lingua na actividade social e cultural de forma axeitada ás distintas situacións e funcións, cunha actitude respectuosa e cooperativa. - Empregar as diversas clases de escritos para a comunicación coas institucións públicas, privadas e da vida laboral. - Utilizar a lingua eficazmente na actividade escolar. - Utilizar con progresiva autonomía e espírito crítico os medios de comunicación social e as tecnoloxías da información. - Facer da lectura unha fonte de pracer, de enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo, e consolidar hábitos lectores. - Comprender textos literarios empregando coñecementos básicos sobre xéneros, temas, tópicos e recursos estilísticos. - Achegarse ao coñecemento de exemplos relevantes do patrimonio literario e valoralo coma un xeito de simbolizar experiencias individuais e colectivas. - Aplicar de forma autónoma os coñecementos sobre a lingua e as súas normas para comprender textos orais e escritos, e para falar e escribir correctamente. - Analiza-los distintos usos sociais da lingua para evita-los estereotipos lingüísticos que supoñan prexuízos de calquera clase.

1.3.3. Estándares de aprendizaxe, contidos e criterios de avaliación A distribución de contidos que propoñemos a continuación baséase no guión do libro de texto que empregaremos neste curso, pero non pretende ser algo ríxido, senón que poderá ser alterado ata un limite razoable segundo as necesidades do alumnado e outras circunstancias. En todo caso, dado que no curso practicaremos unha avaliación continua, suponse que o final dunha unidade didáctica en ningún caso significará o seu esquecemento, senón que continuamente faranse actividades de repaso, sempre procurando que non choque co necesario avance na materia e buscando a maior harmonía posible entre os vellos temas e os novos. Os contidos están distribuídos en doce unidades didácticas que se desenvolverán aproximadamente ao longo de dúas ou tres semanas cada unha, de xeito que cada trimestre traballaranse catro destas unidades. Cada unidade didáctica integra contidos pertencentes aos distintos bloques propostos polo Currículo aprobado pola Xunta de Galicia, que son os seguintes: BLOQUE 1:Comunicación oral. Escoltar, falar e conversar. BLOQUE 2:Comunicación escrita: Ler e escribir. BLOQUE 3: Coñecemento da lingua. BLOQUE 4: Educación literaria.

O grao de adquisición dos contidos medirase según un criterio de avaliación e a especificación deste, un estándar de aprendizaxe. Presentamos a continuación a temporalización de contidos do curso, relacionándolos en tablas cos criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe pertinentes. 1.3.3.1. Temporalización de estándares de aprendizaxe relacionados con contidos, competencias e criterios de avaliación. Primeiro trimestre Unidade didáctica 1 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Comprende, valora, interpreta, retén ideas relevantes e infire datos concretos do emisor e do contido do texto practicando unha escoita activa. C.Aprender a aprender.

- Valoración da adecuación (entoación e xestos) na lectura de diversos textos.

Recoñece, interpreta e avalía progresivamente a clarida-de expositiva, la adecuación, coherencia e cohesión do contido das producións orais propias e alleas, así como os aspectos prosódicos e os elementos non verbais. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Criterios de avaliación Comprender, interpretar e valorar textos orais de diferente tipo.

– Comprensión dun discurso en función do seu contexto. – Realización de hipóteses a partir de elementos lingüísticos e extralingüísticos. – Interpretación e realización dunha lectura expresiva.

Recoñecer, interpretar e avaliar o contido das producións orais propias e alleas.

– Interpretación e produción dun discurso. – Aprendizaxe de estratexias para falar correctamente en público.

Aprende a falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual ou en grupo e realiza exposicións orais. C. Aprender a aprender - C. Sociais e cívicas. 2

– Esforzo por conseguir claridade e coherencia nas nosas comunciacións. – Valoración de todas as producións orais que fan os compañeiros.

Aprender a falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual ou en grupo.

Procura de información para unha lectura comprensiva e crítica dos textos. Comprende o significado das palabras propias de nivel formal da lingua incorporándoas ao seu repertorio léxico. C.Aprender a aprender. Recoñece a intención comunicativa de textos escritos, identificando a tipoloxía textual. C. Aprender a aprender

– Desenvolvemento de estratexias de planificación para o traballo escolar en equipo. – Exercitación de estratexias de comprensión para a clasificaicón dos tipos de texto segundo a súa intención comunicativa. – Exercitación de estratexias de comprensión para a clasificación dos tipos

Aplicar estretexias de lectura comprensiva e crítica de textos. Ler, comprender, interpretar e valorar textos.

de texto segundo o seu ámbito de uso. 3

Procura de información para unha lectura comprensiva e crítica dos textos.

Identifica os diferentes grupos sintácticos e explica o seu funcionamento no marco da oración simple. C. Aprender a aprender.

4 Desenvolve e analiza a relación existente entre diversas manifestacións artísticas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Le e comprende unha selección de textos literarios, en versión orixinal. C.Aprender a aprender.

Asociación de características da arte pictórica coa literatura e a sociedade medieval.

Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as súas normas de uso para resolver problemas de comprensión de textos orais. Observar, recoñecer e explicar os usos dos grupos nominais, adxectivais, verbais, preposicionais e adver-biais dentro do marco da oración simple.

Favorecer a lectura e comprensión de obras literarias da literatura española e universal de todos os tempos. Fomentar o gusto e o hábito poa lectura en todas as súas vertentes.

Unidade didáctica 2 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Comprende o sentido global de textos publicitarios, informativos e de opinión procedentes dos medios de comunicación.C. Aprender a aprender.

Realiza intervencións non planificadas, dentro da aula, analizando as similitudes e diferenzas entre discursos formais e espontáneos.C. Aprender a aprender. Cínguese ao tema, non divaga e atende ás instrucións do moderador en debates e coloquios. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. C. Aprender a aprender

2 Recoñece a intención comunicativa de textos escritos, identificando a tipoloxía textual. C. Aprender a aprender. Elabora a súa propia interpretación sobre o

Contidos Diálogo e resposta oral a preguntas sobre as ilustracións e o argumento dunha lectura. – Escoita activa dun discurso dramatizado e a súa análise a partir da respota a unha serie de preguntas que se propoñen. – Escoita comprensiva dunha noticia radiofónica. – Análise, reflexión e debate a partir dunha serie de imaxes dada. – Exposición oral dun tema específico integrando as conclusións que se tomaron en grupo.

Criterios de avaliación

Comprender, interpretar e valorar textos orais propios do ámbito persoal, académico/escolar e social.

Aprender a falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual ou en grupo. Participar e valorar a intervención en debates, coloquios e conversas espontáneas.

Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio de textos narrativos.

Ler, comprender, interpretar e valorar textos.

– Análise do argumento e reflexión dun relato a

Manifestar unha actitude crítica ante a lectura de

significado dun texto.C. Aprender a aprender. Utiliza, de forma autónoma, diversas fontes de informa-ción integrando os coñecementos adquiridos nos seus discursos orais ou escritos. C. Dixital. Escribe textos usando o rexistro adecuado, cumprindo coas normas de coherencia e cohesión. C.Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

través de preguntas ou de actividades de comprensión. – Análise da tipoloxía do texto apartir da intención comunicativa do autor. – Análise do narrador nun texto narrativo. – Interpretación de fragmentos e palabras a partir do contexto. – Busca e análise de información en fontes diversas.

calquera tipo de textos ou de obras literarias. Seleccionar os coñecementos que se obteñan das bibliotecas ou de calquera outra fonte de información e integralos nun proceso de aprendizaxe continua. Aplicar progresivamente as estratexias necesarias para producir textos adecuados, coherentes e cohesionados

– Produción de textos descritivos e narrativos propios. – Resumo do argumento de textos narrativos breves (contos). 3

- Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio de textos narrativos. – Análise do argumento e reflexión dun relato a través de preguntas ou de actividades de comprensión. Recoñece , explica e corrixe o uso das categorías gramaticais nos textos. C. Aprender a aprender.

– Análise da tipoloxía do texto apartir da intención comunicativa do autor.

Diferencia os compoñentes denotativos e connotativos no significado das palabras. C. Aprender a aprender. Recoñece e explica o uso metafórico e metonímico das palabras nunha frase ou nun texto oral ou escrito.C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

– Análise do narrador nun texto narrativo. – Interpretación de fragmentos e palabras a partir do contexto. – Busca e análise de información en fontes diversas.

Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as súas normas de uso para resolver problemas de comprensión de textos orais. Comprender o significado das palabras para recoñecer e diferenciar os usos obxectivos dos subxectivos. Recoñecer os diferentes cambios de significado que lle afectan á palabra no texto: metáfora.

– Produción de textos descritivos e narrativos propios. – Resumo do argumento de textos narrativos breves (contos). 4 Le e comprende unha selección de textos literarios. C. Aprender a aprender

Recoñecemento de recursos da linguaxe literaria. – Identificar as características que definen protagonistas e antagonistas.

Fomentar o gusto e o hábito pola lectura

Unidade didáctica 3 45

Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Criterios de avaliación

- Análise da cohesión textual nun texto. Recoñece os erros da produción oral e propón solución para melloralos. C. Aprender a aprender. Realiza presentacións orais C. Sentido de inciativa e espírito emprendedor.

– Análise de dúas versións dun texto atendendo ao ton. – Improvisación e produción oral dun discurso propio. – Dramatización e produción oral dun discurso propio.

Recoñecer, interpretar e avaliar producións orais propias e alleas. Aprender a falar en público.

- Coñecemento e uso de técnicas de prelectura e lectura comprensiva. – Lectura comprensiva e produción de textos propios.

Identifica e expresa as posturas propias de acordo e desacordo sobre un texto.C.Aprender a aprender.

– Recoñecemento dos procedementos gramaticais e mecanismos léxicos de cohesión textual.

Aplica técnicas diversas para planificar os seus escritos. C. Sentidode iniciativa e espírito emprendedor

– Reconstrución de textos a partir dos mecanismos decoherencia e cohesión.

Interpreta, explica e deduce a información dada en diagramas, gráficas e esquemas. C. Aprender a aprender.

– Comparación e avaliación de textos propios e alleos.

Ler, comprender, interpretar e valorar textos. Manifestar unha actitude crítica ante a lectura de calquera tipo de obra a través dunha lectura reflexiva. Aplicar as estratexias necesarias para producir textos adecuados, coherentes e cohesionados

– Produción dun texto narrativo propio. – Interpretación de esquemas sobre o grupo nominal. 3

- Reconstrución de textos a partir dos mecanismos decoherencia e cohesión.

Recoñece e usa sinónimos e antónimos dunha palabra explicando o seu uso concreto. C. Aprender a aprender.

Identifica os diferentes grupos de palabras diferenciando a palabra nuclear na oración. C. Aprender a aprender. Amplía oracións nun texto usando diferentes grupos de palabras.C. Aprender a aprender.

– Recoñecemento e análise de grupos nominais, adxectivais e preposicionais. – Adquisición das normas ortográficas e gramaticais básicas dos números ordinais. – Produción de oracións con números ordinais. – Distinción de antónimos e sinónimos e das tipoloxías. – Recoñecemento dos verbos en forma non persoal.

Le e comprende unha selección de textos literarios representativos da literatura da Idade Media. C. Aprender a aprender.

- Interpretación do fragmento dun texto de Eduardo Galeano se atendemos á

Comprender e valorar as relacións de igualdade e de contrariedade que se establecen entre as palabras e o seu uso no discurso oral e escrito.

Observar, recoñecer e explicar os usos dos grupos de palabras dentro do marco da oración simple. Recoñecer, usar e explicar os elementos constitutivos da oración simple.

Fomentar o gusto e o hábito pola lectura en todas as súas vertentes.

Expresa a relación que existe entre o contido da obra, a intención do autor e o contexto. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

ideoloxía do autor e ao contexto. – Relación das características da sociedade coa literatura do século XV.

Comprender textos literarios representativos da literatura da Idade Media e interpretalos

– Análise da linguaxe literaria e da estrutura dos cancioneiros. – Análise da linguaxe literaria e da estrutura propia das serranillas. – Recoñecemento dos recursos literarios utilizados por Jorge Manrique en Coplas a la muerte de su padre. – Lectura de fragmentos de obras da literatura medieval.

Unidade didáctica 4 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Avalía as intervencións propias e alleas. C. Sociais e cívicas.

Pronuncia con corrección, adaptando a súa mensaxe á finalidade da práctica oral.C.Aprender a aprender.

Recoñece os erros da produción oral propia e allea a partir da práctica habitual da avaliación. C. Sociais e cívicas.

Recoñece e asume as regras de interacción, intervención e cortesía que regulan os debates. C.Conciencia e expresións culturais.

2 Recoñece a intención comunicativa de textos escritos propios de todos os ámbitos. C. Aprender a aprender. Elabora a súa propia interpretación sobre o significado dun texto.C. Aprender a aprender. Produce textos diversos recoñecendo na escritura o instrumento que é capaz de organizar o seu pensamento.C. Conciencia e exp. Cult

Contidos - Reflexión oral sobre unha serie de temas propostos. – Uso de léxico adquirido en lecturas nas intrvencións orais. – Exercitación da pronuniciación e das dicción correctas nunha serie de vocablos. – Avaliación dos aspectos verbais e non verbais do discurso propio e do alleo. – Diálogo e resposta oral a preguntas sobre o valor do silencio na conversación. – Reflexión e corrección das inadecuacións das producións orais propias e alleas. - Análise dos xéneros textuais a partir da identificación da intención comunicativa dos textos. – Potenciación das estratexias de prelectura e formulación de hipóteses e inferencias. – Resumo e síntese despois de facer a lectura comprensiva dun texto. – Redacción dun texto

Criterios de avaliación Participar e valorar a intervención en debates, coloquios e conversas espontáneas. Aprender a falar en público, en situacións formais e infromais, de forma individual ou en grupo.

Recoñecer, interpretar e avaliar as producións orais propias e alleas.

Comprender o sentido global dos textos orais. Ler, comprender, interpretar e valorar textos. Manifestar unha actitude crítica ante a lectura de calquera texto ou obra literaria.

Valorar a importancia da escritura como ferramenta de adquisición das aprendizaxes.

persoal seguindo un modelo. – Potenciación da escritura creativa e persoal. 3 Recoñece e explica nos textos os elementos constitutivos da oración simple. C. Aprender a aprender. Recoñece a coherencia dun discurso atendendo á intención comunicativa que quere transmitir o emisor. C. Aprender a aprender. Utiliza fontes variadas de consulta para resolver as súas dúbidas sobre o uso da lingua. C. Dixital. 4 Le e comprende con autonomía obras literarias. C. Conciencia e esxpresións culturais. Utiliza recursos variados das TIC para a realización de traballos académicos. C.Dixital

- Recoñecemento do suxeito e do predicado en oracións simples. – Procura e ampliación de información dos xéneros textuais mediante as TIC. – Análise de textos atendendo á intención e á actitude do emisor.

- Busca e ampliación de información de historia da arte textuais mediante as TIC. – Potenciación da lectura creativa e persoal.

Recoñecer, usar e explicar os elementos constitutivos da oración simple. Interpretar os discursos orais e escritos en función da intención comunicativa. Usar de forma efectiva as fontes de consulta para resolver dúbidas en relación ao manexo da lingua. Ler obras da literatura española e universal de todos os tempos, amosando interese pola lectura. Consultar e citar adecuadamente fontes de información e utilizar as TIC

Segundo trimestre Unidade didáctica 5 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Contidos - Desenvolvemento da habilidade da escoita activa.

Comprende o sentido global de textos orais recoñecendo a intención comunicativa do falante. C. Aprender a aprender. Realiza presentacións orais. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

– Resposta a exercicios de comprensión sobre textos orais. – Planificación dunha exposición oral. – Exposición oral sobre un tema escollido polo alumno.

2 Recoñece e expresa o tema e a intención comunicativa dos textos.C. Aprender a aprender.

- Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio, de textos descritivos.

Criterios de avaliación

Comprender, interpretar e valorar textos orais de diferente tipo. Aprender a falar en público, en situacións formais e infromais, de forma individual ou en grupo

Ler, comprender, interpretar e valorar textos.

– Análise da estrutura dun texto expositivo e dos seus elementos lingüísticos propios. Coñece e manexa habitualmente dicionarios impresos ou en versión dixital. C. Aprender a aprender.

– Redacción dun texto expositivo paso a paso. – Procura e análise de vocabulario nunha lectura

Seleccionar os coñecementos que se obteñan de calquera fonte e integralos na aprendizaxe.

que se propón. Aplica técnicas diversas para planificar os seus escritos e redacta borradores de escritura. C. Aprender a aprender. Coñece e utiliza ferramentas das TIC para intercambiar opinións e escribir textos. C.Dixital

– Elaboración dun texto expositivo a partir da análise dos datos proporcionados por unha gráfica. – Revisión e reescritura dun borrador do texto expositivo.

Aplicar progresivamente as estratexias necesarias para producir textos adecuados, coherentes e cohesionados. Valorar a importancia da escritura como ferramenta de adquisición das aprendizaxes

- Recoñecemento da raíz e dos afixos das palabras. – Definición da raíz e das desinencias dos verbos. Coñece e utiliza adecuadamente as formas verbais nas súas producións orais e tamén escritas. C. Aprender a aprender. Recoñece e explica os elementos constitutivos de formación das palabra. C. Aprender a aprender. Recoñece e explica os fenómenos contextuais que lle afectan ao significado global.C. Aprender a aprender

– Descrición da conxugación, tempo, modo, aspecto, número e persoa dalgúns verbos. – Potenciación da creatividade mediante a invención de verbos. Identificación de erros en siglas e acrónimos. - Reflexión acerca do uso de palabras tabú e eufemismos.

Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as súas normas de uso. Recoñecer e analizar a estrutura das palabras perten-centes ás distintas categorías gramaticais. Recoñecer os diferentes cambios de significado que lle afectan á palabra no texto

- Creación de textos poéticos a partir da conversión dunha glosa a un poema amoroso. Utiliza recursos variados das TIC para a realización de traballos académicos C. Dixital. Recoñece e comenta a avaliación dalgúns aspectos ao longo de diversos períodos histórico/literarios ata a actualidade. C.Aprender a aprender.

– Recoñecemento e diferenciación das figuras retóricas da paradoxa e da antítese. – Análise da estrutura métrica da lira de Garcilaso.

Consultar e citar adecuadamente fontes de información variadas e utilizar as TIC. Favorecer a lectura e comprensión de obras literarias da literatura española e universal

– Comparación dos espectáculos teatrais. – Procura e ampliación de información

Unidade didáctica 6 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Recoñece e asume as regras de interacción, intervención e cortesía. C. Sentido de iniciativa e espírito empren-dedor. Participa activamente en debates respectando as regras de interacción. C. Sentido de iniciativa e espírito empren-dedor. Comprende o sentido global de textos, identificando as estratexias de enfatización. C. Aprender a aprender

Contidos

Criterios de avaliación

- Representación dramatizada dun debate a partir da asunción duns roles.

Comprender o sentido global de textos orais.

– Potenciación das estratexias de argumentación oral. – Identificación dos argumentos e das ideas principais de textos orais. – Asimilación de estratexias

Participar e valorar a intervención en debates, coloquios e conversas espontáneas. Comprender, interpretar e valorar textos orais propios do ámbito personal, académico/escolar e social

e pautas para melorar a capacidade de convencer. – Procura e ampliación de información sobre os xéneros orais. 2

- Lectura comprensiva, en voz alta e en silencio, de textos argumentativos.

Deduce a idea principal dun texto e recoñece as ideas secundarias. C. Aprender a aprender. Localiza informacións explícitas e implícitas nun texto. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

– Análise da estrutura dun texto argumentativo e dos seus elementos lingüísticos propios. – Redacción dunha argumentación paso a paso. – Ampliación das estratexias argumentativas e da súa influencia

Aplicar estratexias de lectura comprensiva e crítica de textos. Ler, comprender, interpretar e valorar textos

- Recoñecemento dos fenómenos de leísmo, laísmo e loísmo.

Explica os distintos procedementos de formación de palabras. C.Aprender a aprender. Identifica os diferentes grupos de palabras no marco da oración simple. C.Aprender a aprende

– Análise dos distintos elementos da oración: núcleo, determinantes e complementos. – Identificación do complemento directo e pronominalización. – Revisión da ortografía das palabras pertencentes a unha mesma familia léxica.

- Redacción dun texto breve imitando o modelo das noveles cabaleirescas. Desenvolve a capacidade de reflexión analizando diversas manifestacións artísticas de todas as épocas. C. Aprender a aprender.

Redacta textos persoais de intención literaria seguindo as convencións do xénero con intención lúdica e creativa.C. Aprender a aprender. Utiliza recursos variados das TIC para a realización dos seus traballos académicos. C.Dixital.

– Lectura comprensiva e resposta a algunhas preguntas sobre a narrativa do século XV.

Recoñecer e analizar a estrutura das palabras pertencentes ás distintas categorías gramaticais. Observar, recoñecer e explicar os usos dos grupos sintácticos dentro do marco da oración simple

Favorecer a lectura e comprensión de obras literarias da literatura española e universal, contribuíndo á formación da personalidade literaria.

– Reflexión sobre as características distintivas das diferentes manifestacións da novela: xénero de cabalería e picaresca. – Análise de fragmentos da novela picaresca

Redactar textos persoais de intención literaria seguindo as convencións do xénero, con intención lúdica e tamén creativa. Consultar e citar adecuadamente fontes de información e utilizar as TIC.

Contidos

Criterios de avaliación

Unidade didáctica 7 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe Incorpora palabras propias do nivel formal da lingua nas súas prácticas orais. C. Aprender a aprender.

- Análise de aspectos da linguaxe non verbal.

Aprender a falar en público, en situacións formais e

Organiza o tema e elabora guións previos á intervención. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Recoñece a importancia da linguaxe non verbal, da xestión de tempos e do emprego de axudas audiovisuais. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Resume textos de tipoloxía diversa, recollendo as ideas principais.C. Aprender a aprender

– Anticipación de ideas e hipóteses a partir de linguaxe non verbal. – Debate sobre unha noticia xornalística. – Análise dun debate atendendo ás normas de cortesía verbal

2 Fai inferencias e hipóteses sobre o sentido dun texto que favorezan a construción do significado global e a avaliación crítica. C. Aprender a aprender. Localiza informacións explícitas e implícitas e deduce informacións ou valoracións implícitas.C. Aprender a aprender. Identifica e expresa as posturas de acordo e desacordo sobre aspectos parciais ou globaisdun texto.C. Aprender a aprender.

Lectura comprensiva dun texto periodístico. – Definición dunha frase en función do seu contexto de produción. – Análise dos personaxes de Miguel de Cervantes. – Identificación da valoración implícita dun texto do século XVI.

Recoñece e explica o uso metafórico e metonímico das palabras nunha frase ou nun texto oral ou escrito C.Aprender a aprender. Identifica os diferentes grupos de palabras en textos e explica o seu funcionamento no marco da oración simple.C. Aprender a aprender.

Recoñece e comenta a evolución de personaxes -tipo, te-mas e formas ao longo de diversos períodos histórico/literarios ata a actualidade. C. Aprender a aprender. Desenvolve a capacidade de reflexión, analizando e explicando a relación entre diversas manifestacións artísticas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Redacta textos persoais de intención literaria a partir de modelos dados seguindo as convencións do xénero con intención lúdica e creativa C. Aprender a aprender.

- Recoñecemento e análise de diversas figuras retóricas. – Recoñecemento e análise de grupos sintácticos. – Identificación de erros ortográficos e gramaticais no uso do artigo.

Lectura comprensiva de Don Quijote de la Mancha. – Contraste entre a novela de cabalería e Don Quijote de la Mancha. – Redacción dun texto persoal a partir dun fragmento de Don Quijote de la Mancha.

informais, de forma individual ou en grupo. Aprender a falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual ou en grupo. Recoñecer, interpretar e avaliar as producións orais propias e alleas. Comprender, interpretar e valorar textos orais de diferente tipo. Aplicar estratexias de lectura comprensiva e crítica de textos.

Ler, comprender, interpretar e valorar textos. Manifestar unha actitude crítica ante a lectura de calquera tipo de textos ou obras literarias a través dunha lectura reflexiva. Recoñecer os diferentes cambios de significado que lle afectan á palabra no texto: metáfora, metonimia, palabras tabú e eufemismos. Observar, recoñecer e explicar os usos dos grupos nominais, adxectivais, verbais, preposicionais e adverbiais dentro do marco da oración simple.

Favorecer a lectura e comprensión de obras literarias da literatura española e universal, contribuíndo á formación da personalidade literaria. Redactar textos persoais de intención literaria seguindo as convencións do xénero, con intención lúdica e creativa.

Unidade didáctica 8 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe Realiza presentacións orais. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Contidos - Reflexións sobre a conversación e o diálogo.

Criterios de avaliación Aprender a falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual

Avalía, por medio de guías, as producións propias e alleas mellorando progresivamente as prácticas discursivas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Participa activamente en debates, respectando as regras de interacción, intervención e cortesía.C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

– Planificación e organización dun debate. – Escoita activa dunha conferencia. – Preparación dunha conferencia paso a paso

Aplicar progresivamente as estratexias necesarias para producir textos adecuados, coherentes e cohesionados.

Aplica técnicas diversas para planificar os seus escritos e redacta borradores de escritura. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

Valora e incorpora progresivamente unha actitude creativa ante a escritura. C.Aprender a aprender.

- Redacción dun texto argumentativo-expositivo paso a paso.

– Procura de información sobre un tema para a redacción dun texto.

- Recoñecemento e clasificación dos usos obxectivos e subxectivos da linguaxe. – Busca e reflexión sobre o significado dalgunhas frases feitas. – Identificación de erros ortográficos e gramaticais no uso do artigo. .

Le e comprende cun grao crecente de interese e autonomía obras literarias próximas aos seus gustos, afeccións e intereses. C. Aprender a aprender. Fala na clase dos libros e comparte as súas impresións cos compañeiros. C. Aprender a aprender

Valorar a importancia da escritura como ferramenta de adquisición das aprendizaxes.

Valorar a importancia da escritura como ferramenta de adquisición das aprendizaxes

Diferencia os compoñentes denotativos e connotativos no significado das palabras dentro dunha frase ou dun texto oral ou escrito.C. Aprender a aprender. Recoñece e usa sinónimos e antónimos dunha palabra explicando o seu uso concreto nunha frase ou nun texto oral ou escrito. C.Aprender a aprender.

Escribir textos en relación co ámbito de uso.

– Avaliación dun texto argumentativo-expositivo.

Coñece e utiliza ferramentas das Tecnoloxías da Información e da Comunicación, participando, intercam-biando opinións. C.Dixital.

Recoñece e corrixe erros ortográficos e gramaticais en textos aplicando os coñecementos adquiridos para mellorar a produción de textos. C.Aprender a aprender.

Aprender a falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual ou en grupo. Participar e valorar a intervención en debates, coloquios e conversas espontáneas

Escribe textos argumentativos con diferente organización secuencial, incorporando diferentes tipos de argumento, imitando textos modelo .C. Aprender a aprender.

ou en grupo.

- Lectura expresiva de poesía do Barroco.

– Contraste entre poemas conceptistas e culteranistas.

Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as súas normas de uso para resolver problemas de comprensión de textos orais e escritos. Comprender o significado das palabras en toda a súa extensión e diferenciar os usos obxectivos dos usos subxectivos. Comprender e valorar as relacións de igualdade e de contrariedade que se establecen entre as palabras e o seu uso no discurso oral e escrito Ler obras da literatura española e universal de todos os tempos próximas aos propios gustos e afeccións, amosando interese pola lectura. Promover a reflexión sobre a conexión entre a literatura e o resto das artes, analizando e interrelacionando obra

Terceiro trimestre Unidade didáctica 9 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Comprende o sentido global de textos orais propios, identificando a estrutura, a información relevante e a intención comunicativa. C. Aprender a aprender. Segue instrucións orais respectando a xerarquía dada. C.Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Anticipa ideas e infire datos do emisor e do contido do texto analizando fontes de procedencia non verbal. C.Aprender a aprender.

Contidos Potenciación da creatividade e redacción dunha noticia propia.

Recoñece e expresa o tema e a intención comunicativa dos textos. C. Aprender a aprender. Utiliza diversas fontes de información integrando os coñecementos adquiridos nos seus discursos.C. Dixital. Revisa o texto en varias fases para aclarar problemas co contido ou coa forma. C. Aprender a aprender. 3

Recoñece e corrixe erros ortográficos e gramaticais. C. Aprender a aprender. Recoñece e explica o uso metafórico e metonímico das palabras nunha frase. C.Aprender a aprender. Recoñece e explica sintacticamente os grupos de palabras. C.Aprender a aprender.

– Creación dunha reportaxe audiovisual paso a paso. – Potenciación do traballo en grupo. – Valoración da información en códigos diferentes

Lectura de textos breves en diversos códigos e formatos. – Redacción dunha reportaxe paso a paso.

Recoñece e comenta a evolución de diversos períodos histórico/literarios ata a actualidade.C.Aprender a aprender. Compara textos literarios e pezas dos medios de comunicación, analizando e explicando os diferentes

Comprender, interpretar e valorar textos orais propios do ámbito persoal, académico/escolar e social. Comprender, interpretar e valorar textos orais propios do ámbito persoal, académico/escolar e social Aplicar estratexias de lectura comprensiva e crítica de textos. Ler, comprender, interpretar e valorar textos.

– Documentación, redacción dun guión e organización do traballo para a realización da reportaxe. – Avaliación e difusión dun traballo académico

Seleccionar os coñecementos que se obteñan das fontes de información.

- Recoñecemento e análise de oracións copulativas.

Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as súas normas de uso.

– Clasificación de oracións segundo a natureza do seu predicado en copulativas e predicativas. – Distinción de oracións relfexivas e recíprocas. – Recoñecemento de palabras parónimas.

4 Le e comprende cun grao crecente de interese e autonomía obras literarias. C. Aprender a aprender.

Comprender, interpretar e valorar textos orais propios do ámbito persoal, académico/escolar e social.

– Escoita activa dunha reportaxe radiofónica.

2 Relaciona a información explícita e implícita dun texto. C.Sentido da iniciativa e espírito emprendedor.

Criterios de avaliación

- Identificación de poemas do Barroco e as súas características. – Análise e interpretación da obra de Lope de Vega e Góngora.

Aplicar progresivamente as estratexias necesarias para producir textos adecuados, coherentes e cohesionados

Recoñecer os diferentes cambios de significado que lle afectan á palabra no texto. Observar, recoñecer e explicar os usos dos grupos sintácticos dentro do marco da oración simple Ler obras da literatura española e universal, próximas aos propios gustos e afeccións. Favorecer a lectura e comprensión de obras literarias da literatura española e universal.

puntos de vista.

Unidade didáctica 10 Bloq 1

Estándares de aprendizaxe

Contidos - Reflexión sobre o apoio visual durante as presentacións orais.

Anticipa ideas e infire datos do emisor e do contido do texto. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Realiza presentacións orais. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

2 Interpreta, explica e deduce a información dada en diagramas e esquemas C. Aprender a aprender. Elabora a súa propia interpretación sobre o significado dun texto. C. Aprender a aprender. Coñece e manexa habitualmente dicionarios impresos ou en versión dixital. C. Dixital. Escribe textos de diversos xéneros imitando textos modelo. C. Aprender a aprender.

– Argumentación oral sobre a transcendencia dun problema como o cambio climático. – Preparación dunha intervención oral paso a paso tendo en conta os distintos códigos semióticos. Interpretación dunha infografía e clasificación segundo o seu xénero.

Recoñece e explica o uso metafórico e metonímico das palabras. C. Conciencia e expresións culturais. Recoñece e explica nos textos o funcionamento sintáctico dos grupos de palabras. C. Conciencia e expresións culturais. Transforma oracións activas en pasivas e viceversa, explicando os diferentes papeis semánticos. C. Aprender a aprender.

4 Le e comprende unha selección de textos literarios, representativos da literatura do Barroco. C. Aprender a aprender

Comprender, interpretar e valorar textos orais propios do ámbito persoal, académico/escolar e social. Aprender a falar en público, en situacións formais e informais, de forma individual ou en grupo.

Ler, comprender, interpretar e valorar textos.

– Análise dunha infografía.

Manifestar unha actitude crítica ante a lectura de textos ou obras literarias a través dunha lectura reflexiva.

– Cambio de código dunha infografía a unha noticia. – Procura de información sobre textos instrutivos e efectos especiis no ámbito teatral

Seleccionar os coñecementos que se obteñan das fontes de información. Escribir textos en relación co ámbito de uso.

– Elaboración dunha infografía.

Recoñece e corrixe erros ortográficos e gramaticais en textos propios e alleos. C. Aprender a aprender.

Criterios de avaliación

- Recoñecemento e clasificación das oracións activas e pasivas. – Distinción entre oracións pasivas reflexas e as impersoais. – Compleción de oracións con palabras parónimas. – Reflexión sobre a orixe.

- Estudo da linguaxe figurada. – Representación de textos dramáticos. – Produción de textos teatrais en grupo

Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as súas normas de uso. Recoñecer os diferentes cambios de significado que lle afectan á palabra no texto. Observar, recoñecer e explicar os usos dos grupos nominais, adxectivais, verbais, preposicionais e adver-biais dentro do marco das oración simple. Recoñecer, usar e explicar os elementos constitutivos da oración simple

Fomentar o gusto e o hábito pola lectura en todas as súas vertentes.

