SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar frequent verschijnend e-magazine als ideeënbus, discussieforum en actieprogram voor het schutterijwezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 20 – Maastricht, vrijdag 11 maart 2005 REDACTIE Bezoekadres: SB-redactie, p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht Telefoon (met voicemail): 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62 Mobiel: 06.42 58 70 04 Fax : (00.31) (0)43.310 04 06 E-mail: redactie@schuttersbrief.nl Voorlopige bankrekening binnenland: 85 88 27 298 t.n.v. Alfred Disch te Maastricht Voorlopige bankrekening buitenland IBAN-code: NL86SNSBO - 85 88 27 298; BIC-code: SNSBNL2A ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL - 6221 AE Maastricht
Redacteurs: 1) Alfred Disch; 2) vacature(s).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------INHOUD DE EGS GAAT NOG DIT JAAR EEN JONGERENDAG ORGANISEREN: zie blz. 382 Verder: het Legermuseum te Delft (blz. 383-385) en de vraag- en antwoordrubriek (blz. 386-388)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------COLOFON De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting i.o. De SB wordt gratis verstrekt: zie de verzendlijst op de voorlaatste pagina van SB-nummer 8. Met de SB worden bij tijd en wijle de zogeheten ‘SB-Bijlagen. Werkdocumenten voor het schutterswezen’ meegezonden. De SB-Bijlagen verschijnen ten minste tweemaal per jaar. Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB en de SB-Bijlagen ontvangen? Laat dit dan m.v.v. Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten aan: redactie@schuttersbrief.nl. Daar de aan de uitgave van de SB-nummers en SB-Bijlagen verbonden kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, verzoekt de redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de hierboven vermelde (voorlopige) bankrekening van de SB-redactie. Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de redactie U bij voorbaat hartelijk dank! De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering. Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de laatste pagina van SB-nummer 8. U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, dus niet (!) ten behoeve van anderen. Oude nummers van de digitale Schuttersbrief kunnen te allen tijde bij de redactie worden opgevraagd. Geprinte maandedities (incl. eventuele SB-Bijlagen), uitgebreid met o.a. inhoudsopgave en register alsmede voorzien van een speciale omslag en rugband, zijn te verkrijgen door overmaking vooraf van 5 euro per exemplaar (incl. porto) naar de bankrekening van de SB-redactie. Jaarabonnement: 30 euro. Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek. Wilt U óók Uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek in de SB geopend. © Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht MMIV
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 20 11 maart 2005 381
MEDEDELINGEN -----MEDEDELING 13 (inzake EGS - Jongerendag)
Europäische Gemeinschaft historischer Schützen (EGS) DER GENERALSEKRETÄR Erkelenz-Holzweiler (D), den 4.ten März 2005 Lieber Schützenfreund, die EGS will in diesem Jahr zum versuchen einen europäischen Tag der Jugend zu veranstalten. Hierzu werden zur Zeit die ersten Informationen verschickt. Diese übersende ich auch an Sie zwecks Verbreitung. Gerade die Jugend für unsere Ideale und Ideen zu gewinnen ist ein großes Anliegen der EGS. Bitte helfen Sie uns bei dieser Aufgabe. Herzlichen Dank. Lothar Heupts, Generalsekretär
