Schuttersbrief 041

SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar frequent verschijnend e-magazine als ideeënbus, discussieforum, actieprogram en informatieblad voor het schutterijwezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 41 – Maastricht, donderdag 17 november 2005 REDACTIE Redacteurs: Alfred Disch (Maastricht); Mathy Leunissen (Klimmen, Lb.); vacature(s).

Technisch adviseur: Compres Media System, Maastricht Bezoekadres: SB-redactie, p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht Telefoon (met voicemail): 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62 Mobiel: (00.31) 06 - 43 75 96 06 Fax : (00.31) (0)43.310 04 06 E-mail: redactie@schuttersbrief.nl Voorlopige bankrekening binnenland: 85 88 27 298 t.n.v. Alfred Disch te Maastricht Voorlopige bankrekening buitenland IBAN-code: NL86SNSBO - 85 88 27 298; BIC-code: SNSBNL2A ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL - 6221 AE Maastricht ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INHOUD VERBROEDERINGSBIJEENKOMST VAN VENDELIERS OP ZONDAG 20.11.2005: zie blz. 660-662 En verder: drie nieuwe rubrieken alsmede nog eens acht oudere rubrieken ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

COLOFON De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting i.o.

De SB wordt gratis verstrekt: zie de verzendlijst op de voorlaatste pagina van SB-nummer 8.

Met de SB worden bij tijd en wijle de zogeheten ‘SB-Bijlagen. Werkdocumenten voor het schutterswezen’ meegezonden. De SB-Bijlagen verschijnen ten minste tweemaal per jaar.

Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB en de SB-Bijlagen ontvangen? Laat dit dan m.v.v.

Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten aan: redactie@schuttersbrief.nl.

Daar de aan de uitgave van de SB-nummers en SB-Bijlagen verbonden kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, verzoekt de redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de hierboven vermelde (voorlopige) bankrekening van de SB-Stichting (i.o.). Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de redactie U bij voorbaat hartelijk dank!

De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering.

Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de laatste pagina van SB-nummer 26.

U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, dus niet (!) ten behoeve van anderen.

Oude nummers van de digitale Schuttersbrief kunnen te allen tijde bij de redactie worden opgevraagd.

Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek.

Wilt U óók Uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek in de SB geopend. De SB telt thans meer dan 100 rubrieken; die van U kan (kunnen) er dus ook nog bij!

Voor een tussentijds overzicht van SB-rubrieken zie SB-nummer 35. © Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht MMIV ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INTERNET De SB is ook te raadplegen op de EGS-website: www.egs-schuetzen.com > Schuttersbrief.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

1

659

VENDELIERS (3) Vervolg op SB 25, blz. 451-454, en SB 28, blz. 504

VAN: De Heer Frans de Schutter, voorzitter van de IVV-werkgroep Vlaams Vendelarchief (VVA) Zandhoven (Ant.), 31 oktober 2005 Aan alle vendeliers en vendelvrienden.

UITNODIGING voor VERBROEDERINGSBIJEENKOMST van VLAAMSE VENDELIERS 2005 in

de Tuinbouwhallen (‘VEILING DER KEMPEN’) te HOOGSTRATEN, adres: Loenhoutseweg (hoofdingang Tuinbouwhallen), Hoogstraten, provincie Antwerpen, op

ZONDAG 20 NOVEMBER 2005 OM 09.10 UUR Programma Op het programma staan drie sessies die een halve dag in beslag nemen. Gedurende een ganse dag kan iedere deelnemer dus 2 sessies naar keuze volgen.

Sessie 1 - herhalen van de twee reeksen uit bundel Vendel Nu 6, die vorig jaar aangeleerd werden: Ter Aerde, een duo-reeks op trombegeleiding van Peter en Tom Aerden (Die Landouwe); Trippel, een muziekreeks, van Stef Haesen (Tijl Uylenspiegel).

Sessie 2 - Eveneens uit Vendel Nu 6, aanleren van De Mengelslag, op trombegeleiding (De Stokkeslagers).

Op verzoek kan ook de (eveneens gepubliceerde) trombegeleiding van deze reeks aangeleerd worden. Hiervoor graag vooraf een seintje.

Sessie 3 - Herhalen van twee vendelspelen uit oudere delen van de reeks Vendel Nu: De Kroon, een muziekreeks van Alferi, uit Vendel Nu 4; De Vismarkt, een muziekreeks van Bernard Lauwers en Stefaan Tailleu (Die Rooselaer), eveneens uit Vendel Nu 4.

Voor nieuwe vendeliers (minimum 12 jaar): * de eerste vendelbewegingen; * aanleren van De groet ven Leefdaal en van De Noordkempische reeks.

Op aanvraag wordt gezorgd voor vendelmateriaal om die dag te gebruiken.

Verder nog op het programma: - rondetafelgesprek; - gelegenheid tot demonstratie van nieuwe vendelreeksen (graag vooraf een seintje).

Op deze dag te koop: alle publicaties van het Vlaams Vendelarchief.

Overige wetenswaardigheden: º Inschrijven om 09.10 uur; aanvang 09.30 uur; einde omstreeks 16.00 uur. º Knapzak meebrengen; drank ter plaatse verkrijgbaar. º Deelname in de onkosten: 8 euro per persoon.

Inlichtingen / aanmeldingen: • Frans De Schutter, Amelbergastraat 90, 2240 Zandhoven, tel. 03/484.57.41, e-mail: deschutterverryckt@ skynet.be.

• Herman Oyen, Resedastraat 9, 3530 Houthalen, tel. 089/24.59.01, e-mail: herman.oyen@telenet.be.

Met deze wordt U hartelijk uitgenodigd voor de Verbroederingsbijeenkomst 2005.

Namens het Vlaams Vendelarchief, met vriendelijke groeten, Frans de Schutter.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------660

17 november 2005

2

Schuttersbrief - nummer 41

Verbroederingsbijeenkomst van Vlaamse Vendeliers (VvVV) Meer dan vijftien jaar geleden kwam, op voorstel van een aantal vendeliers, de ‘Verbroederingsbijeenkomst van Vlaamse Vendeliers’ tot stand. Een initiatief zonder enige verenigingsvorm, zonder leden, zonder bestuur, waar iedereen die enige belangstelling heeft voor de oude gildendiscipline van het vendelzwaaien welkom is.

In deze opzet heeft het Vlaams Vendelarchief (VVA), werkgroep van het Instituut voor Vlaamse Volkskunst (IVV), slechts de taak op zich genomen om éénmaal per jaar (doorgaans in november) de vendeliers / vendelierskorpsen bijeen te roepen voor een VvVV op een daartoe geschikte plaats, zijnde de grote Tuinbouwhallen te Hoogstraten, dus dicht bij de Nederlandse grens. Meestal komen er uit heel het Vlaamse land zowat 75 vendeliers bijeen. Iedereen zonder onderscheid van federatie of organisatie is van harte welkom.

De bedoeling van de jaarlijkse VvVV is meervoudig: ‫ ٭‬kennismaking met andere vendeliers / vendelierskorpsen met wellicht andere werkwijzen; ‫ ٭‬kennismaking met zowel traditionele als nieuwe vendelspelen; ‫ ٭‬uitwisselen van ideeën en wederzijds hulpbetoon; ‫ ٭‬gelegenheid bieden tot voorlichten, opleiden en vervolmaken van vendeliers.

Geachte Heer Disch,

Zandhoven (Ant.), 2 november 2005

Alvorens in te gaan op Uw vijf vragen, toch eerst een korte toelichting over het vendelwereldje in Vlaanderen. Dat lijkt me toch wel een beetje anders dan in Nederland, al kan ik daarover niet echt goed oordelen omdat ik niet echt zicht heb op het vendelen in bijv. Gelderland.

In Vlaanderen wordt er niet alleen gevendeld binnen de schuttersgilden. Vendelen gebeurt ook frequent in de volkskunstbeweging. Daar kan het gaan om één of enkele vendeliers die horen bij een volksdansgroep, maar ook om op zichzelf staande vendeliersverenigingen. Een flink deel van deze laatste vendelen niet alleen op trombegeleiding of op volksmuziek, maar ook op klassieke muziek, filmmuziek of popmuziek. Ook sommige zgn. kunstgroepen (groepen die moderne dans en lichaamsexpressie beoefenen) maken ook wel gebruik van zwaaivlaggen en ook van wimpelvlaggen (kleine zwaaivlaggen zonder tegengewicht).

En dan zijn er ook nog de jeugdbewegingen, vooral de Katholieke Landelijke Jeugd (KLJ). Deze jongerenbeweging staat vooral sterk in dorpen in het landelijk gebied, en kent reeds sinds 1952 de Landelijke Vendeliersgilde, later aangevuld met wimpelen. Zij hebben veel leden, een goede opleiding en het wedstrijdelement is er sterk uitgebouwd. Ze vendelen op trombegeleiding, maar vooral op moderne muziek (popmuziek). Hiermee streven ze naar wat zij noemen: ‘een eigentijds verderzetten van deze oude discipline’. In andere jeugdbewegingen als Chirojeugd en KSA (Katholieke Studenten Actie) wordt het vendelzwaaien nog zeer sporadisch beoefend, op de traditionele manier. Een aantal zelfstandige vendeliersverenigingen bestaan uit oud-KLJ-vendeliers. Ook vele gildenvendeliers zijn opgeleid in de KLJ. De Verbroedering wordt ingericht door het Vlaams Vendel Archief (VVA), een werkgroep van het IVV (Instituut voor Vlaamse Volkskunst). Wij gunnen iedereen zijn eigen zingeving en beleving van het vendelen en veroordelen geen van de opgesomde zienswijzen op het vendelen. Maar zelf zien we onze eigen werking als een ondersteuning van het traditionele vendelen. Daarom komt bij ons alleen vendelen op trombegeleiding of op volksmuziek aan bod of eventueel zonder begeleiding. Andere vormen van vendelen komen bij ons daarom niet aan bod.

Onze voorgangers in het VVA gingen in de jaren zeventig en tachtig na wat er in Vlaanderen nog bestond aan vendelen; zie het boek ‘Het Vliegende Vendel’ uit 1984 (dat U al kent, naar ik verneem van Frans Geens). Later verschenen bij het IVV nog 6 bundels in de reeks ‘Vendel Nu’, met in ieder bundel vier nieuw gecreëerde reeksen. De reeksen die dit jaar op de Verbroedering aan-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

3

661

geleerd worden, komen uit deze bundels. Op de Verbroedering bieden we ook ieder jaar de gelegenheid aan wie dat wenst, om een zelf gecreëerde reeks voor te stellen aan de aanwezigen.

