#03 2018
04
08
12
20
Danst in beeld met Rudy Carlier
Girl Victor Polster
‘Volksdansen’: aanhalingstekens en veranderende kaders
Het kabinet van dr. Caligari
22
26
31
33
Mijn leven is een en al chaos
Dans en psychiatrie: van taboe naar erkenning
Column On the road
High five met Jef Neve
34 #danstagram
colofon Red a ctie Abraham s traat 13, 9000 G ent Coördin a ti e Eli en Lefevere Te kst La ura n n e C l eenwerck, Hildegard De Vuys t, Ruth Dupré, Di rk H en n eb el, M a rc Ja c o b s, Elo d i e Ko na , Emma M eers chaer t, Lis e S urm ont E indred a c t i e Lut Fi rlefy n , Eli en Lefevere en Ir i s Ra spo et Coverbeeld Rudy Carlier Design E lv i re Dela n ote × H ermi n e Co o rema n Du ur z a me druk Bem a G raphics Periodiciteit 4× per j a a r Opl a g e 3.5 00 ex. Vo l g e nd nummer decem ber 20 18 Abonnem ent 14 euro Lo sse nu mme rs 5 euro
dansbeeldig
Ik zei: ‘wil je met mij dansen?’ Wil je met mij de golven bespringen, de wind bespelen, wil je met mij de voeten in de aarde bewegen? Ik zei: ‘wil je walsen?’ Wil je balanceren op de duizelingwekkende lijn tussen verlangen en verlies, wil je FOTO ISABELLE WENZEL
voelen tot je niet meer voelt? Wil je dansen tot het kraken van je voeten luider klinkt dan de planken vloer? Ik wil met jou dansen zoals niemand ooit met mij gedanst heeft, met lange armen, met een open borstkas die geheime kamers uitvindt, altijd opnieuw, er is plaats genoeg - er is oneindig veel plaats! Ik
en to escho u wer van taferelen. In ha a r z o ektocht naar poëzie
probeer mezelf te verstoppen zodat jij je weg kan vinden, in het bloed dat verdund door mijn aders stroomt, in mijn poriën
heef t ze steeds oog voor de
die als kleine kraters het licht uit de zon
scho o nhei d en kwets baarheid
filteren. Je straalt, je charisma is als een
i n het a l l ed a ags e. Lees m ee
uitgestrekte wijngaard, een Dionysisch
ho e ze o b ser veer t en het
festival waar overdaad niet bestaat.
o nzeg b a re b eleeft, m et de
Je staat nooit stil, bij elke drie passen,
z i nnen o p sch erp.
#03 2018
ben je als een nieuw gerijpte rank. Ik bewonder je. Ik zie je, ik hoor je. Ik weet dat je vanbinnen huilt, omdat je zoveel verlangen draagt aan de buitenkant, omdat je zo mooi bent, zo sierlijk, luid, zo vol van jezelf. Ik wil je de warmte van het licht laten voelen en ik onderschep je. Je voelt hoe de lijm aan je gezicht kleeft, het doet pijn nu, het masker. Je vertelt me dat je niet meer weet welke rol je speelt omdat je te lang hebt gerepeteerd, je bent blijven haperen aan de kwetsuren van je kindertijd. Je verstopt je achter hoge muren en mijn armen worden alsmaar langer, reiken alsmaar verder. We huilen en we worden stil. Laten we dansen?
DANST — 3
L is e S ur mo nt is dram aturge
#dansttt
DANST — 4
#dansttt
#dansttt
DANST — 5
#dansttt
#dansttt
DANST — 6
#dansttt
#dansttt
— DANST IN BEEL D Rudy Carl i er In elke editie van DANST zetten we een fotograaf in the picture die de essentie van dans weet te vatten. Ditmaal richten we de spots op Rudy Carlier, kind van de fotografie. Op tienjarige leeftijd ontdekte Rudy het medium dat tot op heden in sterke mate zijn identiteit definieert. Met zijn camera bij de hand ging hij als kind op zoek naar herinneringen die hij, vrij letterlijk, vastlegde op de gevoelige plaat. Digitale fotografie was toen immers nog geen begrip en foto’s werden steevast ontwikkeld in zijn geïmproviseerde donkere kamer.
Om emotie en expressie vast te leggen in beelden, is dans het medium bij uitstek. Nu krijgt Rudy zijn honger naar dansfotografie nauwelijks gestild. En hij beschouwt het ook een stuk als zijn missie om (hedendaagse) dans beter bekend te maken bij een groter publiek. Door dansworkshops te fotograferen is hij ook gaan inzien dat er veel overeenkomsten zijn tussen dans en fotografie. Wat een dansdocent vertelt over dans kan hij voor 90% vertalen in fotografische termen. Als een docent of een choreograaf het bijvoorbeeld over placing heeft, gaat het in fotografische taal over compositie.
www.obscura.be
DANST — 7
Rudy ging fotografie studeren, maar behaalde zijn certificaat uiteindelijk via avondlessen – steeds zijn persoonlijke blik op portret-, concert- en dansfotografie behoudend. Wanneer hij in 2012 diep geroerd wordt door een lied, breekt voor Rudy een nieuw fotografisch tijdperk aan. Voortaan staan ontroering en persoonlijke expressie voorop. Fotografie wordt een medium waarmee hij niet enkel herinneringen maakt, maar ook – en vooral – verhalen wil vertellen.
#dansttt
victor polster
DANST — 8
Ik heb enorm veel respect voor Lara, voor Nora en voor alle mensen die die beslissing nemen Je bent zestien en je wil wat ... Het zal je maar overkomen. Je krijgt meteen – als danser nota bene - de Prijs voor Beste Acteerprestatie in de categorie Un Certain Regard op de filmhoogmis in Cannes. En de film Girl, waarin je de hoofdrolspeler bent, krijgt dan nog de Queer Palm, de Fipresci Prijs van de internationale persjury én de regisseur, Lukas Dhont, krijgt als eerste Vlaamse filmmaker ooit de felbegeerde Camera d’Or. Verder lees je over jezelf dingen als “a star-making performance from acting and dancing talent Victor Polster”, en “a stunning central performance from 15-year-old Victor Polster in which the cisgender pulls off a remarkable transformation”. Dat zijn nog maar enkele commentaren uit The Hollywood Reporter en Variety. Om een complex verhaal kort te maken: Lara is geboren in het voor haar verkeerde lichaam, wil vrouw worden en ambieert een carrière als ballerina. Op een van die verzengende zomerdagen begin augustus krijg ik het voorrecht met de Schaarbeekse Victor, die de rol van Lara vertolkt, kennis te maken. Het relaas lees je hieronder. Girl opent Film Fest Gent op 9 oktober. Vanaf 17 oktober ook te zien in de bioscoop. —
TEKST DIRK HENNEBEL FOTO KRIS DEWITTE EN MENUET
girl
Victor, je bent 16 en in tegenstelling tot veel
tellen voor een auditie ... De auditie zelf was
leeftijdsgenoten zit je nu al in een duidelijke
niet speciaal moeilijk, de rol wel. Maar ik denk
en definitieve opleiding. Vanwaar bij jou die
dat ze heel lang gezocht hebben naar iemand.
fascinatie voor dans? Ik denk dat ik altijd al
Ze hebben meisjes, jongens, transgenders
danste met mijn mama, ook toen ik klein was,
gezocht, maar er waren enorm weinig mensen
zonder dat ik dat zelf nog weet. Maar dat was
die zowel konden acteren als dansen en die
meer gewoon dansen, zoals op feestjes, zeker
de rol aankonden. Eigenlijk heb ik vrij veel geluk
nog geen ballet! Op mijn negende ben ik echt
gehad dat ze die drie elementen zochten, omdat
beginnen te dansen in een dansschool in Brussel.
ik dat allemaal doe en eigenlijk graag doe. De
Vanaf het begin wist ik dat dat mijn passie was,
auditie was niet echt moeilijk omdat het heel
maar ik wist nog niet honderd procent zeker of ik
natuurlijk verliep: ik moest koken met mijn papa
dat mijn hele leven wilde doen. Vanaf het eerste
in de film (Arieh Worthaler, nvdr.) want voor Lukas
middelbaar in Antwerpen was dat wel duidelijk en
was de relatie met ‘mijn papa’ heel belangrijk.
het wordt elk jaar, hoop ik, duidelijker.
Tegelijkertijd waren we die auditie aan het doen: een dialoog en een beetje spelen tussen het
Je kiest voor klassiek ballet en niet voor
koken door. Dat is heel slim want dan ben ik op
hedendaagse dans? Nee, omgekeerd. Ik heb het
een natuurlijke wijze met die recepten bezig – hij
gevoel dat je zonder ballet geen hedendaags
zocht namelijk iets heel natuurlijks.
kan doen. Of misschien wel, maar dan wordt het heel moeilijk. En ik doe liever hedendaags
Je had daarvoor nog nooit geacteerd?
omdat dat veel ‘groter’ is. Ik heb het gevoel
Nee, nee. Dat had ik nog nooit gedaan.
dat klassiek toch wel vrij ‘klein’ is, terwijl je in hedendaags meer vrijheid hebt. Je kan
Je zegt ergens dat je in een ballet ook een rol
creatiever zijn en het is ook gemakkelijker om
speelt en dat is natuurlijk zo. Maar ‘dramatisch
te werken met bijvoorbeeld gewoon theater of
acteren’ is toch nog iets anders, niet?
andere kunsten die je op een scène kan tonen.