In vertaling Europese Gemeenschap van Historische Schutterijen (EGS) DE ALGEMEEN SECRETARIS Erkelenz-Holzweiler (D), 4 maart 2005 Beste Schuttersvriend, De EGS wil nog dit jaar komen tot een Europese Jongerendag. Daartoe wordt op ’t ogenblik de eerste informatie verstuurd. Deze zend ik ook U toe ter verdere bekendmaking. Juist het winnen van de jeugd voor onze idealen en ideeën is een grote wens van de EGS. Helpt U a.u.b. ons bij deze taak. Hartelijke dank, Lothar Heupts, Algemeen Secretaris.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
382
11 maart 2005
Schuttersbrief - nummer 20
CORRESPONDENTIE inzake ‘Het legermuseum te Delft’ (1) VAN: Mevrouw Ester van Dooren, medewerkster van het Legermuseum te Delft Delft (Zuid-Holland), 19 november 2004 Geachte Heer Disch, Naar aanleiding van Uw vraag, of het Legermuseum objecten, publicaties en archieven van en over schutterijen in zijn bezit heeft, doe ik U een aantal lijsten van objecten, afbeeldingen en literatuur toekomen. We hebben een tijdschrift over schutterijen in de collectie, t.w.: het Limburgs Schutterstijdschrift. Archieven bewaren wij conform de Archiefwet niet; daarvoor moet U bij gemeente- en rijksarchieven zijn. Indien U de literatuur en de afbeeldingen een keer wilt komen raadplegen, dan kunt U een afspraak maken op telefoonnummer 015-2150512 of per e-mail: bibliotheek@legermuseum.nl. De studiezaal is op afspraak geopend van maandag t/m vrijdag, van 10.00 tot 16.30 uur. De objecten zijn of tentoongesteld in de museumexpositie of in een van de depots aanwezig. Ik hoop U voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groet, Ester van Dooren, Collectie Informatie Legermuseum.
AAN: Mevrouw Ester van Dooren Maastricht, 19 november 2004 Geachte Mevrouw van Dooren, Nog nooit mocht ik in één keer zoveel informatie in de vorm van bijlagen per e-mail ontvangen: bijna 70 (zeventig) A4-bladzijden aan tekst! Voorwaar een compleet boekwerk! En dát allemaal enkel en alleen over schutterijhistorisch bronnenmateriaal, berustend bij Uw museum. Ik hoef U waarschijnlijk niet te vertellen, dat ik dan ook uiterst aangenaam verrast was door - om niet te zeggen: beduusd van - de hoeveelheid gegevens die U mij heden toezond. Daarvoor mijnerzijds hartelijke dank! Terwijl ik de bijlagen van Uw e-mail met stijgende verbazing aan het doornemen was, flitsten twee gedachten door mij heen: 1) ‘Van dit schitterend materiaal moeten de SB-lezers kennisnemen!’; en 2) ‘Waarom niet dit alles in enigszins bewerkte vorm uitgeven als apart deel in de reeks SB-Bijlagen?’ Wat het laatste aangaat, wil ik graag in overleg met U en Uw museum treden. En wat het eerste betreft, wil ik - de nieuwsgierigheid (weetgierigheid) en ongeduld van menige SB-lezer kennende - alvast bij dezen een overzichtje verstrekken van wat het Legermuseum zoal aan realia betreffende het schutterswezen herbergt, in expo en in depot: zie hierbeneden. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 20 11 maart 2005 383