Deze wordt beoordeeld door de aanwezige vendeliers. Reeksen waar vraag naar is, komen in aanmerking voor publicatie in de volgende nummers van de reeks Vendel Nu. Tot slot nog iets over het materiaal. Bij ons wordt normaal gevendeld met vlaggen die een zijde hebben tussen 180 en 200 cm. De vendelstok is tussen 252 cm en 275 cm lang, met inbegrip van het peervormige tegengewicht. Dit verschilt dus toch wel grondig met wat in Nederland de regel is. Dit verschillende materiaal is ook geschikt voor andere vendeloefeningen.

Er bestaan ook halfgrote vlaggen (zijden tussen 150 en 170 cm, stok ongeveer 210 cm) en kleine vlaggen (zijden 120 cm tot 140 cm, stok ongeveer 160 cm). Deze zijn vooral (maar niet uitsluitend) dienstig voor jeugdvendeliers en vrouwen.

Wat nu Uw vragen betreft, het volgende.

1) Kunnen ook vendeliers en vendeliersgroepen uit Nederland en uit andere delen van Europa deelnemen aan eventuele wedstrijden, de oefeningen en de demonstraties tijdens de Verbroederingsbijeenkomst?

Op de Verbroederingsbijeenkomst zijn er geen wedstrijden. De Verbroederingsbijeenkomst is bedoeld voor alle vendeliers. Er is dus inderdaad wel mogelijkheid voor een eventuele buitenlandse deelname aan de oefeningen. Er is wel een groot praktisch probleem: we betwijfelen dat alle oefeningen die voorkomen in de aangeleerde reeksen, wel uitvoerbaar zijn met de lange vendelstokken die in Nederland de regel zijn. Vooral de hoge ligging van het evenwichtspunt lijkt een groot nadeel voor bepaalde verticale figuren en/of worpen. Eventueel kunnen wij zelf voor een beperkte delegatie het nodige materiaal voorzien. Vanzelfsprekend gebeurt dit enkel op voorafgaande aanvraag. Eerder hebben we trouwens reeds twee keer een delegatie uit Nederland op bezoek gehad. Die hielden het telkens alleen maar bij kijken.

2) Kunt U een of meer foto's van Verbroederingsbijeenkomsten digitaal aanleveren?

Zelf heb ik geen dergelijk materiaal over de Verbroedering van Vlaamse Vendeliers. Ik doe navraag bij andere medewerkers, al vrees ik ervoor.

3) Heeft de organisatie van de jaarlijkse Verbroederingsbijeenkomst ook een eigen website?

Het VVA heeft geen eigen website. De website van het IVV is in voorbereiding. Hierop zal vanzelfsprekend ook het VVA aan bod komen.

4) In welk jaar kwam de ‘Verbroedering van Vlaamse Vendeliers’ tot stand?

Dit leg ik voor aan mijn voorgangers. De Verbroedering bestond namelijk al toen ik actief werd in het VVA. 5) Is de toegang tot de Verbroederingsbijeenkomst gratis voor bezoekers, zijnde louter toeschouwer en dus geen deelnemer aan de oefeningen en demonstraties?

Niet-deelnemers hoeven inderdaad geen bijdrage te betalen. Voor de goede gang van zaken dient een dergelijke delegatie beperkt gehouden te worden en vooraf gemeld te zijn. Het kan immers niet de bedoeling zijn, dat er die dag heel wat mensen ongecontroleerd door de Veiling zwerven. Wij hopen op jullie begrip daarvoor.

Met vriendelijke groeten, Frans de Schutter.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------662

17 november 2005

4

Schuttersbrief - nummer 41

DE STEDELIJKE ‘CONINCSTAVELIE’ OF SCHAARWACHT (1) VAN: De heer Marc Lemahieu, thesaurier en archivaris van de Koninklijke Hoofdgilde St.-Sebastiaan te Brugge, auteur van het in SB 33 gerecenseerde boek over het ontstaan van de schuttersgilden Beste Alfred,

Brugge (W.Vl.), 20 oktober 2005

Nog een woordje over de zogenaamde ‘buurtschappen’ in de steden [cf. hieronder blz. 668, tweede alinea].

Het middeleeuwse verenigingsleven is niet makkelijk te vatten. Een broederschap of gilde was in de middeleeuwse samenleving de gewone vorm waaronder mensen uit een bepaald milieu zich bij elkaar aansloten teneinde onderling solidair en doorgaans met een streven naar gezellige omgang met elkaar op hun vergaderingen een bepaald doel te verwezenlijken.

De benamingen gilde, broederschap, gezelschap, confrérie, fraterniteit, kalander e.d. geven geen enkel uitsluitsel over de werkelijke aard van de vereniging of gemeenschap. Dergelijke broederschappen waren immers levende organismen, met grote mogelijkheden van variatie en mutatie. Ze verschenen en verdwenen, veranderden van inhoud of van naam, fuseerden of splitsten. De termen zijn zowel afkomstig uit het antieke en christelijke (bijv. fraternitas, communitas, societas, conjuratio, etc.) als uit het Germaanse gedachtegoed (gilde, eed, enz.). De termen worden bovendien continu door elkaar gebruikt. Daarom grijpt Prof. Paul Trio (K.U. Leuven)*) terug naar de volgende opdeling, al was het maar om een eenduidige terminologie naar voor te kunnen schuiven.

1. Vooreerst waren er de eedgenootschappen waarvan men, de sociale druk buiten beschouwing gelaten, op vrijwillige basis lid kon worden: a) de lekenbroederschappen, de oudste en meest universele vorm van corporatief leven; religieuze manifestaties en betrachtingen fungeerden er als hoofdactiviteit. Het broederschap was immers de gangbare en natuurlijke vorm van alle toenmalige organisaties waarbinnen of waarmee men een welbepaalde universitas wenste uit te bouwen; b) de schuttersgilden, die zich als vrijwilligerskorpsen ter beschikking stelden van de stadsverdediging; c) de rederijkerkamers, die zich bekwaamden in de const van rhetoriken, voordragen van poëzie en het opvoeren van toneelwerk, wellicht gegroeid uit de schuttersgilden; d) en tenslotte nog een aantal andere gezelschappen zoals jongelingenverenigingen, vastenavondgenootschappen (gilde van de Blauwe Schuit) of tornooigezelschappen (De Witte Beer).

2. Een tweede groep is deze waar niemand makkelijk of helemaal niet aan het lidmaatschap van de vereniging kon ontsnappen: a) naargelang van de beroepsactiviteit werd men ondergebracht in beroepsorganisaties, de koopliedengilden en ambachtsgilden; b) naargelang van de woonplaats van de betrokkene bestond de mogelijkheid dat men werd ondergebracht in buurtschappen. Hier was de topografische gegevenheid bepalend voor de deelname. Naast allerlei andere activiteiten (verdediging, onderhoud, brandbestrijding, enz.) vervulden ze ook religieuze taken, zoals bijv. de deelname aan processies. De gelijkenissen met het broederschaps- en gildenwezen treft men voornamelijk aan in de jaarlijkse feestmaaltijd, de doodsschuld en de bestuurlijke organisatie met een deken en proviseerders. *) Paul Trio: Volksreligie als spiegel van een stedelijke samenleving. De broederschappen te Gent in de Late Middeleeuwen. Uitgeverij: Universitaire Pers, Leuven, 1993.

Met vriendelijke groeten, Marc Lemahieu

AAN: De heer Marc Lemahieu Beste Marc, Maastricht, 20 oktober 2005 Bedoelt Trio met 2b misschien niet zozeer de buurtgilden als wel de ‘conincstavelies’ alias schaarwachten?

Tijdens de Volle Middeleeuwen (1000-1500) waren er namelijk in Maastricht en vele andere steden de zogeheten schaarwachten, d.w.z. gewapende wijk- of buurtwachten; confer SB 34, blz. 595, en hieronder blz.

669. Volgens mij moeten er ook te Brugge en Gent conincstavelies (schaarwachten) geweest zijn. Klopt dat?

-----M. vr. gr., Alfred Disch -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

5

663

PRIVÉ - VERZAMELINGEN (1) VAN: De Heer Frank Wilbers, eigenaar-webmaster-redacteur van de internetsite Franks verzameling van schuttersgeschriften

Frank Wilbers

Kempen am Niederrhein (D), 24.ten Oktober 2005 Liebe Schützen und Schützenfreunde, ich heiße Frank Wilbers und bin 24 Jahre alt. Ich wohne in Kempen am Niederrhein. Meine Anschrift lautet: Frank Wilbers, Elsa-Brandström-Strasse 10, D - 47906 Kempen; Telephon: 00.49.

2152 - 51 00 61; Fax: 01805 - 060 33 46 36 79. Ich war 1989-1999 für 10 Jahre lang aktives Mitglied der St.Marien - St.Michaelis Schützenbruderschaft 1304/1322 Kempen und dann von 1999-2004 für 5 Jahre aktives Mitglied der Christ-König Grüne Husaren Schützenbruderschaft 1963 Kempen e.V. Seit September 2004 konzentriere ich mich voll darauf Schützenfeste jeglicher Art gucken zu gehen. Seit etwa 15 Jahren ist mein Hobby das Sammeln von Festschriften & Büchern über das Internationale Schützenwesen. Ich versuche meine weltweite Festschriftensammlung über das Schützenwesen zu erweitern. Interessiert bin ich an Festschriften, Programmheften, Magazinen, Zeitungen, Flyer, Ausschreibungen, Chroniken, Büchern und Schießplänen.

