SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar frequent verschijnend e-mailblad als ideeënbus, discussieforum en actieprogram voor het schutterijwezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 15 – Maastricht, zondag 20 februari 2005 REDACTIE Bezoekadres: SB-redactie, p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht Telefoon (met voicemail): 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62 Mobiel: 06.42 58 70 04 Fax : (00.31) (0)43.310 04 06 E-mail: redactie@schuttersbrief.nl Voorlopige bankrekening binnenland: 85 88 27 298 t.n.v. Alfred Disch te Maastricht Voorlopige bankrekening buitenland IBAN-code: NL86SNSBO - 85 88 27 298; BIC-code: SNSBNL2A ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL - 6221 AE Maastricht
Redacteurs: 1) Alfred Disch; 2) vacature(s).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------INHOUD De rubriek ‘Vraag en antwoord’: zie blz. 346 - 349 En verder iets over een opmerkelijk plakalbum, blz. 350
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------COLOFON De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting i.o. De SB wordt gratis verstrekt: zie de verzendlijst op de voorlaatste pagina van SB-nummer 8. Met de SB worden bij tijd en wijle de zogeheten ‘SB-Bijlagen. Werkdocumenten voor het schutterswezen’ meegezonden. De SB-Bijlagen verschijnen ten minste tweemaal per jaar. Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB en de SB-Bijlagen ontvangen? Laat dit dan m.v.v. Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten aan: redactie@schuttersbrief.nl. Daar de aan de uitgave van de SB-nummers en SB-Bijlagen verbonden kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, verzoekt de redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de hierboven vermelde (voorlopige) bankrekening van de SB-redactie. Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de redactie U bij voorbaat hartelijk dank! De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering. Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de laatste pagina van SB-nummer 8. U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, dus niet (!) ten behoeve van derden. Oude nummers van de digitale Schuttersbrief kunnen te allen tijde bij de redactie worden opgevraagd. Geprinte maandedities (incl. eventuele SB-Bijlagen), uitgebreid met o.a. inhoudsopgave en register alsmede voorzien van een speciale omslag en rugband, zijn te verkrijgen door overmaking vooraf van 5 euro per exemplaar (incl. porto) naar de bankrekening van de SB-redactie. Jaarabonnement: 30 euro. Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek. Wilt U óók Uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek in de SB geopend. © Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht MMIV
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 15 20 februari 2005 345 1
VRAAG EN ANTWOORD Gelieve Uw antwoord steeds (óók) te richten aan de redactie van de SCHUTTERSBRIEF (redactie@schuttersbrief.nl), zodat niet alléén de vraagsteller maar álle SB-lezers er profijt van kunnen hebben! -----ANTWOORD 3 Van Mathy Leunissen, webredacteur van de Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen (Lb.), d.d. 4.1.2005: Geachte Heer Alfred Disch, ik wilde U nogmaals bedanken voor de twee boeken van J.A. Jolles die ik via U gekregen heb. Ik ben U zeer dankbaar daarvoor en, zoals U misschien wel gezien heeft op onze website (www.sint-sebastianus.nl), hebben we daar meteen dankbaar gebruik van gemaakt. Nogmaals hartelijk dank daarvoor. Met vriendelijke groet. (Mathy Leunissen: evilzwelkeisevil@hotmail.com) -----ANTWOORD 22 (bronzen geweertje) [vervolg 1] ANTWOORD 23 (toebehoren musket) [vervolg 1] ANTWOORD 24 (fragment van kanon) [vervolg 1]