U deelt mede, dat (de bibliotheek van) het museum óók een tijdschrift over schutterijen heeft in de collectie, nl.: het Limburgs Schutterstijdschrift (LS). Dit verbaast mij in het geheel niet, want het belang van het LS is mede hierin gelegen, dat het niet alleen goed informeert over allerlei aspecten (vroeger en nu) van het schutterijwezen in Nederlands zuidelijkste provincie en de aanpalende Belgische provincie met dezelfde naam, maar ook héél wat inlichtingen verschaft over het voormalige en tegenwoordige schuttersleven elders in Nederland, België en Europa. Mag ik U trouwens attenderen op nog een ander Nederlands periodiek over het schutterswezen? Ik doel dan op het kwartaalblad De Gildetrom, meer speciaal gewijd aan de schuttersgilden in Noord-Brabant. Ik vestig Uw aandacht op dat tijdschrift, omdat ik dit blad niet vermeld vond in Uw uitvoerige bijlage over de bij het Legermuseum voorhanden literatuur over schutterijen (schuttersgilden). Wellicht dat Uw museum zich in het bezit van De Gildetrom (GT) kan stellen door het aangaan van een ruilabonnement? Het digitale redactieadres van de GT luidt: addams@wxs.nl. Van Uw aanbod om eens een bezoek te brengen aan het Legermuseum, zal ik graag gebruikmaken, zeker nu ik - dankzij U - exact weet hoeveel en wat voor soort materiaal Uw museum herbergt op het punt van het schutters(gilden)wezen. Overigens heb ik jaren geleden, toen het Legermuseum nog in Leiden gevestigd was, al eens Uw museum bezocht en wel in combinatie met het Rijksmuseum van Oudheden. Gaarne tot wederdienst bereid, verblijft, met vriendelijke groeten, Alfred Disch. Beknopt topografisch overzichtje van schutterijhistorische realia, berustende bij het Legermuseum te Delft S.L. = sine loco = plaatsnaam onbekend Niet vermeld worden diverse stukken van: a) de ‘Haagsche Burgerwacht’ [= Burgerwacht van Den Haag]; b) de Bijzondere Vrijwillige Landstorm; c) de Vrijwillige Burgerwacht. Amsterdam (1): zie hierbeneden sub voce Delft. Amsterdam (2): historievoorstelling (18de eeuw), getiteld ‘Hoofdwagt der Schuttery, Boven de Hal, op de Westermarkt. Te Amsterdam’. Amsterdam (3): prent (ongedateerd), getiteld ‘Vaderlijk afscheid bij het uittrekken als vrijwillige schutter’, vervaardigd door Heijdenrijk & Desquerrois en Cie. Amsterdam (4): stempel (ongedateerd), voor het vervaardigen van een penning voor de Schuttersraad Amsterdam. Amsterdam (5): schilderij (ongedateerd), voorstellende de aflossing van wacht door Amsterdamse schutters bij Naarden 1813-1814, geschilderd door J.Hoynck van Papendrecht. Delft: buitentekstillustratie (1651), getiteld ‘De begrafenisstoet van Prins Maurits afgebeeld op het marktplein van Delft’ met bovenschrift ‘Schutteryen der stadt Delft’, vervaardigd door Johannes Janssonius te Amsterdam en bestemd voor Isaac Coomelins boekwerk ‘Wilhelm En Maurits van Nassau, Princen van Orangien, Haer Leven en Bedrijf, Of ’t Begin en Voortgang der Nederlandsche oorlogen’. Ginneken (N.Br.): prijsmedaille (1950) b.g.v. schietwedstrijd (georganiseerd door Marga). Houthalen (Belg.Lb.): schilderij (1907), getiteld ‘Manoeuvre met schutters in gevecht bij Houthaelen’, geschilderd door J. Hoynck van Papendrecht. Lage Mierde (N.Br.) (1): documentaire weergave (1952), getiteld ‘Aankomst schutterij Lage Mierde; 27 juli 1952’, vervaardigd door Ir. W.P. van Heemskerck Düker. Lage Mierde (N.Br.) (2): documentaire weergave (1952), getiteld ‘Schutterij Lage Mierde;27 juli 1952; uitdelen benodigdheden’, vervaardigd -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
384
11 maart 2005
Schuttersbrief - nummer 20
