Schuttersbrief 068 (2007 05 31)

SCHUTTERSBRIEF Onregelmatig maar frequent verschijnend e-magazine als ideeënbus, discussieforum, actieprogram en informatieblad voor het schutterijwezen in het Nederlandstalige gebied van de EGS Nummer 68 – Maastricht, donderdag 31 mei 2007

REDACTIE Hoofdredacteur: Alfred Disch Adjunct-hoofdredacteur: Jelger Visser, tevens redacteur-Kruisboog en ICT-coördinator Eindredacteur, tevens redacteur voor Documentatie en Zware Buks: Mathy Leunissen Redactrice voor het Italiaanse taalgebied: Ans Moors Redacteur-webmasters: Peter Peeters, Ab Reuling en Willem van Uden Technisch en zakelijk adviseur: Jeroen Kaasenbrood (Compres Media System, Maastricht) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INHOUDSOPGAVE Redactie, Inhoudsopgave en Internet…………………………………………………………blz. 1253 Het papegaaischieten (1)……………………………………………………………….blz. 1254-1260 Het schutterijwezen te Elsloo (Lb.), vroeger en nu (1)…………………………………blz. 1261-1264 Het onderscheid tussen een ‘oude’ en een ‘jonge’ schuttersgilde / schutterij (1)……………blz. 1265 Rijnlandse invloeden op het Nederlandse en Belgische schutterijwezen (1)…………………blz. 1266 Exercitiepelotons (2)………………………………………………………………………….blz. 1267 De Nederlandsche Weerbaarheidsbond, 1866-1940 (2)……………………………….blz. 1268-1269 Het lopen over een schuttersvaandel (3)……………………………………………………...blz. 1270 ZLF 2007: het Zuid-Limburgse Federatiefeest te Mheer in NL-Limburg (3)………………...blz. 1271 De vrouw in het schutterswezen (6)…………………………………………………………...blz. 1272 Nu ook de identiteit van het Nederlandse schuttersgildewezen in gevaar? (27)……….blz. 1273-1274 Verschijning van de Schuttersbrief (36)………………………………………………...blz. 1275-1276 Mededelingen (Afl. 38)………………………………………………………………………..blz. 1277 Evenementenagenda: provinciaal - landelijk - internationaal (4)……………………...blz. 1278-1279 Colofon en Redactieadres…..…………………………………………………………………blz. 1280 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INTERNET De SB is ook te lezen op de website van de Europese Gemeenschap van historische Schutters (EGS): www.e-g-s.eu of www.egs-schuetzen.com => Schuttersbrief [= Schützenbrief = Gazety Strzelcow].

De SB-website (www.schuttersbrief.nl) is in opbouw.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

© Copyright: SB-stichting (i.o.), Maastricht MMIV

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

1

1253

HET PAPEGAAISCHIETEN (1) AAN: De Heer Thimo Zegers, vaandrig en pr-officier van Stadsschutterij St.-Rosa te Sittard (Lb.) Beste Thimo,

Maastricht, 30 maart 2007

Je was zo vriendelijk om mij te wijzen op een heel interessant website-artikel van Detlev Franz, waarvoor mijn hartelijke dank.

Het artikel is te vinden op de website van de APN (= Arbeitsgemeinschaft Papageien-Netzwerk = Werkgemeenschap Papegaaien-Netwerk), een initiatief van de Duitse onderzoeker Detlev Franz. Hem heb ik gevraagd, of hij ermee akkoord kon gaan, dat ik zijn artikel tezamen met een door mij verzorgde Nederlandse vertaling integraal in de SB zou publiceren. Nog binnen een week kreeg ik van hem de verlangde toestemming.

Voor wie het origineel van Franz’ artikel op het internet wil raadplegen, geef ik hier de digitale route aan: www.papageien.org [= www.papegaaien.org] => Information: Archiv der APN. Beiträge zur Papageienkunde, von A-Z, sachlich sortiert, mit Suchfunktion [= Informatie: Archief van de APN. Bijdragen tot de papegaaienkennis, van A t/m Z, thematisch geordend, met zoekfunktie] => Allg. Papageienkunde [= Algemene papegaaienkennis] i.c. Beiträge zur Papageienkunde [= Bijdragen tot de papegaaienkennis] => Kulturgeschichte [= Cultuurgeschiedenis] => Das Papageienschiessen - Deutscher Schützenbrauch, recherchiert von Detlev Franz [= Het papegaaischieten - Duitse schuttersfolklore, bestudeerd door Detlev Franz] => Das Papageienschiessen Kulturhistorischer Exkurs von Detlev Franz [= Het papegaaischieten - Cultuurhistorische excursie door Franz Detlev]. En voor wie rechtstreeks contact wil opnemen met de heer Detlev Franz, diens zakelijk e-mailadres luidt: halsbandsittich@magx.de. [Halsbandsittich = halsbandpapegaai].

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch Voor de vertaling in het Nederlands zie blz. 1257-1260

Das Papageienschiessen Kulturhistorischer Exkurs von Detlev Franz Ein kleiner Teil der heute bestehenden Schützengilden und -gesellschaften haben ihren Ursprung im hohen Mittelalter als zivile Bürgerwehren. Zum Schutz der aufblühenden Städte mußten sie jederzeit bereit sein, räuberischen Angriffen entgegenzutreten. Die Bedeutung dieser Organisationen ist aber wohl weniger in den ‘militärischen’ Erfolgen als vielmehr in ihrer gesellschaftlichen Funktion zu suchen. Die von ihnen ausgerichteten Schützenfeste waren fester Bestandteil des städtischen und dörflichen Lebens und zumindest im Mittelalter Feste mit Gauklern, Quacksalbern u.ä. Schaustellern.

Papageienschießen (Holzstich aus dem 17. Jh.) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1254

31 mei 2007

2

Schuttersbrief - nummer 68

In unserm Themengebiet ist nur das ‘Papageienschießen’ interessant. Das Vogelschießen bzw. das Papageienschießen war schon im Hochmittelalter ein relativ verbreiteter Brauch in Europa. Belege liegen aus England, Schottland, Dänemark, Frankreich, den Gebieten des heutigen Deutschland und der Schweiz vor.

Die Trennung zwischen Vogelschießen und Papageienschießen ist dabei nur schwer möglich, wie z.B. ein Blick in das Schriftgut der heute noch existenten St. Sebastianus-Schützenbruderschaft Köln-Flittard zeigt.

Hier finden sich der Kollektivbegriff ‘Vogel’ fast gleichwertig neben der spezielleren Bezeichnung ‘Papagei’.

Auch bei andern Schützenvereinigungen sieht es ähnlich aus: So wurde das heute noch in Hannover als Volksfest und Schützenfest gefeierte ‘Papageienschießen’ 1581 vom letzten Grafen von Hoya gestiftet, von dem auch der älteste Königsschmuck, ein silberner Papagei an einer Kette stammt.

Die Bedeutung von Schützenfesten in dörflichen Gemeinden spiegelt sich auch in der Benennung des Festplatzes wieder. Und auch hier können Papageien auftauchen: in der Neubrandenburger Stadt Burg Stargard, wird der Denkmalsberg im Volksmund aufgrund der dort ehemals stattfindenden Schützenfeste ‘Papageienberg’ genannt.

Es wird vermutet, daß gegen Ende der Kreuzzüge mit der Verbreitung von Bogen und Armbrust und dem Aufkommen der ersten Schützengesellschaften, die sich zum Beispiel auch Papageiengilde, Papageiengesellschaft oder Papageiencompanie nannten auch die aus dem Orient von Kreuzfahrern mitgebrachten Papageien übernommen wurden. Geschossen wurde natürlich nicht auf einen Papageien aus Fleisch und Blut, sondern auf einen Holzpapagei.

Schützenschmuck von 1594 St. Sebastianus-Schützenbruderschaft Köln-Flittard

Der Schützenkönig wurde dann als Papageienkönig bezeichnet und trug einen entsprechenden Schmuck, der zusammen mit Königstafel ehemaliger Schützenkönige an einer Kette um den Hals getragen wurde und auch heute noch getragen wird. Obenstehende Abbildung zeigt einen solchen Königsschmuck, der aufgrund der unter dem Schwanz stehenden Jahreszahl auf das Jahr 1594 datiert wird und damit aus der Zeit nach der Entdeckung Amerikas stammt.

