Κεφάλαιο 8
Οικονοµικοί κύκλοι
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
1
Περίγραµµα κεφαλαίου • 8.1 Τι είναι ο οικονοµικός κύκλος; o Τι προκαλεί τους οικονοµικούς κύκλου; o Πως µπορούν να αντιµετωπιστούν οι οικονοµικοί κύκλοι Οικονοµική πολιτική (δηµοσιονοµική – νοµισµατική) Απαντήσεις: α. Κλασική θεωρία β. Κεϋνσιανή θεωρία • 8.2 Οι οικονοµικοί κύκλοι στις ΗΠΑ: Ιστορική καταγραφή • 8.3 Γνωρίσµατα των οικονοµικών κύκλων • 8.4 Ανάλυση των οικονοµικών κύκλων: Μια προεπισκόπηση Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
2
1
Συνολική οικονοµική δραστηριότητα
Σχ. 8.1 Οικονοµικός κύκλος
κορυφή Συνολική οικονοµική δραστηριότητα Κανονική πορεία Μεγέθυνσης (Normal growth path)
πυθµένας Επέκτασηexpansion
Κάµψηcontraction
Επέκταση
Χρόνος
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
3
8.1 Τι είναι ο οικονοµικός κύκλος; •
Οι οικονοµικοί κύκλοι είναι επαναλαµβανόµενοι αλλά όχι περιοδικοί •
Επαναλαµβανόµενος σηµαίνει ότι το πρότυπο κάµψη– πυθµένας–επέκταση–κορυφή πραγµατοποιείται συνεχώς
•
Μη περιοδικός σηµαίνει ότι δεν παρατηρείται σε τακτά, προβλέψιµα διαστήµατα Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
4
2
8.3 Γνωρίσµατα των οικονοµικών κύκλων • Όλοι οι οικονοµικοί κύκλοι έχουν κοινά χαρακτηριστικά • Η κυκλική συµπεριφορά των οικονοµικών µεταβλητών—κατεύθυνση και χρονισµός • Προς ποια κατεύθυνση κινείται µια µεταβλητή σε σχέση µε τη συνολική οικονοµική δραστηριότητα; • Προκυκλική: προς την ίδια κατεύθυνση • αντικυκλική: προς την αντίθετη κατεύθυνση • Ακυκλική: χωρίς ξεκάθαρο πρότυπο συµπεριφοράς
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
5
8.3 Γνωρίσµατα των οικονοµικών κύκλων • Όλοι οι οικονοµικοί κύκλοι έχουν κοινά χαρακτηριστικά • Η κυκλική συµπεριφορά των οικονοµικών µεταβλητών—κατεύθυνση και χρονισµός • Ποιος είναι ο χρονισµός των κινήσεων µιας µεταβλητής σε σχέση µε τη συνολική οικονοµική δραστηριότητα; • Προπορευόµενη: προηγείται χρονικά • Συµπορευόµενη: συµπίπτει χρονικά • Υστερόχρονη: ακολουθεί χρονικά Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
6
3
∆είκτης βιοµηχανικής παραγωγής (1992 = 100)
Σχήµα 8.2 Κυκλική συµπεριφορά του δείκτη βιοµηχανικής παραγωγής
∆ΕΙΚΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Έτος
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
7
Κατανάλωση και επένδυση (δισεκατοµµύρια (αλυσωτά) δολάρια 1992)
Σχήµα 8.3 Κυκλική συµπεριφορά της κατανάλωσης και της επένδυσης
ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΜΗ ∆ΙΑΡΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ
∆ΑΠΑΝΗ ΓΙΑ ΜΗ ∆ΙΑΡΚΗ ΑΓΑΘΑ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Έτος
8
4
Απασχόληση (εκατοµµύρια άνθρωποι)
Σχήµα 8.4 Κυκλική συµπεριφορά της απασχόλησης
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Έτος
9
Ποσοστό ανεργίας (ποσοστό του εργατικού δυναµικού)
Σχήµα 8.5 Κυκλική συµπεριφορά του ποσοστού ανεργίας
ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Έτος
10
5
∆είκτες µέσης παραγωγικότητας της εργασίας και πραγµατικού µισθού (1992 = 100)
Σχήµα 8.6 Κυκλική συµπεριφορά της µέσης παραγωγικότητας της εργασίας και του πραγµατικού επιτοκίου
ΠΡΑΜΑΤΙΚΟΣ ΜΙΣΘΟΣ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
ΜΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Έτος Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
11
Ονοµαστικό επιτόκιο (ετήσιο ποσοστό)
Σχήµα 8.8 Κυκλική συµπεριφορά του ονοµαστικού επιτοκίου
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Έτος
12
6
8.4 Ανάλυση των οικονοµικών κύκλων: Μια προεπισκόπηση • Πώς εξηγούνται οι διακυµάνσεις του οικονοµικού κύκλου; • Οι θεωρίες του οικονοµικού κύκλου έχουν 2 κύριες συνιστώσες • Την περιγραφή των διαταραχών (shocks) που επηρεάζουν την οικονοµία (αλλαγές στη δηµοσιονοµική πολιτική, µεταβολές στην τιµή του πετρελαίου, τεχνολογία) • Ένα υπόδειγµα (model) που εξηγεί την αντίδραση της οικονοµίας στις διάφορες διαταραχές • ∆ύο βασικές θεωρίες για τον οικονοµικό κύκλο • κλασική θεωρία • κεϋνσιανή θεωρία • Οι δύο θεωρίες µπορούν να µελετηθούν σε ένα ενιαίο πλαίσιο συνολικής ζήτησης- συνολικής προσφοράς (AD-AS) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
13
Ανάλυση των οικονοµικών κύκλων • Συνολική ζήτηση και συνολική προσφορά: µια σύντοµη εισαγωγή • Το υπόδειγµα έχει 3 κύριες συνιστώσες: όλες απεικονίζονται διαγραµµατικά στο χώρο (P, Y) • Α. Την καµπύλη συνολικής ζήτησης • Β. Τη βραχυχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς • Γ. Τη µακροχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
14
7
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 8.10 Το υπόδειγµα συνολικής ζήτησηςσυνολικής προσφοράς
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
15
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 8.11 Μια δυσµενής διαταραχή της συνολικής ζήτησης Οι καταναλωτές γίνονται πιο φειδωλοί
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
16
8
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 8.12 Μια δυσµενής διαταραχή της συνολικής προσφοράς
∆υσµενής διαταραχή της προσφοράς
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
17
9
Κεφάλαιο 9 Το υπόδειγµα IS-LM/AD-AS : Ένα γενικό πλαίσιο µακροοικονοµικής ανάλυσης
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Περίγραµµα κεφαλαίου • 9.1 Η ευθεία FE : Ισορροπία στην αγορά εργασίας • 9.2 Η καµπύλη IS : Ισορροπία στην αγορά αγαθών • 9.3 Η καµπύλη LM : Ισορροπία στη χρηµατοπιστωτική αγορά • 9.4 Γενική ισορροπία στο πλήρες υπόδειγµα IS-LM • 9.5 Προσαρµογή των τιµών και η επίτευξη γενικής ισορροπίας • 9.6 Συνολική ζήτηση και συνολική προσφορά
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
1
Πραγµατικό προϊόν, r
Σχήµα 9.1 Η ευθεία FE
Ευθεία, FE
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Μετατοπίσεις της ευθείας FE • Oι παράγοντες που µετατοπίζουν την ευθεία FE o Η ευθεία πλήρους απασχόλησης µετατοπίζεται δεξιά εξαιτίας µιας θετικής διαταραχής της προσφοράς µιας αύξησης της προσφοράς εργασίας µιας αύξησης του αποθέµατος κεφαλαίου o
Η ευθεία πλήρους απασχόλησης µετατοπίζεται αριστερά στις αντίθετες περιπτώσεις Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
2
Σύνοψη 11 Παράγοντες που µετατοπίζουν την ευθεία πλήρους απασχόλησης (FE) Μια Μετατοπίζει την ευθεία FE Ευεργετική διαταραχή της ∆εξιά προσφοράς
Αύξηση της προσφοράς εργασίας
∆εξιά
Αύξηση του αποθέµατος κεφαλαίου
∆εξιά
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Αιτία 1.
Μπορεί να παραχθεί περισσότερο προϊόν µε την ίδια ποσότητα εργασίας και κεφαλαίου. 2. Εάν αυξηθεί το οριακό προϊόν της εργασίας, ΜΡΝ, αυξάνει η ζήτηση εργασίας, µε συνέπεια την αύξηση της απασχόλησης. Το προϊόν πλήρους απασχόλησης αυξάνει και για τους δυο λόγους. Αυξάνει η απασχόληση ισορροπίας, αυξάνοντας το προϊόν πλήρους απασχόλησης. Μπορεί να παραχθεί περισσότερο προϊόν µε την ίδια ποσότητα εργασίας. Επιπρόσθετα, η αύξηση του κεφαλαίου µπορεί να αυξήσει το ΜΡΝ, µε συνέπεια την αύξηση της ζήτησης εργασίας και της απασχόλησης ισορροπίας.