door Ir. W.P. van Heemskerck Düker. Lobith (Gld): koningsplaat uit 1860. Naarden (NoordHolland): zie hierboven sub voce Amsterdam (4). S.L. (1): sabel van de Burgerwacht tijdens de Bataafse Republiek. S.L. (2): figurine (ongedateerd), voorstellende schutterskapitein Frans Banning Kocq zoals afgebeeld op ‘De Nachtwacht’ van Rembrandt, geschilderd door D. Stoot. S.L. (3): schilderij (1832), voorstellende schutters op bivak te velde tijdens de Belgische Opstand. S.L. (4): schilde-rij (1870-1879), voorstellende Jhr. J.E.A. Meijer in schuttersuniform, door M. Lozane Maubrey-Villers uit Parijs. S.L. (5): sjako (tot 1907) van de infanterieschutters. S.L. (6): vogelpatroon (1900-1940) op instructiebord voor schuttersvereniging. S.L. (7): prijspenning (1921) b.g.v. 20-jarig van de SSV Wilhelmina. S.L. (8): plaquette (1925) van de Scherpschuttersvereniging Oranje-Nassau. S.L. (9): kruisboogpijl (na ±1980). Utrecht: voorstelling (1786), getiteld ‘De Wagthebbende compagnie schutters op het nieuwe regeerings reglement in den eed genomen, op het stadhuis te Utrecht op den 20 maart Ao. 1786’. Waalsdorp (N.Br.): documentaire weergave (1853-1907), getiteld ‘Gezicht op het kamp bij Waalsdorp’ en vervaardigd door M.J. Visser. Maastricht, 19.11.2004
Alfred Disch
PS Over de grote verscheidenheid aan schutterijhistorische boeken in de bibliotheek van het Legermuseum kom ik later wellicht nog te spreken. Slechts één ‘krent’ geef ik hier uit de zéér smakelijke ‘pudding’ die de bibliotheek van het Legermuseum voor onderzoekers in petto heeft: Strick van Linschoten 1891. Strick van Linschoten 1891 = A.W.M. Strick van Linschoten: De schutterijen in Indië: bepalingen daarop betrekking hebbende. Semarang 1891. Mijn eerste commentaar Dat er vandaag de dag folkloreschutterijen zijn in het werelddeel Amerika (meer speciaal in de Verenigde Staten en Canada), was mij reeds bekend. Maar ik althans wist niet, dat er - ten minste vanaf 1801 - zelfs in Azië en wel in het voormalige Nederlands Indië (= het huidige Indonesië) weerbaarheidsschutterijen geweest zijn. Men leze Strick van Linschoten 1891 !!!
Het Legermuseum te Delft BRON afbeelding: www.delftmusea.nl > [Nederlandse vlag] > Legermuseun Delft;
© 2000 Klats: Internet - Disclaimer. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 20 11 maart 2005 385
VRAAG EN ANTWOORD Gelieve Uw antwoord steeds (óók) te richten aan de redactie van de SCHUTTERSBRIEF (redactie@schuttersbrief.nl), zodat niet alléén de vraagsteller maar álle SB-lezers er profijt van kunnen hebben! -----VRAAG 32 (alschieten op gelukspapier) De heer J.M. (Joep) van Goch te Oostrum (provincie Limburg, NL) wil graag antwoord hebben op de navolgende vraag. Een annonce in het Venrayse weekblad ‘Peel en Maas’ van 10 oktober 1903 maakt melding van ‘alschieten op gelukspapier’. Weet iemand misschien, wat ‘alschieten op gelukspapier’ zou kunnen betekenen? Dhr. van Goch heeft géén e-mailadres. Gelieve Uw reactie te sturen naar de SB-redactie; voor het doorgeleiden van Uw gegevens wordt dan gezorgd. -----VRAAG 33 (militaire schutterijen) Sander van den Berg (18 jaar, ZMLK-leerling) te Noordwijk (prov. Zuid-Holland) stelt de volgende vraag: Kan iemand voor mij uitzoeken, welke schutterijen er in militaire dienst hebben gediend? Ik ben de oprichter van Tamboer- & Showjachthoornkorps Schutterij met drilteam. We hebben een eigen website: www.members.lycos.nl/showjachthoornkorps; als jullie willen, kunnen jullie ook over die website een e-mail naar mij sturen. (sandervndenberg@12move.nl of bollenstreek@12move.nl) ANTWOORD 33 