VAN: De Heer Jan Bogers, bestuurslid van de Stichting Maastricht Vestingstad (SMV), redacteur van het tijdschrift ‘Om de Vesting’ Maastricht, 19.12.2004 Beste Alfred Disch, In reactie op de door jou doorgestuurde kopij de volgende opmerkingen. Op de vragen van dhr. Hoogenkamp is het zonder afbeeldingen moeilijk een bevredigend antwoord te geven. Wat betreft vraag 22, kan ik (na ontvangst van een afbeelding) slechts aangeven wat voor type geweer het is en zodoende waarschijnlijk de tijdsperiode aangeven. De aard van het gebruik blijft een gok. Vraag 23: ook hier is een afbeelding onontbeerlijk. Naar aanleiding van de maten ( voornamelijk de breedte - doorsnee) zou ik zeggen: een laadstok. Zoals gezegd, met een afbeelding zou ik een meer gedetailleerd antwoord kunnen geven. Vraag 24 dan. Ook hier is een afbeelding onontbeerlijk. Naar aanleiding van de tekst van dhr. Hoogenkamp en de door hem geschatte diameter gaat het om een zwaarder stuk geschut. Voor de datering zal hij moeten kijken naar het soort ijzer. Kanonnen uit de door hem gemelde periode (zestiende eeuw) zouden normaliter gesmeed moeten zijn; stukken uit een latere periode zijn gegoten. Het verschil is gemakkelijk waarneembaar. Echte antwoorden kan ik dus pas geven na ontvangst van kopieën van de afbeeldingen. Mijn adres is Herdenkingsplein 28-A, 6211 PX Maastricht. Gooi maar in mijn brievenbus en ik zal per ommegaande uitgebreider antwoord geven. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
346
20 februari 2005 2
Schuttersbrief - nummer 15
Dan heb ik - n.a.v. van de door jou aan mij in concept gegeven antwoorden 22 t/m 24 in SBnummer 6, blz. 246 t/m 248 - enkele kleine wijzigingen aangebracht wat betreft de juiste spelling e.d. Verder wordt voor de kanongroep van de SMV niet meer de naam ‘Paravicini di Capelli’ gebruikt. Deze militair was in 1792 artilleriecommandant in Maastricht en heeft details van de toen gebruikte uniformen op papier gezet. Vandaar dat de naam in eerste instantie gebruikt is, maar al gauw heeft men hiervan afgezien daar er geen enkele historische reden voor is. Daarnaast wil ik opmerken, dat de kanongroep van de SMV nog steeds bestaat en schiet met een originele 4 ponder uit 1789 van Zweedse makelij (veldgeschut) en de 24 en 30 ponders in het fort Sint-Pieter (vestinggeschut). De VHAM gebruikt een exacte kopie van een 3 ponder van Hollands fabrikaat (veldgeschut, fa. Maritz Den Haag, aanwezig in het Legermuseum in Delft). De uniformen van beide groepen zijn nagenoeg identiek. Er zijn slechts enkele kleine detailverschillen. Dit is gedaan uit praktische overwegingen om de samenwerking tussen beide groepen zo eenvoudig mogelijk te maken. De VHAM (Vereniging Historische Artillerie Maastricht) heeft, net als de SMV-kanongroep, geen enkele binding of affectie met het schutterijgebeuren. De vereniging en kanongroep zijn historische groeperingen die proberen de geschiedenis zo realistisch mogelijk te doen herleven (= re-enactment = letterlijk: heropvoering). Uniformen en bewapening zijn óf origineel óf zo goed mogelijk nagemaakt van historische afbeeldingen of documenten. Ik zou het plezierig vinden, als dit in jouw e-mailblad duidelijk naar voren komt. Ik hoop je vragen voldoende te hebben beantwoord. Zoals gezegd, afbeeldingen zijn zeer gewenst om meer informatie te kunnen verstrekken. Met vriendelijke groeten, Jan Bogers. Noot van de SB-redactie Ten onrechte verkeerde ik in de mening, dat ik reeds in december aan de heer Jan Bogers alsnog het door dhr. Hoogenkamp aan mij verstrekte fotomateriaal had nagestuurd. Inmiddels is dat wél gebeurd en ik hoop nu maar, dat dhr. Bogers zo goed wil zijn om zich andermaal te buigen over de