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Καµπύλες αποταµίευσης S (Y = 4000) S (Y = 5000)
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.2 Πώς προκύπτει η καµπύλη IS
Καµπύλη επένδυσης, Ι
Επιθυµητή εθνική αποταµίευση, Sd, και επιθυµητή επένδυση, Id
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
3
Μετατοπίσεις της καµπύλης IS • Παράγοντες που µετατοπίζουν την καµπύλη IS o Οποιαδήποτε µεταβολή µειώνει την επιθυµητή εθνική αποταµίευση σε σχέση µε την επιθυµητή επένδυση µετατοπίζει την καµπύλη IS προς τα πάνω και δεξιά o Συγκεκριµένα, µε σταθερό το προϊόν, µια µείωση της αποταµίευσης σηµαίνει περισσότερη επένδυση σε σχέση µε την αποταµίευση: το πραγµατικό επιτόκιο θ’ αυξηθεί µειώνοντας την επένδυση και αυξάνοντας την αποταµίευση (Σχ. 9.3)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Η καµπύλη IS •
Στη Σύνοψη 12 παρατίθενται οι παράγοντες που µετατοπίζουν την καµπύλη IS o Η καµπύλη IS µετατοπίζεται προς τα πάνω και δεξιά εξαιτίας µιας αύξησης του προσδοκώµενου προϊόντος µιας αύξησης του πλούτου µιας πρόσκαιρης αύξησης των δηµοσίων δαπανών µιας µείωσης των φόρων (εφόσον δεν ισχύει η Ρικαρδιανή ισοδυναµία) µιας αύξησης του προσδοκώµενου οριακού προϊόντος του κεφαλαίου µιας µείωσης του ισχύοντος φορολογικού συντελεστή του κεφαλαίου o Η καµπύλη IS µετατοπίζεται προς τα κάτω και αριστερά στις αντίθετες περιπτώσεις Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
4
Σύνοψη 12 Π α ρ ά γ ο ν τ ε ς π ο υ µ ε τ α τ ο π ίζ ο υ ν τ η ν κ α µ π ύ λ η I S Μ ια α ύ ξ η σ η Τ ο υ π ρ ο σ δ ο κ ώ µ ε ν ο υ π ρ ο ϊό ν τ ο ς
Μ ετ α τ ο π ίζει τ η ν κ α µ π ύ λ η IS προς τα Ε π ά ν ω κ α ι δ ε ξ ιά
Τ ου π λ ούτου
Ε π ά ν ω κ α ι δ ε ξ ιά
Τ ω ν δ η µ ο σ ίω ν δ α π α ν ώ ν , G
Ε π ά ν ω κ α ι δ ε ξ ιά
Τ ω ν φ όρω ν, Τ
Κ α µ ία µ ε τ α β ο λ ή ή κ ά τ ω α ρ ισ τ ε ρ ά
Τ ο υ π ρ ο σ δ ο κ ώ µ ε ν ο υ ο ρ ια κ ο ύ π ρ ο ϊό ν τ ο ς τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ , Μ Ρ Κ f
.Ε π ά ν ω κ α ι δ ε ξ ιά
Τ ο υ ισ χ ύ ο ν τ ο ς φ ο ρ ο λ ο γ ικ ο ύ σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ
Κ ά τ ω κ α ι α ρ ισ τ ε ρ ά
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Α ιτ ία Μ ε ιώ ν ε τ α ι η ε π ιθ υ µ η τ ή α π ο τ α µ ίε υ σ η (α υ ξ ά ν ε ι η ε π ιθ υ µ η τ ή κ α τ α ν ά λ ω σ η ), α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ο π ρ α γ µ α τ ικ ό ε π ιτ ό κ ιο π ο υ ε κ κ α θ α ρ ίζ ε ι τ η ν α γ ο ρ ά α γ α θ ώ ν . Μ ε ιώ ν ε τ α ι η ε π ιθ υ µ η τ ή α π ο τ α µ ίε υ σ η (α υ ξ ά ν ε ι η ε π ιθ υ µ η τ ή κ α τ α ν ά λ ω σ η ), α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ο π ρ α γ µ α τ ικ ό ε π ιτ ό κ ιο π ο υ ε κ κ α θ α ρ ίζ ε ι τ η ν α γ ο ρ ά α γ α θ ώ ν . Μ ε ιώ ν ε τ α ι η ε π ιθ υ µ η τ ή α π ο τ α µ ίε υ σ η (α υ ξ ά ν ε ι η ζ ή τ η σ η α γ α θ ώ ν ), α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ο π ρ α γ µ α τ ικ ό ε π ιτ ό κ ιο π ο υ ε κ κ α θ α ρ ίζ ε ι τ η ν α γ ο ρ ά α γ α θ ώ ν . Κ α µ ία µ ε τ α β ο λ ή , α ν ο ι κ α τα να λω τές λά βουν υπόψ η τους µ ια α ν τ ισ τ α θ µ ισ τ ικ ή µ ε λ λ ο ν τ ικ ή µ ε ίω σ η τ ω ν φ ό ρ ω ν κ α ι δ ε ν δ ια φ ο ρ ο π ο ιή σ ο υ ν τ η ν κ α τ α ν ά λ ω σ ή τ ο υ ς (ρ ικ α ρ δ ια ν ή ισ ο δ υ ν α µ ία ). Κ ά τω , α ν οι κ α τα να λ ω τές, δεν λ ά β ο υ ν υ π ό ψ η τ ο υ ς µ ια µ ε λ λ ο ν τ ικ ή µ ε ίω σ η τ ω ν φ ό ρ ω ν κ α ι µ ε ιώ σ ο υ ν τ η ν ε π ιθ υ µ η τ ή κ α τ α ν ά λ ω σ η , α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ η ν ε π ιθ υ µ η τ ή ε θ ν ικ ή α π ο τ α µ ίε υ σ η κ α ι µ ε ιώ ν ο ν τ α ς τ ο π ρ α γ µ α τ ικ ό ε π ιτ ό κ ιο π ο υ ε κ κ α θ α ρ ίζ ε ι τ η ν α γ ο ρ ά α γ α θ ώ ν . Α υ ξ ά ν ε ι η ε π ιθ υ µ η τ ή ε π έ ν δ υ σ η , α υ ξ ά ν ο ν τ α ς τ ο π ρ α γ µ α τ ικ ό ε π ιτ ό κ ιο π ο υ ε κ κ α θ α ρ ίζ ε ι τ η ν α γ ο ρ ά α γ α θ ώ ν Μ ε ιώ ν ε τ α ι η ε π ιθ υ µ η τ ή ε π έ ν δ υ σ η , µ ε ιώ ν ο ν τ α ς τ ο π ρ α γ µ α τ ικ ό ε π ιτ ό κ ιο π ο υ ε κ κ α θ α ρ ίζ ε ι τ η ν α γ ο ρ ά α γ α θ ώ ν .
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Ο Κεϋνσιανός Σταυρός • Κλειστή Οικονοµία: Το εισόδηµα προσδιορίζεται από τις δαπάνες (J.M. Keynes) • Συµβολισµός:
I = (planned investment)Προγραµµατισµένη Επένδυση E = C + I + G = Προγραµµατισµένη ∆απάνη Y = πραγµατικό ΑΕΠ = πραγµατική δαπάνη • Η διαφορά ανάµεσα στην πραγµατική δαπάνη και την προγραµµατισµένη δαπάνη = µε προγραµµατισµένη επένδυση σε αποθέµατα (unplanned inventory investment) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
5
Στοιχεία του Κεϋνσιανού Σταυρού C = C (Y − T ) Μεταβλητές δηµοσιονοµικής πολιτικής: G = G , T = T (Εξωγενής) προγραµµατισµένη I =I Συνάρτηση κατανάλωσης:
επένδυση
Προγραµµατισµένη δαπάνη:
E = C (Y − T ) + I + G
Συνθήκη ισορροπίας: Πραγµατική δαπάνη = προγραµµατισµένη δαπάνη Ευαγγελία Παπαπέτρου
Y = E
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Εισόδηµα Ισορροπίας E =Y E =C +I +G
E Προγραµµατισµένη δαπάνη
Εισόδηµα ισορροπίας Ευαγγελία Παπαπέτρου
εισόδηµα, παραγωγή,
Y
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
6
Μια αύξηση των δηµοσίων δαπανών =
E
E
Στο Y1, µη προγραµµατισµ ένη πτώση των αποθεµάτων…
Y
E =C +I +G2 E =C +I +G1
∆G
…οι επιχειρήσεις αυξάνουν την παραγωγή, το εισόδηµα αυξάνει προς το νέο σηµείο ισορροπίας
Y E1 = Y1
Ευαγγελία Παπαπέτρου
∆Y
E2 = Y2
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Μια αύξηση στους φόρους =
E
αρχικά, η αύξηση στους φόρους µειώνει το εισόδηµα, και συνεπώς το E:
E
Ευαγγελία Παπαπέτρου
E =C1 +I +G E =C2 +I +G
Στο Y1, υπάρχει µια µη προγρα/σµένη αύξηση στα αποθέµατα …
∆C = −MPC ∆T …οι επιχειρήσεις µειώνουν την παραγωγή και το εισόδηµα µειώνεται προς το νέο σηµείο ισορροπίας
Y
Y E2 = Y2
∆Y
E1 = Y1
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
7
Εξάγοντας την καµπύλη IS E =Y E =C +I (r )+G 2
E
E =C +I (r1 )+G ↓r
⇒ ↑I
∆I
⇒ ↑E ⇒ ↑Y
r
Y1
Y
Y2
r1 r2
IS Y1
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Y
Y2
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Μεταβολές της IS : ∆ηµοσιονοµική Πολιτική (∆G) E =Y
E =C +I (r1 )+G2
E
E =C +I (r1 )+G1
Σε κάθε επίπεδο r, ↑G ⇒ ↑E ⇒ ↑Y …έτσι η καµπύλη IS µετακινείται δεξιά.
