Binnenland 7
dinsdag 4 mei 2010
Spitten naar het antwoord Zijn grootouders hoorde hij er bijna nooit over: de bijna complete uitroeiing van de joodse familie Bronkhorst tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het onderwerp was te pijnlijk. Maar hun kleinzoon David Bronkhorst bleef graven naar het verhaal. DOOR JAN HAZEVOET AMSTERDAM – Al vroeg had David Bronkhorst (37) door dat er een donkere kant was aan zijn verder zo saamhorige familie. „Schoolvriendjes hadden altijd heel veel ooms, tantes, neven en nichten. Die had ik allemaal niet.” Bijna dagelijks liep hij binnen bij zijn grootouders, die tegenover hem woonden. „Daar ging het gesprek vroeg of laat altijd over de oorlog. Maar dan op een manier die mij als kind heel vreemd voor kwam. Over mensen die niet waren teruggekomen, of over die-en-die die fout was geweest. Wat ik ook al snel voelde was dat mijn oma, Theresia Bronkhorst – ze noemden haar Treesje – een soort schuldgevoel had. Waarom had zij en
HOE MEER IK TE WETEN KOM, HOE AFSCHUWELIJKER HET VERHAAL WORDT DAVID BRONKHORST
haar tak van de familie de oorlog overleefd?” Haar man, Abraham ’Appie’ Bronkhorst, had tijdens de oorlog ondergedoken gezeten op zolderkamers in Rotterdam en Amsterdam. Zíjn familie werd wél bijna compleet uitgemoord: hij was de enige overlevende. De rest werd via Westerbork naar Sobibor afgevoerd. „Voor de oorlog was hij een verwend jongetje uit een schatrijke familie met een huis van 34 kamers aan de Sarphatistraat. Na de oorlog had hij niets meer en moest hij zijn leven helemaal opnieuw opbouwen. Hij zat tien jaar in psychoanalyse.” Praten over de oorlog deed zijn opa dan ook nauwelijks met zijn kleinzoon. „Ik kwam nooit echt ver en als ik wel iets raakte, werd hij warrig. Hij heeft altijd die onderduikersmentaliteit gehouden: heb het niet over dingen die gevaarlijk zijn.” Veel verder dan die brokjes informatie kwam David Bronkhorst dan ook lange tijd niet. En zijn moeder wist ook niet veel meer dan dat, want aan haar –de tweede generatie– werd al helemaal niets verteld. Toen zijn grootmoeder een jaar geleden overleed, liet zij allerlei documenten na. „Daaruit bleek dat de familie het had overleefd doordat ze een advocaat hadden ingeschakeld. Die had papieren geregeld waarin werd ’bewezen’ dat ze niet puur joods waren, en dus hoefden zij niet worden afgevoerd. Dat had hen dus altijd dwars gezeten.”
Daarna nam David Bronkhorst geen genoegen meer met onwetendheid. „Ik wil alles weten. Wie waren die familieleden die zijn omgekomen? Ik probeer hun verhaal te achterhalen. Gelukkig kun je tegenwoordig veel makkelijker dingen te weten komen, via online databases als joodsmonument.nl.” Op die manier kon hij zich een duidelijk beeld vormen van wat er in de oorlog is gebeurd. „Hoe meer ik te weten kom, hoe afschuwelijker het verhaal wordt. Maar het kan soms ook wel grappig zijn, bijvoorbeeld als ik een duidelijk familietrekje terugzie op een foto. Ah, daar komt het dus vandaan, denk ik dan.” Inmiddels heeft hij ook zijn eigen database gemaakt. Hij heeft alle foto’s uit
die tijd ingescand en op internet gezet op flickr.com/bronkarium. „Ik ben dagelijks met de oorlog bezig. Het is een obsessie, maar wel een gezonde, geloof ik. Het is niets in vergelijking met het trauma dat mijn grootouders hadden. Het bijzondere is dat ook mijn moeder opeens erg geïnteresseerd is. Er was dus een derde generatie nodig om de tweede antwoorden te geven.” Maar of hij het ook doorgeeft aan zijn eigen zoontje van een jaar, weet hij niet. „Misschien moet hij maar zijn eigen hobby vinden. Vliegtuigen, ofzo.” Wel valt het hem op hoe de blik op de jodenvervolging en de holocaust door de jaren heen verandert. „Toen ik klein was, deed iedereen er heel voorzichtig
over. Daarna werd de holocaust breed erkend. En nu zijn we op een punt dat iedereen ermee aan de haal gaat voor eigen politieke doeleinden. Niemand kijkt er tegenwoordig van op als je beweert dat de holocaust helemaal niet zo ingrijpend was. Ik denk dat dat komt omdat Israël tegenwoordig als fout wordt gezien. Bovendien zijn er maar 30.000 joden in Nederland en sterven de mensen die het allemaal hebben meegemaakt bij bosjes. Het taboe op het onderwerp is in ieder geval wel doorbroken en misschien is dat ook wel goed. Het belangrijkste is dat het bespreekbaar is geworden.”
Live televisie pauzeren met Interactieve TV. Het ’Bronkarium’ van David Bronkhorst op Flickr.com.
Nu inclusief sief harddisk disk recorder rder
OPEN AVONDEN Rotterdam
Donderdag 6 mei 19.00 uur
Amsterdam
Dinsdag 11 mei 19.00 uur Start en mei tus! s augu
Den Haag
Dinsdag 15 juni 19.00 uur
T 020 6201715 - F 020 6389193 - E info@wts.nl - I www.wts.nl
en Amsterdam
GVB zorgt voor het spoor
kpn winkel
kpn.com
0800 0115
Bijna 650.000 instappers vinden dagelijks hun weg over bijna 300 kilometer tram- en metrorails in Amsterdam. Wij zorgen daarom goed voor het spoor. Door rails en wissels regelmatig schoon te maken, te slijpen en te vervangen. Zo reist u veilig en comfortabel met tram en metro. Kijk op gvb.nl/Amsterdam