Inderdaad. Dat is acteren, maar veel kleiner, klein onderdeel is van wat je toont. Ik denk wel
Ze hebben gewoon, denk ik, een mail gestuurd
dat regisseurs ook acteurs kunnen vinden in de
naar onze school, i.v.m. de auditie voor de
danswereld. Het feit dat we op scène gaan en
klasgenoten van Lara. Van daaruit heeft Lukas
dansen en iets tonen wijst er al op dat we vrij
mij gecontacteerd om de auditie te doen voor
scènebewust en open zijn.
Lara zelf. Kunnen acteren, kunnen dansen én een toch
Hoe heb je je voorbereid op de rol van Lara?
wel heel bijzondere rol aankunnen – dat kan
Eerst fysiek zoals de extensions en de
DANST — 9
als je dat zo kunt zeggen, omdat dat maar een En hoe kom je dan bij de film terecht? Via de school.
victor polster
pointes, de training bij de logopedist (voor de
Niet echt een natuurlijk attribuut voor
stemzetting als meisje) en de dingen die mij
mannelijke dansers, die pointes. Nee, natuurlijk
echt hebben veranderd in Lara. Daarna ben
niet, want onze voeten zijn daar niet voor
ik gaan denken: hoe zou Lara in deze situatie
getraind. Ik heb dat moeten leren in drie
reageren en hoe zou zij dit of dat doen?
maanden. Dat is vrij kort eigenlijk.
En danstechnisch? Zijn jongens van nature niet
Zware opdracht dus? Ja, toch wel. Met
net iets minder soepel dan meisjes? Of moeten ze
dansexamens, voorstellingen en schoolreizen
niet harder werken om een voor hen aanvaardbaar
tussendoor hadden we niet zo veel tijd, maar
resultaat te bereiken? Ik denk niet dat het voor
ik had een perfecte coach!
jongens moelijker is dan voor meisjes. Ik zou dat eigenlijk eens moeten checken, of meisjes
En dan speel je Lara. De film vertelt veel meer
soepeler zijn dan jongens. Ze leren wel dingen die
via lichaamstaal dan via dialogen. Ja.
helemaal anders zijn, dus ik denk niet dat er voor een van de twee een gemakkelijkere weg is.
Je moet dan wel een heel duidelijk beeld hebben van wie Lara is. Wat voor iemand is dat voor
Maar je moet wel als jongen in je bewegingen
jou? Voor mij is dat in de eerste plaats een
de vrouwelijke elegantie vinden … Ja, voor Lara
heldin omdat ze extreem sterk is. Ze is niet
moest ik dat wel hebben, maar door de pointes
zelfzeker maar wel al op heel jonge leeftijd zeker
krijg je al die vrouwelijke bewegingen.
dat ze in het foute lichaam zit. De film is een
DANST — 10
soort van zoom-in: de transformatie is al veel
girl
vroeger gebeurd, ik weet niet precies wanneer …
anders iets ging worden dat een beetje – ik
En dan is het onwaarschijnlijk om op die leeftijd
weet niet of je het zo kunt noemen – cliché
al te weten dat je moet veranderen. Daarom
ging worden, iets dat mensen verwachten.
heb ik enorm veel respect voor Lara en voor Nora (danseres Nora Monsecour, inspiratiebron
Eén scène waarin de klasgenoten het
voor de film. nvdr.) en voor al die mensen die die
bewijs willen dat Lara (nog) een jongen is
beslissing nemen.
daarentegen ... Ja, maar dat is gewoon nieuwsgierig zijn. Op die leeftijd doet niemand
Je zegt op een bepaald moment dat Lara geen
iemand bewust pijn aan. In dit geval is dat,
voorbeeld is. Ze is dat natuurlijk wel. In de film
denk ik, vooral nieuwgierigheid. Dat is niet echt
zeg ik dat Lara geen voorbeeld wil zijn, maar
bedoeld om te pesten.
voor mij is zij dat natuurlijk wel en iemand van wie ik denk ‘Waw!’. Eigenlijk wil zij gewoon een
Gender is al lang een ‘issue’ in dansmiddens.
vrouw zijn, zonder een voorbeeld te zijn.
Hoe zie jij de band tussen dans en gender in de film? In beide gevallen ben je intens met je
Hoe zijn jullie te werk gegaan om dat karakter
lichaam bezig. Er zijn veel momenten waarop
vooral met lichaamstaal en mimiek vorm
Lara zichzelf in de spiegel bekijkt en alles begint
te geven? Het is heel natuurlijk gebeurd
te onderzoeken. Dan is je lichaam gewoon je
met de papa in de film, want er is heel veel
materiaal. Je hebt je lichaam nodig om je doel
geïmproviseerd. Al de momenten die kleiner
te bereiken.
zijn, die zonder dialoog zijn, die ‘gebeuren’ via lichaamstaal, zijn ter plekke ontdekt, zou
Cannes moet een onvergetelijke ervaring
je kunnen zeggen. We hebben de tekst van
geweest zijn. Ongelooflijk.
het script gevolgd, maar toen we die scènes speelden heeft Lukas ons enorm veel vrijheid
Wat was het sterkste moment? Het moment
gelaten om te doen waar wij ons goed bij voelden.
na de première omdat bijna iedereen die bij de film betrokken was aanwezig was. Het was
Ik meen te weten dat in dat verband de
ook de eerste keer met publiek. Dat was heel
relatie tussen Lara en haar vader voor jou
spannend. Op het einde waren we gewoon heel
erg betekenisvol is. Klopt dat? We wisten al
blij en Lukas had ook zoiets van ‘Oef! Het is
meteen tijdens de auditie dat er een goeie
gebeurd en het is heel goed gebeurd.’ Dat was
band tussen ons zou ontstaan. Nadien is het
een heel mooi moment.
altijd maar beter gegaan, onder andere omdat Lukas er bijvoorbeeld voor zorgde dat Arieh en
En nu? In de danswereld ga ik gewoon verder doen:
Oliver (Lara’s kleine broertje, nvdr.) bij mij thuis
volgend jaar het vijfde jaar aan de Koninklijke
kwamen eten en zo. Zo werd de band echt sterk
Balletschool in Antwerpen. In de wereld van de
tussen ons. Als dat niet zo geweest was, dan
cinema weet ik het niet omdat ik tot nu toe geen
zouden de mensen niet zo geloven in de film.
project heb. Als er iets interessants komt, dan zal ik er zeker heel goed over nadenken.
net zoals de hele omgeving trouwens: dokter,
—
psychiater, klasgenoten. Zo vertolken ze een houding die tegengesteld is aan de houding die de buitenwereld soms aanneemt in zo’n situatie.
De internationale waardering voor ‘Girl’
Ja. Inderdaad. Daarom worden mensen geraakt.
blijft groeien. Zo is de film o.a. in de prijzen
Omdat het echt geconcentreerd is rond Lara
gevallen op de festivals van Palić en Odessa,
en het feit dat zij zich niet goed voelt in haar
is ze opgenomen in de shortlist voor de
lichaam. Veel mensen kwamen naar mij en zeiden
European Film Awards én is ze de Belgische
dat ze zich in dat lichaam van Lara voelden. De
inzending voor de Oscars.
vader moest zijn dochter steunen omdat het
DANST — 11
De papa aanvaardt, steunt en bevestigt Lara,
marc jacobs
‘Volksdansen’: aanhalingstekens en veranderende kaders De cultureel-erfgoedsector staat de komende jaren voor heel wat uitdagingen. Hoe kunnen we erfgoed aan de ene kant bewaren, maar vooral ook ontsluiten naar het bredere publiek, levendig en dynamisch maken? Ook dans heeft een groot erfgoedbelang. Marc Jacobs – directeur van FARO, het Vlaamse Steunpunt voor Cultureel Erfgoed – gaat in dit artikel dieper in op (volks)dansen, authenticiteit, UNESCO, erfgoed, en nog veel meer.