Einige in Urkunden überlieferten Schützenkönige aus der Zeit vor der Entdeckung Amerikas (und damit der Zunahme der in Europa bekannten Papageienarten) z.B.: Erzherzog Maximilian 1479 in Brügge oder Erzherzog Philipp der Schöne 1490 in Namur belegen, dass schon vorher zumindest auf ‘Vögel’ geschossen wurde.

Den ersten Hinweis auf die Papageienart, die dem Schützenvogel als Vorbild diente, liefert der Verweis auf die Kreuzfahrer: Es dürfte sich wie aus anderen schriftlichen und bildlichen Quellen hervorgeht um Halsbandsittiche oder große Alexandersittiche gehandelt haben. Doch auch der Schmuck selbst kann hier wichtige Hinweise liefern. Überlegt man sich, wie der Silberschmied, der den Schützenschmuck anfertigte zur Vorlage seiner Plastik gekommen ist, so bieten sich zwei Möglichkeiten an: er hatte entweder einen leibhaftigen Papagei der ihm Modell gesessen hat (was durchaus nicht so unwahrscheinlich ist wie es sich anhöhrt) oder er griff auf eine andere Abbildung zurück und ergänzte sie vielleicht mit Beobachtungen, die er an andern Vögeln z.B. Haustieren gemacht hat. Gehen wir dieser Frage mal am Beispiel des Köln-Flittarder Schützenschmuck nach.

Die geringe anatomische Exaktheit und der schlecht getroffene Habitus lassen mir die zweite Hypothese als wahrscheinlicher erscheinen. Und dies eröffnet die Möglichkeit nach der bildlichen Vorlage zu suchen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2006

3

1255

Conrad Gesner: Alexandersittich (1554)

Das Vorbild für diesen Papagei dürfte wohl eine Abbildung aus Conrad Gesners ‘Geschichte der Tiere, Drittes Buch, Über die Vögel’ aus dem Jahr 1554 sein. Gesner verweist im Text darauf, dass der Vogel grün sei und aus Indien käme, er könne wie der antike Schriftsteller Plinius (23-79) schrieb mit menschlicher Stimme reden und werde Psittacus genannt.

Die Ähnlichkeit des Holzstiches zum Silberschmuck besteht besonders in der seltsamen Weise, in der der Schwanz an den Vogel ‘angeflanscht’ ist. Diese Verbindung von Schwanz und Körper ist in beiden Fällen auf die gleiche Art anatomisch nicht korrekt und bei anderen Papageien die Gesner abbildet, nicht zu finden. Bei beiden Vögeln ist auch die Körperhaltung durchaus nicht papageienartig aufrecht, sondern erinnert mich eher an eine Ente, was beim Silberschmuck durch den nach oben gebogenen Schwanz noch versträrkt wird. Dieses wäre einem Betrachter eines lebenden Papageis sicher aufgefallen.

Vergleicht man diese Abbildung zum Beispiel mit einem Ausschnitt aus dem Stich ‘Adam und Eva’ von Albrecht Dürer aus dem Jahr 1504 oder auch mit Fotos dieses Papageis, so wird die Ähnlichkeit der Fehler noch deutlicher.

Wenn man soweit gehen möchte und den Papagei als Abbildung einer Papageienart und nicht als Synthese als phantasiereiche Konstruktion eines Papageis zu betrachten, scheint mir der Halsbandsittich als Vorbild gedient zu haben.

Es gibt, bzw. gab eine Abbildung einer weiteren Königskette mit Papagei im Internet, bei der der Schwanz des Papageien noch weiter abgewandelt ist und es kaum mehr sinnvoll ist an die Darstellung einer realen Papageienart zu denken.

Graupapagei von 1620

Als Gegenprobe kann hier vielleicht ein ebenfalls aus Silber bestehender ‘Grauer afrikanischer Rotschwanzpapagei’ aus dem Jahr 1620 dienen, der in Emden gefertigt wurde. Er wirkt insgesamt realistischer: die Körperhaltung ist stimmiger, die Kopfzeichnung deutlicher, der Schnabel ist ein echter -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1256

31 mei 2007

4

Schuttersbrief - nummer 68

Papageienschnabel. Graupapagein wurden erstmals von Europäern 1402 auf den Kanarischen Inseln bei Einheimischen beobachtet.

Interessanterweise trägt auch er einen Ring durch den Schnabel. Der Fuß der Kleinplastik weist den Vogel aber als zum stehen auf einer waagrechten Fläche gedacht aus. Auch ein nahezu zeitgleiches Gemälde von Jan Brueghel dem Älteren und Pieter van Avont: Die Heilige Familie in einem Blumenkrans zeigt einen äußerst realistisch dargestellten Graupapagei, so daß zu vermuten ist, das es um 1620 in Europa in Gefangenschaft lebende Graupapageien gab.

Literatur und Quellen Schützenvereine (die Bezeichnung der Links entspricht nicht unbedingt den Seitentiteln) Linksammlung zu Schützenvereinen Zur Geschichte des Vogelschießens Geschichte der Schützenbruderschaft Köln-Flittard Der Silbervogel der Schützenbruderschaft Köln-Flittard Volksfeste in Niedersachsen (Veranstaltungskalender) St. Sebastiani Bruderschaft Ratingen (historisches) Abbildung einer Taube (?) als Schützenvogel aus dem Jahr 1477 Burg Stargard (Papageienberg) Literatur: Schubert, E. (1995): Fahrendes Volk im Mittelalter. Bielefeld Strunden, H. (1984): Papageien einst und jetzt. Walsrode Strunden, H. (1992): Alexandersittiche.

Abbildungen: Anmerkung: Alle Papageien wurden auf den Abbildungen wegen der bessern Vergleichbarkeit mit dem Kopf nach links gedreht.

Papageienschießen Holzschnitt , entnommen aus: Strunden, Alexandersittiche Schützenschmuck , das Foto wurde mir von Florian Seiffert Schützenbruderschaft Köln-Flittard ) überlasssen dem, bzw. der ich an dieser Stelle danken möchte.

Alexandersittich nach Gesner , bearbeiteter Scan vom Orginal (APN) Graupapagei aus Weltkunst - Zeitschrift für Kunst und Antiquitäten, vom Februar 1980 ------

IN VERTALING door Alfred Disch

Het papegaaischieten Cultuurhistorische excursie door Detlev Franz Een gering aantal van de huidige schuttersgilden en -gezelschappen vindt zijn oorsprong in de Hoge Middeleeuwen als burgerlijke schutterijen. Ter bescherming van de opbloeiende steden moesten zij steeds bereid zijn tegen roofzuchtige aanvallen op te treden. De betekenis van deze organisaties is echter vermoedelijk veeleer in hun maatschappelijke functie te zoeken dan in successen op ‘militair’ gebied. De door hen gehouden schuttersfeesten waren een vast bestanddeel van het stads- en dorpsleven en, tenminste in de Middeleeuwen, van feesten met kunstenmakers, kwakzalvers en soortgelijke kermisexploitanten.

Papegaaischieten (Houtsnede uit de 17de eeuw) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2006

5

1257

Voor ons onderwerp is enkel het papegaaischieten interessant. Het vogelschieten dan wel het papegaaischieten was reeds tijdens de Hoge Middeleeuwen een betrekkelijk wijdverbreide folklore in Europa. Bewijsstukken zijn er uit Engeland, Schotland, Denemarken, Frankrijk, de gebieden van het huidige Duitsland en Zwitserland. Het onderscheid tussen vogelschieten en papegaaischieten is daarbij alleen moeilijk te maken, zoals bijv. een blik in de paperassen van de tegenwoordig nog bestaande Schuttersbroederschap St.Sebastianus Keulen-Flittard leert. Hier komt het containerbegrip vogel haast gelijkwaardig naast de meer bijzondere benaming papegaai voor. Ook bij andere schuttersverenigingen is het aldus gesteld: zo werd het thans nog in Hannover als volksfeest en schuttersfeest gevierde ‘papegaaischieten’ in 1581 door de laatste graaf van Hoya ingesteld, van wie ook het oudste koningszilver, een zilveren papegaai aan een ketting, afkomstig is.

De betekenis van schuttersfeesten in dorpsgemeenten spiegelt zich ook in de naamgeving van de feestplek weer. En ook hier kunnen papegaaien opduiken: in de Neubranderburger stad Burg Stargard wordt de Denkmalsberg [= letterlijk: Monumentberg] in de volksmond vanwege het schuttersfeest dat daar eens heeft plaatsgevonden, de Papegaaienberg genoemd.