Sollte in Ihrem Schützenverein, -gesellschaft, -bruderschaft, -gilde, -kreis, -verband, -bund oder gau so etwas vorhanden sein, so bitte ich, mir dieses zu senden. Gerne kaufe ich oder tausche. Auf Wunsch werden auch Portokosten ersetzt. Ich sammle Festschriften von folgenden Ereignissen: a) jährliche Schützenfeste; b) Jubiläumsfeste; c) Fahnenweihen; d) Bundeskönigsehrenfeste & Diözesankönigsfeste; e) Bezirks-, Dekanats-, Bundes-, Landes-, Kreis- & Gaufeste; f) Schießsportereignisse (Bundesliga usw.); g) Besonderes Schießen wie z.b.: Clausenschießen, Schießen am Rothenturm usw. Weiter: h) Regelmäßige Magazine (Verbands- und Vereinszeitungen) sowie Hefte von Mai-, Junggesellenvereinen und Bürgerwehren & Garde. Folgende Länder sind bereits in meiner Sammlung: i) Australien; j) Belgien; k) Dänemark; l) Deutschland; m) Frankreich; n) Großbritanien; o) Italien; p) Kroatien; q) Lichtenstein; r) Niederlande (Gelderland, Limburg, Nord-Brabant); s) Norwegen; t) Österreich; u) Polen; v) Schweden; w) die Schweiz; x) Slowenien; y) Tschechien; und z) USA. Ich habe mittlerweile eine Sammlung mit über 7.200 Programmheften, Festschriften, Magazinen, Zeitungen, Büchern & Chroniken über das Schützenwesen. Alle Details über meine Sammlung erfahtren Sie, wenn Sie auf den Link http://space.arcor.de/frankwilbers (= Frank`s Festschriftensammlung) klicken. Auf dieser Webseite möchte ich Ihnen nun mein Hobby vorstellen und hoffe auf diesem Weg neue Fest-schriften zu erhalten die ich noch nicht habe. Sie werden Kontaktinformationen bekommen sowie einige Fotos von Festschriften meiner Sammlung sehen. Nun wünsche ich Ihnen viel Spaß auf meiner Webseite.

Mit freundlichem Schützengruß, Frank Wilbers, Wilbers-Kempen@t-online.de

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------664

17 november 2005

6

Schuttersbrief - nummer 41

In vertaling (door A.D.) Kempen aan de Nederrijn (D), 24ste oktober 2005

Beste Schutters en Schuttersvrienden,

Frank Wilbers is mijn naam en ik ben 24 jaar. Ik woon in Kempen aan de Nederrijn. Mijn adres luidt: Frank Wilbers, Elsa-Brandström-Strasse 10, D - 47906 Kempen; telefoon: 00.49.2152 - 51 00 61; fax: 01805 - 060 33 46 36 79. Ik was 1989-1999 10 jaar lang actief lid van de St.-Maria - St.-Michaël Schuttersbroederschap 1304-1322 Kempen en dan 1999-2004 5 jaar lang actief lid van de Christus Koning Groene Huzaren Schuttersbroederschap 1963 Kempen, ingeschreven bij KvK. Sinds september 2002 concentreer ik mij volledig erop om schuttersfeesten van elke aard te gaan zien. Sinds ongeveer 15 jaar is mijn hobby het verzamelen van feestbundels en boeken over het schutterijwezen in binnen- en buitenland. Ik probeer mijn wereldwijde boekenverzameling betreffende het schutterijwezen uit te breiden. Belang stel ik in feestbundels, programmaboekjes, tijdschriften, kranten, flyers, bekendmakingen, kronieken, boeken en schietschema’s. Zou er zoiets in Uw schuttersvereniging, -gezelschap, broederschap, -gilde, -kring, -verband, -bond of -gouw voorhanden zijn, dan verzoek ik jullie mij dit toe te zenden. Graag koop of ruil ik. Op verzoek worden ook portikosten vergoed. Ik verzamel geschriften betreffende volgende evenementen: a) jaarlijkse schuttersfeesten; b) jubileumfeesten; c) vaandelwijdingen; d) koning(svogel)schietingen (lokaal, regionaal, landelijk); e) schuttersfeesten op gemeentelijk, decanaal, federatief, diocesaan en landelijk niveau en op districts-, kring- en bondsniveau; f) schietsportevenementen (eveneens op diverse niveaus); g) bijzondere vormen van schiettreffen (zoals bijv. in Zwitserland het ‘Clausschiessen’ [= Sinterklaasschieten] en het ‘Schiessen am Rothenturm’ [= Schieten te Rothenturm], enz.). Verder: h) regelmatig verschijnende periodieken (tijdschriften van koepelorganisaties en verenigingsbladen) alsmede brochures van meigezelschappen, jonggezellenverenigingen, burgerwachten en erewachten). Van de volgende landen heb ik reeds e.e.a. in mijn verzameing: i) Australië; j) België; k) Denemarken; l) Duitsland; m) Frankrijk; n) Groot-Brittannië; o) Italië; p) Kroatië; q) Liechtenstein; r) Nederland (provincies Gelderland, Limburg, Noord-Brabant); s) Noorwegen; t) Oostenrijk; u) Polen; v) Slovenië; w) Tsjechië; x) VS;. y) Zweden; z) Zwitserland. Ik heb inmiddels een verzameling van over 7.200 programmaboekjes, feestbundels, tijdschriften, kranten, boeken en kronieken over het schutterijwezen. Alle details over mijn verzameling verneemt U, wanneer U klikt op de link http://space.arcor.de/frankwilbers (= Frank’s Festschrifte-sammlung = ‘Franks verzameling van schuttersgeschriften’). Op deze website wil ik U nu met mijn hobby nader laten kennismaken en ik hoop zo weer nieuwe geschriften te ontvangen die ik nog niet heb. U zult van contactadressen vernemen alsmede foto’s van boeken uit mijn verzameling kunnen bekijken. Ik wens U thans veel plezier op mijn website.

Met vriendelijke schuttersgroet, Frank Wilbers, Wilbers-Kempen@t-online.de

Een zéér klein deel van de uitgebreide collectie van Frank Wilbers

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

7

665

HET WINDBUKSSCHIETEN ALS WINTERACTIVITEIT (1) VAN: De Heer Coen Kristus, voorzitter van de Schietcommissie van Schutterij St.-Marcellinus en St.-Petrus Geleen, gemeente Sittard-Geleen (Lb.), 26 oktober 2005 Windbuksschieten voor drietallen Ook nu weer, na het officiële schietseizoen, organiseert de Schietcommissie van Schutterij H.H. Marcellinus en Petrus uit Oud-Geleen het windbuksschieten voor drietallen. Eveneens zal er een persoonlijk kampioenschap plaatsvinden. Er wordt in groepen van telkens drie personen geschoten op een ‘hark’ (= raamwerk) met ‘bölkes’ (= houten blokjes), bekend van het traditionele Limburgse buksschieten. Alleen schieten we niet verticaal en in de openlucht, maar horizontaal en in een warm vertrek. En, maar dat hebt U al begrepen, wij hanteren ditmaal niet de zware Limburgse buks, maar de windbuks hoewel deze laatste qua formaat er ook best mag wezen. Zie bijgaande foto’s!

Iedereen die ouder is dan 16 jaar en waar dan ook woonachtig (in dan wel buiten het gebied van de beide Limburgen), mag aan de wedstrijden deelnemen.

WEDSTRIJDTIJDEN De wedstrijden worden steeds ’s avonds gehouden om 20.00 uur en wel op de navolgende data: 26 november, 17 december, 28 januari en 11 maart. Inschieten is mogelijk vanaf 19.00 uur tot uiterlijk 20.00 uur. 11 Maart is de datum van de finale om het persoonlijk kampioenschap.

ADRES Alle vier de wedstrijden hebben plaats in het Hubertushuis, Jan Willenstraat 1, Geleen; telefoonnummer: 046-474 60 13. Het Hubertushuis is elke dag vanaf 18.00 uur open en telefonisch bereikbaar.

WEBSITE-ADRES van Schutterij St.-Marcellinus en St.-Petrus te Geleen: www.schutterij-geleen.nl.

NADERE INFORMATIE Voor meer informatie kunt U contact opnemen met een van de hier genoemde leden van de Schietcommissie, t.w.: Coen Kristus……………telefoon: 046 - 474 11 68; Jos Wouters…………….telefoon: 046 - 475 26 59; Jeroen Baetsen………….telefoon: 046 - 474 97 51; Jan Stevens……………..telefoon: 046 - 437 34 82.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

666

17 november 2005

8

Schuttersbrief - nummer 41

OVER HET SCHUTTERIJWEZEN IN ITALIË (2) Vervolg op SB 40, blz. 642

AAN: De heer Marc Lemahieu, thesaurier en archivaris van de Koninklijke Hoofdgilde St.-Sebastiaan te Brugge (W.Vl.), auteur van het in SB 33 gerecenseerde boek over het ontstaan van de schuttersgilden Beste Marc, Maastricht, 2 oktober 2005 In aflevering 1 van deze rubriek volstond ik met het verstrekken van een regiokaart van Italië. In de nu voorliggende aflevering 2 wil ik verklaren, waarom het de allerhoogste tijd werd om eens een aparte rubriek te wijden aan het Italiaanse schuttersgildenwezen. De redenen zijn divers.

In zijn proefschrift (1963) over de oorsprong en wezen van de laatmiddeleeuwse schuttersgilden meldt dr.

Theo Reintges t.a.v. het Italiaanse schutterijwezen letterlijk: ‘Das italienische Schützenwesen, dessen genuesische Schützen einstmals eine grosse Berühmtheit erlangten, hat überhaupt keine Spuren hinterlassen’ [= Het Italiaanse schutterijwezen, waarvan de schutters uit Genua eertijds een grote vermaardheid verwierven, heeft totaal geen sporen achtergelaten] (blz. 68). Heel opmerkelijk voor Reintges is het, dat hij bij zijn gedane uitspraak helemaal géén bronvermelding geeft. En minstens zo opmerkelijk is het, dat Reintges tegelijk met die ene zin de ganse middeleeuwse geschiedenis van het Italiaanse schutterijwezen afdoet. Dat roept op z’n minst toch de vraag op, of Reintges het met zijn uitspraak wel bij het rechte eind heeft gehad. Hoezeer ik Reintges als onderzoeker ook respecteer, klakkeloos iets van hem aanvaarden ‘kommt nicht in Frage’! Ik mag - ter wille van de historische waarheid - hopen, dat anderen evenmin van mij iets klakkeloos willen aannemen en dat ze mij aan de tand voelen wanneer ze met mij van mening verschillen.

Nóg een reden om ons te verdiepen in met name de vroegere en vroegste historie van het Italiaanse schuttersgildenwezen is mijn voorlopig als een hypothese te kwalificeren bevinding dat er aanwijzingen zijn om - i.t.t. Reintges - niet Vlaanderen maar juist Italië te beschouwen als het gebied waar de allereerste schuttersgilden werden opgericht. Zie in dat verband de argumenten die daarvoor aangedragen zijn in de tot dusverre verschenen afleveringen van de rubriek ‘De bakermat van het schutterijwezen’ en die te vinden zijn in SB 3 (blz. 80-81), SB 5 (blz. 178-180), SB 19 (blz. 378) alsmede SB 34 (blz. 594-595).