drie vragen die vanuit Friesland aan de SB-redactie zijn voorgelegd. En voorzover mijn eerder gegeven antwoord op blz. 248 van de SB nog aan duidelijkheid te wensen overlaat, wil ik hier beklemtonen dat de genoemde organisaties waarvan de heer Jan Bogers zelf deel uitmaakt, zeker niet tot het schutterijwezen gerekend moeten worden maar te rangschikken zijn onder de categorie ‘militair-historische groepen’. Dat geldt trouwens óók voor de groeperingen ’t Mestreechs Rizzjemint [= ’t Maastrichtse Regiment] en De Maastrichter Brigade (1999-heden). De eerste van die twee presenteerde zich overigens in haar beginperiode (1989-2003) als schutterij en was toen dan ook aangesloten bij een van de negen bonden van de Oud-Limburgse Schuttersfederatie. Alfred Disch ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 15 20 februari 2005 347 3
VRAAG 25 (twee kruisbogen te koop) De heer Jurgen Terhorst, bestuurslid van de Schuttersvereniging Willem Tell te Silvolde in de Gelderse gemeente Wisch (vanaf 2005 gemeente Oude IJsselstreek), stuurde d.d. 19.12.2004 namens de Schietcommissie van zijn vereniging ons de navolgende annonce. 19 December 2004 Naam:
J.Terhorst
Vereniging:
Schuttersvereniging Willem Tell
Plaats:
Silvolde
E-mail:
info@willemtell.net
Bijdrage:
Een nieuwe kruisboog die nauwelijks gebruikt is. Het gaat hier om een echte Lothar Walter. Hij is geschikt voor 10 meter. Incl. pijlen en spanner. Deze boog is in het bezit van een vereniging en wordt nooit gebruikt. Daarom mag hij weg. Iets voor U of Uw vereniging. Mail of doe een bod. We hebben er 2 liggen. Richtprijs â‚Ź 250,-.
-----VRAAG 26 (St.-Martinusbeeldje) Namens zijn schutterij, de St.-Martinus te Horn (gemeente Haelen, Nederlands Limburg), vraagt vice-voorzitter Rinus Graef Uw welwillende aandacht voor het volgende. Schutterij St.-Martinus zoekt een beeld van ongeveer 50 tot 60 cm hoog van de heilige Martinus om het in eens nis te plaatsen bij het schutterslokaal. Het adres van dhr. R. Graef luidt: Laagveld 13, 6085 EL Horn; telefoon: 0475 - 58 17 50; mobiel: 06 - 10 86 57 84. (Rinus Graef: rigraef@hotmail.com)
-----VRAAG 27 (LS -nummers) De heer Mathy Leunissen (045 - 40 53 824) te Klimmen (provincie Limburg, NL.) heeft het volgende verzoek. Ik zou graag de volgende tijdschriften willen hebben. Uiteraard ben ik bereid om ervoor te betalen, mocht het nodig zijn. Het gaat om de volgende afleveringen van het Limburgs Schutterstijdschrift: nr. 18, nr. 19, nr. 20 en nr. 21. Ik heb al van de heer Wim Pijpers een reeks afleveringen gekregen, maar net deze vier mis ik nog om de collectie compleet te maken. Helaas ben ik van mening dat ik, als een collectie niet compleet is, ook geen collectie heb. Dus ik zou heel graag deze vier afleveringen van wie dan ook willen ontvangen. Bij voorbaat dank. (Mathy Leunissen: evilzwelkeisevil@hotmail.com) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
348
20 februari 2005 4
Schuttersbrief - nummer 15
-----VRAAG 28 (schutterijboek te koop) Alfred Disch te Maastricht (043 - 325 76 62): ik ben in het bezit van een dubbelexemplaar van het navolgende boek. Br. Bekkers e.a.: Schutterij Prins Hendrik Sint Odiliënberg 1904-1979. [Titelpagina: ‘1904-1979. Prins Hendrik. Schutterij van Sint Odiliënberg’]. [112 Bladzijden; formaat: 24 cm bij 15½ cm; slappe kaft; veel tekst; tientallen foto’s, tekeningen en fotokopieën; gemeentekaart; 4 bijlagen; met inleidend hoofdstuk ‘Wat zijn dat, schutters, en hoe zijn ze ontstaan?’ door Piet Gootzen op blz. 8 t/m 19]. Sint-Odiliënberg 1979. Wie hierin geïnteresseerd is, kan het boek van mij kopen voor de prijs van € 5,- (een schijntje!) plus porto ad € 3,-. De porto vervalt uiteraard, indien U het boek bij mij komt afhalen. De opbrengst van het boek is ten bate van het nog op te richten SB-Boekenfonds (zie onder punt 6 op blz. 204 van SB-nummer 6 of op blz. 260 van SB-nummer 7). (Alfred Disch: alfred.disch@home.nl) -----VRAAG 29 (boek over schutterijen te koop) Alfred Disch te Maastricht (043 - 325 76 62): ik ben in het bezit van een dubbelexemplaar van het navolgende boek. Fl. Vanloffeld: Van Huyslieden tot Schutten. Limburgse schutterijen. Vroeger en nu. [160 Bladzijden; formaat: 17 cm bij 24 cm.; slappe kaft; veel tekst; ruim 100 afbeeldingen; met een ‘Ten geleide’ door toenmalige OLS-president Leo Jans op blz. 3]. Maasmechelen 1984. Wie hierin geïnteresseerd is, kan het boek van mij kopen voor de prijs van € 5,(een prikkie!) plus porto ad € 3,-. De porto vervalt uiteraard, indien U het boek bij mij komt afhalen. De opbrengst van het boek is ten bate van het nog op te richten SB-Boekenfonds (confer onder punt 6 op blz. 204 van SB-nummer 6 of blz. 260 van SB-nummer 7). (Alfred Disch: alfred.disch@home.nl) -----VRAAG 30 (vervoer Veldhoven-Wessem v.v.) De heer Frans Mennen, 2de secretaris en archiefbeheerder van de Gilde St.-Caecilia te Veldhoven (N.Br.), heeft de volgende vraag: Omdat ik momenteel ‘auto-vrij’ ben, zoek ik tegen vergoeding vervoer voor bezoek aan het OLS in Wessem vanuit Veldhoven v.v..Mijn adresgegevens luiden: Witherenstraat 30, 5504 CE Veldhoven; telefoon: 040 - 254 02 31 (Frans Mennen: fransmennen@zonnet.nl) -----VRAAG 31 (plakalbum schutterijen) De heer Mathy Leunissen (045 - 40 53 824) te Klimmen (provincie Limburg, NL.) heeft het volgende verzoek. Op pagina 6 van ‘De gilde viert…’ (door D.J. van der Ven; uitgave N.V. Stoomtabaksfabriek TH. Niemeijer; Groningen, 1931) staat het volgende op de rechterkant van de pagina, laatste alinea: ‘In een volgend Album, gewijd aan de kermis- en pretgilden van ons land, hoop ik ook het zoo merkwaardige (…).’ Mijn vraag is, waar kan ik dit ‘volgend Album’ krijgen? Het maakt niet uit, of het het originele boek is dan wel een kopie van het origineel. Mijn voorkeur gaat natuurlijk uit naar een volledig exemplaar. (Mathy Leunissen: evilzwelkeisevil@hotmail.com) ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 15 20 februari 2005 349 5
CORRESPONDENTIE inzake schutterijboeken (1) VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, internetredacteur van de Broederschap Sint-Sebastianus te Klimmen Klimmen (Lb.), 17 februart 2004 Geachte Alfred Disch, Ik heb laatst een boekje gekocht, namelijk: ‘De gilde viert…’, geschreven door D.J. van der Ven in opdracht van N.V. Stoomtabaksfabriek Theodorus Niemeijer te Groningen. Dit is een boekje uit 1931, dat door eerder vermelde tabaksfabriek werd uitgegeven. Het boekje kreeg je kennelijk thuisgestuurd en bij ieder pakje shag kreeg je bonnen die je kon inruilen voor plakplaatjes, zodat je niet alleen een informatief boekje had over schutterijen (schuttersgilden), maar ook nog eens 120 mooie foto’s. Er staan heel interessante stukken in over enkele Limburgse schutterijen zoals die van Gronsveld, Kerkrade, Heerlen en nog ettelijke andere plaatsen. Dit boekje zal binnenkort op onze website (www.sint-sebastianus.nl) geplaatst worden. Het heeft me wat geld gekost, maar het was zeker de moeite en het geld waard. En daar ik me zeer zeker ervan bewust ben dat U dat ook interessant zult vinden, stuur ik U dit berichtje. Wellicht is er ook nog een en ander te gebruiken voor de Schuttersbrief. Ik heb trouwens met betrekking tot dit boekje ook nog een vraag voor de SB-vraag- en antwoordrubriek, een vraag die ik U later deze dag zal doorsturen. [Noot van de SB-redactie zie hierboven, op de vorige bladzijde, ‘Vraag 31’]. Met vriendelijke groeten, Mathy Leunissen.
AAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, Maastricht, 17 februari 2005 Beste Mathy, Je maakt gewag van een inderdaad interessant plakalbum uit 1931. Interessant, omdat de in zijn tijd vermaarde folklorist D.J. van der Ven uitgebreid verhaalt over allerlei schutterijen (schuttersgilden) in Nederland. Sommige daarvan bestaan al tientallen jaren niet meer. Een paar onder hen - ook wat Limburg aangaat - vind je zelfs nergens anders vermeld. Ik raad dan ook de geïnteresseerde lezer aan om eens een kijkje te gaan nemen op jullie internetsite, dus op de website van de Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen, voor de integrale weergave van de tekst van het plakalbum met alle bijbehorende afbeeldingen. Zelf heb ik jaren geleden een trefwoorden-lijstje gemaakt van alle plaatsen waarvan Van der Ven in zijn plakalbum een of meer schutterijen (schuttersgilden) aanstipt dan wel beschrijft en dát met of zonder illustratie(s). In alfabetische volgorde en in de juiste spelling gaat het om de navolgende steden, dorpen en gehuchten: Aken (D), Arnhem (Gld.), Baarlo (Lb.), Bakel (N.Br.), Beek en Donk (N.Br.), Beesel (Lb.), Bleijerheide (Lb.), Boxtel (N.Br.), Broekhuizervorst (Lb.), Cuijk (N.Br.), Deurne (N.Br.), Diessen (N.Br.), Doornenburg (Gld.), Duiven (Gld), Gendt (Gld.), Frauenburg (D), Gemert (N.Br.), Gennep (Lb.), Grevenbicht (Lb.), Grijzegrubben (Lb.), Gronsveld (Lb.), Gulpen (Lb.), Haaksbergen (Ov.), Haaren (N.Br.), Heerlen (Lb.), Heeze (N.Br.), Helmond (N.Br.), Herwen-en-Aerdt (Gld.), Hilvarenbeek (N.Br.), Holthees (N.Br.), Houthem-St.-Gerlach (Lb.), Huissen (Gld.), Jabeek (Lb.), Kerkrade (Lb.), Kopenhagen (Den.), Laag-Keppel (Gld.), Lichtenvoorde (Gld.), Lieshout (N.Br.), Liessel (N.Br.), Limbricht (Lb.), Lobith (Gld.), Losser (Ov.), Lüneburg (D), Maastricht (Lb.), Mechelen (B), Moergestel (N.Br.), Neurenberg (D), Noordwijk-Binnen (Noord-Holland), Oirschot (N.Br.), Oisterwijk (N.Br.), Oudenbosch (N.Br.), Oud-Zevenaar (Gld.), Overdinkel (Ov.), Schinveld (Lb.), Sevenum (Lb.), Sittard (Lb.), Steenderen (Gld.), Strijp (N.Br.), Swalmen (Lb.), Tilburg (N.Br.), Tongelre (N.Br.), Udenhout (N.Br.), Ulft (Gld.), Vaals (Lb.), Vaesrade (Lb.), Venlo (Lb.), Venray (Lb.), Voerendaal (Lb.), Vught (N.Br.), Waalre (N.Br.), Waterberg (Gld.), Well (Lb.), Zundert (N.Br.). M. vr. gr., Alfred Disch
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
350
20 februari 2005 6
Schuttersbrief - nummer 15