Men vermoedt, dat tegen het einde van de Kruistochten met de verbreiding van handboog en kruisboog en het ontstaan van de eerste schuttersgezelschappen, die zich bijv. papegaaiengilde, papegaaiengezelschap of papegaaiencompagnie noemden, ook de uit de Oriënt door de kruisvaarders meegebrachte papegaaien werden overgenomen. Geschoten werd er natuurlijk niet op een papegaai uit vlees en bloed, maar op een houten papegaai.

Schutterszilver uit 1594 Schuttersbroederschap St.-Sebastianus Keulen-Flittard

De schutterskoning werd dan als papegaaienkoning aangeduid en droeg een passend sieraad, dat tezamen met koningsplaten van voormalige schutterskoningen aan een ketting om de hals gedragen werd en ook heden nog gedragen wordt. Bovenstaande afbeelding toont zo’n koningssieraad, dat op grond van het onder de staart voorkomende jaartal, gedateerd wordt op het jaar 1594 en daarmee uit de tijd na de ontdekking van Amerika stamt.

Enkele in oorkonden overgeleverde schutterskoningen uit de tijd vóór de ontdekking van Amerika (en daarmee vóór de toename van de in Europa bekende papegaaisoorten), bijv.: aartshertog Maximilianus 1479 in Brugge of aartshertog Filips de Schone 1490 in Namen, bewijzen dat reeds voordien op ‘vogels’ geschoten werd.

De eerste verwijzing naar de papagaaiensoort die de schuttersvogel als voorbeeld diende, levert de verwijzing naar de kruisvaarders. Het zou, zoals uit schriftelijke bronnen en afbeeldingen volgt, om halsbandpapegaaien of grote alexanderpapegaaien gegaan zijn. Maar ook het zilver zelf kan hier belangrijke aanwijzingen geven.

Denkt men erover na, hoe de zilversmid die het schutterszilver vervaardigde, aan het voorbeeld voor zijn zilverwerk gekomen is - dan dienen zich twee mogelijkheden aan: óf hij had een levende papegaai die voor hem model gezeten heeft (wat zonder meer niet zo onwaarschijnlijk is als het klinkt) óf hij gebruikte een afbeelding en vulde die wellicht aan met waarnemingen die hij bij andere vogels, bijv. huisdieren, gedaan had. Laten we deze kwestie eens nagaan aan de hand van het schutterszilver uit Keulen-Flittard. De geringe anatomische nauwkeurigheid en de slecht weergegeven houding doen mij kiezen voor de tweede mogelijkheid als de meest waarschijnlijke. En dit opent weer de mogelijkheid om eens te zoeken naar een ander model.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1258

31 mei 2007

6

Schuttersbrief - nummer 68

Het voorbeeld voor deze papegaai zou wel eens een afbeelding kunnen zijn uit Conrad Gesners Geschichte der Tiere, Drittes Buch, Über die Vögel[= ‘Geschiedenis van de dieren, Derde Boek, Over de vogels’] uit het jaar 1554. Gesner wijst in de tekst op de mogelijkheid dat de vogel groen is, uit Indië komt en - zoals de Romeinse schrijver Plinius (23-79 n. Chr.) meldt - als een mens praat en Psittacus genoemd wordt.

Conrad Gesner: Alexanderpapegaai (1554)

De gelijkenis tussen de afbeelding van de houtsnede en die van het zilverwerk is in het bijzonder gelegen in de eigenaardige wijze waarop de staart aan de vogel ‘gekoppeld’ is. Deze verbinding van staart en vogel is in beide gevallen op dezelfde manier anatomisch niet juist en bij andere papegaaien die Gesner afbeeldt, niet te vinden. Ook de houding van het lijf bij beide vogels is geenszins rechtop zoals bij een papegaai, maar herinnert mij eerder aan een eend, wat bij het zilverwerk door de naar boven gebogen staart nog versterkt wordt. Dit zou een waarnemer van een levende papegaai beslist zijn opgevallen.

Vergelijkt men deze afbeelding bijvoorbeeld met een fragment uit de gravure ‘Adam en Eva’ van Albrecht Dürer uit het jaar 1504 of ook met fotos van deze papegaai, dan wordt de gelijkenis tussen de onjuiste afbeelding van de houtsnede en van die van het zilverwerk nog duidelijker.

Wanneer men zover zou willen gaan en de papegaai als afbeelding van een papegaaiensoort zou willen beschouwen en niet als het resultaat van een fantasierijke reconstructie, dan lijkt mij de halsbandpapegaai als voorbeeld te hebben gediend.

Er is dan wel er was een afbeelding van een andere koningsketting met papegaai op het internet, waarbij de staart van de papegaai nog verder gewijzigd is en het nauwelijks zinvol is om te denken aan de voorstelling van een werkelijke papegaaiensoort.

Grijzeroodstaartpapegaai uit 1620

Als controleproef kan hier misschien een eveneens uit zilver bestaande grijzeroodstaartpapegaai uit het jaar 1620 dienen, die in Emden [Oost-Friesland, Nedersaksen, Duitsland] vervaardigd werd. Deze maakt in het geheel een meer realistische indruk: de houding van de kop klopt beter, de tekening van de kop is duidelijker,

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

7

1259

de snavel is een echte papegaaienbek. Grijzeroodstaartpapegaaien werden voor het eerst door Europeanen in 1402 op de Canarische Eilanden bij inheemse bewoners waargenomen.

Interessant is het, dat ook de onderhavige zilveren papegaai een ring door de snavel heeft. Het onderste deel van het kleinood toont de vogel evenwel als staande op een horizontaal vlak gedacht. Ook een nagenoeg uit dezelfde tijd daterend schilderij van Jan Brueghel de Oude en Pieter van Avont (‘De Heilige Familie in een bloemenskrans’) laat een uiterst realistisch uitgebeelde grijzeroodstaartpapegaai zien, zodat vermoed mag worden dat er in het Europa van rond 1620 in gevangenschap levende papegaaien waren.

Literatuur en overige bronnen Schuttersverenigingen (de linkaanduiding is niet zonder meer de titel van de webstek) Linksammlung zu Schützenvereinen [= verzamelsite van schutterijen] Zur Geschichte des Vogelschießens [= Over de geschiedenis van het vogelschieten] Geschichte der Schützenbruderschaft Köln-Flittard [= Geschiedenis Schuttersbroederschap Keulen-Flittard] Der Silbervogel der Schützenbruderschaft Köln-Flittard [= De zilveren vogel van vorengenoemde schutterij] Volksfeste in Niedersachsen (Veranstaltungskalender) [= Volksfeesten in Nedersaksen] St. Sebastiani Bruderschaft Ratingen (historisches) [= St.-Sebastiaansbroederschap Ratingen (geschiedkundig)] Abbildung einer Taube (?) als Schützenvogel aus dem Jahr 1477 [= Afb. duif (?) als schuttersvogel uit 1477] Burg Stargard (Papageienberg) [= Burg Stargard (Papegaaienberg)] Literatuur Schubert, E. (1995): Fahrendes Volk im Mittelalter [= Varend / Rijdend volk in de Middeleeuwen]. Bielefeld Strunden, H. (1984): Papageien einst und jetzt [= Papegaaien, vroeger en nu]. Walsrode Strunden, H. (1992): Alexandersittiche [= Alexanderpapegaaien]

Afbeeldingen Opmerking. Alle afgbeelde papegaaien werden voor een betere vergelijking met de kop naar rechts (gezien vanuit de toeschouwer naar links) gedraaid.

Paegaaischieten: houtsnede, ontleend aan Strunden 1992 Schutterszilver: de foto werd mij verstrekt door Florian Seiffert (Schützenbruderschaft Köln-Flittard ) die ik bij dezen bedanken wil.

Alexanderpapegaai, naar Gesner: bewerking door Scan vom Orginal (APN) Grijzeroodstaartpapegaai: uit Weltkunst - Zeitschrift für Kunst und Antiquitäten, februari 1980

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1260

31 mei 2007

8

Schuttersbrief - nummer 68

HET SCHUTTERIJWEZEN TE ELSLOO (LB.), VROEGER EN NU (1) AAN: De Heer Guus Peters, webredacteur van Elsloo.nl en aelserloog Geachte Heer Peters,

Maastricht, 9 april 2007

In Uw buitengewoon interessante, aan het Elsloose schutterijwezen gewijde subpagina vraagt U meer dan eens aan de bezoeker van de website Elsloo.nl om aanvullende en corrigerende gegevens. Gelieve bij dezen de navolgende ‘notities’ van mijn hand tevens te beschouwen als een blijk van waardering voor Uw inspanningen om te komen tot de oprichting van een schutterij (schuttersgilde) in Uw geliefde dorp Elsloo.