Bovendien: waar Reintges’ these (stelling) het Europese schutterijwezen een laatmiddeleeuwse oorsprong (1300-1500) lijkt toe te dichten, houdt mijn hypothese (veronderstelling) nu juist een hoogmiddeleeuwse datering (1000-1300) in en dit niet enkel voor Noordwest-Europa maar tevens en vooral voor Italië.

Gaandeweg het onderzoek kwamen we immers een aantal Italiaanse steden op het spoor die een nadere beschouwing alleszins rechtvaardigen. Genua, de Ligurische havenstad aan de Middellandse Zee, werd bereids door dr. Theo Reintges zelf aangestipt; zie hierboven diens uitspraak. Te Florence, in de zuidelijker gelegen landstreek Toscane, moeten - althans volgens professoren en wetenschappelijke medewerkers aan de Open Universiteit te Heerlen (Lb.) - reeds omstreeks het jaar 1250 maar liefst 20 ‘compagnie del popolo (schutterijen)’ geweest zijn (Van Veen 1989, blz. 74). En de eveneens Toscaanse stad Siena zou - indien we er geloof aan mogen hechten - misschien zelfs al anno 1147 ‘schutterscompagnies’ hebben gehad (zie en vergelijk Geens 1984, blz. 119-120, doch helaas zonder bronnenopgave).

Hoogst interessant om uit te zoeken is ook wat Reintges - althans naar mijn gevoelen - tevens met ‘Genua’ lijkt te suggereren, nl. een plotse cesuur in het bestaan van het Italiaanse schutterijwezen. Verbeelding van mij? Maar hoe komt Reintges dan erbij om te beweren, dat het vroegere schuttersgildenwezen bezuiden de Alpen ‘totaal geen sporen achtergelaten heeft’? Wie het weet, mag het in deze SB-rubriek komen uitleggen!

Er valt trouwens nog meer uit te leggen. Want wellicht niet bij mij alléén leeft al langer de vraag hoe het zit met het hedendaagse schuttersleven helemaal in de noordoosthoek van Italië. Dat (bloeiende?) schuttersleven dáár is toch niet eensklaps uit de hemel komen vallen? Met andere woorden: uit welke traditie(s) putten de schutterijen in het Italiaanse deel van Tirol hun levenskracht? Louter uit een verleden waarin ook het Oostenrijkse part van Tirol een werkzaam aandeel heeft gehad? Of zijn er eveneens historische banden aanwijsbaar met het vroegere schutterijwezen elders in Italië en dus niet met het tegenwoordige om de simpele reden dat er - met uitzondering van het Italiaanse deel zelf van Tirol - vandaag de dag nergens meer op het Apennijns schiereiland schutterijen (schuttersgilden) bestaan?

Mij dunkt, dat het de moeite loont om de gehele geschiedenis van het Italiaanse schutterijwezen, vanaf haar aanvang tot op de dag van vandaag, eens onder de loep te nemen. Stukje bij beetje kunnen we dan, beste Marc, toewerken naar het voltooien van wat ik hou voor een van de meest interessante delen van de Europese schutterijhistorie als ‘legpuzzel’: Italië!

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

9

667

VAN: De heer Marc Lemahieu Beste Alfred,

Brugge (W.Vl.), 20 oktober 2005

Ik had je [zie SB 34, blz. 594-595] beloofd nog eens terug te komen op de Italiaanse Compagnie del Popolo of Societè delle Armi, zodra ik mij hierover nog eens verder had geïnformeerd. Dit zijn mijn bevindingen.

De Italianen, die het vroegst opnieuw kruisbogen leken te gebruiken, schoten niet op gaaien, maar wel op muntstukken die ze in de masten of in bomen hingen. Ze vormden blijkbaar ook geen gespecialiseerde korpsen rond één wapen, maar hun gemeentelegers werden, net als aanvankelijk in Vlaanderen, opgedeeld in stadswijken. Daarmee leunden ze dichter aan bij buurtschappen dan wel bij schuttersgilden.

Nadat Firenze stadsrechten had gekregen en een libero comune geworden was, werd ze omwald (1172) en ingedeeld in 6 zones of sestieri (sestendelen). Vanaf 1250 worden deze sestieri nog verder opgesplitst in 20 gonfaloni, met elk één compagnia del popolo. Deze compagnie bestaan uit de gewone burgers van 15 tot 70 jaar (met uitsluiting van de rijke poorters), die zich in geval van nood gewapend moesten scharen onder de banier van hun hoofdman of gonfaloniere (vaandeldrager). Naast de gonfaloniere was er een raad, een klerk (camerlengo) en een schatbewaarder (pennoniere).

Een zelfde trend zien we in Bologna. Sinds 1183 was Bologna verdeeld in 4 kwartieren, later zelf onderverdeeld in kleinere entiteiten, de contrade. Aan het hoofd van elke contrada waren onder de buren hoofdmannen gekozen die ook door hen betaald werden. Deze compagnieën namen er de vorm aan van een gezworen vrijwilligersvereniging, en dit met eigen statuten. De leden zwoeren om vrijwillig onderling bijstand te verlenen in alle geledingen van het maatschappelijk leven, zich samen te kwijten van zekere religieuze verplichtingen en in te staan voor ‘il pacificum et bonum statum’ van de gemeente en het volk van Bologna. Wanneer het volk in 1228 de macht grijpt in Bologna, verzekeren de compagnie del popolo de macht. Ze strijden niet alleen in open veld tegen de vijanden van de stad, maar komen evenzeer gewapend tussen om de ruziënde fracties binnen de stad uit elkaar te houden.

In 1250 diende elke burger geschikt voor de wapens, van 18 tot 60 jaar, dienst te nemen in het legerkorps van zijn contrado, en mee ten strijde te trekken als voetvolk of ruiter. Ook hier lag de topografische opdeling van de stad aan de basis van de militaire eenheden die het leger vormden. Maar door onderlinge tegenstellingen verloor het volk de macht die opnieuw in handen viel van de superrijke families en de ‘grandi’. In de nieuwe statuten van 1352 werd geen woord meer gerept over de compagnieën. De verbeterde toestand van de openbare orde, administratie en justitie, maakten namelijk een van de doelstellingen van de compagnieën overbodig: de onderlinge hulp tegen het machtsmisbruik van de ‘grandi’. Na 150 jaar was de geschiedenis van de wapencompagnieën bezegeld.

De compagnie del popolo verloren tevens hun bestaansreden toen in de 14de eeuw ook zogenaamde compagnie di ventura of huurlingentroepen ontstonden. Deze werden gerekruteerd op het platteland onder armen die snel fortuin wilden maken. Ze werden geleid door een condottiero, meestal van geruïneerde lagere adel. Men gebruikte ze initieel om in de sociaal rumoerige 14de eeuw opstanden van het gepeupel in te dijken. En men verkoos ze boven de gemeentelegers die niet steeds partij kozen voor de machthebbers en dus te duchten tegenstrevers konden zijn.

De Italiaanse compagnie del popolo leken wel iets gemeen te hebben met een wapengilde (het dragen van een naam, gestructureerd bestuur, de solidariteit, de mobilisatieplicht, enz.), maar er ontbraken niettemin een aantal essentiële kenmerken van een wapengilde. De toetreding was namelijk louter territoriaal bepaald en niet vrij, maar verplicht. Ze schaarden zich bovendien niet rond één wapen, maar wel rond één afgebakend territorium, de stadswijk. In dat opzicht verschilden ze niet van de eerste Brugse gemeentelegers die evenzeer volgens sestendelen werden gemobiliseerd en onder bevel stonden van een wijkhoofdman. Tenslotte waren de Vlaamse schuttersgilden vanaf den beginne verenigingen waar men zich terugtrok om zijn vrije tijd te spenderen rond het schieten van de koningsvogel. Ook dit vindt men niet terug in Italië.

Literatuur 1) Fasoli, Gina: Le Compagnie delle armi a Bologna. Uitgeverij: Zanichelli, Bologna 1933.

2) Gaudenzi Augusto: Gli Statuti della Società delle Armi del Popolo di Bologna. Uitgeverij: Forzani, Rome 1889.

3) Guidi, Guidobaldo: Il Governo della Città-republica di Firenze del Primo Quattrocento, Uitgeverij: Olschki, Florence 1981.

Met vriendelijke groeten, Marc Lemahieu.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------668 17 november 2005 Schuttersbrief - nummer 41

10

AAN: De heer Marc Lemahieu Beste Marc,

Maastricht, 20 oktober 2005

Laat mij beginnen met een bescheiden glossarium (verklarend woordenlijstje) n.a.v. jouw bericht van vandaag. Niet elke SB-lezer zal immers onmiddellijk de betekenis vatten van de door jou gebezigde Italiaanse termen.

Camerlengo = secretaris, klerk. Compagnia = compagnie; ook thans nog: schutterij. Compagnia del popolo = letterlijk: volkscompagnie; volgens Van Veen 1989 (blz. 74): [volks]schutterij. Compagnie (meervoudsvorm van compagnia) = compagnieën, schutterijen. Compagnie di ventura = (bijna letterlijk: compagnieën gelukszoekers; zie en vergelijk ventura) huurlingentroepen. Condottiero = aanvoerder, leider. Contrada = buurt, buurt(gemeen)schap. Contrade (meervoudsvorm van contrada) = buurten, buurt(gemeen)schappen. Firenze = Florence. Gonfalóne = vaandel, banier; ook: een onder een vaandel staande compagnie (vendel) voetvolk. Gonfalóni (meervoudsvorm van gonfalone) = vaandels, vendels. Gonfalonière = vaandeldrager. Grandi (meervoudsvorm van: grande = groot) = machtigen, rijken. ‘Il pacificum et bonum statum’ = de rust en openbare orde. Libero comune = vrije gemeente.

Pennoniere = penningmeester, schatbewaarder. Quattiere = letterlijk: kwartier (= vroeger: vierde deel van een stad); thans: stadswijk (zie en vergelijk sestiere). Quattieri (meervoudsvorm van quattiere) = stadswijken. Sestiere = letterlijk: sestendeel (= vroeger: zesde deel van een grote stad); thans: stadswijk (zie en vergelijk quattiere). Sestieri (meervoudsvorm van sestiere) = stadswijken. Società [societè] delle armi = wapengilde[n]; zie en vergelijk compagnie del popolo. Ventura = geluk; toeval.

Le Compagnie delle armi a Bologna = ‘De Wapengilden te Bologna’ (titel van Fasoli 1933).

Gli Statuti della Società delle Armi del Popolo di Bologna = ‘De statuten van de Wapengilde van het volk van Bologna’ of moet het zijn: ‘De statuten van de Burgerwacht van Bologna’?] (titel van Gaudenzi 1889).