r
Y1
Y
Y2
r1
∆Y
Y1 Ευαγγελία Παπαπέτρου
IS1
Y2
IS2 Y
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
8
Η καµπύλη LM • Η καµπύλη LM δείχνει τους συνδυασµούς του προϊόντος και του πραγµατικού επιτοκίου που εκκαθαρίζουν τη
χρηµατοπιστωτική αγορά o
o
Συγκεκριµένα, για δεδοµένο επίπεδο προϊόντος, η καµπύλη LM δείχνει το πραγµατικό επιτόκιο στο οποίο εξισώνονται οι προσφερόµενες και οι ζητούµενες ποσότητες χρήµατος Γι’ αυτό η καµπύλη LM έχει αύξουσα κλίση από αριστερά προς τα δεξιά
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.4 Εξαγωγή της καµπύλης LM
Πραγµατική προσφορά χρήµατος, MS
Πραγµατική ζήτηση χρήµατος, MD (Y = 5000) MD (Y = 4000)
Πραγµατική προσφορά χρήµατος, M/P, και πραγµατική ζήτηση χρήµατος, Μd/P
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9
Μετατοπίσεις της καµπύλης LM • Μεταβολές της πραγµατικής προσφοράς χρήµατος o Οµοίως, µια µείωση της πραγµατικής προσφοράς χρήµατος µετατοπίζει την καµπύλη LM προς τα πάνω και αριστερά Πότε µεταβάλλεται η πραγµατική προσφορά χρήµατος; Μεταβάλλεται όταν η ονοµαστική προσφορά χρήµατος µεταβάλλεται µε διαφορετικό ρυθµό από το επίπεδο των τιµών Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Αύξηση της πραγµατικής προσφοράς χρήµατος
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.5 Μια αύξηση της πραγµατικής προσφοράς χρήµατος µετατοπίζει την καµπύλη LM προς τα κάτω Πραγµατικό επιτόκιο, r
o
Αύξηση της πραγµατικής προσφοράς χρήµατος
Πραγµατική προσφορά χρήµατος, M/P, και πραγµατική ζήτηση χρήµατος, Μd/P
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
10
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.6 Μια αύξηση της πραγµατικής ζήτησης χρήµατος µετατοπίζει την καµπύλη LM προς τα πάνω
Αύξηση της πραγµατικής ζήτησης χρήµατος
Πραγµατική προσφορά χρήµατος, M/P, και πραγµατική ζήτηση χρήµατος, Μd/P
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Αύξηση της πραγµατικής ζήτησης χρήµατος
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Μετατοπίσεις της καµπύλης LM •
Στη σύνοψη 13 παρατίθενται οι παράγοντες που µετατοπίζουν την καµπύλη LM o
o
Η καµπύλη LM µετατοπίζεται προς τα κάτω και δεξιά εξαιτίας µιας αύξησης της ονοµαστικής προσφοράς χρήµατος µιας µείωσης του επιπέδου των τιµών µιας αύξησης του προσδοκώµενου πληθωρισµού µιας µείωσης του ονοµαστικού επιτοκίου του χρήµατος µιας µείωσης του πλούτου µιας µείωσης του κινδύνου των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων σε σχέση µε τον κίνδυνο διακράτησης χρήµατος µιας αύξησης της ρευστότητας των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων µιας αύξησης της αποτελεσµατικότητας της τεχνολογίας πληρωµών Η καµπύλη LM µετατοπίζεται προς τα πάνω και αριστερά στις αντίθετες περιπτώσεις
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
11
Σύνοψη 13 Παράγοντες που µετατοπίζουν την καµπύλη LM Μια αύξηση Μετατοπίζει την καµπύλη LM προς τα Της ονοµαστικής προσφοράς Κάτω δεξιά χρήµατος, Μ
Του επιπέδου των τιµών, Ρ
Πάνω και αριστερά
Του προσδοκώµενου πληθωρισµού, πe
Κάτω και δεξιά
Του ονοµαστικού επιτοκίου του χρήµατος, im
Πάνω και αριστερά
Αιτία Η πραγµατική προσφορά χρήµατος αυξάνει, µειώνοντας το πραγµατικό επιτόκιο που εκκαθαρίζει τη χρηµατοπιστωτική αγορά (που εξισώνει την προσφερόµενη ποσότητα χρήµατος µε τη ζητούµενη). Η πραγµατική προσφορά χρήµατος µειώνεται αυξάνοντας το πραγµατικό επιτόκιο που εκκαθαρίζει τη χρηµατοπιστωτική αγορά. Η ζήτηση χρήµατος µειώνεται, µειώνοντας το πραγµατικό επιτόκιο που εκκαθαρίζει τη χρηµατοπιστωτική αγορά. Η ζήτηση χρήµατος αυξάνει, αυξάνοντας το πραγµατικό επιτόκιο που εκκαθαρίζει τη χρηµατοπιστωτική αγορά.
Επίσης, µε δεδοµένο το προϊόν, κάθε παράγοντας που αυξάνει την πραγµατική ζήτηση χρήµατος αυξάνει το πραγµατικό επιτόκιο που εκκαθαρίζει τη χρηµατοπιστωτική αγορά, µετατοπίζοντας την καµπύλη LM προς τα πάνω. Στους υπόλοιπους παράγοντες που αυξάνουν την πραγµατική ζήτηση χρήµατος (δείτε τη Σύνοψη 9) περιλαµβάνονται • µια αύξηση του πλούτου • µια αύξηση του κινδύνου των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων σε σχέση µε τον κίνδυνο διακράτησης χρήµατος Ευαγγελία Παπαπέτρου Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών • µια µείωση της ρευστότητας των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων, καιΕπιστηµών • µια µείωση της αποτελεσµατικότητας της τεχνολογίας πληρωµών.
