Το περιοδικό μας (12ο τεύχος) by christos samantzopoulos

Το περιοδικό μας

Τ Τεεύύχχοοςς 1122οο 66οοςς 22001155

33ο δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης (Άσυλο του Παιδιού) ✾ Tμήμα Γ2

Αφιέρωμα στην προ-ΙΣΤΟΡΙΑ ✾ Ένα ενδιαφέρον ταξίδι πίσω στον χρόνο

από τη δημιουργία της γης μέχρι την εποχή των Μυκηναίων 1

Λίγα λόγια για το τεύχος αυτό… The dripping clocks by S. Dali

ο τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι το 12ο κατά σειρά έκδοσης και, όπως θα έχετε ήδη δει, είναι αφιερωμένο στην προϊστορία. Με τον όρο προϊστορία εννοούμε μια σημαντική σε έκταση χρονική περίοδο πριν την εμφάνιση της γραπτής ιστορικής μαρτυρίας, ή την επινόηση των συστημάτων γραφής. Η προϊστορία, συνεπώς, αναφέρεται στην ανθρώπινη ιστορία πριν την ύπαρξη των γραπτών αρχείων. Τα υλικά που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για να κατασκευάσει εργαλεία έδωσαν το όνομά τους στις αντίστοιχες «Εποχές»: Έτσι, την αρχική περίοδο κατά την οποία ο άνθρωπος έφτιαχνε εργαλεία από λίθο (δηλαδή από πέτρα) την ονομάσαμε «Εποχή του Λίθου», ενώ όταν αργότερα ο άνθρωπος κατασκεύασε εργαλεία από μέταλλα, πρώτα από χαλκό και μετά από σίδηρο, ονομάσαμε τις εποχές αυτές αντίστοιχα «Εποχή του Χαλκού» και «Εποχή του Σιδήρου». Στο τεύχος αυτό θα βρείτε πληροφορίες μέχρι και την «Εποχή του Χαλκού». Κατά την περίοδο αυτή στον ελλαδικό χώρο αναπτύχθηκαν τρεις σημαντικοί πολιτισμοί: ο Κυκλαδικός, ο Μινωικός και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός. Στην «Εποχή του Σιδήρου» θα αναφερθούμε του χρόνου, που οι μαθητές μου θα πηγαίνουν στην Δ΄ δημοτικού. Στο δημοτικό σχολείο η ενασχόληση των παιδιών με το μάθημα της Ιστορίας είναι μια δραστηριότητα που μπορεί να γίνει πολύ ευχάριστη, αρκεί να γίνεται με έναν τρόπο που να κεντρίζει τα ενδιαφέροντά τους, να τους αφήνει χώρο για να αναπτύσσουν τις δημιουργικές τους δυνάμεις και να τους δίνει ευκαιρίες για να μπορούν «βιώνουν» με τις αισθήσεις τους αυτά που διδάσκονται από το σχολικό τους εγχειρίδιο. Είναι τόσα πολλά αυτά που έχουν να μάθουν στη ζωή τους, αλλά εκείνο που είναι απ’ όλα πιο σπουδαίο κατά τη γνώμη μου είναι να μάθουν να αγαπούνε την έρευνα, το διάβασμα και κυρίως να μάθουν να προβάλλουν το κοινό τους έργο! Πληροφορίες στην εποχή μας παίρνουμε καθημερινά και από πάρα πολλές πηγές. Στο χέρι μας είναι να διαλέξουμε αυτές που μας ενδιαφέρουν και να τις χρησιμοποιήσουμε για να παράγουμε τα δικά μας έργα πολιτισμού, όπως κείμενα και ζωγραφιές ή όπως στην προκειμένη περίπτωση ένα σχολικό περιοδικό σαν κι αυτό που κρατάτε τώρα στα χέρια σας. Ελπίζω τα παιδιά της τάξης μου να συνεχίσουν μεγαλώνοντας να αναζητούν τη γνώση και την ευχαρίστηση του διαβάσματος παράγοντας και τα ίδια προϊόντα πολιτισμού στη ζωή τους. Ποιος ξέρει, ίσως αργότερα κάποιο παιδί καταφέρει να γίνει ένας εξερευνητής της ιστορίας των ανθρώπων και μπορέσει ν' ανοίξει έτσι έναν δικό του δρόμο για να φωτίσει τον κόσμο μας με τις γνώσεις του! Η πλούσια σε αρχαιολογικά ευρήματα πατρίδα μας έχει πολλούς ακόμα θησαυρούς κρυμμένους μέσα στη γη ή στο βυθό των θαλασσών της, θησαυρούς που περιμένουν καρτερικά εδώ και αιώνες κάποιον σπουδαίο εξερευνητή για να τους φέρει στο φως. Κι ο δίσκος της Φαιστού παραμένει σιωπηλός μέχρι κάποιος να τον διαβάσει... Το ταξίδι μας πίσω στον χρόνο ξεκινάει. Καλό διάβασμα!

Χρήστος Σαμαντζόπουλος

Πόσο παλιά είναι η γη; Σήμερα οι επιστήμονες πιστεύουν πως η γη μας έχει ηλικία 4.500.000.000 (4,5 δισεκατομμυρίων) ετών! Πολύ μεγάλη, αν φανταστείτε πως ο ανατομικά σύγχρονος άνθρωπος έχει ηλικία που δεν ξεπερνά τα 200.000 έτη… Πώς ήταν η γη μας παλιά;

Σιγά σιγά άρχισε να ψύχεται και σχηματίστηκαν η θάλασσα και η στεριά. Καθώς περνούσε ο καιρός, κάποια χρονική στιγμή εμφανίστηκαν οι πρώτοι απλοί ζωντανοί οργανισμοί στο νερό. Αργότερα δημιουργήθηκαν κι άλλοι, πιο σύνθετοι. Τα νερά των θαλασσών γέμισαν με φυτά και ζώα της θάλασσας. Αργότερα, εμφανίστηκε ζωή και στη στεριά. Ζώα και φυτά υπήρχαν τώρα παντού στον πλανήτη. Κάποια από αυτά αργότερα εξαφανίστηκαν, ενώ άλλα εξελίχθηκαν. Αρκετοί από τους πρώτους αυτούς οργανισμούς άφησαν τα σημάδια τους πάνω στη γη, τα απολιθώματα. Οι Αμμωνίτες ήταν μαλάκια που έζησαν στη γη πριν από εκατομμύρια έτη. Η μεγάλη διασπορά κατά την περίοδο εξάπλωσής τους καθιστά τους αμμωνίτες σημαντικά καθοδηγητικά απολιθώματα για τη χρονολόγηση πετρωμάτων. Στην Ελλάδα σημεία με ιδιαίτερη παρουσία αμμωνιτών στο απολιθωματικό αρχείο είναι η Χίος και η Αργολίδα.

Απολιθωμένος αμμωνίτης (συλλογή του δασκάλου)

Πριν από εκατομμύρια χρόνια έζησαν και οι δεινόσαυροι, που ήταν ζώα σπονδυλωτά (δηλ. είχαν σκελετό) και κυριάρχησαν για πάνω από 160 εκατομμύρια χρόνια στη γη. Πρωτοεμφανίστηκαν πριν 230 εκατομμύρια χρόνια και πριν 65 εκατομμύρια χρόνια, οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν, πράγμα που σήμανε το τέλος της κυριαρχίας τους στον πλανήτη. Πώς ζούσαν οι άνθρωποι παλιά; Μέχρι περίπου 10.000 χρόνια πριν, οι περισσότεροι άνθρωποι ζούσαν ως τροφοσυλλέκτες. Δεν είχαν σπίτια για να μένουν μόνιμα, αλλά αναζητούσαν την τροφή τους εκεί που υπήρχε σε αφθονία. Έτρωγαν καρπούς από τα δέντρα, βολβούς και μικρά ζώα. Ζούσαν ομαδικά, είχανε οικογένειες και έπρεπε να αλλάζουν συχνά περιοχή για να βρούνε τροφή. Τα πρώτα εργαλεία τους ήταν από πέτρα και ξύλο. Αφού πέρασαν κι άλλο τα χρόνια, οι άνθρωποι έγιναν εξυπνότεροι και μπορούσαν τώρα να χρησιμοποιούνε τα χέρια τους για να κάνουν τις πέτρες πιο κοφτερές. Μπορούσαν να χρησιμοποιούνε εργαλεία και όπλα που ήταν πιο εξελιγμένα και πιο αποτελεσματικά.

Σημείωση: Οι λέξεις με καφέ υπογράμμιση βρίσκονται στο γλωσσάριο, στη σελίδα 43.

Στην αρχή ο πλανήτης μας έμοιαζε με μπάλα φωτιάς.

Κάποια στιγμή οι άνθρωποι αντιμετώπισαν μια κλιματική αλλαγή που είναι γνωστή με το όνομα «η εποχή των παγετώνων»*. Το κρύο έκανε την τροφή δυσεύρετη και η παγωνιά ανάγκασε τους ανθρώπους να βρούνε καταφύγιο μέσα σε σπηλιές. Η ανακάλυψη της φωτιάς ήταν πολύ σημαντική για τους ανθρώπους, αφού η φωτιά μπορούσε να τους ζεστάνει, μπορούσε να τους φωτίσει μέσα στη σκοτεινή σπηλιά, μπορούσε να τους ψήσει το κρέας, μπορούσε να τους κάνει πιο σκληρά τα όπλα τους ή ακόμα να τους προστατέψει από τα άγρια θηρία. Στα δάπεδα σπηλαίων σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης - και στην Ελλάδα - έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα εστιών και καμένα οστά που τεκμηριώνουν τη χρήση της φωτιάς για παρασκευή τροφής τουλάχιστον μισό εκατομμύριο χρόνια πριν. Μπορούμε να φανταστούμε πως η συγκέντρωση των ανθρώπων γύρω από τη φωτιά τούς έκανε πιο κοινωνικούς, καθώς τους έδινε την ευκαιρία να μιλήσουν μεταξύ τους, να πούνε τι έκαναν την ημέρα που πέρασε, ποια προβλήματα αντιμετώπισαν και τι σκέφτονται να κάνουν την επόμενη μέρα. Όλοι μαζί, μια οικογένεια ή μια ομάδα, ένιωθαν πιο ζεστά και είχαν περισσότερη σιγουριά. Οι πρωτόγονοι άνθρωποι ζωγράφιζαν στα βράχια ή στις σπηλιές κάποιες εικόνες, που είναι γνωστές σαν βραχογραφίες. Είναι πραγματικά αριστουργήματα και πολλές από αυτές απεικονίζουν ζώα εκείνης της εποχής. Άλλες εικόνες είναι ζωγραφισμένες με σκόνη από διάφορες χρωματιστές πέτρες ή κάρβουνο, ενώ άλλες είναι Βραχογραφία 5.000 χρόνων που βρέθηκε στην Αστυπάλαια. χαραγμένες στους βράχους με κάποιο αιχμηρό αντικείμενο.

Βραχογραφίες του Παγγαίου.

* Η πιο πρόσφατη, με γεωλογικούς όρους, εποχή των παγετώνων στη Γη έληξε πριν από 12.000 χρόνια, στο τέλος της Πλειστόκαινου εποχής, και ο τερματισμός του παγκόσμιου ψύχους επέτρεψε στις ανθρώπινες κοινωνίες να μεταβούν από την νομαδική ζωή των κυνηγών-συλλεκτών σε μόνιμη κατοίκηση περιοχών, η οποία και σε συνδυασμό με τις θερμότερες θερμοκρασίες είχε σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της γεωργίας και κτηνοτροφίας. Η εμφάνιση των πρώτων ανθρώπινων πολιτισμών έγινε στις εύκρατες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Αιγύπτου. Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Εποχή_των_Παγετώνων

Ένα πολύ όμορφο βιβλίο που διαβάσαμε στην τάξη μας και είναι σχετικό με τη ζωγραφική των σπηλαίων είναι το βιβλίο «Ο μικρός ζωγράφος των βράχων, της Μαρίας Πετκανοπούλου. Το βιβλίο εικονογράφησε η Άννα Καρνή και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ.