Il Governo della Città-republica di Firenze del Primo Quattrocento = ‘De regering van de stadstaat Florence tijdens de vroege 15de eeuw’ (titel van Guidi 1981).

Met dank aan drs. J.J.F. (Jac) van den Boogard te Maastricht In jouw betoog vallen mij o.a. de volgende zaken op.

1) In de Middeleeuwen schoten de Italianen niet op een (namaak)papegaai maar op muntstukken die ze in de masten of in bomen hingen. Was dat misschien hùn manier van koningschieten? Kenden zij trouwens wel de schutterskoningsbreuk (= halsketting met daaraan gehangen een zilveren vogel, een zilveren patroonsplaat en een groot aantal zilveren schildjes)? En mogen we dat niet in direct verband brengen met de Middelnederlandse term ‘conincsschilt’ [= letterlijk: koningsschild] voor een zilveren muntsoort? En, zo ja, zou dàt dan weer niet mede een verklaring kunnen zijn voor het ontstaan van het woord en begrip ‘koningschieting’ [= muntschieting]? En ‘dus’: Italië, behalve bakermat van het schutterijwezen, eigenlijk óók - zij het met ‘medewerking’ van Vlaanderen - de bakermat van de folklore van het koningschieten?

2) Jij legt sterk de nadruk op de Italiaanse of Vlaamse wijze van wijkindeling bij een middeleeuwse stad.

Maar komt dat alles niet in wezen overeen met de gelijktijdige situatie in bijv. Nederland, waar de steden ingedeeld waren in wijken en ‘kerspels’ (= buurten), elk met zijn eigen parochiekerk of kapel en elk met zijn eigen ‘schaarwacht’ (= gewapende wacht), het laatste in het oude Vlaanderen m.i. eveneens bekend als conincstavelie [waarvan de conincstavel (!) of hoofdman nog eeuwenlang zal figureren in het schuttersgildenwezen]? Is het te gewaagd om te menen, dat destijds ook hier (net als bij het voorgaande punt) sprake geweest is van een ‘toegroeien’ - langs taalkundige weg - naar het fenomeen ‘koning’ binnen het schutterijwezen? Mij lijkt trouwens de middeleeuwse term conincstavelie de Vlaamse verbastering van een oud-Frans, oud-Italiaans of Latijns woord (= ‘constabilium’ of iets dergelijks?). Weet jij daar meer van?

3) Het lijkt mij onjuist om de Italiaanse gemeentelegers tijdens de Volle Middeleeuwen (1000-1500) zonder meer te vereenzelvigen met de compagnie del popolo. Zo lijkt het mij evenmin correct om te doen voorkomen, alsof de Vlaamse gemeentelegers uit dezelfde tijd louter en alleen territoriaal (nl. op stadswijkniveau) waren ingedeeld. Confer SB 34, blz. 595, waar het overzichtje van de stedelijke militie nog uit te breiden is met plaatselijke edellieden en patriciërs.

4) Mag ik concluderen, dat de compagnie del popolo of societè delle armi en dus de ‘schutterijen’ nog vóór het jaar 1500 in Italië (met uitzondering in het Italiaanse deel van Tirol) zijn opgehouden te bestaan?

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

11

669

KINDER- EN JEUGDSCHUTTERIJEN (2) Vervolg op SB 40, blz. 641

VAN: De Heer J.K.G. (Jo) Bertholet, voorzitter van het Mannenkoor Sint-Remigius te Klimmen (Lb.) Valkenburg, gemeente Valkenburg a/d Geul (Lb.), 2 november 2005 Niet dat ik me met jullie schuttersmagazine wil bemoeien, maar ik lees ’t graag en help ook graag.

De jeugdschutterij Sint-Rochus van Hulsberg die inderdaad met speelgoedgeweertjes marcheerden, is indertijd opgericht in samenwerking met Wiel Gorissen, de schutterscommandant uit Voerendaal, ook in Klimmen geen onbekende vanwege zijn vishandel. Misschien kan zijn zoon, ook betrokken bij SintSebastianus Voerendaal, jullie verder helpen uit zijn familiearchief.

Succes, Jo Bertholet

AAN: De Heer Jo Bertholet Geachte Heer Jo Bertholet,

Maastricht, 2 november 2005

Hartelijk dank voor Uw gegevens.

Met Uw gegevens ben ik direct aan de slag gegaan.

1) De heer M.J.M. (Mathieu) Gorissen te Voerendaal, neef (= hier: oomzegger) van jeugdschutterij-oprichter Wiel Gorissen, liet mij telefonisch weten, dat zijn oom géén zoon heeft gehad en dat Wiels enige dochter geëmigreerd is naar Amerika. Mathieu zou nagaan, of hij nog een of meer foto's heeft van Jeugdschutterij (en latere, thans nog bestaande Drumband) St.-Rochus te Hulsberg. Hij verwees me verder naar de Koninklijke Schutterij St.-Sebastianus te Voerendaal, waar Wiel Gorissen aanvankelijk tamboer-maître en nadien kolonel bij de schutterij geweest is.

2) Mw. Marie-Josée Peeters-Eussen, secretaris van Schutterij St.-Sebastianus te Voerendaal, liet mij per telefoon weten, na ontvangst van mijn e-mail met aanvullende gegevens te willen gaan uitzoeken of er binnen haar schutterij personen zijn die meer kunnen vertellen over de Hulsbergse jeugdschutterij.

3) Ik zal proberen om zo spoedig mogelijk contact op te nemen met de Drumband St.-Rochus.

Nogmaals mijn dank voor Uw hulpvaardigheid!

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

AAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, vaandrig en mede-internetredacteur van de Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen, documentalist van het Limburgs Schutterstijdschrift en mederedacteur van de SB Maastricht, 8 november 2005 Beste Mathy, Zoals je uit de reactie van de heer Jo Bertholet hebt kunnen opmaken, staat nu ook de naam van de voormalige Hulsbergse jeugdschutterij vast, t.w.: St.-Rochus.

Onze correspondentievriend Chis Lentz te Evergem (O.Vl.), archivaris van de Oude Koninglyke St.-Rochus te Gent, kan dus wéér een St.-Rochus toevoegen aan het hem inmiddels bekende rijtje van St.-Rochusschutterijen in Nederland en België; confer SB 27, blz. 484-485.

Vandaag heb ik telefonisch contact gehad met de heer Hub Limpens, voorzitter van de Drumband St.Rochus te Hulsberg. Hij bevestigde, dat zijn vereniging tevens een jeugdschutterij met de naam St.-Rochus geweest is. Hij zegde mij toe, met meer gegevens te komen in een van de volgende SB-nummers.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------670

17 november 2005

12

Schuttersbrief - nummer 41

STADSRECHTEN EN SCHUTTERIJWEZEN (2) Vervolg op SB 40, blz. 647

AAN: De Heer Drs. J.C.M. (Joost) Cox, jurist en bestuurskundige aan de Universiteit van Leiden, gemeentesecretaris van Alkmaar Geachte Heer Cox,

Maastricht, 16 november 2005

Aan dhr. Thimo Zegers (zie SB 40, blz. 647) heb ik het te danken, dat ik recentelijk kon kennisnemen van het onlangs door U uitgebrachte boekwerk over stadsrechten in Nederland*). Met grote belangstelling en bewondering heb ik Uw naslagwerk doorgenomen. Maar laat ik - voordat ik een begin ga maken met een eerste inhoudelijke bespreking van Uw repertorium - U in het kort vertellen waarom Uw pennenvrucht voor mij óók als schutterijhistoricus zo waardevol is.

Schutterijen (schuttersgilden) ontstonden tijdens de Volle Middeleeuwen (1000-1500) het eerst in de steden en doorgaans pas later op het platteland (halfsteden, dorpen, gehuchten). Naast o.a. een omwalling of ommuring was voor elke stad eveneens de schutterij wegens o.m. militair en politieel belang een niet te onderschatten blijk van stedelijke zelfstandigheid ten opzichte van bijv. de landsheer en/of de plaatselijk gebiedende heer. Elke stad had dan ook op z’n minst één kruisbooggilde, nadien gevolgd door minstens één handbooggilde en wéér later door ten minste één geweergilde. Van zéér veel stadsschutterijen weten we echter niet de oprichtingsdatum (heuristisch probleem), doordat het ons ontbreekt aan primair bronnen- c.q. bewijsmateriaal (technisch probleem). We zijn dan aangewezen op allerlei ‘geschiedwetenschappelijke foefjes’ om toch iets aan de weet te komen (methodisch probleem). Een van die ‘foefjes’ is om te achterhalen, wanneer een woonplaats stadsrecht en dus een verregaande vorm van zelfbestuur verkregen heeft.

Weten we dàt, dan kunnen we met een grotere mate van waarschijnlijkheid iets zeggen over de ontwikkeling van het plaatselijke schutterijwezen. Bovendien: weten we van diverse (vooral kleinere) woonplaatsen wel, òf ze überhaupt een stedelijke status hebben gehad? Vandaar het belang van Uw repertorium voor de beoefening van schutterijhistorie! Twee schutterijhistorische regels t.a.v. de landsheerlijke periode (±10001581) gelden hier: a) eerst stadsrechtsverlening, pas daarna een of meer schutterijen; b) staat niet vast wanneer in de Middeleeuwen een woonplaats stadsrecht had, maar wèl dat zij toen op een gegeven moment al over een schutterij beschikte - dan moet doorgaans de stadsrechtsverlening vóór dat gegeven moment liggen. Schutterijhistorie kàn dus ook van enige betekenis zijn voor (stads)rechtshistorische kennis.

Omdat Uw overzichtswerk héél Nederland bestrijkt, zal de aanduiding ‘Cox 2005’ zonder enige twijfel menigmaal in de diverse rubrieken van de SB gaan opduiken. Zonder enige twijfel, want een eerste steekproef (zie onderstaande kadertjes betreffende de provincie Limburg) leert mij dat U Uw huiswerk op degelijke wijze gemaakt hebt. Disch 2005 slaat op het artikeltje dat van mijn hand verscheen in SB 26 (blz.

470). Misschien wilt U ook dáár eens op reageren, o.a. wat betreft de ‘kwestie’ van halfsteden?

StadsrechtsVolgens Volgens StadsrechtsVolgens Volgens verlening in Lb. Disch 2005 Cox 2005 verlening in Lb. Disch 2005 Cox 2005 Echt Gennep Maastricht Montfort Nieuwstadt Roermond Sittard

vóór 1343 1371 vóór 1204 1263?

