SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar frequent verschijnend e-mailblad als ideeënbus, discussieforum en actieprogram voor het schutterijwezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 14 – Maastricht, vrijdag 18 februari 2005 REDACTIE Bezoekadres: SB-redactie, p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht Telefoon (met voicemail): 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62 Mobiel: 06.42 58 70 04 Fax : (00.31) (0)43.310 04 06 E-mail: redactie@schuttersbrief.nl Voorlopige bankrekening binnenland: 85 88 27 298 t.n.v. Alfred Disch te Maastricht Voorlopige bankrekening buitenland IBAN-code: NL86SNSBO - 85 88 27 298; BIC-code: SNSBNL2A ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL - 6221 AE Maastricht
Redacteurs: 1) Alfred Disch; 2) vacature(s).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------INHOUD De oorsprong van koningsvogelschieting, koningschap en keizerschap: zie blz. 338 - 343 En verder nog enkele mededelingen, blz. 344
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------COLOFON De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting i.o. De SB wordt gratis verstrekt: zie de verzendlijst op de voorlaatste pagina van SB-nummer 8. Met de SB worden bij tijd en wijle de zogeheten ‘SB-Bijlagen. Werkdocumenten voor het schutterswezen’ meegezonden. De SB-Bijlagen verschijnen ten minste tweemaal per jaar. Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB en de SB-Bijlagen ontvangen? Laat dit dan m.v.v. Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten aan: redactie@schuttersbrief.nl. Daar de aan de uitgave van de SB-nummers en SB-Bijlagen verbonden kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, verzoekt de redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de hierboven vermelde (voorlopige) bankrekening van de SB-redactie. Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de redactie U bij voorbaat hartelijk dank! De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering. Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de laatste pagina van SB-nummer 8. U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, dus niet (!) ten behoeve van derden. Oude nummers van de digitale Schuttersbrief kunnen te allen tijde bij de redactie worden opgevraagd. Geprinte maandedities (incl. eventuele SB-Bijlagen), uitgebreid met o.a. inhoudsopgave en register alsmede voorzien van een speciale omslag en rugband, zijn te verkrijgen door overmaking vooraf van 5 euro per exemplaar (incl. porto) naar de bankrekening van de SB-redactie. Jaarabonnement: 30 euro. Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek. Wilt U óók Uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek in de SB geopend. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
© Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht MMIV
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 14
18 februari 2005
1
337
CORRESPONDENTIE inzake ‘De oorsprong van de koningsvogelschieting en het schutterskoningschap’ (1) VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, internetredacteur van de Broederschap Sint-Sebastianus te Klimmen Klimmen (Lb.), 22 januari 2005 Geachte Alfred, Ik meen me te herinneren dat in nummer 5 van de Schuttersbrief de heer Fred Hannen de vraag stelde waar het koningsvogelschieten vandaan komt. U was van mening dat eerst de lezers van de SB moesten reageren, voordat U zelf een antwoord zou geven. Ik was toevallig vandaag in de afleveringen van het Limburgse Schutterstijdschrift aan het bladeren op zoek naar iets nieuws voor op onze website en om meer informatie te vinden die bruikbaar is voor het jubileumboekje, toen ik het LS van december 2000 (= nummer 49) in handen kreeg. Op pagina 2 en verder is er een interview van Dr. Michaelis, geschreven door Luc Wolters. Dr. Michaelis is auteur van twee boeken en hij heeft in die boeken ook het ontstaan van het vogelschieten behandeld. Ik vond dit zo interessant, dat ik dit artikel meteen aan mijn vader voorlegde en we waren van mening dat dit zeer zeker interessant genoeg is om op onze website te plaatsen. Dus een dezer dagen (waarschijnlijk morgen al) zal het betreffende artikel op onze website staan. Toch hier alvast een korte samenvatting. De heer Michaelis bezocht het eiland Man (tussen Groot-Brittannië en Ierland). En daar was hij getuige van een oeroud gebruik: het schieten op een winterkoninkje. Als het diertje gevangen en gedood is, dan wordt het beestje op een stok gespietst en wordt het door het dorp gedragen. Dit moest aangeven dat ‘Koning Winter’ was overwonnen. Verder heeft Michaelis het erover dat later het ‘heidense gebruik’ door de christelijke kerk is overgenomen en zo zijn plaats gevonden heeft in onze samenleving. Waarom de schutterijen van tegenwoordig nog deze traditie hebben, verklaart hij op de volgende twee wijzen. a) De ‘groepen mensen’ die deze traditie van het jagen op de vogel hooghielden, vormden later de weerbaarheidsverenigingen / schutterijen. b) De schutterijen namen dit oude gebruik over. Wat onze vereniging betreft, daar kan ik kort het volgende over vermelden. Wie bij ons [dus bij de Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen] drie jaar achtereen de vogel afschiet, mag zich keizer noemen. Hij blijft keizer totdat hij doodgaat of totdat er een nieuwe keizer komt. Met vriendelijke groet, Mathy Leunissen.
AAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen Maastricht, 23 januari 2005 Beste Mathy, Op blz. 168 van SB - nr. 5 stelt dhr. Fred Hannen inderdaad onder meer (!) de vraag naar de herkomst van het koningschap c.q. van de koningschieting binnen het schutters(gilden)wezen. En als reactie daarop liet ik ter aangehaalder plaatse weten, de voorkeur eraan te geven om ‘anderen maar (eerst) eens’ zich te laten buigen over die kwestie. ‘We zien dan vanzelf wel, of we met z’n allen [de door Hannen aangesneden problemen] kunnen tackelen’, zo sloot ik mijn antwoord af. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
338
18 februari 2005 2
Schuttersbrief - nummer 14
Mijn korte reactie aan het adres van dhr. Hannen werd ingegeven door mijn verlangen om niet zelf - hetzij als privé-persoon hetzij als redacteur - altijd als eerste inhoudelijk te reageren op wat in de Schuttersbrief te berde wordt gebracht. Tegelijk besef(te) ik, dat vragen in de SB ook weer niet al te lang onbeantwoord moeten blijven. Ik ben dan ook blij met jouw reactie. Temeer, omdat je met jouw mailing tevens ingaat op nog een andere, door de heer Hannen gestelde vraag, die samenhangt met die naar de oorsprong van het koning(svogel)schieten c.q. het schutterskoningschap. De vraag namelijk: is een en ander wetenschappelijk na te gaan? Je vat meteen de spreekwoordelijke koe bij de hoorns, door niemand minder dan de vermaarde wetenschapper en schutterijkenner dr. Hans-Harold Michaelis (geboren te Hannover in 1925) ten tonele te voeren. En je geeft - met behulp van Wolters 2000 - mijns inziens een aardige samenvatting in notendop van Michaelis’stelling: de eertijds wijdverbreide folklore van het winterkoninkje-vangen zou aan de basis hebben gelegen van de folklore van het koningsvogelschieten. Ik herinner me, dat ik jaren geleden met majoor Wim Pijpers, de toenmalige LS-hoofdredacteur, tijdens een bezoekje van mij aan hem op de Tapijnkazerne in Maastricht heb gediscussieerd over de waarheidsgehalte van Michaelis’stelling. Wim Pijpers bleek, zoals ongetwijfeld menige andere schutterijkenner, overtuigd van de juistheid van Michaelis’bewering. Zelf geloof ik niet of nauwelijks, dat Michaelis in deze aangelegenheid het bij het rechte eind heeft. Maar bewijzen dat Michaelis ongelijk heeft, kan ik niet. Een van de zwakke punten in Michaelis’betoog vind ik, dat er - en ook Michaelis zelf geeft dit met zoveel woorden toe (cf. Michaelis 1985, passim, en Michaelis 1993, blz. 4-20) - over de folklore van het winterkoninkje totaal niets bekend is uit het tijdvak ±1000 - ±1200. En laat dát nu net de periode zijn waarin we het ontstaan van het schutterijwezen moeten zoeken! Is er werkelijk