Βραβείο "Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου" Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου [2011]

Ο μικρούλης Ποκ μας πιάνει από το χέρι και μας οδηγεί στα σκοτεινά βάθη της σπηλιάς, στα σκοτεινά βάθη του χρόνου... Τι ήταν αυτό που τον μάγεψε τόσο, ώστε έπαψε πια να λαχταράει να γίνει κυνηγός; Τι ήταν αυτό που τον εντυπωσίασε βγαίνοντας από τη σπηλιά, μόλις τέλειωσε ο χειμώνας; Ήταν, τάχα, τα ζωηρά χρώματα της φύσης και το παιχνίδισμα του ήλιου ή κάτι άλλο, πιο μαγικό; Σαν τα μικρά παιδιά που γνωρίζουν τον κόσμο παρατηρώντας εικόνες, έτσι κι εμείς προσπαθούμε να μάθουμε για τους μακρινούς γεννήτορές μας, που, ζώντας στα κρύα και σκοτεινά βάθη μιας σπηλιάς, αποτύπωσαν τη ζωή, τα συναισθήματα και την καθημερινότητά τους στις βραχογραφίες, που μέχρι σήμερα μας εκπλήσσουν με την κίνηση και τη ζωντάνια των μορφών τους. Πριν από πέντε σχεδόν χρόνια, μια νηπιαγωγός από τη Θεσσαλονίκη, η Μαρία Πετκανοπούλου, άρχισε να αναζητά ένα παραμύθι για τα χρώματα. Δεν βρήκε σχεδόν τίποτα που να την ικανοποιεί. Έτσι, αποφάσισε να χτίσει το δικό της παραμύθι, που το τοποθέτησε στα πολύ παλιά χρόνια, όταν οι άνθρωποι ζούσαν ακόμα σε σπηλιές. Μα ο μικρούλης Ποκ, ο ήρωας της ιστορίας της, δεν είχε ακόμα πρόσωπο. Τότε μια νεαρή φοιτήτρια της Σχολής Νηπιαγωγών θέλησε να τη βοηθήσει και μαζί να αναζητήσουν τη μορφή του μικρού ζωγράφου των βράχων: ήταν η κόρη της, η Άννα Καρνή. Μαμά και κόρη, λοιπόν, σελίδα τη σελίδα, αφηγούνται, η καθεμιά με το δικό της ανεπιτήδευτο τρόπο, την περιπέτεια του Ποκ, δίνοντας στα παιδιά από 6 χρόνων ένα όμορφο βιβλίο, φτιαγμένο με πολλή αγάπη.

Ζωγραφική σε πέτρα: Γιώργος Παπαδόπουλος

Βραχογραφία: Αφροδίτη Κούρταλη

Ζωγραφική σε πέτρα: Όλγα Καλαΐτσίδου

Βραχογραφία με αρνητική απεικόνιση χρωμάτων: Αφροδίτη Κούρταλη

Ζωγραφική σε πέτρα: Σταυρούλα Μυλωνά

Ζωγραφική σε πέτρα: Άγγελος Τσιρογιάννης

Ζωγραφική σε πέτρα: Αναστάσης Ήργης

Ζωγραφική σε πέτρα: Εβελίνα Μάλλου

Ζωγραφική σε πέτρα: Σπύρος Μονέ

Βραχογραφίες: Μάριος Καραγκιοζόπουλος και Ελευθερία Παρναούτη

Αυθεντικό εύρημα - Πρωτόγονο αποτύπωμα χεριού με την τεχνική του στένσιλ σαν αυτά που κάναμε στην τάξη μας. Το χέρι ανήκε μάλλον σε γυναίκα.

Βραχογραφίες: Χλόη Δημητριάδου και Γιώργος Παπαδόπουλος

National Geographic

Στη Σάντα Κρουζ της Αργεντινής υπάρχει μια σπηλιά που είναι γνωστή με το όνομα «Σπηλιά των Χεριών». Έχει ύψος 10 μέτρα και βάθος 24 μέτρα, ενώ από το 1999 αποτελεί Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Ονομάστηκε έτσι επειδή σε αυτή την σπηλιά υπάρχουν πανέμορφες βραχογραφίες με παλάμες ανθρώπων που χρονολογούνται από το 8.000 προ Χριστού, όταν αυτόχθονες κάτοικοι της περιοχής χρησιμοποιώντας φυσικές χρωστικές ουσίες αλλά και ορυκτό αιματίτη άφησαν το… αποτύπωμά τους στα βράχια της σπηλιάς.

Συχνά οι ζωντανοί οργανισμοί που ζούσανε παλαιότερα συμβαίνει να αφήνουν σημάδια από το πέρασμά τους στη γη πάνω σε πέτρες. Τα σημάδια αυτά λέγονται απολιθώματα. Τα απολιθώματα είναι είτε λείψανα (υπολείμματα) φυτικών ή ζωικών οργανισμών που έζησαν πριν από πάρα πολλά χρόνια και κλείσθηκαν σε στρώματα γης (ιζήματα), δηλαδή σε αποθέσεις, είτε ακόμη και ίχνη (ενδείξεις) ύπαρξης ζωής στο παρελθόν.

Απολιθωμένος αμμωνίτης (συλλογή του δασκάλου) Οι αμμωνίτες ανήκουν στους οργανισμούς που έζησαν εκατομμύρια χρόνια πριν!

Απολιθωμένο ψάρι (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου)

Επάνω: «Απολιθωμένο ψάρι» - Κατασκευή του δασκάλου Ακολουθούν οι κατασκευές των παιδιών με «απολιθώματα» από πηλό

Ρόζα Μάτη

Γιάννης Παρίσης

Αναστάσης Ήργης

Άγγελος Τσιρογιάννης Ελεάνα Καραζαφείρη

Σπύρος Μονέ Σοφία Παπαδοπούλου

Αντώνης Μελίδης

Γιώργος Παπαδόπουλος

Υπάρχουν περιπτώσεις που τυχαίνει να βρούμε απολιθωμένα κοχύλια στη στεριά; Σε έναν λόφο ή σε κάποιο βουνό κάποιες φορές μπορεί να βρούμε πράγματι απολιθωμένα κοχύλια και είναι φυσικό να αναρωτηθούμε πώς βρέθηκαν εκεί. Αυτό εξηγείται εύκολα, αν φανταστούμε πως η επιφάνεια του πλανήτη μας αλλάζει με την πάροδο των ετών. Έτσι σε μέρη που παλιά ήτανε θάλασσα πριν από πάρα πολλά χρόνια τώρα εκεί υπάρχει στεριά που μέσα της μπορεί να κρύβει απολιθωμένα κοχύλια σαν αυτά που βλέπετε στις φωτογραφίες. Τα συγκεκριμένα κοχύλια προέρχονται από τη Σίβηρη της Χαλκιδικής. Κάποια από αυτά βρέθηκαν σε λόφο, ενώ κάποια άλλα σε δάσος που βρίσκεται σε βουνό της περιοχής!

«Τα επάνω κοχύλια βρέθηκαν στο βουνό και πρέπει να είναι απολιθωμένα στρείδια, ενώ τα κάτω τα βρήκαμε όταν σκάβαμε για τα θεμέλια του σπιτιού μας στο λόφο της Σίβηρης και ήταν άσπρα κοχύλια εγκλωβισμένα σε παχύ στρώμα λάσπης». Χρήστος Σαμαντζόπουλος

Κάνε κι εσύ έναν δεινόσαυρο!

Πού ακούστηκε δεινόσαυρος από ξύλο!

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΞΥΛΙΝΟΣ ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΣ, Ο «ΣΤΕΓΟΣΑΥΡΟΣ». ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΝ ΦΤΙΑΞΩ, ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΑ ΠΟΛΛΑ ΜΙΚΡΑ ΞΥΛΙΝΑ ΚΟΜΜΑΤΑΚΙΑ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΝΩΣΩ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΣΕΙΡΑ. ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΟΥ ΤΗΝ ΕΧΩ ΣΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΜΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΣΤΟΛΙΖΕΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΑΙΖΩ ΜΕ ΑΥΤΗΝ ΟΠΟΤΕ ΘΕΛΩ! ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΪΤΣΗΣ

Μπράβο, Βασίλη!

Πηγή: http://ngm.nationalgeographic.com/2011/03/fossil-fish/coelacanth-text Φωτογραφίες: Laurent Ballesta

Αρχαίοι κολυμβητές: Οι Κοιλάκανθοι πιστεύαμε ότι είχαν εξαφανιστεί μαζί με τους δεινόσαυρους, ώσπου ανακαλύφθηκε ένας ζωντανός το 1938 στα ανοικτά της Αφρικής! Κάθε μέρα δεν εμφανίζεται ένα ζωντανό απολίθωμα στο δίχτυ ενός ψαρά, αλλά αυτό είναι ό, τι συνέβη το 1938, όταν μια νοτιοαφρικανή επιμελήτρια μουσείου που ονομάζεται Marjorie Courtenay-Latimer παρατηρούσε ένα παράξενο πλάσμα με παχιά λέπια, ασυνήθιστα πτερύγια και ένα επιπλέον λοβό στην ουρά του, εν μέσω μιας κατά τα άλλα συνηθισμένης ανάσυρσης ψαριών από τα δίχτυα ψαράδων. Αν και δεν το ήξερε η Courtenay-Latimer, οι ψαράδες είχαν ξαναβρεί Κοιλάκανθους, οι οποίοι υποτίθεται ότι είχαν εξαφανιστεί στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου*, αλλά , όπως φαίνεται, συνεχίζουν να ζουν βαθιά μέσα στον ωκεανό, ανενόχλητοι, και απαρατήρητοι για αιώνες! Από αυτή την ανακάλυψη έχουν ξαναβρεθεί Κοιλάκανθοι σε διάφορες περιοχές στον Ινδικό Ωκεανό. Κανείς δεν ξέρει πόσοι είναι, ίσως υπάρχουν πολύ λίγοι, μπορεί 1.000 ή 10.000. Λόγω του βάθους των βιοτόπων τους, είναι δύσκολο να καταμετρηθούνε. Κατά κύριο λόγο έχουν φωτογραφηθεί με υποβρύχια και τηλεκατευθυνόμενα οχήματα. Δύτες παρατήρησαν από κοντά για πρώτη φορά το ψάρι αυτό τον Ιανουάριο του 2000 και τον Φεβρουάριο του 2010. Μια ειδικά εκπαιδευμένη ομάδα βούτηξε βαθιά για να πάρει τις εικόνες από μια μικρή αποικία στην περιοχή Sodwana Bay, της Νότιας Αφρικής.

Carolyn Butler * Κατά την περίοδο αυτή εξαφανίστηκαν όλοι οι δεινόσαυροι.

Το 1987 επιτέλους το όνειρο του Γερμανού Βιολόγου καθηγητή Hans Fricke μετά από πολλά χρόνια έρευνας και πολλές καταδύσεις με το υποβρύχιο GEO στα νησιά Κομόρες που βρίσκονται Β.Δ. της Μαδαγασκάρης (νησί ανατολικά της Αφρικής) έγινε πραγματικότητα.