9.4 Γενική ισορροπία στο πλήρες υπόδειγµα IS-LM • Η κατάσταση όπου όλες οι αγορές βρίσκονται ταυτόχρονα σε ισορροπία ονοµάζεται γενική ισορροπία o
Αυτό επιτυγχάνεται στο σηµείο τοµής της ευθείας FE και των καµπυλών IS, LM (Σχ. 9.7)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
12
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.7 Γενική ισορροπία του υποδείγµατος IS-LM
Ευθεία πλήρους απασχόλησης, FE
Καµπύλη LM
Καµπύλη IS
Προϊόν πλήρους απασχόλησης Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9.4 Γενική ισορροπία • Εφαρµογή του πλαισίου IS-LM: Μια παροδική δυσµενής διαταραχή της προσφοράς o Υποθέτουµε ότι η παράµετρος της παραγωγικότητας στη συνάρτηση παραγωγής µειώνεται προσωρινά • Η διαταραχή της προσφοράς µειώνει την οριακή παραγωγικότητα της εργασίας και κατά συνέπεια τη ζήτηση εργασίας o Ο πραγµατικός µισθός ισορροπίας και η απασχόληση µειώνονται λόγω της µείωσης της ζήτησης εργασίας o Εξαιτίας των µειώσεων της απασχόλησης και της παραγωγικότητας µειώνεται το προϊόν ισορροπίας, γι’ αυτό η ευθεία FE µετατοπίζεται προς τ’ αριστερά Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
13
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.8 Επιπτώσεις µιας παροδικής δυσµενούς διαταραχής της προσφοράς
2. Αύξηση των τιµών
1. ∆υσµενής διαταραχή της προσφοράς
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9.5 Προσαρµογή των τιµών και η επίτευξη γενικής ισορροπίας • Αποτελέσµατα µιας νοµισµατικής επέκτασης (Ms ↑) o Μια αύξηση της προσφοράς χρήµατος µετατοπίζει την καµπύλη LM προς τα κάτω και δεξιά o Επειδή οι χρηµατοοικονοµικές αγορές ανταποκρίνονται πιο γρήγορα στις αλλαγές των οικονοµικών συνθηκών, η χρηµατοπιστωτική αγορά προσαρµόζεται πρώτη Η ευθεία FE προσαρµόζεται αργά, διότι η εύρεση των κατάλληλων εργαζοµένων και η επαναδιαπραγµάτευση των µισθών χρειάζονται χρόνο Η καµπύλη IS προσαρµόζεται σχετικά αργά Υποθέτουµε ότι η αγορά εργασίας είναι προσωρινά εκτός ισορροπίας, οπότε υπάρχει βραχυχρόνια ισορροπία στο σηµείο τοµής των καµπυλών IS και LM Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
14
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.9 Αποτελέσµατα µιας νοµισµατικής επέκτασης
Αύξηση των τιµών κατά 10%
Αύξηση της προσφοράς χρήµατος κατά 10%
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9.5 Προσαρµογή των τιµών και η επίτευξη γενικής ισορροπίας • Αποτελέσµατα µιας νοµισµατικής επέκτασης o ΣΥΝΕΠΩΣ o Α. η απασχόληση, το προϊόν και το πραγµατικό επιτόκιο δεν µεταβάλλονται o Β. Το επίπεδο των τιµών αυξάνεται κατά το ίδιο ποσοστό µε την προσφορά χρήµατος o Γ. Οπότε, όλες οι πραγµατικές µεταβλητές (όπως ο πραγµατικός µισθός) παρέµειναν αµετάβλητες, ενώ οι ονοµαστικές µεταβλητές (όπως ο ονοµαστικός µισθός) αυξήθηκαν αναλογικά της µεταβολής της προσφοράς χρήµατος (ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΟΥ∆ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
15
Προσαρµογή των τιµών και η επίτευξη γενικής ισορροπίας • Κλασικές και κεϋνσιανές εκδοχές του υποδείγµατος IS-LM o
Οι κλασικοί οικονοµολόγοι πιστεύουν στη γρήγορη προσαρµογή του επιπέδου των τιµών Οπότε η οικονοµία επιστρέφει αυτόµατα στην πλήρη απασχόληση µετά από µια διαταραχή
Αν οι επιχειρήσεις αντιδράσουν στη µεταβολή της ζήτησης αυξάνοντας τις τιµές τους αντί το προϊόν, η διαδικασία προσαρµογής θα είναι σχεδόν άµεση
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Προσαρµογή των τιµών και η επίτευξη γενικής ισορροπίας • Κλασικές και κεϋνσιανές εκδοχές του υποδείγµατος IS-LM o Οι κεϋνσιανοί οικονοµολόγοι πιστεύουν στην αργή προσαρµογή του επιπέδου των τιµών
Μπορεί να περάσουν µερικά χρόνια ώσπου οι τιµές και οι µισθοί να προσαρµοστούν πλήρως
Όταν η οικονοµία δεν βρίσκεται σε γενική ισορροπία, α. το προϊόν προσδιορίζεται από τη συνολική ζήτηση στο σηµείο τοµής των καµπυλών IS και LM και β. η αγορά εργασίας βρίσκεται σε ανισορροπία
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
16
Προσαρµογή των τιµών και η επίτευξη γενικής ισορροπίας • Κλασικές και κεϋνσιανές εκδοχές του υποδείγµατος IS-LM o
Νοµισµατική ουδετερότητα Το χρήµα είναι ουδέτερο όταν µια µεταβολή της ονοµαστικής προσφοράς χρήµατος µεταβάλει το επίπεδο των τιµών αναλογικά χωρίς να επηρεάζει τις πραγµατικές µεταβλητές Σύµφωνα µε την κλασική άποψη, µια χρηµατική επέκταση µεταφέρεται γρήγορα στις τιµές και έχει, το πολύ, πρόσκαιρη επίδραση στις πραγµατικές µεταβλητές
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Προσαρµογή των τιµών και η επίτευξη γενικής ισορροπίας • Κλασικές και κεϊνσιανές εκδοχές του υποδείγµατος IS-LM o Νοµισµατική ουδετερότητα Οι κεϋνσιανοί πιστεύουν ότι η οικονοµία µπορεί να βρίσκεται για µεγάλο διάστηµα σε ανισορροπία, οπότε µια χρηµατική επέκταση αυξάνει το προϊόν και την απασχόληση και µειώνει το πραγµατικό επιτόκιο
Οι κεϋνσιανοί πιστεύουν στη µακροχρόνια νοµισµατική ουδετερότητα, αλλά όχι στη βραχυχρόνια, ενώ οι κλασικοί πιστεύουν ότι ισχύει ακόµα και η βραχυχρόνια
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
17
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.10 Πώς εξάγεται η καµπύλη συνολικής ζήτησης
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Προϊόν, Υ Επιστηµών
Καµπύλη συνολικής ζήτησης
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 9.11 Αποτέλεσµα µιας αύξησης των δηµοσίων δαπανών στην καµπύλη συνολικής ζήτησης Αύξηση των δηµοσίων δαπανών
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Αύξηση των δηµοσίων δαπανών
Πανεπιστήµιο Αθηνών-ΤµήµαΠροϊόν, Οικονοµικών Επιστηµών Υ
Καµπύλη συνολικής ζήτησης
18
Σύνοψη 14 Παράγοντες που µετατοπίζουν την καµπύλη AD Με το επίπεδο των τιµών σταθερό, κάθε παράγοντας που µετατοπίζει την τοµή των καµπυλών IS και LM προς τα δεξιά αυξάνει το συνολικά ζητούµενο προϊόν, µετατοπίζοντας και την καµπύλη AD προς τα δεξιά. Οι παράγοντες που µετατοπίζουν την καµπύλη IS προς τα πάνω και δεξιά, µετατοπίζοντας έτσι την καµπύλη AD προς τα δεξιά (δείτε τη Σύνοψη 12), περιλαµβάνουν: µια αύξηση του προσδοκώµενου προϊόντος, • • µια αύξηση του πλούτου, µια αύξηση των δηµοσίων δαπανών, G • • µια µείωση των φόρων, Τα (υποθέτοντας ότι δεν υφίσταται ρικαρδιναή ισοδυναµία, οπότε οι καταναλωτές αντιδρούν αυξάνοντας την επιθυµητή κατανάλωση), • µια αύξηση του προσδοκώµενου ΜΚ και • µια µείωση του ισχύοντος συντελεστή φορολογίας του κεφαλαίου. Οι παράγοντες που µετατοπίζουν την καµπύλη LM προς τα κάτω και δεξιά, µετατοπίζοντας έτσι την καµπύλη AD προς τα δεξιά (δείτε τη Σύνοψη 13) περιλαµβάνουν: • µια αύξηση της ονοµαστικής προσφοράς χρήµατος, Μ µια αύξηση του προσδοκώµενου πληθωρισµού, πe • • µια µείωση του ονοµαστικού επιτοκίου του χρήµατος, im και κάθε άλλη µεταβολή που µειώνει την πραγµατική ζήτηση χρήµατος. •
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9.6 Συνολική ζήτηση και συνολική προσφορά • Η καµπύλη συνολικής προσφοράς o
o
Η καµπύλη συνολικής προσφοράς αντιπροσωπεύει τη σχέση επιπέδου των τιµών και συνολικής ποσότητας προϊόντος που προσφέρουν οι επιχειρήσεις Βραχυχρόνια, οι τιµές παραµένουν σταθερές και οι επιχειρήσεις προσφέρουν όποια ποσότητα ζητείται
Η βραχυχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς είναι οριζόντια (Σχ. 9.12)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
19