Unidade didáctica 11 Bloq

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Criterios de avaliación

1 Retén información relevante e extrae informacións concretas. C. Aprender a aprender. Realiza intervencións non planificadas. C. Aprender a aprender.

- Argumentación oral a partir da visualización de distintas imaxes. – Comprensión lectura radiof

dunha

– Creación dun faladoiro. 2

Localiza informacións explícitas e implícitas nun texto relacionándoas entre si. C. Aprender a aprender.

Seleccionar os coñecementos que se obteñen de calquera fonte de información C. Aprender a aprender. Coñece e manexa habitualmente dicionarios impresos ou en versión dixital. C. Aprender a aprender. Escribe textos propios de todos os ámbitos imitando textos modelo. C. Dixital.

- Planificación dunha carta ao director paso a paso. – Redacción dunha carta ao director. – Comparación das características dos textos periodísticos

Manifestar unha actitude crítica ante a lectura de calquera tipo de texto a través dunha lectura reflexiva. Seleccionar os coñecementos que se obteñan de calquera fonte de información. Escribir textos en relación co ámbito de uso.

Coñece e utiliza adecuadamente as formas verbais nas súas producións. C. Aprender a aprender. Diferencia os compoñentes denotativos e connotativos no significado das palabras. C. Aprender a aprender Recoñece o funcionamento sintáctico de grupos de palabras. C. Aprender a aprender.

Análise da deíxe pesoal dos textos. – Recoñecemento da modalidade en diversas oracións. – Análise dos mecanismos de emotividade dun texto. – Compleción de oracións con palabras parónimas.

4 Le e comprende cun grao crecente de interese e autonomía obras literarias próximas aos seus gustos, afeccións e intereses.C. Aprender a aprender. Dramatiza fragmentos literarios breves desenvolvendo progresivamente a expresión corporal como manifesta-ción de sentimentos. C. Aprender a aprender. Desenvolve a capacidade de reflexión, analizando e explicando a relación entre diversas manifestacións artísticas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor.

- Descrición dos personaxes propios da renovación teatral do século XVII. – Redacción da trama dos personaxes. – Valoración das unidades de acción, lugar e tempo.

Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as súas normas de uso. Comprender o significado das palabras en toda a súa extensión para recoñecer e diferenciar os usos obxectivos dos usos subxectivos. Observar, recoñecer e explicar os usos dos grupos sintácticos dentro do marco da oración simple. Ler obras da literatura española e universal de todos os tempos, amosando interese pola lectura. Promover a reflexión sobre a conexión entre a literatura e o resto das artes.

- Interpretación das obras desde o punto de vista de lector e espectador

Favorecer a lectura e comprensión de obras literarias da literatura española e universal de todos os tempos.

Estándares de aprendizaxe

Contidos

Criterios de avaliación

Recoñece e asume as regras de interacción, intervención e cortesía. C. Aprender a aprender Coñece o proceso de produción de discursos orais. C.

Escoita activa e interpretación dun monólogo

Comprender o sentido global de textos orais. Recoñecer, interpretar as

Unidade didáctica 12 Bloq 1

Aprender a aprender.

humorístico.

producións orais.

– Explicación dun chiste. – Teatralización dun monólogo humorístico. 2

Pon en práctica estratexias de lectura en función do obxectivo e o tipo de texto. C. Aprender a aprender.

Contraste de viñetas e tiras cómicas en prensa.

Aplicar estratexias de lectura comprensiva e crítica de textos.

– Redacción dunha viñeta a partir dunha noticia. Relaciona a información explícita e implícita dun texto poñéndoa en relación co contexto. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Recoñece e expresa o tema e a intención comunicativa dos textos, identificando a tipoloxía textual. C. Aprender a aprender. 3

– Elaboración de debuxos e viñetas a partir de premisas. – Redacción de diálogos.

Ler, comprender, interpretar e valorar textos. Ler, comprender, interpretar e valorar textos.

- Reflexión sobre o concepto de igualdade das linguas. Recoñece os fenómenos que lle afectan ao significado das palabras. C. Sentido de iniciativa e espírito empren-dedor. Localiza nun mapa as distintas linguas de España e explica algunhas das súas características diferenciais. C. Conciencia e expresións culturais.

Desenvolve a capacidade de reflexión, analizando a relación entre diversas manifestacións artísticas. C. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Utiliza recursos variados das TIC para a realización dos seus traballos académicos. C.Dixital.

– Análise e estudo da realidade lingüística de España a través do tempo. – Reflexión sobre as distintas linguas faladas en España atendendo á orixe. – Coñecemento da evolución das linguas a través do tempo, - Valoración do comportamento dos personaxes atendendo ao honor. – Visionado de diferentes manifestacións artísticas, como óperas, zarzuelas e musicais. – Relacionar manifestacións artísticas diversas. – Coñecemento e uso de refráns.

Recoñecer os diferentes cambios de significado que lle afectan á palabra no texto. Coñecer a realidade plurilingüe de España, a distribu-ción xeográfica das diferentes linguas e dialecto

Favorecer a lectura e comprensión de obras literarias da literatura española e universal de todos os tempos. Consultar e citar adecuadamente fontes de información variadas para realizar un traballo académico

1.3.4. Grao mínimo de consecución O alumno logra con dificultade: Ler e comprender textos da literatura española desde a Idade Media ata o século XVIII adaptados o español actual. Recoñecer as principais características da época e o xénero neses textos. Recoñecer os principais recursos métricos e literarios nos textos. Utilizar as TIC para obter e procesar información. Ler comprensivamente textos orais e escritos e argumentativos, narrativos, descriptivos, instructivos e descriptivos propostos na aula. Producir textos orais e escritos e argumentativos, narrativos, descriptivos, instructivos e descriptivos claros e correctos seguindo unas pautas. 56

Recoñecer as clases de palabras, os tipos de oracións, as funcións nas oracións simples e os tipos de oracións compostas. Recoñecer e utilizar axeitadamente os elementos deícticos e de coherencia e cohesión nos textos. Recoñecer as principales relacións polo significado e a forma das palabras.

1.4. CUARTO CURSO ESO MATERIA PROFESOR/ES

LINGUA CASTELÁ María José Prada, Felisa Tomé

1.4.1. OBXECTIVOS * Comprender discursos orais e escritos nos diversos contextos da actividade sociocultural. * Utilizar a lingua para expresarse de forma coherente e adecuada nos diversos contextos da actividade social e cultural, para tomar conciencia dos propios sentimentos e ideas e para controlar a propia conduta. * Coñecer a realidade plurilingüe de España e as variedades do castelán e valorar esta diversidade como unha riqueza cultural. * Utilizar a lingua oral na actividade social e cultural de forma adecuada ás distintas situacións e funcións, adoptando unha actitude respectuosa e de cooperación. * Empregar as diversas clases de escritos mediante os que se produce a comunicación coas institucións públicas, privadas e da vida laboral. * Utilizar a lingua eficazmente na actividade escolar para buscar, seleccionar e procesar información e para redactar textos propios do ámbito académico. * Utilizar con progresiva autonomía e espírito crítico os medios de comunicación social e as tecnoloxías da información para obter, interpretar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes. * Facer da lectura unha fonte de pracer, de enriquecemento persoal e de coñecemento do mundo e consolidar hábitos lectores. * Comprender textos literarios utilizando coñecementos básicos sobre as convencións de cada xénero, os temas e motivos da tradición literaria e os recursos estilísticos. * Aproximarse ao coñecemento de mostras relevantes do patrimonio literario e valoralo como un modo de simbolizar a experiencia individual e colectiva en diferentes contextos histórico-culturais. * Aplicar con certa autonomía os coñecementos sobre a lingua e as normas do uso lingüístico para comprender textos orais e escritos e para escribir e falar con adecuación, coherencia, cohesión e corrección. * Analizar os diferentes usos sociais das linguas para evitar os estereotipos lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos clasistas, racistas ou sexistas. 1.4.2. CONTIDOS TEMPORALIZADOS Cada unidade didáctica pretende integrar contidos pertencentes aos distintos bloques propostos polo Currículo aprobado pola Xunta de Galicia, que son os seguintes: BLOQUE 1: Escoltar, falar e conversar. 57

BLOQUE 2: Ler e escribir. BLOQUE 3: Educación literaria. BLOQUE 4: Coñecemento da lingua. A distribución dos contidos que propoñemos a continuación baséase no guión do libro de texto que empregaremos neste curso, pero non pretende ser algo ríxido e inamovible, senón que poderá ser alterado ata un limite razoable segundo as necesidades reais do alumnado e outras circunstancias. En todo caso, dado que no curso practicaremos unha avaliación continua e integradora, suponse que o final dunha unidade didáctica en ningún caso significará o seu esquecemento, senón que continuamente faranse actividades de repaso, sempre procurando que non choque co necesario avance na materia e buscando a maior harmonía posible entre os vellos temas e os novos. Cada unidade didáctica consta de tres partes principais:a literatura española dos séculos XIX e XX (dende o Romantismo ata hoxe), en clara relación co terceiro bloque conceptual dos mencionados anteriormente, a gramática (morfoloxía, sintaxe e análise textual), relacionada especialmente co cuarto bloque, e a ortografía (mais relacionada cós dous primeiros bloques). Os contidos de 4º de ESO están distribuídos en doce unidades didácticas ( catro unidades por trimestre): UNIDADE 1 As palabras, estruturas e formación. Formantes de orixe grecolatina. Rasgos xerais do Romanticismo. Bécquer e Rosalía de Castro. UNIDADE 2 Concepto e clases do sintagma. A oración simple: suxeito e predicado. Complementos directo e indirecto. Atributo e predicativo. Regras xerais de acentuación. A prosa e o teatro románticos. Zorrilla. UNIDADE 3 Complemento de réxime, complemento axente e circunstanciais. Concepto de oración composta. As proposicións coordinadas. Acentuación de ditongos, tritongos e hiatos. A novela realista, Galdós e Clarín. UNIDADE 4 A subordinación substantiva e adxectiva. Uso do B e do V. O Modernismo e Rubén Darío. Antonio Machado e Juan Ramón Jiménez. UNIDADE 5 A subordinación adverbial: temporais, modais, de lugar, finais e causais. Uso do G e do J. As novelas de 1902. As novelas de Baroja e Unamuno. UNIDADE 6 A subordinación adverbial: concesivas, condicionais e consecutivas. Ouso do LL e do Y. O teatro antes de 1936, Valle-Inclán e García Lorca. UNIDADE 7 58

O texto: concepto, implicaturas e cohesión textual. Uso do H. As Vangardas en Europa e en España. UNIDADE 8 O texto: Conectores e tipos de textos. Formas porque, por qué, por que, porqué, con que, conque, con qué, sino, si no. A Xeración do 27: rasgos xerais, neopopularismo, poesía pura e influencias surrealistas. UNIDADE 9 As modalidades textuais. A argumentación. A publicidade. Os signos de puntuación (I). A poesía dende 1936. Anos 40. Poesía social. Os poetas de medio século UNIDADE 10 Textos dos medios de comunicación. Os signos de puntuación (II). O teatro dende 1936. Mihura, Buero Vallejo e Arrabal UNIDADE 11 Textos da vida cotiá. Os signos de puntuación (III). A novela dende 1936.Anos 40. Novela social. Novela experimental UNIDADE 12 Comunicación, lingua e sociedade. Ortografía dos neoloxismos. A narrativa hispanoamericana. 1.4.3. COMPETENCIAS BÁSICAS Nas distintas unidades didácticas procurarase coma obxectivo primordial afianza-la adquisición e mais ou desenvolvemento por parte do alumnado dás competencias básicas mencionadas polo currículo oficial (ver Anexo). A competencia máis vinculada á área de Lingua Castelá e Literatura é a Competencia en comunicación lingüística, así como a Competencia cultural e artística. Pero tamén pódese relacionar coa Competencia para aprender a aprender, pois o acceso ao saber e á construción do coñecemento realízase basicamente a través da linguaxe, e coa Autonomía e iniciativa persoal, pois unha das funcións da linguaxe é regular e orientar a nosa propia actividade. Tampouco podemos esquecer a contribución da nosa área ao fomento doutras capacidades: Tratamento da información e da competencia dixital, Competencia non coñecemento e na interacción co mundo físico e a Competencia social e cidadá. De que xeito se acadan cada unha das competencias básicas dende esta materia? Imos expoñer sucintamente os aspectos máis relevantes, ordenadas as competencias de maior a menor presenza nesta materia:



COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ O uso da lingua como instrumento de comunicación axudará a que o alumno desenvolva a competencia social e cidadá, en canto que lle permitirá poñer en prácticas habilidades sociais como a convivencia, o respecto, a tolerancia, etc., froito das súas relacións con outras persoas que non necesariamente han de ter visións do mundo iguais á súa (interactuar socialmente). Se ben unha das finalidades desta materia é aprender lingua, tamén o é comprender e valorar as mensaxes que se transmiten a través do código lingüístico, e mesmo apreciar ese código cando non é o propio dun (caso do estudo doutras linguas españolas ou estranxeiras). Desta forma, a lingua como sistema de comunicación pode facilitar que o alumno coñeza realidades distintas á do contexto social en que vive e favorecer, en consecuencia, unha visión aberta doutras realidades.



COMPETENCIA EN AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL

Cada unidade didáctica integra contidos pertencentes a distintos bloques conceptuais. Do mesmo xeito, en cada unha delas procurarase tratar, en maior ou menor medida, tódalas competencias básicas que, segundo o currículo vixente, están relacionadas coa nosa materia. Estas competencias e subcompetencias serán as seguintes: Competencia en comunicación lingüística: Valorarase en relación con esta competencia a expresión clara na oralidade e na escritura, o bo uso do resumo e da síntese, e a lectura con corrección e expresividade.  Expresión oral coherente.  Adecuación da fala a diversas situacións comunicativas, tendo tamén en conta elementos non verbais.  Lembrar os condicionamentos socioculturais na composición de textos.  Buscar e procesar información de fontes escritas.  Comprender e recoñecer distintos tipos de textos propios do ámbito académico.  Facer o mesmo cos textos propios da vida cotiá.  Facer o mesmo cos textos propios dos medios de comunicación.  Desfrutar da lectura e usala para adquirir novos coñecementos.  Respetar as normas ortográficas ó escribir.  Coñecer os procedementos de formación de palabras para amplia-lo léxico.  Usar un léxico amplo.  Coñecer as normas de combinación de palabras para crear e comprender textos.  Tomar conciencia dos principios lingüísticos que aportan coherencia e cohesión a un texto.  Compoñer textos propios do ámbito académico, de acordo coa situación comunicativa.  Facer o mesmo con textos propios da vida cotiá.  Facer o mesmo con textos periodísticos.  Escribir textos para expresa-lo mundo interior. As competencias matemática e de coñecemento e interacción co mundo físico non están estreitamente relacionadas coa nosa área. De tódolos xeitos, contribuiremos sempre que poidamos á súa adquisición por parte do alumnado e fomentaremos sempre o respecto ó mundo natural, a valoración positiva do coñecemento científico-técnico e a educación para un consumo responsable, en relación coa análise crítica dos medios publicitarios. Competencia dixital e tratamento da información:

Valorarase en relación con esta competencia o emprego habitual dos recursos tecnolóxicos para resolver problemas reais, seleccionando fontes e ferramentas axeitadas para organizar a información e respectando a regulación social.  Buscar e procesar información usando medios informáticos ou Internet, para así aumentar o coñecemento.  Analizar criticamente esa información. Competencia social e cidadá: Valorarase a comprensión da realidade social actual, mantendo actitudes positivas ante os dereitos e as obrigas cidadás.  Usar o diálogo para comunicarse e resolver conflitos.  Coñecer os valores propios das sociedades democráticas.  Aceptar e practicar normas sociais de convivencia en relación con eses valores.  Valorar positivamente a pluralidade lingüística do noso pais coma fonte de maior riqueza cultural. Competencia cultural e artística: Valorarase a comprensión, así coma o aprecio e o goce, das artes (literatura incluída), xunto co desenvolvemento da capacidade estética, a valoración da vida cultural e a deensa do patrimonio.  Comprender e valorar criticamente textos literarios de distintas épocas e tradicións culturais.  Recoñecer e comprender os recursos retóricos propios da linguaxe literaria.  Coñecer as convencións propias dos xéneros e subxéneros literarios.  Coñecer os temas e tópicos recorrentes na tradición literaria.  Coñecer obras e autores fundamentais do patrimonio literario.  Coñecer a evolución das correntes artísticas e literarias ó longo da historia.  Expresar o mundo interior mediante a literatura. Competencia para aprender a aprender: Valorarase o manexo eficiente dos recursos e das técnicas de traballo intelectual, así coma a capacidade para iniciar e manter un proceso de aprendizaxe mediante o control e a xestión das propias capacidades.  Coñecer e utilizar de forma habitual as técnicas que favorecen a aprendizaxe (resumo, esquemas…).  Empregar diferentes recursos e fontes para recoller e procesar información. Capacidade de autonomía e iniciativa persoal: Valorarase a adquisición das habilidades sociais para se relacionar, cooperar e traballar en equipo, así coma a capacidade para imaxinar accións e proxectos con creatividade.    

Actuar con iniciativa e creatividade. Realizar proxectos, tanto individuais coma colectivos. Utilizar estratexias para buscar emprego. Desenvolver as habilidades sociais.

Na primeira parte de cada unidade didáctica (a parte relacionada coa gramática do castelán) e na segunda (relacionada coa ortografía desa mesma lingua) trataremos sobre todo o 62

desenvolvemento da primeira competencia (a da comunicación lingüística), mentres que na terceira parte (a literatura dende o século XIX ata hoxe) trataremos a sexta competencia (a artística e cultural) sen descoidar a quinta (a competencia social e cidadá, empregando a literatura coma instrumento para valorar criticamente os valores sociais que aparecen reflexados nos textos de distintas épocas). As restantes competencias (dixital, aprender a aprender, autonomía persoal) e, en certo modo, tamén a competencia social (análise dos valores sociais reflexados en textos non literarios e mesmo no vocabulario cotidián da lingua castelá) pódense tratar plenamente en relación con calquera das tres partes de cada unidade didáctica. 1.4.4. CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES -Uso correcto do castelán na expresión oral e escrita. -Estruturas formais do texto. -O español actual e as súas variedades. O español de América. - A oración composta. Coordinación e subordinación (substantiva, adxetiva, adverbial propia e impropia). A concordancia e a orde. -Léxico: empréstitos. -Texto e discurso. Coherencia e cohesión. Uso dos principais marcadores e conectores. -Formación do léxico da lingua española. Voces patrimoniais, empréstitos, neoloxismos. -A literatura do século XIX: Romanticismo e Realismo. -A literatura romántica. A poesía: Espronceda e Bécquer . A prosa: Leyendas de Bécquer. O teatro: D. Juan Tenorio de Zorrilla. - O século XX. Características xerais. - A narrativa realista. Benito Pérez Galdós e Leopoldo Alas "Clarín". - Modernismo e Xeración do 98. Rubén Darío, Antonio Machado. - A prosa da primeira metade do XX. Baroja. - O teatro dá primeira metade do XX. Valle-Inclán. - As Vangardas e a poesía do Grupo Poético do 27. Escolma dalgúns textos representativos deste período. - Aproximación á literatura da 2ª metade do XX. 1.4.5. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Comprender a intención comunicativa, as ideas principais, os datos relevantes, as teses ou argumentos dos textos orais nos medios de comunicación ou no ámbito escolar. 2. Comprender a intención comunicativa, temas, organización da información de textos escritos nos medios de comunicación ou no ámbito públicos e xulgar a eficacia dos procedementos lingüísticos usados. Comprender instrucións que regulan a vida social e procesos de aprendizaxe complexos. 3. Expoñer, explicar, argumentar, resumir e comentar, en soporte papel ou dixital, usando o rexistro adecuado, con claridade e coherencia, respectando as normas gramaticais e ortográficas e valorando a importancia de planificar e revisar o texto. 4. Realizar presentacións orais claras e estruturadas sobre temas académicos, sociais, políticos, culturais coa axuda dos medios de comunicación e das TIC. 63

5. Expoñer unha opinión argumentada sobre a lectura de obras a partir do século XIX ata a actualidade; avaliar a composición xeral e relacionar o sentido da obra e a propia experiencia. 6. Identificar e valorar en textos orais e escritos a presenza dun uso sexista da linguaxe ou de valoracións discriminatorias sobre colectivos ou culturas distintas. Propoñer outras formulacións que eliminen a discriminación detectada. 7. Utilizar os coñecementos literarios na comprensión e valoración de textos breves da literatura contemporánea, relacionando fragmentos e autores co seu contexto literario e histórico; valorar as innovacións dos xéneros e as formas na literatura contemporánea. 8. Mostrar coñecemento das relacións, nas obras lidas, entre o contexto e os autores/ras cun traballo persoal de síntese ou recreación, en soporte papel ou dixital, expoñendo unha valoración persoal. 9. Aplicar os coñecementos sobre a lingua e as normas de uso para resolver problemas de comprensión de textos orais e escritos e para a composición e revisión autónoma dos textos propios. 10. Coñecer e usar a terminoloxía lingüística axeitada na reflexión sobre o uso. VII.METODOLOXÍA DIDÁCTICA As pautas metodolóxicas que se seguirán na Área de Lingua Castelá e Literatura deberán partir dos principios psicopedagóxicos e didácticos seguintes:  O método que se seguirá, na medida do posible e do aconsellable en cada caso, será fundamentalmente constructivista, a fin de que sexa o alumno suxeito activo da propia aprendizaxe e vaia incorporando novos coñecementos aos acadados na etapa precedente.  Partirase do nivel de desenvolvemento do alumno procurando que actualice os seus coñecementos previos, investigue para adquirir outros novos, reflexione sobre a información que recibe e non sexa un receptor pasivo do que o profesor lle di. Tratarase de que o alumno potencie a memorización comprensiva.  Para coñecer a realidade da que se parte e aplicar a metodoloxía de maneira máis rigorosa, los primeiros días de clase realizaranse probas iniciais de nivel.  Fomentarase a capacidade de aprender a aprender.  Propiciaranse situacións de aprendizaxe motivadoras, a reflexión e a xustificación de actuacións e a construción de aprendizaxes significativas.  Potenciarase o protagonismo do alumno no proceso de aprendizaxe e fomentarase un clima de aceptación mutua.  Alternaranse as actividades: orais, escritas, de revisión e de reflexión.  Potenciarase a creatividade do alumnado.  Fomentarase o traballo en equipo. 64

 Ademais das exposicións do profesor, os traballos en equipo, a exposición e resolución de problemas, os informes, etc., los alumnos disporán de diversos recursos materiais impresos como enciclopedias,dicionarios de distinto tipo e outras fontes de coñecemento.  Tamén o alumno disporá do libro de texto fixado polo departamento. É indispensable que o alumno dispoña deste libro e, polotanto, é obrigatorio que o teña e o leve a clase.  Igualmente o alumno deberá ler os libros e textos que explicitamente o departamento fixe como lectura obrigatoria.  Inculcaráselle ao alumno a importancia de preparar e conservar coidadosamenteos seus materiais de traballo. Óptase nas unidades didácticas por un método de aprendizaxe esencialmente activa. Sen abandoar o método expositivo-instrutivo, utilizarase con frecuencia o método indutivo para que sexa o propio alumno quen despois de observar e practicar, reflexione e saque conclusións. Da mesma maneira, para conseguir unha mellor aprendizaxe significativa, a secuenciación dos contidos, baixo o principio de globalización, procede do mais xeral e simple ao mais particular e complexo, presentándose de forma recorrente ó longo dos cursos, de maneira que o alumno poida relacionalos cos que posuía anteriormente. Ao mesmo tempo, para motivalo e integrar os novos coñecementos, pártese de situacións que lle son próximas; con isto preténdese lograr que a aprendizaxe significativa do alumnado sexa funcional, é dicir, que sexa capaz de aplicar os coñecementos cando o necesite. Xa que aprender lingua significa aprender a comunicarse, las actividades de clase organizaranse basicamente arredor de textos ou unidades lingüísticas de comunicación. Do mesmo xeito, os textos que se utilicen estarán a miúdo extraídos da realidade cotiá co fin de que a lingua que se aprende sexa real e contextualizada. Deste xeito, o uso da lingua permitirá ao alumnado desenvolver extensamente as catro habilidades básicas: falar, escoitar, ler e escribir. - Una vez que se teñan traballado os tipos de textos e los coñecementos gramaticais, débense poñer en práctica estas aprendizaxes en diferentes situacións comunicativas. - Intentaremos interpretar, explicar e valorar o que di cada texto, co que iniciaremos ao alumnado (fundamentalmente de 4º) na práctica do comentario de contidos en textos de actualidade, e na do comentario literario, que basicamente deberá seguir as seguintes pautas: 1.- SITUACIÓN (ETAPA EXTERNA) 1.1.- Tipo de texto (literario, periodístico, científico-técnico, humanístico, xurídico) 1.2.- Xénero (Lírico, Épico, Dramático) 1.3.- Tipo de discurso ou forma de expresión (narración, descrición, diálogo...) 1.4.- Autor, obra, período. 2.- CONTIDO. 2.1.- Tema central. 2.2.- Esquema argumental. 2.3.- Esquema estrutural (partes, subpartes) 2.4.- Tono: optimista, pesimista, obxectivo, subxectivo, intelectual, realista, irónico... 65

3.- NIVEL FONÉTICO-FONOLÓXICO. 3.1.- Análise métrica. 4.- NIVEL MORFOSINTÁCTICO. 4.1.- Categoría dominante (substantivos, adxectivos ou verbos) e análise. 5.- NIVEL LÉXICO-SEMÁNTICO. 5.1.- Rexistro e nivel. 5.2.- Campos semánticos. 5.3.- Sinonimia, Polisemia, Antonimia, Homonimia, Hiponimia... 6.- NIVEL PRAGMÁTICO. 6.1.- Texto como proceso de comunicación. 6.2.- Función lingüística dominante. 7.- RECURSOS LITERARIOS. 8.- VALORACIÓN PERSOAL. VIII.PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN E CUALIFICACIÓN A avaliación da área de Lingua Castelá e Literatura terá como función principal elaborar ou reformular a programación do curso e deseñar as actividades de recuperación, reforzo e ampliación necesarias. Para iso partirase dous obxectivos de cada ciclo ou curso, valorando ou grao de consecución dous mesmos por parte de cada alumno/a e grupo. Asemade, avaliarase o proceso de ensinanza, de forma que o profesor/a poda ir modificando a súa práctica docente en función do observado durante o proceso educativo e o diálogo cós alumnos. Posto que a avaliación actúa como un dos instrumentos que guían a práctica educativa, debe iniciarse ao comezo de cada curso con actividades ou controis relacionados cos obxectivos do curso ou ciclo anterior, cuxos resultados proporcionarán o punto de partida para a programación da materia. Ao longo de todo o curso, ou profesor/a controlará a evolución dos seus alumnos/ás mediante a observación do traballo diario, na aula ou na casa, e a correción periódica das actividades, exames e controis que considere oportunos. De cara á cualificación, terase en conta tanto o grao de consecución dos obxectivos como a actitude que ou alumno manteña ao longo do curso de modo que na nota final inflúan valores como ou esforzo, constancia, petición de axuda, colaboración co grupo, implicación persoal na aprendizaxe, etc. Ás actitudes pasivas ou negativas, especialmente aquelas que dificulten a convivencia ou obstaculicen o normal desenvolvemento das clases, poderán ser penalizadas na nota final en función da súa gravidade e frecuencia. Para a superación da materia deberán acadarse os obxectivos mínimos establecidos para cada ciclo ou curso. En todos os alumnos, pero especialmente naqueles que requiran reforzo educativo ou adaptacións curriculares, a cualificación estará especialmente vinculada ao desenvolvemento das habilidades comunicativas básicas de comprensión e expresión, por enriba

de contidos máis teóricos ou analíticos, e terá en conta ou punto de partida, capacidades e necesidades individuais de cada alumno/a. En xeral, primará a práctica sobre a teoría: comprensión (oral e escrita) e redacción de textos.

Lecturas: – Mínimo unha lectura obrigatoria por avaliación.Para aprobar a avaliación será indispensable ler e ter superada a proba sobre a obra/s de lectura marcada/s, xa que o non facelo suporá unha cualificación de 1 da materia na avaliación. – Ademais, os alumnos terán a posibilidade de subir a súa nota nun máximo de 0,5 puntos na nota de avaliación a través lecturas voluntarias propostas polo departamento, xa sexa realizando traballos pautados polo profesor ou ben demostrando a lectura das mesmas mediante exposicións orais, sempre e cando a media dos exames de contidos sexa suficente para obter un aprobado. – Cualificación da proba de lectura obrigatoria: 5- Apto. A partires dun 5 farase unha ponderación da nota ata acadar os 2 puntos máximos da proba. Os alumnos que suspendan a proba de lectura por faltas de ortografía e expresión recibirán a cualificación de apto. No caso dos alumnos con reforzo educativo, poderán realizar as mesmas lecturas propostas para o seu grupo de referencia ou ben o profesor decidirá lecturas axeitadas ó nivel do grupo. Avaliación inicial: A avaliación, como parte integrante do proceso de educación dos alumnos, orienta de forma permanente a súa aprendizaxe, polo que contribúe en si mesma á mellora do rendemento. Para logralo é necesario partir dunha avaliación inicial dos alumnos que servirá para detectar os seus coñecementos previos e para adecuar o proceso de ensino ás súas posibilidades. Esta avaliación inicial, coa que se abrirá o curso en todos os grupos, realizarase por medio dunha proba específica axustada ó curso correspondente, e incluirá os seguintes aspectos: comprensión lectora, expresión escrita (puntuación, ortografía e coherencia expresiva), gramática (clasificación morfolóxica de palabras e análise sintáctica) e literatura (períodos literarios, obras e autores representativos, recursos literarios, análise métrica...). Exames: - Realizarase como mínimo un exame por avaliación. - Os exames calificaranse sobre 10, estando o aprobado na calificación de 5. En cada pregunta estará especificada a puntuación concreta que lle corresponde. - En caso de realizarse máis dunha proba por avaliación, farase media do seguinte xeito: a partires de 3 puntos en 1º e 2º de ESO e a partires de 4 puntos en 3º e 4º da ESO. Os alumnos que non acaden o mínimo de puntuación esixida en algunha das probas non poderá aprobar a avaliación. - No primeiro ciclo da ESO, introduciranse nos exames exercicios semellantes ós propostos nas probas de avaliación de diagnóstico, especialmente aqueles destinados a medir a comprensión lectora.

-Farase un exame de recuperación por avaliación ó comezo do trimestre seguinte ou unha recuperación final en xuño (a criterio do profesor, poderanse realizar ámbalas dúas modalidades de recuperación). - En xuño realizarase un exame final para os alumnos con perda de avaliación continua. - A aqueles alumnos que superen a materia nas tres avaliacións sen necesidade de acudir á recuperación final, faráselles a nota media do curso. - Aqueles alumnos que non superen a materia na proba ordinaria de xuño (tanto contidos coma libros de lectura), deberán presentarse con toda a materia do curso á proba extraordinaria de setembro (incluídas lecturas). - A asistencia os exames nas datas e horas especificadas polo profesor é obrigatoria. En casos excepcionais (enfermidade, fallecemento dun familiar cercano, declaracións en xulgados) o profesor poderá valorar a posibilidade de facer unha proba equivalente noutra data para o alumno afectado, sempre que este presente antes da nova data un xustificante con validez oficial. En caso contrario, a cualificación no exame será a de NON PRESENTADO. -Se se descubre copiando a un alumno nalgunha das probas, a primeira vez retiraráselle o exame e quedaralle suspensa a avaliación automaticamente. A segunda vez, suspenderá a avaliación e irá directamente a proba ordinaria de xuño ou a extraordinaria de setembro (se o alumno comete a falta na proba de xuño). - Se o alumno é portador de calquera aparato electrónico (móbil, MP3, MP4...) cando se estea a examinar, retiraráselle o exame e aplicaránselle as medidas citadas no punto anterior. - Se o profesor ten sospeitas fundadas de que o alumno copiou no exame, repetiráselle a proba no momento que decida o profesor oralmente ou por escrito. Traballos: - Os traballos entregados ao profesor/a deberán ser orixinais, axustaranse ás instruccións previas dadas polo docente e serán entregados en prazo. Criterios de corrección e cualificación: - Descontaranse 0,25 puntos por cada dúas faltas de ortografía e acentuación. - Premiarase unha boa expresión, redacción e presentación, así como a total omisión de faltas de ortografía, con 0’5 puntos en cada proba realizada, sempre que se teña acadado un mínimo de 5 nos contidos do exame. - Valoraranse nun 70% os exames de contidos. - Valoraranse nun 20% as lecturas obrigatorias. - Valorarase nun 10% o traballo diario, caderno e actitude, exposicións orais e traballos escritos entregados. Non realizar tarefas obrigatorias supón unha calificación de cero neste apartado.