DANST — 12
—
TEKST MARC JACOB S FOTO RIJKSMUSEUM
Ik heb veel, echt heel veel, ‘volks’dansoptredens
vraagtekens naar? UNESCO dus en de
gezien de voorbije vijftien jaar, overal ter wereld.
conventie voor het borgen (‘safeguarding’)
Meestal zittend, in zetels of op houten stoelen
van immaterieel cultureel erfgoed (‘intangible
of tribunes, kijkend naar een vakkundig belichte
cultural heritage’), gelanceerd in 2003. Ik had
middencirkel of podium, waar groepen mannen
het geluk als afgevaardigd expert uit België
en/of vrouwen, ritmisch, energiek en zwierig
deel te nemen aan tientallen vergaderingen voor
heen en weer bewogen. Vaak hadden zij (eigen)
het schrijven, uitwerken en toepassen van die
aardige, kleurrijke outfits aan, ‘traditionele
conventie. Die bijeenkomsten vonden plaats, in
klederdrachten’, die naar verluidt heel typisch
het hoofdkwartier van UNESCO in Parijs maar
waren voor de (bewoners van de) streek, maar
ook elders in de wereld (waar ik zo veel op
die ik op straat nergens zag. De deelnemers
volksdansspektakels werd getrakteerd). Die
trokken ze ook pas aan in de (ver)kleedkamers
tekst uit 2003, en aanverwante instrumenten
of kwamen zo met zijn allen uit de autobus. Ze
zoals de operationele richtlijnen en de twaalf
dansten in rijen of in rondes, meestal op muziek
ethische principes (www.unesco.org/ICH)
gemaakt met instrumenten zonder elektriciteit
hebben wereldwijd impact, temeer daar niet
(als we even de versterkende geluidsapparatuur
minder dan 177 landen zich al officieel hebben
negeren). Soms was er een gedrukt programma,
geëngageerd (ratificatie) die toe te passen en
woordvoerder of een presentator beschikbaar,
er (inter)nationaal beleid rond te ontwikkelen
die woorden gebruikten zoals ‘folklore’, ‘authenticiteit’ of volksdans. Daarbij bleek dat
Laat me enkele dingen benadrukken. Ten
veel groepen zelf een naam hadden, in Westerse
eerste in verband met het concept immaterieel
landen vaak die van een vereniging met
cultureel erfgoed, in het Nederlands soms
zelfbestuur. Dansen was niet het beroep van de
afgekort als ICE. ICH in het Engels, ‘intangible
meeste performers, al vermoed ik dat ze voor
cultural heritage’. Het lanceren van dat
die optredens wel iets betaald werden.
begrip(penapparaat) is een bewuste poging zoals ‘folklore’ of ‘volkscultuur’, maar ook
dertig jaar (wat de eerste vijftien jaar vooral)
‘volksdans’, omdat die in de 20ste eeuw in
‘volkscultuur’ of folklore (genoemd werd),
soms duistere, maar volgens deskundigen
en tegenwoordig ook en vooral ‘immaterieel
vooral doodlopende straatjes terecht gekomen
cultureel erfgoed’, aldus UNESCO. De reeksen
waren. Zo werd getracht die fenomenen terug
optredens waarover ik het in de eerste alinea
op de agenda te zetten, te laten (over)‘leven’,
had, speelden zich bijna altijd af in de marge
daarvoor mensen en middelen te mobiliseren
(vaak de avondprogramma’s) van internationale
en nieuwe methodes van documenteren,
vergaderingen die te maken hadden met dat
(aan)leren en presenteren te vinden die ertoe
immaterieel cultureel erfgoed-programma
bijdragen om het van generatie op generatie
van UNESCO. Zowel in Estland als in China, in
door te geven: ‘borgen’ of ‘safeguarding’.
Letland en in Chili, in Litouwen en in Zimbabwe, in
Traditionele gebruiken, oude ambachtelijke
Tatarstan en op Bali, in Zuid-Korea en Namibië, in
technieken, folklore of volkscultuur: het was
Oostenrijk, in Spanje en in Bulgarije, enzovoort:
in de jaren 1990 moeilijk om er beleidsmakers
steeds meer déjà vus en formats die ik, mutatis
mee te interesseren, om serieus genomen te
mutandis, enkele weken eerder op een andere
worden buiten steeds kleiner wordende kringen
plek op onze planeet gezien had. Overal
met volkskunstenaars en volkskundigen. In
heel typisch maar universeel herkenbaar en
de 21ste eeuw gaan deuren wereldwijd plots
verteerbaar geënsceneerd. Overal geworteld en
opnieuw een beetje open door de nieuwe
overal licht problematisch. Geworteld dansen:
ICE-woorden te gebruiken: immaterieel cultureel
hoe doe je dat? En waarom?
erfgoed nemen beleidsmakers, politici en allerlei onderzoekers wel ernstig, en dan volgen nieuwe
Waarom overkomt me dit? En waarom kijk
subsidiekanalen, publicaties, documentaires en
ik er zowel met veel respect als met veel
netwerken.
DANST — 13
om in de 21ste eeuw af te geraken van woorden Als wetenschapper bestudeer ik al meer dan
marc jacobs
— de oude benaderingen om alles vast te leggen en geen evolutie toe te laten, door te schermen met woorden als ‘zuiver’, ‘echt’, ‘volkseigen’ of ‘eeuwenlang op deze manier’ moest vermeden of gedeconstrueerd worden
Cruciaal waren ook de artikels 2.1 en 15 van die UNESCO-conventie uit 2003. Telkens gaat het over de centrale rol die gemeenschappen,
groepen en soms individuen hebben in het definiëren, overdragen en beheren van dat erfgoed. Interessant vind ik dat die drie concepten heel bewust niet gedefinieerd en ook niet afgebakend zijn: de meervoudvorm is belangrijk. Voor en vooral na het aannemen van
Dit heeft deels te maken met dat
de Conventie van 2003 werd in vele landen door
buitengewoon succesvolle woord ‘erfgoed’,
steeds meer mensen gediscussieerd hoe daar
dat sinds de jaren 1970 zowel in de wereld van
in de 21ste eeuw mee omgegaan kan worden
monumenten en landschappen (denk aan de
en toch dialoog en participatie en continuïteit
werelderfgoedconventie uit 1972 van UNESCO)
en aanpassing verzekerd kon worden. Hoe dit
als musea en archieven wereldwijd furore
inclusiever en opener kon zijn? Hoe konden meer
maakt. Door dat begrip nog wat meer te
stakeholders betrokken worden? Hoe kon met
verbreden, kregen de oude tradities, verhalen,
problemen van politisering, commercialisering,
feesten of dansen een nieuw leven. Er hing
toer(vampir)isme, uitsluiting en uitbuiting
wel een prijskaartje aan vast: het opgeven
worden omgegaan? Hoe kon de transmissie, de
van woorden. Om het verschil te maken
duurzame ontwikkelingen, de toegang en de
met de werelderfgoedconventie, werden bij
leefbaarheid verhoogd worden? Hoe kan een
de toepassing van de conventie van 2003
draagvlak gecreëerd en onderhouden worden?
woorden zoals ‘authentiek’, ‘uniek’, ‘superieur’
En typisch voor West-Europese landen, hoe
of ‘typisch’ plots taboe. Bevriezen van ICE
kunnen de veranderingen in de verenigings-
zou doodzonde zijn: de oude benaderingen
cultuur en het vrijwilligerswerk opgevangen
om alles vast te leggen en geen evolutie toe
worden? Hoe kan dit alles relevant zijn voor
te laten, door te schermen met woorden als
de hedendaagse maatschappij, vol mobiliteit,
‘zuiver’, ‘echt’, ‘volkseigen’ of ‘eeuwenlang op
communicatietechnologie en migratie? En
deze manier’ moest vermeden of gedecon-
hoe konden dergelijke processen die volgens
strueerd worden. Dynamisch en duurzaam
sommige betrokkenen ‘bedreigingen’ zouden zijn
ontwikkelend werden de nieuwe sleutelwoorden.
tot deel van de oplossing worden gemaakt?
DANST — 14
Er werd getracht te ontsnappen aan wat in volkskundige publicaties of oude geschriften
Dit zijn uitdagingen waar we in de 21ste eeuw in
was vastgelegd, vijftig of honderd jaar geleden.
de cultureel-erfgoedsector mee bezig zijn, met
Al die oude inventarissen en overzichten werden
het zoeken naar antwoorden en oplossingen. Zo
even aan de kant geschoven: ‘cold turkey’. Ook
is de notie ‘erfgoedgemeenschap’ gelanceerd
het denken over en werken met bijvoorbeeld
in de kaderconventie van de Raad van Europa
archieven of landschapszorg onderging een
over de waarde van erfgoed in de maatschappij
actualisering: meer dynamisch, meer divers,
(Faro, 2005). Het begint bij de definitie van
meer participatief. Opnieuw beginnen, dat was
cultureel erfgoed, namelijk “een geheel van
de radicale remedie van deze Fontein van de
hulpbronnen geërfd uit het verleden waarmee
Eeuwige Jeugd. Volksdansen zei u? Wat wordt
mensen zich identificeren, onafhankelijk van
er eigenlijk nog of al gedanst door al dat volk
het bezit ervan, als een reflectie en uitdrukking
op de (festival)wei, in de Boomstraat, het
van hun voortdurend evoluerende waarden,
gemeenschapscentrum, de jeugdbeweging en
overtuigingen, kennis en tradities. Het omvat alle
markt: hier en nu? Is het woord ‘traditioneel’ of
aspecten van de omgeving resulterend uit de
‘immaterieel erfgoed’ nuttig om die fenomenen
interactie tussen mensen en plaatsen doorheen
te beschrijven en hoe kan dat helpen om ze te
de tijd.” Vooral dat tussenzinnetje, ‘onafhankelijk
versterken? Zo mogelijk met nieuwe methodes,
van het bezit ervan’ is interessant, omdat het
vandaar ook dat nieuwerwetse woord ‘borgen’.
alles opentrekt.
Fragment uit de gravure de Kermis van
vroeger België, in de 20ste eeuw. Recent is er
Hoboken, Frans Hogenberg, naar Pieter
door onderzoekers zoals Stephanie Porras over
Brueghel (I), 1559 – 1561.
deze ‘paganalia’ baanbrekend werk verricht. In
Het oeuvre van Pieter Bruegel heeft een
lopend onderzoek confronteert Marc Jacobs
belangrijke rol gespeeld in de beeldvorming
het begrip ‘sauvegarde’ met diverse werken van
en het denken over ‘volksdansen’ en andere
Bruegel. Aanhalingstekens en diverse frames
uitingen van ‘volkscultuur’ in Vlaanderen, en
blijken noodzakelijk.