Beste Sander, mag ik jou alvast een begin van antwoord geven? Ik beperk mij nu alléén tot de tijd vanaf het jaar 1813, dat is het jaar waarin ons land het ‘Koninkrijk der Nederlanden’ ging heten, tegenwoordig door iedereen kortweg ‘Nederland’ genoemd. Eerst was er in (bijna) alle gemeenten van ons land de Landstorm (1813 en 1814). Dan kwamen er, van 1815 tot 1903, de ‘Dienstdoende Schutterij’ in elke gemeente met meer dan 2500 inwoners en de ‘Rustende Schutterij’ in elke gemeente met minder dan 2500 inwoners. De Landstorm, Dienstdoende Schutterij en Rustende Schutterij waren eigenlijk bedoeld voor dienstplichtigen, maar vrijwilligers mochten zich erbij aansluiten. Tenslotte waren er nog voor de liefhebbers - in een heleboel gemeenten van ons land - de ‘Weerbaarheidsvereniging’ (1866-1937) en het ‘Weerkorps’ (vanaf 1937). Als je al die afzonderlijke schutterijen uit al die Nederlandse gemeenten bij elkaar optelt, dan kom je uit op een aantal van méér dan 4.000 schutterijen! En dan heb ik die in de voormalige Nederlandse koloniën (= Oost-Indië, dat tegenwoordig Indonesië heet, en West-Indië met o.a. Suriname) nog niet eens meegeteld. Je hebt dus wel een érg dik boek nodig om daarin al die duizenden schutterijen te vermelden en te beschrijven. Als je nog meer over ‘de militaire schutterijen’ wil weten en ook over die uit de tijd van vóór 1813, laat het me dan gerust weten. Overigens, Sander: er waren en zijn in Nederland vanaf het jaar 1813 ook nog eens duizenden en duizenden (!) folkloreschutterijen en sportschutterijen. Wist je dat al? -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
386
11 maart 2005
Schuttersbrief - nummer 20
Trouwens, wat fijn dat er wellicht óók in Noordwijk een schutterij gaat komen! Hoe kwam je op het idee om een schutterij in jouw woonplaats te beginnen? Vertel eens iets daarover! En zijn er in Zuid-Holland misschien nog meer schutterijen? Ik heb jouw website bekeken. Ziet er goed uit. Veel succes met de verdere opbouw daarvan en laat gauw iets van je horen. Hartelijke groeten van Alfred Disch. -----VRAAG 34 (Schuttersgilden in Wallonië) De heer J.C. van den Biggelaar, secretaris van EGS-Regio 3, te Wintelre in de Noord-Brabantse gemeente Eersel stelt de navolgende vraag: Mijnheer Disch, Ik ben op zoek naar gilden in Wallonië. Hopelijk kunt U mij helpen. Met vriendelijke groeten, J. van den Biggelaar. (J.C. van den Biggelaar: jvdb42@xs4all.nl) ANTWOORD 34 Beste Jo van den Biggelaar, Al enige tijd ben ik bezig om ook de schutterskaart van Waals België compleet te krijgen. Dat is overigens vrij lastig. Niettemin zal ik Uw vraag zo spoedig mogelijk in concreto beantwoorden, uiteraard voorzover ik inmiddels zelf e.e.a. heb achterhaald. En dat is op dit moment niet zo verschrikkelijk veel! Nog vóór publicatie daarvan in de SB zal ik de concepttekst van mijn ‘definitieve’ antwoord naar U toesturen. Ondertussen vraag ik alle SBlezers U en mij te helpen bij het samenstellen van een zo compleet mogelijke overzichtslijst. Wie zelfs maar één enkel postaal of digitaal adresje van een Waalse schutterij (schuttersgilde) weet, vraag ik om dat te melden aan de SB-redactie. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. -----VRAAG 35 (St.-Brigidagilde te Netersel) De heer J. (Hans) Beex, zilverdrager en schietcommissielid van de St.