Τα νησιά Καμόρες θέλοντας να τιμήσουν το γεγονός προέβησαν στην κοπή νομισμάτων που απεικονίζουν Κοιλάκανθους:

Ήταν 17.01.1987 και η 580η κατάδυση του από τις 607 που έκανε συνολικά με το υποβρύχιο GEO, όταν εντόπισε για πρώτη φορά στο φυσικό του περιβάλλον τον πρώτο ζωντανό Κοιλάκανθο (Quastenflosser) σε βάθος 215m. Ο καθηγητής Hans Fricke και η ομάδα του πάνω στο σκάφος "Metoka", ετοιμάστηκαν για μια ακόμα κατάδυση με το υποβρύχιο GEO. Η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου. Ο καθηγητής Hans Fricke συνέχισε την έρευνα και όπως προκύπτει από το Log-Book (ημερολόγιο του υποβρυχίου) συνάντησε ακόμα τρεις φορές τους αγαπημένους του Κοιλάκανθους, στις: 

22.01.1987 σε βάθος 206m



01.05.1987 σε βάθος 210m



04.05.1987 σε βάθος 198m

Πηγή: http://www.scubadive.gr/forum/showthread.php? t=6370

Κάποια χρονική στιγμή οι πάγοι της γης ξεκίνησαν να λιώνουν και η θερμοκρασία του πλανήτη ανέβηκε. Το γεγονός αυτό άλλαξε δραματικά τις συνθήκες ζωής για τους ανθρώπους. Το νερό από τους λιωμένους πάγους πλημμύριζε πολλές περιοχές και δυνατές βροχές έκαναν την εμφάνισή τους. Νέα φυτά και ζώα εμφανίστηκαν και όλη η γη πρασίνισε. Παρατηρώντας την εναλλαγή των εποχών, οι άνθρωποι κατάλαβαν πως οι σπόροι φύτρωναν μια συγκεκριμένη εποχή και ότι, αν φύτευαν κάποιους σπόρους, μετά θα είχαν πολλά φυτά που θα έκαναν καρπό για να θρέψουν αυτούς και την οικογένειά τους. Έτσι ξεκίνησαν, λοιπόν, να καλλιεργούν τη γη και οι άνθρωποι έγιναν γεωργοί.

Από την αναπαράσταση του λιμναίου οικισμού στο Δισπηλιό της Καστοριάς.

Η ενασχόληση των ανθρώπων με τη γεωργία και η συστηματική καλλιέργεια της γης έκαναν τους ανθρώπους να αποφασίσουν να μένουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή και το γεγονός αυτό τους οδήγησε στη συνέχεια στη δημιουργία των πρώτων οικισμών και χωριών. Τα μέρη που επέλεγαν έπρεπε να είχαν εύφορη γη και να είχαν πρόσβαση σε νερό.

Έχοντας σταθερό μέρος να μένουν και εξασφαλισμένη την τροφή που τους έδινε η γη, εξημέρωσαν στη συνέχεια και κάποια ζώα, όπως τα πρόβατα, τις γίδες, τις αγελάδες και τις κότες. Τα ζώα αυτά ήταν πολύ χρήσιμα, γιατί τους έδιναν γάλα, κρέας, μαλλί, δέρμα. Έτσι οι άνθρωποι έγιναν κτηνοτρόφοι, εξημερώνοντας πολλά ακόμη ζώα. Το μυαλό των ανθρώπων περνώντας ο καιρός γινόταν ακόμη πιο έξυπνο. Άρχισαν να προγραμματίζουν καλύτερα τη ζωή τους και έμαθαν να ανταλλάσσουν τα προϊόντα που τους περίσσευαν με άλλα προϊόντα που τους έλλειπαν. Έτσι άρχισαν να ασχολούνται με το εμπόριο* και έγιναν έμποροι. Γυναικείο ειδώλιο της νεολιθικής εποχής που βρέθηκε στη Θεσσαλία.

Οι άνθρωποι συνήθιζαν να ασχολούνταν με διαφορετικές εργασίες και έτσι άρχισαν σιγά σιγά να εξειδικεύονται και να δημιουργούν τα διάφορα επαγγέλματα: γεωργός, κτηνοτρόφος, ψαράς, έμπορος, αγγειοπλάστης, οπλουργός…

* Το εμπόριο που βασίζεται στη ανταλλαγή των προϊόντων χωρίς τη μεσολάβηση χρημάτων ονομάζεται αντιπραγματισμός.

Αναπαράσταση σκηνής επιστροφής στον οικισμό μετά από κυνήγι.

Αναπαράσταση της νεολιθικής ακρόπολης στο Διμήνι, στην περιοχή του Βόλου.

Περίπου το 3000 προ Χριστού γεννιέται ένας σπουδαίος πολιτισμός στα νησιά των Κυκλάδων, νησιά που βρίσκονται στο κέντρο του Αιγαίου πελάγους. Τα νησιά αυτά σχηματίζουν έναν νοητό κύκλο γύρω από το ιερό νησί της Δήλου. Ο Κυκλαδικός πολιτισμός οφείλει την ύπαρξή του στη γεωγραφία του χώρου, με πολλά μικρά νησιά, που βρίσκονται κοντά μεταξύ τους και είναι εύκολο να τα επισκεφτεί κάποιος που διαθέτει ένα πλεούμενο. Οι κάτοικοί τους από παλιά ασχολήθηκαν κυρίως με τη θάλασσα για να εξασφαλίσουν τροφή και για να κάνουν εμπόριο με την ηπειρωτική Ελλάδα, με τη Μικρά Ασία, τα άλλα νησιά του Αιγαίου και φυσικά και με την Κρήτη. Η ίδια η γη των Κυκλάδων μπορεί να μην ήτανε εύφορη, ήταν όμως πλούσια σε πρώτες ύλες. Αυτές ήταν ο οψιανός της Μήλου, η σμύριδα της Νάξου, ο μόλυβδος της Σίφνου, ο χαλκός της Κύθνου και της Σερίφου και, τέλος, το σπουδαιότερο υλικό που υπήρχε άφθονο σ’ αυτά τα νησιά: το μάρμαρο των Κυκλάδων. Χαρακτηριστικά δημιουργήματα της τέχνης του πολιτισμού των Κυκλάδων είναι τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια. Η σημασία και η χρήση τους ακόμη δεν είναι πλήρως εξακριβωμένη, μιας και οι Κυκλαδίτες δεν άφησαν γραπτά κείμενα κι έτσι μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτά. Ιδιαίτερης αισθητικής είναι τα ειδώλια από λευκό μάρμαρο Πάρου ή Νάξου. Άλλα από αυτά παρουσιάζουν γυναικείες μορφές και άλλα ανδρικές. Είναι έργα αφαιρετικά και ακόμη και σήμερα συνεχίζουν να μας εμπνέουν με την αρτιότητα και την εκφραστικότητά τους!

Κυκλαδικά ειδώλια

Στην υγειά μας!

Ο εγείρων πρόποσιν (ο γλεντζές) Ειδώλιο καθιστής μορφής - "ο εγείρων πρόποσιν" μάρμαρο Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος - φάση Σύρου 2800-2300 π.Χ. Ύψος: 15,2 εκ. Άγνωστη προέλευση Περιγραφή Εκτός από τα πολυάριθμα όρθια γυναικεία ειδώλια, η κυκλαδική τέχνη δημιούργησε και μια σειρά περίτεχνων συνθέσεων "ειδικής μορφής". Σε αυτές συγκαταλέγονται κυρίως όρθιες και καθιστές ανδρικές μορφές που εμπλέκονται σε κάποια δραστηριότητα (όπως π.χ. μουσικοί, αυλητές ή "τριγωνιστές"), καθιστές γυναικείες μορφές και συμπλέγματα δύο ή τριών μορφών. Τα περισσότερα από τα έργα αυτά χρονολογούνται σε ένα πρώιμο στάδιο της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου. Ο "εγείρων πρόποσιν" του ΜΚΤ αποτελεί ένα σπάνιο τύπο καθιστής μορφής και το μόνο μέχρι στιγμής ακέραιο δείγμα του. Μολονότι το φύλο δε δηλώνεται σαφώς, θεωρείται ότι ανήκει σε ανδρική μορφή επειδή απεικονίζεται εν δράσει. Η μορφή κάθεται σε σκαμνί λαξευμένο από το ίδιο κομμάτι μαρμάρου και κρατά στο δεξί χέρι κύπελλο, σαν να ετοιμάζεται για πρόποση ή σπονδή. Συγκεκριμένα μορφολογικά στοιχεία, όπως η πλαστικότητα στην απόδοση των όγκων και τα χωριστά σκέλη εντάσσουν το ειδώλιο στα πρώιμα έργα της "παραλλαγής Σπεδού".

Να ζήσουν οι Κυκλάδες!

Έργα σαν αυτό ξεφεύγουν από τη στατικότητα των "κανονικών" γυναικείων ειδωλίων και κατορθώνουν να αποδώσουν με επιτυχία την κίνηση, κατακτώντας έτσι την έννοια του τρισδιάστατου χώρου αλλά και του χρόνου. Η χρήση των περισσότερων ειδωλίων "ειδικής μορφής" παραμένει αινιγματική, το γεγονός όμως ότι ανήκουν σε επαναλαμβανόμενους τύπους υποδηλώνει ότι είχαν συγκεκριμένη λειτουργία, πιθανώς ως αναθήματα ή τελετουργικά αντικείμενα. Πηγή: © Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή - Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Συλλογή Ν.Π. Γουλανδρή, αρ. 286

«Η δημιουργία πήλινων ειδωλίων εμπνευσμένων από τα κυκλαδικά είναι μια δραστηριότητα που αρέσει στα παιδιά και είναι πολυδιάστατη. Χρειάζεται παρατήρηση του αυθεντικού ειδωλίου και μια δική τους προσπάθεια να αποδώσουν τη στάση και την έκφραση αυτού που θα φτιάξουν. Στην αρχή τα παιδιά είναι κάπως διστακτικά και ρωτούν για το ένα και για το άλλο. Καθώς δουλεύουν όμως, κάθε μαθητής γίνεται δάσκαλος και ο ίδιος ο δάσκαλος πολλές φορές μαθητής. Το αποτέλεσμα συχνά μας κάνει να παραδεχτούμε πως κάθε παιδί έχει δυνατότητες και πως κάθε φορά μπορεί κάποιος άλλος να πάρει την πρωτιά, να φτιάξει κάτι πολύ όμορφο, κάτι διαφορετικό. Το ειδώλιο της σελίδας αυτής σε θετική και αρνητική χρωματική αποτύπωση εμένα προσωπικά μου φαίνεται σαν να προβάλλει από το διάστημα και να περιβάλλεται από αναρίθμητα υλικά σωματίδια που κινούνται άναρχα.