Concreet voor ‘volksdans’, bijvoorbeeld
beschreven of audiovisueel vastgelegd werd:
‘typisch voor Wallonië’ (of Vlaanderen zo
neen, de overdracht over generaties heen en
u wil), betekent dit dat ook mensen die uit
de levende praktijk en volgehouden dialoog
Ijsland, Syrië, Nederland, Vietnam, Senegal
daarover vandaag staat centraal, dat is het
of de buurgemeente afkomstig zijn, zich
uitgangspunt. Dit zijn straffe remedies. Wie kon
daarmee kunnen identificeren, de context
bepalen hoe dat ‘borgen’ precies zou verlopen?
en het draagvlak laten evolueren, ervoor
De erfgoedwerkers, de dansers zelf, hun
opkomen en participeren. Om het begrip
vaders, moeders of kinderen, de bestuurders,
erfgoedgemeenschap te begrijpen kan je
overheden, onderzoekers, meesters en
denken aan een netwerk van personen en
leerlingen, toeristische kantoren, nieuwkomers,
organisaties, stakeholders, die zich betrokken
UNESCO personeel, ontwikkelingssamenwerkers
voelen of verantwoordelijk zijn voor de
…? En moet iedereen echt mee in die zoektocht
overdracht. Bijzonder aan de Farotekst is dat
om de wereld te redden, vrede, dialoog en
men ervan uitgaat dat al die actoren het niet
duurzame ontwikkeling waar te maken of
noodzakelijk eens (hoeven te) zijn, maar dat dan
immaterieel erfgoed sterker te maken? In 2016
wel oplossingen worden gezocht, vormen van
publiceerde UNESCO een reeks van twaalf
consensus of leven en laten leven.
ethische principes waar die hele spanning tussen interventies (van buitenaf of binnenin) en
Dit zijn heftige evoluties overal in de wereld.
autonomie te voelen is; niet één recept, wel een
Landen die dossiers over bijvoorbeeld ‘hun
uitdaging om oplossingen te zoeken.
de representatieve lijst van immaterieel erfgoed van UNESCO (zeg nooit werelderfgoed!) zagen hoe dossiers werden afgekeurd omdat de juiste woorden niet gebruikt werden, omdat ze met nooit afgestofte lijsten, foto’s en beschrijvingen van honderd of duizend jaar geleden afkwamen.
— de overdracht over generaties heen en de levende praktijk en volgehouden dialoog daarover vandaag staat centraal, dat is het uitgangspunt
De voorbije vijftien jaar keken groepen en gemeenschappen over de hele wereld verbaasd en soms boos op dat ze gevraagd werden om
En toch, zeker in de eerste jaren, zag ik overal
anders te denken, te spreken en te handelen.
ter wereld ‘s avonds na al die hogervermelde
Het volstond niet langer dat het ooit eens
vergaderingen en vertogen overdag over
DANST — 15
traditionele volksdansen’ wilden indienen voor
marc jacobs
— de stroming vanuit immaterieel cultureel erfgoed is zo krachtig dat het de transmissie van alle dansen zou kunnen beïnvloeden volgens mij, veel verder dan die interessante niche van het ‘volksdansen’
hoe alles anders moest, vooral het soort
momenteel in diverse landen substantiële
optredens die ik dertig of vijftig jaar geleden
fondsen vrij om te experimenteren met nieuwe
ook had kunnen zien. In de boekjes las en in de
technieken van documentatie en overdracht.
aankondigingen hoorde ik kritiekloze verhalen
Zo blijken in de beleids- en praktijkniche van
over de eeuwenoude dansen, écht typisch
immaterieel erfgoed wereldwijd experimenten
voor ‘ons volkskarakter’ en geschiedenis,
bezig te zijn met allerlei vormen van captatie
over ‘authentieke’ en (telkens opnieuw)
en notatie, met video en bewegings‘trackers’
‘unieke’ folklore, over nationale of lokale
maar ook met apparatuur die de vertaling naar
volkscultuur, al die taboewoorden die overdag
virtuele en ‘augmented’ realiteiten toelaat. Dat
bestreden werden. En zag ik de regie en de
heb ik de voorbije maanden gezien in diverse
mise-en-scène, de toeristische of politieke
laboratoria, musea en studio’s, bijvoorbeeld in
omkadering en recuperatie … En herinnerde
China, Zuid-Korea, Griekenland en Zwitserland.
ik me al die plechtige ethische principes van
‘Volksdans’ is dankzij het ICE-label een
overdag over relatieve autonomie van de
interessante om geld aan te vragen om dat
groepen en gemeenschappen: mogen zij dan
soort ICT-projecten gefinancierd te krijgen.
niet met die veronderstelde ‘authenticiteit’
De clou van dit hele verhaal is dat de erfgoed-
of ‘nationale’ folklore schermen? Maar
gemeenschappen die zich met volksdansen
dan zag ik hoe marketeers en politici alles
bezighouden, in de eerste plaats de dansers
probeerden te kapen door mee te surfen
zelf, de UNESCO-conventie en de Ethische
op het succes van de ICE-beweging en toch
principes kunnen gebruiken om een plaats aan
weer authenticiteit te claimen waarvan
de projecttafels op te eisen en na te gaan hoe
zij dan blijkbaar de woordvoerders waren.
hun erfgoed(werk) er beter van wordt.
DANST — 16
Mogen we dan niet gewoon voortdoen zoals we dat al altijd gedaan hebben, als we dan
De beweging is wereldwijd en komt dus ook in
taboewoorden af en toe door die nieuwerwetse
Vlaanderen op ons bord, tenzij de schotten
woorden vervangen? In de manifestaties en
tussen (amateur)kunsten en erfgoed overeind
publicaties van internationale volkskunst- of
blijven en men dit zou negeren. De stroming
dansorganisaties zoals IOV en CIOFF merkte
vanuit immaterieel cultureel erfgoed is zo
ik hoe het vertoog langzamerhand beïnvloed
krachtig dat het de transmissie van alle
werden door de UNESCO-golf van de Conventie
dansen zou kunnen beïnvloeden volgens mij,
2003. Dankzij die UNESCO-conventie en het
veel verder dan die interessante niche van het
feit dat 177 landen er beleid rond voeren, is er
‘volksdansen’.
nu een grote dynamiek rond allerlei vormen van ‘volkscultuur’, ook volksdansen. Er komen
—
EEN HUIS VOOR DANS, BEELD EN GELUID A HOUSE FOR DANCE, IMAGE AND SOUND
Voor meer informatie over de verschillende danslessen en abonnementen kan je terecht op onze website www.doxtudio.be of onze Facebookpagina www.facebook.com/ doxtudiovzw.
The Spot en Lekip Dance, twee bruisende dansscholen uit het Gentse met elk hun eigen dansstijlen, bundelen hun
krachten voor de bouw van een eigen dansschool. Samen met de bezieler van Dok Noord richtten wij DOXTUDIO op! Een gloednieuw pand met maar liefst 4 moderne studio’s, 2 volledig uitgeruste bars en douches.
Doxtudio wordt een unieke en creatieve ontmoetingsplaats door de brede waaier aan dansstijlen voor een heel divers publiek, door de zaalverhuur voor de meest uiteenlopende doeleinden èn zijn unieke lokatie in het Dok Noord concept.
Kom langs tijdens ons opendeurweekend op zaterdag 15 en zondag 16 september en probeer alle lessen
gratis! Ontdek er verschillende dansstijlen, ontmoet nieuwe mensen met dezelfde passie of kom gewoon gezellig iets drinken.
#03 2018
#JANNESDESCHRIJVER
FOTO ISABELLE WENZEL
DANST — 20
dr. caligari Verbeelding is een schoon ding, maar bij elke danspraktijk komt ook een dosis realiteit kijken. Het kabinet van Dr. Caligari maakt je danswijs in de wereld van wetgeving, contracten en andere zakelijke praktijken. Vermijd horrorscenario’s en kom binnen, zonder kloppen. Deze editie in DANST: Hoe kan ik medewerkers vergoeden als ‘verenigingswerker’?
—
TEKST RUTH DUPRÉ
Wat houdt de regelgeving rond bijklussen of verenigingswerk in? Kan ik dit gebruiken in mijn dansvereniging?
Welke combinaties met andere statuten zijn mogelijk?
Welke papierwinkel komt hierbij kijken voor de vereniging?
Zijn er in je vereniging docenten die dansles geven naast hun vaste job? Of actieve gepensioneerden die zich inzetten bij de organisatie? Als je hen wil vergoeden, kan je vanaf nu gebruik maken van de regeling rond bijklussen bij verenigingen of het zogenaamde verenigingswerk. Bijklussers mogen onbelast tot € 510,83 per maand en € 6.130 per kalenderjaar bijverdienen. Een pak meer dan vrijwilligers dus! De verenigingswerker moet wel al een hoofdberoep hebben: minstens 4/5e werken, zelfstandig of gepensioneerd zijn. Zowel vzw’s als feitelijke verenigingen kunnen werken met verenigingswerkers, maar enkel voor een reeks specifieke taken. Dansles geven, maar ook helpen bij administratie en communicatie bij amateurkunstenorganisaties is toegestaan.