Op één punt ben ik het ‘principieel’ niet eens met U en dit is waar ik de stellige indruk heb dat U zich te zeer hebt laten leiden door de sterk verouderde publicatie (1994) van mw. R. Knops-Dullens. Graag wil ik daarover het met U een volgende keer hebben.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

Overzichtstabel van de voormalige en tegenwoordige schutterijen te Elsloo Kolom 1: vetgedrukte nummering betreft weerbaarheids- en folkloreschutterijen; niet-vetgedrukte nummering betreft sportschutterijen. Kolom 4: F>? = aanvankelijk folkloreschutterij?; S = sportschutterij. Kolom 5: B = boog (= kruis- en/of handboog); G = geweer; H = Handboog; K = Kruisboog; L = Limburgse, Rijnlandse of ‘zware’ buks. Kolom 6: < = opgericht vóór; > = opgericht na. Kolom 7: †> = opgeheven na; XIXA = eerste helft van de 19de eeuw = 1801-1850; i.o. = nog in oprichting. Kolom 8: OLS = Oud-Limburgse Schuttersfederatie.

1 Nr.

2 Plaats

3 Huidige gemeente

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

Elsloo Elsloo Elsloo Elsloo Elsloo Elsloo Elsloo Elsloo Elsloo

Stein Stein Stein Stein Stein Stein Stein Stein Stein

4 Schutterij

5 6 7 Wapen Opgericht Opgeheven of bestaand

Schutterij van Elsloo

B>B+G <1533 G 1716?

G 1814 G 1816 G 1816 G 1830 H 1894 K ±1925 L? >2006

Broeders vanden Roosenkrans

Landstorm Rustende Schutterij Reserveschutterij Garde Civique St.-Hubertus: F >? S Schuttencamp NN (nog niet vastgesteld)

†>1814 †XIXA †1815 †1815 †1907 †1867 bestaand †>1936 i.o.

8 Koepelorganisatie

het Rijk het Rijk het Rijk het Rijk [?] [?]

OLS?

Toelichting bij de bovenstaande overzichtstabel Algemeen Elsloo of, in het dialect, Aelse: Maasdorp in de Zuid-Limburgse gemeente Stein. Was tot 1982 een zelfstandige gemeente, waartoe ook de oude woonkernen Catsop, Meers (d.w.z. Groot-Meers en Klein-Meers) alsmede Terhagen hoorden. Vormde vóór 1794 een vrije rijksheerlijkheid, waarvan de landsheer en gebiedende heer tevens de heer van o.m. Stein was en de opperheer de keizer van het Heilige Romeinse Rijk van Duitse Natie. In het bos De Horst: restanten van aarden verdedigingswerken uit de Middeleeuwen, niet te verwarren met de in 1647 door de Heer van Elsloo aangelegde, zogeheten Schans [zijnde een in 1718 weer gesloopte schuilschans] aan de voet van de Maasberg. Te Elsloo: het Kasteel Elsloo. Parochiekerk: St.-Augustinus.

Schutterijen 1) Schutterij van Elsloo, (mogelijk lang) vóór 1533 - kort (?) na 1814. Wapen (vermoedelijk in den beginne): boog; daarna (in elk geval anno 1563 volgens de caerte): boog én geweer; ten slotte: wellicht (?) uitsluitend geweer. Werd genoemd: ‘schuttery tot Elsloo’ en ‘schuttereye’ (ordonnantie of caerte uit 1563); ‘Scuttery’ (ordonnantie van 1699); schijnt - betrekkelijk uniek voor een 15de-16de-eeuwse schutterij in het Maasdal! nimmer naar een patroonheilige te zijn vernoemd. Was een zogeheten ‘oude’ schutterij, dus bestaande uit gehuwde weerbare mannen (i t.t. de hierna nog te bespreken schutterij nr. 2). Kreeg in 1533 het weggeld

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

9

1261

zijdens Coenraet van Gaveren (= heer van o.a. Elsloo, Diepenbeek, Peer en Geulle), verpachtte dit weggeld voortaan telkens voor de duur van drie jaar (zie o.a. Van Mulken 1947, blz. 15, waar wel abusievelijk sprake is van 1534) en verstrekte assistentie aan de pachter wanneer voerlui onwillig waren het weggeld te betalen. Schijnt ook in 1551 te worden vermeld, althans volgens Peters 2006-2007 (helaas zonder bronvermelding). Ontving in 1553 [of was het misschien tien jaar later?] van eerdergenoemde Coenraet van Gaveren een jaarlijkse toelage van 12 Hornse gulden, in natura (d.w.z. in bier) uit te betalen door de pachter van het panhuis (Van Mulken 1947, t.a.p.). Ondertekende d.d. 3.6.1563 een lang en ‘gerenoveert’ [= hernieuwd!] schutterijreglement, dat opgesteld was door de gebiedende heer van Elsloo (t.w. wederom Coenraet van Gaveren) en in welke caerte tevens bericht wordt over het meegaan van vendels, trommen en pijpen ‘nae alden gewoonten’ [= volgens oud gebruik!] in de processie (gepubliceerd in Clerx 1919; cf. de onjuiste datering en het niet geheel correcte uittreksel bij Van Mulken 1947, blz. 5, resp. bij Peters 1973, blz. 61). Arresteerde o.l.v. een schuttenmeester in 1640 een agressieveling (RHCL te Maastricht: Archief a b Vrije Rijksheerlijkheid Elsloo, inv.nr. 188; aangehaald bij: Wolters 1994 , blz. 21, en Wolters 1994 , blz.

51). Was een gezworen schutterij blijkens o.m. de genoemde caerte, die bepaalde dat elk toetredend schutterijlid moest zweren, ‘den heere [van Elsloo] te sullen getrouw ende gehoersaem wesen’. Kreeg een ‘naarder [= nadere] ordonnantie’ van (kort na?) 14.6.1699, ‘mit gevolgh [= instemming] der Scuttery’ vastgesteld door graaf Albert Joseph van Arberg van Vallingen, vrijheer der ‘baronie’ Elsloo (RHCL te Maastricht: t.a.p.). Ontving van dezelfde heer in voormeld jaar de opbrengst van 80 roeden land in de Geversdel, van de weiden ‘op den Breul’ (bij Scharstraat) en van 75 roeden ‘grous’ [= ruwe weide] bij Meers alsmede het recht om jaarlijks twee meibomen te kappen in het bos om vervolgens een van deze ‘meyboomkes’ te planten bij genoemde heer en de andere bij het huis van de schutterskoning (Van Mulken 1947, blz. 14). Diende met de schutterij van Geulle de begeleiding van de processie af te wisselen zodra de kerkelijke ommegang nabij het gehucht Husseberg de grens tussen de heerlijkheden Elsloo en Geulle passeerde (e.e.a. conform de voormelde naarder ordonnantie). Moet - gelet op het bewaard gebleven koningszilver - kennelijk ook nog tijdens de tweede (!) helft van de Franse Revolutie i.c. gedurende de jaren 1794-1799 ‘gewoon’ zijn doorgegaan met het jaarlijkse koningsvogelschieten, hetgeen toch wel als vrij uniek voor het ganse Maasgebied mag worden aangemerkt; de enige verklaring die ik daarvoor kan bedenken, is deze, dat de integriteit van de vrije rijksheerlijkheid Elsloo - na een aanvankelijke kortstondige bezetting door de sansculotten - alsnog werd gerespecteerd en dat de Fransen - i.t.t. elders in het Maasgebied - pas anno 1799 of daaromtrent zijn overgegaan tot occupatie! De schutterij had bovendien het geluk, dat met of zéér kort na het aantreden van Napoleon in november 1799 (!) het schutterijverbod niet meer naar de letter maar naar de geest van de wet werd gehandhaafd, d.w.z.: schutterijen mochten voortaan overal weer worden opgericht en zelfs heropgericht, mits dit gebeurde om puur folkloristische of sportieve reden en dus beslist niet om reden van weerbaarheid. Zilver (berustend bij het Streekmuseum De Schippersbeurs te Elsloo): 17 koningsplaten uit 1750-1794, 1795 (!), 1796 (!), 1797 (!), 1798 (!), 1804 en 1814; keizersschildje uit 1779; vogel niet gedateerd. Verenigingsarchief: zéér vermoedelijk verloren gegaan.