IX.MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS Como material didáctico básico contarase co libro de texto correspondente a cada curso: - 1º ESO: LCL: Lengua castellana e literatura, 1º Secundaria, Aula 3 D.Ed. Vicens Vives. - 2º ESO: Lengua castellana e literatura, 2º Secundaria, Proyecto adarve- serie trama, Ed. Oxford - 3º ESO: LCL: Lengua castellana e literatura, 3º Secundaria, Aula 3D. Ed. Vicens Vives. - 4º ESO: Lengua castellana e literatura, 4º Secundaria, Proyecto adarve- serie trama, Ed. Oxford De tódolos xeitos, o profesor poderá completar con fotocopias ou outros libros cando ou considere oportuno. En todo caso, ou libro de texto é un apoio do que se deberá facer un uso libre, sen permitir que condicione completamente o proceso de ensino-aprendizaxe. Contarase, ademais, para actividades concretas, co manexo de medios audiovisuais e informáticos, para facer uso tanto do libro de texto electrónico coma de outras fontes. A utilización do canón e da internet permitirá traballar textos orais da vida real (mesas redondas, conferencias, debates...) e gravacións de películas, series, documentais e montaxes sobre textos literarios ou autores concretos, moi útiles para as unidades de Literatura. Os medios creados polos propios escolares (producións escritas ou orais gravadas) poden ser de grande utilidade para motivalos a corrixir erros e superarse na súa capacidade comunicativa, observando os modelos de realización dos seus compañeiros. Aproveitaremos na medida do posible os recursos bibliográficos facilitados pola biblioteca do centro, tanto á hora de propoñer lecturas obrigatorias como para utilizar os seus fondos como material complementario para as actividades de clase, e como recurso que familiarice aos alumnos na procura, manexo e consulta de fontes bibliográficas. Ademais, procurarase incentivar aos alumnos a aproveitar os libros dous que alí dispoñen para gozar da lectura de forma persoal, lúdica e libre. O estudo dos medios de comunicación fai necesario ou manexo de prensa escrita, podendo traer exemplares os propios alumnos, aínda que sexan atrasados, creándose así "un recuncho da prensa" ao que todos puidesen acceder. Tamén farase uso de materiais sinxelos de manualidades para a realización por parte dos alumnos de cartéis, comics, monicreques, etc.

Lecturas obrigatorias na ESO 2015/2016 Neste capítulo, dada a insistencia dos pais en que se fixesen os mínimos cambios posibles para evitar incrementar os gastos das familias e a boa acollida da meirande parte dos títulos entre os alumnos, vital para acadar os obxectivos das lecturas, mantense a escolla do curso anterior.

1º ESO  1ª AVAL.- Gómez Cerdá, Alberto: Un amigo en la selva. Edelvives  2ª AVAL.- Matilla, Luis; O árbol de Julia. Anaya  3ª AVAL.- Gallego, Laura; Fenris o elfo. SM

2º ESO  1ª AVAL.- Gallego, Laura; Donde los árboles cantan. SM  2ª AVAL.- Sierra e Fabra, Jordi.; Campos de fresa. SM 69

 3ª AVAL.- Menéndez- Ponte, María.; Nunca seré tu héroe. SM 3º ESO  1ª AVAL.-Mallorquí, César; Las lágrimas de Shiva. Edebé  2ª AVAL.- o Lazarillo de Tormes. Vicens Vives  3ª AVAL.- Jardiel Poncela, Enrique; Cuatro corazones con freno e marcha atrás.

4º ESO  1ª AVAL.- Ruiz Zafón, Carlos.; o príncipe da niebla. Edebé  2ª AVAL.-Lozano Garbala, David; Donde surgen las sombras. SM  3ª AVAL.- Buero Vallejo, Antonio.; Historia de una escalera. Vicens Vives En función das necesidades concretas do grupo ou de alumnos concretos, por exemplo alumnos repetidores, os profesores do departamento poderán realizar cambios puntuales na lista de lecturas.

X. PLAN DE TRABALLO E PROCEDEMENTO DE CUALIFICACIÓN PARA A RECUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES. (ALUMNADO ORDINARIO, REFORZO E ACI) Dado que as materias Lingua Castelá e Literatura de 1º, 2º, 3º e 4º da ESO son materias de contidos progresivos, o alumno que realice satisfactoriamente os traballos marcados polo departamento dentro do prazo establecido para a súa entrega e/ou supere a 2ª avaliación do curso no que se atope, terá superada a materia pendente. En todo caso, ter aprobada dita avaliación suporá o aprobado automático da materia pendente, independentemente de traballos e exames. Estes traballos (farase unha 1º entrega na 1ª avaliación e outra na 2ª) poden ser de varios tipos, dende a lectura e comentario escrito de obras literarias ata baterías de exercicios gramaticais ou ortográficos, pero sempre centraranse máis nos aspectos prácticos e funcionais da materia que na mera teoría. En principio, deberanse realizar fora do horario lectivo, salvo no caso dos alumnos que requiran un apoio constante, especialmente dos que teñen adaptación curricular, que poderán facelos no aula, baixo a supervisión dun profesor (o de Lingua Castelá ou o profesor de apoio específico designado do Departamento de Orientación). Na primeira e na segunda avaliación valoraranse os resultados dos mesmos. Os alumnos con ACI farán traballos axeitados ó seu nivel académico, segundo o recomendado polo Departamento de Orientación. Os alumnos que non superasen a pendente de acordo cos criterios anteriores, terán a posibilidade de asistir a unha proba ordinaria en maio sobre os contidos mínimos do curso correspondente especificados na Programación. Os alumnos que non recuperasen a materia na proba de maio, terán a posibilidade de realizar unha proba extraordinaria en setembro.

PLAN DE ACTUACIÓN COS ALUMNOS REPETIDORES NA ESO Por outra banda, na nosa área, coma en todas as demais que se imparten na ESO, desenvolverase un plano específico para controlar e apoiar dun modo mais exhaustivo ós alumnos que repitan curso e que non aprobaran Lingua Castela o primeiro ano. Este plano desenvolverase en coordinación co plano de acción titorial e pretenderá, sobre todo, a superación dos problemas que levaron ó alumno a suspender esta asignatura a primeira vez que a cursou no curso correspondente. Teranse en conta, os informes presentados, se é posible, pólo profesor que lle deu clases o ano anterior, onde constarán as dificultades observadas durante dito ano, así coma o resultado da avaliación inicial (onde constará se esas dificultades permanecen inalteradas ou xa están en proceso de mellora) e os informes aportados polo titor e/ou polo Dpto de Orientación sobre o alumno (entorno sociocultural e familiar que poida influír negativamente sobre o alumno, faltas de asistencia, posibles dificultades específicas, mesmo considerando a posibilidade de realizarlle ó alumno unha adaptación curricular ou de tomar calquera outra medida de atención á diversidade, etc.). Durante a marcha do curso, ese alumno será observado, e os seus resultados serán analizados, dun xeito especial, atendendo a se segue igual ou a se presenta melloras significativas. Se a problemática do alumno nesta materia tivera relación especial cunha parte concreta da mesma (ortografia, redacción, lectura...), cabe a posibilidade de que o profesor lle mande facer exercicios (ou lecturas) especiais de reforzo, relacionados com eses puntos concretos da materia, 71

sen prexuízo de que o alumno realice tamén os mesmos exercícios que fan os seus compañeiros. Esta atención especial será sempre flexible e autocrítica, de xeito que as medidas poidan ser cambiadas, reforzadas ou atenuadas segundo a progresión do alumno durante o curso. Segundo o PEC, a secuenciación destas medidas sería a seguinte: -Durante a reunión de preavaliación de outubro: -Analizar o perfil de cada alumno repetidor. Diagnóstico da súa situación académica e persoal. -Elaborar medidas de atención: 1. Contemplar medidas pedagóxicas, metodolóxicas e de organización curricular específicas nas programacións didácticas das distintas áreas. 2. Atención á diversidade con apoio, de ser preciso, de profesores de AL e PT. 3. Agrupamentos específicos nas áreas instrumentais (Lingua Castelá, entre elas). 4. Reforzo educativo con profesorado voluntario. -Durante o resto do curso: -Coordinación de todo o equipo docente baixo a supervisión do titor e co apoio do Departamento de Orientación. -Contacto coas familias para elaborar pautas de actuación favorables ó progreso dos alumnos. -Analizar nas distintas avaliacións o futuro inmediato de cada alumno. Deberase estudiar a posibilidade de que coas medidas tomadas poida superar as súas carencias e continuar polas canles normais. De non ser así, poderase incluílo, sempre que cumpra os requisitos legais, nos PDC no curso seguinte.

XI. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Na adolescencia faise especialmente palpable a crecente diversificación do alumnado en canto a actitudes, capacidades e intereses. A programación de cada curso e o traballo diario na aula deben, pois, ter presente dita diversidade, ofrecendo uns camiños suficientemente variados, dentro do posible, para conseguir os obxectivos do curso e da etapa.Así pois, non deseño das diferentes unidades didácticas procurarase presentar aos alumnos, sempre que sexa posible, exercicios de diferente nivel de complexidade, intentando adecuarnos ao máximo aos diferentes ritmos e estilos de aprendizaxe. Haberá que ter en conta, ademais, a posibilidade de asimilar os mesmos contidos mediante diferentes métodos e actividades, suscitando exercicios suficientemente variados para cada aspecto tratado. Doutra banda, no traballo diario na aula, a realización de actividades por parellas ou grupos de alumnos pode permitir en moitas ocasións equilibrar as diferenzas entre eles, ademais de permitir a colaboración e apoio entre os membros do grupo. Ademais, ou traballo con textos tanto orais como escritos, nuclear na nosa área, ofrece un amplo abano de posibilidades na elección de temas e niveis de elaboración e complexidade. Na selección dos mesmos, ou profesor tentará, xa que logo, ofrecer unha selección de temas ou textos 72

de lectura o suficientemente variada, tendo en conta tanto os intereses como as capacidades do grupo e presentando, sempre que sexa posible, as máximas posibilidades de elección. Por outra banda, prestaremos especial atención ás peculiaridades de cada estudante, procurando ofrecer a cada alumno e alumna a axuda pedagóxica que necesite, adaptando a intervención educativa á súa individualidade. Respecto dos alumnos / ás que requirirán unha atención especial, convén destacar tres tipos que necesitarán unha adaptación curricular específica: - Alumnos con defectos de audición, visión ou mobilidade, sen serios problemas intelectuais ou emocionais. Deben aprender técnicas adicionais para superar a súa minusvalidez, Requirirán un tempo específico e adicional para a adquisición desas técnicas. - Alumnos con dificultades significativas de aprendizaxe. Necesitan uns procedementos de ensino e aprendizaxe flexibles e adaptados á súa madureza intelectual e persoal. - Alumnos con dificultades emocionais e conductuais. Son os que experimentaron o fracaso escolar e a frustración, e requiren un maior cultivo do seu desenvolvemento cognitivo e emocional-social. Precisan máis que outros dese equilibrio básico entre actividade-confianza e esixenciaresponsabilidade. Se un alumno/a mostrásese incapaz de acadar os obxectivos mínimos do curso malia ás medidas de reforzo suscitarase a posibilidade de realizar unha adaptación curricular e ata, de ser necesario, de incluílo nun programa de diversificación curricular. Para iso, o profesor de Lingua Castelá e Literatura debe contrastar as súas consideracións co titor e co departamento de orientación, en colaboración cos cales decidiranse e levarán a cabo ás medidas a tomar. Para devandita decisión, teranse especialmente en conta as dificultades dos alumnos en canto á comprensión e expresión oral e escrita. Aínda que nestes casos adoita ser necesaria a modificación de elementos esenciais do currículo, intentarán manterse, na medida do posible, os obxectivos mínimos de cada nivel, e especialmente os da etapa, de maneira que as modificacións oportunas afecten maioritariamente ás actividades e aos contidos. En calquera caso, calquera modificación, ampliación, reaxuste ou supresión debe favorecer os obxectivos e contidos máis directamente relacionados coa capacidades xerais de comprensión e expresión, eliminando preferentemente os coñecementos e habilidades máis teóricos ou analíticos. - Alumnos con altas capacidades. Estes alumnos poden sentirse desmotivados se o dominio dos contidos e as actividades específicas lles resultan demasiado sinxelos. No caso de detectar algún alumno con estas características, procederase a diseñar actividades específicas axeitadas ás súas características, sempre baixo as indicacións do departamento de orientación. Estas medidas, en xeral, poderán consistir no cambio dos libros de lectura obrigatoria, e o fomento da capacidade de comprensión lectora e expresión escrita con textos e actividades que supoñan un reto maior.

REFORZO EN 1º E 2º DE ESO. Estes reforzos pretenden apoiar ó alumnado con dificultades significativas de aprendizaxe, que debido á súa inmadurez intelectual ou persoal dificilmente poderán seguir o ritmo de aprendizaxe da aula con simples medidas de reforzo educativo, e necesitarán una atención e uns tempos específicos para o tratamento das súas principais e máis básicas lagoas e dificultades. Os agrupamentos, trala oportuna avaliación inicial, recollerán alumnos con distintos grados de coñecementos, con diferentes grados de autonomía e responsabilidade ou con dificultades en procesos anteriores. Os alumnos que formen parte destes grupos deben ter os mesmos obxectivos e contidos mínimos que o seu grupo de referencia; aínda que no caso dos contidos se poidan adaptar algúns as etapas anteriores (aqueles nos que amosen máis carencias), insistir noutros do 73

propio curso ou obviar aqueles que non consideremos imprescindibles para acadar os obxectivos propostos. Polo que respecta á metodoloxía, deberá basearse en proxectos de traballo nos que prime o carácter práctico e funcional dos contidos Así insistirase en: -

Lectura, comprensión e análise de textos adaptados aos distintos niveis.

Elaboración de esquemas, mapas conceptuais, resumos...

Captación de ideas clave.

División de textos en partes.

Creación de textos aplicando os coñecementos lingüísticos propios.

Interpretación de textos literarios.

Análise morfolóxica.

Iniciación ao comentario de textos literarios.

Actividades sobre ortografía.

En canto aos materiais, serán de uso habitual na aula, ademais dos libros de texto mencionados na programación xeral, todos aqueles que poidamos considerar necesarios para reforzar a aprendizaxe e paliar as carencias que os alumnos puidesen ter. Así, serán de uso frecuente: -

Caderniños de ortografía.

Caderniños de creación.

Manuais sobre técnicas de aprendizaxe.

Cadernos de lectura eficaz.

Cadernos sobre morfoloxía, sintaxe ou semántica.

Por outra banda, valorarase a conveniencia de cambiar as lecturas obligatorias para alumnos de reforzo, repetidores ou estranxeiros, polo que o departamento e a biblioteca contan con un pequeno banco de lecturas especiais. - Lecturas graduadas para estranxeiros, que siguen a clasificación do Marco Europeo de Referencia para as Linguas. As lecturas son dos niveis A2, A1 e B2. - Lecturas sinxelas, curtas, con apoio gráfico e tipografía moi clara para alumnos de reforzo e apoio. - Títulos de lectura para adolestes para alumnos repetidores. XII .PROGRAMA DA EDUCACIÓN EN VALORES. A área de Lingua e Literatura é un espacio privilexiado para incorporar o tratamento dos temas transversais na práctica educativa e aínda que estes temas estean continuamente presentes, o seu tratamento maniféstase en especial a través da selección de textos e o traballo con eles, xa que os textos ofrecen situacións que reflicten actitudes, valores, modos de pensar. 74

No caso concreto da nosa disciplina, era irrenunciable o obxectivo fundamental de rechazar os usos da lingua oral e escrita que denotan unha discriminación clasista, social, sexual... e será tarefa do profesorado comentalos cando aparezan na aula. Pero, ademais, tivemos en conta, sempre que foi posible, o tratamiento de temas como: -

Educación moral e cívica: as lecturas permítennos reflexionar sobre actitudes de respeto e valoración, referidos ás linguas, ás súas variedades e ós seus falantes; pero tamén nos permiten insistir na necesidade de que valores como a tolerancia ou o respeto, deben rexer a convivencia. Algún exemplo: o A lectura “El sabor dos libros” (Tema 1, 2º de ESO), faranos analizar o valor da cultura como patrimonio colectivo e a importancia da súa transmisión entre xeracións.

Convivencia: o respeto á autonomía dos demais e o diálogo como modo de resolver os conflitos trabállanse especialmente ó fio dalgúns temas como o debate, o coloquio ou a reclamación, e tamén nalgúns temas e lecturas, por exemplo: o A reflexión sobre o código e a organización da lingua permite facer fincapé na coexistencia de distintas linguas como un factor de enriquecemento cultural (Tema 1, 2º ESO) o Os temas que se abordan nos textos de Larra (Tema 2, 4º ESO), permiten comparar a sociedade decimonónica coa actual. Verase así que moitos de ses temas (as diferencias sociais entre clases, a falta de intereses máis alá do lecer e o consumo…) teñen unha vixencia atemporal e universal. o Os textos de Historia de una escalera, de Buero Vallejo (Tema 10, 4º ESO), permiten ofrecer un retrato das duras condicións de vida durante a posguerra española e analizar como inciden os conflitos bélicos na vida das xeracións posteriores.

Solidariedade: a pobreza, o reparto desigual da riqueza, o altruismo, etc. son temas tratados en diversas unidades

A xustiza: saber donde se atopa o equilibrio, ónivelar a balanza entre o mal e o ben, facendo que esta se incline a favor deste último. Tratámolo en: o A lectura “Robinson Crusoe”(unidad 2 2º ESO)

Educación para a paz: contidos actitudinales referidos o aprecio e valoración da diversidade como amosa a pluralidade e riqueza culturais, pretenden trasmitir valores como a non violencia, a tolerancia e a resolución pacífica dos conflitos. Así en: o A imaxe desoladora que da guerra ofrece otexto titulado “El capitán Alatriste” (Tema 9, 3º ESO) permitirá promover os valores da convivencia pacífica e a resolución de conflicos por medio do diálogo.

Multiculturalidade: A literatura actúa como un crisol no que se mesturan diversas tradicións. Cada texto é o resultado da influenza de libros e de autores que poden ter moi distinta procedencia, intereses e ideas. É preciso resaltar o papel crítico que tivo a literatura fronte á sociedade ó longo dos séculos.

Medio ambiente: a toma de conciencia sobre os problemas que afectan ó medio ambiente desenvólvese con debates, conversacións, publicidade... etextos. 75

Saúde: diversos textos invitan a analizar temas como a hixiene, a vida sá, a alimentación,o deporte, a enfermidade…Falar sobre os hábitos alimenticios e insistir na importancia de seguir unha dieta saúdable é fundamental a estas idadespara que comprendan os perigos das enfermidades relacionadas con trastornos alimenticios e saiban recoñecer os seus síntomas. Ademais, pode servir como punto de partida para abrir un debate sobre os canons estéticos impostos pola sociedade actual.

Coidamos tambén de forma especial as prácticas de expresión oral, nas que se debe exercitar o respeto ós demais e ás opinións alleas e a autocrítica. Aproveitaremos estas actividades para demostrar a falta de xustificación das actitudes intolerantes, insolidarias, racistas...

XIII. CONTRIBUCIÓN DA ÁREA DE LINGUA E LITERATURA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS BÁSICAS (LOE) A área de Lingua Castelá e Literatura ten como finalidade primeira a mellora da competencia comunicativa, utilizando linguaxe como instrumento tanto de comunicación oral e escrita coma de aprendizaxe e regulación de condutas e emocións. O obxectivo central desta competencia é comprender e saber comunicarse nas diversas situacións que se xeran no ámbito social, cultural e académico, utilizando as fontes de información e os soportes que hoxe están á nosa disposición. Non se trata, polo tanto, de acadar só saberes teóricos, senón tamén saberes prácticos. Así, a linguaxe constitúese en instrumento de aprendizaxe do resto dás áreas, e ten un papel fundamental no desenvolvemento integral da persoa, nas súas relacións con si mesma e con outras persoas, na súa forma de entender e explicar ou mundo. Como a propia lingua é unha ferramenta, temos que intentar aprenderlle ao alumnado a manexala en todas as situacións de comunicación, o que nos leva á competencia no tratamento da información e competencia dixital. O coñecemento dos sistemas e modo de operar das tecnoloxías da información e a comunicación (TIC) e do seu uso debe capacitar ao alumnado para unha axeitada xestión da información atendendo a distintas finalidades. Na medida en que a linguaxe é un instrumento de relación social básico parece necesaria unha aprendizaxe que nos axude a comunicarnos cos demais e a comprender a realidade social do mundo en que se vive, co que se relaciona directamente coa competencia social e cidadá. De aí que as actividades da clase de lingua, entendida esta como un microcosmos social, lle faciliten ao alumnado prepararse para participar de maneira construtiva nas actividades da comunidade, axudándolle a que teña unha visión crítica da realidade e adquira os coñecementos prácticos necesarios para ou exercicio de valores democráticos e de dereitos civís. Nesta área é importante inculcar no alumnado a necesidade de caracterizar usos da linguaxe que manifesten prexuízos raciais, sexistas ou clasistas, así como fomentar o respecto pola realidade plurilingüe de España (linguas cooficiais, caso da nosa comunidade), ademais das variedades ou diferentes rexistros que se dan en distintos colectivos sociais, xa que a miúdo a linguaxe vai asociada a estereotipos ou prexuízos culturais. Os contidos desta área e etapa son instrumentais, e deben preparar ao alumnado para seguir adquirindo coñecementos. É fundamental o feito de que o alumnado participe activa e progresivamente na construción do seu propio coñecemento, o que evidencia a relación da área de Lingua Castelá e Literatura coa competencia para aprender a aprender. A clase de lingua pode ser, pois, a pedra angular para a adquisición dos coñecementos e destrezas necesarios para que a persoa poida aprender en calquera situación. 76

A relación entre esta área e a competencia en autonomía e iniciativa persoal entróncase no propio proceso de ensino-aprendizaxe, posibilitándolle ao alumnado a transformación da información en coñecemento, caracterizando o que considere oportuno, e incorporando todo aquilo que o enriqueza e o axude a ser unha persoa máis respectuosa e aberta. Facilitaráselle así a consecución da súa autonomía persoal e a súa capacitación para integrarse como compoñente pleno na sociedade, asumindo valores éticos e sociais que imperan na mesma. A competencia cultural e artística supón apreciar, comprender e valorar criticamente diferentes manifestacións culturais e artísticas, e utilizalas como fonte de gozo e enriquecemento persoal; é, en consecuencia, unha competencia que facilita tanto expresarse e comunicarse como percibir, comprender e enriquecerse con diferentes realidades e producións do mundo da arte e da cultura. Dende esta área trátase de capacitar ao alumnado para entender a linguaxe literaria, valorar os textos, establecer relacións entre estes e ou contorno en que naceron, pero sobre todo ser capaz de gozar da lectura. Na nosa materia, coma en todas, trataranse, en relación coas competencias mencionadas e alén dos contidos conceptuais, os seguintes aspectos do proceso de aprendizaxe: - Comprensión lectora e expresión oral e escrita (remitímonos aos obxectivos e contidos de cada curso, de acordo co carácter específico da nosa materia coma asinatura de lingua). - Comunicación audiovisual, mediante o uso de recursos didácticos coma películas, gravacións musicais, etc. - Uso das novas tecnoloxías da información e da comunicación (buscar información en Internet, presentacións en Power Point, análise da influencia das novas tecnoloxías sobre os medios de comunicación e sobre distintos aspectos da cultura actual, mesmo de tipo lingüístico – neoloxismos-, etc.). - Educación en valores (fomento do diálogo coma medio de solucionar conflitos, reflexión sobre os estereotipos reflexados na lingua, análise crítico dos mesmos cando se reflexen na literatura e na prensa...).

C. PROGRAMACIÓN BACHARELATO

PROGRAMACIÓN POR MATERIA E CURSO:

1.1.LINGUA CASTELÁ E LITERATURA I 1º DE BACHARELATO (LOMCE): 1.1.1. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 1.1.2. Obxectivos 1.1.3. Estándares de aprendizaxe, contidos e criterios de avaliación. 1.1.3.1. Temporalización 1.1.4. Grao mínimo de consecución 1.2. LITERATURA UNIVERSAL / 1º DE BACHARELATO (LOMCE) 1.2.1. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 1.2.2. Obxectivos 1.2.3. Estándares de aprendizaxe, contidos e criterios de avaliación. 77

1.2.3.1. Temporalización 1.2.4. Grao mínimo de consecución 2.1.LINGUA CASTELÁ E LITERATURA II 2º DE BACHARELATO (LOE): 2.1.1. obxectivos 2.1..2. contidos temporalizados 2.2.3. contidos mínimos esixibles 2.2.4. criterios de avaliación

II. METODOLOXÍA DIDÁCTICA

III. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

IV. CRITERIOS DE CORRECCCIÓN E CUALIFICACIÓN

V. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

VI. RECUPERACIÓN DE MATERIAS PENDENTES

VII. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

VIII. PROGRAMA DE EDUCACIÓN EN VALORES

I.- PROGRAMACIÓNS POR CURSO

1.1. LINGUA CASTELÁ E LITERATURA I 1º BACHARELATO

MATERIA PROFESOR/ES

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA I Dolores Limia

1.1.1. Contribución da materia á adquisición das competencias clave O estudo da Lingua e a Literatura supón a posta en marcha de toda unha serie de estratexias cognitivas, de pensamento e aprendizaxe para a realización de distintas tarefas, polo que leva implícito o desenvolvemento de cada unha das competencias clave. 78

Comunicación lingüística A competencia en comunicación lingüística é o resultado da acción comunicativa dentro de prácticas sociais determinadas, nas que o individuo interactúa con outros a través de textos en múltiples modalidades, formatos e soportes. Estas situacións e prácticas poden implicar o uso dunha o varias linguas, en diversos ámbitos e de xeito individual ou colectivo. Esta visión da competencia en comunicación lingüística, que ofrece unha imaxen do individuo coma axente comunicativo que produce, e no so recibe, mensaxes a través das linguas con distintas finalidades, vai asociada a metodoloxías activas de aprendizaxe. Ademáis, representa unha vía de coñecemento e contacto coa diversidade cultural que implica un factor de enriquecimento. O currículo de Lingua castelá e Literatura, ao ter coma meta o desenvolvemento da capacidade para interactuar de forma competente mediante a linguaxe nas diferentes esferas da actividade social, contribue dun xeito decisivo ao desenvolvemento de todos os aspectos que conforman a competencia en comunicación lingüística. Ademáis, as habilidades e estratexias para o uso dunha lingua determinada, e a capacidade para tomar a lingua coma obxeto de observación se transfiren e aplican ao aprendizaxe de outras. Esta aprendizaxe contribue a acrecentar esta competencia sobre o uso lingüístico en xeral. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía A competencia matemática implica a capacidade de aplicar o razonamento matemático e sus ferramentas para describir, interpretar e predecir distintos fenómenos no seu contexto. a materia de lingua Castelá e Literatura contribue á adquisición da competencia matemática ao desenvolver a capacidade de abstracción, a relación lóxica entre conceptos e a súa representación gráfica mediante mapas conceptuais, diagramas de fluxo, mapas mentais, esquemas, etcétera. As competencias básicas en ciencia e tecnoloxía son aqueAs que proporcionan un acercamento ao mundo físico e á interacción responsable con él desde accións orientadas á conservación e mellora do medio natural, decisivas para a protección e mantemento da calidade de vida e o progreso dos pobos. Estas competencias contribuen ao desenvolvemento do pensamento científico, pois inclúen a aplicación dos métodos propios da racionalidade científica e as destrezas tecnolóxicas, que conducen á adquisición de coñecementos, o contraste de ideas e a aplicación dos descubrimentos ao bienestar social. A aportación da materia de Lingua castelá e Literatura prodúcese a través do coñecemento e o dominio da linguaxe científica, e da relación dos avances científicos e tecnolóxicos co contexto no que se producen. Competencia dixital A competencia dixital é aquela que implica o uso creativo, crítico e segauro das TIC para acadar os obxectivos relacionados co traballo, o aprendizaxe, o uso do tempo libre, a inclusión e participación na sociedade. Esta competencia supón, ademáis da adecación aos cambios que introducen as novas tecnoloxías na alfabetización, a lectura e a escritura, un conxunto novo de coñecementos, habilidades e actitudes necesarias hoxe en día para ser competente nun entorno dixital. Require coñecementos relacionados coa linguaxe específica básica: textual, numérica, icónica, visual, gráfica e sonora, así coma as súas pautas de decodificación e transferencia. Esto conleva o 79

coñecemento das principais aplicacións informáticas, o acceso ás fontes e o procesamento da información, e o coñecemento dos dereitos e as liberdades que asisten ás persoas no mundo dixital. A contribución da asignatura de Lingua castelá e Literatura ao tratamento da información e competencia dixital é decisiva, pois unha das súas metas é proporcionar coñecementos e destrezas para a búsqueda e selección de información relevante de acordo con diferentes necesidades, así coma para a súa reutilización na producción de textos orais e escritos proprios. A búsqueda e selección de moitas destas informacións requerirá, por exemplo, o uso axeitado de bibliotecas o a utilización de Internet, e a realización guiada destas búsquedas constituirá un medio para o desenvolvemento da competencia dixital. Ademáis, o currículo de Lingua castelá e Literatura inclúe o uso de soportes electrónicos na composición e publicación de textos, de xeito que podan abordarse máis eficazmente algunhas operacións que interveñen no proceso de escritura (planificación, execución do texto, revisión, publicación…) e que constituen un dos contidos básicos desta materia. Igualmente, queda dentro do ámbito da asignatura o estudo dos elementos formais e das normas de uso dos novos xéneros discursivos vinculados ás redes sociais e a Internet, así coma o fomento da prevención dos riscos que existen para os usuarios destes novos sistemas de comunicación. Aprender a aprender A competencia de aprender a aprender é fundamental para a aprendizaxe permanente en distintos contextos formais e informais. Caracterízase pola habilidade para iniciar, organizar e persistir no aprendizaxe, que exixe a capacidade para motivarse por aprender para desencadenar o proceso, e require coñecer e controlar os propios procesos de aprendizaxe. A competencia de aprender a aprender desemboca nunha aprendizaxe cada vez máis eficaz e autónoma. Ademáis de instrumento de comunicación, a linguaxe é un medio de representación do mundo e está na base do pensamento e do coñecemento. O acceso ao saber e á construcción de coñecementos mediante a linguaxe se relaciona directamente coa competencia básica de aprender a aprender. Asimesmo, os contidos de reflexión sobre a lingua recollen un conxunto de saberes conceptuais (metalinguaxe gramatical) e procedimentais (capacidade para analizar, contrastar, ampliar e reducir enunciados mediante o uso consciente de ciertos mecanismos gramaticais, sustituir elementos do enunciado por outros gramaticalmente equivalentes, usar diferentes esquemas sintácticos para expresar unha misma idea, diagnosticar errores e reparalos, etc.), que se adquiren en relación coas actividades de comprensión e composición de textos e que se reutilizan para optimizar a aprendizaxe lingüística, é decir, para aprender a aprender lingua. Competencias sociais e cívicas A competencia social relaciónase co bienestar personal e colectivo. Esixe entender o xeito no que pode procurarse un estado de saúde física e mental óptimo tanto para as persoas coma para sus familias e a súa entorno social próximo, e saber cómo un estilo de vida saludable pode contribuir a ello. 80

A competencia cívica se basa no coñecemento crítico dos conceptos de democracia, xusticia, igualdad, ciudadanía e dereitos humáns e civís, así coma da súa formulación na Constitución española, a Carta dos Dereitos Fundamentais da Unión Europea e en declaracións internacionais, e da súa aplicación por parte de diversas institucións a escaA local, rexional, nacional, europea e internacional. Esto inclúe o coñecemento dos acontecimentos contemporáneos, así coma dos acontecimentos máis destacados e das principais tendencias nas historias nacional, europea e mundial, así coma a comprensión dos procesos sociais e culturais de carácter migratorio que implican a existencia de sociedades multiculturais no mundo globalizado. O aprendizaxe da lingua contribúe decisivamente ao desenvolvemento da competencia social e cidadá, entendida coma un conxunto de habilidades e destrezas para as relacións, a convivencia, o respeto e o entendimento entre as persoas. En efecto, aprender lingua é aprender a comunicarse cos outros, a comprender o que estes transmiten e a aproximarse a outras realidades. A educación lingüística ten un componente estrechamente vinculado coa competencia social e cidadá: a constatación da variedade dos usos da lingua e a diversidade lingüística, e a valoración de todasas linguas coma igualmente aptas para desempeñar as funcións de representación e comunicación. Tamén contribúese na medida na que se analiza como a linguaxe transmite e sanciona prexuicios e imáxenes estereotipadas do mundo, para contribuir á erradicación dos usos discriminatorios. Sentido de iniciativa e espíritu emprendedor O sentido de iniciativa e espíritu emprendedor implica a capacidade de transformar as ideas en actos. Significa adquirir conciencia da situación na que hai que intervir o que hai que resolver, e saber elexir, planificar e xestionar os coñecementos, destrezas o habilidades e actitudes necesarios con criterio propio, co fin de acadar o obxectivo previsto. Aprender a usar a lingua é tamén aprender a analizar e resolver problemas, ya que unha das funcións da linguaxe é regular e orientar a nosa propia actividade e a nosa interrelación cos demáis, polo que se poñen en funcionamento habilidades sociais para relacionarse, cooperar e traballar en equipo: ponerse no lugar do outro, valorar as ideas dos demáis, dialogar, e nexociar e traballar de forma cooperativa e flexible. Por isto, a adquisición de habilidades lingüísticas contribue a progresar na iniciativa personal e na regulación da propia actividade con autonomía. A competencia en conciencia e expresión cultural implica coñecer, comprender, apreciar e valorar con espíritu crítico, e unha actitude aberta e respetuosa, as diferentes manifestacións culturais e artísticas, utilizarAs coma fonte de enriquecimento e disfrute personal, e consideralas parte da riqueza e patrimonio dos pobos. Esta competencia incorpora tamén un componente expresivo referido á propia capacidade estéticay creadora e ao dominio daquelas capacidades relacionadas cos diferentes códigos artísticos e culturais, para poder utilizalas coma medio de comunicación e expresión personal. Implica igualmente manifestar interés pola participación na vida cultural e por contribuir á conservación do patrimonio cultural e artístico, tanto da propia comunidade coma de outras. A lectura, interpretación e valoración das obras literarias contribuen ao desenvolvemento dunha competencia artística e cultural, entendida coma aproximación a un patrimonio literario e a temas 81

recurrentes que son expresión de preocupacións esenciais do ser humano. A súa contribución será máis relevante se se establecen relacións entre as manifestacións literarias e outras manifestacións artísticas. Tamén se contribúe a esta competencia procurando que o mundo social da literatura (autores, críticos, acceso a bibliotecas, librerías, catálogos o a presencia do literario na prensa) adquira sentido para o alumnado. 1.1.2. Obxectivos de etapa do Bacharelato Segundo o currículo, o Bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio

das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado. En consonancia con estes obxectivos, desde o Dpto. de Lingua castelá propoñemos estes obxectivos para o curso: O alumno sexa quen de: 1. Comprender discursos orais e escritos dos diferentes contextos da vida social e cultural e especialmente nos ámbitos académico e dos medios de comunicación. 2. Expresarse oralmente e por escrito mediante discursos coherentes, correctos e adecuados ás diversas situacións de comunicación e ás diferentes finalidades comunicativas, especialmente no ámbito académico. 3. Empregar e valorar a lingua oral e a lingua escrita como medios eficaces para a comunicación interpersoal, a adquisición de novos coñecementos, a comprensión e análise da realidade e a organización racional da acción. 4. Obter, interpretar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes, empregando con autonomía e espírito crítico as tecnoloxías da información e comunicación. 5. Adquirir coñecementos gramaticais relativoa á morfoloxía e a sintase da oración simple e composta, sociolingüísticos e discursivos para empregalos na comprensión, a análise e o comentario de textos e na planificación, a composición e a corrección das propias producións. 6. Coñecer a realidade plurilingüe e pluricultural de España, así como a orixe e desenvolvemento histórico das linguas peninsulares e das súas principais variedades, prestando unha especial atención ao español de América e favorecendo unha valoración positiva da diversidade lingüística e cultural.