een ontwikkeling geweest van ‘in groepsverband georganiseerde jacht op het winterkoninkje’ naar ‘georganiseerde stedelijke weerbaarheid in de vorm van een schutterij’ en dus een evolutie van ‘vogelschutter’ naar ‘weerbaarheidsschutter’? Ik zie dat niet zo zitten. De ontstaanshistorie van het schuttersgildenwezen was mijns inziens toch van een héél andere aard. En zelfs als men de folklore van het koningsvogelschieten geheel los mag zien van de wordingsgeschiedenis der schutterijen (wat ik meen te mogen beweren), dan nóg rijst daar de vraag of de allereerste of wat latere schuttersgilden wel de folklore van het koningsvogelschieten hebben overgenomen of afgekeken van ‘de vogelschutters van Michaelis’. Zou nadere bestudering van de schutterijhistorie van vlak vóór het jaar 1200 in Italië, de door mij beweerde bakermat van het schutterijwezen, misschien binnen afzienbare tijd uitsluitsel kunnen verschaffen? Het laatste woord over de oorsprong van het schutterskoningschap en van de koningsvogelschieting is zeker nog niet gezegd! 1) Michaelis 1985 = H.-Th. Michaelis: Schützengilden. Ursprung - Tradition - Entwicklung [= ‘Schuttersgilden. Oorsprong – Traditie – Ontwikkeling’]. München 1985. 2) Michaelis 1993 = H.-Th. Michaelis: Unter schwarz-rot-goldenem Banner und dem Signum des Doppeladlers. Gescheiterte Volksbewaffnung- und Vereinigingsbestrebungen in der Deutschen Nationalbewegung und im Deutschen Schützenbund 1859-1869 - Elemente einer deutschen Tragödie [= Onder het Rood-zwart-gele Vaan en in het Teken van de Dubbele Adelaar. Mislukte pogingen tot volksbewapening en eenwording binnen de Duitse nationale beweging en de Duitse Schuttersbond 1859-1869 - Elementen van een Duitse tragedie’]. Series: Europäische Hochschulschriften, Reeks 3, Deel 549. Frankfort aan de Main - Berlijn - Bern - New York - Parijs - Wenen 1993. 3) Wolters 2000 = L. Wolters: ‘Filosoferen over schutterijen. In gesprek met de auteur Dr. Michaelis’, in: Limburgs Schutterstijdschrift, nummer 49, december 2000, blz. 2-5 (met illustraties).
Voor alle kwesties betreffende het schutterskoningschap in relatie tot het schutterskeizerschap verwijs ik naar de SB-rubriek Correspondentie inzake ‘Het koningschap en keizerschap’. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 14
18 februari 2005
3
339
VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen Klimmen (Lb.), 24 januari 2005 Beste Alfred, Dank voor Uw reactie. Een en ander heeft ertoe geleid, dat het nu niet meer zeker is dat het betreffende artikel van Luc Wolters op onze website gezet wordt. Overigens, mijn vader had ook al zijn bedenkingen over de theorie van Michaelis. Met vriendelijke groet, Mathy Leunissen.
VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen Klimmen (Lb.), 25 januari 2005 Beste Alfred Disch, De heer Fred Hannen vroeg in Schuttersbrief - nummer 5 o.a. naar het ontstaan van het vogelschieten. Ik heb in een eerdere e-mail aan U (22 januari jl.) een korte samenvatting gegeven van de theorie die de heer Hans-Thorald Michaelis heeft; zie ook Luc Wolters’artikel in nummer 49 van het Limburgs Schutterstijdschrift, december 2000, pagina 2 en verder. Mijn vader en ik zijn overigens inderdaad van het idee afgestapt om het artikel op onze website te plaatsen. Als er interesse in is, wil ik het betreffende artikel alsnog naar U doorsturen. Uw reactie was dat U er sterk aan twijfelt, of de theorie van Michaelis wel op enige waarheid berust, twijfels die ook mijn vader al had en ikzelf ook overigens. Het probleem dat U zelf ook al aangeeft in Uw reactie, is dat deze ‘theorie’ niet goed te bewijzen valt. Ikzelf ben geen historicus, met het gevolg dat ik in tegenstelling tot U of de heer Wolters eerder geneigd ben om minder te twijfelen aan een theorie. Waar U bij het horen van een theorie een paar argumenten ‘uit Uw mouw kunt schudden’ die de betreffende theorie bekrachtigen of ontkrachten, zal ik toch eerst flink wat ‘onderzoek’ moeten doen. Ikzelf heb eigenlijk geen flauw idee waar het koningschap of keizerschap oorspronkelijk vandaan komt. Dus de verklaringen die ik voor Uw Schuttersbrief stuur, zijn verklaringen die ik gehoord of gelezen heb. Daarmee wil ik niet meteen zeggen dat het ook de enige verklaringen zijn of de juiste, maar wél dat ze een en ander kunnen ophelderen. Evenals de heer Hannen ben ik maar ‘een arme stakker’ die in het duister tast. Ik zal hier nog een mogelijke verklaring geven voor het ontstaan van het schutterskoningschap! Tijdens de schuttersmis op Sebastianuskermis (23 januari jongstleden) gaf de nieuwe pastoor van Klimmen (de heer Crutzen) in zijn openingswoord eveneens een mogelijke verklaring van het schutterskoningschap. Het kwam erop neer, dat het koningschap min of meer een teken van vruchtbaarheid was. Vroeger mochten namelijk alleen de ongehuwde (jonge) mannen op de koningsvogel schieten. Was de koningsvogel afgeschoten, dan waren het de ongehuwde (jonge) vrouwen van de gemeenschap die vervolgens een ‘boom’ (koningsden) gingen versieren en bij de nieuwe koning gingen planten, zodat ieder ongehuwd meisje / vrouw wist: ‘hier zit een -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
340
18 februari 2005 4
Schuttersbrief - nummer 14
ongehuwde (jonge)man die zeer goed is in het schieten.’ Zoals gezegd, een soort ‘vruchtbaarheidssymbool’. (Alhoewel ik niet helemaal de ‘link’ zie tussen het goed kunnen schieten en ‘vruchtbaar’ zijn.) Nogmaals: ik wil er de nadruk op leggen, dat ik deze mogelijke verklaring tijdens de schuttersmis hoorde en dat ik het dus allemaal heb moeten onthouden. Ik was van plan om de heer Crutzen na afloop van de mis te vragen hoe hij op deze verklaring kwam. Maar het probleem was dat hij na de mis andere verplichtingen had en daarom zelfs niet op onze feestvergadering aanwezig kon zijn, waardoor ik de kans niet meer kreeg om het hem te vragen. Ik zal zeker nog contact met hem opnemen en vragen voor nadere informatie en die zeker opsturen naar de Schuttersbrief als ik die gekregen heb. Met vriendelijke groet, Mathy Leunissen.
AAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen Maastricht, 26 januari 2005 Beste Mathy, Het artikel van Luc Wolters ken ik, zoals uit mijn e-mail van drie dagen geleden valt op te maken. Bovendien heb ik alle afleveringen van het Limburgs Schutterstijdschrift in mijn bezit. Het zeer lezenswaardige artikel van Luc Wolters hoef je me dus niet toe te zenden. In elk geval dank voor jouw vriendelijke aanbod! Over het ontstaan van het schutterskeizerschap hoeven we hier niet of nauwelijks in discussie te treden, denk ik. Dáár is een ándere SB-rubriek bovendien bedoeld voor. In dat verband verwijs ik je naar de nog volgende Correspondentie inzake ‘De oorsprong van het schutterskeizerschap’. De verklaring dat het koningsvogelschieten aanvankelijk een vruchtbaarheidsritueel geweest is, was mij reeds bekend. Doch ik wil daar nu niet nader op ingaan, omdat ik eerst eens het betoog van de eerwaarde heer Crutzen wil afwachten. Ik ben zeer benieuwd wat hij in deze te melden heeft. Formuleer jouw e-mail aan pastoor Crutzen zó, dat die mailing geplaatst kan worden in de SB. En vraag - als je wil - aan Crutzen, of hij ermee akkoord gaat dat zijn antwoord eveneens integraal wordt opgenomen in de SB. Ik denk, dat jij en pastoor Crutzen daar veel schuttersvrienden een plezier mee zullen doen! Bij voorbaat dank voor de te nemen moeite! Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 14
18 februari 2005
5
341
CORRESPONDENTIE inzake ‘De oorsprong van het schutterskeizerschap’ (1) AAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, internetredacteur van de Broederschap Sint-Sebastianus te Klimmen Maastricht, 28 januari 2005 Beste Mathy, In onze correspondentie over de oorsprong van het schutterskoningschap en van de koningsvogelschieting meldde je me, dat je ‘eigenlijk geen flauw idee [hebt] waar het koningschap of keizerschap oorspronkelijk vandaan komt.’ Anders dan in het geval van het schutterskoningschap lijkt mij jouw ‘vraag’ naar het ontstaan van het schutterskeizerschap toch om de volgende reden wat minder moeilijk te beantwoorden. Kun je je nog afvragen, hoe het precies gezeten heeft met de oorsprong van het schutterskoningschap en hoe die kwestie verder te combineren valt met het ontstaan van de koningsvogelschieting - mijn nuchtere boerenverstand zegt mij, dat de origine van het schutterskeizerschap - historisch beschouwd - zonder meer moet liggen in het verlengde (!) van de wordingsgeschiedenis van het schutterskoningschap. Met andere woorden: het schutterskeizerschap is mijns inziens logischerwijs van jongere datum dan het schutterskoningschap. De meerledige vervolgvraag is dan nog ‘slechts’, hoeveel jonger het schutterskeizerschap is en dus wanneer wie waar in Europa voor het eerst op het idee gekomen is van een schutterskeizerschap. Over het hoe van het ontstaan en het waarom van de totstandkoming van het keizerschap bij de schutters hoeven we ons - denk ik - niet suf te piekeren. En de wat-vraag (waar gaat het in feite om?) lijkt mij al helemaal zo klaar als een klontje! Laten we de fameuze zes Duitse W-vragen (Wer?, Was?, Warum?, Wie?, Wo?, Wann? = Wie?, Wat?, Waarom?, Hoe?, Waar?, Wanneer?), waar elke historicus bij ongeacht welke van zijn onderzoekingen mee te maken krijgt, eens langslopen. Ik ga ze alle zes één voor één na en doe dit in vrij willekeurige volgorde, ofschoon - in het algemeen gesteld - van die zes W-vragen de waarom-vraag - tenminste voor een geschiedkundige - verreweg de belangrijkste is. Zoals gezegd, het antwoord op de wat-vraag is al klip en klaar: het gaat om het ontstaan van het schutterskeizerschap. Immers, dát is in deze SB-rubriek het