(-) Gedurende m.n. het Ancien Régime (16de-18de eeuw) beschikte de vrije heerlijkheid Elsloo c.q. de vrijheer van Elsloo over een marktschip, waaraan zekere voorrechten verbonden waren en dat aan de meestbiedende verpacht werd. Niet alleen ter handhaving van het monopolie van dat vaartuig maar ook ter bewaking van andere schepen te Elsloo werd meer dan eens een beroep gedaan op de hulp van de schutten, zijnde zéér wel mogelijk de leden van de plaatselijke schutterij (Peters 1973, blz. 42-49 resp. 50).

(-) Dat de term ‘schutten’ of ‘schutters’ in de meer algemene betekenis van ‘schutplichtige weerbare mannen’ niet verward moet worden met ‘schutten’ of ‘schutters’ in de pregnante zin van ‘schutterijleden’, blijkt ook uit een aantal voorbeelden bij Van Mulken 1947 (blz. 7-9): a) op 21.5.1571 werd bevolen, dat elke nacht vijf man de ronde zouden doen door Elsloo en dat alle [weerbare] mannen, dus ook die van Meers, om toerbeurt die ronde zouden doen (blz. 8); b) op 18.7.1649 zag de gebiedende heer (= graaf Nicolaas van Arberg) - ‘commende eenighe volckeren om hun eenig gewelt of overlast te doen, tzij bij logeren, vernachten off anderssints, bij wat middel ender wat pretext [= voorwendsel] tselve zouden moghen wesen’ - zich genoodzaakt te bepalen, dat op straffe van vijftien goudgulden en bij een volgende weigering op straffe van gerechtelijke vervolging alle [weerbare] mannen bij klokgelui of trommelslag ‘mit behoorlijcke waepenen ende geweer’ [= met degelijke wapens en in gedegen gevechtstenue] dienden te ‘vergaederen [= bijeenkomen] ende te gaen ter plaetse daer eenighen oploop oft gewelt te keeren ende uyt te drijven’ (blz.

8-9); c) in oktober 1654 werd van overheidswege verlangd, dat de schutters op straffe van tien goudgulden en een aam bier hun wapens in gereedheid zouden brengen, zich zouden voorzien van kruit en kogels en de wacht zouden betrekken (blz. 7); en d) in juni 1665 moest een afdeling schutters het marktschip van Urmond beletten aan te leggen bij de Schille (= de los- en laadplaats van Elsloo), in verband waarmee de schutters het schip in beslag namen bij Klein-Meers (blz. 7-8).

(-) Er bestaat nog steeds onduidelijkheid omtrent de precieze herkomst van het thans bij het Streekmuseum te --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1262

31 mei 2007

10

Schuttersbrief - nummer 68

Elsloo berustende schutterszilver. Wat heeft exact van het zilver (vogel en koningsplaten) toebehoord aan schutterij nr. 1 (zie hierboven) en wat aan de hierna te bespreken jonggezellenschutterij (= nr. 2)?

2) Broeders vanden Roosencrans, 1716? - 1ste (?) helft 19de eeuw. Wapen: geweer. Werd ook genoemd: ‘De Jonge Schutterey van Elsloo’ (inscriptie koningsplaat 1785). Was dus een zogeheten ‘jonge’ schutterij, d.w.z. bestaande uit ongehuwde weerbare mannen (i.t.t. de hierboven reeds besproken schutterij nr. 1).

Schijnt in 1716 te zijn opgericht (Habets 1985). Zilver: vogel (berustend bij het Bonnefantenmuseum te Maastricht, volgens mededeling in een voetnoot bij Jolles 1936-1937); Marres en Van Agt 1962 meldt evenwel, dat alles berust in de kapelanie (Dorpstraat 7) en dat de collectie bestaat uit: vogel 18de-eeuws, keizersschildje uit 1779 en 17 koningsplaatjes uit de periode 1750-1794 en verder uit 1804, 1814 en uit 1ste helft 19de eeuw (1x); Kreusch 1992 heeft het over ‘Schuttersketen met vergulde vogel en platen van 1750 1814’ (blz. 36), deel uitmakende van ‘De schatten van de kerk van Elsloo’ (blz. 35).

3) Landstorm, 1814-1815. Wapen: geweer. Werd landelijk - na de overwinning op Napoleon - in het leven geroepen door de ‘soevereine vorst’ Willem I in 1813 en kreeg een grondwettelijke basis in 1814 bij de totstandkoming van het Koninkrijk Nederland, waartoe ook Elsloo in hetzelfde jaar ging behoren.

4) Rustende Schutterij, 1816-1830 en 1868-1907. Wapen: geweer. De gemeenten Beek, Elsloo en Stein dienden manschappen - en wel ten getale van resp. 51, 24 (!) en 32 - te leveren, tezamen ter sterkte van één compagnie (= 1ste Compagnie van het 6de Limburgse Bataljon).

5) Reserveschutterij, 1816-1830 en 1868-1907. Wapen: geweer. Zodra leden van de Rustende Schutterij vijf jaar als zodanig gediend hadden, werden zij - voor de duur van nogmaals vijf jaar - ingedeeld bij de Reserveschutterij.

6) Garde Civique, 1830-1867. Wapen: geweer. Heette officieel ook: Burgerwacht [= de letterlijke vertaling van Garde Civique]. De Garde Civique was tijdens de Belgische Periode van Nederlands Limburg (18301839) en ook nog langere tijd nadien (1839-1867) in deze provincie te beschouwen als de tegenhanger van de Dienstdoende en de Rustende Schutterij elders in Nederland.

7) St.-Hubertus, 1894-heden. Wapen: handboog. Heet statutair: Vereniging van handboogschutters St.-Hubert.

Werd d.d. 3.9.1894 opgericht, luidens art. 2 van de statuten. Won een prijs op het d.d. 25.5.1913 te Maastricht gehouden internationale handboogschuttersconcours (Limburger Koerier, 29.5.1913); eveneens genoemd t.a.p. sub dato 27.5.1944. Vroeg bij schrijven van 15.4.1919 koningin Wilhelmina om een medaille voor het b.g.v. 25-jarig verenigingsbestaan te houden concours, welk verzoek werd ingewilligd (KHA). Is wellicht (?) dezelfde als die waarvan Jolles - zonder haar bij name te noemen - meldde, dat zij al voor zijn tijd het broederschapswezen verloren had [en dus schietsportvereniging geworden was]; zie echter ook hierna onder nr. 8. Ontving bij K.B.-nr. 43 van 2.7.1974 goedkeuring van de statuten, die enige maanden eerder bij ALV-besluit van 1.3.1974 waren vastgesteld (NA, Verenigingenregister).

(-) In 1900 berichtte de toenmalige burgemeester van Elsloo aan rijksarchivaris A.J.A. Flament: ‘dat alhier geene oude gilden en schutterijen zijn.’ (confer Korten 1980-1994).

8) Schuttencamp, ±1925 - vermoedelijk 1940 of 1941. Wapen: kruisboog. Ook genoemd: ‘Schutterij Schutterskamp’. Waarschijnlijk ging het hier niet zozeer om een folklore- als wel om een sportschutterij; zie in dat verband tevens hierboven de gegevens over schutterij St.-Hubertus voorzover dáár Jolles wordt aangehaald. Werd opgericht door Maan Aspers nadat hij met zijn familie vanuit Midden-Limburg in de twintiger jaren van de 20ste eeuw te Elsloo was komen wonen. Hield anno 1936 haar jaarvergadering in het lokaal Th. Bours (= café De Bierstal, Stationsstraat / oostzijde), tijdens welke vergadering het voorgaande jaar financieel als een goed boekjaar werd geoordeeld en twee leden werden verkozen tot afgevaardigde naar ‘de algemeene vergadering te Roermond’ (luidens een krantenartikel uit 1936, aangehaald bij Peters 2006-2007 maar helaas zonder exacte bronvermelding).

9) NN, spoedig (?) na 2006. Wapen: vermoedelijk (?) de zware buks. Sinds 1999 successievelijk sinds 2006 werden / worden er pogingen in het werk gesteld door aelserloog Guus Peters om het dorp Elsloo weer aan een schutterij te helpen. Zie daarover de eerdergenoemde webstek Elsloo.nl. Zie ook SB 67, blz. 1239: de digitale correspondentie tussen Thimo Zegers en Alfred Disch d.d. 9.4.2007.