Zoals steeds raden wij aan om voor gelijkaardige opdrachten van dezelfde medewerker steeds voor dezelfde manier van vergoeden te kiezen, en dus niet af te wisselen tussen verschillende statuten. Een medewerker kan niet én vrijwilliger én bijklusser zijn in je vereniging, tenzij hij of zij helemaal geen vergoeding krijgt voor het vrijwilligerswerk. Als vereniging mag je een vaste medewerker in loondienst nooit vervangen door een verenigingswerker. Iemand die werknemer was in je vereniging, mag pas een jaar na vertrek als verenigingswerker bij jou aan de slag. Iemand eerst als student vergoeden en daarna als verenigingswerker mag wel. En je mag een verenigingswerker ook laten doorstromen naar een arbeidsovereenkomst bij dezelfde organisatie.
Vooreerst moet je vereniging een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid en lichamelijke ongevallen hebben. Daarnaast zorg je voor een overeenkomst, een ‘bijkluscontract’, met de verenigingswerker. Daarin staan alle afspraken over het uit te voeren werk, de data, frequentie, vergoeding, enzovoort. Een overeenkomst loopt maximum voor 1 jaar. De vereniging registreert zich op www.verenigingswerk.be en geeft aan wie bijklust bij de vereniging en hoeveel zij per maand verdienen. Voorzie genoeg tijd om je vereniging de eerste keer aan te melden. Het kan zijn dat je verscheidene stappen moet zetten om je vereniging digitaal te mogen vertegenwoordigen op dit portaal.
Alle info, de lijst met toegestane taken en juiste procedures vind je op www.verenigingswerk.be
DANST — 21
het kabinet van dr. caligari
DANST — 22
Lester Arias Vizcuña (30), beter bekend onder zijn artiestennaam Ariah Lester, is een performer met een waaier aan talenten. Dans, zang en theater zijn een fractie van zijn veelzijdige identiteit. Zijn Venezolaanse roots, leren naaldhakken en operaachtige zangstem behoren tot zijn unieke persona. De nieuwe single Oostende is een ode aan zijn lievelingsstad, waarover hij ook een documentaire heeft gemaakt. Hij won de Jongtheaterschrijfprijs op Theater aan Zee in 2017 en de Operadagen Rotterdam Award in 2018. “Bijna drie jaar geleden zong ik voor de eerste keer op een podium. Dit jaar win ik een prijs in een operafestival. Ik kan het nog steeds niet geloven.” —
T E KS T E LO D I E KO N A F O T O BAS D E B RO U W E R E N M A RT I J N S C H R I E R
ariah lester
Mijn leven is een en al chaos, omdat ik mezelf nooit in een hokje durf te plaatsen
jaar van mijn dansstudies in Venezuela heb ik voldoende geld gespaard om mijn vliegtuigticket naar Nederland, mijn auditie bij SNDO en mijn eerste jaar aan die Amsterdamse kunstschool te kunnen betalen. Je hebt dans, theater en choreografie gestudeerd. Hoe ben je gestart met zingen? In mijn laatste jaar aan SNDO heb ik meegedaan aan de eindvoorstelling van een goede vriendin van mij. Zij zocht onervaren zangers voor haar project rond soulmuziek. Dit is het moment waarop ik ontdekte dat ik kon zingen. Dat was in 2015, ongeveer 3 jaar geleden. Het was de eerste keer dat ik op een podium stond en een positieve energie voelde van het publiek. Mijn leven als artiest draaide altijd rond conflict en afkeurende blikken van buitenaf, maar nu zag het publiek mij als een volwaardige performer.
Hoe is je artistieke parcours begonnen? Mijn
Naast deze zangvoorstelling had ik ook mijn
artistieke carrière is pas vier jaar geleden op
eigen eindwerk. Ik besloot zelf een muziekstuk
gang gekomen, maar mijn parcours begint
te creëren met mijn eigen zangstem en
ongeveer 14 jaar geleden in mijn geboorteland,
achtergrondm uziek. Een computer had ik niet,
Venezuela. Als tiener deed ik mee aan een
maar er was op school een muziekstudio. Ik
artistiek programma op mijn middelbare school.
stelde een volledig stuk samen met de populaire
Dat programma omvatte vooral podiumkunsten
en eenvoudige muzieksoftware Garageband.
zoals dans en theater. Op mijn zestiende wilde
Mijn stuk was volgens de juryleden een
ik televisieacteur worden, dus schreef ik mij in
regelrechte ramp, maar de achtergrondmuziek
bij een traditionele acteerschool in Venezuela,
vond één van de juryleden wel geslaagd. (lacht)
Sujo. Na één jaar op de acteerschool wilde ik
Besloot je na SNDO nog een opleiding te volgen?
geen acteur meer zijn. Dans begon mij alsmaar
Nee. Na mijn studies had ik 10.000 euro aan
meer aan te trekken. Toch heb ik het tweejarige
schulden. Ik combineerde meerdere jobs om
en intense programma afgemaakt. Op mijn 18e
mijn studies te kunnen afbetalen. Toch ging ik
was ik afgestudeerd. Meteen begon ik aan een
elke avond naar de SNDO muziekstudio om te
bachelor in moderne dans en klassiek ballet
componeren. In 2016, een jaar nadat ik bij SNDO
aan de Escuela Nacional de Danza Clásica y
was afgestudeerd, ontmoette ik circusartiest
Contemporanea. Gedurende vijf jaar mocht ik
en muzikant Niki (Niklas Blomberg, nvdr.) en
met bijna alle bekende, Venezolaanse ballet
samen richtten we de band Lester & Niki op. Niki
gezelschappen rondtoeren. Als danser kon ik me
heeft mij als componist en klassieke pianist veel
meer uitleven dan als acteur, maar halverwege
geleerd over muziekcompositie en harmonie.
mijn dansstudies hunkerde ik weerom naar een
Ondertussen leerde ik mezelf via YouTube-
nieuwe uitdaging.
tutorials beter zingen. (lacht)
Naar welke nieuwe uitdaging ging je dan op
Je komt oorspronkelijk uit Venezuela. Hoe
zoek? Twee jaar voordat ik afstudeerde in
beïnvloedt je thuisland je artistieke carrière?
Venezuela leerde ik SNDO (School for New
Net voordat ik Niki leerde kennen zat Venezuela
Dance Development) in Amsterdam kennen. Hun
in een zeer diepe economische en politieke
choreografieprogramma bevatte een combinatie
crisis. Ik besloot een superster te worden om
van dans, zang en theater die perfect bij mijn
mijn familie uit de armoede en crisis te redden.
diverse interesses paste. Tijdens de laatste twee
Dit is één van de grootste drijfveren voor mijn
DANST — 23
Escuela Superior de Artes Enscénicas Juana
carrière. Na twee jaar worstelen kan ik mijn hele
componeren. Gevoel voor ritme, passie voor
familie in Venezuela ondersteunen en zelf leven
klanken en kennis van muziekprogramma’s zijn al
van mijn werk. Ik wil een stem voor mijn generatie
meer dan voldoende.
zijn en mijn verbeelding haar gang laten gaan. Dankzij mijn levenservaringen in Venezuela zit er
Heb je nog andere talenten? Ik ben een
in mij een soort innerlijk protest dat ik via mijn
selfmade grafisch ontwerper. Daarnaast heb ik
kunst naar buiten laat stromen.
op mijn eentje videografie geleerd. Videografie is beelden filmen en het gefilmde materiaal
Zijn er naast je eigen ervaringen voorbeelden
monteren. Voor zowel grafisch ontwerp als
of idolen waar jij je inspiratie uit haalt? De
videografie heb ik nooit lessen gevolgd. Als ik
meerderheid van mijn voorbeelden komen uit
geïnteresseerd geraak in een nieuwe discipline
de muziekindustrie, niet echt uit de theater- of
lijkt het een eindeloos parcours. Mijn familie
danswereld. Zo wil ik een smoothie van Beyoncé
en vrienden zijn steeds gefascineerd als ik
en Björk zijn. Beyoncé heeft een diva-uitstraling
aan een onbekend vak begin, maar ze zijn ook
en Björk heeft een divers spectrum aan
ongerust. Het lijkt naar de buitenwereld toe
muziekgenres op haar palmares staan. Een zeer
alsof ik mijn nieuwe passie nooit volledig afwerk.
voedzame smoothie zou ik zeggen! (lacht)
Mijn familie vreesde dat ik een master Zang ging volgen, maar ik kan ze geruststellen. Ik ga
Je danst, zingt en creëert muziek. Bespeel je
in de toekomst niets meer bijstuderen aan een
daarnaast bepaalde muziekinstrumenten?
universiteit of school. Mijn leven is een en al
Ik ben een goede componist met een oor voor
chaos, omdat ik mezelf nooit in een hokje durf
muziek, maar notenleer of een instrument
te plaatsen. Toch vormen al mijn ervaringen een
bespelen kan ik (nog) niet. Naar de toekomst
afgewerkt geheel. Ik ontwerp mijn eigen logo’s,
toe wil ik mijn compositievaardigheden nog
regisseer mijn videoclips, creëer muziek en
meer op punt stellen. Na de eindvoorstelling
ontwerp mijn kleding met hulp van professionals
bij SNDO had ik nog weinig ervaring in de
om alles schitterend te maken. Elke vaardigheid
muziekwereld. Daarom nodigde ik vrienden uit
die ik bezit is een fragment van mijn totaalbeeld.
in mijn woonkamer en voerde ik mini-concerten
Mensen bestaan nu eenmaal uit verschillende
op. Volgens mij moet je geen muziekinstrument
fragmenten die elkaar aanvullen.