1290 1232 1243

vóór 14.8.1494 [vóór] 6.1.1371 vóór 12.11.1204 [1277-1294] [ca. 1242] 1224 - 1229 april 1243

Stevensweert Susteren Thorn Valkenburg Venlo Weert Wessem

1633? vóór 1276 vóór 1401 vóór 1301 1343 1414 1329

géén stadsrecht vóór 26.4.1276 géén stadsrecht vóór 1.5.1353 [vóór] 1.9.1343 5.5.1414 [vóór] 27.4.1329

rood = ten onrechte (?) vermeld (opgave van mijzelf) [datering] = onzeker, vermoedelijk (opgave van Cox) Waar Disch 2005 afwijkt van Cox 2005, zal de laatste meestal wel het dichtst bij de historische waarheid zitten!

Voor Geysteren, Kessel, Linne, Stevensweert. Thorn en Wanssum heeft de stedelijke ontwikkeling in stadsrechtelijke zin of anderszins zich niet doorgezet. *) J.C.M. Cox: Repertorium van de stadsrechten in Nederland. Quod vulgariter statreghte nuncupatur [= ‘Wat in de volksmond stadsrecht wordt genoemd.’], verschenen als deel 33 in de boekenreeks Werken van de Stichting tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlandse recht. Den Haag 2005. Ten behoeve van de geïnteresseerde SB-lezer meld ik tevens, dat het boekwerk (ietsjes groter dan A4-formaat; harde kaft; 302 bladzijden; met 11 ‘Provinciale stedenkaarten’; ISBN: 90 322 7983 1) te verkrijgen is in elke boekhandel dan wel rechtstreeks bij de VNGuitgeverij te Den Haag, www.vnguitgeverij.nl. Prijs: € 37,50 (exclusief portikosten).

-----Met vriendelijke groeten, Alfred Disch -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

13

671

HET KONING(SVOGEL)SCHIETEN (3) Vervolg op SB 5, blz. 166-167, en SB 6, blz. 225-226

VAN: De Heer Thimo Zegers, vaandrig van de Stadsschutterij St.-Rosa te Sittard, mederedacteur van de OLS-website Beste Alfred,

Sittard, gemeente Sittard-Geleen (Lb.), 27 augustus 2005

Tja, ook zulke berichtjes kom je wel eens ergens tegen.

Thimo Zegers.

BRON: het Vlaams-Belgische dagblad De Standaard

Groot-Bijgaarden (Vl.Br.), 15 juni 2005

Schietschijf met paus-afbeelding zorgt voor onvrede in Pools stadje Warschau - Gemeenteraadsleden van het Poolse stadje Rawicza willen dat hun burgemeester zijn ambt neerlegt omdat hij tijdens het lokale schuttersfeest een schietschijf heeft tentoongesteld met daarop een afbeelding van Paus Johannes Paulus II. Burgemeester Pawlowski, die eveneens voorzitter is van de plaatselijke schietvereniging, organiseerde eind mei een schietwedstrijd waarbij de winnaar naar huis ging met de beruchte schietschijf.

Pawlowski benadrukte dat er ‘uiteraard’ niet op de paus-schietschijf werd geschoten. ‘Het was enkel de prijs voor de overwinnaar en meteen een aandenken aan Paus Johannes Paulus II, die dit jaar overleed’, aldus Pawlowski, die verwonderd was over de onvrede die deze prijs had veroorzaakt.

In het verleden werden er immers meer dan eens schietschijven met afbeeldingen van heiligen en helden uit de Poolse geschiedenis zonder enig bezwaar tentoongesteld.

14/06/2005 - dpa - psr --Standaard.be: al één reactie.

Bij ons volgende schuttersfeest zullen we een schietschijf opstellen met de beeltenis van premier Balkenende. Wedden, dat dan het aantal schutters een veelvoud is van de huidige deelname!

Stadsschutterij Sint-Rosa Sittard ( e-mail) (link) - 23.08.05.

AAN: De Heer Thimo Zegers Beste Thimo,

Maastricht, 27 augustus 2005

De verontwaardiging / verbazing aan weerskanten kan ik me wel enigszins voorstellen.

Over het gebruik van schietschijven bij het koning(svogel)schieten heb ik reeds eerder bericht: zie SB 5, blz.

166-167, meer speciaal de laatste alinea op blz. 166. De bedoeling is namelijk om juist niet (!) op de afbeelding te schieten maar eromheen waardoor de afbeelding losraakt van het grotere houten, kartonnen of stevig papieren plaatwerk. De geschilderde of getekende beeltenis stelt héél vaak de koningsvogel voor maar kan niet zelden ook het portret van een hoog in aanzien staande persoon zijn. Bij de oosterburen was dat frequent aan het eind 19de en begin 20ste eeuw de Duitse keizer. Wegens plaatsgebrek kan ik er nu niet nader op ingaan. Bij een volgende bespreking zal ik evenwel een paar afbeeldingen tonen.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

-----------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------672

17 november 2005

14

Schuttersbrief - nummer 41

DE BESCHERMHEER EN DE BESCHERMVROUW (3) Vervolg op SB 37, blz. 614, en SB 40, blz. 650

VAN: De Heer Herman Janssen, vice-voorzitter van de OLS - Jurycommissie, lid van de OLS - Normencommissie, bestuurslid van de Schuttersbond ‘Maas en Kempen’, voorzitter van de Koninklijke Schutterij St.-Servatius te Raam, lid Edele Eed-Broederschap van de Soevereine Orde van de Rode Leeuw van Limburg en de H.-Sebastianus

Beste Fred Hannen,

Kinrooi (Belg.Lb.), 5 november 2005

Ik ben zeer verheugd, dat er iemand is die op mijn vraag heeft gereageerd wat betreft beschermheer (beschermvrouw). Persoonlijk vind ik dat het zowel een vrouw of man kan zijn. En waarom niet alle twee, als ze een getrouwd koppel zijn? De beschermheer heeft als taak de schutterij in al haar activiteiten en als vereniging te ondersteunen wanneer dat nodig is. Tevens de schutterij naar de buitenwereld in positieve zin bekendheid geven. Het zal zowel voor de beschermheer als voor de schutterij een tijd van aanpassing zijn en met wederzijdse toegevingen moet men tot een goede samenwerking komen die aanvaardbaar is. Het is, zoals ge schrijft: het mag geen slaafse bedoening zijn of worden. Het moet in de samenwerking soepel en plezierig eraan toegaan, zodat ieder aangesloten schutterslid met de beschermheer op de normale manier kan spreken. Het moet ook iemand zijn die het schuttersleven wil leren kennen want het is ook - gelijk ge stelt dat het iemand van buiten de schutterij is die deze taak kan vervullen en wil vervullen. Volgens mij zijn er toch schutterijen die een beschermheer (-vrouw) in hun rangen hebben. Vandaar dat ik de volgende vragen aan deze verenigingen stel: * hoe is men ertoe gekomen een beschermheer (-vrouw ) te nemen?; * wat heeft de doorslag gegeven de beschermheer (-vrouw) te benoemen?; * is de beschermheer (-vrouw) in de vereniging een bijzonder persoon?; * waar moet de beschermheer (-vrouw) in Uw vereniging aan voldoen?; * wat doet de schutterij voor de beschermheer (-vrouw)?; * heeft de beschermheer (-vrouw) ook een plaats in het bestuur van de vereniging?

Zoals ge merkt, heb ik nog vele vragen die een antwoord mogen of moeten krijgen. Ge hoeft het niet eens te zijn met mijn stelling, hierboven in de tekst vermeld. Deze dient ertoe een gezonde discussie op gang te brengen om zodoende een mooi uitgangspunt te krijgen die voor iedere schutterij van nut kan zijn. Beste Fred, nogmaals bedankt voor de reactie en laat ons hopen dat er nu mooie antwoorden in de Schuttersbrief zullen verschijnen. En gij, Alfred, Uw mening is ook van harte welkom om dit thema bij de schutterijen warm te maken.

Schuttersgroeten, Herman Janssen.

AAN: De Heren Fred Hannen en Herman Janssen Beste Fred en Herman,

Maastricht, 5 november 2005

De aanduiding beschermheer / beschermvrouw zegt het al. Het gaat hier eigenlijk niet om een eretitel zoals wèl het geval is bij de erevoorzitter, de eresecretaris, de erepenningmeester, het erebestuurslid en het erelid.

In de laatste vijf gevallen hoeven de titeldragers niks meer te doen, want ze hèbben al het nodige gedaan; daarom zijn ze trouwens door hun vereniging blijvend ‘ge-eer-d’! Van een beschermheer of beschermvrouw wordt bij zijn of haar installatie daarentegen juist iets verwacht, tenzij de vereniging de titel beschouwt als een loze. Die loosheid zal - denk ik - zeker door de titeldrager zelf, als het althans iemand met karakter is, niet op prijs gesteld worden, evenmin door iemand die ambtshalve de titel verwerft. Een man of vrouw met karakter zal zijn of haar titel van beschermheer / beschermvrouw op z’n minst enige inhoud willen geven, al is het reeds door verlening van morele steun aan de vereniging. De door de titeldrager te verlenen bescherming schept anderzijds weer een verplichting: de vereniging moet bescherming ook waardig zijn! In een ten behoeve van èn de kandidaat / kandidate èn de vereniging op te stellen protocol zou o.m. kunnen staan, dat de beschermheer / beschermvrouw: a) affiniteit dient te hebben met het schutterijwezen (schuttersgildenwezen); b) zich bereid verklaart om op te komen voor de belangen van de vereniging; c) gevraagd en ongevraagd het bestuur van advies zal dienen; d) de bestuurs- en LV-notulen ontvangt; e) het recht heeft tot bijwoning van bestuurs- en ledenvergaderingen; f) voor alle bijzondere verenigingsactiviteiten uitgenodigd wordt; en verder: g) dat tijdens het kennismakingsgesprek met het bestuur aan de kandidaat / kandidate uitdrukkelijk de gelegenheid geboden wordt om zijn of haar eventuele eigen wensen kenbaar te maken m.b.t. de invulling van het beschermheerschap resp. beschermvrouwschap; h) dat de verenigingsstatuten voorzien in de functie van beschermheerschap (m/v) en in de wijze van benoeming, nl. door de ledenvergadering op voordracht van het bestuur, desgewenst nader gepreciseerd in het huishoudelijk reglement.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

15

673

NU ÓÓK DE IDENTITEIT VAN HET NEDERLANDSE SCHUTTERSGILDENWEZEN IN GEVAAR? (11) Vervolg op SB 40, blz. 656

VAN: Dr. W.F.A. (Willem) Heemskerk, internationaal waterjurist, oud-burgemeester van Echt (Lb.)