Βασιλική Θεσσαλονικεύς

Με την κίνηση του προσώπου του – έχει γείρει ελαφρώς προς τα αριστερά – δείχνει σαν να κοιτάει προς ένα αρχέγονο νέφος ασυνταίριαστης ύλης, ένα νέφος που μπορεί να εξελιχθεί σε ήλιο. Έναν ήλιο που θα φωτίσει το ειδώλιο ζεσταίνοντάς το και κάνοντάς το (στην κάτω εικόνα) πιο ζεστό, άρα και πιο ανθρώπινο. Έτσι, σαν τα ειδώλια που έφτιαχναν κάποτε οι Κυκλαδίτες κάτω από έναν ζεστό και εκτυφλωτικό ήλιο, έναν ήλιο που στα μεταγενέστερα χρόνια έγινε ο ήλιος του Απόλλωνα, ο ήλιος της Δήλου και των λευκών Κυκλάδων!» Χρήστος Σαμαντζόπουλος

Στην προϊστορική Σαντορίνη η περιοχή του Ακρωτηρίου κατοικήθηκε γύρω στο 4500 προ Χριστού. Κατά τον 18ο αιώνα π.Χ. είχε εξελιχθεί σε πόλη, η οποία όμως ισοπεδώθηκε από σεισμό στις αρχές του 17ου αιώνα π.Χ., αλλά ξαναχτίστηκε επάνω στα ερείπια και άκμασε μέχρι να σκεπαστεί για μια ακόμη φορά από τη στάχτη του ηφαιστείου της Θήρας (το άλλο όνομα της Σαντορίνης) - αυτή τη φορά για πάντα. Σήμερα υπολογίζουμε πως στον οικισμό του Ακρωτηρίου πρέπει να ζούσαν περί τις 30.000 ψυχές, όμως κανένας νεκρός δεν έχει βρεθεί στα ερείπια. Από αυτό συμπεραίνουμε πως οι κάτοικοι πρέπει να είχαν προειδοποιηθεί από δυνατούς σεισμούς για τη μεγάλη έκρηξη που θα επακολουθούσε και διέφυγαν Η καλδέρα της Σαντορίνης νωρίτερα (η μεγάλη έκρηξη τοποθετείται χρονικά γύρω στον 17o αιώνα π.Χ.). Η έκρηξη του ηφαιστείου ήταν τόσο ισχυρή, που ένα μεγάλο μέρος του νησιού βυθίστηκε στη θάλασσα και σχημάτισε μια καλδέρα, η οποία σήμερα αποτελεί ένα αξιοθέατο που είναι μοναδικό στον κόσμο. Τα κτίρια, που ήρθανε στο φως από τη σκαπάνη των αρχαιολόγων, διαπιστώθηκε ότι ήτανε χτισμένα το ένα κοντά στο άλλο. Αποκαλύφθηκαν κτίρια πολυώροφα, με αποθήκες, δρόμους, πλατείες και αποχετευτικό σύστημα! Η κατασκευή τους ήταν αντισεισμική και υπήρχαν πανέμορφες τοιχογραφίες στους τοίχους, που υποδηλώνουν μια εκλεπτυσμένη αστική κοινωνία. Οι τοιχογραφίες της Σαντορίνης μας δίνουν πολλές πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων που την Ο ψαράς κατοικούσαν, για τη θρησκεία τους και για τη φύση του νησιού. Η τεχνική με την οποία είναι φτιαγμένες ονομάζεται νωπογραφία και σημαίνει την απόδοση του έργου πάνω σε νωπό (υγρό) σοβά που είχε ως αποτέλεσμα να απορροφάει το χρώμα και να γίνεται ανεξίτηλο. Οι δύο πυγμάχοι

Η τοιχογραφία της άνοιξης από το Ακρωτήρι της Θήρας (Σαντορίνης)

Τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Απεικονίζεται μια από τις παράκτιες πόλεις που προσεγγίζει ο στόλος της Σαντορίνης. Στο φόντο υπάρχει ένα τοπίο με ένα ποτάμι και ένα αιλουροειδές να κυνηγάει γαζέλες!

Οι δύο πυγμάχοι

Σπουδαία ζωγραφιά, Μάριε!

Ένας άλλος πολιτισμός που γεννήθηκε λίγο πιο κάτω από τις Κυκλάδες ήταν ο πολιτισμός της Κρήτης, ο οποίος πήρε το όνομα του μυθικού βασιλιά Μίνωα και έγινε γνωστός με την ονομασία Μινωικός πολιτισμός. Από το 2500 π.Χ. περίπου ως το 1500 π.Χ. η Κρήτη με τη σπουδαία της γεωγραφική θέση στο κέντρο της Μεσογείου γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Η μεγάλη πρόοδος της ναυτιλίας και του εμπορίου έκαναν πολύ πλούσιο το νησί και με πολλά λιμάνια. Τα καράβια των Μινωιτών διέσχιζαν το Αιγαίο φθάνοντας σε όλα τα γνωστά εμπορικά κέντρα της εποχής (από τις κοντινές Κυκλάδες μέχρι τα παράλια της Μικράς Ασίας, την Κύπρο και την Αίγυπτο. Το βασίλειο του Μίνωα σιγά σιγά εμπόριο και όλους τους θαλάσσιους προϊόντα που εμπορεύονταν ήταν Το ανάκτορο στην Κνωσό προϊόντα, όπως λάδι, μέλι και προμηθεύονταν μέταλλα*, ελεφαντόδοντο και πολύτιμες πέτρες.

άρχισε να ελέγχει το δρόμους. Ανάμεσα στα αγγεία και γεωργικά κρασί, ενώ οι ίδιοι

* Η Κύπρος ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα για τα πλούσια κοιτάσματα χαλκού. Μάλιστα η λατινική ονομασία του χαλκού (cuprium) προέρχεται από την έκφραση “Cuprium aes”, που σημαίνει «μέταλλο της Κύπρου». Τα μεγαλύτερα αποθέματα βρίσκονται στις βόρειες και βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Τρόοδος ενώ μικρότερα αποθέματα υπάρχουν στο νότιο τμήμα του νησιού. Οι πρωιμότερες ενδείξεις συστηματικής εκμετάλλευσης χαλκοφόρων κοιτασμάτων προέρχονται από τα μεταλλεία της Αμπελικού, δυτικά της Λευκωσίας, και χρονολογούνται στο 19ο αι. π.Χ. Πηγή: http://www.cycladic.gr/frontoffice/popup.asp?cpage=RESOURCE&cresrc=199&cnode=67

Οι πιο μεγάλες μινωικές πόλεις ήταν η Κνωσός, η Φαιστός, τα Μάλια και η Ζάκρος. Το μεγαλύτερο ανάκτορο βρέθηκε στην Κνωσό. Ήταν πολυώροφο και είχε πολλά δωμάτια και αποθήκες. Σωστός λαβύρινθος! Ο αρχαιολόγος Άρθουρ Έβανς ήταν αυτός που έφερε στο φως τον Μινωικό πολιτισμό. O Έβανς ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την Κρήτη ως πηγή σφραγίδων που περιείχαν πρώιμες επιγραφές μη αποκρυπτογραφημένες. Η αρχαία πόλη του Κεφαλά (Κνωσός) στη βόρεια ακτή της Κρήτης, κοντά στο Ηράκλειο, ήταν γνωστή στους ντόπιους, που ξέθαβαν αρχαία κεραμικά και νομισματικά τέχνεργα, καθώς καλλιεργούσαν τους αγρούς. Το 1899, χρησιμοποίησε τα χρήματα της πατρικής κληρονομιάς για να αγοράσει την περιοχή στον Κεφαλά. Χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο για την εποχή δυναμικό, ο Έβανς ξεκίνησε μιας μεγάλης κλίμακας συστηματική ανασκαφή. Στο τέλος του 1903 είχε αποκαλύψει ένα μεγάλο μέρος των θεμελίων ενός εκτεταμένου συμπλέγματος, το οποίο προσδιόρισε ως Ανάκτορο της Κνωσού κέντρο του Μινωικού πολιτισμού. Όχι μόνο αποκάλυψε τα θαμμένα ερείπια και τα δημοσίευσε σε 4εις τόμους στο Το Παλάτι του Μίνωα στην Κνωσό, (1921 1935), κλασικό έργο της αρχαιολογίας, αλλά τα συντήρησε ουσιαστικά με τις μεθόδους της εποχής του και τα αναστήλωσε εν μέρει. Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Άρθουρ_Έβανς

Τοιχογραφία Κνωσού

Αναπαράσταση ανακτόρου Κνωσού

(Υπουργείο Πολιτισμού)

Αγγείο σε σχήμα κεφαλής ταύρου.

Ο δίσκος της Φαιστού αποτελεί το σπουδαιότερο δείγμα ιερογλυφικής γραφής από την Κρήτη.

Ο διπλός πέλεκυς είναι χαρακτηριστικό σύμβολο του μινωικού πολιτισμού.

Ένας άλλος Ιταλός αρχαιολόγος, ο Λουΐτζι Περνιέ, που έκανε ανασκαφές στη Φαιστό της Κρήτης ανακάλυψε έναν όμορφο πήλινο δίσκο που ήταν γραμμένος και στις δυο του πλευρές. Η διάμετρος αυτού του δίσκου ήταν περίπου 15 εκ. και το πάχος του πάνω από 1 εκ. Στις δυο του όψεις βρισκόταν διάφορα σύμβολα (τα ονομάζουμε ιδεογράμματα) όπως ψάρια, πουλιά και ανθρώπινες μορφές, που συμβολίζουν ιδέες. Τα σύμβολα αυτά (122 στην 1η πλευρά και 119 στη 2η) είχαν τοποθετηθεί όλα σπειροειδώς και ήταν τυπωμένα με σφραγίδες – κινητά τυπογραφικά στοιχεία! Πρόκειται για ένα είδος γραφής που ονομάζεται ιερογλυφική και κανένας μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να τη διαβάσει. Ίσως να πρόκειται για μια προσευχή, μια ιστορία, ένα ημερολόγιο ή κάτι άλλο. Μέχρι σήμερα αυτός ο δίσκος παραμένει ένα άλυτο μυστήριο που περιμένει κάποιον σπουδαίο ερευνητή για να το λύσει και να μπορέσει να τον διαβάσει! Μια άλλη γραφή, την οποία χρησιμοποίησαν αργότερα οι Μινωίτες, ήταν η γραμμική Α (1700 - 1400 π.Χ.). Ονομάστηκε έτσι, γιατί χρησιμοποιούσαν γραμμές για να γράψουν με αυτή τη γραφή. Η γραφή αυτή ήταν πιο απλή από την ιερογλυφική. Εξυπηρετούσε τους Μινωίτες που έγραφαν βιαστικά, επειδή ταξίδευαν συνέχεια και ήταν πολυάσχολοι. Κανείς δεν έχει καταφέρει να διαβάσει τη γραφή αυτή μέχρι σήμερα! Πήλινη πινακίδα με γραμμική Α΄ (κατασκευή του δασκάλου)

Τα «ταυροκαθάψια» (λίγο μετά το 1500 π.Χ.), τοιχογραφία από την Κνωσό. Ήταν άθλημα της μινωικής εποχής, στο οποίο ο αθλητής εκτελούσε άλματα πάνω από έναν ταύρο. Ηράκλειο, Αρχαιολογικό Μουσείο

Η τοιχογραφία των δελφινιών στην Κνωσό

“H θεά των όφεων”. Ειδώλιο που απεικονίζει γυναικεία θεότητα να κρατά δύο φίδια. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Χρυσό κόσμημα που απεικονίζει μέλισσες που πετούν αντικριστά και κρατούν μαζί μια κηρήθρα. 1800 – 1700 π.Χ. Εξαιρετικό δείγμα της μινωικής μεταλλοτεχνίας. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Τοιχογραφία Μινωίτισσας, γνωστής ως Παριζιάνας. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Λαβύρινθος. Στατήρας μεταγενέστερης εποχής από την Κνωσό, περίπου 300 – 270 π.Χ. Βοστόνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. Ο Λαβύρινθος στην Ελληνική Μυθολογία, ήταν μια σύνθετη οικοδομική κατασκευή, στην Κνωσό. Φτιάχτηκε από τον μηχανικό Δαίδαλο για λογαριασμό του μυθικού βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα. Ο λόγος που κατασκευάστηκε ήταν για να απομονώσει τον Μινώταυρο, που ήταν μισός άνθρωπος και μισός ταύρος. Τελικά τον σκότωσε ο Αθηναίος ήρωας Θησέας, τον οποίο βοήθησε η κόρη του Μίνωα, Αριάδνη, για να βρει την έξοδο με τον μίτο της.