Bronnen 01* Bonnefantenmuseum te Maastricht: koningszilver uit 1750-1814 en ‘hellebaardpiek’ uit 1769 van de schutterij van Elsoo. [Zie echter de op dit punt deels tegenstrijdige bronnen, hierboven vermeld aan het slot bij schutterij nr. 1. Zie tevens de slotzin bij schutterij nr. 1, de notitie onmiddellijk voorafgaande aan schutterij nr. 2, alsmede hierna de bronnen 22, 23 en 24].

02. HKV Maasstreek: P.Habets (Sint-Hubertus en zijn verering in Elsloo en omgeving), 1985, blz. 97-101.

03. Jolles 1936-1937 = J.A. Jolles: De Schuttersgilden en Schutterijen van Limburg. Overzicht van hetgeen nog bestaat. Series: Publications LGOG, delen 72 en 73. Maastricht 1936-1937. Zie deel 72, blz. 15.

04. A.C.Kengen: Uit Geul's verleden. Z.pl. [Maastricht] 1926; heruitgave: Geulle 1989, blz. 164-165, 288289, 380-381 en 384.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

11

1263

05. KHA = Koninklijk Huisarchief te Den Haag. Meer speciaal inventarisnr. A50-XXa-337, correspondentienummer 824 (anno 1919) [betreft de handboogschutterij ‘St.Hubert’, gepubliceerd in Pluymakers 2005].

06. Korten 1980-1994 = P.Korten: Schutterijen en Schuttersgilden. Een inventarisatie uit 1900 in: Limburgs Schutterstijdschrift, nrs. 8 t/m 11, 14 en 15 alsmede 25, 1990-1992 en 1994. Zie nr. 9, dec.1990, blz. 16.

07. Kreusch 1992 = A. Kreusch: Getijdenboek. Het Land van Valkenburg. Geulle 1992. Zie blz. 34-36.

08. Limburger Koerier: edities van 29.5.1913 en 27.5.1944.

09* De Limburgsche Aankondiger: editie van 11 november 1905 [betreft verkoop van Elsloos schutterszilver en de redding van dat zilver door Jhr. Mr. Victor de Stuers die het overdroeg aan het museum te Maastricht] [Aangehaald bij Peters 2006-2007].

10. De Maasgouw: [Met wisselende ondertitel, laatstelijk: Tijdschrift voor Limburgse geschiedenis en oudheidkunde] [Uitgave van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG) te Maastricht]. Jaargangen 1 en volgende. Maastricht 1879-heden. a) NN Clerx (Over de breedte der wegen en voetpaden en de Schutterij te Elsloo. Van der schutterien tot Elsloe) in jaargang 39, Maastricht 1919, blz. 62-63. b) A. Munsters (De Ouden Schutten-Broederschap Sint-Martinus te Stein) in jaargang 76 - afl. 5, 1957, kol. 135-140.

11. Marres en Van Agt 1962 = W. Marres en J.J.F.W. van Agt: Zuid-Limburg uitgezonderd Maastricht. Series: De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, dl 5 - De provincie Limburg. Derde stuk. Eerste aflevering.’s-Gravenhage 1962 (blz. 135).

12. Van Mulken 1947 = L. van Mulken: Uit Elsloo’s Verleden, ontleend aan het archief van de 16e en 17e eeuw. De Schutterij. [Brochure, aanvankelijk bedoeld voor opname in Contactbrief van het Katholieke Thuisfront voor onze Elsloose jongens in Indië; 15 blz.]. Elsloo 1947.

13. NA = Nationaal Archief te ’s-Gravenhage: Verenigingenregister, bestanddeelnummer. 75384 [= dossier inzake de ‘Vereniging van handboogschutters St. Hubert’] [cf. Pluymakers 2002-2004].

14. Peters 1973 = J.H. (Sjang) Peters: Uit Elsloo's verleden. Series: Oos Heim. Valkenburg (Lb.) 1973 (blz.

43, 46, 50 en 61) [cf. vorengenoemde jaargang 39 van De Maasgouw].

15. Peters 2006-2007 = Internet: webstek elsloo.info (= http://elsloo.nl) => Historie => Schutterij = tekst van ‘aelserloog’ [= Elsloo-kenner] Guus Peters.

16. M.Pfeifer en E.Erkens: Ze hingen in drei reysen. Lotgevallen van een onbekende groep Bokkerijders.

Elsloo z.j. (1987) (blz. 77).

17. Pluymakers 2002-2004 = J.H.A.L. (Jo) Pluymakers te Beek (Lb.): digitale mededelingen aan Alfred Disch, d.d. 10.11.2002, 10.7. 2003 en 19.5.2004.

18. Pluymakers 2005 = J.H.A.L. (Jo) Pluymakers: Verzoekschriften van Limburgse schutterijen aan Koningin Wilhelmina voor het verkrijgen van een medaille (prijspenning) of anderszins, 1899-1933 (afl. 1), in: SB 33, Maastricht 5 aug. 2005, blz. 570-574, meer speciaal blz. 573. [Confer hierboven bron 05].

19* RHCL [= o.a. Rijksarchief in Limburg]: a) Vrije Rijksheerlijkheid Elsloo; b) Schepenbank van Elsloo.

20. SB = Schuttersbrief. Onregelmatig maar frequent verschijnend internationaal e-magazine Schuttersbrief als ideeënbus, discussieforum, actieprogram en infomatieblad voor het Nederlandstalige gebied van de EGS. Maastricht 19 juni 2004 - heden. Zie SB 6, blz. 255, SB 18, blz. 370, en SB 33, blz. 573.

21. L.F.G.P. Schreuder en C.J. van Maanen: Handleiding bij de uitvoering der Wet van 11 April 1827 (Staatsblad no. 17), houdende oprigting van Schutterijen over de geheele uitgestrektheid des Rijks; bevattende de wet met daarop betrekkelijke Koninkliujke besluiten en Ministeriële aanschrijvingen van algemeene aard. Z.pl. [Utrecht-Maastricht] 1868. Voor Elsloo zie aldaar blz. 354.

22. Streekmuseum Schippersbeurs te Elsloo (Lb.): a)* Schutterszilver van de ‘Jonge Schutterij’ van Elsloo uit de periode 1750-1755; b) prospectus ‘Stichting Streekmuseum Schippersbeurs’ (vouwblad; A5-formaat; Elsloo ca. 2003); c) digitale mededelingen aan Alfred Disch, d.d. 16.12. 2003.

23. I.L.Szénássy: Maastrichts zilver. Maastricht 1978 (blz. 111, 126, 130, 142 en 147; met ills.).

24. Voorloopige Lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst. Deel VIII. De provincie Limburg, opgemaakt en uitgegeven door Afdeeling A der Rijkscommissie voor de Monumentenzorg ingesteld bij Koninklijk Besluit van 10 Mei 1918, no. 66. Eerste stuk: Amby-M[h]eer. Tweede stuk: Meerloo-Zwalmen [sic!]. Toevoegsels en verbeteringen - registers. Den Haag 1926. Zie blz. 74-76. a 25. Wolters 1994 = Luc Wolters: St. Sebastianus - Eys. 475 jaar schuttershistorie. Maastricht 1994. Zie aldaar blz. 21 met eindnoot 34 op blz. 29. b 26. Wolters 1994 = Luc Wolters: Schutten en Schutterijen. Bescherming en politionele taken in het Limburgse Maasdal tijdens het Ancien Régime. [Onuitgegeven doctoraalscriptie - Rijksuniversiteit Leiden]. Simpelveld, voorjaar 1994. Voor Elsloo meer speciaal blz. 8, 12, 23, 24, 51 en 58. *) De met een asterisk (*) voorziene bronnen zijn (nog) niet door mij geraadpleegd.

A.D. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1264

31 mei 2007

12

Schuttersbrief - nummer 68

HET ONDERSCHEID TUSSEN EEN OUDE EN EEN JONGE SCHUTTERSGILDE / SCHUTTERIJ (1) VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, vaandrig van Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen (Lb.), documentalist van het Limburgs Schutterstijdschrift en redacteur van de Schuttersbrief Beste Alfred, Kunrade, gemeente Voerendaal (Lb.), 23 mei 2007 Bij het stukje van de gilde te Kalmthout [zie SB 65, blz. 1193] staat er op een gegeven moment bij de beantwoording van vraag 3 het volgende: ‘…geen jongmans in gilden van getrouwde mannen.’ Heeft dit er (onder andere) dan toe geleid, dat er (een nieuwe dan wel een andere vorm van) ‘jonge’ en ‘oude’ schutterijen ontstonden?