7. Analizar os diferentes usos sociais das linguas e os estereotipos lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos, en especial os referidos ás mulleres, para evitalos. 8. Ler e valorar criticamente obras e fragmentos representativos da literatura en lingua castelá da Idade Media ao século XIX, como expresión de diferentes contextos históricos e sociais e como forma de enriquecemento persoal. 9. Coñecer as características xerais dos períodos da literatura en lingua castelá, así como as obras relevantes de autoras e autores, empregando de forma crítica fontes bibliográficas adecuadas para o seu estudo

1.1.3. Contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe A distribución dos contidos que propoñemos a continuación baséase no guión do libro de texto que empregaremos neste curso (editorial Oxford, na versión adaptada ó currículo da nosa comunidade), pero non pretende ser algo ríxido e inamovible, senón que poderá ser alterado ata un limite razoable segundo as necesidades reais do alumnado e outras circunstancias. En todo caso, dado que no curso practicaremos unha avaliación continua e integradora, suponse que o final dunha unidade didáctica en ningún caso significará o seu esquecemento, senón que continuamente faranse actividades de repaso, sempre procurando que non choque co necesario avance na materia e buscando a maior harmonía posible entre os vellos temas e os novos. Os contidos veñen relacionados cos bloques de elementos do currículo oficial e o grao da súa adquisición medirase en función dos criterios de avaliación e das especificacións destes criterios, os estándares de aprendizaxe. 1.1.3.1. Temporalización de contidos con criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe Estes elementos do currículo traballaranse distribuidos en 24 unidades didácticas, oito por trimestre: Primeiro trimestre Unidade didáctica 1 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1. Sintetizar por

1.1 Resume e esquematiza o contido de textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC)

escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC) 2. Extraer información

de textos orais e

1.2 Escoita de forma activa, toma notas e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

2.1 Recoñece a intención comunicativa e o tema de textos orais e

audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC) 2.

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

3. Sintetizar textos

escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC) 4. Ler, comprender e

Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

interpretar textos literarios,periodístic os e publicitarios de carácterinformativo e de opinión, recoñecendoA intención comunicativa, identificando os rasgos propios de cada xénero, os recursosverbais e no verbais utilizados e valorandode forma crítica a súa forma e o seu contido(CL, AA, CSC, CEC) 5. Realizar por escrito

traballos sobre a realidade social a partir da información obtida de textos audiovisuais (CL, AA, CEC) 3.

A comunicación verbal Os elementos da comunicación: emisor, receptor, enunciado, código, canal e contexto (físico, verbal e psicosocial) A interpretación do enunciado: implicaturas e

audiovisuais (CL, AA)

2.2 Valora de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

3.1. Resume e esquematiza o contido de textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridadeide as principais e secundarias (CL, AA, CEC)

4.1. Interpreta textos literarios, periodísticos e publicitarios,recoñecendo a intención comunicativa e identificando os rasgos propios do xénero e os recursos verbais e no verbais utilizados(CL, AA) 4.2. Valora de forma crítica a forma e contido dos textos escritos(CL, AA, CSC, CEC)

5.1. Redacta traballos con rigor, claridade e corrección, axustándose as condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

6. Entender o concepto 6.1.Entende de forma axeitada o

de comunicación verbal(CL, CSC)

concepto de comunicación verbal (CL, CSC)

7. Recoñecer os

7.1.Coñece os distintos elementos que distintos interveñen no proceso de elementosque comunicación (CL) interveñen no proceso de 7.2.Identifica os elementos da comunicación(CL, AA, comunicación en diversas situacións CSC) comunicativas (CL, AA, CSC)

actos de fala As funcións da linguaxe: función representativa o referencial, función expresiva, función conativa o apelativa, función metalingüística,

8. Analizar os

mecanismos que permiten interpretar axeitadamente un enunciado(CL, AA, CSC)

Función fática e función poética o estética 9. Identificar as

funcións do linguaxe e os rasgos lingüísticos que caracterizan a cada unha deAs (CL, AA, CSC)

10. Utilizar e valorar a

linguaxe oral e escrita coma medio para a comunicación, para a adquisición de novos aprendizaxes e para a comprensión e análise da realidade e a organización racional da acción(CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

8.1 Interpreta de forma axeitada as implicaturas dun enunciado(CL, AA, CSC)

8.2 Identifica e clasifica os actos de habA presentes en distintassituacións comunicativas (CL, AA, CSC) 9.1 Identifica as distintas funcións da linguaxe (CL)

9.2 Recoñece os rasgos lingüísticos que caracterizan a cada unha das funcións da linguaxe (CL, AA, CSC) 10.1 Utiliza e aprecia o valor da linguaxe oral e escrita coma medio para a comunicación, para a adquisición de novos aprendizaxes e para a comprensión e análise da realidade e a organización racional da acción (CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

Unidade didáctica 2 Bloque

Contidos

Textos expositivos, 1.

argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1. Sintetizar por

1.1 Resume e esquematiza o contido de textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC)

escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC) 2. Extraer información

de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

1.2 Escoita de forma activa, toma notas e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

2.1 Recoñece a intención comunicativa e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

3. Sintetizar textos

escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC) 4. Producir textos

Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

O enunciado e o texto A coherencia:  A coherencia pragmática

escritos do ámbito académico de acordo ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC) 5. Identificar os

mecanismos de cohesión dun texto (CL, AA)

 A coherencia interna

3.1. Resume e esquematiza o contido de textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

4.1. Elabora textos escritos, axustándose ás condicións discursivasexixidas (CL, AA, CEC)

5.1.Identifica o mecanismo de recurrencia nun texto (CL, AA) 5.2.Recoñece os diferentes procedimentos de sustitución dun texto(CL, AA)

A cohesión: 5.3.Identifica o mecanismo da elipsis nun texto (CL, AA)

 A recurrencia  A sustitución  A elipsis

5.4.Recoñece a función dos diferentes tipos de marcadoresdiscursivos e os emplea de forma axeitada (CL, AA)

 Los marcadores

6. Valorar a lingua oral e 6.1.Valora a linguaoral e escrita coma

escrita coma medios eficaces para a comunicación interpersonal, a adquisición de novos coñecementos, a comprensión e análise da realidade e a organización racional das ideas (CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

medios eficaces paraA comunicación interpersonal, a adquisición de novos coñecementos, a comprensión e análise da realidade a organización racional das ideas (CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

Unidade didáctica 3 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios y audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1. Sintetizar por

1.1 Resume e esquematiza o contido de textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminandoA información relevante (CL, AA, CEC)

escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.2 Escoita de forma activa, toma notas e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

2. Extraer información

de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC) 2.

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

3. Sintetizar textos

escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC) 4. Producir textos

Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

narrativos, descritivos,expositiv os e argumentativos do ámbitoacadémico de acordo aos patronesdiscursivos exixidos (CL, AA, CEC) 5. Redactar textos

académicos obtendoinformació n de fontes impresas e dixitais(CL, AA, CD) 3.

Los xéneros discursivos As tipoloxías textuais:  Segundo o ámbito de uso  Segundo o área de  coñecemento  Segundo o xeito de expresión  Segundo a modalidade textual  A narración. Tipos de narracións e rasgos lingüísticos A descripción. Tipos de

2.1 Recoñece a intención comunicativa e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

3.1. Resume e esquematiza o contido de textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

4.1. Produce textos narrativos, descritivos, expositivosy argumentativos do ámbito académico de acuerdoa os patróns discursivos exixidos (CL, AA, CEC)

5.1. Redacta textos académicos obtendo información de fontes impresas e dixitais (CL, AA, CD)

6. Entender o concepto 6.1.Entende o concepto de xénero

de xénero discursivo (CL)

discursivo (CL)

7. Clasificar os textos

7.1.Clasifica os textos Segundo a súa Segundo o ámbito de ámbito de uso, área de coñecementoy uso,O área de xeito de expresión (CL, AA, CSC, CEC) coñecemento, o xeito de expresión e a 7.2.Clasifica os textos Segundo a modalidade textual modalidade textual (CL, AA, CSC, CEC) (CL, AA, CSC, CEC)

8. Recoñecer os

distintos tipos de narracións e os rasgos lingüísticos característicos desta modalidade (CL, AA)

8.1 Recoñece os distintos tipos de narracións (CL, AA)

8.2 Identifica os rasgos lingüísticos propios da narración (CL, AA)

descripcións e rasgos lingüísticos A exposición. Tipos de exposicións e rasgos lingüísticos

9. Recoñecer os tipos

de descripcións e os rasgos lingüísticos característicos desta modalidade (CL, AA)

9.2 Identifica os rasgos lingüísticos característicos da descripción(CL, AA)

A argumentación. Tipos de argumentaciones, estrutura argumentativa e rasgos lingüísticos O diálogo. Tipos de diálogos e rasgos lingüísticos

9.1 Recoñece os distintos tipos de descripcións (CL, AA)

10. Recoñecer os

distintos tipos de exposicións e os procedimentos e rasgos lingüísticos característicos desta modalidade (CL, AA)

10.1 Recoñece os distintos tipos de exposicións (CL, AA)

10.2 Diferencia os procedimentos propios da exposición(CL, AA, MCBCT) 10.3 Identifica os rasgos lingüísticos característicos da exposición(CL, AA, MCBCT)

11. Recoñecer os

11.1 Recoñece os distintos tipos de distintos tipos de argumentacións (CL, AA) argumentacións e identificar a estruturay os rasgos 11.2 Establece a estrutura lingüísticoscaracterís argumentativa dun texto (CL, AA) ticos destamodalidade (CL, AA) 11.3 Identifica os rasgos lingüísticos característicosde a argumentación (CL, AA)

12. Recoñecer os

12.1 Recoñece os distintos tipos de distintos tipos de diálogos (CL, AA) diálogose identificar os rasgos 12.2 Identifica os rasgos lingüísticos lingüísticoscaracterís característicos do diálogo(CL, AA) ticos desta modalidade (CL, AA)

13. Valorar a linguaoral e 13.1 Valora a linguaoral e escrita coma

escrita coma medios eficaces para a comunicación e a aprendizaxe (CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

medios eficaces para a comunicación e a aprendizaxe (CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

14. Defender as opinións 14.1 Defiende as opinións propias con

propias con argumentos coherentes e axeitados e respetar a expresión das ideas alleas (CL, AA, CSC)

argumentos coherentes e axeitados e respeta a expresión das ideas alleas (CL, AA, CSC)

Unidade didáctica 4 89

Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais. Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1. Sintetizar por escrito

1.1 Resume e esquematiza o contido de textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC)

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC) 2. Extraer información

de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC) 3. Producir textos orais

do ámbito académico, expresando a propia opinión e respetando os turnos de palabra (CL, AA, CSC, CEC) 2.

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

4. Sintetizar textos

escritos expositivos,argument ativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC) 5. Producir textos

Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

A comunicación verbal Los elementos da comunicación: emisor, receptor, enunciado, código, canal e contexto (físico, verbaly psicosocial) A interpretación do

escritos do ámbito académico de acordo ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC) 6. Recoñecer as

diferencias fundamentais entre os textos orais e os textos escritos (CL) 7. Distinguir as

características propias dos textos orais (CL)

1.2 Escoita de forma activa, toma notas e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

2.1 Recoñece a intención comunicativa e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

3.1 Produce textos orais do ámbito académico (CL, AA, CEC)

3.2 Expresa oralmente a propia opinión, respetando os turnos de palabra (CL, AA, CSC) 4.1. Resume e esquematiza o contido de textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

5.1. Elabora textos escritos, axustándose ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC)

6.1. Recoñece as diferencias fundamentais entre os textos orais e os textos escritos (CL)

7.1. Distingue as características propias dos textos orais (CL)

enunciado: implicaturas e actos de fala As funcións da linguaxe: función representativa o referencial, función expresiva, función conativa o apelativa, función metalingüística,

8. Identificar os rasgos

máis relevantes dos textos orais dialogados e monologados (CL)

8.1 Identifica os rasgos máis relevantes dos textos orais dialogados (CL)

8.2 Identifica os rasgos máis relevantes dos textos orais monologados (CL)

Función fática e función poética o estética 9. Diferenciar as

características e rasgos lingüísticos propios dos textos escritos (CL)

1.1 Diferencia as características e rasgos lingüísticos propios dos textos escritos (CL)

10. Clasificar os textos

10.1 Clasifica os textos publicitarios (CL) publicitarios e analizar a estrutura dos anuncios impresos 10.2 Analiza a estrutura dos anuncios (CL) impresos (CL)

11. Recoñecer os

diferentes xéneros da prensa escrita (CL) 12. Valorar a linguaoral e

a linguaescrita coma instrumentos que permiten adquirir novos coñecementos e mellorar a comunicación interpersonal (CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

11.1 Recoñece os diferentes xéneros da prensa escrita (CL)

12.1 Valora a linguaoral e a linguaescrita coma instrumentos que permiten adquirir novos coñecementos e mellorar a comunicación interpersonal (CL, AA, CSC, SIEE, CEC)

Unidade didáctica 5 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria. (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

2.1 Resume e esquematiza o contido de

textos orais expositivos,argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

avaliación de fontes impresas e dixitais. Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

Comentario de textos Búsqueda de información sobre autores e obras literarias Análise de textos literarios pertencentes a distintos xéneros

3.Desenvolver por escrito temas dos diferentesxéneros literarios con rigor, claridadey corrección. (CL, AA, CEC)

3.1 Redacta respostas sobre os

4.Realizar traballos de investigación obtendoinformació n de distintas fontes e utilizandoAs TIC. (CL, AA,CD)

4.1 Utiliza as TIC para a elaboración e

diferentes xéneros literarioscon rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

presentación de traballos escritos.(CL, AA,CD)

5.Coñecer as 5.1 Adscribe razoadamente un texto ao características ámbito da propias dun texto literatura,comprendendosu carácter literario (CL, AA, CEC) ficcional e diferenciando o doblecircuito comunicativo que se establece (CL, AA, CEC) 5.2 Recoñece a función poética en textos

literarios (CL, AA, CEC)

Identificación das características temáticas e formais de textos literarios

5.3 Identifica as funcións dun texto

literario (CL, AA, CEC) 6.Clasificar un texto según o xénero literario ao que pertence (CL, AA, CSC, CEC) 7. Analizar fragmentos e obras completas dos diferentes xéneros literarios, identificando as súas características temáticas e formais (CL, AA, CSC, CEC)

6.1 Clasifica un texto atendendoao xénero

literario no que seencadra (CL, AA, CSC, CEC)

7.1 Analiza rasgos formais e temáticos

de textos líricos, narrativos e dramáticos (CL, AA, CSC, CEC)

8. Interpretar 8.1 Realiza o comentario de textos críticamente adscritos aos diferentes xéneros fragmentos e obras literarios atendendo a aspectos pertencentes a temáticos e formais(CL, AA, CSC, diferentes xéneros CEC) literarios,relacionánd oos co seu contexto 8.2 Relaciona razoadamente textos de producción (CL, dados co seu contexto de AA, CSC, CEC) producción (CL, AA, CSC, CEC) 9. Buscar información acerca de autoresy obras pertencentes aos diferentes

9.1 Busca información en diferentes

fontes bibliográficas impresasy dixitais sobre un autor o obra (CL, CD, AA, CSC, CEC)

xénerosliterarios, 9.2 Sintetiza os resultados de esa contrastando fontes búsqueda, estableciendo diversasy ofreciendo unacontextualización completa do unha texto dado (CL, AA, CSC, CEC) contextualización dos textos(CL, CD, 9.3 Elabora e presenta as respostas AA, CSC, CEC) respetando os requerimentosformais deste tipo de escritos e atendendoao procesode revisión e mellora das súas proprias producciones. (CL, AA)

10. Apreciar o valor da lectura de textos (CSC, CEC)

10.1 Aprecia o valor da lectura de textos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Expor oralmente con fluidez un tema académico de historia literaria (CL, AA, CSC, CEC)

1.1 Realiza unha exposición oral sobre

(CSC, CEC)

Unidade didáctica 6 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais. Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

un tema de literatura seguintdo unha orde previamente estabelecida (CL, AA, CSC, CEC) 1.2 Exprésase oralmente con fluidez e

claridade, axustándose ás condicións da situación comunicativa (CL, AA) 2.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

2.1 Resume e esquematiza o contido de

3.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Desenvolver por escrito temas da lírica medieval con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

4.1 Redacta respostas, comentarios de

textos orais expositivos,argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 2.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición de textos orais (CL, AA)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

texto e traballos de investigación sobre a literatura e a cultura medievais con rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

5.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC (CL, AA,CD))

5.1 Utiliza as TIC para documentarse

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas (AA,CD) 5.2 Utiliza a TIC para a elaboración e

presentación de traballos escritos (CL, AA,CD) 4.

Estudo cronolóxico das obras máis representativas da lírica medieval:  Marco histórico, social e cultural da Idade Media  Características da literatura medieval: rasgos característicos  Lírica popular: jarchas, cantigas de amigo e villancicos  A lírica culta: lírica catalana, lírica galaicoportuxuesa e poesía cancioneril (subxéneros e autores)  Jorge Manrique. CopAs á morte da súa padre Análise e interpretación crítica de poemas e fragmentos de obras da lírica medieval Planificación e elaboración de traballos escritos sobre as relacións entre a lírica e o contexto da Idade Media

6.Coñecer os rasgos 6.1 Expón oralmente e por escrito as propios do contexto características principais do contexto histórico, social, histórico, social, cultural e lingüístico cultural e lingüístico, da Idade Media e da literatura recoñecendo en ellos medieval (CL, CSC, CEC) as características da literatura medieval 6.2 Identifica nos textos analizados (CL, CSC, CEC) rasgos propios do contexto histórico, social, cultural e lingüístico e da literatura medieval (CL, CSC, CEC) 7.Analizar fragmentos e 7.1 Analiza rasgos formais, temáticos e obras completas da contextuais da lírica medieval popular lírica medieval e culta en textos representativos (CL, popular e culta, CEC) identificando as súas características 7.2 Adscribe razoadamente textos dados temáticas e formais, ás distintas manifestacións e e relacionándoas co subxéneros da lírica medieval (CL, CEC contexto, o subxénero e a obra á 7.3 Analiza os temas, a estrutura e a que pertence (CL, métrica dunha selección das CopAs de CEC) Jorge Manrique (CL, CEC) 8. Interpretar 8.1 Realizar o comentario de textos da críticamente obras lírica medieval atendendo a da lírica medieval, aspectos temáticos, formais e relacionando as contextuais (CL, AA, CSC, CEC) ideas que manifestan co seu contexto histórico, artístico e cultural. (CL, AA, CSC, CEC) 9. Planificar e elaborar 9.1 Busca información en diferentes un traballo escrito de fontes bibliográficas impresas e investigación sobre dixitais sobre o tema e sintetiza os un tema da lírica, resultados (CD, AA) contrastando fontes diversas e aportando 9.2 Prepara un esquema da estrutura un xuicio crítico do traballo diferenciando a personal (CL, CD, AA, información textual das imáxenes o CEC) elementos multimedia (CD, AA) 9.3 Elabora e presenta o traballo

respetando os requerimentos formais deste tipo de escritos e atendendo ao proceso de revisión e mellora das súas proprias produccións (CL, CD, AA, CEC)

Unidade didáctica 7 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

A poesía épica: oríxenes, características e focos de desenvolvemento en Europa A épica castelá. o Cantar de Mio Cid

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Expor oralmente con fluidez un tema académico de historia literaria. (CL, AA, CSC, CEC)

1.1 Realiza unha exposición oral sobre

un tema de literatura seguindo unha orde previamente estabelecida (CL, AA, CSC, CEC) 1.2 Exprésase oralmente con fluidez e

2.1 Resume e esquematiza o contido de

3.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Desenvolver por escrito temas da épica medieval con rigor, claridade e corrección. (CL, AA, CEC)

4.1 Redacta respostas, comentarios de

5.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC. (CL, AA,CD)

5.1 Utiliza a TIC para a elaboración e

textos orais expositivos,argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 2.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición de textos orais (CL, AA)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

presentación de traballos escritos. (CL, AA,CD)

6.Coñecer os oríxenes, 6.1 Coñece os oríxenes e as as característicasy os características da poesía épica (CL, principais focos de AA, CEC) desenvolvemento en Europade a poesía 6.2 Diferencia os principais focos de épica (CL, AA, CEC) desenvolvemento da poesía épica en Europa (CL, AA, CEC)

Los romances: orixen, difusión,clasificación e rasgos formais O mester de clarecía:características Gonzalo de Berceo: Milagros da nosa Señora. Juan Ruiz, arcipreste de Hita:O Libro de buen amor Textos literarios pertencentes a a poesía narrativa medieval

7.Identificar os 7.1 Identifica os cantares de xesta cantares de xesta conservados (CL, CEC) castellanosconservad os (CL, CEC) 8. Analizar desde o 8.1 Coñece o argumento e a estrutura punto de vista do Cantar de Mio Cid(CL, AA, CSC, estrutural, CEC) conceptual e formal o Cantar de Mio Cid(CL, AA, CSC, CEC) 8.2 Diferencia os temas de dicha obra, as características do seu héroe e os seus rasgos formais (CL, AA, CSC, CEC) 9. Coñecer o orixen, a difusión, os rasgos formais e a clasificación dos romances (CL, CEC)

9.1 Coñece o orixen e a difusión dos

romances (CL, CEC)

9.2 Identifica os seus rasgos formais

(CL, CEC) 9.3 Clasifica os diferentes romances

(CL, CEC) 10. Diferenciar as características do mester de clerecía (CL; CEC)

10.1 Diferencia os principais rasgos do

11. Valorar a figura de Gonzalo de Berceo e coñecer sus Milagros da nosa Señora (CL, AA, CEC)

11.1 Analiza a estrutura e a finalidade

12. Valorar e analizar a obra de Juan Ruiz, arcipreste de Hita, Libro de buen amor (CL, AA; CEC)

12.1 Analiza a estrutura e a finalidade do

13. Analizar e valorar os textos pertencentes á poesía narrativa medieval (CL, AA; SIEE; CEC)

13.1 Analiza desde o punto de vista

mester de clerecía (CL, CEC)

dos Milagros da nosa Señora de Gonzalo de Berceo (CL, AA, CEC)

Libro de buen amorde Juan Ruiz, arcipreste de Hita, e aprecia a súa valor literario(CL, AA, CEC)

formal e conceptual textos pertencentes ás diferentes manifestacións da poesía narrativa medieval (CL, AA, SIEE, CEC) 13.2 Valora a riqueza cultural de dichos

textos (CL, AA, SIEE, CEC)

14. Aprecia o valor da lectura de textos (CSC; CEC)

14.1 Aprecia o valor da lectura de textos

(CSC, CEC)

Unidade didáctica 8 96

Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria. (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

2.1 Resume e esquematiza o contido de

3.Desenvolver por escrito temas da prosa yO teatro medievais con rigor, claridadey corrección (CL, AA, CEC)

3.1 Redacta respostas, comentarios de

4.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC. (CL, AA,CD)

4.1 Utiliza as TIC para documentarse

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas. (AA,CD) 4.2 Utiliza a TIC para a elaboración e

presentación de traballos escritos. (CL, AA,CD)

Estudo cronolóxico das obras máis representativas da prosa e do teatro medievais: 

Los oríxenes da prosa castelá



A obra en prosa de Alfonso X o Sabio



As coleccións de apóloxos medievais. Calila e Dimna e Sendébar

 

Don Juan Manuel. o conde Lucanor A prosa de ficción: a

5.Analizar fragmentos de obras completasde a prosa e o teatro medievais, identificandoas súas características temáticas e formais, relacionándoas co contexto, o subxénero e a obra á que pertence (CL, CEC)

5.1 Analiza rasgos formais, temáticos e

contextuais da prosay o teatro medievais en textos representativos (CL, CEC) 5.2 Adscribe razoadamente textos dados

ás distintasmanifestacións e subxéneros da prosa e o teatro medievais(CL, CEC) 5.3 Analiza os temas e a estrutura de

fragmentos do conde Lucanor, de Amadís de Xaula, de Cárcel de amor e da Celestina(CL, CEC)

6.Interpretar 6.1 Realiza o comentario de textos da críticamente obras da prosa e o teatro medievais prosa e o teatro atendendo a aspectos temáticos,

novelade caballerías e a novela sentimental 

Oríxenes e desenvolvemento do teatro medieval



Fernando de Roxas. a Celestina

Análise e interpretación crítica de fragmentos de obras medievais da prosa e do teatro

medievais, relacionándoas co seu contexto histórico, artístico e cultural(CL, AA, CSC, CEC) 7. Planificar e elaborar reseñas sobre textos vinculados con unha obra de teatro medieval,contrastan do fontes diversas e aportando un xuicio crítico personal (CL, CD, AA, CEC)

formais e contextuais. (CL, AA, CSC, CEC)

7.1 Busca información en diferentes

fontes bibliográficas impresas e dixitais sobre unha obra e sintetiza os resultados (CD, AA)

7.2 Prepara un esquema da estrutura

do traballo diferenciando la información textual das imáxes ou elementos multimedia(CD, AA) 7.3 Elabora e presenta o traballo

respetando os requerimentosformais, atendendoao proceso de revisión e mellorandosus propias produccións (CL, CD, AA, CEC) 8. Valorar a figura de Fernando de Rojas e coñecer e analizar a súa principal obra, a Celestina (CL, AA, CEC)

8.1 Analiza a estrutura e a finalidade da

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1. Sintetizar por

1.1 Resume e esquematiza o contido de

Celestina, e apreciasu valor literario (CL, AA, CEC)

Segundo trimestre Unidade didáctica 9 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

2. Extraer información 2.1 Recoñece a intención comunicativa de textos orais e e o tema de textos orais e audiovisuais, audiovisuais (CL, AA) recoñecendo a intención 2.2 Valora de forma crítica a súa forma comunicativa e o e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC) tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

3. Sintetizar textos 3.1 Resume e esquematiza o contido de escritos textos expositivos,argumentativos e expositivos,argumen literarios escritos, diferenciando con tativos e literarios, claridade ideas principais e utilizando a lectura secundarias (CL, AA, CEC) para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC) 4. Producir textos 4.1 Elabora textos escritos, axustándose escritos do ámbito ás condicións discursivas exixidas académico de acordo (CL, AA, CEC) ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC) 5. Redactar textos académicos obtendo información das TIC (CL, AA, CD)

Categorías e funcións O sustantivo: caracterización e clasificación Os determinantes Os pronomes O adxetivo: caracterización, grados, usos e empleo nos textos. As palabras invariables: adverbios, preposiciones, conxuncións e interxecciones. Tipoloxía e valores gramaticais.

5.1 Redacta textos académicos obtendo

información das TIC (CL, AA, CD)

6. Diferenciar os conceptos de categoría e función (CL)

6.1 Diferencia os conceptos de categoría

7. Caracterizar o sustantivo desde o punto de vista morfolóxico, sintáctico e semántico, e distinguir as clases de sustantivos existentes (CL)

7.1 Recoñece as características

8. Coñecer as características e os tipos de determinantes e pronomes, e diferenciar ambas categorías (CL)

e función (CL)

morfolóxicas, sintácticas e semánticas do sustantivo (CL) 7.2 Identifica as clases de sustantivos

existentes (CL)

8.1 Coñece as características e os tipos

de determinantes (CL)

8.2 Coñece as características e os tipos

de pronomes (CL)

8.3 Diferencia os determinantes dos

pronomes (CL)

9. Caracterizar o 9.1 Recoñece as características adxetivo desde o morfolóxicas, sintácticas e punto de vista semánticas do adxetivo (CL) morfolóxico, sintáctico e semántico, recoñecer 9.2 Distingue os grados e os usos do adxetivo, e analiza a súa empleo os grados e os usos nos textos (CL) desta categoría, e analizar a súa empleo nos textos (CL)

10. Aplicar 10.1 Aplica sistemáticamente os sistemáticamente os coñecementos sobre as distintas coñecementos sobre categorías gramaticais na as distintas realización, autoavaliación e categorías mellora dos textos orais e escritos, gramaticais na tomando conciencia da importancia realización, do coñecemento gramatical para o autoavaliación e uso correcto da lingua(CL, AA, CSC, mellora dos textos CEC) orais e escritos, tomando conciencia da importancia do coñecemento gramatical para o uso correcto da lingua(CL, AA, CSC, CEC)

Unidade didáctica 10 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

2. Sintetizar por

10.2 Resume e esquematiza o contido de

escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC 10.3 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

11. Extraer información 11.1 Recoñece a intención comunicativa de textos orais e e o tema de textos orais e audiovisuais, audiovisuais (CL, AA) recoñecendo a intención 11.2 Valora de forma crítica a súa forma comunicativa e o e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC) tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC) 2.

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

12. Sintetizar textos 12.1 Resume e esquematiza o escritos contido de textos expositivos,argumen expositivos,argumentativos e tativos e literarios, literarios escritos, diferenciando con utilizando a lectura claridade ideas principais e para a adquisición de secundarias (CL, AA, CEC) coñecementos (CL, AA, CEC) 13. Producir textos 13.1 Elabora textos escritos, escritos do ámbito axustándose ás condicións académico de acordo discursivas exixidas (CL, AA, CEC)

100

ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC) 14. Redactar textos académicos obtendo información das TIC (CL, AA, CD) 3.

Categorías e funcións O sustantivo: caracterización e clasificación Os determinantes Os pronomes O adxetivo: caracterización, grados, usos e empleo nos textos. As palabras invariables: adverbios, preposicións, conxuncións e interxecciones. Tipoloxía e valores gramaticais.