Το «Δαχτυλίδι του Μίνωα» Πίσω στις αρχές του 20ού αιώνα παραπέμπει η ανεύρεση του «Δαχτυλιδιού του Μίνωα», Οκτώβριο ή Νοέμβριο του 1928. Ο ενδεκάχρονος Μιχάλης Παπαδάκης από την Κνωσό το είδε να γυαλίζει μέσα στο χώμα, όπως είχε αποκαλυφθεί μετά τα πρωτοβρόχια. Από τη στιγμή εκείνη μία μεγάλη ιστορία άρχιζε, με την ανάμειξη πολλών ανθρώπων. Μεταξύ αυτών ο Άρθουρ Έβανς και ο Σπυρίδων Μαρινάτος, στους οποίους είχε προταθεί να το αγοράσουν. Για περίπου 70 χρόνια το δαχτυλίδι κατείχε ένας ιερέας, απόγονος του οποίου το παρέδωσε το 2001 στο κράτος και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο Ηρακλείου αφού θεωρείται γνήσιο. Όλον αυτόν τον καιρό το δαχτυλίδι ήταν κρυμμένο στο τζάκι του σπιτιού της μητέρας του. Εν τω μεταξύ είχαν κατασκευαστεί αντίγραφά του, που σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Ασμόλιαν της Οξφόρδης. H παράσταση στη σφενδόνη του δαχτυλιδιού αναφέρεται στην κοσμογονία, στη θεογονία, στην ανθρωπογένεση και στο τελετουργικό της λατρείας του υπέρτατου θεού. Αναπαρίστατο μία δενδρολατρεία με τη θεότητα να κατεβαίνει από τον ουρανό, ενώ ένα καράβι στο κάτω μέρος συνδέει στο σύνολο τη γη και τη θάλασσα. H απόδειξη της γνησιότητας ενός προϊστορικού αντικειμένου παραμένει ωστόσο δύσκολη υπόθεση. H ανάπτυξη της τεχνολογίας συνηγορεί σε αυτό, ενώ από την άλλη η αξία του συνιστά την πρόκληση για παρανομία. Μελέτες αλλά και βιβλία έχουν γραφεί για τα κίβδηλα ευρήματα του προϊστορικού Αιγαίου, πολλά από τα οποία είναι ακόμη σε κυκλοφορία. Οι μορφές της κιβδηλείας είναι πολλές και τα νερά βαθιά για όποιον επιχειρεί να τις ξεδιαλύνει.

Πηγή: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=175012 αρχαιολογία ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 13/08/2006

Επάνω: Πήλινα ομοιώματα πλοίων, όπως αυτά του πολεμικού ναυτικού του Μίνωα, από το Mόχλο και το Παλαίκαστρο Κρήτης. 2800 – 2400 π.Χ.

Οι έμποροι της Μινωικής Κρήτης φαίνετ αι πως ταξίδευαν με τα καράβια τους πολύ μακριά για να πουλήσουν τα προϊόντ α τους. Στην επιστροφή μετέφεραν πίσω στην πατρίδα τους αγαθά πολύτιμα, όπως μέταλλα, πολύτιμους λίθους, ελεφαντόδοντο ή εξωτ ικά ζώα!

(Ηράκλειο, Αρχαιολογικό Μουσείο.)

Κάτω: Τα δικά μας πλοία. Ένας μικρός στόλος από μινωικά καράβια που φαίνονται να έχουν αποπλεύσει έχοντας βάλει σκοπό να εμπορευτούν τα προϊόντα που μεταφέρουν στο σκαρί τους. Τα φουσκωμένα τους πανιά φέρουν παραστάσεις, άλλα με κεφαλές ταύρων κι άλλα με διπλούς πελέκεις, θέματα αγαπητά στο ρεπερτόριο της τέχνης του πολιτισμού τους.

Εμείς στην τ άξη μας προσπαθήσαμε να κατασκευάσουμε μοντέλα μινωικών καραβιών από πηλό και να φανταστο ύμε πως πλέουν προς λιμάνια μακρινά…

Τα παιδιά προσπάθησαν να κατασκευάσουν τους δικούς τους δίσκους με την αινιγματική γραφή των Μινωιτών, μιμούμενα τα ιερογλυφικά του δίσκου της Φαιστού.

Δεξιά: τμήμα του δίσκου Κάτω: η μία όψη του δίσκου

Η εικονογράφηση δείχνει το πιθανό σχήμα της Σαντορίνης πριν και μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της. Πηγή: http://www.tovima.gr/science/article/?aid=327955

Η άνθιση της Κρήτης έπαυσε, όταν έγινε ένας φοβερός σεισμός ύστερα από τη μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της γειτονικής Σαντορίνης. Η έκρηξη αυτή υπολογίζεται ότι προκάλεσε πολύ ισχυρό τσουνάμι, το οποίο έφτασε σε ύψος 25μ. ή και 30μ. στα βόρεια παράλια της Κρήτης. Το μανιτάρι της έκρηξης έφτασε σε ύψος τα 35 χιλιόμετρα! Κοχύλια έχουν βρεθεί στα βουνά της Κρήτης, πράγμα που μας κάνει να καταλάβουμε τη δύναμη των κυμάτων. Η στάχτη από την έκρηξη απλώθηκε σε μεγάλη απόσταση ίχνη στάχτης έχουν βρεθεί ακόμα και στη Γροιλανδία! Ακολούθησε ένας ηφαιστειακός χειμώνας σε παγκόσμια κλίμακα που έριξε τη θερμοκρασία κατά 6 βαθμούς Κελσίου! Πηγή: ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ, ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ https://www.youtube.com/watch?v=3z0kpqwkyFU

Εκτός από τα ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού και των Μαλίων καταστράφηκαν επίσης πολλές ακόμα πόλεις και οικισμοί. Τα επόμενα χρόνια το ανάκτορο της Κνωσού ανοικοδομήθηκε ξανά, αλλά κι αυτό εξαφανίστηκε για πάντα γύρω στο 1400 π.Χ. εξαιτίας της εμφάνισης και της κυριαρχίας ενός άλλου λαού, των Αχαιών, που ήταν η πρώτη ελληνική φυλή που κατέβηκε στον ελλαδικό χώρο. Οι Αχαιοί ήταν κατά τους ιστορικούς χρόνους της αρχαίας Ελλάδας η μία από τις τέσσερις φυλές (Αχαιοί, Ίωνες, Αιολείς και Δωριείς) του αρχαίου ελλαδικού χώρου που αποτέλεσαν το πρώιμο ελληνικό έθνος. Επρόκειτο στην ουσία για ένα δυναμικό αιολικό φύλο, που με τη δύναμη των όπλων επικράτησε στην Ελλάδα της Μυκηναϊκής εποχής. Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/Αχαιοί

Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι. Τίρυνθα, 15ος αι. π.Χ. Πρόκειται για το μεγαλύτερο γνωστό σφραγιστικό δακτυλίδι στον μυκηναϊκό κόσμο. Απεικονίζεται πομπή λεοντοκέφαλων δαιμόνων που κρατούν σπονδικές πρόχους και προχωρούν προς καθιστή σε θρόνο γυναικεία θεότητα. Η θεά φορά μακρύ χιτώνα και υψώνει τελετουργικό κύπελλο. Πίσω από τον θρόνο διακρίνεται αετός, σύμβολο εξουσίας, ενώ στον ουρανό εικονίζονται ο «τροχός» του ηλίου και η ημισέληνος. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα

Την εποχή που στην Κρήτη οι Μινωίτες ξαναέχτιζαν το νεότερο ανάκτορο της Κνωσού, στις Μυκήνες της Πελοποννήσου ένας άλλος λαός, οι Αχαιοί, έχτιζαν τα δικά τους ανάκτορα. Η διακόσμηση των αχαϊκών ανακτόρων θύμιζε αρκετά τα ανάκτορα της Κρήτης και από αυτό συμπεραίνουμε πως οι κάτοικοι των Μυκηνών πήραν τα πρότυπά τους από τον Μινωικό πολιτισμό. Μάλιστα θεωρείται πολύ πιθανό πως τα μυκηναϊκά ανάκτορα διακοσμήθηκαν από Κρήτες καλλιτέχνες. Οι Μυκηναίοι ήταν γενναίοι πολεμιστές. Είχαν όπλα που τα κατασκεύαζαν από μπρούντζο (ο μπρούντζος γίνεται από χαλκό και κασσίτερο, που είναι και τα δύο μέταλλα). Χρησιμοποιούσανε άλογα για να τραβούνε τις άμαξές τους. Γρήγορα μπόρεσαν να κυριαρχήσουν στους ντόπιους κατοίκους. Μυκήνες: η Πύλη των Λεόντων

Έχτισαν πόλεις που προστατεύονταν με τείχη και πιο σπουδαίο παράδειγμα γι’ αυτό αποτελεί η πόλη των Μυκηνών. Τα τείχη της πόλης ήταν Κυκλώπεια. Από τις λαμπρές Μυκήνες πήρε το όνομά του και ο πολιτισμός των Αχαιών και ονομάστηκε μυκηναϊκός πολιτισμός. Από τις πιο γνωστές πόλεις του μυκηναϊκού πολιτισμού, εκτός από τις Μυκήνες, είναι η Τίρυνθα και η Πύλος. Τα καράβια των Αχαιών, όπως παλιότερα των Μινωιτών, ταξίδευαν παντού κάνοντας εμπόριο και φέρνοντας πλούτο από μακρινά μέρη. Η γραφή τους ήταν η γραμμική Β. Η γραφή αυτή είναι η εξέλιξη της κρητικής γραφής (της γραμμικής Α). Σε αυτήν κάθε σημείο είναι μια συλλαβή. Θεωρείται η πρώτη ελληνική γραφή, γιατί η γλώσσα της γραφής είναι η αρχαϊκή ελληνική που χρησιμοποιήθηκε μετά το 1450 π.Χ. Σε πήλινες πινακίδες κάνανε λογαριασμούς και σημειώνανε τα αγαθά που έμπαιναν στις βασιλικές αποθήκες, καθώς και στους ναούς. Αποκρυπτογραφήθηκε το 1952 από τον νεαρό αρχιτέκτονα Μάικλ Βέντρις και τον καθηγητή φιλολογίας Τζον Τσάντγουικ.

Μυκηναϊκή επιγραφή, Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

Ο Τρωικός πόλεμος: Το 1200 π.Χ. οι βασιλιάδες όλων των μυκηναϊκών πόλεων ξεκίνησαν από την Αυλίδα με τα καράβια τους για να κυριεύσουν την Τροία, που ήταν μια πλούσια - εμπορική και δυνατή πόλη στη Μικρά Ασία. Σύμφωνα με τον ποιητή Όμηρο ο πόλεμος αυτός έγινε για την αγάπη της Ωραίας Ελένης, της γυναίκας του βασιλιά της Σπάρτης, Μενέλαου, την οποία έκλεψε ο Πάρης, γιος του βασιλιά της Τροίας, Πρίαμου. Δέκα χρόνια κράτησε αυτός ο πόλεμος και στο τέλος η Τροία έπεσε με το πονηρό σχέδιο του Οδυσσέα, τον Δούρειο Ίππο. Όλοι οι Αχαιοί προσποιήθηκαν ότι φύγανε με τα καράβια τους και το μόνο που άφησαν πίσω τους ήταν ένα ξύλινο άλογο αφιερωμένο στη θεά Αθηνά. Οι Τρώες έβαλαν τον Δούρειο Ίππο στην Τροία και, όταν το βράδυ κουρασμένοι από τους πανηγυρισμούς τους έπεσαν να κοιμηθούν, οι Αχαιοί πολεμιστές που ήταν κρυμμένοι μέσα στην κοιλιά του αλόγου βγήκαν και άνοιξαν τις πύλες της πόλης στους πολιορκητές.

Το λεγόμενο “αγγείο των πολεμιστών” από τις Μυκήνες (13ος αι. π.Χ.)

Ο Όμηρος αναφέρει όσα έγιναν στον πόλεμο αυτό στο επικό ποίημά του, την Ιλιάδα. Το έπος αυτό αποτελείται από 15.693 στίχους Η σύνθεσή της τοποθετείται στον 8ο αιώνα π.Χ. και βασίζεται στην παράδοση προφορικής σύνθεσης και απαγγελίας ηρωικών ποιημάτων που είχε αναπτυχθεί τους προηγούμενους αιώνες.