Groetjes, Mathy

AAN: De Heer Mathy Leunissen Beste Mathy, Kunrade, gemeente Voerendaal (LB.), 23 mei 2007 De term ‘jong’ heeft méér dan één betekenis. Zo ook ‘oud’. Vertel eens eerst, wat jij onder die beide termen verstaat. De beantwoording van jouw vraag wordt dan wat makkelijker.

Maar misschien begrijp ik jouw vraag helemaal verkeerd. Licht eens toe, wat je precies wil weten.

Groetjes, Alfred

VAN: De Heer Mathy Leunissen Beste Alfred, Kunrade, gemeente Voerendaal (Lb.), 24 mei 2007 Zover ik weet, zijn er twee vormen van onderscheid tussen een ‘oude’ en een ‘jonge’ schuttersgilde (schutterij).

De eerste ‘vorm’ heeft betrekking op meerdere schuttersgilden in een stad of dorp (waarbij de oudste meer voorrechten genoot dan een jongere schutterij). Zo lezen we bij C.J. Sickesz (‘De schutterijen in Nederland’, Utrecht 1864, proefschrift, blz. 17) het volgende: Ook naar hun rang en ouderdom worden de schuttengilden somtijds onderscheiden en als zoodanig dragen zij den naam van oude, jongere, en jongste schutten.

De tweede ‘vorm’ is eigenlijk de ‘vorm’ die ook in het artikel met betrekking tot de Onze-Lieve-Vrouwegilde te Kalmthout wordt beschreven. Dat dus ongetrouwde mannen (in sommige gevallen zelfs tot een bepaalde leeftijd) bij de jonge schutterij werden ingedeeld en dat de getrouwde mannen (of boven een bepaalde leeftijd) werden ingedeeld bij de oude schutterij.

Wat ik nu wil weten, is waarop het eerst in de geschiedenis het onderscheid tussen een oude en een jonge schutterij betrekking had: op het onderscheid tussen de ouderdom (rang) van schutterijen of op het onderscheid tussen een schutterij met gehuwde en een schutterij met ongehuwde leden?

Groetjes, Mathy

AAN: De Heer Mathy Leunissen Beste Mathy, Maastricht, 24 mei 2007 De beide ‘vormen’ van onderscheid die je noemt, zullen qua tijdstip van ontstaan elkaar niet veel ontlopen hebben. Bedenk echter wél, dat het verschil tussen ‘oud’ en’ jong’ gemaakt werd binnen eenzelfde schietdiscipline, niet tussen de verschillende schietdisciplines. Dus: er kon in een tamelijke grote stad sprake zijn van één ‘oude’ kruisbooggilde en twee ‘jonge’ kruisbooggilden, één ‘oude’ handbooggilde en één of twee ‘jonge’ handbooggilden alsmede één ‘oude’ kolveniersgilde (geweer!) en één of twee ‘jonge’ kolveniersgilden.

Sterker nog: aanvankelijk was zelfs een driedeling niet uitgesloten. Het middeleeuwse stadje Venlo (Lb.) was daar een mooi voorbeeld van: hier werd in den beginne onderscheid gemaakt tussen de ‘oude’, de ‘middelste’ (!) en de ‘jonge’ schutters. Ook de terecht door jou aangehaalde Sickesz*) wees reeds op het vroegere bestaan van een driedeling. En dit maakt het toch wel waarschijnlijk dat het onderscheid naar rang en ouderdom van schutterijen (iets) eerder plaatsgehad moet hebben dan het onderscheid naar de huwelijkse staat der schutterijleden.

Vanwaar die verschillende vormen van onderscheid? Mijns inziens had dat alleszins te maken met de inzetbaarheid (bij het verrichten van weerbaarheidstaken) en met de geoefendheid der schutterlijke manschappen.

En… gehuwde schutters dienden natuurlijk ook zorg te dragen voor nakomelingschap; in dat opzicht was hun aanwezigheid thuis wel zo gewenst in stede van verblijf buiten de eigen woonplaats! *) Zijn dissertatie zal ik binnenkort in de SB-rubriek Schutterijboeken bespreken.

-----Groetjes, Alfred -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

13

1265

RIJNLANDSE INVLOEDEN OP HET NEDERLANDSE EN BELGISCHE SCHUTTERIJWEZEN (1) VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, vaandrig van Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen (Lb.), documentalist van het Limburgs Schutterstijdschrift en redacteur van de Schuttersbrief Beste Alfred,

Kunrade, gemeente Voerendaal (Lb.), 23 mei 2007

In je reactie naar Luc Wolters op pagina 1190 van SB 65 zet je als voetnoot erbij, dat de Limburgse schutterijen onder invloed stonden van het Rijnland. Je voelt de vraag vast en zeker wel aankomen, maar… a) van welke invloeden weten we zeker, dat de Limburgse schutterijen ze van het Rijnland hebben ondervonden?; b) van welke invloeden wordt onterecht gedacht dat deze uit het Rijnland komen?

Groetjes, Mathy

AAN: De Heer Mathy Leunissen Beste Mathy,

Maastricht, 23 mei 2007

Je stelt aan mij twee vragen. Je krijgt van mij dus ook twee antwoorden. Voor beide antwoorden geldt evenwel, dat ik die onder voorbehoud geef. Ik heb namelijk mij nooit grondig in de onderhavige materie verdiept. En bovendien is mij geen studie bekend die speciaal over dit onderwerp handelt.

Antwoord op vraag a Naar mijn mening heeft het Rijnland ten minste in de volgende opzichten de ontwikkeling van het NederlandsLimburgse schutterijwezen tijdens de 19de eeuw en begin 20ste eeuw rechtstreeks beïnvloed.

1) Dat het Limburgse folkloristische schutterijwezen invloeden in ‘militaristische’ zin heeft ondergaan vanuit het naburige Rijnland tijdens de 19de eeuw en aanvang 20ste eeuw, lijkt heel logisch: Pruisisch staat haast synoniem voor militaristisch en het Rijnland was gedurende de voormelde periode een Pruisische provincie.

Mij schijnt het uitermate moeilijk toe om in dezen een verdergaande, geschiedwetenschappelijk verantwoorde onderbouwing te geven. Het is hier - dunkt mij - voor de onderzoeker meer een zaak van ‘aanvoelen’ dan van ‘vaststelling’ van een historisch feit. Over Rijnlandse invloeden, niet altijd per se in ‘militaristische’ zin, zie o.a.: Jolles 1936-1937, deel 1, blz. 2, 3, 4 en 19, alsmede Ising 1986, blz. 147 (met bronvermelding).

2) Het lijkt slechts een zéér klein detail (en misschien is het dat ook wel!), maar sinds de mailing van drs. Luc Wolters d.d. 4 januari en 4 februari van dit jaar (zie SB 65, blz. 1190) vermoed ik, dat de komst van de schellenboom bij een aantal NL-Limburgse schutterijen direct of indirect toe te schrijven is aan invloeden vanuit het Rijnland. Men denke hier met name aan het door Wolters genoemde voorbeeld Geilenkirchen (Rijnland) en de aanwezigheid van Geilenkirchener schutters (vermoedelijk met schellenboom!) op het internationale schuttersfeest te Sittard (Limburg) in 1857.

3) De zogenaamde ‘Limburgse’ of ‘zware’ buks is feitelijk van Rijnlandse oorsprong. Deze bewering meen ik ooit voor het eerst te zijn tegengekomen als terloopse opmerking in een artikel in het Limburgs Schutterstijdschrift. Welgegrond is de korte berichtgeving in het onlangs verschenen boekje van Wim Pijpers over ‘Schutterij-Broederschap Sint Andreas. Op voet van gelijkheid’ (Melick 2007, blz. 30 met illustratie), waaruit blijkt dat dit ‘groot wedstrijdgeweer’ (de term is van Jolles) reeds kort (?) vóór 1870 bij de Rijnlanders vervaardigd werd onder de naam ‘schwere Vogelbüchse’ [= letterlijk: zware vogelbuks, kennelijk zogenoemd vanwege het gebruik door schutterijleden bij koningsvogelschieting]. Vroegste (?) gebruik van de ‘zware’ buks in NL-Limburg: anno 1878 bij de St.-Antoniusschutterij te Altweert in de gemeente Weert.