Redacta textos académicos obtendo información das TIC (CL, AA, CD)

14.1

15. Diferenciar os conceptos de categoría e función (CL)

15.1

16. Caracterizar o sustantivo desde o punto de vista morfolóxico, sintáctico e semántico, e distinguir as clases de sustantivos existentes (CL)

16.1

17. Coñecer as características e os tipos de determinantes e pronomes, e diferenciar ambas categorías (CL)

Diferencia os conceptos de categoría e función (CL)

Recoñece as características morfolóxicas, sintácticas e semánticas do sustantivo (CL) Identifica as clases de sustantivos existentes (CL)

16.2

17.1 Coñece as características e os tipos

de determinantes (CL)

17.2 Coñece as características e os tipos

de pronomes (CL)

17.3 Diferencia os determinantes dos

pronomes (CL)

18. Caracterizar o 18.1 Recoñece as características adxetivo desde o morfolóxicas, sintácticas e punto de vista semánticas do adxetivo (CL) morfolóxico, sintáctico e semántico, recoñecer 18.2 Distingue os grados e os usos do adxetivo, e analiza a súa empleo os grados e os usos nos textos (CL) desta categoría, e analizar a súa empleo nos textos (CL)

19. Aplicar 19.1 Aplica sistemáticamente os sistemáticamente os coñecementos sobre as distintas coñecementos sobre categorías gramaticais na as distintas realización, autoavaliación e categorías mellora dos textos orais e escritos, gramaticais na tomando conciencia da importancia realización, do coñecemento gramatical para o autoavaliación e uso correcto da lingua(CL, AA, CSC,

101

mellora dos textos orais e escritos, tomando conciencia da importancia do coñecemento gramatical para o uso correcto da lingua(CL, AA, CSC, CEC)

CEC)

Unidade didáctica 11 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Recoñece a intención comunicativa

3.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Producir textos argumentativos escritos do ámbito académico con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

4.1 Elabora textos argumentativos

5.Redactar textos académicos obtendo información de fontes impresas e

5.1 Redacta textos académicos obtendo

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma

e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

escritos do ámbito académico con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

información de fontes impresas e dixitais (CL, AA, CD)

102

dixitais (CL, AA, CD)

O verbo: caracterización morfolóxica O verbo: caracterización sintáctica O verbo: caracterización semántica As perífrasis verbais

6.Analizar a estrutura morfolóxica das formas verbais e clasificar sus morfemas flexivos (CL)

6.1 Diferencia os constituintes dunha

7.Recoñecer a función sintáctica do verbo dentro da oración (CL)

7.1 Recoñece a función sintáctica do verbo

forma verbal (CL) 6.2 Clasifica os morfemas flexivos do

verbo (CL)

dentro da oración (CL)

8. Clasificar o verbo 8.1 Clasifica o verbo desde o punto de Segundo a súa vista semántico (CL) significa do e analizar a súa empleo nos textos (CL) 8.2 Analiza o empleo do verbo nos

textos (CL)

9. Diferenciar as características das perífrasis verbais, coñecer os criterios para a súa identificación, e clasificarAs Segundo a súa forma e a súa significa do (CL)

9.1 Distingue as características das

perífrasis verbais (CL)

9.2 Coñece os criterios para identificar

as perífrasis verbais (CL)

9.3 Clasifica as perífrasis verbais

Segundo a forma e Segundo o significa do (CL) 10. Aplicar 10.1 Aplica sistemáticamente os sistemáticamente os coñecementos sobre as distintas coñecementos sobre categorías gramaticais na as distintas realización, autoavaliación e categorías mellora dos textos orais e escritos, gramaticais na tomando conciencia da importancia realización, do coñecemento gramatical para o autoavaliación e uso correcto da lingua(CL) mellora dos textos orais e escritos, tomando conciencia da importancia do coñecemento gramatical para o uso correcto da lingua(CL)

Unidade didáctica 12

103

Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais. 2. Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Sintetizar por escrito textos orais

2.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

2.1 Resume e esquematiza o contido de

3.Desenvolver por escrito temas de carácter argumentativo con rigor, claridade e corrección. (CL, AA, CSC, CEC)

3.1 Crea textos expositivos,

4.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC. (CL, AA,CD)

4.1 Utiliza as TIC para documentarse

expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria. (CL, AA, CEC) 1.2 Crea textos argumentativos con

rigor, claridade e corrección ortográfica e gramatical.

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

argumentativos e literarios con rigor, claridade e corrección ortográfica e gramatical. (CL, AA, CSC, CEC)

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas. (AA,CD) 4.2 Utiliza a TIC para a elaboración e

presentación de traballos escritos. (CL, AA,CD)

Los grupos sintácticos. O concepto de oración. Oración simple e oración compost a.

5.Clasificar os grupos 5.1 Clasifica os diferentes grupos sintácticos e analizar sintácticos. (CL) a súa estrutura interna. (CL) 5.2 Analiza a estrutura interna dos grupos sintácticos. (CL)

Los constituintes básicos da oración: suxeto e predicado. Los complementos do verbo. Textos literarios e periodísticos propios do ámbito académico.

6.Recoñecer unha 6.1 Diferencia entre oración e enunciado. oración e diferenciar (CL) entre oración simple e oración complexa. 6.2 Distingue entre oración simple e (CL) oración compost a. (CL) 7. Identificar os 7.1 Identifica o suxeto e o predicado constituintes básicos dunha oración. (CL) dunha oración. (CL)

104

7.2 Recoñece os elementos

extraoracionais. 8. Coñecer e identificar os diferentes complementos do verbo. (CL)

8.1 Coñece as características dos

diferentes complementos do verbo. (CL) 8.2 Identifica os complementos verbais

dunha oración 9. Analizar 9.1 Analiza sintácticamente unha sintácticamente oración simple. (CL) unha oración simple. (CL) 10. Valorar a importancia da creación de oracións gramaticalmente correctas. (CL)

10.1 Coñece e respeta as convencións e

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria. (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

2.1 Resume e esquematiza o contido de

3.Desenvolver por escrito temas da lírica renacentista con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

3.1 Redacta respostas, comentarios de

4.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e

4.1 Utiliza as TIC para documentarse

normas gramaticais. (CL)

Unidade didáctica 13 Bloque

Contidos

Textos expositivos,argumentativos, literariosy audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

textos e traballos de investigación sobre a literatura e a cultura renacentistas con rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas (AA,

105

utilizando as TIC (CL, AA, CD)

CD)

4.2 Utiliza as TIC para a elaboración e

presentación de traballos escritos (CL, AA, CD)

Estudo cronolóxico das obras máis representativas da lírica renacentista: • Marco histórico, social, cultural e relixioso do Renacimento • O Renacimento en España

5.Coñecer os rasgos 5.1 Expón oralmente e por escrito as propios do contexto características principais do contexto histórico, social, histórico, social, cultural e relixioso cultural e relixioso, do Renacimento (CL, CSC, CEC) recoñecendo en ellos as características da 5.2 Identifica nos textos analizados lírica renacentista rasgos propios do contexto histórico, (CL, CSC, CEC) social, cultural e relixioso do Renacimento (CL, CSC, CEC)

• petrarquismo • Garcilaso de la Vega • a poesía da sexunda mitad do século xvi • Fernando de Herrera • Fray Luis de León • San Juan da Cruz Análise e interpretación crítica de poemas e fragmentos de obras da lírica renacentista

Planificación e elaboración de traballos escritos sobre un tema de actualidad, poniéndolo en relación coa visión da lírica renacentista

6.Analizar fragmentos e 6.1 Analiza rasgos formais, temáticos e obras da lírica contextuais da lírica renacentista en renacentista, textos representativos (CL, CEC) identificando as súas características 6.2 Adscribe razoadamente textos dados temáticas e formais, ás distintas manifestacións e e relacionándoas co subxéneros da lírica renacentista (CL, contexto, o CEC) subxénero e a obra á que pertence (CL, 6.3 Analiza os temas e a estrutura de CEC) fragmentos e composicións de Garcilaso, fray Luis de León e san Juan da Cruz (CL, CEC) 7. Interpretar 7.1 Realiza o comentario de textos da críticamente obras lírica renacentista atendendo a da lírica renacentista, aspectos temáticos, formais e relacionándoas co contextuais (CL, AA, CSC, CEC) seu contexto histórico, social, cultural e relixioso (CL, AA, CSC, CEC) 8. Planificar e elaborar 8.1 Busca información en diferentes un traballo escrito fontes bibliográficas impresas e sobre un tema de dixitais sobre o tema e sintetiza os actualidade, resultados (CD, AA) contrastando fontes diversas, poniéndolo 8.2 Prepara un esquema da estrutura en relación coa do traballo diferenciando a visión renacentista e información textual das imáxenes o aportando un xuicio elementos multimedia (CD, AA) crítico personal (CL, CD, AA, CEC) 8.3 Elabora e presenta o traballo respetando os requerimentos formais deste tipo de escritos e atendendo ao proceso de revisión e mellora das súas proprias produccións (CL, CD, AA, CEC)

Unidade didáctica 14 106

Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria. (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

2.1 Resume e esquematiza o contido de

3.Desenvolver por escrito temas da prosa renacentista con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

3.1 Redacta respostas e comentarios de

4.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC (CL, AA, CD)

4.1 Utiliza as TIC para documentarse

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

textos sobre a literatura e a cultura renacentistas con rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas (AA, CD) 4.2 Utiliza as TIC para a elaboración e

presentación de traballos escritos (CL, AA, CD)

Estudo cronolóxico das obras máis representativas da prosa renacentista: • a variedade da prosa renacentista • a prosa no narrativa: misceláneas e diálogos • a prosa no narrativa: prosa celestinesca, novela de caballerías, novela morisca, novela pastoril e novela bizantina • Análise do Lazarillo de Tormes

5.Analizar fragmentos 5.1 Analiza rasgos formais, temáticos e de obras completas contextuais da prosa renacentista en da prosa textos representativos (CL, CEC) renacentista, identificando as súas 5.2 Adscribe razoadamente textos dados características ás distintas manifestacións e temáticas e formais, subxéneros da prosa renacentista (CL, e relacionándoas co CEC) contexto, o subxénero e a obra á que pertence (CL, 5.3 Analiza os rasgos formais, temáticos CSC, CEC) e estruturais de fragmentos do Lazarillo de Tormes (CL, CEC) 6.Interpretar 6.1 Realiza o comentario de textos da críticamente obras da prosa renacentista atendendo a prosa renacentista, aspectos temáticos, formais e relacionando as ideas contextuais (CL, AA, CSC, CEC) que manifestan co

107

seu contexto histórico, artístico e cultural (CL, AA, CSC, CEC) 7. Planificar e elaborar 7.1 Busca información en diferentes en grupo un traballo fontes bibliográficas impresas e escrito de dixitais sobre unha obra e sintetiza investigación sobre o os resultados (CD, AA) empleo dos recursos estilísticos no ámbito social, planificando a 7.2 Prepara un esquema da estrutura súa realización e do traballo diferenciando a contrastando fontes información textual das imáxenes o diversas (CL, CD, AA, elementos multimedia (CD, AA) CEC) 7.3 Elabora e presenta o traballo respetando os requerimentos formais deste tipo de escritos e atendendoao proceso de revisión e mellora das súas proprias produccións (CL, CD, AA, CEC)

Unidade didáctica 15 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido

2.Expor oralmente con fluidez un tema dunha obra da historia literaria (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Realiza unha exposición oral sobre

de textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

un tema dunha obra literaria (CL, AA, CSC, CEC) 2.2 Exprésase oralmente con fluidez e

claridade, axustándose ás condicións da situación comunicativa (CL, AA) 2.

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

3.Sintetizar textos escritos expositivos, argumentativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Desenvolver por escrito temas da narrativa cervantina

4.1 Redacta respostas e comentarios de

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

textos sobre a producción novelística cervantina con rigor,

108

con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

5.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC (CL, AA, CD)

claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC) 5.1 Utiliza as TIC para documentarse

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas (AA, CD) 5.2 Utiliza as TIC para a elaboración e

presentación de traballos (CL, AA, CD) 4.

Estudo das obras máis representativas da producción de Cervantes:

6.Coñecer os datos máis 6.1 Coñece os datos máis relevantes da relevantes da vida de vida de Cervantes (CL, CEC) Cervantes (CL, CEC)

• Vida de Cervantes

7.Coñecer a obra 7.1 Coñece a obra narrativa de Cervantes narrativa de (CL, CEC) Cervantes e explicar os rasgos temáticos e 7.2 Explica os rasgos temáticos e formais formais do Quijote do Quijote (CL, CEC) (CL, CEC)

• Obra literaria cervantina • Novelas ejemplares • Análise do Quijote Análise e interpretación crítica de fragmentos de obras da narrativa cervantina.

8. Analizar fragmentos 8.1 Analiza rasgos formais, temáticos e da producción contextuais da narrativa cervantina novelística en textos representativos (CL, CEC) cervantina, identificando as súas características temáticas e formais, e 8.2 Adscribe razoadamente textos dados ás distintas obras de relacionándoas co Cervantes (CL, CEC) contexto, o subxénero e a obra á que pertence (CL, 8.3 Analiza os rasgos formais, CEC) temáticos e estruturais de fragmentos do Quijote (CL, CEC) 9. Interpretar 9.1 Realiza o comentario de textos da críticamente obras da narrativa cervantina, atendendo a producción aspectos temáticos, formais e cervantina, contextuais (CL, AA, CSC, CEC) relacionando as ideas que manifestan co seu contexto histórico, artístico e cultural (CL, AA, CSC, CEC) 10. Planificar e elaborar un traballo de investigación sobre un tema do Quijote,

10.1 Busca información en diferentes

fontes bibliográficas impresas e dixitais sobre unha obra e sintetiza os resultados (CD, AA)

109

expoñéndoo de forma oral e axudándose dunha presentación dixital (CL, CD, AA, CEC)

10.2 Prepara un esquema da estrutura

do traballo diferenciando a información textual das imáxenes o elementos multimedia (CD, AA) 10.3 Elabora e expón o traballo coa

axuda dunha presentación dixital (CL, CD, AA, CEC)

Unidade didáctica 16 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Expor oralmente con fluidez un tema dunha obra da historia literaria (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Realiza unha exposición oral sobre

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

un tema dunha obra literaria (CL, AA, CSC, CEC) 2.2 Exprésase oralmente con fluidez e

claridade, axustándose ás condicións da situación comunicativa (CL, AA) 2.

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

3.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Desenvolver por escrito temas da lírica e a prosa barrocas con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

4.1 Redacta respostas e comentarios de

5.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC (CL,

5.1 Utiliza as TIC para documentarse

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

textos sobre a literatura e a cultura barrocas con rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas (AA, CD)

110

AA, CD)

5.2 Utiliza as TIC para a elaboración e

presentación de traballos escritos (CL, AA, CD) 4.

O Barroco A lírica barroca:  Luis de Gónxora  Francisco de Quevedo A prosa barroca:  Guzmán de Alfarache  O Buscón Baltasar Gracián Análise e interpretación crítica de fragmentos de obras da narrativa cervantina

6.Coñecer os rasgos 6.1 Expón oralmente e por escrito as propios do contexto características principais do contexto histórico, social, histórico, social, cultural e relixioso cultural e relixioso, do Barroco (CL, CSC, CEC) recoñecendo en ellos as características da 6.2 Identifica nos textos analizados lírica e a prosa rasgos propios do contexto histórico, barrocas (CL, CSC, social, cultural e relixioso do Barroco CEC) (CL, CSC, CEC) 7.Analizar fragmentos e 7.1 Analiza rasgos formais, temáticos e obras da lírica e a contextuais da lírica e a prosa barrocas prosa barrocas, en textos representativos (CL, CEC) identificando as súas características 7.2 Adscribe razoadamente textos dados temáticas e formais, ás distintas manifestacións e e relacionándoas co subxéneros da lírica e a prosa barrocas contexto, o (CL, CEC) subxénero e a obra á que pertencen (CL, 7.3 Analiza os temas e a estrutura de CEC) fragmentos e composicións de Luis de Gónxora, Francisco de Quevedo, Mateo Alemán e Baltasar Gracián (CL, CEC) 8. Interpretar 8.1 Realiza o comentario de textos da críticamente obras lírica e a prosa barrocas atendendo da lírica e a prosa a aspectos temáticos, formais e barrocas, contextuais (CL, AA, CSC, CEC) relacionando as ideas que manifestan co seu contexto histórico, artístico e cultural (CL, AA, CSC, CEC) 9. Planificar e elaborar un traballo de investigación en grupos sobre un personaxe da mitoloxía grecolatina, expoñéndoo de forma oral e axudándose dunha presentación dixital (CL, CD, AA, CEC)

9.1 Busca información en diferentes

fontes bibliográficas impresas e dixitais sobre un tema e sintetiza os resultados (CD, AA) 9.2 Prepara un esquema da estrutura

do traballo diferenciando a información textual das imáxenes o elementos multimedia (CD, AA) 9.3 Elabora e expón o traballo en grupo

coa axuda dunha presentación PowerPoint (CL, CD, AA, CEC)

Terceiro trimestre Unidade didáctica 17 Bloque

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

111

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Los valores gramaticais do pronome se Clasificación das oracións Segundo a súa estrutura sintáctica: ▪ Oracións personais e impersonais ▪ Oracións atributivas e predicativas

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Recoñece a intención comunicativa

3.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Producir textos escritos do ámbito académico de acordo ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC)

4.1 Elabora textos escritos, axustándose

5.Redactar textos académicos obtendo información das TIC (CL, AA, CD)

5.1 Redacta textos académicos obtendo

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma

e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC)

información das TIC (CL, AA, CD)

6.Recoñecer e xustificar 6.1 Recoñece os valores gramaticais do os valores pronome se (CL) gramaticais do pronome se (CL) 6.2 Xustifica de forma razoada os valores gramaticais do pronome se (CL) 7.Analizar desde o punto de vista sintáctico oracións construidas co pronome se (CL)

7.1 Analiza sintácticamente oracións

construidas co pronome se, identificando o valor o función do pronome (CL)

112

▪ Oracións transitivas e intransitivas ▪ Oracións activas e pasivas

8. Clasificar as oracións 8.1 Diferencia entre oracións personais Segundo a súa e impersonais (CL) estrutura sintáctica (CL) 8.2 Diferencia entre oracións atributivas e predicativas (CL) 8.3 Diferencia entre oracións transitivas

e intransitivas (CL)

8.4 Diferencia entre oracións activas e

pasivas (CL) 9. Tomar conciencia da importancia do coñecemento gramatical para o uso correcto da lingua(CL, AA, CSC, CEC)

9.1 É consciente da importancia do

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Recoñece a intención comunicativa

3.Producir textos orais do ámbito académico, expresando a propia opinión e respetando os turnos de palabra (CL, AA, CSC, CEC)

3.1 Produce textos orais do ámbito

coñecemento gramatical para o uso correcto da lingua(CL, AA, CSC, CEC)

Unidade didáctica 18 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma

e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

académico. (CL, AA, CEC) 3.2 Expresa oralmente a propia

opinión, respetando os turnos de palabra (CL, AA, CSC)

113

A oración composta Oracións coordinadas Oracións iuxtapostas Oracións subordinadas sustantivas Oracións subordinadas adxetivas Oracións subordinadas adverbiais: 

Subordinadas adverbiais propias



Subordinadas adverbiais impropias

4.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

4.1 Resume e esquematiza o contido de

5.Producir textos escritos do ámbito académico de acordo ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC)

5.1 Elabora textos escritos, axustándose

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

ás condicións discursivas exixidas (CL, AA, CEC)

6.Delimitar o concepto 6.1 Distingue o concepto de oración de oración composta composta (CL) (CL) 7.Recoñecer as 7.1 Recoñece as oracións compostas por oracións compostas coordinación (CL) por coordinación e identificar as distintas clases de coordinadas 7.2 Identifica as distintas clases de coordinadas existentes (CL) existentes (CL 8. Recoñecer as oracións compostas por iuxtaposición (CL)

8.1 Recoñece as oracións compostas

9. Recoñecer as oracións compostas por subordinación e identificar as distintas clases de subordinadas existentes (CL)

9.1 Recoñece as oracións compostas

10. Distinguir os tipos e as funcións das subordinadas sustantivas, adxetivas e adverbiais (CL)

10.1 Distingue os tipos de subordinadas

por yuxtaposición (CL)

por subordinación (CL) 9.2 Identifica as distintas clases de

subordinadas existentes (CL)

sustantivas, adxetivas e adverbiais (CL)

10.2 Distingue as funcións das

subordinadas sustantivas, adxetivas e adverbiais (CL) 11. Tomar conciencia da 11.1 É consciente da importancia do importancia do coñecemento gramatical para o uso coñecemento correcto da lingua(CL, AA, CSC, CEC) gramatical para o uso correcto da lingua(CL, AA, CSC, CEC)

Unidade didáctica 19

114

Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Lingua e fala. Concepto de variedade lingüística. Clasificación das variedades lingüísticas: 

Variedades diatópicas



Variedades sociais



Variedades diafásicas

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Recoñece a intención comunicativa

3.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes (CL, AA, CD)

4.1 Elabora traballos de investigación

5.Coñecer a distinción entre lingua e fala (CL)

5.1 Diferencia os conceptos de lingua e

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma

e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

obtendo información de distintas fontes (CL, AA, CD)

fala (CL)

6.Diferenciar o 6.1 Distingue o concepto de variedade concepto de lingüística (CL) variedade lingüística (CL) 7. Recoñecer e clasificar 7.1 Recoñece as variedades lingüísticas as variedades do castelán (CL) lingüísticas do castelán (CL) 7.2 Clasifica as variedades lingüísticas do castelán (CL) 8. Coñecer os factores 8.1 Coñece os factores dos que dos que dependen as dependen as variedades sociais (CL)

115

variedades sociais e identificar os rasgos lingüísticos dos diferentes tipos de sociolectos (CL)

8.2 Identifica os tipos de sociolectos do

9. Coñecer os factores situacionais aos que están subordinadas as variedades diafásicas e identificar os rasgos lingüísticos das distintas clases de rexistros (CL)

9.1 Coñece os factores situacionais aos

10. Evitar os prexuicios e estereotipos lingüísticos.

10.1 Mostra interés por ampliar o propio

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Expor oralmente un tema especializado con rigor e claridade, documentándose en fontes diversas, organizando a información mediante esquemas, seguindo unha orde preestabelecida e utilizando as técnicas de exposición oral e as TIC (CL, AA, CD, CSC)

2.1 Realiza exposicións orais sobre

3.Sintetizar textos escritos expositivos, argumentativos e literarios, utilizando a lectura para a

3.1 Resume e esquematiza o contido de

castellano, así coma os seus rasgos lingüísticos característicos (CL)

que están subordinadas as variedades diafásicas (CL)

9.2 Identifica as clases de rexistros do

castellano, así coma os seus rasgos lingüísticos característicos (CL)

repertorio verbal e evitar os prexuicios e estereotipos lingüísticos (CL, AA, CSC, CEC)

Unidade didáctica 20 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

temas especializados, consultando fontes de información diversa, utilizando as TIC e seguindo unha orde previamente estabelecida (CL, AA, CD) 2.2 Axusta a súa expresión verbal ás

condicións da situación comunicativa, empleando un léxico preciso e especializado, evitando o uso de coloquialismos, muletilAs e palabras comodín, e expresándose con fluidez (CL, AA, CSC)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

116

ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais. Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC) 4.Desenvolver por escrito temas relativos á pluralidade lingüística do territorio español (CL, AA, CEC)

4.1 Redacta respostas sobre os

5.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes e utilizando as TIC (CL, AA, CD)

5.1 Utiliza as TIC para documentarse

diferentes aspectos da pluralidade lingüística de España (CL, AA, CEC)

consultando fontes diversas, consultando, seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas (AA, CD) 5.2 Utiliza as TIC para a elaboración e

presentación de traballos escritos (CL, AA, CD)

España, un Estado plurilingüe Orixe histórica das linguas de España

6.Coñecer e apreciar a pluralidade lingüística de España (CL, CEC)

Bilingüismo e diglosia

6.1 Coñece a pluralidade lingüística do

territorio español (CL, CEC) 6.2 Valora a realidade plurilingüe de

España (CL, CEC)

A normalización lingüística 7.Coñecer o orixen e o 7.1 Coñece as fases do proceso histórico desenvolvemento experimentado polas linguas faladas histórico das linguas en España (CL, CEC) faladas en territorio español (CL, CEC) 8. Comprender os conceptos de bilingüismo e diglosia (CL, CEC)

8.1 Diferencia os conceptos de

9. Coñecer os obxectivos das políticas de normalización lingüística (CL, CEC)

9.1 Coñece os obxectivos das políticas

10. Adoptar unha actitude aberta ante as manifestacións literarias e no literarias das distintas linguas de España (CSC, CEC)

10.1 Respeta as manifestacións literarias

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

bilingüismo e diglosia (CL, CEC)

de normalización lingüística (CL, CEC)

e no literarias das distintas linguas de España (CSC, CEC)

Unidade didáctica 21 Bloque

Contidos

117

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais.

Estudo cronolóxico das obras máis representativas do teatro barroco: • o teatro antes do Barroco • os corrais de comedias • a comedia nova • Lope de Vega • Tirso de Molina • Calderón de la Barca • Análise e interpretación crítica de fragmentos de obras dramáticas barrocas

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Realiza unha exposición oral sobre

3.Utilizar a lectura de textos escritos expositivos, argumentativos e literarios para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Desenvolver por escrito temas do teatro barroco con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

4.1 Redacta respostas e comentarios de

5.Realizar traballos de investigación obtendo información de distintas fontes (CL, AA, CD)

5.1 Elabora traballos de investigación

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

un tema propio da etapa barroca (CL, AA, CSC, CEC) 2.2 Exprésase oralmente con fluidez e

claridade, axustándose ás condicións da situación comunicativa (CL, AA)

textos expositivos, argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

textos sobre a literatura e a cultura barrocas axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

obtendo información de distintas fontes (CL, AA, CD)

6.Coñecer as principais 6.1 Recoñece as principais características características do do teatro cultivado no século XVI (CL, teatro barroco, así CEC) coma os sus autores e obras máis relevantes 6.2 Coñece os autores e obras máis (CL, CEC) relevantes do xénero e periodo (CL, CEC) 7.Coñecer os lugares de 7.1 Coñece o contexto de producción e representación das escenificación das obras teatrais obras teatrais barrocas (CL, CEC) barrocas (CL, CEC) 7.2 Identifica os elementos dos corrais de comedias (CL, CEC)

118

8. Recoñecer as características, os temas e os personaxes da comedia nova (CL, CEC)

8.1 Recoñece as características, os

temas e os personaxes da comedia nova (CL, CEC)

9. Analizar fragmentos 9.1 Analiza rasgos formais, temáticos e de obras dramáticas contextuais do teatro barroco en barrocas, textos representativos (CL, CEC) identificando as súas características temáticas e formais, e relacionándoas co 9.2 Adscribe razoadamente textos dados ás distintas manifestacións e contexto, o subxéneros do teatro barroco (CL, subxénero e a obra á CEC) que pertencen (CL, CEC) 9.3 Analiza os temas e a estrutura de fragmentos de obras de Lope de Vexa, Tirso de Molina e Calderón da Barca (CL, CEC) 10. Interpretar 10.1 Realiza o comentario de textos do críticamente obras teatro barroco atendendo a do teatro barroco, aspectos temáticos, formais e relacionándoas co contextuais (CL, AA, CSC, CEC) seu contexto histórico, artístico e cultural (CL, AA, CSC, CEC) 11. Planificar e elaborar 11.1 Busca información en diferentes un traballo de fontes bibliográficas impresas e investigación en dixitais sobre un tema e sintetiza os grupo acerca dun resultados (CD, AA) motivo da literatura barroca (CL, CD, AA, 11.2 Elabora e redacta o traballo con CEC) rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

Unidade didáctica 22 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

119

Estudo cronolóxico das obras máis representativas da literatura da Ilustración: • Características xerais da Ilustración • a Ilustración en España • a literatura do século xviii • o ensaio ilustrado • Xosé Cadalso • o teatro do século xviii • a poesía do século xviii • a novela do século xviii Análise e interpretación crítica de fragmentos de obras da prosa ilustrada

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Recoñece a intención comunicativa

3.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

3.1 Resume e esquematiza o contido de

4.Desenvolver por escrito temas da literatura da Ilustración con rigor, claridade e corrección (CL, AA, CEC)

4.1 Redacta respostas e comentarios de

5.Producir textos argumentativos obtendo información de fontes impresas e dixitais (CL, AA, CD)

5.1 Elabora textos argumentativos

e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma

e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e secundarias (CL, AA, CEC)

textos sobre a literatura e o pensamento ilustrados con rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

escritos do ámbito académico, consultando fontes diversas e seleccionando, organizando e sintetizando a información mediante fichas (CL, AA, CD)

6.Coñecer as 6.1 Coñece as características xerais da características xerais Ilustración (CL, CEC) da Ilustración, así coma as principais 6.2 Recoñece as principais correntes correntes artísticas artísticas do século XVIII (CL, CEC) do século XVIII (CL, CEC) 7.Analizar fragmentos e 7.1 Analiza rasgos formais, temáticos e obras da literatura da contextuais da literatura ilustrada en Ilustración, textos representativos (CL, CEC) identificando as súas características 7.2 Adscribe razoadamente textos ás temáticas e formais, manifestacións e xéneros da literatura e relacionándoas co da Ilustración (CL, CEC) contexto, o xénero e a obra á que 7.3 Analiza os rasgos temáticos e formais pertencen (CL, CEC) da obra de Feixoo, Xovellanos, Cadalso e Moratín (CL, CEC) 8. Interpretar críticamente obras da literatura ilustrada, relacionándoas coa cosmovisión da

8.1 Realiza o comentario de textos da

literatura ilustrada, atendendo a aspectos temáticos, formais e contextuais (CL, AA, CSC, CEC)

120

etapa na que se desenvolvan (CL, AA, CSC, CEC)

9. Planificar e elaborar 9.1 Busca información en diferentes un texto fontes bibliográficas impresas e argumentativo sobre dixitais sobre un tema e sintetiza os un tema propio da resultados (CD, AA) literatura ilustrada, contrastando fontes diversas e aportando 9.2 Prepara un esquema da estrutura do texto (AA) un xuicio personal (CL, CD, AA, CEC) 9.3 Redacta o texto con rigor, claridade

e corrección (CL, AA, CEC)

Unidade didáctica 23 Bloque

Contidos

Textos expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais orais Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

Comprensión, organización e producción de textos argumentativos escritos do

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

1.1 Resume e esquematiza o contido de

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Recoñece a intención comunicativa

3. Recitar en público textos literarios, utilizando coma apoyo o material que se considere oportuno (CL, CD, AA, CEC)

3.1 Le en voz alta textos literarios, coa

4.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios,

4.1 Resume e esquematiza o contido de

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC) 1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma

e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

entonación e ritmo axeitados (CL, CEC) 3.2 Prepara o material necesario para

acompañar dicha lectura (CL, CD, AA, CEC)

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridade ideas principais e

121

ámbito académico Procedimentos para a obtención, tratamento e avaliación de fontes impresas e dixitais. Educación para o uso, o tratamento e a producción de información.

Estudo cronolóxico das obras máis representativas da literatura do Romanticismo: • o movimento romántico • Características xerais do Romanticismo • a poesía romántica • José de Espronceda • Gustavo Adolfo Bécquer • Rosalía de Castro • o teatro romántico • a prosa romántica Análise e interpretación crítica de fragmentos e obras da literatura romántica

utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC) 5.Desenvolver por escrito temas da literatura do Romanticismo con rigor, claridade e corrección. (CL, AA, CEC)

secundarias (CL, AA, CEC)

5.1 Redacta respostas e comentarios de

textos sobre a literatura e o pensamento románticos con rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto (CL, AA, CEC)

6.Coñecer o contexto 6.1 Coñece o contexto histórico e histórico e cultural no cultural, tanto europeo coma que se desenvolve o español, no que ten lugar o Romanticismo, así Romanticismo (CL, CEC) coma as características xerais 6.2 Recoñece as principais características deste movimento (CL, da mentalidade romántica (CL, CEC) CEC) 7.Analizar fragmentos e obras da literatura do Romanticismo, identificando as súas características temáticas e formais, e relacionándoas co contexto, o xénero e a obra á que pertence n (CL, CEC)

7.1 Analiza rasgos formais, temáticos e

contextuais da literatura romántica en textos representativos (CL, CEC) 7.2 Adscribe razoadamente textos dados

ás distintas manifestacións e xéneros da literatura do Romanticismo (CL, CEC) 7.3 Analiza os rasgos temáticos e formais

de fragmentos e composicións de Espronceda, Bécquer e Rosalía de Castro (CL, CEC) 8. Interpretar 8.1 Realiza o comentario de textos da críticamente obras literatura romántica, atendendo a da literatura aspectos temáticos, formais e romántica, contextuais (CL, AA, CSC, CEC) relacionando as ideas que manifestan coa cosmovisión da etapa na que se desenvolven (CL, AA, CSC, CEC). 9. Recitar en público e de forma axeitada textos poéticos da literatura romántica (CL, AA, CEC)

9.1 Le en voz alta, coa entonación e

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe avaliables

Textos expositivos, argumentativos, literarios e

1.Sintetizar por escrito textos orais expositivos,

1.1 Resume e esquematiza o contido de

ritmo requeridos, textos poéticos pertencentes ás Rimas, de Xustavo Adolfo Bécquer (CL, AA, CEC)

Unidade didáctica 24 Bloque

textos orais expositivos, argumentativos, literarios e

122

audiovisuais orais

argumentativos, literarios e audiovisuais, discriminando a información relevante da accesoria (CL, AA, CEC)

Comprensión e producción de textos orais do ámbito académico

audiovisuais, discriminando a información relevante (CL, AA, CEC)

1.2 Escoita de forma activa, toma notas

e plantexa preguntas durante a audición e visionado de textos orais (CL, AA)

2.Extraer información de textos orais e audiovisuais, recoñecendo a intención comunicativa e o tema e valorando de forma crítica a súa forma e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

2.1 Recoñece a intención comunicativa

3.1 Realiza unha presentación oral en

Realizar unha presentación oral en grupo sobre un tema da historia literaria.

e o tema de textos orais e audiovisuais (CL, AA) 2.2 Valora de forma crítica a súa forma

e o seu contido (CL, AA, CSC, CEC)

grupo sobre un tema da historia literaria. (CL, AA, CSC, CEC) 3.2 Exprésase oralmente con fluidez e

claridade, axustándose ás condicións da situación comunicativa. (CL, AA) 3.3 Consulta fontes diversas,

seleccionando e organizando a información. (CD, AA) 2.

Estudo cronolóxico das obras máis representativas da narrativa realista: • o movimento realista. • os inicios do Realismo en España. • Benito Pérez Xaldós. • Leopoldo Alas, Clarín. • o Naturalismo.