uitgangspunt van onze recherche, van onze naspeuring. Overigens is daarmee onze wat-vraag zeker nog niet helemaal beantwoord. Want we kunnen ons óók afvragen, wat (!) het schutterskeizerschap eertijds - d.w.z. bij zijn ontstaan - feitelijk inhield. Andere kwesties, zoals: wat (!) houdt het schutterskeizerschap vandaag de dag feitelijk in of zou het moeten inhouden?, zijn - hoe belangrijk ook - van een volstrekt andere orde en horen dan ook in een ándere SB-rubriek thuis. Wij bepalen in deze rubriek ons immers uitsluitend tot de historische beginperiode van het schutterskeizerschap. En daarmee zijn we aanbeland bij een volgende W-vraag. Wanneer is namelijk binnen het schutterswereldje het keizerschap geïntroduceerd? Een vraag die ikzelf slechts zéér ten dele bereids heb beantwoord: het schutterskeizerschap moet mijns inziens ná (!) de totstandkoming van het schutterskoningschap zijn ontstaan. Maar wél zo interessant is het natuurlijk om te weten, in precies welke geschiedenisperiode. Wie het weet, mag het zeggen! Ik vermoed (maar meer dan een vermoeden is het niet): op z’n vroegst ergens in de loop van de Hoge Middeleeuwen (1300-1500). Aan de onmiddellijk voorgaande vraag koppel ik dan maar meteen de waar-kwestie. En dus: waar in Europa moet het eerste keizerschap bij schutterijen gezocht worden? Was het misschien -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
342
18 februari 2005 6
Schuttersbrief - nummer 14
in het gebied waar we tevens de oorsprong van het schuttersgildenwezen moeten zoeken? Derhalve in Italië? Of wellicht in Kroonvlaanderen (waar - naar mijn mening - de vroegste schutterijen benoorden de Alpen ontstonden)? Of toch ergens in Duitsland, d.w.z. het kerngebied van het toenmalige Heilige Romeinse Rijk van Duitse Natie, immers destijds het enige keizerrijk in Europa (als we tenminste het Byzantijnse Rijk even buiten beschouwing laten)? Wie zal het zeggen! En met het zinspelen op het keizerschap in staatsrechtelijke zin kom ik dan mogelijk ook dichter bij het waarom van de oorsprong van het keizerschap in folkloristisch-schutterlijke zin. Waarom is er indertijd binnen het schutterijwezen het ‘instituut’ van het keizerschap geschapen? Zoals ík het zie, moet het antwoord op die vraag net even weer iets anders luiden dan in het geval van het schutterskoningschap. De middeleeuwse maatschappij zinderde van symboliek. Aan het schutterlijke koningschap hebben vóór mij wetenschappers van diverse pluimage dan ook - naar ik meen: zéér terecht - een symbolische uitleg gegeven, echter niet zelden op zéér uiteenlopende wijze. Wat het schutterskeizerschap aangaat, zoek ik - bij gebrek aan beter weten - de verklaring enerzijds in een middeleeuwse uitingsvorm die voor schutterijleden zéér stimulerend bleek om tot nóg betere schietprestaties te komen, en anderzijds in de symboliek van ‘baas boven baas’, naar analogie van de échte keizer die hiërarchisch óók boven de échte koning staat. In dezelfde sfeer van de aard van het tweede deel van mijn zojuist gegeven uitleg, dus in de symbolische waarde, zal wellicht eveneens een part van het antwoord te vinden zijn op de vraag, hoe aan het schutterskeizerschap van meet af aan vorm en gestalte is gegeven. Het getal drie - ik geef het maar als voorbeeld - was in de ogen van de middeleeuwer een heilig getal en dus kwam er (het idee van) de verplichting, dat enkel en alleen degene voor het schutterskeizerschap in aanmerking kwam die drie (!) achtereenvolgende keren de koningsvogel had weten af te schieten. Een schietprestatie die bijna een onmogelijkheid leek en bijgevolg maar voor zéér weinige lieden was weggelegd (zoals het keizerschap