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 9.12 Η βραχυχρόνια και η µακροχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9.6 Συνολική ζήτηση και συνολική προσφορά Παράγοντες που µετατοπίζουν τις καµπύλες συνολικής προσφοράς
Η καµπύλη SRAS µετατοπίζεται όταν οι επιχειρήσεις µεταβάλλουν τις τιµές τους στο βραχυχρόνιο διάστηµα Παράγοντες όπως η αύξηση του κόστους παραγωγής των αγαθών ωθούν τις επιχειρήσεις στην αύξηση των τιµών τους, µετατοπίζοντας την SRAS προς τα πάνω Παράγοντες που οδηγούν σε µείωση των τιµών µετατοπίζουν την SRAS προς τα κάτω Οτιδήποτε αυξάνει το προϊόν πλήρους απασχόλησης µετατοπίζει την καµπύλη LRAS δεξιά. Οτιδήποτε µειώνει το προϊόν πλήρους απασχόλησης µετατοπίζει την LRAS αριστερά § Για παράδειγµα αυξοµειώσεις του εργατικού δυναµικού ή µεταβολές της παραγωγικότητας που επηρεάζουν τη ζήτηση εργασίας επηρρεάζουν τη LRAS
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
20
9.6 Συνολική ζήτηση και συνολική προσφορά • Ισορροπία στο υπόδειγµα AD-AS Βραχυχρόνια ισορροπία: Η AD τέµνει την SRAS
o
Μακροχρόνια ισορροπία: Η AD τέµνει την LRAS Λέγεται και γενική ισορροπία Οι AD, LRAS και SRAS τέµνονται στο ίδιο σηµείο Ε (Σχ. 9.13)
o
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 9.13 Ισορροπία στο υπόδειγµα AD-AS
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
21
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 9.14 Νοµισµατική ουδετερότητα στο πλαίσιο του υποδείγµατος AD-AS
1. Αύξηση της προσφοράς χρήµατος κατά 10%
2. Αύξηση του επιπέδου τιµών κατά 10%
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9.6 Συνολική ζήτηση και συνολική προσφορά • Νοµισµατική ουδετερότητα στο υπόδειγµα AD-AS o
o
o
Το ουσιώδες ερώτηµα είναι: Πόσος χρόνος χρειάζεται για να φτάσει η οικονοµία στη µακροχρόνια ισορροπία; Οι απαντήσεις κλασικών και κεϋνσιανών στο παραπάνω ερώτηµα διαφέρουν
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
22
Κεφάλαιο 10 Κλασική ανάλυση των οικονοµικών κύκλων: Η µακροοικονοµική θεωρία της εκκαθάρισης των αγορών
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
1
Περίγραµµα κεφαλαίου • 10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • 10.2 Το χρήµα στο κλασικό υπόδειγµα • 10.3 Η θεωρία των παρερµηνειών και η απουσία νοµισµατικής ουδετερότητας
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
2
1
10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Η θεωρία των πραγµατικών οικονοµικών κύκλων o ∆ύο καίρια ερωτήµατα σχετικά µε τους οικονοµικούς κύκλους Πού οφείλονται; Ποια είναι η ενδεδειγµένη οικονοµική πολιτική; o Κλασικοί και κευσνιανοί οικονοµολόγοι διαφωνούν Στο πόσο γρήγορα προσαρµόζονται οι µισθοί και οι τιµές για να αποκατασταθεί η γενική ισορροπία ΟΤΑΝ συµβαίνει µια διαταραχή στην οικονοµία Κλασικοί υποστηρίζουν ότι η προσαρµογή γίνεται γρήγορα Κευνσιανοί υποστηρίζουν ότι η προσαρµογή γίνεται αργά και συνεπώς υποστηρίζουν την κρατική παρέµβαση
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
3
10. 1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Η θεωρία των πραγµατικών οικονοµικών κύκλων (RBC) (Real Business Cycle theory) (Kydland και Prescott) o Οι οικονοµικοί κύκλοι προκαλούνται κυρίως από πραγµατικές διαταραχές (real shocks)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
4
2
10. 1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Η θεωρία των πραγµατικών οικονοµικών κύκλων (RBC) (Kydland και Prescott) o Παραδείγµατα πραγµατικών διαταραχών: ∆ιαταραχές στη συνάρτησης παραγωγής ∆ιαταραχές στο µέγεθος του εργατικού δυναµικού ∆ιαταραχές στην πραγµατική ποσότητα των δηµοσίων δαπανών ∆ιαταραχές στις καταναλωτικές και αποταµιευτικές αποφάσεις των καταναλωτών (που επηρεάζουν την καµπύλη IS ή την ευθεία FE) o Οι ονοµαστικές διαταραχές (nominal shocks) είναι οι διαταραχές της προσφοράς και της ζήτησης χρήµατος (που επηρεάζουν µόνο την καµπύλη LM) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
5
10. 1 Η θεωρία RBC • Οι περισσότερες οικονοµικές ανθήσεις οφείλονται σε θετικές διαταραχές της παραγωγικότητας. • Οι περισσότερες κάµψεις οφείλονται σε δυσµενείς διαταραχές της παραγωγικότητας
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
6
3
10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Μπορούµε να µετρήσουµε τις τεχνολογικές διαταραχές µε το κατάλοιπο του Solow; o
Οι υποστηρικτές της RBC µετράνε τις διαταραχές της παραγωγικότητας µε το κατάλοιπο του Solow Οφείλει το όνοµά του στο Robert Solow, το θεµελιωτή της σύγχρονης θεωρίας της µεγέθυνσης Με δεδοµένη µια συνάρτηση παραγωγής Cobb-Douglas και στοιχεία για τα Y, K, και N, το κατάλοιπο του Solow είναι
A=
Y K N 1− a a
(10.1)
Ονοµάζεται κατάλοιπο διότι δεν µπορεί να µετρηθεί άµεσα Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
7
10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Μπορούµε να µετρήσουµε τις τεχνολογικές διαταραχές µε το κατάλοιπο του Solow; o Αναδιατυπώνουµε τη συνάρτηση παραγωγής ως Y = AF(uK×K, uN×N) = A(uK×K)a(uN×N)1-a (10.2) o Τη χρησιµοποιούµε για να αντικαταστήσουµε το Y στην Εξ. (10.1) και έχουµε o Κατάλοιπο του Solow = AuKauN1-a (10.3) o Οπότε το κατάλοιπο του Solow δεν περιλαµβάνει απλά την παράµετρο A, αλλά και τα uK (το ρυθµό χρησιµοποίησης του κεφαλαίου) και uN (το ρυθµό χρησιµοποίησης της εργασίας)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
8
4
10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Οι επικριτές της θεωρίας RBC ισχυρίζονται ότι οι οικονοµικοί κύκλοι δεν οφείλονται σε διαταραχές της παραγωγικότητας, αλλά σε άλλες διαταραχές, όπως οι πόλεµοι και οι στρατιωτικές δαπάνες • Τα υποδείγµατα που επιτρέπουν και άλλες διαταραχές είναι τα υποδείγµατα DSGE (δυναµικά, στοχαστικά, υποδείγµατα γενικής ισορροπίας)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Πραγµατικός µισθός, W
Σχήµα 10.4 Αποτελέσµατα µιας παροδικής αύξησης των δηµοσίων δαπανών
Μια παροδική αύξηση των δηµοσίων δαπανών
1. Μια παροδική αύξηση των δηµοσίων δαπανών
2. Αύξηση του επιπέδου των τιµών Εργασία, Ν (α) Αγορά εργασίας
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ (β) Γενική ισορροπία
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
10
5
10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Η ανεργία στο κλασικό υπόδειγµα o Σύµφωνα µε το κλασικό υπόδειγµα δεν υπάρχει ανεργία: τα άτοµα που δεν απασχολούνται, ηθεληµένα δεν ανήκουν στο εργατικό δυναµικό o Στην πραγµατικότητα η ανεργία δεν είναι ποτέ µηδενική και αποτελεί το σοβαρότερο πρόβληµα των οικονοµικών κάµψεων
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
11
10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Η ανεργία στο κλασικό υπόδειγµα o Οι κλασικοί οικονοµολόγοι έχουν αναπτύξει µια πιο σύνθετη εκδοχή του υποδείγµατος, ώστε να λαµβάνεται υπόψη και η ανεργία o Εργαζόµενοι και θέσεις εργασίας δεν συµπίπτουν, οπότε υπάρχει πρόβληµα αντιστοίχησής τους o Χρειάζεται χρόνος για να ταιριάξουν οι εργάτες µε τις θέσεις εργασίας, οπότε πάντα υπάρχει κάποια ανεργία
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
12
6
10.1 Οι οικονοµικοί κύκλοι στο κλασικό υπόδειγµα • Η ανεργία στο κλασικό υπόδειγµα o Μπορεί η κυβέρνηση να µειώσει την ανεργία µέσω της δηµοσιονοµικής πολιτικής; Η δηµοσιονοµική πολιτική δεν βελτιώνει το πρόβληµα της αντιστοίχησης Μια καλύτερη προσέγγιση είναι η εξάλειψη των εµποδίων προσαρµογής της αγοράς εργασίας µε τον περιορισµό των επιβαρυντικών ρυθµίσεων για τις επιχειρήσεις ή την κατάργηση του κατώτατου µισθού Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