Σε ένα άλλο μεγάλο ποίημα, στην Οδύσσεια (12.110 περίπου στίχοι), ο Όμηρος αφηγείται τις περιπέτειες του ήρωα του Τρωικού Πολέμου και βασιλιά της Ιθάκης, Οδυσσέα, στην προσπάθειά του να επιστρέψει μετά τον τρωικό πόλεμο πίσω στο νησί του και στην αγαπημένη του σύζυγο, την Πηνελόπη.

Μυκηναίοι πολεμιστές πηγαίνουν στη μάχη

Μυκηναϊκό χάλκινο εγχειρίδιο Φανταστική προτομή του Ομήρου, ρωμαϊκό αντίγραφο (2ος αιώνας) του αυθεντικού ελληνικού (2ος αιώνας π.Χ.). Μουσείο του Λούβρου

(Λεπτομέρεια)

Δεν ήταν κάποιος διάσημος επιστήμονας που θήτευσε σε σημαντικές πανεπιστημιακές έδρες. Ήταν όμως ένας παθιασμένος ερασιτέχνης αρχαιολόγος που απέδειξε ότι η Αρχαιολογία είναι πάθος, μεράκι και τρόπος ζωής. Ήταν ο Ερρίκος Σλήμαν. Ένας παθιασμένος λάτρης του Ομήρου που συνέδεσε το όνομά του με τις ανεκτίμητης αξίας ανασκαφές στην Τροία και τις Μυκήνες. Γεννήθηκε στη γερμανική πόλη Νοϋμπούκοφ του Μεκλεμβούργου Σβερίν. Τα παιδικά του χρόνια ήταν δύσκολα και στο σχολείο ήταν ένας από τους χειρότερους μαθητές. Διάβαζε μόνο ό,τι τον γοήτευε. Ονειρευόταν ότι ήταν κι αυτός ένας ήρωας του Ομήρου. Έτσι μπήκε στο μυαλό του ένα τολμηρό σχέδιο που γρήγορα έγινε εμμονή. Να αναστήσει τον ομηρικό κόσμο και να αποδείξει ότι η Τροία υπήρξε και η Ιλιάδα δεν ήταν παραμύθι. Η ζωή όμως είχε άλλα σχέδια. Οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε η οικογένειά του τον ανάγκασαν να αφήσει το σχολείο και να εργαστεί στα πλοία. Μετά από ένα ναυάγιο σε ολλανδικές ακτές κατέληξε στο Άμστερνταμ όπου εργάστηκε σε εμπορικό οίκο. Εκεί κατάφερε να συνεχίσει τις σπουδές του και να μάθει ξένες γλώσσες, μεταξύ των οποίων και ρώσικα. Με όπλο το εμπορικό δαιμόνιο και εφόδιο τη γλώσσα τον βρίσκουμε στην Αγία Πετρούπολη, με δικό του εμπορικό οίκο. Η οικονομική του κατάσταση βελτιώνεται θεαματικά και συνεχίζει ασταμάτητα να διδάσκεται ξένες γλώσσες, στις οποίες είχε πρωτοφανή έφεση, αφού συνολικά έμαθε 22 γλώσσες! Ταξιδεύει στην Ασία και φθάνει μέχρι την Ιαπωνία και την Ινδία. Επιπλέον, μαθαίνει αρχαία και νέα ελληνικά και το 1859 επισκέπτεται την Ελλάδα. Έχει τη δυνατότητα πια να πλησιάσει το αρχαιολογικό του όνειρο, αλλά δεν έχει τις απαιτούμενες γνώσεις. Έτσι βρέθηκε στη Σορβόνη να σπουδάζει αρχαιολογία. Το 1868 στην Ιθάκη ψάχνει το ανάκτορο του Οδυσσέα. Φέρνει στο φως σπουδαία ευρήματα, αλλά όχι το ανάκτορο. Γράφει πραγματεία στα αρχαία ελληνικά περί Αρχαιολογίας και ανακηρύσσεται διδάκτωρ Αρχαιολογίας. Οι κακές γλώσσες λένε ότι η οικονομική του επιρροή και οι δυνατές του γνωριμίες συνέβαλαν στην απόκτηση του πτυχίου. Το 1869 επιστρέφει στην Ιντιανάπολη για την έκδοση του διαζυγίου του από τη Ρωσίδα σύζυγό του. Πλέον αναζητούσε νέα σύζυγο. Οι προδιαγραφές που έβαλε ήταν να είναι απόγονος του Ομήρου, Ελληνίδα με αρχαιοελληνική ομορφιά, που να λατρεύει τον δημιουργό της Οδύσσειας και να γνωρίζει την Ιλιάδα. Ο 45χρονος Σλήμαν τη βρήκε στο πρόσωπο της 17χρονης Σοφίας Εγκαστρωμένου, από την οποία απαίτησε μεταξύ άλλων να μάθει ξένες γλώσσες. Αν και τη δυσκόλευε πολύ, ήταν η πρώτη υποχώρηση που έκανε για χάρη του και ακολούθησαν πολλές ακόμη κατά τη βασανιστική συμβίωση της Σοφίας με τον Σλήμαν. Ακολουθώντας τα βήματα του Ομήρου. Το 1870 στα Στενά των Δαρδανελίων, ο Σλήμαν παρακολουθεί τις δοκιμαστικές ανασκαφές του προξένου των ΗΠΑ Φραν Κάλβερτ, ο οποίος τον παρότρυνε να ασχοληθεί συστηματικά με την ανασκαφή. Με την Ιλιάδα στο χέρι και τον Όμηρο στην ψυχή, εντόπισε στο Κουμ Καλέ τα σημεία που ήταν τα πλοία των Αχαιών. Για λόγους μυστικότητας, μόνος του με τη γυναίκα του, έναν αρχιτέκτονα και έναν αρχαιολόγο, άρχισαν να σκάβουν στο ύψωμα του Χισαρλίκ. Εκεί, με αντάλλαγμα τις πέτρες που ξέθαβε η ανασκαφή, οι Τούρκοι ιδιοκτήτες του επέτρεψαν να συνεχίσει την ανασκαφή στην ιδιοκτησία τους. Οι παραξενιές των ιδιοκτητών και η έλλειψη επίσημης άδειας, οδήγησαν την ανασκαφή σε προσωρινή αποτυχία. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν με όρους πια και αφού δεσμεύτηκε ότι θα δώσει τον μισό θησαυρό. Στις 30 Μαΐου 1873 έκανε τη μεγάλη του ανακάλυψη. Βρέθηκαν χιλιάδες ορειχάλκινα, αργυρά και χρυσά αντικείμενα, κοσμήματα, αγγεία και ό,τι άλλο θα μπορούσε κανείς να φανταστεί, από την αρχαιότητα. Αρχαία αντικείμενα που μπορεί να έφθαναν και τις 9.000! Η επιμονή του, που έφτανε στα όρια εμμονής, όντως τον οδήγησε στα ερείπια της Τροίας αφήνοντας κατάπληκτη την παγκόσμια κοινότητα. Σκηνοθεσία που «έμπαζε» από παντού Ο θησαυρός βέβαια απεκρύβη και διασκορπίστηκε σε φίλους στην Ελλάδα για να μη διεκδικηθεί από την Τουρκία. Τότε στήθηκε η πιο ευφάνταστη σκηνοθεσία. Τα ευρήματα που βρέθηκαν σε διαφορετικά σημεία της ανασκαφής τα τοποθέτησε μαζί, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει ένα απίστευτο σκηνικό, που απείχε όμως από την ιστορική πραγματικότητα. Επιπλέον, παρουσίασε ως θησαυρό του Πριάμου έναν θησαυρό χίλια χρόνια αρχαιότερο, ενώ την ασπίδα που βρέθηκε την κατέγραψε ως ασπίδα του Αχιλλέα. Μη ξέροντας καθόλου από στρωματογραφία, δεν έμαθε ποτέ ότι δεν ανακάλυψε μία Τροία αλλά εννιά! Όσο κι αν κατηγορήθηκε από ιστορικούς και αρχαιολόγους ότι κατέστρεψε πολύτιμα στοιχεία με την έλλειψη μεθοδολογίας, αναμφισβήτητα είχε πάθος, όραμα και αποφασιστικότητα. Χωρίς αυτόν η ύπαρξη της Τροίας μπορεί ακόμη να μην είχε επιβεβαιωθεί. Η αγάπη του για τον κόσμο της Ιλιάδας, τον οδήγησε στο να δώσει και στα παιδιά του τα ονόματα, Ανδρομάχη και Αγαμέμνων. Ο Σλήμαν στις Μυκήνες Αφού συγκρούστηκε με την Τουρκία για την απόκρυψη των θησαυρών, ζήτησε από την Ελλάδα να τους δεχθεί, με αντάλλαγμα την άδεια ανασκαφής στις Μυκήνες. Η ελληνική κυβέρνηση του έδωσε την πολυπόθητη άδεια, υπό την προϋπόθεση να παρακολουθείται από τις αρμόδιες αρχές. Με τον Παυσανία στο χέρι, ανακάλυψε το 1876 τον πρώτο περίβολο και τους λακκοειδείς τάφους πίσω απ την Πύλη των Λεόντων. Επίσης έφερε στην επιφάνεια πολλά ευρήματα που ανήκαν σε άρχοντες που έζησαν 300-400 χρόνια πριν τους ήρωες του. Λίγο πριν από τον θάνατό του ανακαλύπτει και το ανάκτορο της Τίρυνθας και διενεργεί ανασκαφές στον Ορχομενό της Βοιωτίας. Πέθανε στη Νάπολη στις 26 Δεκεμβρίου 1890 και κηδεύτηκε σε μαυσωλείο στο Α΄ Νεκροταφείο, που σχεδίασε ο Τσίλερ. Ο Σλήμαν επικρίθηκε σκληρά από μελετητές για τον μη επιστημονικό τρόπο, που έκανε ανασκαφές και για τη συμπεριφορά του. Κι όμως ήταν ένας άνθρωπος που κατάφερε με πείσμα και εμμονή να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Η Ιλιάδα δεν ήταν μύθος, η Τροία υπάρχει και ο πόλεμος όντως έγινε. Κι αυτό το ανακάλυψε ένας παθιασμένος ερασιτέχνης αρχαιολόγος, χάρη στην εμμονή που τον βασάνιζε από μικρό παιδί.... Πηγή: http://www.mixanitouxronou.gr/errikos-sliman-o-anthropos-pou-aneskapse-tin-tria-ke-tis-mikines-milouse-22-glossesitan-erasitechnis-archeologos-ke-diskolos-anthropos/

Η Σοφία Σλήμαν φορώντας μέρη των ευρημάτων που έφεραν στην επιφάνεια οι ανασκαφές του Χισαρλίκ.

Μυκήνες: Το αποκαλούμενο χρυσό προσωπείο του Αγαμέμνονα. Οι μάσκες από χρυσό (προσωπίδες) κάλυπταν το πρόσωπο των νεκρών βασιλέων.