4.Sintetizar textos escritos expositivos,argume ntativos e literarios, utilizando a lectura para a adquisición de coñecementos (CL, AA, CEC)

4.1 Resume e esquematiza o contido de

5.Desenvolver por escrito temas da narrativa realista con rigor, claridade e corrección. (CL, AA, CEC)

5.1 Redacta respostas e comentarios de

textos expositivos,argumentativos e literarios escritos, diferenciando con claridadeide as principais e secundarias (CL, AA, CEC)

textos sobre a literatura e o pensamento realistas con rigor, claridade e corrección, axustándose ás condicións temáticas e discursivas de cada tipo de texto. (CL, AA, CEC)

6.Coñecer as 6.1 Entende as circunstancias que circunstancias que desencadean o nacimento do orixinan o nacimento Realismo. (CL, CSC, CEC) do Realismo, as principais figuras e 6.2 Coñece as principais figuras e obras obras europeas deste europeas do Realismo. (CL, CEC) movimento e o contexto político e 6.3 Comprende o contexto político e social no que se social no que se desenvolve o desenvolve en movimento realista en España. (CL, España. (CL, CSC, CEC)

123

CSC, CEC) Análise e interpretación crítica de fragmentos de obras da narrativa realista.

7.Recoñecer as 7.1 Recoñece as características xerais da características xerais novela realista. (CL) da novela realista. (CL) 8. Analizar fragmentos e obras da narrativa realista, identificando as sús características temáticas e formais, e relacionándoas co contexto e a obra á que pertencen. (CL, CEC)

8.1 Analiza rasgos formais, temáticos e

contextuais da narrativa realista en textos representativos. (CL, CEC)

8.2 Adscribe razoadamente textos

dados ás distintas manifestacións da narrativa realista. (CL, CEC) 8.3 Analiza os rasgos temáticos e

formais de fragmentos de Benito Pérez Xaldós e Leopoldo Alas, Clarín. (CL, CEC) 9. Interpretar 9.1 Realiza o comentario de textos da críticamente obras narrativa realista, atendendo a da narrativa realista, aspectos temáticos, formais e relacionando as contextuais. (CL, AA, CSC, CEC) ideas que manifestan coa cosmovisión da etapa na que se desenvolven. (CL, AA, CSC, CEC). 10. Planificar e elaborar 10.1 Busca información en diferentes un traballo de fontes bibliográficas impresas e investigación en dixitais sobre unha película. (CD, grupo sobre unha AA) película, expoñéndoo de forma oral. (CL, CD, 10.2 Selecciona, organiza e sintetiza a AA, CEC) información obtida. (CL, AA)

10.3 Expón o traballo de forma oral. (CL,

AA, CEC)

1.1.4. Grao mínimo de consecución O alumno logra con dificultade: - Coñecer as características básicas, autores e obras principais dos diversos movimentos da literatura española desde a Idade Media ata o Realismo do século XIX. - Recoñecer estas características en textos representativos. - Recoñecer recursos literarios métricos, semánticos e sintácticos nestes textos. - Recoñecer os elementos constitutivos das palabras e as súas clases (determinantes, substantivos, pronomes). Distinguir entre significado obxectivo (denotación) e subxectivo (connotación) das palabras. 124

-O recoñecemento e uso de pronomes, conxuncións, adverbios, locucións como conectores e marcadores para a cohesión do texto. - O coñecemento e emprego axeitado dos valores e relacións temporais das distintas formas e perífrases verbais. Distinción das súas categorías gramaticais. -Identificación dos distintos sintagmas ou frases (nominal, adxectival, preposicional, adverbial), así como os seus compoñentes e estruturas. - Recoñecer as distintas posibilidades dos elementos anafóricos e deícticos para contribuír á cohesión do texto. -Identificar da relación entre a modalidade da oración para a súa caracterización (enunciativas, interrogativas…), modificadores oracionais e interpretación do seu significado contextual. -Clasificar e recoñecer os elementos da oración simple. - Recoñecer os tipos e estructura das oracións compostas. -Coñecer a linguaxe e as súas funcións máis relevantes con especial atención á súa finalidade comunicativa e á súa dimensión social. -Comprender e producir textos orais e escritos, de certa extensión e complexidade, relativos ou pertencentes aos ámbitos académico e dos medios de comunicación e identificar neles os mecanismos e procedementos discursivos de adecuación, coherencia e cohesión. - Identificar o tema, a estrutura e características lingüísticas de textos narrativos, descritivos, expositivos e dos ámbitos académico, público e persoal, e analizalos de maneira que se recollan as súas propiedades discursivas e os elementos que os articulan. -Realizar as distintas actividades da lingua (comprensión, expresión, interacción e mediación) orais e escritas tendo en conta modelos ou esquemas textuais e atendendo ás condicións da situación comunicativa. 2.1. LINGUA CASTELÁ E LITERATURA II 2º BACHARELATO MATERIA PROFESOR/ES

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA II María José Prada

2.1.1 OBXECTIVOS 1. Comprender discursos orais e escritos dos diferentes contextos da vida social e cultural e especialmente nos ámbitos académico e dos medios de comunicación. 2. Expresarse oralmente e por escrito mediante discursos coherentes, correctos e adecuados ás diversas situacións de comunicación e ás diferentes finalidades comunicativas, especialmente no ámbito académico. 3. Empregar e valorar a lingua oral e a lingua escrita como medios eficaces para a comunicación interpersoal, a adquisición de novos coñecementos, a comprensión e análise da realidade e a organización racional da acción. 4. Obter, interpretar e valorar informacións de diversos tipos e opinións diferentes, empregando con autonomía e espírito crítico as tecnoloxías da información e comunicación. 5. Adquirir coñecementos gramaticais, sociolingüísticos e discursivos para empregalos na comprensión, a análise e o comentario de textos e na planificación, a composición e a corrección das propias producións. 6. Coñecer a realidade plurilingüe e pluricultural de España, así como a orixe e desenvolvemento histórico das linguas peninsulares e das súas principais variedades, prestando unha especial 125

atención ao español de América e favorecendo unha valoración positiva da diversidade lingüística e cultural. 7. Analizar os diferentes usos sociais das linguas e os estereotipos lingüísticos que supoñen xuízos de valor e prexuízos, en especial os referidos ás mulleres, para evitalos. 8. Ler e valorar criticamente obras e fragmentos representativos da literatura en lingua castelá, como expresión de diferentes contextos históricos e sociais e como forma de enriquecemento persoal. 9. Coñecer as características xerais dos períodos da literatura en lingua castelá, así como as obras relevantes de autoras e autores, empregando de forma crítica fontes bibliográficas adecuadas para o seu estudo. 2.1.2.CONTIDOS TEMPORALIZADOS A distribución dos contidos que propoñemos a continuación baséase no guión do libro de texto que empregaremos neste curso, pero non pretende ser algo ríxido e inamovible, senón que poderá ser alterado ata un limite razoable segundo as necesidades reais do alumnado e outras circunstancias. En todo caso, tendo en conta a necesidade de preparar axeitadamente ós alumnos para as PAAU, tódolos temas terán que ser tratados antes de que finalice o curso, inda que se poderá insistir mais naqueles que sexan mais complicados para o alumno. A finalización dunha unidade didáctica non poderá supor, de ningún xeito, o esquecemento dos seus contidos, senón que estes inspirarán actividades de repaso durante o resto do curso, procurando sempre que estas actividades non supoñan unha rémora para o desenvolvemento da programación, senón unha base sólida para o mesmo. Neste curso non faremos unha temporización das unidades xa que en cada avaliación, combinaranse contidos de lingua e de literatura de xeito que as probas que se lles realicen aos alumnossexan similares ás esixidas nas probas da PAAU. UNIDADE 1: Lingua e sociedade. As linguas de España. Lingua, historia e sociedade. Orixe e desenvolvemento do castelán. Variedades do castelán, o español de América, o español actual. As linguas cooficiais de España. O bilingüismo e as linguas en contacto. UNIDADE 2: As unidades lingüísticas. A formación das palabras. Estruturación da linguaxe verbal: as unidades lingüísticas. Forma e significado da palabra. O léxico español. UNIDADE 3: A oración composta. Clasificación da oración composta. Xustaposición e coordinación. Subordinación substantiva, adxectiva, adverbial e circunstancial. UNIDADE 4: Coherencia e cohesión textuais. O texto ou discurso. Adecuación, coherencia, cohesión e mecanismos de cohesión textual. UNIDADE 5: A linguaxe das ciencias experimentais e humanas. A linguaxe nos textos técnico-científicos, xurídico-administrativos e humanísticos. UNIDADE 6: A linguaxe periodística e publicitaria. 126

Os medios de comunicación, o periodismo escrito, os xéneros periodísticos, a caracterización lingüística dos mesmos, a publicidade, a estrutura da mensaxe publicitaria, a súa caracterización lingüística e os seus usos expresivos. UNIDADE 7: A linguaxe da creación literaria. A comunicación literaria. Linguaxe e xéneros literarios. Características da linguaxe literaria. Métodos de estudo e análise da obra literaria. UNIDADE 8: Neoclasicismo e Prerromanticismo. O contexto histórico, social e cultural da Ilustración. O século XVIII en España. Tendencias da literatura española no século XVIII. A poesía e a prosa (ensaio e crítica) neste século. Teatro neoclásico e prerromántico. UNIDADE 9: Romanticismo, Realismo e Naturalismo. O século XIX, contexto histórico, social e cultural. O século XIX en España. Poesía, prosa e teatro románticos. A novela realista e o Realismo español. O Naturalismo. Mencións á literatura universal desta época. UNIDADE 10: Poesía e teatro na primeira metade do século XX. O contexto histórico e social, o século XX en España. Tendencias literarias españolas durante este século. A poesía: Modernismo, Xeración do 98, Novecentismo, Vangardas e Xeración do 27. O teatro a principios do século XX, teatro modernista e do 98, Valle-Inclán. Teatro das Vangardas e do 27: García Lorca. Mencións á literatura occidental desta época. UNIDADE 11: Novela e ensaio na primeira metade do século XX. A novela modernista, do 98, novecentista, vangardista e do 27. Ensaio: dende as súas orixes ata a Xeración do 98 e o Novecentismo. Mencións á novela occidental dende principios de século ata a 2ª Guerra Mundial. UNIDADE 12: Poesía e teatro na segunda metade do século XX. Poesía de posguerra, poesía social, poesía da Xeración de 1950, poesía dos Novísimos e últimas correntes poéticas. O teatro de posguerra, o teatro humorístico, existencialista e social, o teatro renovador e experimental, o teatro mais recente. UNIDADE 13: Novela e ensaio na segunda metade do século XX. A novela da posguerra, a novela existencialista, a novela do realismo social, a renovación narrativa experimentalista e a novela mais recente. O ensaio na segundametade do século XX. Mencións á novela e ó ensaio occidentais durante a 2ª metade do século XX. UNIDADE 14: A literatura hispanoamericana do século XX. O século XX en Hispanoamérica, contexto histórico e social, a literatura hispanoamericana. A poesía: Modernismo, Posmodernismo, Vangardas, poesía pura, poesía da negritude, últimos poetas. A narrativa, dende o realismo tradicional ata o realismo máxico, o boom da narrativa hispanoamericana e a novela experimentalista, últimos novelistas. 2.1.3CONTIDOS MÍNIMOS ESIXIBLES

127

-Utilización dos procedementos e estratexias necesarias para a obtención, valoración e utilización da información en traballos de produción persoal, acudindo a fontes diversas. -Interese pola boa presentación dos textos escritos, tanto en soporte papel como dixital, e aprecio pola necesidade social de se cinguir ás normas gramaticais, ortográficas e ás convencións tipográficas. -Emprego de guías de lectura para a consolidación da autonomía lectora como fonte de pracer, de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas, e como factor que contribúe á formación académica e á maduración persoal. -Comprensión do discurso literario como fenómeno comunicativo e estético, vieiro de transmisión cultural e expresión da realidade histórica e social das distintas épocas. -Lectura crítica e comentario de obras breves e de textos literarios significativos que potencien a competencia comunicativa do alumnado, mediante a realización de tarefas en que se empreguen as catro destrezas básicas de expresión oral/escrita e comprensión oral/escrita. -Valoración positiva da convivencia e aprendizaxe de distintas linguas a prol dunha maior diversidade cultural. -A variedade dos discursos e o tratamento da información. -Integración do texto ou discurso como unidade de carácter lingüístico emitida con propósito comunicativo nunha situación concreta ou contexto e afondamento no coñecemento da diversidade de situacións nos actos de comunicación orais e escritos. -Sistematización e análise das propiedades textuais (coherencia, marco de integración global, factores pragmáticos, cohesión, selección, xerarquía de ideas, ordenación e adecuación) a partir de modelos ou esquemas discursivos que favorezan a consolidación das actividades de lingua tanto orais coma escritas. -Análise do tema, da estrutura organizativa e trazos lingüísticos de textos dialogados e argumentativos procedentes do ámbito académico e divulgativo, tanto humanísticos como científicos e técnicos. -Composición e exposicións de textos dos distintos ámbitos, con especial atención ao académico, tanto humanísticos como científicos e técnicos, a partir de modelos e esquemas textuais dados e atendendo ás condicións da situación. -Análise do tema, finalidade, estrutura organizativa e códigos expresivos (lingüísticos e iconográficos) dos textos dos medios de comunicación: xornalísticos. -Desenvolvemento da capacidade crítica e reflexiva ante textos orais e escritos propios dos medios de comunicación, con especial atención aos de carácter informativo e interpretativo.O discurso literario. -O século XVIII: pensamento e cultura. A ilustración. A poesía: posbarroca e neoclásica; a prosa: o ensaio e desenvolvemento dos xornais, narrativa (Feijoo, Cadalso e Jovellanos); o teatro: comedia posbarroca e comedia de costumes (Leandro Fernández de Moratín). -O século XIX: panorama social e ideolóxico. O Romanticismo: tradición e renovación, xéneros, temas, obras e escritoras e escritores significativos (Bécquer, Rosalía de Castro, Espronceda e Larra); o drama romántico (Duque de Rivas, Zorrilla); Realismo e Naturalismo: influencia europea, tendencias narrativas e teatrais, temas, obras de escritoras e escritores representativos (Galdós, Leopoldo Alas «Clarín», Emilia Pardo Bazán); escritoras liberais e progresistas da segunda metade do século. Modernismo: influencias europea e hispanoamericana, tendencias, o conto literario, renovación poética (Rubén Darío, Salvador Rueda, Francisco Villaespesa); obras de autoras e autores representativos.

128

-O século XX: transformacións sociais e ideolóxicas. Xéneros, escritoras e escritores e obras desde principios de século ata a Primeira Guerra Mundial: Juan Ramón Jiménez, Xeración do 98, Vangardismo, Novecentismo. O período de entreguerras; da Primeira Guerra Mundial á Guerra Civil española: Grupo do 27, literatura comprometida. De 1940 ata os anos 70: literatura de posguerra (arraigada e desarraigada); realismo social (xéneros e obras representativas de escritoras e escritores da xeración dos 50 e 60); correntes de experimentación, nos distintos xéneros, década dos 70 e novo vangardismo (Os Novísimos). Da década dos 80 ata a actualidade: autoras e autores e obras significativas, diversificación de tendencias, literatura xuvenil e narrativa de autora nos últimos vinte e cinco anos. A literatura hispanoamericana.Coñecemento da lingua. -Valoración e recoñecemento das distintas voces que compoñen o léxico da lingua castelá segundo a súa orixe, evolución e influencia doutras linguas: patrimoniais, cultismos, semicultismos, préstamos. -Os elementos constitutivos das palabras e as súas variantes; as súas posibilidades como elementos de creación de palabras e enriquecemento do léxico a través da composición, derivación, parasíntese e acronimia. -Coñecemento e análise dos compoñentes, relacións e organización léxico-semántica das palabras (sema, sinonimia, antonimia, hiperonimia, campo léxico, etc.) valoración do seu emprego como mecanismos de cohesión e coherencia textual, e a súa adecuación en textos académicos, divulgativos e dos medios de comunicación. -Afondamento no emprego de mecanismos de cohesión de carácter lingüístico desde a perspectiva supraoracional do texto, anáfora, catáfora, proformas, conxuncións distributivas, adverbios e locucións. -Sistematización dos conceptos de oración ou cláusula (unidade gramatical) e enunciado (unidade comunicativa) e o seu contexto de análise: sintáctico e pragmático. -Coñecemento e aplicación da relación entre a modalidade da oración e os actos de fala e interpretación do significado contextual das modalidades da oración. -Identificación e análise das distintas relacións sintácticas de xustaposición, coordinación, subordinación e interordinación. -Recoñecemento e clasificación dos nexos e elementos de enlace axeitados e necesarios para a análise e identificación das relacións existentes en estruturas sintácticas compostas ou complexas. -Clasificación e sistematización das diferentes clases de oración ou cláusula composta ou complexa, atendendo á súa estrutura sintáctica e aos tipos de nexos ou enlaces empregados na súa configuración. -Coñecemento da realidade lingüística de España, dos factores sociolingüísticos que interveñen entre linguas en contacto e os fenómenos que derivan, linguas francas, bilingüismo, diglosia, xunto ao desenvolvemento dunha actitude positiva ante a diversidade e convivencia de linguas e culturas. -Recoñecemento das características básicas das distintas variedades xeográficas da lingua castelá no estado español e da norma estándar. A situación do español no mundo. -Identificación dos trazos máis característicos do español de América e da súa diversidade e valoración positiva desa variedade e da necesidade dunha norma panhispánica. Labor integrador das Academias da Lingua Española. -Análise e identificación do uso de vulgarismos morfosintácticos, anacolutos e incoherencias.

129

2.1.4 CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1. Consolidar a interpretación do texto ou discurso como unidade comunicativa e de intercambio de información, en distintos contextos ou situacións comunicativas, e afondar no coñecemento da variedade de situacións nos actos de comunicación orais e escritos. Con este criterio preténdese avaliar a capacidade para recoñecer e sistematizar a función comunicativa da linguaxe manifestada a través do texto ou discurso, como unidade comunicativa oral ou escrita. 2. Producir textos orais e escritos de certa extensión e complexidade, relativos ou pertencentes aos ámbitos académico e dos medios de comunicación, e identificar neles as propiedades textuais e os procedementos discursivos de adecuación, coherencia e cohesión que perfeccionen o dominio das actividades da lingua.Preténdese avaliar con este criterio a competencia comunicativa e discursiva das alumnas e dos alumnos na composición de textos variados, con rigor, claridade e corrección demostrando o coñecemento e aplicación das propiedades textuais, de estruturas organizativas, conectores e outros mecanismos de cohesión nas súas producións orais e escritas. 3. Clasificar e caracterizar diferentes clases de textos dialogados, argumentativos e dos medios de comunicación, xornalísticos e publicitarios poñendo de relevo os trazos máis significativos do xénero ou subxénero ao que pertencen, os códigos expresivos empregados e analizando os seus trazos lingüísticos e a súa adecuación ao contexto.Con este criterio preténdese avaliar a capacidade para identificar e analizar os textos de diferentes xéneros tendo en conta distintos criterios de clasificación e mais os factores que interveñen na súa produción e establecer relacións cos seus trazos lingüísticos máis relevantes, valorando a adecuación e eficacia do rexistro utilizado en cada contexto. 4. Identificar o tema, a estrutura e características lingüísticas de textos dialogados, argumentativos e dos ámbitos académico e dos medios de comunicación, xornalísticos e publicitarios; analizalos de maneira que se recollan as súas propiedades discursivas e os elementos que os articulan e empregar para iso as distintas actividades da lingua (comprensión, expresión, interacción e mediación) orais e escritas tendo en conta modelos ou esquemas textuais e atendendo ás condicións da situación comunicativa. Con este criterio preténdese avaliar a capacidade de establecer unha xerarquía de ideas, tema principal e temas secundarios de textos dialogados, argumentativos de divulgación científica, técnica, humanísticos, e de textos do ámbito dos medios de comunicación, especialmente os de carácter interpretativo, artigos de opinión, editoriais, facendo inferencias a partir de informacións que se repiten no texto e dos propios coñecementos; avaliarase, así mesmo, a capacidade de recoñecer, coa axuda dos conectores e organizadores do discurso, a relación entre as partes dunha argumentación, de representar graficamente estas relacións mediante esquemas ou mapas conceptuais e de resumir o texto seguindo un esquema previamente elaborado. 5. Realización de exposicións orais (debates, declaracións públicas) e escritas (redaccións, informes, monografías) relacionadas con algún contido do currículo ou tema de actualidade, seguindo un esquema preparado previamente, aplicando procedementos para a obtención e tratamento da información, empregando recursos audiovisuais e das tecnoloxías da información e a comunicación e expoñendo de forma construtiva as diversas opinións propias e alleas que se sosteñen, xustificándoas cos diferentes argumentos que se aducen. Con este criterio avaliarase a capacidade de planificar e realizar exposicións orais ou escritas de certa extensión e complexidade propia do ámbito académico, humanístico, científico-técnico ou dos medios de comunicación, valorando aspectos como a consulta das fontes axeitadas, a análise e selección da información relevante e a súa presentación, o uso axeitado de estruturas 130

organizativas, unha axustada liña expositiva e argumentativa, a elección do rexistro axeitado e o uso de recursos para guiar os receptores e manter a súa atención, así como a capacidade de dominio para matizar opinións e afirmacións. 6. Comprender e analizar o texto literario como expresión comunicativa e estética de distintas épocas, de transmisión cultural, reflexo dunha realidade histórica e social e como uso da lingua que comprende as competencias xerais. Avaliarase a capacidade para entender e identificar as características propias dos textos literarios como produto dunha corrente estética determinada e reflexo dunha conciencia intercultural, así como a capacidade de establecer relacións entre obras de autoras e autores de distintos períodos literarios. 7. Interpretar e comentar de forma construtiva e crítica o contido de obras literarias breves e fragmentos significativos de distintas épocas literarias utilizando os coñecementos sobre as formas literarias (xéneros, figuras e tropos máis usuais, versificación) e os distintos períodos, movementos, escritoras e escritores pondo en práctica as competencias comunicativas. Trátase de avaliar a capacidade para interpretar obras literarias de distintas épocas, incidindo de maneira especial nas obras de autoras e autores relevantes do século XX, no seu contexto histórico, social e cultural; relacionándoas con outras obras anteriores ou da época da mesma autoría; sinalando a presenza de determinados temas e motivos e a evolución na maneira de tratalos e recoñecendo as características do xénero en que se inscriben, os tropos e procedementos retóricos máis usuais e, se é o caso, as innovacións que se producen nas formas. 8. Realizar traballos críticos sobre a lectura de obras significativas de distintas épocas ou movementos, interpretándoas en relación co seu contexto histórico e literario, obtendo a información bibliográfica necesaria e efectuando unha valoración persoal. Compoñer textos literarios ou de intención literaria. Con este criterio avalíase a capacidade para realizar un traballo persoal de interpretación e valoración crítica dalgunhas obras significativas de épocas ou movementos literarios diferentes lidas na súa integridade, tanto no seu contido como no uso das formas literarias, relacionándoas co seu contexto histórico, social e literario e, se é o caso, co significado e a relevancia das persoas autoras. Valorarase tamén a selección e utilización autónoma das fontes de información bibliográfica e dos recursos das tecnoloxías da información e a comunicación. 9. Coñecer a realidade lingüística de España e dos fenómenos derivados do contacto entre linguas como linguas francas, bilingüismo e diglosia e desenvolver unha actitude positiva. Identificar as características xerais das variedades xeográficas da lingua no Estado español e a súa proxección a nivel internacional. Trátase de avaliar o coñecemento da realidade lingüística de España, os factores sociolingüísticos que interveñen nos fenómenos de contacto entre linguas, como bilingüismo e diglosia, con especial atención ás comunidades en que o castelán comparte cooficialidade con outras linguas, desenvolvendo unha actitude aberta á convivencia entre linguas como factor que contribúe ao enriquecemento académico e persoal. 10. Coñecer as características xerais do español de América e algunhas das súas variedades, así como as coincidencias e diferenzas da norma en distintas manifestacións orais e escritas, literarias e dos medios de comunicación. O obxectivo é avaliar o coñecemento da situación do español en América, das súas características xerais e dalgunhas das súas variedades a través de distintas manifestacións orais e escritas, literarias e dos medios de comunicación. 11. Identificar e analizar os desvíos da norma máis frecuentes e consolidar, con rigor e autonomía, o bo uso das normas gramaticais, ortográficas e convencións tipográficas. 131

Preténdese avaliar a capacidade para identificar aqueles usos incorrectos da lingua (como falta de concordancia, vulgarismos morfosintácticos, anacolutos e incoherencias sintácticas) e facer as correccións pertinentes. Avaliarase tamén a capacidade de autocorreción e dominio das normas gramaticais, ortográficas e convencións tipográficas para a elaboración de textos con corrección e autonomía. II. Metodoloxía didáctica en Bacharelato O obxectivo desta materia é o coñecemento dos distintos tipos de discursos e, en particular, do científico e do literario. Proponse consolidar e ampliar a competencia comunicativa do estudante de Bacharelato como condición imprescindible para conseguir os fins formativos e propedéuticos marcados para esta etapa. O obxectivo do ensino da lingua neste nivel educativo non é unicamente o saber organizado propia das ciencias da linguaxe, senón tamén o desenvolvemento harmónico das capacidades lingüísticas dos alumnos. Proponse xa que logo un equilibrio entre a solidez duns coñecementos e a súa constante aplicación ao emprego do idioma. A educación en lingua, entendida como ou desenvolvemento da competencia comunicativa, é un continuo ao longo de diversas etapas. Así, seguiremos traballando As catro destrezas básicas: escoitar, falar, ler e escribir. Incidindo no impulso da autonomía persoal dos alumnos no Bacharelato, de modo especial, coidarase a produción de mensaxes orais ante un auditorio atendendo á fluidez, dicción, ton, corrección, propiedade, etc. Analogamente, buscarase manter ou interese pola lectura e a participación activa dous alumnos e alumnas non proceso lector. Tendo en conta que o desenvolvemento desta competencia esixe dar unha resposta ás novas realidades en cada tramo de idade, a reflexión lingüística e as actividades de análises e creación de textos atenderán tanto ao discurso literario e cultural como ao científico e técnico. As necesidades que derivan do proceso de ampliación de coñecementos que o adolescente realiza non medio escolar obrigan a estudar detidamente o discurso científico para facilitar o acceso ao saber e aos procesos de aprendizaxe non marco dás institucións académicas. Así mesmo, teremos en conta os usos formais da lingua que se dan na comunicación interpersoal na vida social e nas relacións coas distintas institucións. O discurso dos medios de comunicación adquire importancia porque, a través deste tipo de textos, os cidadáns amplían ou seu coñecemento do mundo e ata reciben valoracións e aproximacións ideolóxicas. Facilitaremos pois aos estudantes a comprensión deste tipo de textos e contribuiremos á formación dun pensamento crítico para potenciar a autonomía e a responsabilidade dunha vida adulta en contacto con importantes e variadas fontes de coñecemento sobre o medio. Aínda que se seguirán utilizando textos narrativos, descritivos e dialogados, procurarase dar prioridade aos textos expositivos e argumentativos (sobre todo en 2º de BAC). Analizaranse, resaltando as súas características máis sobresaíntes, textos científicos, xornalísticos, técnicos, humanísticos e literarios. Os exercicios relacionados con estes textos serán de carácter diverso: resumo do contido, reelaboración oral ou escrita, procura dá estrutura interna do texto, análise dous procedementos de construción textual (cohesión e coherencia), etc. Aprender lingua supón o coñecemento dos principios gramaticais básicos, entendidos como coñecementos sistemáticos das clases de palabras, das combinacións posibles entre elas e das relacións de expresións cos significados. Os coñecementos que consideraremos fundamentais neste sentido serán os principios que rexen ás normas gráficas, gramaticais e léxicas non uso culto panhispánico. O coñecemento destes principios fundamentais, como continuación da etapa anterior, aplicarase á observación dás principais funcións lingüísticas e aos textos de natureza científica e cultural nun dobre proceso, de estudo e creación. 132

Non estudo da gramática e do léxico propoñeremos exercicios que dean conta das estruturas oracionais e unidades de rango inferior empregadas, así como do léxico usado, explicando ademais a adecuación entre os elementos lingüísticos e ou tipo de discurso non que se formalizaron. Potenciaranse as técnicas de traballo práctico para consolidar os módulos de coñecemento teórico, xa que a lingua sempre será ou instrumento primordial non traballo dous alumnos ao longo da súa vida. A estas técnicas engadirémoslles os instrumentos proporcionados polas novas tecnoloxías, vitais na sociedade actual. Propiciarase que os alumnos afonden non seu coñecemento das relacións que se establecen entre lingua e sociedade, como xa se lles ensinou na educación secundaria obrigatoria, pois este coñecemento vailles a permitir afondar non carácter plurilingüe de España, e en particular non feito bilingüe da comunidade galega. O estudo da literatura contribúe tamén á ampliación da competencia comunicativa dende a súa calidade lingüística. A través da literatura, ou alumno entra en contacto con xéneros, rexistros e estilos variados; este contacto permitiralle unha aproximación ás situacións comunicativas ficionais e serviralle de base para a reflexión sobre modelos textuais e estratexias comunicativas, que foron as canles de transmisión dos pensamentos e emocións dos seres humanos en diferentes contextos sociais. A práctica habitual na clase de lingua e literatura será o traballo con textos, ben para analizalos e interpretalos, ben para crealos. Nos planos da comprensión e a análise, traballaremos con todo tipo de textos, para lograr unha aproximación directa ao feito literario de forma que ou alumno familiarícese coa obras e os autores e, principalmente, coñeza vos medios expresivos da lingua como produto non só lingüístico senón tamén social e estético. A análise dos valores literarios dos distintos tipos de textos permitiralles aos alumnos completar a súa formación lingüística e posibilitará a comprensión das distintas facetas da realidade humana, ás bases dá súa implicación social e da súa potencialidade creadora. Xa que logo, a formación literaria será contemplada como un proceso de aprendizaxe baseada nos feitos lingüísticos, enriquecido con valores sociais e potenciado con valores estéticos de obras e autores dende unha perspectiva diacrónica, de forma que ao rematar ou Bacharelato o alumno estea capacitado para ler textos literarios de distinta dificultade e de diversos xéneros. O estudo da lingua e a literatura castelá neste etapa intentará dotar ao alumno dunha maior capacidade para coñecer e comprender discursos, principalmente científicos e literarios, e para formalizar ou discurso propio. Por outra banda, intentaremos elevar ou seu nivel de coñecementos e a súa capacidade de reflexión, ademais de incrementar a experiencia lectora e a potencialidade creadora.

III.Procedementos e instrumentos de avaliación Para a avaliación, partirase dos obxectivos do curso, valorando o grao de consecución dos mesmos por parte do alumnado. Posto que a avaliación actúa como un dous instrumentos que guían a práctica educativa, iniciarémola ao comezo de cada curso con actividades ou controis relacionados cos obxectivos do curso anterior, cuxos resultados proporcionarán o punto de partida para ou desenvolvemento da materia. Ó longo de todo o curso, o profesor/a controlará a evolución dos seus alumnos/as mediante a observación traballo diario, na aula ou na casa, e a corrección periódica das actividades, exames e controis que considere oportunos. Para a cualificación, terase en conta fundamentalmente o grao de consecución dos obxectivos, aínda que tamén se terán en conta a actitude e ou traballo do alumno ao longo do 133

curso. A avaliación será continua, de forma que as avaliacións segunda e terceira poden incluír materia das anteriores. Para a superación da materia deberán acadarse os obxectivos mínimos establecidos para cada ciclo ou curso. Lecturas:  En 1º de Bac o departamento marcará como mínimo unha lectura obrigatoria por trimestre. Para aprobar a avaliación será indispensable ler e ter superada a obra de lectura proposta.  Ademais, os alumnos de 1º de Bac. terán a posibilidade de subir a súa nota nun máximo de 0,5 puntos na nota de avaliación a través lecturas voluntarias propostas polo departamento, xa sexa realizando traballos pautados polo profesor ou ben demostrando a lectura das mesmas mediante exposicións orais, sempre e cando a media dos exames de contidos sexa suficente para obter un aprobado. Os traballos deberán ser orixinais e demostrar que o alumno leu o libro, en ningún caso se valorarán traballos copiados nin a nota servirá para chegar ó aprobado na avaliación se non se obtén un cinco como media dos exames.  No caso de 2º de BAC os alumnos terán que superar as catro lecturas pautadas polo equipo que coordina as probas PAAU. As probas de control de lectura cualificaranse cun máximo de ata dous puntos que se poderán sumar á nota do alumno en cada avaliación, podendo ser realizadas como proba única ou integrada no exame xeral, tal coma se fai nas PAAU. Para obter eses dous puntos non abondará con demostrar a lectura das obras, senón que ademais o alumno deberá demostrar que a lectura das mesmas foi plenamente comprendida e posta en relación co temario do curso. Por suposto, tamén teranse en conta a calidade do seu comentario das obras e o seu nivel de adecuación ós textos ou preguntas da proba. Se o alumno demostra que leu as obras, pero non amosa unha plena comprensión das mesmas ou non as comenta especialmente ben, obterá só unha cualificación menor nese apartado, proporcional ó seu nivel de comprensión e á calidade da súa redacción. As lecturas voluntarias non serán tidas en conta para as cualificacións en 2º de Bacharelato.

 Cualificación: Tanto en 1º como en 2º de BAC, a cualificación será de 5- Apto. A partires dun 5 farase unha ponderación da nota ata acadar os 2 puntos máximos da proba dentro da cualificación do trimestre. Os alumnos que suspendan a proba de lectura por faltas de ortografía e expresión recibirán a cualificación de apto (5).