Dr. Willem Heemskerk

Onder schot*) De Oud-Limburgse Schuttersfederatie vreest dat ze jaarlijks de zeer hoge contributie van 27,50 euro per lid moet betalen aan de Koninklijke Nederlandse Schutters Associatie (KNSA). Een gevolg van de aangescherpte Vuurwapenregeling van het ministerie van Justitie, die bezitters en gebruikers van vuurwapens gaat verplichten zich aan te melden bij die KNSA, wat ook nog eens een enorme administratieve rompslomp betekent met twaalfduizend leden.

Er zijn al Kamerleden en Europarlementariërs benaderd om dit onheil af te wenden. Zelf vraag ik mij af, of het niet efficiënter is onze eigen universiteit van Limburg (de UM) om advies te vragen, waar juristen van naam stellig zwaar geschut kunnen inbrengen tegen deze discutabele en, naar het schijnt, onrechtvaardige behandeling vanuit Den Haag. Kan het zo maar, dat een publiekrechtelijk overheidsorgaan gebruikmaakt van de diensten van een privaatrechtelijke vereniging als de KNSA om individuele burgers te verplichten een KNSA-licentie om te mogen schieten, tegen een niet geringe prijs, aan te vragen? Mag de overheid op deze wijze van een ‘privaatrechtelijke vereniging’ gebruikmaken en geeft dit niet grote problemen met de controles? De KNSA zal de gehele samenleving moeten duidelijk maken, waaraan zij een dergelijke bevoorrechte positie te danken heeft. Dit ook al, omdat hier in deze gevoelige wereld alle schijn van belangenverstrengelingen moet worden vermeden. Juristen kunnen dat beter beoordelen dan politici, denk ik.

Dr. Willem Heemskerk, Echt-Susteren.

*) Dagblad De Limburger - editie van zaterdag 15.10.2005, blz. A8, kolommen 3 en 4; rubriek Brieven.

VAN: Mr. S. (Sybrand) van Haersma Buma L.L.M., lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, CDA-fraktiewoordvoerder voor Justitie

Sybrand van Haersma Buma

Geachte Heer Disch, Den Haag, 17 november 2005 Tijdens het overleg op 27 oktober heb ik het punt van de schutterijen aan de orde gesteld. De minister heeft toegezegd met alle betrokkenen (zowel KNSA als schutterijen) te gaan praten om tot een breed gedragen oplossing te komen.

Met vriendelijke groet, Sybrand van Haersma Buma ------

ER IS DAN TOCH EINDELIJK EEN DOORBRAAK. PROFICIAT! Alfred Disch -----------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

674

17 november 2005

16

Schuttersbrief - nummer 41

VRAAG EN ANTWOORD (Afl. 12) Vervolg op SB SB 40, blz. 657

Gelieve Uw antwoord steeds (óók) te richten aan de redactie van de SCHUTTERSBRIEF (redactie@schuttersbrief.nl), zodat niet alléén de vraagsteller maar àlle SB-lezers er profijt van kunnen hebben!

VRAAG 44b [vervolg 1] (inzake boeken over Nederlandse schutterijen) As (Belg.Lb.), 13 oktober 2005.

Beste Alfred, Even een aanvulling op het lijstje van boeken dat je hebt opgegeven in je Antwoord 44b van de afgelopen Schuttersbrief. Ook de schuttersbond Maas en Kempen beschikt over een jubileumboek. Het werd uitgegeven naar aanleiding van het 50-jarig bestaan. Dit boek is van de hand van Werner Smet en draagt als titel Gouden Schuttersbond Maas en Kempen 1984-1998 en werd uitgegeven in 1999. Met vriendelijke schuttersgroeten, Björn Ulenaers Björn Ulenaers, bestuurslid, tamboer-majoor en webmaster van Schutterij St.-Sebastiaan, As (Belg.Lb.)

ANTWOORD 44b [vervolg 1] Maastricht, 13 oktober 2005.

Beste Björn, Ik heb het betreffende jubileumboek niet genoemd, omdat er niet naar Belgische maar naar Nederlandse boeken gevraagd was. Trouwens, meerdere Vlaamse schutterskoepelorganisaties hebben jubileumboeken / overzichtswerken uitgegeven. Ik noem slechts: a) Schuttersbond Maas en Kempen (Smet 1999, reeds door jou genoemd), b) Provinciaal Verbond Karabijnschuttersgilden Limburg (Theunissen 2000) en c) Hoge Gildenraad der Kempen (Van Autenboer 2003), alle in de Schuttersbrief besproken; zie respectievelijk: a) SB 32 (blz. 568), b) SB 5 (blz. 189-190) en c) SB 6 (blz. 237). Met vr.gr., Alfred Disch.

VRAAG 47 (inzake SB 35) Maastricht, donderdag 22 september 2005.

Ik zie in de bijgevoegde SB 35 alleen maar een opsomming van reeds verschenen artikelen uit de jaargangen 1 en 2, maar geen nieuwe artikelen. Klopt dit? Groetjes, Ben Hanssen.

Ben Hanssen, PR-functionaris en webmaster van Schutterij De Heeg, ANTWOORD 47 Maastricht Maastricht, donderdag 22 september 2005.

Beste Ben, Of SB 35 inderdaad ‘alleen maar’ bestaat uit een overzicht van de tot dusver in de Schuttersbrief verschenen rubrieken? Naar mijn bescheiden mening is dàt al héél wat, nog afgezien van de vele uren redactiewerk die erin gestoken zijn. Het overzicht is op verzoek van SB-lezers totstandgekomen. Voor de motivering verwijs ik je naar SB 28, blz. 507. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

VRAAG 48 (inzake OLS-uitslagen) Baarlo, gemeente Maasbree (Lb.), woensdag 12 oktober 2005.

Geachte Redactie, Tot vorig jaar was ik secretaris van de schutterij St.-Antonius en St.-Petrus Baarlo. Op dit moment ben ik gewoon geüniformeerd lid van deze schutterij en ben ik bezig om gegevens te verzamelen omtrent de resultaten die de schutterij uit Baarlo behaald heeft op de Oud-Limburgse Schuttersfeesten.

Vandaar mijn vraag: is er ergens een archief waar ik de resultaten die de schutterijen behaald hebben op het Oud-Limburgs Schuttersfeest, kan raadplegen. Met vriendelijke schuttersgroeten, Peter-Paul Ketelings.

ANTWOORD 48 Maastricht, woensdag 12 oktober 2005.

Beste Peter-Paul Ketelings, Sinds vele jaren - iemand onder de SB-lezers zal ons ongetwijfeld kunnen vertellen sinds wanneer precies - worden de uitslagen van het OLS (= het Oud-Limburgs Schuttersfeest) officieel vermeld in een door de OLS (= de Oud-Limburgse Schuttersfederatie) uitgegeven boekje, getiteld ‘Uitslagen’. Sinds het aantreden van de huidige OLS-secretaris (Jac van der Vorst) worden - weet ik exemplaren van de ‘Uitslagen’ zorgvuldig ‘in depot’ bewaard bij de voornoemde secretaris. Ook weet ik, dat Jac van der Vorst zijn uiterste best doet om zoveel mogelijk de nog ontbrekende ‘Uitslagen’-boekjes te achterhalen alsmede diverse andere bestuursbescheiden uit de tijd die aan zijn eigen periode van secretaris voorafging. [Eigenlijk toch wel schandalig, dat er in het verleden binnen het OLS-bestuur niet beter gelet is op archief- en bibliotheekvorming en op een goede overdracht van bestuursstukken door de vertrekkende secretaris aan zijn opvolger. We plukken daar nu de wrange vruchten van!]. Ik raad U dan ook aan om in eerste instantie U te verstaan met Jac van der Vorst (olsfederatie@hetnet.nl). Het kan best zijn, dat Jac van der Vorst U doorverwijst naar zijn collega, de OLS-secretaris voor het OLS; dat is namelijk Jan Kessels (jankessels@tiscali.nl). Jac van der Vorst is immers de OLS-secreatris voor de OLS. Misschien dat het ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

17

675

Limburgs Schutterij Museum (LSM) U ook nog kan helpen. Het LSM heeft merkwaardig genoeg (nog steeds) géén eigen e-mailadres. En zelfs binnen de Beheersgroep die namens de OLS het museum runt, is er niemand die over een computer beschikt. Harrie Thissen, 85 jaar(!) en voorzitter van de Beheersgroep, adviseert dan ook in het onderhavige geval om contact op te nemen met Luc Wolters, op dit moment de ‘algemeen leider’ van het LSM. Het e-mailadres van Luc Wolters luidt: luc.wolters@hetnet.nl. Tenslotte zijn er, voorzover ik het kan overzien, nog een paar overige mogelijkheden om aan OLS-uitslagen te komen, t.w.: a) contact opnemen met privé-verzamelaars à la Frank Wilbers (zie diens artikel hierboven op blz. 664665); bij dezen doe ik een oproep aan alle privé-verzamelaars à la Frank Wilders (het mag ook een wat kleinere collectie van schuttersgeschriften betreffen!) om zich bij de SB-redactie te melden, eventueel tevens voor een eigen artikel in de Schuttersbrief (redactie@schuttersbrief.nl); b) wederom een vraag stellen in de hier voorliggende SB-rubriek (zie voorgaand e-mailadres), maar dan concreet toegesneden op een of meerdere OLS-jaren; c) op dezelfde wijze een verzoek plaatsen in het Gastenboek van de OLS-website (www.olsfederatie.com > Gastenboek > Plaats hier een bericht). Veel succes! Met vr. groeten, Alfred Disch.

VRAAG 49 (inzake OLS-schietkaarten) Baarlo, gemeente Maasbree (Lb.), woensdag 12 oktober 2005.

Beste Alfred Disch, Verder is de tweede vraag bij mij opgekomen: wat gebeurt er met de schietkaarten van het Oud Limburgs Schuttersfeest. Gaan deze een archief in? Ze worden namelijk niet geretourneerd aan de verenigingen. Met vriendelijke schuttersgroeten, Peter-Paul Ketelings.

ANTWOORD 49 Maastricht, woensdag 12 oktober 2005.