← Το Ιλίου Μέλαθρον, που σημαίνει «μέγαρο της Τροίας» παραπέμποντας σαφώς στις ανασκαφές του Ερρίκου Σλήμ αν εκεί, κατασκευάστηκε μεταξύ 1878 και 1879. Σε σχέδιο του Γερμανού αρχιτέκτονα Eρνέστου Tσίλερ, χτίστηκε για να στεγάσει τον Ερρίκο Σλήμαν και την κατά τριάντα χρόνια νεότερή του δεύτερη γυναίκα του, Σοφία Εγκαστρωμένου (Καστριώτη). Κοστίζοντας τότε το τεράστιο για τα δεδομένα της εποχής ποσό των 439.650 δραχμών, γρήγορα έγινε σημείο αναφοράς της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της Αθήνας του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Το 1926 πουλήθηκε από την οικογένεια Σλήμαν κ αι πέρασε στα χέρια του ελληνικού Δημοσίου, φιλοξενώντας διαδοχικά το Συμβούλιο της Επικρατείας, τον Άρειο Πάγο αλλά και το Εφετείο ως το 1983. Τελικά παραχωρήθηκε στο υπουργείο Πολιτισμού και από το 1998 στεγάζει τη μόνιμη έκθεση του Νομισματικού Μουσείου: http://www.nma.gr/exb_1stf6.htm

Οι αρχαιολόγοι Λέβεντορ, Ντέρπφελντ και Σλήμαν στις Μυκήνες το 1885.

Μονομαχία Αχιλλέα και Έκτορα. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο

Ο Δούρειος Ίππος: Σύμφωνα με τον ποιητή Όμηρο, ήταν μια ξύλινη κατασκευή με μορφή αλόγου που άφησαν οι Αχαιοί στους Τρώες κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου. Σκοπός τους ήταν να παραπλανήσουν τους Τρώες και να πιστέψουν πως οι Αχαιοί έφυγαν και άφησαν τον ίππο (άλογο) αυτό ως δώρο στη θεά Αθηνά. Στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για μια κατασκευή που έκρυβε μέσα της κρυμμένους Αχαιούς πολεμιστές. Οι Τρώες ανέβασαν τον Δούρειο Ίππο στην πόλη τους και τον έβαλαν μέσα. Αργότερα, τη νύχτα, βγήκαν από μέσα του οι κρυμμένοι πολεμιστές και άνοιξαν τις πύλες στους υπόλοιπους Αχαιούς για να μπούνε κι αυτοί μέσα. Έτσι τελικά αλώθηκε η Τροία και οι Αχαιοί νίκησαν. Η ιδέα της κατασκευής του Δούρειου Ίππου αποδίδεται από τον Όμηρο στον βασιλιά της Ιθάκης, τον Οδυσσέα. Το έπος που έγραψε ο μεγάλος αυτός ποιητής για τον Τρωικό πόλεμο είναι η Ιλιάδα.

Εικόνα 1: Αντώνης Μελλίδης Ο Δούρειος Ίππος είναι έτοιμος να εισέλθει στην πόλη της Τροίας. Μέσα του είναι κρυμμένοι Αχαιοί πολεμιστές, ενώ στην πύλη του τείχους βρίσκονται Τρώες πολεμιστές που φαίνονται να πανηγυρίζουν για τη λύση της πολιορκίας τους.

Εικόνα 2: Βασίλης Πεΐτσης Ο Δούρειος Ίππος γεμάτος κρυφά παραθυράκια στο σώμα του και τροχούς στα πόδια του. Φαίνεται να χαμογελάει αθώα και κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τι κακό κρύβει στο εσωτερικό του. Η εικόνα δείχνει σαν να αναμένεται να έρθουν οι Τρώες για να τον παραλάβουν.

Εικόνα 3: Ελεάνα Καραζαφείρη Ο Δούρειος Ίππος, έτοιμος να εισέλθει στην Τροία, παρουσιάζεται κι εδώ να στέκεται πάνω σε τροχούς που θα διευκολύνουν τη μετακίνησή του. Στη βάση της κατασκευής μια επιγραφή πιστοποιεί πως πρόκειται για δώρο των Αχαιών προς τη θεά Αθηνά.

Οι περιπέτειες του Οδυσσέα: Σύμφωνα πάλι με τον Όμηρο, αφού τελείωσε ο δεκάχρονος Τρωικός πόλεμος, οι Αχαιοί έφυγαν για να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Ένας όμως από αυτούς, ο βασιλιάς της Ιθάκης, ο Οδυσσέας, περιπλανήθηκε για άλλα δέκα χρόνια στις θάλασσες μέχρι να επιστρέψει στην πατρίδα του. Στο ταξίδι της επιστροφής του προς την Ιθάκη ο Οδυσσέας πέρασε πολλές περιπέτειες και ταλαιπωρίες. Ο Όμηρος έγραψε ένα άλλο έπος για να μας εξιστορήσει αυτές τις περιπέτειες του Οδυσσέα και το έπος αυτό είναι η Οδύσσεια.

Εικόνα 4: Σπύρος Σιδηρόπουλος Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του τρέχουν μα σωθούν από τους Κίκονες!

Εικόνα 5: Χλόη Δημητριάδου Στη χώρα των Λωτοφάγων ένας Λωτοφάγος παίρνει να φάει ένα λωτό. Όταν κάποιοι από τους συντρόφους του Οδυσσέα δοκίμασαν αυτό τον καρπό ξεχάσανε αμέσως την πατρίδα και τους συντρόφους τους και δεν ήθελαν να φύγουν από εκεί.

Εικόνα 6: Σταυρούλα Μυλωνά Ο Κύκλωπας Πολύφημος κρατάει στο χέρι του έναν από τους συντρόφους του Οδυσσέα και ετοιμάζεται να τον κατασπαράξει. Πιο πέρα ο Οδυσσέας κρατάει το σπαθί του και είναι έτοιμος να τον αντιμετωπίσει.

Εικόνα 7: Όλγα Καλαϊτσίδου Ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του τυφλώνουν τον Κύκλωπα, καρφώνοντάς του στο μάτι ένα σουβλερό ξύλο. Εκείνος πετάγεται ουρλιάζοντας μην μπορώντας να κάνει τίποτα πια!

Εικόνα 8: Κωνσταντίνα Καραζαφείρη Το καράβι του Οδυσσέα. Από τα 12 καράβια του Οδυσσέα τα 11 καταστράφηκαν από τους Λαιστρυγόνες!

Εικόνα 9: Αναστάσης Ήργης Ο Οδυσσέας ξεφεύγει από τη σπηλιά του Πολύφημου, δεμένος κάτω από την κοιλιά ενός κριαριού!

Εικόνα 10: Άγγελος Φρίξος Τσιρογιάννης Ο θεός Αίολος δίνει το ασκί με τους ανέμους στον Οδυσσέα.

Εικόνα 11: Βασίλης Πεΐτσης Στη χώρα των Λαιστρυγόνων καταστρέφεται ο στόλος του Οδυσσέα!

Εικόνα 12: Ελευθερία Παρναούτη Η μάγισσα Κίρκη μεταμορφώνει τους συντρόφους του Οδυσσέα σε γουρούνια!

Εικόνα 13: Βασιλική Θεσσαλονικεύς Ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του στη σπηλιά του Κύκλωπα!

Εικόνα 14: Μάριος Καραγκιοζόπουλος Ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του πηγαίνοντας στους Κίκονες.

Εικόνα 15: Αφροδίτη Κούρταλη Η μάγισσα Κίρκη στο μαγεμένο της νησί!

Ο Οδυσσέας στις Σειρήνες (από αρχαίο ελληνικό αγγείο)

Ο πιο περίφημος και παλαιότερος επικός Έλληνας ποιητής, γνωστός σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα. Κατά μια παράδοση γεννήθηκε στη Σμύρνη, κατ’ άλλη στη Χίο. Πολλές πόλεις διεκδικούν τη γέννησή του. Για το βίο του μόνο μυθώδεις παραδόσεις είναι γνωστές. Έζησε κατά τον ένατο π.Χ. αιώνα και περιφερόταν σαν ραψωδός στις ελληνικές πόλεις. Λέγεται ότι ήταν τυφλός. Πέθανε στο νησί των Κυκλάδων Ίο. Πηγή: http://www.mousa.gr/html/omiros.html Παρακάτω μπορείτε να δείτε ένα σύγχρονο βιβλίο για τυφλούς! Είναι γραμμένο με τη μέθοδο Braille. Είναι η Οδύσσεια του Ομήρου για μαθητές της Α΄ Γυμνασίου! (Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών)

Τα βιβλία που είναι γραμμένα με τη μέθοδο αυτή δεν έχουν τυπωμένα γράμματα, αφού απευθύνονται σε τυφλούς μαθητές. Αντί για γράμματα έχουν τρυπούλες (στιγμές) που είναι κωδικοποιημένα γράμματα. Σε κάθε γράμμα αντιστοιχεί ένας συγκεκριμένος συνδυασμός στιγμών. Έτσι, ο τυφλός μπορεί μ’ αυτό το σύστημα να διαβάζει ψηλαφώντας τις στιγμές (τις τρυπούλες πάνω στο χαρτί) με το δάχτυλο, δηλαδή έχουμε ανάγνωση με την αφή.

Τίτλος

Συγγραφείς

Εκδόσεις

Αρχαία Ελληνική Ιστορία Η γέννηση της γραφής

ULRICH WILCKEN Στέλλα Χρυσουλάκη

Η ιστορία της γραφής Η ιστορία των ανθρώπων βιβλίο πρώτο

Κάρολ Ντόναχιου Φωκίων Γεωργιάδης, Πάολα-Μαρίνα Μουγνάι

Ιστορία - Από τη Μυθολογία στην Ιστορία

Στρατής Μαΐστρέλλης, Ελένη Καλύβη, Μαρίνα Μιχαήλ Διονύσης Βαλάσης

Παπαζήση Κέντρο Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων - Υπουργείο Πολιτισμού, 1985 Μεταίχμιο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) ΙΤΥΕ "ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ"

Μια περιπέτεια χωρίς τέλος – Η ιστορία της γραφής και του βιβλίου Ο μικρός ζωγράφος των βράχων Στοιχεία Ελληνικής Ιστορίας και Ελληνικού Πολιτισμού

Κέδρος

Μαρία Πετκανοπούλου

Καλειδοσκόπιο

Κατερίνα Τζαμαλή, Ιουλία Σκουνάκη

Access Γραφικές Τέχνες Α.Ε.