DANST — 24
kunnen bespelen om een muziekstuk te
ariah lester
Eind juli ging je op tournee. Waar bracht die
Wil je in de nabije toekomst nog nieuwe
tournee jou? Ik gaf in totaal vier concerten op
disciplines bijleren? Neen. Ik wil nu zo veel
verschillende locaties in Spanje. Mijn eerste
mogelijk geld verdienen zodat ik mijn tijd en
concert was in Galicië, op een dans-, theater- en
energie kan gebruiken om beter te worden
muziekfestival. De volgende halte was Barcelona.
in disciplines die ik al beoefen, zoals dans
Erna was er de première van mijn documentaire
en theater. Ik ben al zo lang bezig met zang
Oostende, Oh La la! Toetonne! in Oostende. In
waardoor ik de focus op dans een beetje
augustus was er de opening van Tictac, een nieuw
verloren ben. Eigenlijk wil ik mij terug meer
kunstencentrum in Brussel voor dans en visuele
bezighouden met dans, vooral om mijn lenigheid
kunsten. Daar mocht ik optreden als slotact!
te onderhouden. (lacht) De regie van mijn toekomstige video’s en documentaires wil
Waarover gaat je documentaire Oostende, Oh
ik ook verbeteren. Ik heb een niveau bereikt
la la! Toetonne!? Vorig jaar ontving ik enorm veel
waarop ik wil samenwerken met meesters
lof en positieve feedback nadat ik mijn theater-
in de verschillende vakgebieden waaronder
voorstelling House in een Oostendse woonkamer
componisten, videomakers, zangers, theater
opvoerde. Ik kwam op het idee om een reeks
regisseurs en acteurs.
concerten in volledige make-up en outfit te filmen en de reacties van de Oostendse
Welke projecten staan momenteel op je planning?
toeschouwers op camera vast te leggen. Aan
Momenteel ben ik bezig aan een productie met
het begin van mijn documentaire komen enkele
twee grote instellingen in Rotterdam: Theater
Oostendenaren van diverse origines aan bod.
Rotterdam en Opera Rotterdam. Eerder dit jaar
Dan kom ik in beeld, verkleed als een halve
organiseerde de directie meerdere vergaderingen
travestiet in woonkamers van mensen en zelfs in
als een soort kennismaking. De enige manier
typisch Belgische cafés. Eerst voelde ik mij wat
waarop ik aan mensen kan tonen wie ik echt
ongemakkelijk. Ik had schrik dat dit experiment
ben is door op te treden. Ik kwam aan in de
uit de hand zou lopen, maar na enkele liedjes
vergaderzaal, zette mijn bluetooth speaker neer,
gingen zelfs de grootste macho’s uit de bol en
begon te zingen en op tafels te dansen. Dit
wilden ze selfies met mij nemen.
mini-concert hadden al die serieuze directieleden in maatpak niet verwacht. Je moet je grenzen
Met House was je dit jaar ook geselecteerd voor
durven verleggen en risico’s nemen. Dat heb ik
Het Theaterfestival in Antwerpen. Waarover
tijdens die vergaderingen zonder twijfel gedaan.
gaat die voorstelling? House gaat over een
(lacht) Het was de eerste keer dat de directie
denkbeeldig huis in mijn hoofd. Ik beschrijf het
een live performance op kantoor had. De
huis aan mijn publiek en probeer hen via zang en
bedoeling was om over het zakelijk aspect van
dans mee te sleuren in mijn gedachten. Ik ben de
ons partnerschap te praten, maar daar zijn we
baas van mijn verbeelding waardoor het huis zich
niet aan toegekomen. Ik verliet de vergaderzaal
transformeert. Het is letterlijk en figuurlijk een
wetende dat ik indruk had gemaakt. Mijn principe
meeslepende voorstelling.
is: ofwel denken ze dat ik gek ben, ofwel vinden de individuen van deze instellingen belangrijker
Ben je je eigen manager? Ik regel inderdaad
dan de contracten en afspraken.
alles zelf. Doordat ik in 2017 op het festival
Mijn belangrijkste doel blijft performen om
Theater Aan Zee (TAZ) in Oostende de
mijn omgeving een geweldig gevoel te geven.
Jongtheaterschrijfprijs had gewonnen met
Daarom hoop ik dat deze samenwerkingen mijn
House, heb ik meer naambekendheid gekregen.
innerlijke creativiteit niet gaan onderdrukken.
Door op festivals aanwezig te zijn en prijzen
In de toekomst wil ik naast zang ook enkele
te winnen vragen meer en meer festivals of ik
dansprojecten ontwikkelen. Jullie kunnen dus nog
voor hen wil optreden. Dit zijn meestal theater
veel verwachten van Ariah Lester!
festivals. Ik hoop in de toekomst een manager te vinden die mij uit het theatercircuit kan trekken.
—
DANST — 25
ze mij fantastisch. Voor mij is een connectie met Hoe kom je eigenlijk terecht bij al die festivals?
DANST — 26
imran alam
Dans en psychiatrie: van taboe naar erkenning
—
TEKST EMMA MEERSCHAERT FOTO JACOWB SKI
DANST — 27
Op een warme zomerochtend vertelt Imran Alam over zijn jongste danskriebels, over de samensmelting van werk en passie, over zijn dansdromen en over de opkomende voorstelling Genen Dei. Naar aanleiding van het Urban Dance weekend van Straatrijk en STUK op 23 en 24 november, kruipt de danser voor het eerst in de huid van choreograaf. Via Hold on 2 your Kicks kreeg hij samen met vier andere jonge urban choreografen de kans om een persoonlijk project te verwezenlijken. Geïnspireerd door zijn ervaringen als psychiatrisch verpleegkundige zet Imran Alam de kunsten in om de wereld van psychose aan te raken. Want taboes zijn er om te breken en uniciteit om te omarmen.
Hoe is dans op jouw pad gekomen? Toen ik zes
is mijn eerste echte ervaring als choreograaf. Ik
jaar was, ben ik gestart met turnen. Ik was er
moet zeggen dat het mij enorm bevalt.
eigenlijk vrij goed in en heb het gedaan tot mijn dertiende. Op het einde was er iemand die in
Weet je iets meer over de andere vier kandidaten?
dezelfde zaal kwam breakdancen. Ik had het nooit
Ik weet dat ze goed zijn. Ik zag hen reeds dansen
eerder gezien, noch had ik er al van gehoord. We
in een choreografie van Yves Ruth en Ish Ait
zijn wat beginnen uitwisselen en zo kwam het tot
Hamou, wat al voor zich spreekt. Maar over hun
twee lessen waarin we elkaar dingen aanleerden.
eigen stuk voor Hold on 2 your Kicks weet ik
Ik was volledig verkocht.
eigenlijk niet zo veel. Wel gek, ik ben een groentje in vergelijking met hen en toch mag ik ook mijn
Welke plaats heeft dans sindsdien in jouw leven
project verwezenlijken.
ingenomen? Als jong ventje ben ik dan beginnen te dansen voor de ruit in de woonkamer bij mijn
Maar er is artistieke ondersteuning? Zeker!
moeder. Toen zag ik dat het dansen echt in mijn
Mijn coach is Ugo Dehaes, een professionele
lijf zat. Aan de hand van filmpjes van bijvoorbeeld
choreograaf. Net zoals bij het duet met Ruby Colle
Non-Stop en Poppin John heb ik lang op mijn
biedt hij ook ditmaal veel steun. In het tweede deel
eentje geoefend. Enkelen spoorden mij aan om
van mijn choreografie dans ik zelf mee, waardoor
lessen te volgen. Na lang aarzelen heb ik op
het moeilijk is om de dans van buitenaf te zien.
mijn achttiende voor het eerst een les popping
Als coach deelt hij zijn ervaring, geeft hij kritische
gevolgd. Dit heb ik twee jaar gedaan, maar ik
bedenkingen en stelt hij hier en daar aanpassingen
merkte dat strikte choreografieën mij niet volledig
voor. Zo was er in het begin het idee om te werken
lagen en ik meer uit mijn schulp wou komen. Ik heb
met vijf dansers en vijf acteurs, maar al snel
mijn studies lichamelijke opvoeding beëindigd,
werd duidelijk dat dat niet echt haalbaar was.
waarna ik 8 maanden ben gaan reizen doorheen
Die correcties, samen met het nadenken over de
Azië, Australië en Zuid-Amerika. Ook dan ben
plaatsing in ruimte en de vorming van het verhaal
ik blijven dansen. Ik volgde zo een workshop in
maken het tot een goede samenwerking.