13
10.2 Το χρήµα στο κλασικό υπόδειγµα • Τα πρώτα θεωρητικά υποδείγµατα RBC δεν συµπεριλάµβαναν καθόλου το χρηµατικό τοµέα—θεωρούσαν ότι το χρήµα ήταν ασήµαντο για τον οικονοµικό κύκλο • Πιο πρόσφατα, οι υποστηρικτές της RBC προσπάθησαν να ενσωµατώσουν το χρήµα στα υποδείγµατά τους • Στόχος τους µέχρι στιγµής είναι να παραγάγουν τα υποδείγµατα ένα αποτέλεσµα ρευστότητας, όπου µια αύξηση της προσφοράς χρήµατος µειώνει προσωρινά τα ονοµαστικά επιτόκια
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
14
7
10.3 Η θεωρία των παρερµηνειών και η απουσία νοµισµατικής ουδετερότητας • Εισαγωγή στη θεωρία των παρερµηνειών (The misperception theory) o Στο κλασικό υπόδειγµα, το χρήµα είναι ουδέτερο διότι οι τιµές προσαρµόζονται γρήγορα Σ’ αυτήν την περίπτωση, η µόνη καµπύλη προσφοράς µε ουσιαστική σηµασία είναι η µακροχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς Οπότε οι µετατοπίσεις της συνολικής ζήτησης δεν επηρεάζουν το προϊόν Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
15
10.3 Η θεωρία των παρερµηνειών και η απουσία νοµισµατικής ουδετερότητας • Σύµφωνα µε τη θεωρία των παρερµηνειών η συνολική προσφερόµενη ποσότητα προϊόντος αυξάνεται πάνω από το επίπεδο πλήρους απασχόλησης όταν το γενικό επίπεδο των τιµών P είναι υψηλότερο από το προσδοκώµενο o Για αυτό η καµπύλη AS έχει θετική κλίση
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
16
8
10.3 Η θεωρία των παρερµηνειών και η απουσία νοµισµατικής ουδετερότητας • Η εξίσωση
Y = Y + b( P − P e )
(10.4)
συνοψίζει τη θεωρία των παρερµηνειών (της λανθασµένης αντίληψης) o Στο βραχυχρόνιο διάστηµα, η καµπύλη συνολικής προσφοράς (SRAS) έχει θετική κλίση και τέµνει τη µακροχρόνια καµπύλη συνολικής προσφοράς (LRAS) στο σηµείο όπου P = Pe (Σχ. 10.6) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
17
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 10.6 Η καµπύλη συνολικής προσφοράς και η θεωρία των παρερµηνειών
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
18
9
10.3 Η θεωρία της λανθασµένης αντίληψης και η απουσία νοµισµατικής ουδετερότητας • Νοµισµατική πολιτική και η θεωρία των παρερµηνειών (της λανθασµένης αντίληψης) o Εξαιτίας των παρερµηνειών, οι µη αναµενόµενες µεταβολές της προσφοράς χρήµατος έχουν πραγµατικά αποτελέσµατα. Αλλά, οι αναµενόµενες µεταβολές της προσφοράς χρήµατος δεν έχουν πραγµατικά αποτελέσµατα γιατί δεν παρερµηνεύονται o Μη αναµενόµενες µεταβολές της προσφοράς χρήµατος (unanticipated changes) (Σχ. 10.7) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
19
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 10.7 Μια µη αναµενόµενη αύξηση της προσφοράς χρήµατος
2. Άνοδος του προσδοκώµενου επιπέδου των τιµών
1. Αύξηση της προσφοράς χρήµατος
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
20
10
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 10.8 Μια αναµενόµενη αύξηση της προσφοράς χρήµατος
2. Άνοδος του προσδοκώµενου επιπέδου των τιµών
1. Αύξηση της προσφοράς χρήµατος
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
21
10.3 Η θεωρία της λανθασµένης αντίληψης (των παρερµηνειών)
και η απουσία νοµισµατικής ουδετερότητας • Ορθολογικές προσδοκίες και ο ρόλος της νοµισµατικής πολιτικής o Αν τα άτοµα έχουν ορθολογικές προσδοκίες, δεν αιφνιδιάζονται από τις αντιδράσεις της κεντρικής τράπεζας στον οικονοµικό κύκλο. Μόνο η τυχαία νοµισµατική πολιτική έχει αποτελέσµατα o Οπότε ακόµη και αν στόχος της κεντρικής τράπεζας είναι η εξοµάλυνση των οικονοµικών κύκλων, σύµφωνα µε τον συνδυασµό της θεωρίας των παρερµηνειών και των ορθολογικών προσδοκιών ∆ΕΝ µπορεί να χρησιµοποιεί συστηµατικά τη νοµισµατική πολιτική για την σταθεροποίηση της οικονοµίας (γιατί η νοµισµατική πολιτική είναι αναποτελεσµατική) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
22
11
Επίπεδο τιµών, Ρ
∆ιάγραµµα 10.8 Το υπόδειγµα AD–AS βάσει της θεωρίας των παρερµηνειών
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
23
12
Κεφάλαιο 11 Κεϋνσιανισµός: H µακροοικονοµική θεωρία της ακαµψίας των µισθών και των τιµών
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
1
Περίγραµµα κεφαλαίου • 11.1 Ακαµψία του πραγµατικού µισθού • 11.2 Ακαµψία των τιµών • 11.3 Νοµισµατική και δηµοσιονοµική πολιτική στο κεϋνσιανό υπόδειγµα • 11.4 Η κεϋνσιανή θεωρία των οικονοµικών κύκλων και η µακροοικονοµική σταθεροποίηση
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
2
1
11.1Ακαµψία του πραγµατικού µισθού • Η ακαµψία των µισθών είναι σηµαντική για την εξήγηση της ανεργίας
o
o
Στο κλασικό υπόδειγµα, η ανεργία οφείλεται στη µη σύµπτωση θέσεων εργασίας και εργαζοµένων Οι κεϋνσιανοί αντιµετωπίζουν µε σκεπτικισµό αυτήν τη θέση, θεωρώντας ότι οι κάµψεις προκαλούν σηµαντική κυκλική ανεργία Η κεϋνσιανή θεωρία αποδίδει την ύπαρξη επίµονης ανεργίας στην αργή προσαρµογή του πραγµατικού µισθού για την εξισορρόπηση την αγορά εργασίας Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
3
Σχήµα 11.1 Προσδιορισµός του αποτελεσµατικού µισθού Προσπάθεια εργαζοµένου, Ε
o
Καµπύλη προσπάθειας
Αποτελεσµατικός µισθός
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πραγµατικός µισθός, w
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
4
2
Πραγµατικός µισθός, w
Σχήµα 11.2 Υπερβάλλουσα προσφορά εργασίας στο υπόδειγµα του αποτελεσµατικού µισθού
Προσφορά εργασίας, NS
Αποτελεσµατικός µισθός
Ζήτηση εργασίας, ND
Εργασία, Ν
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
5
11.1Ακαµψία του πραγµατικού µισθού • Αποτελεσµατικοί µισθοί και η ευθεία FE o
o
o
Η ευθεία FE είναι κάθετη, όπως και στο κλασικό υπόδειγµα, αφού το προϊόν πλήρους απασχόλησης προσδιορίζεται στην αγορά εργασίας και δεν εξαρτάται από το πραγµατικό επιτόκιο Στο κεϋνσιανό υπόδειγµα όµως, οι µεταβολές της προσφοράς εργασίας δεν επηρεάζουν την ευθεία FE, αφού δεν επηρεάζουν την απασχόληση στο σηµείο ισορροπίας Μια µεταβολή της παραγωγικότητας επηρεάζει την ευθεία FE, αφού επηρεάζει τη ζήτηση εργασίας και επηρεάζει την ποσότητα του προϊόντος που µπορεί να παραχθεί σε κάθε συνδυασµό κεφαλαίου, εργασίας και προσπάθειας. Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
6
3
Ακαµψία των τιµών • Τα αίτια της ακαµψίας των τιµών: Μονοπωλιακός ανταγωνισµός και κόστος καταλόγου
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
7
Εργασία, Ν
Σχήµα 11.3 Η καµπύλη ενεργής ζήτησης εργασίας
Ενεργός ζήτηση εργασίας, Nde (Y)
Περισσότερο προϊόν σηµαίνει ότι χρειάζεται περισσότερη εργασία
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
8
4
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 11.4 Μια αύξηση της προσφοράς χρήµατος
2. Αύξηση του επιπέδου τιµών
1. Αύξηση της προσφοράς χρήµατος
Προϊόν, Υ
Εργασία, Ν
(α) Ανάλυση IS-LM
(β) Αποτελεσµατική ζήτηση εργασίας
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9
Νοµισµατική και δηµοσιονοµική πολιτική στο κεϋνσιανόυπόδειγµα • ∆ηµοσιονοµική πολιτική o Αποτελέσµατα µιας αύξησης των δηµοσίων δαπανών (Σχ. 11.5) Μια παροδική αύξηση των δηµοσίων δαπανών µετατοπίζει την καµπύλη IS προς τα πάνω Βραχυχρόνια, το προϊόν και το πραγµατικό επιτόκιο αυξάνονται