in staatsrechtelijke betekenis evenzeer aan slechts enkelen is beschoren). De zesde en laatste W-vraag, - t.w.: wie heeft of hebben het eerste schutterskeizerschap in het leven geroepen? - lijkt op het eerste gezicht heel simpel te beantwoorden. Uiteraard, althans zéér waarschijnlijk: de schutters zelf! Maar dan duikt de prangende vraag op: welke schutterij(en) is (zijn) dáár als eerste toe overgegaan? En dan moet ik - met verwijzing naar de eerder gestelde waar-vraag - in alle eerlijkheid weer erkennen: óók hier blijf ik het enig juiste antwoord voorshands schuldig! Beste Mathy, met het vorenstaande heb ik enkele geschiedtheoretische lijnen aangegeven, waarlangs het geschiedpraktische onderzoek naar de oorsprong van het schutterskeizerschap zou kunnen verlopen. Veel, zéér veel moet nog worden uitgezocht en onderzocht. Immers, voorzover mij bekend is er totnogtoe nauwelijks een grondige studie gemaakt van het ontstaan van het keizerschap bij schutters. Ik koester daarom geenszins de ijdele hoop, dat op korte termijn alle hierboven door mij opgeworpen vragen afdoende zullen worden beantwoord. Maar óók het louter stellen van vragen levert een bijdrage aan het voortschrijdend inzicht dat we met ons schutterijonderzoek beogen. Blijf daarom alsjeblieft de Schuttersbrief bestoken met vragen en suggesties! En als ik iets niet weet (wat héél vaak het geval is), dan zal ongetwijfeld wel iemand onder de SB-lezers het begin van een mogelijk antwoord willen formuleren. En zo werken we met z’n allen - ieder op zijn eigen bescheiden wijze - aan het voltooien van een deel van de grootse legpuzzel die ‘Schutterijhistorie’ heet. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 14
18 februari 2005
7
343
MEDEDELINGEN -----MEDEDELING 10 (inzake schutterijboek)
VAN: De Heer Jo van den Biggelaar, secretaris van EGS - Regio 3 Wintelre (N.Br.), 11 februari 2005 In aansluiting op SB 6 (schuttersgilden op Oude Tonge) wil ik U wijzen op het boek ‘Brave koppen en gladde aengesigten; de Goese schutters en hun schilders: C.W. Rversdijck, W.C. Eversdijck en P. Peuteman.’ door F. van der Ploeg en C.E. Zonnevylle-Heyning. Het boek is uitgegeven bij gelegenheid van de tentoonstelling ‘Schutters in Goes in de 17e en 18e eeuw’ in het museum voor Zuid- en Noord- Beveland in 1999. Groeten, J. van den Biggelaar. -----MEDEDELING 11 (inzake gift voor de SB) [Vervolg op SB-nummer 8, blz. 315] Ook deze maand mocht de SB-redactie geldelijke steun ontvangen en wel van: 6) de heer F.J.H. (Frans) Mennen te Veldhoven (N.Br.) d.d. 14.2.2005:
€
15,00
Hartelijk dank! Giften uit binnen- en buitenland ten behoeve van de instandhouding van de Schuttersbrief (SB) kunnen worden gestort op de bankrekening, vermeld op de 1ste bladzijde van elk SB-nummer. Wilt U per se dat Uw naam niet publiekelijk bekend wordt, vermeldt U dan ‘Gift van NN’ op Uw overschrijvingsformulier aan de bank. Uw donatie, hoe gering ook, is zéér welkom. Zonder Uw geldelijke ondersteuning redt de SB-redactie het op den duur niet! -----MEDEDELING 12 (inzake gildenzilver)
VAN: De Heer Jan Timmermans, auteur van diverse publicaties over het schutterswezen Grave (N.Br.), 16 februari 2005 Geachte Heer Disch, Vorige maand heb ik een lezing gehouden op de jaarvergadering van de NBFS - Kring van Schuttersgilden ‘Land van Cuijk’ met als onderwerp ‘Gildenzilver, wat doen we ermee?’. De kringsecretaris zal binnenkort de power-point presentatie en bijbehorende tekst plaatsen op de website van de Kring (www.kringlandvancuijk.nl). Met vriendelijke groet, Jan Timmermans ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
344
18 februari 2005 8
Schuttersbrief - nummer 14