Cambodja en een cursus tango in Argentinië. Zalig om te zien hoe men daar passioneel danst op alle
Jouw voorstelling heet Genen Dei … Wat betekent
hoeken van de straten. Op mijn 24e ben ik gestart
deze titel? ‘Geen gezever’. Dat is eigenlijk een
met mijn opleiding psychiatrische verpleegkunde,
uitspraak uit Sleidinge waarvan ik afkomstig ben.
in de voetsporen van mijn oudere broer. Ik werkte
Mijn vrienden vinden het altijd grappig als ik het
zo een half jaar in het Psychiatrisch centrum
gebruik, omdat bijna niemand weet wat het wil
Sint-Jan-Baptist, en anderhalf jaar in Dr. Guislain.
zeggen. Net daarom koos ik het voor dit stuk.
Daarna koos ik ervoor om tijdens nachtshifts te
Het verhaal dat ik wil overbrengen komt voort uit
werken, zodat ik meer vrije tijd had om te dansen.
mijn ervaringen als psychiatrisch verpleegkundige.
DANST — 28
Mensen met een psychose hebben vaak hun eigen En nu ben je geselecteerd voor Hold on 2 your
taal die alleen voor hen verstaanbaar is. Dit is de
Kicks … Tot mijn eigen verbazing. Ik had een
motivatie van mijn keuze. Men moet bij het lezen
duet gedaan met Ruby Colle voor de opening
van de titel denken ‘wat betekent het’? Mensen
van Zinnema (Open Talentenhuis in Brussel). Zij
met een psychose voelen zich vaak alleen en
kende Jeroen Lissens van Straatrijk VZW (een
onbegrepen. Zeker bij een psychotische opstoot
socio-culturele vereniging die met de urban
zitten ze veelal in hun eigen wereld, waar buiten-
cultuur werkt als een volwaardige kunstvorm)
staanders zich moeilijk kunnen aan relateren.
en stuurde mij de link door. Hold on 2 your Kicks is een nieuw concept, waarbij vijf jonge
‘Waar woorden tekort schieten, kan beweging
urban choreografen een subsidie en artistieke
helpen en omgekeerd’ omschrijft dus voor een
ondersteuning krijgen om een persoonlijk project
groot deel jouw stuk … Kan je wat meer vertellen
te verwezenlijken. Ik heb mijn idee en mijn ervaring
over hoe je woord en dans samenbrengt om
als danser doorgestuurd, wat leidde tot mijn
psychose een plek te geven op het podium? Ik zal
selectie. Ik gaf reeds urban danslessen aan
muziek, theater en dans combineren op scène.
jongeren van twaalf die ballet deden, maar dit
Evelyne Janssens heeft het script geschreven,
imran alam
over iemand die een slechte opvoeding kreeg van
enige communicatie mogelijk is, tot volkomen
haar vader en een goede van haar moeder. Deze
onbeweeglijkheid zonder enige zelfzorg, nvdr.) in
tweestrijd zorgde gaandeweg voor de ontwikkeling
haar zetel zat, ze gaf geen kick meer. Die zetel
van een psychose. Mijn vriendin Manon Soberon is
hebben we in de danszaal geplaatst. Ik ben naast
actrice. Ze speelde al mee in musicals bij Kamer 58
haar gaan dansen en uiteindelijk begon ze kleine
en in producties van Theaterplatform Scala in Gent.
pasjes te zetten. Dit was een grote stap en
Samen met Evelyne maakte ze ’t Spijkerstuk en dit
vooral een heel mooi moment.
jaar kreeg ze de hoofdrol in de eerste langspeelfilm van Laurenzo Vergeynst I Am You. In Genen Dei zal
Wat betekent dans voor jou persoonlijk? Dans
Manon acteren. Dit wordt gecombineerd met de
betekent voor mij weg zijn. Vertoeven in mijn eigen
dans van Tamara Arruti, bekend via So You Think
wereld. Als ik dans, ben ik in mijn eigen cocon en
You Can Dance. Ik ben nog altijd ontzettend blij dat
kan niets mij raken. Hoewel ik mijzelf eerder als
ik haar heb kunnen strikken. In het tweede deel
chaotisch zou omschrijven, ben ik tijdens het
dans ik zelf ook mee. Ik verbeeld de lastige stem
dansen enorm gefocust. Ik heb al getennist,
die ze hoort. Auditieve en visuele hallucinaties zijn
geturnd, gezwommen, maar dans is wat blijft
namelijk een voorbode voor psychose.
hangen. Het is iets puur uit mezelf, creatief en artistiek, waardoor het uniek wordt. Ik voel
Welke danstaal heb je voor ogen? Een heel gekke
gewoon dat dansen is wat ik wil doen.
dans. Maar het blijft natuurlijk wel urban dance. Ik dans vooral popping, en Tamara combineert
Wat zijn jouw (dans)dromen voor de toekomst?
urban en moderne dans. Via de danstaal wil ik
We hebben net een huis gekocht dat ik graag
de psychotische structuur weergeven van het
wat zou opknappen. Ook een kindje past in
verhaal. Zoals de vele afwisseling in persoonlijkheid
dat plaatje. Wat dans betreft wil ik mij verder
van de betreffende persoon. Ik vond de inspiratie
inwerken in de popping scene. Ik zou enorm
voor het verhaal bij de casus van een patiënt.
graag naar Los Angeles gaan om er enkele
Via mijn ervaring als psychiatrisch verpleegkunde
weken te trainen. The place to be wat urban
heb ik reeds veel kunnen luisteren, praten en
en popping betreft. Het is niet echt mijn
observeren. Natuurlijk ben ik gebonden door het
ambitie om een groots professioneel danser
beroepsgeheim. Het verhaal is verteld hoe het is,
te worden, maar ik wil gewoon blijven bijleren
maar wel uitvergroot. Dit uit zich dan in de gekke,
en ontwikkelen door hard te trainen. Ik zie het
soms grappige, bewegingen.
als een hobby waar ik goed in ben. Ik wil het graag focussen op het deelnemen aan battles.
Genen Dei? Ik hoop iets vernieuwends en
Maar stel, hypothetisch, dat Genen Dei zou
innovatiefs te brengen. Ook iets leerrijks: mensen
aanslaan, zou ik in de toekomst wel graag nog
bereiken en het onderwerp psychiatrie aanhalen.
nieuwe stukken maken. Binnenkort start ik mijn
Onder ons zijn er velen met een psychose, maar
nieuwe job als opvoedkundige in het Internaat
toch blijft het een soort taboe. Die mensen
Onze-Lieve-Vrouw in Ledeberg. Daar zijn er minder
hebben het niet makkelijk. Het doorbreken
regels in vergelijking met de psychiatrische
van de taboe kan zo een vorm van erkenning
centra wat betreft de aanpak. Door deze vrijere
teweegbrengen.
keuze heb ik de mogelijkheid om mijn dans te integreren in mijn werk. Ik kijk er enorm naar uit
Heb je er al over nagedacht om te dansen
om te dansen met deze jongeren. Een droom is
samen met patiënten, eventueel in de zin
dan om samen met hen iets te maken en op te
van danstherapie? Zeker! Op mijn stage heb
voeren. Daar zou ik mijn voldoening uit halen.
ik ooit een sessie danstherapie gegeven. De muziekkeuze ging uit van de patiënten. Ik gaf
Als een gouden combinatie om na te streven:
wat structuren mee waarmee de mensen
passie en werk die samenvloeien.
konden bewegen. Er was een vrouw die sinds een
Dankjewel voor dit gesprek!
lange tijd heel catatonisch (Catatonie komt in
gradaties voor, van milde symptomen waarbij
—
DANST — 29
graag onderhouden en doen groeien. Nu zou ik Wat zou je graag willen teweegbrengen met
WISPER LUX intensieve danstrajecten met extra veel onderzoek en dansplezier
HEDENDAAGSE DANS 1STE JAAR start: 22 oktober 2018 in gent
HEDENDAAGSE DANS 2DE JAAR start: 15 december 2018 in gent
LUX CHOREOGRAFIE I.S.M. DANSPUNT 1) methodieken en tools start: 27 oktober 2018 in brussel 2) makers ontmoeten start: 26 januari 2019 in brussel 3) ideeën uitpuren en communiceren start: 16 maart 2019 in brussel LUX CONTACT IMPROVISATION start: 23 maart 2019 in gent info en inschrijven: www.wisper.be/lux
ccbrugge.be ccbrugge.be
Als dansgroep, -gezelschap, -vereniging of –school wil je natuurlijk het beste voor jouw werking en laat je jouw deelnemers verzekeren.
CULTUUR CULTUUR CENTRUM CENTRUM BRUGGE BRUGGE
DANS DANS WO WO26.09.18, 26.09.18,20.00 20.00uur uur Biekorf BiekorfTheaterzaal Theaterzaal KOEN KOENDEDEPRETER PRETER DANCING DANCING WO WO03.10.18, 03.10.18,20.00 20.00uur uur MaZ MaZ THIERRY THIERRYSMITS/CIE SMITS/CIETHOR THOR WaW WaW(We (Weare areWoman) Woman)
DANST — 30
Laat je leden nu verzekeren
DIDI20.11.18, 20.11.18,20.00 20.00uur uur Maz Maz CARTE CARTEBLANCHE BLANCHE&&BOUCHRA BOUCHRAOUIZGUEN OUIZGUEN Jerada Jerada
INFO INFO www.ccbrugge.be www.ccbrugge.be t t050 050444430306060 Sint-Jakobsstraat Sint-Jakobsstraat20, 20,8000 8000Brugge Brugge
Bij Danspunt kan je een voordelige verzekering ‘Lichamelijke ongevallen en Burgerrechterlijke aansprakelijkheid’ afsluiten. Waarom kiezen voor de Danspuntverzekering? • Je betaalt slechts 3 euro/lid/jaar. • Je kiest de beste formule voor jouw werking: een verzekering van september 2018 t.e.m. augustus 2019 (of later dit jaar van januari 2019 t.e.m. december 2019). • Je hoeft geen lid te zijn van Danspunt om een verzekering te kunnen afsluiten. Ontdek alle voordelen en bijkomende informatie op www.danspunt.be/ verzekeringen. Heb je interesse, vragen of wil je een bestelformulier? Stuur een mail naar verzekeringen@danspunt.be.