Beste Peter-Paul Ketelings, Op het moment dat U dit antwoord leest, hebben ook de beide OLS-secretarissen SB 41 ontvangen. Omdat aan hen niks ontgaat, zullen ze vast en zeker ook Uw vraag en mijn antwoord lezen. Hen kennende weet ik, dat ze de goedheid zullen hebben om eerst met elkaar te overleggen om vervolgens te beslissen wie van hen beiden antwoord op Uw vraag gaat geven. Want U begrijpt, dat niemand anders dan deze twee heren het beste Uw vraag kunnen beantwoorden! Met vr. gr., Alfred Disch.

VRAAG 50 (inzake muziekwedstrijden).

Gaanderen, zondag 30 oktober 2005.

Geachte Heer / Mevrouw, Als wij deel willen nemen aan de muziekwedstrijden bij een schuttersconcours en wij daar een muziekstuk willen maken welke niet in het repertorium is opgenomen, naar wie moeten we dan het muziekstuk ter beoordeling opsturen? A.P.J. van Sonsbeek.

A.P.J. (Adriaan ) van Sonsbeek, voorzitter Keurkorpscommissie van Schuttersgilde St.-Martinus, Gaanderen, gemeente Doetinchem (Gld.) ANTWOORD 50 Maastricht, zondag 30 oktober 2005.

Geachte Heer van Sonsbeek, Uw vraag heb ik voorgelegd aan diverse terzake kundige / bevoegde personen.

Zodra hun reactie bekend is, zult U er in een volgende SB kennis van kunnen nemen. M.vr.gr., Alfred Disch.

VRAAG 51 (inzake aantal St.-Brigida’s) Netersel, gemeente Bakel (N.Br.), 9 november 2005.

Hallo Alfred, Ik ben sinds 1974 lid van Gilde Sint-Brigida uit Netersel. Vanaf 1987 ben ik bestuurslid van ons gilde. Tevens ben k voorzitter van de Kringschietcommissie Kruisboog op wip van het Kwartier van Oirschot en bestuurslid van de Noord-Brabantse Federatie van Schuttergilden (NBFS) Kruisboog op wip. In 2008 is het 50 jaar geleden dat ons gilde heropgericht is. Dat jaar organiseren wij dan de Kringgildendag.

Zoals je misschien weet, zijn wij het enige Sin-Brigidagilde in Noord-Brabant. Bij het Europees Schutterstreffen in het Oosterijkse Vöcklabruck kwamen wij erachter, dat in het Limburgse Noorbeek ook een SintBrigidagilde is. Zijn er behalve die nog meer in Limburg? Ik heb toen kennis gemaakt met hun koning en koningin, de heer en mevrouw Rompelberg. Als je meer over ons gilde (of van onze kring) wil weten, laat het dan maar weten. Met gildengroet, Kees van de Ven. ANTWOORD 51 Maastricht, 9 november 2005.

Beste Kees, Er was en is in de Nederlandse provincie Limburg maar één St.-Brigidaschutterij: die te Noorbeek, gemeente Margraten. Met jouw St.-Brigida erbij waren en zijn dit de enige twee St.-Brigidaschuttersverenigingen in Nederland uit het heden en verleden, althans voorzover mij bekend. Beide verenigingen schijnen vernoemd te zijn naar de heilige St.-Brigitta van Ierland (feestdag 1 februari), niet te verwarren met St.-Brigitta (of St.-Birgitta) van Zweden (feestdag 8 oktober). Nadere gegevens over Gilde en Kring zijn natuurlijk altijd welkom. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

676

17 november 2005

18

Schuttersbrief - nummer 41

VERSCHIJNING VAN DE SCHUTTERSBRIEF (17) Vervolg op SB 33, blz. 583

-----Woensdag 10 augustus 2005.

Beste Alfred Disch, Mooie recensie, waarvoor mijn dank! Met vriendelijke groeten, Marc Lemahieu.

Marc Lemahieu, thesaurier en archivaris van de Koninklijke Hoofdgilde St.-Sebastiaan, auteur van het in SB 33 gerecenseerde boek over het ontstaan van de schuttersgilden, Brugge (W.Vl.) [Voor de volledige tekst zie SB 34, blz. 594]

-----Vrijdag, 23 september 2005.

Geachte Heer Alfred Disch, Wij ontvangen per e-mail Uw Schuttersbrief. Helaas kunnen wij deze niet altijd volledig lezen. Natuurlijk lezen we wel de stukken die voor ons interessant zijn. Met vriendelijke schuttersgroet, Michel Hendrix en Silvie Kempen Michel Hendrix en Silvie Kempen, Hendrix Ambachtelijke Geweermakerij, Lottum, gemeente Horst aan de Maas (Lb.) Reactie van de redactie Geachte Michel Hendrix en Silvie Kempen, U hebt groot gelijk: wie het zo druk heeft als U en/of niet in alle aspecten van het schutterijwezen geïnteresseerd is, moet de SB vooral selectief lezen! Laat trouwens gerust eens weten, welke onderwerpen U graag in de SB behandeld wenst te zien. Wilt U trouwens eens reageren op de beide artikeltjes in SB 1, blz. 35-36, die over Uw bedrijf gaan? Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

-----Maandag, 26 september 2005.

Beste Alfred Disch, Hartelijk bedankt voor de toezending van SB 33 en het gratis abonnement op de SB. Met vriendelijke groeten, Yves Bertino.

Yves Bertino, penningmeester van de Koninklijke Gilde St.-Michaël en St.-Goedele, Brussel (B)

-----Dinsdag, 27 september 2005.

Zou U ook het volgende e-mailadres willen opnemen in Uw bestand? (…). Hartelijk dank en ga s.v.p. door met Uw mooie uitgaven. Met vriendelijke groet, Angelique Heijnen.

Angelique Heijnen, Schutterij St.- Martinus Born, gemeemte Sittard-Geleen (Lb.) Reactie van de redactie Geachte Angelique Heijnen, Mijn dank voor Uw compliment en voor het feit dat U tevens een andere persoon aanmeldt voor het gratis SB-abonnement. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

-----Zondag, 2 oktober 2005.

Beste Alfred, (…) Wij wensen jullie veel succes in de toekomst. Complimenten voor jullie vele werk! Met vriendelijke groet, Greetje de Witte.

Greetje de Witte, secretaris van Gilde St.-Antonius Abt te Mook, gemeente Mook en Middelaar (Lb.), Nijmegen (Gld.)

-----Donderdag, 6 oktober 2005.

Goedemorgen Heer Disch, Ik ben aan de SB gekomen via de website www.egs-schuetzen.com Ik kende het bestaan van deze website al langer, maar toevalligerwijs liep ik een aantal weken geleden weer eens een keer tegen een aantal Schuttersbrieven aan en ik dacht dat ik mezelf hiervoor had opgegeven maar heb dat waarschijnlijk dus nog niet gedaan. U mag mij op de verzendlijst zetten met onderstaand e-mailadres. Met vriendelijke groet, Theo Groothusen.

Theo Groothusen, commandant van de St.-Antonius-, St.-Sebastianus- en H.-Sacramentsgilde, -----Beugen, gemeente Boxmeer (N.Br.) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 41

17 november 2005

19

677

Woensdag, 12 oktober 2005. (…). Veel succes. H.G.L. Lardinois.

H.G.L. Lardinois, secretaris van Schutterij St.-Hubertus, Ubachsberg, gemeente Voerendaal (Lb.)

-----Woensdag, 12 oktober 2005.

Beste Alfred, Veel te laat heb ik vernomen, dat er een SB bestaat. Via dit bericht wil ik gaarne in het bezit komen van de SB vanaf nr.1 t/m heden. Ook zou ik elke toekomstige SB willen ontvangen. Succes met dit voortreffelijk initiatief. Met vriendelijke schuttersgroet, Laurens Muijtjens.

L.M. (Laurens) Muijtjens, jurylid van de OLS-bond RKZLSB, Klimmen, gemeente Voerendaal (Lb.) Reactie van de redactie.

Beste Laurens, Dank voor jouw aanmelding en jouw compliment. Ik kan je in één keer alle vorige SBnummers (= in totaal: 616 bladzijden!!!) toezenden, maar kan jouw PC dat ook in één keer verhapstukken?

Mail of bel mij even, s.v.p. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

-----Vrijdag, 21 oktober 2005.

Beste Alfred, Vooreerst dank om mij op de SB-verzendlijst te plaatsen (…). Uiteraard wens ik je alle succes met de Schuttersbrief. Veel groeten, Antoine.

A.A.L. (Antoine) Dassen, schuttersvriend, Kanne, gemeente Riemst (Belg.Lb.)

-----Maandag, 24 oktober 2005.

Hallo Alfred, Bedankt voor SB 39. (…). Heb nu weer wat te lezen. Groetjes, Jorina J.C. (Jorina) Zonnenberg-Haazer, webmaster van St.-Martinusgilde, Epe (Gld.)

-----Dinsdag, 25 oktober 2005.

Geachte Heer Disch, (…). Nog veel succes met jullie Schuttersbrief. Met vriendelijke groeten, Steven.

Steven Krolicki, schuttersvriend, Molenstede, gemeente Diest (Vl.Br.)

-----Vrijdag, 28 oktober 2005.

Geachte Alfred Disch, Dank voor Uw attente verwijzing naar e-magazine SB 40! Een mooi initiatief om daarin een dergelijke rubriek over stadsrechten op te nemen. (…). Vriendelijke groet, drs. Joost C.M. Cox. Drs. J.C.M. (Joost) Cox, jurist en bestuurskundige aan de Universiteit van Leiden, gemeentesecretaris van Alkmaar, Alkmaar (N.H.)

-----Woensdag, 2 november 2005.

Niet dat ik me met jullie schuttersmagazine wil bemoeien, maar ik lees ’t graag en help ook graag. Succes, Jo Bertholet.

J.K.G. (Jo) Bertholet, voorzitter van Mannenkoor St.-Remigius te Klimmen (Lb.), Valkenburg, gemeente Valkenburg aan de Geul (Lb.) [Voor de volledige tekst zie hierboven blz. 670]

-----Donderdag, 9 november 2005.

Hallo Alfred, Bedankt voor de Schuttersbrieven die je mij toestuurt. Mijn e-mailadres is inmiddels veranderd. (…). Groetjes, Kees van de Ven. Kees van de Ven, bestuurslid NBFS Kruisboog op wip, voorzitter Kringcommissie (Kwartier van Oirschot) Kruisboog op wip, bestuurslid Gilde St.-Brigida, Netersel, gemeente Bakel (N.Br.)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

578

17 november 2005

20

Schuttersbrief - nummer 41