Procedementos para acreditar os coñecementos previos dos alumnos de Bacharelato: No mes de setembro realizaranse diversas actividades que poñerán a proba os coñecementos lingüísticos e literarios cos que chegan a 1º de Bacharelato e recordan deste curso os que pasan a 2º. Haberá unha avaliación inicial, que recollerá aspectos gramaticais e literarios. Os resultados de dita avaliación non serán cuantitativos, aínda que axudarán ó profesor a incidir dun xeito máis profundo naqueles contidos nos que os alumnos presenten maiores dificultades. Exames: - Realizarase como mínimo un exame por avaliación

134

- En caso de realizar máis dunha proba por avaliación, farase media a partires dun 4. Aqueles alumnos que non obteñan a puntuación mínima esixida nalgunha das probas non poderá aprobar a avaliación. - En 1º de Bacharelato, os exames deberán combinar unha parte teórica con unha parte práctica e a calificación do exame será a suma da puntuación obtida en cada unha delas, sempre e cando o alumno acade alo menos un 40 % da puntuación asignada a cada parte, en caso contrario non poderá en ningún caso aprobar o exame, aínda que a suma das puntuacións obtidas en cada parte sexa igual o superior a 5. - En 1º de BAC farase un exame de recuperación por avaliación ó comezo do trimestre seguinte ou unha recuperación final en xuño (a criterio do profesor, poderanse realizar ámbalas dúas modalidades de recuperación). - En 1º de Bac en xuño realizarase un exame final para os alumnos con perda de avaliación continua. A aqueles alumnos que superen a materia nas tres avaliacións sen necesidade de acudir á recuperación final, faráselles a nota media do curso. - Os exames de avaliación de 2º de Bach divídense en tres partes: texto, lingua e literatura, e a calificación do exame será a suma das puntuacións obtidas en cada unha delas, sempre e cando o alumno acade alo menos un 40 % da puntuación asignada a cada parte, en caso contrario non poderá en ningún caso aprobar o exame, aínda que a suma das puntuacións obtidas en cada parte sexa igual o superior a 5. - No caso de 2º de BAC haberá un exame final en maio para todos os alumnos. Aqueles que teñan suspensa máis dunha avaliación, deberán acadar nesta proba un mínimo dun 6. Por outra banda, os alumnos que teñan aprobada toda a materia ó longo do curso, faráselles media con esta última proba que será un 30% da nota final - En 2º de BAC tódolos exames poderán incluír materia vista ó longo do curso, procurando que en cada un deles entre parte de teoría e de práctica, mais, tendo en conta as esixencias das PAAU, primarase o aspecto práctico da lingua. - Tanto en 1º como en 2º os alumnos que non superen a materia ou os libros de lectura marcados para o curso na proba ordinaria de xuño, deberán presentarse con toda a materia do curso á proba extraordinaria de setembro (incluídos libros de lectura suspensos). - Se se descubre copiando a un alumno nalgunha das probas, a primeira vez retiraráselle o exame e quedaralle suspensa a avaliación automaticamente. A segunda vez, suspenderá a avaliación e irá directamente a proba ordinaria de xuño ou a extrordinaria de setembro (se o alumno comete a falta na proba de xuño). - Se o alumno é portador de calquera aparato electrónico (móbil, MP3, MP4...) cando se estea a examinar retiraráselle o exame e aplicaránselle as medidas citadas no punto anterior. - Se o profesor ten sospeitas fundadas de que o alumno copiou no exame, repetiráselle a proba no momento que decida o profesor oralmente ou por escrito. IV. Criterios de corrección e cualificación en Bacharelato    

Descontaranse 0,25 puntos por cada dúas faltas de ortografía e acentuación ata un máximo de dous puntos. Premiarase unha boa expresión, redacción e presentación, así como a omisión total de faltas de ortografía, cun mínimo de 0’5 puntos en cada proba realizada. Valoraranse nun 70% os contidos (exames) Valoraranse nun 20% as lecturas obrigatorias. 135



Valorarase nun 10% o traballo diario, exposicións e traballos realizados tanto na clase como na casa.

V. Materiais e recursos didácticos para Bacharelato Como material didáctico básico contarase cos libros de texto: - Lengua Castellana e Literatura, Oxford Educación, (ed. actualizada) - Lengua e Literatura, APÓSTROFE XXI, Bachillerato 2; Ed. Magisterio-Casals) O profesor poderá completar con fotocopias ou outros libros cando ou considere oportuno. En todo caso, ou libro de texto é un apoio do que se deberá facer un uso libre, sen permitir que condicione completamente ou proceso de ensino- aprendizaxe. Contarase, ademais, para actividades concretas, co manexo de medios audiovisuais e informáticos. A utilización do canón e da internet permitirá traballar textos orais da vida real (mesas redondas, conferencias, debates.....) e gravacións de películas, series, documentais e montaxes sobre textos literarios ou autores concretos, moi útiles para ás unidades de Literatura. Os medios creados polos propios alumnos (producións escritas ou orais gravadas) poden ser de grande utilidade para motivarlles a corrixir erros e superarse na súa capacidade comunicativa, observando vos modelos de realización dos seus compañeiros. Aproveitaremos na medida do posible os recursos bibliográficos facilitados pola biblioteca do centro, tanto á hora de propoñer lecturas obrigatorias como para utilizar os seus fondos como material complementario para ás actividades de clase, e como recurso que familiarice aos alumnos na procura, manexo e consulta de fontes bibliográficas. Ademais, procurarase incentivar aos alumnos a aproveitar os libros dos que alí dispoñen para gozar da lectura de forma persoal, lúdica e libre. O estudo dos medios de comunicación fai necesario ou manexo de prensa escrita, podendo traer exemplares os propios alumnos, aínda que sexan atrasados, creándose así "un recuncho da prensa" ao que todos puidesen acceder.

LECTURAS OBRIGATORIAS 2015/16 1º BACHARELATO  1ª AVAL.- Fernando de Rojas, La Celestina. Vicens Vives  2ª AVAL.- Lope de Vega; Fuenteovejuna.  3ª AVAL.- Gustavo Adolfo Bécquer: Rimas. A profesora poderá introducir os cambios na lista que considere oportunos para adecuarse mellor ás características concretas do grupo.

2º BACHARELATO    

GARCÍA MÁRQUEZ, G; Crónica de una muerte anunciada MACHADO, A; Campos de Castilla BUERO VALLEJO, A; La fundación MUÑOZ MOLINA, A; Plenilunio 136

1.2. Programación de Literatura Universal para 1º de Bacharelato MATERIA PROFESOR/ES

LITERATURA UNIVERSAL Felisa Tomé

Esta materia é propia das modalidades de Bacharelato de Humanidades y de Artes Escénicas e Musicais, e impártese no primeiro curso, según establece o Decreto do currículo para Galica. Como propia de calquera modalidade, pode ser cursada como optativa por alumnos de outras modalidades. 1.2.1. Contribución da materia o desenvolvemento das competencias clave  Competencia en comunicación lingüística As habilidades lingüísticas de lectura, interpretación e análise de textos orais e escritos, así como as de expresión lingüística mediante textos de creación literaria, argumentativos ou académicos son a base fundamental da materia, e o estudo da literatura no seu contexto redunda nuha comprensión máis profunda dos mensaxes que as obras literariass pretenden transmitir. 

Competencia dixital Nesta materia, a busca de información ten un papel relevante, polo que o alumno debe ser capaz de seleccionar aquela que lle proporcione uns coñecementos que, á súa vez, lle permitan a mellora das súas destrezas comunicativas. O uso de Internet convértese nun instrumento privilexiado, aínda que non único, para esa finalidade. Pero, ademais, outros soportes electrónicos (DVD, CD-ROM,...) e os procesadores de texto serán aliados na mellora da capacidade comunicativa do alumno, sobre todo porque lle animarán a mellorar en dúas das facetas en que máis dificultades adoita atoparse: a de escribir e a de ler.



Competencias sociais e cívicas A lectura de fragmentos e obras de outras culturas axudará a que o alumno desenvolva a competencia social e cidadá, en canto que lle permitirá poñer en práctica habilidades sociais como a convivencia, o respecto, a tolerancia, etc. Comprender e valorar as mensaxes que se transmiten a través da literatura, o respeto aos diferentes códigos lingüísticos e outras manifestación da cultura dos pobos, forman parte do traballo diario coa materia. Desta forma, a asignatura de Literatura Universal facilita que o alumno coñeza realidades distintas á do contexto social en que vive e favorecer, en consecuencia, unha visión aberta doutras realidades.



Competencia en aprender a aprender 137

Esta competencia mostra como uns determinados contidos, a lectura e comentario de textos, serven para adquirir novos coñecementos de diferentes áreas, pois melloran as capacidades de comprensión e expresión xeral do alumnado. Ademáis, a metodoloxía da materia implica ir avanzando nas destrezas de búsqueda e tratamento da información, e na de autocorrección.



Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor A interpretación dos textos de outras tradicións, o relacionar a literatura con outras manifestacións culturais e o feito de analizar as obras no seu contexto, fan que o alumno debe analizar e resolver problemas relacionados coa forma e os contidos dos textos, o que redunda na súa capacidade para actuar reflexiva e autonomamente.

1.2.2. Obxectivos

En consonancia cos obxectivos de etapa propostos no currículo oficial, o Dpto. de Lingua castelá e Literatura propón como obxectivos do curso os seguintes:

1. Coñecer os grandes movementos estéticos, as principais obras literarias, autoras e autores que foron conformando a nosa realidade cultural.

2. Ler e interpretar con criterio propio textos literarios completos e máis fragmentos representativos deles e saber relacionalos cos contextos en que foron producidos.

3. Constatar, a través da lectura de obras literarias, a presenza de temas recorrentes, tratados desde diferentes perspectivas, ao longo da historia; temas que manifestan inquedanzas, crenzas e aspiracións comúns aos seres humanos en todas as culturas.

4. Comprender e valorar criticamente as manifestacións literarias coma expresión de creacións e sentimentos individuais e colectivos e coma manifestación do afán humano por explicar o mundo en diferentes momentos da historia.

5. Analizar e interpretar imaxes e modelos que transmite a literatura escrita por mulleres. 138

6. Gozar da lectura como fonte de novos coñecementos e experiencias e como actividade pracenteira para o lecer. 7. Planificar e redactar cun grao suficiente de rigor e adecuación traballos sobre temas literarios, seguindo guións elaborados polo profesorado, e realizar exposicións orais correctas e coherentes sobre eles, tamén con axuda das tecnoloxías da información e da comunicación e de medios audiovisuais.

8. Saber utilizar de forma crítica as fontes bibliográficas adecuadas para o estudo da literatura, con axuda das tecnoloxías da información e a comunicación. Ser quen de transformar os coñecementos adquiridos. 9. Adquirir as destrezas de analizar, sintetizar, comprender, xulgar,valorar, transformar e crear un texto propio que demostren a asimilación de coñecementos sólidos sobre a literatura en xeral. 10. Analizar as relacións existentes entre obras significativas da literatura universal e obras musicais ou de calquera outra manifestación artística (ópera, cinema) a que serven como punto de partida. Establecer o diálogo entre literatura e imaxe, fundamentalmente imaxes cinematográficas: transcodificación. Na programación temporalizada sinálanse os obxectivos do curriculo que se traballarán en cada unidade didáctica. 1.2.3. Estándares de aprendizaxe, contidos e criterios de avaliación A distribución dos contidos que propoñemos a continuación baséase no guión do libro de texto que empregaremos neste curso, pero non pretende ser algo ríxido e inamovible, senón que poderá ser alterado ata un limite razoable segundo as necesidades reais do alumnado e outras circunstancias. En todo caso, dado que no curso practicaremos unha avaliación continua e integradora, suponse que o final dunha unidade didáctica en ningún caso significará o seu esquecemento, senón que continuamente faranse actividades de repaso, sempre procurando que non choque co necesario avance na materia e buscando a maior harmonía posible entre os vellos temas e os novos. Os contidos veñen relacionados cos bloques de elementos do currículo oficial e o grao da súa adquisición medirase en función dos criterios de avaliación e das especificacións destes criterios, os estándares de aprendizaxe. 1.2.3.1. Temporalización de contidos con criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe Estes elementos do currículo traballaranse distribuidos en 13 unidades didácticas, catro parao primeiro trimestre e tres por cada un dos outros dous:

139

UNIDADE DIDÁCTICA 1: Orixes da Literatura e literaturas orientais Obxectivos Contidos Avaliación Competencias clave Bloque Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1. Coñecer o contexto O nacimento da 1 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 CL, CM, CD, histórico, social e literatura:as 2.2, 3.1, 3.2 CA, CC, CS, CI , cultural das primeiras primeiras CC 2 1 1.1 expresións literarias. civilizacións. 2. Relacionar a literatura da época coa música.

3. Coñecer as primeiras manifestacións literarias de Mesopotamia.

4. Identificar os textos máis característicos da literatura exipcia. 5. Coñecer os periodos da literatura india. 6. Determinar a evolución da literatura búdica, o drama, a poesía lírica, a fábula e a narrativa.

7. Determinar que libros conforman a Biblia así como os seus distintos tipos de textos, e a influencia que exerce sobre a literatura posterior. 8. Coñecer que é o Talmud e o Corán. 9. Identificar a evolución da poesía e a prosa da literatura china.

10. Comentar un

A literatura oriental e a música

1, 2, 3

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1.1, 1.2, 2.1

CL, CD, CC

1,2

A literatura mesopotámica: el Código de Hammurabi, o Poema da creación e o Poema de Gilgamesh A literatura do Antigo Exipto

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CM, CD, CA, CC, CS, CI , CC

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CM, CD, CA, CC, CS, CI , CC

A literatura india: o periodo védico e posvédico,a literatura budista, o drama, a poesía lírica, a fábula e a narrativa. A Biblia: os libros da Biblia e oTalmud. O Corán

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CM, CD, CA, CC, CS, CI , CC

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CM, CD, CA, CC, CS, CI , CC

A poesía china: Libro doos cantos. A prosa china: I Ching, Shujing, Li Ji, ChunQuiu. A filosofía china. Comentario dun

1, 2, 3 1

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CM, CD, CA, CC, CS, CI , CC

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1

CL, CI

140

texto.

11. Aplicar con autonomía os coñecementos adquiridos.

texto.

2.2, 3.1, 3.2

Avaliación.

1, 2, 3

1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

Unidade didáctica 2

Obxectivos

Contidos

O contexto histórico, social e cultural da antiga Grecia e Roma.

1 2

Avaliación Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1 1.1

Literatura e música: a valkiria Brunilda, heroína da mitología nórdica. Literatura e artes plásticas: o mito coma xermen da literatura. Literatura e cine: lendas, mitos e temas bíblicos no cine. A creación literaria en Grecia. A poesía épica grega: o nacimentoda épica, A Ilíada e a Odisea. A poesía lírica grega: modalidades líricas e os poetas do amor e da fama: Safo, Alceo e Píndaro. O teatro grego: oríxenes do teatro. A traxedia e os seus autores: Esquilo, Sófocles e Eurípides. A comedia e os seus autores: Aristófanes e Menandro. Manifestacións creativas da literatura latina. A poesía épica latina: os períodos

1, 2, 3

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2

1,2

1.1, 1.2, 2.1

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1.1

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

Bloq

1. Coñecer o contexto histórico, social e cultural das literaturas clásicas. 2. Relacionar a literatura da época coa música, as artes plásticas e o cine.

3. Determinar a evolución da poesía épica grega. 4. Identificar a evolución da poesía lírica grega. 5. Coñecer os orixes do teatro. 6. Identificar a evolución da traxedia e da comedia gregas. 7. Relacionar autores e obras da literatura clásica grega.

8. Determinar a evolución da poesíaépica latina. 9. Identificar a

Competencias clave

CL, CD, CC

CL, CM, CD, CA, CS, CI, CC

CL, CD, CS, CI, CC

CM, CD, CA, CS

141

evolución da poesía lírica e didáctica latinas. 10. Identificar a evolución da comedia e da traxedia latinas. 11. Relacionar autores e obras da literatura clásica grega.

12. Comentar un texto.

13. Aplicar con autonomía os coñecementos adquiridos.

épicos, a Eneida. A poesía lírica e didáctica latinas: as composicións líricas. Os autores líricos: Virgilio, Catulo, Horacio e Ovidio. O epigrama. O teatro latino: os xéneros e a representación teatral. A comedia e os seus autores: Plauto e Terencio. A traxedia. Comentario dun texto.

Avaliación.

1.1

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CI

UNIDADE DIDÁCTICA 3: Literaturas medievais Obxectivos

Contidos

Avaliación Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1 1.1

1, 2, 3

1,2

A épica medieval e os cantares de xesta: Canción de Roldán, Os Nibelungos, Cantar de Mio Cid. Os poemas caballerescos. Chrétien de Troyes e as novelas artúricas.

A lírica popular tradicional: jarchas, cantigas de amigo e villancicos. A lírica culta: os

Bloque

1. Coñecer o contexto histórico, social e cultural da literatura medieval. 2. Relacionar a literatura da época coa música e o cine. 3. Coñecer as características dos cantares de xesta. 4. Comparar cantares de xesta europeos e casteláns. 5. Estabelecer conexións entre os cantares de xesta e a novela cortés. 6. Coñecer autores e textos da épica e a narrativa europeas. 7. Coñecer a evolución da lírica popular tradicional. 8. Distinguir entre trovador e xoglar.

O contexto histórico, social ecultural da Idade Media.O latín, lingua de cultura. As literaturas nacionais. A dama de Shalotte, a música. A épica e os heroes no cine.

Competencias clave

CL, CC, CA, CD, CA, CS, CI, CC

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1.1, 1.2, 2.1

CL, CD, CC

1, 2, 3, 4

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 , 4.1

CA, CC

1,2

1.1, 1.2, 2.1

1, 2, 3, 4

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 , 4.1

CD, CA, CS, CC

142

9. Identificar os tipos de composicións da poesía provenzal. 10. Determinar temas e formas da poesía goliárdica. 11. Identificar formas poéticas, poetas e temas da poesía arábigo-andaluza. 12. Coñecer autores e textos da poesía lírica. 13. Identificar as principais narracións medievais en verso. 14. Identificar a evolución da poesía narrativa en España. 15. Coñecer os principais contos e apólogos medievais . 16. Identificar grandes obras e autores da narrativa medieval. 17. Identificar as orixes da novela e a sua evolución durante a Idade Media. 18. Identificar as orixes do teatro medieval. 19. Coñecer as principais representacións do teatro relixioso medieval. 20. Definir o concepto de farsa e coñecer as principais farsas medievais . 21. Coñecer a relación entre as danzas da morte e o contexto histórico. 23. Aplicar con autonomía os coñecementos adquiridos.

trovadores e a lírica provenzal, a evolución do xénero e os seus creadores e os grandes poetas personais (Villon e Ausiàs March). A poesía dos goliardos: temas e formas. A poesía arábigoandaluza: formas poéticas, poetas e temas.

1,2

1.1, 1.2, 2.1

As formas narrativas en verso medievais : os fabliaux, o Roman de Renart, o Roman da Rose. Os narradores do mester de clerecía. Contos e apólogos medievais : As mil e unha noites. Ramon Llull e Geoffree Chaucer. As orixes da novela: las novelas do ciclo artúrico, a novela provenzal cortesana e os libros de caballerías. Amadís de Gaulae Tirante o Branco. Orixes e xéneros do teatro medieval. O teatro relixioso medieval. O teatro profano: as farsas. As danzas da morte.

1, 2, 3, 4

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 , 4.1

1,2

1.1, 1.2, 2.1

1, 2, 3, 4

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 , 4.1

1,2

1.1, 1.2, 2.1

1, 2, 3

1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

Avaliación.

CM, CD, CA, CS, CC

CI, CC

UNIDADE DIDÁCTICA 4: RENACIMENTO E CLASICISMO Obxectivos

Contidos

O contexto histórico, social e cultural do Renacimento e do Clasicismo. O Renacimento: características. O Humanismo

1 2

Avaliación Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1 1.1

Romeo e Xulieta na música.

1, 2, 3

Bloque

1. Coñecer o contexto histórico, sociale cultural da literatura do Renacimento e do Clasicismo. 2. Identificar as características do Renacimento. 3. Relacionar a literatura da época coa

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2

Competencias clave

CL, CM, CD, CA, CC

CL, CD, CC

143

música e o cine.

Shakespeare no cine.

1,2

1.1, 1.2, 2.1

4. Coñecer as circunstancias que propiciaron o Renacimento en Italia. 5. Determinar a importancia no Renacimento do dolcestilnovo e a sua repercusión na lírica. 6. Coñecer a traxectoria persoal de autores da lírica italiana renacentista e a repercusión na súa obra. 7. Analizar a evolución da narrativa italiana renacentista. 8. Coñecer a evolución da narrativa en Francia da man de Rabelais. 9. Determinar as orixes do ensaio na figura de Montaigne. 10. Identificar a evolución do teatro francés. 11. Coñecer a evolución do mito de don Juan.

O Renacimento en Italia: as suas orixes. O dolcestilnovo. Dante Alighieri e a Divina comedia. Francesco Petrarca e o Cancionero. Giovanni Boccaccio e o Decamerón. O florecimento do Renacimento italiano: Sannazaro e A Arcadia. Maquiavelo e O príncipe. Baltasar de Castiglione e O cortesano.

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1.1

Renacimento e Clasicismo en Francia. François Rabelais e Gargantúa e Pantagruel. Michel de Montaigne e o nacimento do ensaio. O teatro francés: O teatro barroco e o teatro clásico. Pierre Corneille, Jean Racine e Molière. O mito de don Juan O teatro isabelino en Inglaterra: os teatros e o público. Principais autores. O teatro de William Shakespeare. Avaliación.

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1.1

1, 2, 3

CS, CC

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

12. Identificar as características do teatro isabelino. 13. Analizar a singularidade do teatro de Shakespeare. 15. Aplicar con autonomía os coñecementos adquiridos.

CL, CD, CD, CC

CL, CS, CC

UNIDADE DIDÁCTICA 5: O século das luces Obxectivos

Contidos Bloque

1. Coñecer o contexto histórico, social e cultural da literatura do XVIII. 2. Relacionar a literatura da época coa música, as artes plásticas e o cine.

O contexto histórico, social e cultural do século XVIII. Literatura e música: Fígaro e o nacimento dunha nueva conciencia. Literatura e artes plásticas: soñando a arquitectura moderna. Literatura e cine: adaptacións cinematográficas de obras literarias.

1 2 1 2

Avaliación Criterios Estándares de de aprendizaxe avaliación 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1 1.1 1, 2, 3 1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1,2 1.1, 1.2, 2.1

Competencias clave

CL, CM

CL, CD, CC

144

3. Identificar as principais correntes literarias do século XVIII. 4. Coñecer os xéneros literarios cultivados no século XVIII. 5. Determinar as características da literatura do século XVIII en canto ao seu contido e a súa forma. 6. Identificar a evolución do ensaio en Europa. 7. Coñecer autores e obras do ensaio do século XVIII.

8. Identificar a evolución da novela en Europa. 9. Coñecer autores e obras da narrativa do século XVIII.

10. Coñecer autores e obras da poesía do século XVIII. 11. Coñecer autores e obras do teatro do século XVIII

Principais correntes literarias do século XVIII. Os xéneros literarios no século XVIII. Características da literatura do século XVIII.

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1.1

O ensaio en Francia: as ideas da Ilustración. O ensaio en Italia:la moral ela política. O ensaio en Inglaterra: o ensaio periodístico. O ensaio en Portugal:a historia e a política. O ensaio en Alemania: a ruptura de moldes. A novela inglesa: O nacimento da novela burguesa. Daniel Defoe, Jonathan Swift e Samuel Richardson. A novela francesa: novela ilustrada e sentimental. AntoinePrévost, Bernardin de Saint Pierre e Pierre Choderlos daclos. Os grandes pensadores da época: Montesquieu, Rousseau e Diderot. A narrativa alemana: do Clasicismo ao Romanticismo. Cervantes e El Quijote: a obra dentro e fora do noso país. A poesía do século XVIII. A poesía inglesa: Alexander Pope

1, 2, 3

CD, CA, CS, CI, CC, CL

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

CM, CD, CA, CI, CC, CL

O teatro do século XVIII O teatro francés: a comedia burguesa O teatro italiano: música e teatro O teatro inglés: os actores O teatro alemán: o drama

1.1

1, 2, 3

2 1

1 1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CA, CC, CL

CM, CD, CA, CI, CC, CL CM, CD, CA, CI, CC, CL

UNIDADE DIDÁCTICA 7: Romanticismo Obxectivos

Contidos Bloque

1. Coñecer o contexto histórico,

O contexto histórico, social e cultural do

Avaliación Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

Competencias clave

CL, CM, CA, CS, CC

145

social e cultural da literatura do Romanticismo. 2. Relacionar a literatura da época coa música, as artes plásticas e o cine.

3. Identificar as características principais do Romanticismo. 4. Comparar as características do Romanticismo coas do Século das Luces. 5. Coñecer as primeiras manifestacións do romanticismo europeo. 6. Identificar a obra de Schiller e a súa repercusión no movimiento romántico. 7. Coñecer a obra de Goethe e a súa repercusión no movimiento romántico. 8. Analizar a evolución da poesía romántica europea. 9. Identificar autores e obras da poesía romántica.

10. Analizar a evolución da novela romántica europea. 11. Identificar autores e obras da novela romántica. 12. Coñecer as características do teatro romántico. 13. Comentar un texto.

Romanticismo.

1.1

Goethe, o mito de Fausto. A pintura de historia contemporánea: La balsa da Medusa, de Géricault. Frankenstein e el mito de Prometeono cine. Intimismo musical e literario. O Romanticismo: orixes e características.

1, 2, 3

CL, CD, CC

1,2

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1.1, 1.2, 2.1

1, 2, 3

CL, CS, CC

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

El Prerromaticismo. Sturmund Drang. Os autores prerrománticos: Schiller e Goethe.

1, 2, 3

CL, CA, CS

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

A poesía romántica alemana: Hölderlin E Novalis. A poesía romántica inglesa: Beron, Shellee e Keats. A poesía romántica francesa: Victor Hugo. A poesía romántica italiana: Giacomo Leopardi La novela romántica: Walter Scott, Alejandro Dumas, Victor Hugo e Mary Shelley.

1, 2, 3

CL, CA, CS, CC

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

1, 2, 3

CL, CI, CD

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

O teatro romántico: características e formas teatrais.

1, 2, 3

CL, CS

2 1

1 1, 2, 3

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3

Comentario dun texto.

CL, CI

UNIDADE DIDÁCTICA 8: Realismo e Naturalismo Obxectivos

Contidos Bloque

Avaliación Criterios Estándares

Competencias clave

146

1. Coñecer o contexto histórico, social e cultural da literatura realista e naturalista. 2. Relacionar a literatura da época coa música e o cine.

3. Determinar as características da novela realista e da novela naturalista. 4. Coñecer as semellanzas e diferenzas entre o Realismo e o Naturalismo. 5. Analizar a evolución da novela realista europea. 6. Identificar autores e obras da novela realista.

7. Identificar autores e obras da novela norteamericana.

9. Comentar un texto.

O contexto histórico, social e cultural do Realismo e do Naturalismo. Literatura e música: Oliver Twist e o verismo musical. Literatura e cine: o papel da muller na novela do século XIX e a súa influencia no cine. A novela realista do século XIX: características. O Naturalismo: características.

de avaliación 1, 2, 3

2 1

1 1, 2, 3

1,2

1, 2, 3

O Realismo francés: Stendhal, Balzac, Flaubert e Zola. O Realismo ruso: Tolstoi e Dostoyevski. O Realismo inglés: Dickens, las hermanas Brontë e Henry James. A literatura norteamericana: Edgar Allan Poe, Herman Melville e Mark Twain. Comentario de texto: Eugenia Grandetde Balzac.

1, 2, 3

de aprendizaxe 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1 1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1.1, 1.2, 2.1

CL, CM, CD, CA,CS, CI, CC CL, CD, CI

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CM, CA, CS, CI, CC

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CD, CA, CS, CI, CC

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

CL, CS, CC

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3

CL, CI

UNIDADE DIDÁCTICA 9: A poesía de finais do XIX e do XX Obxectivos

Contidos

O contexto histórico, social e cultural de finales do século XIX e do XX.

1 2

Avaliación Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1 1.1

Literatura e música: simbolismo literario e impresionismo musical. Literatura e artes plásticas: o artista da vida moderna. Literatura e cine: o surrealismo.

1, 2, 3

1,2

Bloque

1. Coñecer o contexto histórico, social e cultural da poesía de finales do século XIX e do XX. 2. Relacionar a literatura da época coa música, as artes plásticas e o cine.

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1.1, 1.2, 2.1

Competencias clave

CL, CD, Cl, CA, CS, CC

CL, CD, CC

147

3. Identificar as principais tendencias poéticas do último tercio do século XIX. 4. Determinar a cronoloxía, os autores,os temas, o estilo e as influencias do parnasianismo, o simbolismo e ol decadentismo. 5. Coñecer autores e obras da poesía francesa e norteamericana de finais do século XIX.

6. Coñecer autores e obras da poesía de principios do século XX. 7. Identificar as características das vanguardias e a súa repercusión na literatura española. 8. Coñecer autores e obras da poesía francesa, italiana, alemana, inglesa e norteamericana posterior a la II Guerra Mundial.

A poesía do último tercio do século XIX: principais tendencias poéticas. parnasianismo, simbolismo e decadentismo: cronoloxía, autores, temas, estilo e influencias. A poesía francesa: os poetas malditos. Charles Baudelaire, Paul Verlaine, Arthur Rimbaud, Paul Valéry. A renovación poética norteamericana: Walt Whitman. A poesía do século XX: Yeats, Eliot, Pessoa e Kavafis. As vanguardias: futurismo, cubismo, dadaísmo, expresionismo, surrealismo e imaxinismo. A literatura posterior a la II Guerra Mundial: a poesía francesa, a poesía italiana, a poesía alemana, a poesía inglesa e a poesía norteamericana.

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1.1

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1.1

1, 2, 3

1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3 1.1

CL,CC, CA, CS

CL, CD, CI, CC

Unidade didáctica 10: A novela no século XX Obxectivos

Contidos

1. Coñecer o contexto histórico, social e cultural da novela do século XX.

O contexto histórico, social e cultural do século XX.

1 2

Avaliación Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1 1.1

2. Relacionar a literatura da época coa música e o cine.

Literatura e música: bandas sonoras e trama policiaca. Literatura e cine: grandes películas e guiones cinematográficos do século XX. A novela do século XX: características e relación coas outras artes. Correntes narrativas hasta a II Guerra Mundial: os continuadores da novela realista (Henry

1, 2, 3

1,2

1, 2, 3

2 1

1 1, 2, 3

Bloque

3. Relacionar a novela da época coa música e o cine. 4. Coñecer autores e obras da novela da primeira metade do século XX.

Competencias clave

CL, CD, CS, CC, CI, CA

1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1.1, 1.2, 2.1

CL, CD, CC

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

CL, CM, CD, CA, CS, CC CL, CD, CA, CS, CI, CC

148

5. Coñecer autores e obras da narrativa posterior á II Guerra Mundial

6. Comentar un texto.

James e Joseph Conrad). A narrativa vanguardista, los grandes renovadores (James Joeye e o círculo de Bloomsbure, Virginia Woolf, Marcel Proust, Thomas Mann, Franz Kafka). A Xeración Perdida americana (Hemingway, Scott Fitzgerald, John Dos Passos, Steinbeck, Faulkner), a novela existencialista (Sartre e Camus), a novela neorrealista italiana. Correntes narrativas posteriores á IIGuerra Mundial: noveauroman, novela de misterio, narrativa beat, novo xornalismo, novela histórica, narrativa fantástica, narrativa hispanoamericana e novela crítica contemporánea Comentario de texto: En busca do tempo perdido: Polo camiño de Swann, de Marcel Proust.

1.1

1, 2, 3

CL, CC, CA, CM, CD, CS

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

1, 2, 3

CL, CI

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3 1.1

UNIDADE DIDÁCTICA 11: O teatro a fins do século XIX e no século XX Obxectivos

Contidos

Avaliación Criterios Estándares de de avaliación aprendizaxe 1, 2, 3 1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1 1.1 1, 2, 3 1.1 a 1.4, 2.1 a 2.4, 3.1, 3.2 1,2 1.1, 1.2, 2.1

1, 2, 3

Bloque

1. Coñecer o contexto histórico, social e cultural do século XX. 2. Relacionar a literatura da época coas artes plásticas e o cine.

3. Determinar a evolución do teatro europeo a finais do século XIX: correntes, autores e obras.

O contexto histórico, social e cultural do século XX. Literatura e artes plásticas: do rito ao mito e viceversa. O teatro ritual, Beues, o Accionismo, a Instalación e a Performance. Literatura e cine: o cine como arte literaria de masas. A renovación do teatro europeo a finais do século XIX: a superación do drama romántico. Do teatro de evasión ao teatro de compromiso. Os dramaturgos realistas renovadores (Ibsen, Strindberg, Chejov). O teatro da Inglaterra posvictoriana.