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
10
5
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 11.5 Μια αύξηση των δηµοσίων δαπανών
1. Αύξηση των δηµοσίων δαπανών 2. Αύξηση του επιπέδου τιµών
Προϊόν, Υ
Εργασία, Ν
(α) Ανάλυση IS-LM
Προϊόν, Υ (β) Αποτελεσµατική ζήτηση εργασίας
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
11
Νοµισµατική και δηµοσιονοµική πολιτική στο κεϋνσιανό υπόδειγµα • ∆ηµοσιονοµική πολιτική o Παρόµοια ανάλυση προκύπτει από την παρατήρηση του πλαισίου AD-AS (Σχ. 11.6)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
12
6
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 11.6 Μια αύξηση των δηµοσίων δαπανών στο κεϋνσιανό πλαίσιο AD-AS
1. Αύξηση των δηµοσίων δαπανών
2. Αύξηση του επιπέδου τιµών
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
13
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 11.7 Μια κάµψη που οφείλεται σε διαταραχή της συνολικής ζήτησης Η µείωση της εµπιστοσύνης των καταναλωτών οδηγεί σε κάµψη
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
14
7
11.4 Η κεϋνσιανή θεωρία των οικονοµικών κύκλων και η µακροοικονοµική σταθεροποίηση • Η κεϋνσιανή θεωρία των οικονοµικών κύκλων o Μια κάµψη προκαλείται από µια µετατόπιση της καµπύλης συνολικής ζήτησης προς τ’ αριστερά, είτε από µετατόπιση της καµπύλης IS προς τα κάτω, είτε από µετατόπιση της καµπύλης LM προς τα πάνω
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
15
11.4 Η κεϋνσιανή θεωρία των οικονοµικών κύκλων και η µακροοικονοµική σταθεροποίηση • Μακροοικονοµική σταθεροποίηση o Οι κεϊνσιανοί υποστηρίζουν την κρατική παρέµβαση για τη σταθεροποίηση της οικονοµίας o Οι κάµψεις είναι ανεπιθύµητες γιατί οι άνεργοι πλήττονται
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
16
8
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 11.8 Σταθεροποιητική πολιτική στο κεϋνσιανό υπόδειγµα
Η µείωση της εµπιστοσύνης των καταναλωτών οδηγεί σε κάµψη
2. Σενάριο 1 ή 2
2. Σενάριο 3
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
17
Η κεϋνσιανή θεωρία των οικονοµικών κύκλων και η µακροοικονοµική σταθεροποίηση • Μακροοικονοµική σταθεροποίηση o Η επιλογή µεταξύ νοµισµατικής ή δηµοσιονοµικής πολιτικής επηρεάζει τη σύνθεση της δαπάνης Μια αύξηση των δηµοσίων δαπανών εκτοπίζει την καταναλωτική και την επενδυτική δαπάνη, λόγω της αύξησης του πραγµατικού επιτοκίου Το φορολογικό βάρος επίσης αυξάνεται όταν οι δηµόσιες δαπάνες αυξάνονται, µειώνοντας και άλλο την κατανάλωση
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
18
9
Η κεϋνσιανή θεωρία των οικονοµικών κύκλων και η µακροοικονοµική σταθεροποίηση • ∆υσκολίες της µακροοικονοµικής σταθεροποίησης o Μακροοικονοµική σταθεροποίηση είναι η χρήση νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής για την άµβλυνση του οικονοµικού κύκλου. Ονοµάζεται και διαχείριση της συνολικής ζήτησης o
Ένα πρόβληµα έγκειται στην εκτίµηση της απόστασης της οικονοµίας από το επίπεδο πλήρους απασχόλησης, αφού δεν µπορούµε να µετρήσουµε ή να αναλύσουµε την κατάσταση της οικονοµίας µε ακρίβεια Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
19
Η κεϋνσιανή θεωρία των οικονοµικών κύκλων και η µακροοικονοµική σταθεροποίηση • ∆ιαταραχές της προσφοράς στο κεϋνσιανό υπόδειγµα o Μέχρι τα µέσα της δεκαετίας του ’70, οι κεϋνσιανοί εστίαζαν στις διαταραχές της ζήτησης, θεωρώντας ότι αποτελούν την κύρια αιτία των οικονοµικών κύκλων o Όµως η διαταραχή της τιµής του πετρελαίου το 1973, ανάγκασε τους κεϋνσιανούς να αναµορφώσουν τη θεωρία τους o Σήµερα, οι κεϋνσιανοί δέχονται ότι οι διαταραχές της προσφοράς µπορούν να προκαλέσουν κάµψεις, αλλά δεν πιστεύουν ότι αποτελούν την κύρια αιτία των κάµψεων Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
20
10
Πραγµατικό επιτόκιο, r
Σχήµα 11.11 Μια διαταραχή της τιµής του πετρελαίου στο κεϋνσιανό υπόδειγµα
1. Άνοδος της τιµής του πετρελαίου
1. Η άνοδος της τιµής του πετρελαίου αυξάνει το επίπεδο των τιµών
2. Η µείωση του επιπέδου των τιµών
Προϊόν, Υ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
21
11
Κεφάλαιο 12
Ανεργία και πληθωρισµός
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
1
Περίγραµµα κεφαλαίου • 12.1 Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • 12.2 Το πρόβληµα της ανεργίας • 12.3 Το πρόβληµα του πληθωρισµού
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
2
1
Πληθωρισµός (ετήσιο ποσοστό)
Σχήµα 12.1 Η καµπύλη Phillips και η οικονοµία των ΗΠΑ στη δεκαετία του ’60
Ποσοστό ανεργίας
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
3
Πληθωρισµός (ετήσιο ποσοστό)
Σχήµα 12.2 Πληθωρισµός και ανεργία στις ΗΠΑ, 1970-2005
Ποσοστό ανεργίας
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
4
2
Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • Η διευρυµένη ως προς τις προσδοκίες καµπύλη Phillips o Friedman και Phelps: Η κυκλική ανεργία (η διαφορά µεταξύ του παρατηρούµενου και του φυσικού ποσοστού ανεργίας) εξαρτάται µόνο από το µη προσδοκώµενο πληθωρισµό (τη διαφορά µεταξύ παρατηρούµενου και προσδοκώµενου πληθωρισµού) Η θεωρία αυτή δηµιουργήθηκε πριν η καµπύλη Phillips ξεκινήσει να καταρρέει τη δεκαετία του ’70 Προτείνει ότι η σχέση µεταξύ πληθωρισµού και ανεργίας δεν είναι σταθερή Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
5
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 12.3 Σταθερός πληθωρισµός στο διευρυµένο κλασικό υπόδειγµα
Αύξηση του προσδοκώµενου επιπέδου τιµών κατά 10% ετησίως
Αύξηση της προσφοράς χρήµατος κατά 10% ετησίως
Προϊόν πλήρους απασχόλησης
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
6
3
Επίπεδο τιµών, Ρ
Σχήµα 12.4 Μη προσδοκώµενος πληθωρισµός στο διευρυµένο κλασικό υπόδειγµα
Αύξηση του προσδοκώµενου επιπέδου τιµών κατά 10%
Αύξηση της προσφοράς χρήµατος κατά 15%
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Προϊόν, Υ
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
7
Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • Η διευρυµένη ως προς τις προσδοκίες καµπύλη Phillips
π = π e − h(u − u )
Όταν π = πe, u =
Όταν π < πe, u >
Όταν π > πe, u <
Ευαγγελία Παπαπέτρου
(12.1)
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
8
4
Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • Μετατοπίσεις της καµπύλης Phillips o Η καµπύλη Phillips δείχνει τη σχέση µεταξύ ανεργίας και πληθωρισµού, όταν ο προσδοκώµενος πληθωρισµός και το φυσικό ποσοστό της ανεργίας δεν µεταβάλλονται o Μεταβολές του προσδοκώµενου πληθωρισµού (Σχ. 12.5)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
9
Πληθωρισµός, π
Σχήµα 12.5 Μετατόπιση της καµπύλης Phillips: µια αύξηση του προσδοκώµενου πληθωρισµού
Αύξηση του προσδοκώµενου πληθωρισµού από 3% σε 12%
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Ποσοστό ανεργίας, u Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
10
5
Πληθωρισµός, π
Σχήµα 12.6 Μετατόπιση της καµπύλης Phillips: µια αύξηση του φυσικού ποσοστού ανεργίας
Αύξηση του φυσικού ποσοστού από 6% σε 7%
Ποσοστό ανεργίας, u
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
11
Απροσδόκητος πληθωρισµός (ετήσιο ποσοστό)
Σχήµα 12.7 Η διευρυµένη ως προς τις προσδοκίες καµπύλη Phillips στις ΗΠΑ, 1970-2005
Κυκλική ανεργία (ποσοστό)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
12
6
Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • Μακροοικονοµική πολιτική και η καµπύλη Phillips o Μπορούν οι κυβερνήσεις να χρησιµοποιούν την καµπύλη Phillips; Μπορούν να επιλέγουν τον ιδανικό συνδυασµό ανεργίας και πληθωρισµού; Κλασικό υπόδειγµα: ΟΧΙ Κεϋνσιανό υπόδειγµα: ΝΑΙ, βραχυχρόνια
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
13
Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • Πλαίσιο 12.1: Η κριτική του Lucas o Όταν αλλάζουν οι κανόνες του παιχνιδιού αλλάζει και η συµπεριφορά o Ο Lucas µετέφερε αυτήν την ιδέα στη µακροοικονοµική, ισχυριζόµενος ότι οι ιστορικές σχέσεις µεταξύ των µεταβλητών δεν θα συνεχίσουν να ισχύουν µετά από µια δοµική µεταβολή στην πολιτική
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
14
7
Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • Η µακροχρόνια καµπύλη Phillips o Μακροχρόνια: u = ū τόσο για τους κεϊνσιανούς όσο και για τους κλασικούς u • Η µακροχρόνια καµπύλη Phillips είναι κάθετη, αφού όταν π = πe, u = ū (Σχήµα 12.8)
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
15
Πληθωρισµός, π
Σχήµα 12.8 Η µακροχρόνια καµπύλη Phillips
Ευαγγελία Παπαπέτρου
ανεργίας, Επιστηµών u Πανεπιστήµιο Αθηνών-ΤµήµαΠοσοστό Οικονοµικών
16
8
Ανεργία και πληθωρισµός: Μια ανταγωνιστική σχέση; • Η µακροχρόνια καµπύλη Phillips o Οι µεταβολές της προσφοράς χρήµατος δεν έχουν µακροχρόνια πραγµατικά αποτελέσµατα. Ούτε οι µεταβολές του ρυθµού αύξησης της προσφοράς χρήµατος o Ωστόσο, οι κυβερνήσεις µπορεί να εκµεταλλευθούν µια πρόσκαιρη µείωση της ανεργίας µέσω µιας επεκτατικής πολιτικής, αν, για παράδειγµα, µια αναθέρµανση της οικονοµίας λίγο πριν τις εκλογές τις βοηθά να επανεκλεγούν Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
17
12.2 Το πρόβληµα της ανεργίας • Το κόστος της ανεργίας o Απώλεια προϊόντος από αδρανείς πόρους Οι εργαζόµενοι χάνουν εισόδηµα Η κοινωνία επιβαρύνεται µε τα επιδόµατα ανεργίας και χάνει φορολογικά έσοδα Σύµφωνα µε το νόµο του Okun (κάθε ποσοστιαία µονάδα κυκλικής ανεργίας συνδέεται µε απώλεια ίση µε το 2% του προϊόντος πλήρους απασχόλησης), αν το προϊόν πλήρους απασχόλησης είναι $10 τρισεκατοµµύρια, κάθε ποσοστιαία µονάδα της υφιστάµενης ανεργίας κοστίζει $200 δισεκατοµµύρια το χρόνο Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
18
9
Παρατηρούµενο και φυσικό ποσοστό ανεργίας
Σχήµα 12.9 Παρατηρούµενο και φυσικό ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ, 1960-2005
ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕΝΟ ΠΟΣΟΣΤΟ
ΦΥΣΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Έτος
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
19
12.3 Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Το κόστος του πληθωρισµού o Απόλυτα προσδοκώµενος πληθωρισµός Κανένα αποτέλεσµα αν όλες οι τιµές και οι µισθοί ακολουθούν τον πληθωρισµό Ακόµη και οι αποδόσεις των περιουσιακών στοιχείων µπορούν ν’ αυξηθούν κατά το ύψος του πληθωρισµού Κόστος ελαχιστοποίησης της διακράτησης χρήµατος: Τα άτοµα δαπανούν πόρους για να έχουν όσο το δυνατό λιγότερα χρήµατα στα χέρια τους (εκτιµάται ότι για πληθωρισµό 10% είναι ίσο µε 0,3% του Α.Εγχ.Π) Κόστος καταλόγου: το κόστος της µεταβολής των τιµών (µετριάζεται από τις τεχνολογικές εξελίξεις) Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
20
10
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Το κόστος του πληθωρισµού o Μη προσδοκώµενος πληθωρισµός (π – πe) Οι πραγµατοποιούµενες πραγµατικές αποδόσεις διαφέρουν από τις προσδοκώµενες πραγµατικές αποδόσεις Προσδοκώµενο r = i – πe Παρατηρούµενο r = i – π Το παρατηρούµενο r διαφέρει από το προσδοκώµενο r κατά πe – π Αριθµητικό παράδειγµα: i = 6%, πe = 4%, οπότε προσδοκώµενο r = 2%. Αν π = 6%, παρατηρούµενο r = 0%. Αν π = 2%, παρατηρούµενο r = 4% Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
21
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Το κόστος του πληθωρισµού o Μη προσδοκώµενος πληθωρισµός (π – πe) Παρόµοιες επιπτώσεις στους µισθούς Αποτέλεσµα: µεταφορά πλούτου Από τους δανειστές στους δανειζόµενους, όταν π > πe Από τους δανειζόµενους στους δανειστές, όταν π < πe Γι’ αυτό τα άτοµα προσπαθούν ν’ αποφεύγουν τον κίνδυνο του µη προσδοκώµενου πληθωρισµού ∆απανούν πόρους για την πρόβλεψη του πληθωρισµού Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
22
11
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Καταπολέµηση του πληθωρισµού: Ο ρόλος των πληθωριστικών προσδοκιών o Αν ο ταχύς ρυθµός αύξησης της προσφοράς χρήµατος προκαλεί πληθωρισµό, γιατί οι κεντρικές τράπεζες επιτρέπουν τη γρήγορη νοµισµατική επέκταση; Οι αναπτυσσόµενες ή οι πληγείσες από πόλεµο χώρες µπορεί να µην έχουν τη δυνατότητα ν’ αυξήσουν τους φόρους ή να δανειστούν, οπότε καταφεύγουν στην έκδοση χρήµατος για να χρηµατοδοτήσουν τις δαπάνες τους Οι βιοµηχανικές χώρες µπορεί να χρησιµοποιήσουν την επεκτατική νοµισµατική πολιτική σε µια ύφεση και έπειτα να µην την περιορίσουν όσο πρέπει Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
23
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Καταπολέµηση του πληθωρισµού: Ο ρόλος των πληθωριστικών προσδοκιών o Γρήγορος ή σταδιακός αντιπληθωρισµός
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
24
12
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Καταπολέµηση του πληθωρισµού: Ο ρόλος των πληθωριστικών προσδοκιών o Οι κεϊνσιανοί διαφωνούν µε το γρήγορο αντιπληθωρισµό Η προσαρµογή είναι αργή, λόγω της ακαµψίας των τιµών (κόστος καταλόγου) και της ακαµψίας των µισθών (συµβάσεις εργασίας) Η απότοµη διόρθωση µπορεί να προκαλέσει σοβαρή κάµψη Η στρατηγική της απότοµης διόρθωσης µπορεί να αποτύχει ν’ αλλάξει τις προσδοκίες για τον πληθωρισµό, διότι αν το κόστος είναι µεγάλο (λόγω της κάµψης), η κυβέρνηση θα αντιστρέψει την πολιτική της Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
25
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Καταπολέµηση του πληθωρισµού: Ο ρόλος των πληθωριστικών προσδοκιών o Η κεϊνσιανή πολιτική για τον αντιπληθωρισµό είναι η βαθµιαία αποκλιµάκωση Η βαθµιαία αποκλιµάκωση δίνει στις τιµές και τους µισθούς χρόνο για να προσαρµοστούν στον αντιπληθωρισµό Μια τέτοια στρατηγική είναι πολιτικά εφικτή διότι το κόστος της είναι χαµηλό
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
26
13
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Πλαίσιο 12.3: Ο δείκτης θυσίας Οι οικονοµολόγοι χρησιµοποιούν για τη µέτρηση του κόστους το δείκτη θυσίας Ο δείκτης θυσίας είναι ο αριθµός των ποσοστιαίων µονάδων προϊόντος που χάνονται όταν ο πληθωρισµός µειώνεται κατά µια ποσοστιαία µονάδα
Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
27
Το πρόβληµα του πληθωρισµού • Αξιοπιστία και φήµη o
o
o
o
o
Βασικός παράγοντας του κόστους του αντιπληθωρισµού: πόσο γρήγορα προσαρµόζονται οι προσδοκίες για τον πληθωρισµό Η ταχύτητα προσαρµογής εξαρτάται από την αξιοπιστία της αντιπληθωριστικής πολιτικής. Αν τα άτοµα εµπιστεύονται την κυβέρνηση και αυτή διεκπεραιώσει την πολιτική της, ο προσδοκώµενος πληθωρισµός θα µειωθεί γρήγορα Η αξιοπιστία µπορεί να βελτιωθεί αν η κυβέρνηση αποκτήσει τη φήµη ότι κρατά τις υποσχέσεις της Επιπλέον, δείγµα αξιοπιστίας είναι και η ύπαρξη µιας ισχυρής και ανεξάρτητης κεντρικής τράπεζας µε αντιπληθωριστικές διαθέσεις Ευαγγελία Παπαπέτρου
Πανεπιστήµιο Αθηνών-Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών
28
14