FOTO ISABELLE WENZEL
De zachtheid van choreograaf Eko Supriyanto werkt aanstekelijk. De grote zaal van La Friche in Marseille is gevuld met een bijzonder publiek: jongeren met verstandelijke en motorische beperkingen, gekleurde vrouwengroepen uit ‘moeilijke’ wijken, en ouderen die ‘s avonds niet graag op straat rondlopen. Hun luidruchtige aanwezigheid verstilt wanneer de Indonesiër zijn zachte Indo-Engels de zaal instuurt. Op de scène staan 5 meisjes tussen 19 en 24 jaar oud, 4 christenen en één moslima, uit een verre eilandengroep: de Molukken. De meisjes hebben er een reis opzitten van bijna twee dagen, het is al 9 uur vliegen naar Jakarta. Voor één van hen is het de eerste keer buiten Indonesië. Ze geven dit specifieke publiek in Marseille inzicht in de inspiratiebronnen voor hun productie Balabala. Dat maakt deel uit van een traject dat Eko ontwikkelt in Jailolo, waar de burgemeester hem uitgenodigd had en carte blanche had gegeven om zijn stad en het eiland cultureel op de kaart te zetten. Eko trok naar de verschillende stammen en exploreerde hun dansen, maar hij trok ook de zee in rond het eiland. Die ervaring als duiker zal de choreograaf, getraind in Javaanse hofdansen, voor altijd tekenen. Na Cry Jailolo, een eerste productie met jongens, is het nu de beurt aan de meisjes. Als basis gebruikte de choreograaf een populaire dans, iets wat op trouwfeesten gedanst wordt, het klinkt als de ‘mariyana’. Voetje opzij, rechtslinks, een kniestootje, op het kruis draaien, en herbeginnen, simpeler kan niet. Op die lichtvoetige basis ent zich een heel ander bewegingsarsenaal
afkomstig uit de oorlogsdansen die Eko op zijn verkenningstocht langs het eiland leerde kennen. Gevechtshoudingen herken je aan de opgeheven rechterarm – enkel de speer of spies ontbreekt – en aan een linkervuist voor de borst waar ooit een schild zat. Het bijzondere aan dit materiaal is dat het eigenlijk voorbehouden is aan mannen. Nadat hij het vertrouwen van de ouderen won met Cry Jailolo kwam er een soort toestemming om dit traditionele materiaal ook aan de meisjes aan te leren. Dat was één van de redenen voor Eko om deze voorstelling te maken. Kinderen, zeker meisjes, dansen tot aan de puberteit, ouderen ook, maar jongeren en jongvolwassenen vallen er tussenuit. Terwijl het in de ogen van Eko de vrouwen zijn die deze samenlevingen recht houden. Hij neemt daarbij zijn eigen moeder als referentie: ze werd bedrogen en gekoeioneerd door haar man, en toen de mentale remmen wegvielen, lag ze verkrampt van woede en met gebalde vuisten op haar sterfbed. Dat beeld neemt hij mee in de voorstelling die zo populair, traditioneel en persoonlijk combineert, en een groot verhaal vertelt van jonge vrouwen die tegelijk sterk en kwetsbaar zijn, strijdvaardig en gefrustreerd, maar die met hun vrije en vranke blik het publiek geen moment loslaten, en zowel uitdagen als verleiden; een voorstelling die heden en verleden verbindt, hier en ginder, op een uitzonderlijk toegankelijke manier. Het publiek in Marseille op die bijzondere namiddagvoorstelling van 14 juni gaat helemaal uit de bol als ze, na de uiteenzetting van Eko en een paar fragmenten uit de voorstelling, uitgenodigd worden om mee de ‘mariyana’ te dansen. Vervolgens worden de meisjes een voor een bedolven onder ontroerde groepsknuffels van hun diverse publiek. Het loont al eens de moeite om naar de andere kant van de wereld te reizen.
DANST — 31
Hildegard De Vuyst is dramaturge en werkt waar het ware leven lonkt. Ze neemt je mee op haar contemplatieve escapades on the road, dansend, op een koord van kunst en kritiek, van horizontaal zoeken en verticaal vinden.
Als u zorgt voor het verbeteren van uw persoonlijk record... ...dan zorgt arena voor de rest. Sinds jaar en dag is arena vooraanstaand verzekeringspartner van talloze sportfederaties. Zo kan u gerust zijn dat u zelfs bij het beoefenen van uw favoriete sport kan rekenen op de steun van een deskundig team op die momenten dat het minder goed gaat. Voor meer inlichtingen en advies surf naar www.arena-nv.be.
high five met Jef Neve
F O T O RO B WA L B E R S
#cultuurtips
DANST vraagt in elke editie een andere cultfiguur om zijn/haar top vijf te geven. Jef Neve, gerenommeerde pianist en componist, speelde de eerste jaren van zijn professionele carrière in zeer uiteenlopende ensembles. Vanaf 2008 neemt zijn carrière een grote internationale
01
De Neue Galerie was echt een ontdekking voor mij in New York. Heerlijk om te zien dat Latemse schilders zoals George Minne (waar hij vroeger werkte is nu mijn werkstudio!) daar hangen, vlakbij Central Park.
wending. Zowel als soloartiest als met het ‘Jef Neve Trio’ maakt hij succesvolle tournees, van Denemarken tot Australië,
02 De CD Inside Out van Keith Jarrett met zijn trio, live in Londen. Hij heeft een verschrikkelijke attitude als live-muzikant, staat ervoor bekend om zijn publiek gewoon uit te maken als het hem niet aanstaat, maar gelukkig maakt hij wonderbaarlijk mooie muziek en dat maakt veel goed, heel veel.
van Canada tot Japan.
03
04
Call me by your name van Luca Guadagnino is een meesterwerk en terechte Oscar-winnaar! Het is heel lang geleden dat ik zo geraakt werd door een film.
Oorlog & Terpentijn van Stefan Hertmans is een boek dat onmiddellijk naar de keel grijpt. Prachtig geschreven, ik zou het meteen opnieuw lezen.
05 Ik was ook zeer onder de indruk van La Clemenza de Tito, de opera van Mozart, uitgevoerd door de Vlaamse Opera.
Dit najaar start de herneming van de CC-tour met het album Spirit Control
data op www.jefneve.com.
#FOMO? Up-to-date agenda op danspunt.be
DANST — 33
en in de eerste helft van 2019 staat een tournee met Natalia gepland. Alle
#danstagram
#maartenvanlersberghe
#irisraspoet Tempelhof, Berlijn
DANST — 34
#danst
Dans is alles en alles is dans: post je meest memorabele, hilarische, alledaagse dansplaatje op Instagram, Facebook of Twitter met de hashtag #dansdanserdanst. Springt je foto in het oog, dan krijg je een flitsend Danspunt-flipboekje ĂŠn een ereplaats in de volgende editie van DANST.
DANST groupies 5x4 nummers/jaar 60€ groupies.danst.be
DANST adverteerder oplage 3.500 nummers adverteren.danst.be
meer info? dansdanser@danst.be
DANST mee Dans je met woorden, beelden, ideeën, lijnen, armen en benen …? Wil je een bijzonder dansverhaal delen of meewerken aan dit magazine? Mail naar dansdanser@danst.be
en ma ken wi j d e v lo er v ri j vo o r vervo eri n g . I n Vla a n deren , Brussel en ver daarbui ten . dans p u nt.be
Da n s punt o n d erz o ek t, o ntvo uwt, verb i n d t . Vo o rb i j a lle st i j len c reëren w i j kan sen , bi eden w i j perspec t i ef
leer, b o ug eer. Als ma ker, a ls d a n s er, a ls d a n s fa n pur s an g. Dan spunt van gt op, duw t voo r t, g eeft steun .
Da n s d a n s er d a n s t . Va n mi d d el tot punt . Va n mot i e tot emot i e tot alle gren zen vervagen . O b serveer,
DANST abonnee 4 nummers/jaar 14€ abonneren.danst.be
DANST is een driemaandelijkse uitgave van Danspunt en verschijnt
4 maal per jaar - P209281 - Afgiftekantoor Antwerpen X
VU: Iris Raspoet, p/a Danspunt, Abrahamstraat 13, 9000 Gent
IMR AN AL AM, P. 29
dans betekent voor mij weg zijn. Vertoeven in mijn eigen wereld. Als ik dans, ben ik in mijn eigen cocon en kan niets mij raken
JRG 17/N3 september 2018
danspunt.be