-Brigida te Netersel (gemeente Bladel, prov. Noord-Brabant) vraagt om hulp bij het navolgende onderzoek. In het kader van het aanstaande 50-jarig jubileum van de heroprichting van ons gilde zijn we op zoek naar foto's, krantenknipsels en ander materiaal dat in verband staat met Gilde St.-Brigida uit Netersel. De geschiedenis die we in diverse archieven totnutoe gevonden hebben, gaat terug tot het jaar 1707 betreffende ene ‘capitael leening’; het gilde heette toen nog St.-Bregitta. Door omstandigheden is er vrijwel geen archiefmateriaal uit het recente verleden van de heroprichting tot 1979. Wie kan ons verder helpen en heeft bijvoorbeeld nog oud fotomateriaal van ons gilde (bijv. van gelegenheden als het koningschieten, landjuwelen, gildendagen)? Een van de krantenknipsels die we al achterhaald hebben, spreekt in 1959 nog over het gilde St.-Brigitta; het gilde heeft dus in de loop der jaren diverse verschillende namen gehad. Neem contact op, als je ook maar een vermoeden hebt dat het beschikbare materiaal verband houdt met ons Gilde. Alvast bedankt! (Hans Beex: jbeex@home.nl) ANTWOORD 35 Beste Hans Beex, om de kans op hulp te vergroten meld ik nog het volgende. De huidige StBrigidagilde te Netersel schiet met de kruisboog op de staande wip. Onbekend is daarentegen, welk wapen de gelijknamige voorganger te Netersel heeft gehanteerd. Vermoedelijk (?) is de vroegere St.-Brigidagilde aan het end van de 19de eeuw ter ziele gegaan. Dankzij de naspeuringen van de Noord-Brabantse onderzoekers Arnold Bevers te Lieshout en Sjaak Eijsbouts te Vlierden weten we, dat er in de voormalige te Helmond uitgegeven regionale krant Zuid-Willemsvaart (1881-1943) honderden en honderden (!) handboogberichten staan. Zo won de handboogvereniging Carolus Simplex uit Netersel tijdens een in 1908 te Eersel gehouden concours de vijfde prijs. Het zou me niks verbazen, als in die zelfde krant ook diverse berichten voorkomen betreffende kruisboogverenigingen en eveneens over geweerschutterijen (geweerschuttersgilden) in Noord-Brabant. Lees ook eens in het SB - nummer 19 (blz. 376-377) het artikel over het Nationaal Archief in Den Haag als onmisbare bron voor het schuttersonderzoek! Met vriendelijke groeten, Alfred Disch. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 20 11 maart 2005 387
-----VRAAG 36 (Aanbod diverse boeken) De heer Rowan Dankerlui te Rotterdam (prov. Zuid-Holland) heeft een aantal boeken in de aanbieding, waaronder het in SB 15 (blz. 350) reeds besproken schutterijboek ‘De gilde viert…’ Uit de ‘Uitgave N.V. Stoomtabaksfabriek Th. Niemeijer Groningen’ heb ik de volgende boeken te koop: - De gilde viert… door D.J. van der Ven; op de achterkant van het boek staat ‘Brabant is nog tans syn eyghen land. Jan van Boendalen’; - De schatten der Aarde. Eerste afdeeling: Steenkolen en zouten (Limburg); - De schatten der Aarde. Tweede afdeeling: Ertsen en metalen; - Hoe ontstaat onze courant? De plaatjes van de boeken zijn allemaal ingeplakt. De boeken zien er goed uit. Alleen bij het boek ‘Steenkolen en zouten’ laten de bladzijden los; het boek ziet er verder goed uit. Het liefst verkoop ik de boeken in één keer voor een goed bod. Vriendelijke groeten, Rowan Dankerlui. (R. Dankerlui: macaroniro@hotmail.com)
BRON afbeelding: www.sint-sebastianus.nl > Geschiedenis > Schutterijen > De gilde viert... (Met dank aan de familie Leunissen-Ritzen te Klimmen)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
388
11 maart 2005
Schuttersbrief - nummer 20