1 2 1

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2 1.1

Competencias clave

CL, CA, CS, CI, CC CL, CD, CC

CL, CA, CS

149

5. Establecer relacións entre O teatro europeo e O teatro en España.

5. Comentar unha obra.

A transformación do teatro durante a primeira metade do século XX: innovacións nos aspectos teóricos do teatro (André Antoine, Stanislavki e o teatro simbolista e o teatro desnudo). tendencias teatrais na primeira metade do século XX: Alfred Jarry, O teatro expresionista, Artaud e o teatro épico de entreguerras. Tendencias teatrais a partir da segunda metade do século XX: teatro existencialista, teatro do absurdo. O teatro crítico dos «mozos airados», O teatro norteamericano e o teatro experimental. O teatro nos últimos anos: panorama xeral e perspectivas Valoración dunha obra: Casa de muñecas, de HenrikIbsen.

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1.1

1, 2, 3

1.1, 1.2, 2.1 2.2, 3.1, 3.2

1, 2, 3

1.1, 2.1, 3.1, 3.2, 3.3

CL, CI, CC, CS

CL, CI

1.2.4. Grao mínimo de consecución O alumno, con dificultade: 1. Le fragmentos significativos ou textos completos de obras da literatura universal, identificando algúns elementos, mitos ou arquetipos creados pola literatura e que chegaron a converterse en puntos de referencia da cultura universal. 2. Interpreta obras ou fragmentos representativos de distintas épocas, situándoas no seu contexto histórico, social e cultural, identificando a presenza de determinados temas e motivos, e recoñecendo as características do xénero e do movemento en que se inscriben, así como os trazos máis salientables do estilo literario. 3. Interpreta determinadas obras narrativas, líricas e dramáticas da literatura universal nomeadamente significativas e relaciónaas coas ideas estéticas dominantes do momento en que se escribiron, analizando as vinculacións entre elas e comparando a súa forma de expresión. 4. Establece relacións significativas entre a literatura e o resto das artes, interpretando de xeito crítico algunhas obras ou fragmentos significativos adaptados a outras manifestacións artísticas, analizando as relacións, as similitudes e as diferenzas entre diferentes linguaxes expresivas. 5. Comenta textos literarios de diferentes épocas e describe a evolución de determinados temas e formas creados pola literatura. 6. Recoñece o valor permanente destes temas e formas da literatura noutras manifestacións artísticas da cultura universal. 150

7. Compara textos literarios da literatura universal e textos das literaturas galega e española da mesma época, e recoñece as influencias mutuas e o mantemento de determinados temas e formas. 8. Le e analiza textos literarios universais de distintas épocas, interpretando o seu contido de acordo cos coñecementos adquiridos sobre temas e formas literarias, así como sobre períodos e autores/as significativos/as. 9. Realiza traballos críticos sobre unha obra lida na súa integridade, relacionándoa co seu contexto histórico, social e literario e, de ser o caso, co significado e a relevancia do/da autor/a na época ou na historia da literatura, e consultando fontes de información diversas. 10. Realiza presentacións orais ou escritas planificadas integrando coñecementos literarios e lectura, cunha correcta estruturación do contido, argumentación coherente e clara das propias opinións, consulta e cita de fontes, selección de información relevante e utilización do rexistro apropiado e da terminoloxía literaria necesaria. 11. Explica oralmente ou por escrito os cambios significativos na concepción da literatura e dos xéneros literarios, en relación co conxunto de circunstancias históricas, sociais e culturais, e establecendo relacións entre a literatura e o resto das artes. 12. Valora oralmente ou por escrito unha obra literaria, recoñecendo a lectura como unha fonte de enriquecemento da propia personalidade e como un medio para profundar na comprensión do mundo interior e da sociedade

1.2.5. Metodoloxía didáctica Na materia de literatura universal as propostas metodolóxicas que se consideran máis relevantes, a partir dos obxectivos fundamentais recollidos no o currículo, son as seguintes:  Facilitar e impulsar o traballo autónomo das alumnas e dos alumnos e, ao mesmo tempo, estimular as súas capacidades para o traballo en equipo; potenciar as técnicas de documentación e investigación e as aplicacións e transferencias do aprendido.  Favorecer situacións de aprendizaxe contextualizadas e abertas que lle permitan ao alumnado achegarse ao coñecemento de clásicos universais.  Buscar información, interpretala e reutilizala para a elaboración de textos propios, orais e escritos. Promover a utilización das TIC e das bibliotecas como ferramentas e espazos de recursos. Ademais, potenciarase a utilización de formatos dixitais na realización de tarefas e na presentación dos traballos.  Traballo e aprendizaxe en grupo.

1.2.6. Procedementos e instrumentos de avaliación Para a avaliación, partirase dos obxectivos do curso, valorando o grao de consecución dos mesmos por parte do alumnado. Posto que a avaliación actúa como un dous instrumentos que guían a práctica educativa, iniciarémola ao comezo do curso con actividades para comprobar o coñecemento dos alumnosna materia. Ó longo de todo o curso, o profesor/a controlará a evolución dos seus alumnos/as mediante a observación traballo diario, na aula ou na casa, e a corrección periódica das actividades, exames e controis que considere oportunos. Para a cualificación, terase en conta 151

fundamentalmente o grao de consecución dos obxectivos, aínda que tamén se terán en conta a actitude e ou traballo do alumno ao longo do curso. A avaliación será continua, de forma que as avaliacións segunda e terceira poden incluír materia das anteriores. Procedementos para acreditar os coñecementos previos: No mes de setembro realizaranse diversas actividades que poñerán a proba os coñecementos literarios cos que parten os alumnos nesta materia. Os resultados de dita avaliación non serán cuantitativos, aínda que axudarán ó profesor a saber cal é o nivel do que parte o grupo. Exames:  Realizarase como mínimo un exame por avaliación  En caso de realizar máis dunha proba por avaliación, farase media a partires dun 4. Aqueles alumnos que non obteñan a puntuación mínima esixida nalgunha das probas non poderá aprobar a avaliación.  Farase un exame de recuperación por avaliación ó comezo do trimestre seguinte ou unha recuperación final en xuño (a criterio do profesor, poderanse realizar ámbalas dúas modalidades de recuperación).  Haberá un exame final en maio para todos os alumnos (incluídos os alumnos con perda de dereito a avliación contínua).  Aqueles que teñan suspensa máis dunha avaliación, deberán acadar nesta proba un mínimo dun 5. Por outra banda, os alumnos que teñan aprobada toda a materia ó longo do curso, faráselles media con esta última proba que será un 30% da nota final  Aqueles alumnos que non superen a materia ou os libros de lectura marcados para o curso na proba ordinaria de xuño, deberán presentarse con toda a materia do curso á proba extraordinaria de setembro (incluídos libros de lectura suspensos).  Se se descubre copiando a un alumno nalgunha das probas, a primeira vez retiraráselle o exame e quedaralle suspensa a avaliación automaticamente. A segunda vez, suspenderá a avaliación e irá directamente a proba ordinaria de xuño ou a extrordinaria de setembro (se o alumno comete a falta na proba de xuño).  Se o alumno é portador de calquera aparato electrónico (móbil, MP3, MP4...) cando se estea a examinar retiraráselle o exame e aplicaránselle as medidas citadas no punto anterior.  Se o profesor ten sospeitas fundadas de que o alumno copiou no exame, repetiráselle a proba no momento que decida o profesor oralmente ou por escrito. Criterios de corrección e cualificación: - Descontaranse 0,25 puntos por cada dúas faltas de ortografía e acentuación ata un máximo de dous puntos. - Premiarase unha boa expresión, redacción e presentación, así como a omisión total de faltas de ortografía, cun mínimo de 0’5 puntos en cada proba realizada. - Valoraranse nun 70% os contidos (exames con preguntas teóricas e comentario de texto). - Valoraranse nun 20%a elaboración de actividades diarias na clase e na casa, traballos, exposicións orais e escritas, resumos sobre épocas, movementos literarios, autores e autoras e obras literarias representativas. - Valorarase nun 10%a actitude positiva do alumnado na clase e que non se produza abandono da materia 152

1.2.7. Materiais e recursos didácticos Como material didáctico básico contarase co seguinte libro de texto: - Literatura Universal, Bachillerato ; Ed. Casals) O profesor poderá completar con fotocopias ou outros libros cando ou considere oportuno. En todo caso, ou libro de texto é un apoio do que se deberá facer un uso libre, sen permitir que condicione completamente ou proceso de ensino- aprendizaxe. Contarase, ademais, para actividades concretas, co manexo de medios audiovisuais e informáticos. A utilización do canón e da internet permitirá a visualización de PPT e de películas, series, documentais e montaxes sobre textos literarios ou autores concretos, moi útiles para ás unidades de Literatura. Os medios creados polos propios alumnos (producións escritas ou orais gravadas) poden ser de grande utilidade para motivarlles a corrixir erros e superarse na súa capacidade comunicativa, observando vos modelos de realización dos seus compañeiros. Aproveitaremos na medida do posible os recursos bibliográficos facilitados pola biblioteca do centro, tanto á hora de propoñer lecturas obrigatorias como para utilizar os seus fondos como material complementario para ás actividades de clase, e como recurso que familiarice aos alumnos na procura, manexo e consulta de fontes bibliográficas.

LECTURAS OBRIGATORIAS 2015/16    

William Shakespeare, Romeo y Julieta. Edgar Allan Poe, Narraciones extraordinarias. Maupassant, El horla y otros cuentos fantásticos. Kafka, La metamorfosis.

VI. RECUPERACIÓN DE PENDENTES Os alumnos/as de 1º de BAC que teñan pendente a lingua de outros cursos poderán recuperala a través de traballos propostos polo departamento e de duas probas extraordinarias: unha primeira no mes de xaneiro e outra en maio se o alumno non supera a materia na primeira oportunidade. VII. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Na adolescencia faise especialmente palpable a crecente diversificación do alumnado en canto a actitudes, capacidades e intereses. A programación de cada curso e o traballo diario na aula deben, pois, ter presente dita diversidade, ofrecendo uns camiños o suficientemente variados, non posible, de cara a conseguir os obxectivos do curso e da etapa. Así pois, non deseño das diferentes unidades didácticas procurarase presentar aos alumnos/as, sempre que sexa posible, exercicios de diferente nivel de complexidade, intentando adecuarnos ao máximo aos diferentes ritmos e estilos de aprendizaxe. Haberá que ter en conta, ademais, a posibilidade de asimilar os mesmos contidos mediante diferentes métodos e actividades, suscitando exercicios suficientemente variados para cada aspecto tratado.

153

Doutra banda, no traballo diario non aula, a realización de actividades por parellas ou grupos de alumnos pode permitir en moitas ocasións equilibrar as diferenzas entre eles, ademais de permitir a colaboración e apoio entre os membros do grupo. Ademais, ou traballo con textos, nuclear na nosa área, ofrece un amplo abano de posibilidades na elección de temas e niveis de elaboración e complexidade. Na selección dos mesmos, ou profesor tentará, xa que logo, ofrecer unha selección de temas ou textos de lectura ou suficientemente variada, tendo en conta tanto intereses como as capacidades do grupo e presentando, sempre que sexa posible, as máximas posibilidades de elección.

VIII. BACHARELATO: PROGRAMA DE EDUCACIÓN EN VALORES. Ademais dos contidos específicos correspondentes á nosa materia, propoñemos ou ensino dunha serie de temas cuxo obxectivo primordial é a formación dos alumnos/as como persoas maduras e responsables. Os principais valores nos que poremos atención son: - Educación moral e cívica :para conseguir unha actitude ante todo tolerante nas relacións entre individuos e nas actividades de grupo. Pretendemos así mesmo conseguir unha valoración positiva dás diferenzas entre ás persoas e entre os grupos sociais que integran a nosa sociedade e outras sociedades e culturas diferentes á nosa. Habemos de conseguir coa inclusión deste tema que o alumno/a sexa crítico ante calquera tipo de discriminación individual ou social prol razoes de crenzas, raza, sexo ou outras diferenzas individuais ou sociais. Para rematar, queremos conseguir espertar non alumno ou interese por coñecer e conservar o patrimonio cultural da nosa sociedade e doutras culturas. - Educación para a paz, para conseguir o respecto do alumnado polas opinións e crenzas dás outras persoas así como o recoñecemento do diálogo como medio para resolver as discrepancias nas opinións así como os diversos tipos de conflitos, tanto interpersoais como sociais - Educación para a igualdade entre os sexos, para conseguir sobre todo unha toma de conciencia achega dos fenómenos de discriminación sexista. - Educación ambiental, para lograr a identificación e sensibilización por parte dos alumnos dos problemas esenciais que afectan á conservación do medio. - Educación do consumidor, Con respecto a este tema, queremos que ou alumnado conciénciese das repercusións que producen no medio as escouras de produtos e materiais de todo tipo. Ademais, con este tema podemos conseguir a comprensión da necesidade de consumir en función dás necesidades individuais reais. - Educación vial, para que ou alumno valore os aspectos que melloran a seguridade na circulación para evitar ou risco de accidentes.

154

F.ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR Na nosa área traballarase en coordinación cos restantes departamentos didácticos, a lectura, elemento fundamental na maduración integral da persoa, dentro do Plan Lector promovido polo centro. Por iso, procurarase adicarlle á lectura dentro da aula un tempo mínimo dunha hora semanal en todos os cursos da ESO, ademais de fomenta-la lectura por parte do alumnado fora do horario lectivo. Tendo en conta a natureza da nosa área, practicarase e fomentarase de forma especial, aínda que non exclusivamente, a lectura de textos literarios, fonte de pracer e de gozo estético para ou lector, pero tamén medios de transmisión de valores humanos e culturais aplicables á vida individual e social da persoa. Ademais de colaborar co Plan Lector, na nosa área practicaremos a lectura, preferentemente de textos literarios, pero tamén de textos periodísticos e folclóricos, en tódolos niveis. Nos cursos de tres sesións semanais consideramos que polo menos se lle debería adicar á lectura unha hora semanal (coincidindo cunha sesión de clase ou repartíndoa entre varias e salvo que non sexa viable se o temario vai atrasado, o cal en principio non é agradable na ESO), cantidade mínima que podería aumentar sensiblemente cando se estude unha parte do temario centrada exclusivamente na literatura. En 1º da ESO (con catro horas semanais), e mesmo nos agrupamentos flexibles de 2º da ESO, onde se tratan con máis insistencia os rudimentos da competencia comunicativa, poderíaselle adicar á lectura un par de horas semanais. A actividade lectora será observada polo profesor e contará dentro dese 20% da nota relacionado coa actitude xeral na aula. Teranse en conta a presenza e o coidado do material, a comprensión, a voluntariedade para ler en voz alta e responder preguntas orais sobre a lectura, o interese, etc., ademais dos controles escritos sobre os libros de lectura programados, necesarios para o aprobado da materia. Tamén cabe a posibilidade de subir as calificacións na materia mediante a realización de lecturas voluntarias, excepto no curso de 2ª de Bacharelato. No Bacharelato potenciarase a comprensión lectora desde as diferentes áreas do currículo. Os alumnos lerán en voz alta os textos que son obxecto de análise gramatical e de reflexión crítica (modelos de exames da PAAU, artigos de opinión do xornal, textos propostos nas actividades do libro de texto, fragmentos das obras de lectura obrigatoria, etc.). Tanto na ESO como no Bacharelato tentarase de formar ós alumnos como usuarios activos da biblioteca, que coñezan o seu funcionamento e fagan uso dos seus servicios; buscar, seleccionar e aproveitar diferentes fontes de información e comunicación para a realización de traballos nas distintas áreas. A tal efecto organizaremos durante o primeiro trimestre actividades lúdicas de búsqueda de información na biblioteca, para que os alumnos do primeiro ciclo da ESO se familiaricen coa biblioteca. As profesoras do departamento colaboraron no deseño das lecturas e actividades para a asignatura alternativa á Relixión en 1º de Bacharelato, que busca fundamentalmente traballar en torno a lectura de diferentes obras. Tamén colaboraremos coa biblioteca no deseño e implementación de actividades de animación á lectura relacionadas con efemérides coma a publicación da segunda parte do Quijote. Consideramos fundamental crear un clima lector no centro mediante a implicación de toda a comunidade educativa.

G. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC 155

A LOE plantexa como un dos obxectivos básicos da ESO e do Bacharelato o coñecemento das novas tecnoloxías da información e a comunicación (TIC). Utilizando as ferramentas que nos ofrecen, especialmente os procesadores de textos, o correo electrónico e Internet, preténdese traballar os contidos da nosa materia e algunhas aplicación na nosa área serían: -

Ampliación extraordinaria de todo tipo de información en texto, imaxe e son.

Utilización de novas formas de expresión e comunicación, novos códigos e linguaxes e novas ferramentas didácticas. Cabe destacar, entre outros, os seguintes: o Correo electrónico. o Páxinas web específicas da área e programas informáticos. o Utilización do procesador de textos. (Word)

Coñecemento directo e aplicación na aula dun conxunto de sistemas comunicativos de gran impacto social e cultural, cunha repercusión a curto e medio prazo na formación do alumnado totalmente obvia.

As posibilidades de realización de actividades son amplas, aínda que sempre estarán en función da dispoñibilidade da aula de informática (agás as aulas ABALAR en 1º e 2º de ESO), sirvan como exemplo as que se mencionan a continuación: -

Acceso inmediato ós contidos e programas de todos os medios de comunicación de masas: prensa, revistas, televisión, radio, publicidade, etc.

Produción, recepción e publicación de textos. Participación en todo tipo de experiencias literarias de carácter dixital e interativo.

Estudio asistido por ordenador de contidos do currículo da área, tales como: morfosintaxe, autocorreción de ortografía, actividades de expresión escrita e realización de actividades variadas en unidades didácticas completas.

Audición de recitaciones de textos clásicos e de autores de literatura contemporánea.

Acceso a textos, obras e autores pertencentes a nosa tradición literaria.

Comunicación, a través do correo electrónico, con colegas e institucións de calquera nivel e en calquera punto do planeta.

Adquisición de destrezas suficentes en: procesador de textos, programas didácticos de distintos ámbitos do currículo, navegación por Internet e uso axeitado de Enciclopedias dixitais.

Realización dun proxecto en rede, para o que os alumnos disporán da axuda do propio libro de texto e de distintos sistemas electrónicos de almacenamento da información, especialmente da Internet; tambén terán que utilizar outras ferramentas informáticas, especialmente un procesador de textos e o correo electrónico. Algún dos proxectos posibles será:  Escribir mensaxes por SMS (sin faltas). Para o que deberán consultar un dicionario de linguaxe SMS: http://diccionariosms.com/contidos/  Escribir un artigo para a Wikipedia.  Realizar unha presentación en Power Point e expoñela na aula. 156

 Realizar un spot publicitario, un noticiario ou unha reportaxe e gravala en vídeo.  Visitar un corral de comedias do século XVII. o Ler información sobre os espectáculos no século XVII e realizar unha visita virtual a un corral de comedias da época en http://www.artehistoria.jcyl.es/ Ademáis dos mencionados serán así sitios web básicos:  Dicionario de sinónimos e antónimos: http://tradu.scig.uniovi.es/sino.html  Recursos educativos da Xunta: http://www.edu.xunta.es/contidos/ que remite a variados enlaces de interese como: o A ortografía da lingua castelá. o Archarón: páxina con materiais e recursos para a clase, tanto para o profesorado como para o alumnado. o Ciceros: material curricular complementario con introduccións teóricas e series de exercicios en Hot Potatoes. o Itinerario da lectura. Do conto popular á narración contemporánea Este recurso ofrece relatos de autores actuais acompañados da súa correspondente análise lingüística e literaria. o Aprender a aprender. Guía imprimible de técnicas de traballo (uso do dicionario; selección, recollida e análise de información; resumo, etc.) o Biblioteca de obras e autores clásicos: contén diferentes webs adicadas ó estudo dos principais títulos e escritores clásicos. o Biblioteca Imaginaria: reúne textos literarios en formato dixital e ilustrados por cualificados dibuxantes. o Clásicos hispánicos. Obras de literatura clásica en edicións críticas con textos depurados e fiables preparados por acreditados especialistas. o Coñecer os xornais: Web quest que pretende acercar ó alumnado ó mundo da prensa escrita. o Don Quijote Webquest sobre Miguel de Cervantes e a súa obra máis importante. o DRAE Diccionario da Real Academia Española. o Exercicios de ortografía. o Historia do teatro: Información e test sobre a historia do teatro con capítulos adicados ó teatro grego, ó teatro romano e á dramaturxia española do século XVII. o La aventura literaria. Recurso adicado á literatura castelá dos séculos XI ó XVIII. Contén información sobre o contexto histórico e social, os movementos literarios, as obras e autores, ademais de actividades (test, comentarios de texto, xogos, etc.) e un glosario.

157

o Apágina de Lengua Castellana e Literatura: recolle dende conxugadores verbais ata analizadores sintácticos cos que poderemos realizar e corrixir actividades e exercicios de gramática. o Libros clásicos: contén unha biblioteca de clásicos da literatura universal. Cada obra vai acompañada das seguintes ferrameentas para facilitar a súa comprensión: caderno para tomar notas, test de comprensión lectora, exercicios e ampliación de información sobre o autor ou o texto. o Taller de Lengua: obradoiro de lectura, de escritura e de comunicación oral. o Vamos a ser periodistas: Esta webquest proponlles ós alumnos un traballo de investigación sobre a noticia xornalística. o Wordreference: dicionarios gratuitos en línea, de definicións ede sinónimos e bilingües español-inglés/francés/portugués, inglés-español/francés/italiano, francés-español/inglés e italiano-inglés.  www.cervantes.es (Instituto Cervantes)  www.cervantesvirtual.com (Biblioteca virtual Cervantes)  www.cuadernoscervantes.com (Cuadernos Cervantes)  www.verbolog.com (Instituto de Verbología Hispánica)  www.google.es (buscador de direcións en internet)  www.yahoo.es (buscador de direcións en internet)  www.lycos.es (buscador de direcións en internet)  www.ya.com (buscador de direcións en internet)  www.terra.es (buscador de direcións en internet).  http://mimosa.pntic.mec.es (Exercicios sinxelos para repasar o visto na clase).  Axencia Efe eVademecum do español urgente.  http://www.auladeletras.net/activi.html (Exercicios interativos sobre a comunicación, categorías gramaticais, repaso de sintaxe, etc.)  http://rinconcastellano.com (Literatura española). Por outra banda, é imprescindible citar a utilización dos ordenadores nas aulas ABALAR de 1º e 2º de ESO para a realización de diferentes actividades. Xa para finalizar con este apartado adicado ás TIC non podemos pasar por alto o feito de que o centro conta cunha excelente dotación de equipamento informático, xa que cada aula dispón dun ordenador co seu correspondente canón. Do mesmo xeito, contamos con varias pizarras dixitais.

H. ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA En estreita relación coa educación en valores que xa desenvolvemos nun dos puntos anteriores, está a contribución da materia de Lingua Castelá ao plan de convivencia do centro. 158

O noso rol de educadores non é soamente o de trasmitir o noso alumnado unha serie de coñecementos, senón que debemosensinarlles a convivir nun ambiente pacífico e democrático. Para lograr este propósitolevaremos a cabo diferentes actividades como: 

Intentar que o clima de clase sexa o axeitado desde o primeiro día.



Reforzar as Habilidades sociais en auqeles alumnos que presenten dificultades nas súas relacións interpersoais en colaboración co Departamento de Orientación.



Participación do noso Departamento no “Día escolar da Paz e Non Violencia” a través de diferentes actividades. Así, como medio de representación que é, a lingua reflicte a realidade do individuo e da sociedade. Por esto, a área de Lingua é un espazo privilexiado para incorporar o tratamento dos temas relacionados coa convivencia, especialmente de dos xeitos: a) A través dos textos e o traballo con eles, porque ofrecen situacións que reflicten actitudes, valores, modos de pensar sobre os que se incita á reflexión, e dos que se pode partir para extraer conclusións. A partir dunha serie de textos cuidadosamente seleccionados, os alumnos deberán crear outros textos nos que expliquen e argumenten as súas reflexións sobre otema propuesto, co que se traballará a madurez da expresión, ademais de fomentar o desenvolvemento do pensamento edo espíritu crítico. Recordemos que mediante a transversalidade estaremos sobre todo fomentando o desenvolvemento dalgunhas competencias básicas, entre a que cabría destacar a “competencia para a autonomía e iniciativa persoal”. b) Mediante exposicións e debates orais guiados, favorecendo a participación dos alumnos, e aproveitando diversos contidos que xurdan ó fío das clases e que permitan reproducir naaula os temas, as vivencias e os valores do mundo exterior. La realización destes debates implicará, ademais do desenvolvemento de posturas persoais previamente reflexionadas, a observación de normas sociais básicas, como son o respeto e a tolerancia cara as opinións alleas, a conciencia da diversidade de puntos de vista como algo enriquecedor do que podemos aprender, a capacidade de escoitar ó outro e de respetar os turnos de palabra. Por outra banda, o Dpto. coordina o grupo de teatro do centro, un espazo privilexiado para mellorar as relacións dos alumnos cos seus compañeiros e co centro en xeral. Asemade, tres das profesoras do Dpto. están a participar no curso de formación sobre clima de aula que se celebra no centro, feito que sen dúbida repercutirá positivamente

I. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Está prevista a realización de actividades complementarias e extraescolares vinculadas ao noso departamento e en colaboración coa vicedirección e a biblioteca, tales como exposicións e actividades conmemorativos do aniversario da publicación da segunda parte do Quijote e da morte de Cervantes, Shakespeare e Federico García Lorca, así como diversas saídas para asistir a representacións teatrais ou visitaras instalacións dun periódico ou museos vinculados á Lingua e á Literatura. A organización e realización das mesmas dependerá da oferta dispoñible así como dous recursos materiais ao longo do curso. Debemos salientar aquí a contribución financeira do Plan PROA ó desenvolvemento destas actividades. Estas actividades, do tipo que sexan, sempre

159

procurarán favorece-la cohesión do grupo de clase e, no seu caso, a cohesión entre grupos e cursos diferentes. Así, dependendo da obtención de fondos para a súa realización, están previstas: · Asistencia a unha representación teatral. · Visita ó museo Verbum de Vigo. · Ginkana lingüístico-literaria en Verín. · Visita ás instalacións de un periódico, ben La Región, ben o Faro de Vigo. Como actividades que se desenvolverán no centro, temos previsto: · Organización de un concurso de ortografía, cuxa finalidade principal e promover o interese dos alumnos por este aspecto da lingua escrita no que vimos detectando tantas eivas. · Celebración do II Certame de relato breve María Varela, para alumnos de todos os centros de secundaria de Verín e comarca. · Obradoiro de teatro, baixo a coordinación das profesoras Elisa Vilela e Felisa Tomé. Do mesmo xeito, tódolos alumnos da ESO seguirán a participar no Porfolio Europeo para as Linguas e, orientados polas súas profesoras de Lingua castelá, realizarán ó longo do curso diferentes actividades relacionadas cos contidos da programación, e que servirán para potenciar o traballo en equipo, a súa creatividade e o seu espírito crítico. Finalmente, a profesora Mº José Prada, en colaboración co Dpto. de Física e Química do centro, presentou un proxecto para o programa Rutas científicas, artísticas e literarias 2016 para que os alumnos de 1 Bach coñezan o patrimonio científico e cultural de outras autonomías do Estado.

J.AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN Unha vez levada á práctica a Programación didáctica, é necesario proceder á verificación de se o traballo de planificación realizado permite acadar os obxectivos previstos, tanto na organización dos tempos como, en último término, na adquisición das competencias. A finalidade principal desta avaliación é a de axustar a programación as necesidades concretas e tomara decisións que favorezan a calidade da ensinanza. Para garantir a obxetividade da avaliación, buscaremos: 

Variedade, de xeito que os procedimentos permitan contrastar datos de avaliación obtidos a través de distintos instrumentos e en diferentes momentos.



Concreción sobre o que se pretende avaliar, sin introducir variables que distorsionen os datos.



Flexibilidade e versatilidade, serán aplicables en distintos contextos e situacións.



Participación e consenso de todos os membros do departamento.

As técnicas usadas serán fundamentalmente: -

Observación directa do proceso de aprendizaxe dos alumnos.

160

Entrevista con alumnos e titores, que permitirannos obter información sobre a opinión, actitudes, problemas, motivaciones etc. dos alumnos e das súas familias. Ademáis de en momentos e casos puntuais que se consideren oportunos, recolleremos opinións dos alumnos sobre a marcha do curso alo menos unha vez por trimestre.

Cuestionarios complementarán a información obtida a través da observación e entrevistas periódicas. Os alumnos opinarán sobre algúns elementos da programación: que iniciativas metodolóxicas foron máis útiles e amenas, con que formula de avaliación se sinten máis cómodos, etc.

Na avaliación da nosa práctica docente teremos en conta a estimación tanto de aspectos relacionados co propio documento de programación (adecuación dos sus elementos ao contexto), como os relacionados coa súa aplicación (actividades desenvoltas, resposta aos intereses dos alumnos, selección de materiais, etc). Indicadores de logro Para ganar en sistematicidade e rigor levaremos a cabo o seguimiento e valoración do noso traballo apoiándonos nos seguintes indicadores de logro: 

Identifica na programación obxectivos, contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe adaptados ás características do grupo de alumnos aos que vai dirixida a programación.



Describe as medidas para atender tanto aos alumnos con ritmo más lento de aprendizaxe como aos que presentan un ritmo más rápido.



Emplea materiais variados en canto a soporte (impreso, audiovisual, informático) e en canto ao tipo de texto.



Emplea materiais“auténticos” para favorecer o desenvolvemento das competencias clave e a transferencia dos aprendizaxes do entorno escolar ao sociofamiliar e profesional.



Estimula tanto o pensamiento lóxico coma o pensamento creativo.



Fomenta, a través da súa propia conduta e as súas propostas de experiencias de ensenanzaaprendizaxe, a educación en valores.



Favorece a participación activa do alumno, para estimular a implicación na construcción dos seus propios aprendizaxes.



Enfrenta ao alumno á resolución de problemas complexos da vida cotidiá que esixen aplicar de forma conxunta os coñecementos adquiridos.



Establece cauces de cooperación efectiva coas familias para o desenvolvemento da educación en valores e no establecemento de pautas de lectura, estudo e esforzo en casa, condicións para favorecer a iniciativa e autonomía persoal.



Propón actividades que estimulen as distintas fases do proceso da construcción dos contidos (identificación de coñecementos previos, presentación, desenvolvemento, profundización, síntese).



Da resposta aos distintos tipos de intereses, necesidades e capacidades dos alumnos.

161



Orienta as actividades ao desenvolvemento de capacidades e competencias, tendo en conta que os contidos non son o eixo exclusivo das tarefas de planificación, senon un elemento máis do proceso.



Estimula a propia actividade constructiva do alumno, superando o énfase na actividade do profesor. Asemade, velaremos polo axuste da nosa programación a través dos seguintes indicadores:

a) Recoñecemento e respeto polas disposicións legais que determinan os seus principios e elementos básicos. b) Adecuación da secuencia e distribución temporal das unidades didácticas e, nelas, dos obxectivos, contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe. c) Validez dos perfís competenciais e da súa integración cos contidos da materia. d) Avaliación do tratamento dos temas transversais. e) Pertinencia das medidas de atención á diversidade e as adaptacións curriculares aplicadas. f) Valoración das estratexias e instrumentos de avaliación dos aprendizaxes do alumnado. g) Pertinencia dos criterios de calificación. h) Avaliación dos procedimentos, instrumentos de avaliación e indicadores de logro do proceso de ensinanza. i) Idoneidade dos materiais e recursos didácticos utilizados. j) Adecuación das actividades extraescolares e complementarias programadas. k) Detección dos aspectos mellorables e indicación dos axustes que se realizarán en consecuencia. A avaliación do proceso de ensinanza terá un carácter formativo, orientado a facilitar a toma de decisións para introducir as modificacións oportunas que nos permitan a mellora do proceso de xeito continuo. A tal efecto empregarase un formulario común para todos os integrantes do departamento despois das avaliacións, e nas reunións de departamento valorarase globalmente a marcha da programación en relación cos resultados, co fin de establecer conclusións válidas a ter en conta na programación do curso seguinte ou introducir modificacións durante a marcha do curso. Para esta valoración intentaremos responder ás preguntas do seguinte formulario: Si / Non / Ás veces

A suma dos tempos asignados ás actividades de ensinanza, aprendizaxe e avaliación correspóndese co tempo dispoñible?

Si/ Non / Ás veces

As actividades propostas competencias establecidas?

Si / Non / Ás veces

Ó final do proceso, adquírese a competencia xeral establecida?

Si / Non / Ás veces

As actividades están contextualizadas ó entorno do alumno?

Si / Non / Ás veces

Os criterios de avaliación son útiles para guiar o proceso de avaliación?

posibilitan

adquisición

das

162

Si / Non / Ás veces

Os instrumentos de avaluación son os axeitados?

Si / Non / Ás veces

As probas de avaliación son coherentes cos tipos de aprendizaxe que se pretende avaliar?

Si / Non / Ás veces Incorpóranse ó deseño, cando procede, as reflexións e decisións adoptadas nas sesións de avaliación? Se a moitas das respostas fosen negativas, procederase á revisión e reformulación dalgúns aspectos do proceso. Tamén, de ser o caso, introduciranse modificacións no propio cuestionario. Todos os logros e dificultades atopados serán recollidos na Memoria Final de curso, xunto coas correspondentes Propostas de Mellora, para que cada curso escolar, a práctica docente aumente o seu nivel de adecuación. Verín, 28 de setembro de 2015 Fdo.: os membros do departamento:

Elisa Vilela Pardo

Dolores Limia

Mª José Prada Prada

Felisa Tomé Ortega

163