λογότυπο της UNESCO UNESCO: Η UNESCO είναι ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). Αιματίτης: Ορυκτό κόκκινου χρώματος από το οποίο βγαίνει το σίδερο. Αντιπραγματισμός: Ο αντιπραγματισμός ή ανταλλακτική οικονομία ή ανταλλακτικό εμπόριο σύμφωνα με την οικονομολογία ορίζεται η οικονομία εκείνη εντός της οποίας λαμβάνει χώρα η ανταλλαγή αγαθών (υλικών και αιματίτης άυλων) μεταξύ των οικονομικών μονάδων χωρίς τη διαμεσολάβηση του χρήματος. Αποθέσεις: Είναι οι εναποθέσεις μεταφερόμενης ύλης που παρασύρεται κυρίως από ποτάμια. Η απόθεση δρα παράλληλα με τη διάβρωση, η οποία προκαλεί τη μεταφορά ύλης τροφοδοτώντας το ρευστό που τη μεταφέρει (νερό ή αέρας). Αργεντινή: Η Δημοκρατία της Αργεντινής, ή συνηθέστερα Αργεντινή, είναι μια ισπανόφωνη χώρα στο νότιο τμήμα της Λατινικής Αμερικής, μεταξύ των Άνδεων και του νότιου Ατλαντικού Ωκεανού. Είναι η δεύτερη σε μεγαλύτερη έκταση χώρα της Λατινικής Αμερικής μετά τη Βραζιλία. βολβοί Αυτόχθονας: Ντόπιος κάτοικος. κρεμμυδιών Βολβός: Ρίζα φυτού σε σχήμα κρεμμυδιού. Γραμμική γραφή: Η Γραμμική Α είναι μια μινωική γραφή που ανακαλύφθηκε στην Κρήτη από τον Άρθουρ Έβανς το 1900. Η γραφή αυτή θεωρείται πρόγονος της Γραμμικής Β, η οποία είναι μυκηναϊκή. Εγχειρίδιο: Δίκοπο μαχαίρι που χρησιμοποιείται ως όπλο, στιλέτο. Ιερογλυφική γραφή: Με τον όρο Ιερογλυφικά αναφερόμαστε σ' ένα πρώιμο σύστημα γραφής που συνδυάζει λογογραφικά και αλφαβητικά στοιχεία. Η λέξη προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά: (ιερός+γλυφίς) «ιερές γλυφές» (δηλαδή ιερά ανάγλυφα) επειδή χρησιμοποιήθηκαν σε ιερά θρησκευτικά κείμενα. Ιερογλυφική γραφή συναντούμε στην Αίγυπτο, την Μινωική Κρήτη και σε άλλους ανεπτυγμένους λαούς. Τα Αιγυπτιακά Ιερογλυφικά με τη χρήση μιας εικόνας μπορούν να αποδώσουν και μια εσωτερική ιδέα. Τα Κρητικά Ιερογλυφικά προσδίδουν εγχειρίδιο σε κάθε εικόνα και μια φωνητική αξία, αλλά ακόμα δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί. Ιζήματα: Πετρώματα που σχηματίζονται από την καθίζηση ουσιών που αιωρούνται στον αέρα ή βρίσκονται μέσα στο νερό. Καλδέρα: Εδαφική κοιλότητα που σχηματίζεται, όταν υποχωρεί το τμήμα ενός ηφαιστειακού κώνου ή όταν διαβρώνονται βαθμιαία τα εσωτερικά τοιχώματά του. Μαλάκια: Πρωτόζωα της θάλασσας που έχουν σώμα μαλακό χωρίς σκελετό και αρθρώσεις (μύδια, σουπιές, ιερογλυφικά καλαμάρια κλπ.). (αιγυπτιακά) Μόλυβδος: Σταχτί μαλακό μέταλλο που ήταν γνωστό από την αρχαιότητα. Οψιανός: Ο οψιανός ή οψιδιανός είναι πέτρωμα που προέρχεται από ηφαιστειογενείς περιοχές νεαρής γεωλογικά ηλικίας. Κοιτάσματα οψιδιανού υπήρχαν άφθονα στη Μήλο. Είναι πέτρωμα όξινο, σκοτεινόχρωμο με υαλώδη υφή (θεωρείται φυσικό γυαλί) και χρησιμοποιήθηκε εξαιτίας της σύστασης και ανθεκτικότητάς του, ήδη από τα τέλη της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου για την κατασκευή λεπίδων με κοφτερές ακμές, που χρησίμευαν ως μαχαίρια, ξέστρες και ξυράφια για το ξύρισμα! Παγετώνας: Στρώμα πάγου σε μεγάλη έκταση. καλδέρα Πέτρωμα: Το υλικό από το οποίο αποτελείται ο στερεός φλοιός της γης. (Σαντορίνη) Πρόχους: Είδος αγγείου για νερό, που οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν για την πλύση των χεριών των συνδαιτυμόνων και των φιλοξενούμενων. Πρώτη φορά αναφέρεται από τον Όμηρο. Αλλά και στον Όμηρο και στους μεταγενέστερους ποιητές πολλές φορές ο πρόχους ταυτίζεται με την οινοχόη. Σμύριδα: Η σμύριδα, το κοινώς λεγόμενο "σμυρίγλι", είναι πέτρωμα. Το πέτρωμα αυτό χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή μυλοπετρών σε αλευρόμυλους. Κονιοποιημένο (κόκκοι διαφορετικών μεγεθών), χρησιμοποιείται ευρέως ως λειαντικό: στίλβωση λίθων όταν βρέχεται με νερό, ή μέταλλων όταν αναμειγνύεται με λάδι. Η κονιοποιημένη σμύριδα χρησιμοποιείται για κατασκευή σμυριδόπανου ή γυαλόχαρτου όταν χρησιμοποιείται σε μαλάκιο (χταπόδι) επιφάνειες που καλύπτονται με κόλλα. Σαν σκόνη η σμύριδα αναμιγνύεται με ένα υγρό (νερό, έλαιο) για να δημιουργήσει μια πάστα που χρησιμοποιείται για το βούλωμα των δοχείων: το γυάλινο πώμα και το εσωτερικό του δοχείου προσαρμόζονται και με την πάστα σμύριδας η επαφή γίνεται τέλεια. Ένα μπουκάλι ή δοχείο βουλωμένο με σμύριδα σφραγίζεται, στην κυριολεξία. ερμητικά. Στον Ελληνικό χώρο τα πλουσιότερα κοιτάσματα και τα καλύτερα από πλευράς ποιότητας, βρίσκονται στο βόρειο τμήμα της ανατολικής πλευράς της Νάξου απ' όπου και εξορύσσεται και εξάγεται η γνωστή Σμύριδα Νάξου. Κοιτάσματα σμύριδας έχουν ανακαλυφθεί στα νησιά του Αιγαίου και ειδικά στις Κυκλάδες. μόλυβδος Χαλκός: Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ο χαλκός είναι το πρώτο από τα μέταλλα που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για την κατασκευή σκευών, εργαλείων και όπλων. Εκτιμάται ότι ο χαλκός έγινε γνωστός περίπου το 9.000 π.Χ., πιθανόν επειδή απαντά ως αυτοφυής και δεν απαιτεί μεταλλουργική διαδικασία για την παρασκευή του σε καθαρή μορφή. Είναι επίσης γνωστό ότι η μεταλλουργία του χαλκού ήταν ενεργή γενικότερα στο χώρο του Αιγαίου (πχ. στην Σέριφο) κατά την διάρκεια της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, η οποία θεωρητικά σηματοδοτεί την έναρξη χρήσης του χαλκού για την κατασκευή εργαλείων όπλων, χρηστικών αγγείων, κοσμημάτων κλπ. οψιδιανός

43 παγετώνας

πέτρωμα

πρόχους

σμύριδα

χαλκός

Αναστασία Ζήση, Αναπλ. Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου:

Εντυπωσιασμένη από την ποιότητα της εργασίας και τον πλούτο των πληροφοριών, χαίρω ιδιαίτερα για την ευκαιρία που μου δίνετε να γράψω δύο λόγια για το Τεύχος 12ο το οποίο είναι αφιερωμένο στην προ-Ιστορία: από τη δημιουργία της Γης μέχρι την εποχή των Μυκηναίων. Η ποιότητα συγγραφής του υλικού είναι υψηλή, η εγκυκλοπαιδική γνώση που παρουσιάζεται είναι πλούσια με σωστές παραπομπές και ορθή χρήση της λεζάντας. Το ταξίδι στον χρόνο από την αρχή της Ζωής μέχρι την εμφάνιση σύνθετων πολιτισμών αναδεικνύει τον πρωταρχικό δεσμό του ανθρώπου με τη φύση και τη δημιουργία πολιτισμικών προτύπων πάνω στα οποία βασίστηκε η δημιουργία των πρώτων κοινωνιών, των πρώτων μορφών συλλογικής οργάνωσης. Και το σχολικό σας περιοδικό είναι μια παραδειγματική προσπάθεια συλλογικής εργασίας, ερευνητικής δραστηριότητας και μαθητικής συνεργασίας που στοχεύει στην καλλιέργεια της ιστορικής συνείδησης, της αναγνώρισης της ιστορίας όχι μόνο ως κοινωνική επιστήμη αλλά και ως αξία. Μέσα από την επιμέλεια του γλωσσαρίου, την προβολή εποπτικού υλικού και μαθητικών καλλιτεχνημάτων καλλιεργούνται παράλληλα και οι αξίες της γλώσσας, της προσωπικής έκφρασης και της δημιουργικότητας. Και πάνω από όλα το σχολικό σας περιοδικό κομίζει την αξία της παιδείας, της αρετής και της συνεργασίας, στοιχεία απαραίτητα για μια πραγματική σχολική κοινότητα. Συγχαρητήρια!

Αλέξανδρος Κόπτσης, Σχολικός Σύμβουλος 7ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Νομού Θεσσαλονίκης:

Aγαπητοί μου μαθητές Αγαπητέ συνάδελφε κ. Σαμαντζόπουλε Τελειώνοντας και αυτή η σχολική χρονιά, θα ήθελα να σας εκφράσω τη χαρά, την ικανοποίηση και την ευαρέσκειά μου τόσο για το σημαντικότατο έργο που έχετε παράξει με τη δημιουργία του περιοδικού σας, αλλά κυρίως με τη συνέχιση και τη διάρκειά του. Γιατί αν είναι σχετικά ευκολότερο να δημιουργήσεις κάτι, είναι πολύ-πολύ δύσκολο να το συνεχίσεις με την ίδια επιμονή, το ίδιο μεράκι, την ίδια αποτελεσματικότητα και κυρίως την όλο και καλύτερη ποιότητα. Στο περιοδικό αυτό με τον τίτλο «Προ-ιστορία» αποδεικνύετε για άλλη μια φορά ότι η εκπαίδευση είναι μία πολυσύνθετη διαδικασία που παρέχει δυνατότητες πλούσιας παραγωγής και συμμετοχής. Διέκρινα μέσα στο τεύχος σας αυτό όλα τα περιοδικά που έχουν παραχθεί και πιστοποιούν τη διάρκεια και την ποιότητα της δουλειάς σας. Διέκρινα επίσης πολύ καλογραμμένα κείμενα, πλούσιες ιδέες, πλούσιο υλικό και πολυποίκιλη συμμετοχή σας με φωτογραφίες, ζωγραφιές και κατασκευές. Η πολύ μεγάλη θεματολογία, οι πλούσιες πηγές που χρησιμοποιήσατε, η έρευνα που έχετε κάνει, τα αποσπάσματα από ηλεκτρονικές και έντυπες πηγές καταδεικνύουν ότι έχετε κοπιάσει πολύ και έχετε δημιουργήσει μία πολύ σημαντική εργασία παράλληλα με τα πολλαπλά καθήκοντά σας μέσα στην τάξη. Αυτό είναι το σύγχρονο σχολείο που θέλουμε να υπάρχει. Ένα σχολείο που θα συμμετέχουν όλοι ισότιμα, που θα σκορπίζει χρηστικές γνώσεις, που θα προσφέρει χαρά και δημιουργία. Μπράβο σε όλους σας αλλά και στο δάσκαλό σας που σας καθοδηγεί με αγάπη, με συνέπεια και με υπομονή, δημιουργώντας άρτιες παιδαγωγικές συνθήκες.



Μαρία Πετκανοπούλου, συγγραφέας – εκπαιδευτικός:

Μπορεί ένα περιοδικό να σε ταξιδέψει; Τι λέτε; Μπορεί γυρνώντας τις σελίδες του να νιώθεις ότι περιδιαβαίνεις στα απώτερα βάθη του χρόνου, εκεί που κάποια απολιθώματα σκιαγραφούν τη δημιουργία της ζωής; Μπορεί οι εικόνες του και ο λόγος να έχουν τη δύναμη να σε μεταφέρουν νοητά στην εποχή των ανθρώπων των σπηλαίων, στην ομορφιά των βραχογραφιών στην απαρχή της Τέχνης; Μπορεί το πάθος ενός δασκάλου να μυήσει τους μαθητές ώστε να φτιάξουν έργα τέχνης, αγγεία, ομοιώματα πλοίων, ζωγραφιές υψηλής αισθητικής λες και ήταν καλλιτέχνες των αντίστοιχων εποχών; Το «Περιοδικό μας» σαν ένας νοητός Μίτος της Αριάδνης καταφέρνει όχι μόνο να σε ταξιδέψει και να σε βγάλει από το λαβύρινθο των άγνωστων μονοπατιών της προϊστορίας, αλλά να σε κάνει να νιώσεις πως ίσως και να έζησες κάποια στιγμή και εσύ εκεί. Συγχαρητήρια στους εμπνευστές και τους δημιουργούς του!!!