(-) Wordt vervolgd: betreft o.m. (!) klederdracht / uniformering.

Antwoord op vraag b Mij zijn vooralsnog géén exempels bekend van onterechte beweringen inzake Rijnlandse beïnvloeding van het NL-Limburgse schutterijwezen Met vriendelijke groeten, Alfred Disch ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1266

31 mei 2007

14

Schuttersbrief - nummer 68

EXERCITIEPELOTONS (2) Vervolg op SB 66, blz. 1207

Demonstratie op filmpje VAN: De Heer Dirk van Melick, voorzitter van Schutterij-Broederschap St.-Andreas te Melick Beste Schuttersvrienden,

Melick, gemeente Roerdalen (Lb.), 1 mei 2007

Op onze website www.sintandreasmelick.nl onder de rubriek Mediahoek is een filmpje van de fraaie exercitiedemonstratie van afgelopen Koninginnedag te bekijken! Tevens is ook de eerste repetitie van het tamboerkorps uit de periode 1967-2000 te aanschouwen. Ook het fotoarchief is behoorlijk aangevuld met mooie kiekjes van het nog prille 2007.

Namens de webmaster, filmers en fotografen, met vriendelijke groet, Dirk van Melick

Reglement oude exercitie VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, vaandrig van Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen (Lb.), documentalist van het Limburgs Schutterstijdschrift en redacteur van de Schuttersbrief Beste Alfred,

Kunrade, gemeente Voerendaal (Lb.), 23 mei 2007

Ik was een beetje aan het surfen op het internet, toen ik geheel toevallig ontdekte dat de website van de schutterij van Brunssum eveneens mijn overgetypte versie van de oude exercitie op de website heeft staan.

(Ergens nogal logisch, daar ik dit destijds ook doorgestuurd heb naar Karel van Knippenberg, die deel uitmaakt van de schutterij van Brunssum).

Dit pdf-bestand is in wezen een kopie van de uitgeprinte versie die je bij mij thuis hebt zien liggen. Voor de mensen die dit willen hebben, is het wellicht makkelijker om dit pdf-bestand te downloaden dan om alles te kopiëren en te plakken zoals men op de website van Klimmen (www.-sebastianus.nl) moet doen.

Daarnaast spaart dit weer een heleboel werk als we dit als een bijlage bij de Schuttersbrief willen verzenden.

Dit is de link: www.schutterij-st-gregorius.nl/images/exercitie.pdf Groetjes, Mathy.

Exercitiepeloton van vrouwen VAN: De Heer E.G.H. (Fred) Hannen, keizer van Schutterij St.-Anna te Merum Beste Alfred,

Merum, gemeente Roermiond (Lb.), 28 mei 2007

Tijdens een telefoongesprek gisteren met een voor mij bekende schutter kwam het onderwerp van de vrouw in de schutterij weer aan de orde. In dit geval ging het over een exercitiepeloton, enkel en alleen bestaand uit vrouwen. Bij mijzelf moet ik erom lachen, dat dit onderwerp weer opborrelt anno 2007. Blijkbaar zijn wij mannen zo onhandig, dat wij niet weten waar wij dat onderwerp een plaats moeten geven in ons schutterswereldje. Persoonlijk heb ik niet de behoefte om daar nu weer eens diep in te graven. Ik ervaar het maar als een gegeven!

Doch ik kan mij nog herinneren, dat een zekere Jeroen Kockelkoren eens gereageerd heeft in een SB om de vrouw te weren uit onze schuttersgelederen. Daarop heb ik gereageerd door te stellen, dat ik het maar een achterhaald gedoe vind om het steeds te hebben over de vrouw in de schutterij. Hierbij wees ik op de grondrechten die al eeuwen bestonden waar de vrouw gelijk staat met de man. Waar praten wij dan over? Jeroen vatte dat op, alsof ik wou zeggen dat hij achterlijk was. [Zie de rubriek ‘De vrouw in het schutterswezen’ in SB 3, blz. 83-84, SB 4, blz. 139-144, SB 5, blz. 184, SB 18, blz. 369, en SB 57, blz. 1023].

Groeten, Fred

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

15

1267

DE NEDERLANDSCHE WEERBAARHEIDSBOND, 1866 - 1940 (2) Vervolg op SB 66, blz. 1216

De Nationale Wedstrijd: 21 t/m 26 september 1869 in Den HaagVervolg 1 AAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, vaandrig van Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen (Lb.), documentalist van het Limburgs Schutterstijdschrift en mederedacteur van de Schuttersbrief Beste Mathy,

Maastricht, 31 mei 2007

In de vorige aflevering heb ik iets verteld over het boek (van twee onbekende auteurs) dat verslag doet van de door de Nederlandsche Weerbaarheidsbond in 1869 gehouden schietwedstrijd (geweer, revolver, karabijn) tussen de diverse krijgsmachtonderdelen, dienstdoende schutterijen, folkloreschutterijen (met de status van weerbaarheidsvereniging) en scherpschuttersverenigingen (eveneens met de status van weerbaarheidsvereniging) annex assaut (= schermwedstrijd, hier op: degen, sabel en korte stok). Aan dat assaut namen, voorzover ik kon nagaan in de ongepagineerde 3de Bijlage (inzake de uitslagen van de schermwedstrijden), géén folkloreschutterijen deel.

Onderstaand volgt een overzichtje naar plaatsnaam (in alfabetische volgorde) van alle deelnemende weerbaarheisorganisaties (exclusief de krijgsmachtonderdelen), voorzover ik hun namen ergens in het boek hebben kunnen ontwaren. Omdat zowat de helft van het boek niet gepagineerd is, lijkt het me weinig zinvol bij de namen een verwijzing naar het wél gepagineerde deel te zetten.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

Deelnemers aan de schiet- en schermwedstrijden DORDRECHT (ZH) 11) Dienstdoende Schutterij 12) Vereeniging tot bevordering ’s lands weerbaarheid

AMSTERDAM (NH) 01) Dienstdoende Schutterij 02) Vereeniging ‘Pro Patria’ [= Voor Vaderland] APELDOORN (Gld.) 03) Vereeniging Koninklijke Scherpschutters van de Veluwe

GOUDA (ZH) 13) Dienstdoende Schutterij 14) Vereeniging tot bevordering van ’s lands weerbaarheid ‘Burgerplicht’

ARNHEM (Gld.) 04) Vereeniging Volksweerbaarheid BREDA (N.Br.) 05) Vereeniging Godevaert Montens

15) 16) 17) 18) 19)

BRUNSSUM (Lb.) 06) Vereeniging ter bevorderin der ’s lands weerbaarheid ‘St. Gregorius de Groote’

’s-GRAVENHAGE (ZH) Dienstdoende Schutterij’(1ste Bataljon) Dienstdoende Schutterij (2de Bataljon) Haagsche Schutterij (corps) Koninklijke Scherpschutters (?)

Scherpschuttersvereeniging van ’s-Gravenhage

DELFT (ZH) 07) Scherpschuttersvereeniging

GORINCHEM (Utr.) 20) Vereeniging ‘Wirtz’

DEVENTER (Ov.) 08) Jongelingsvereeniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel ‘Voor Koning en Vaderland’ 09) Vereeniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel (1866)

GRONINGEN (Gron.)

21) Vereeniging tot onderlinge oefening in den wapenhandel

DOKKUM (Fr.) 10) Dienstdoende Schutterij

HARDERWIJK (Gld.) 23) Dienstdoende Schutterij

HAARLEM (NH) 22) Vereeniging ‘Voor Koning en Vaderland’

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1268

31 mei 2007

16

Schuttersbrief - nummer 68

TIEL (Gld.) 41) Scherpschuttersvereeniging ‘Willem III’

DEN HELDER (NH) 24) Vereeniging Artillerie Vrijcorps ’s-HERTOGENBOSCH (N.Br.) 25) Dienstdoende Schutterij 26) Vereeniging ‘Eendracht maakt macht

UTRECHT (Utr.) Commissie voor de Burgerweerbaarheid Dienstdoende Schutterij Scherpschuttersvereeniging ‘De Zwijger’ Utrechtsche Studentenvereeniging tot vrijwillige in den wapenhandel (1866) 46) Vereeniging tot bevordering van ’s lands weerbaarheid 47) Vereeniging ‘Burgerbewapening’ 48) Vereeniging ‘Voor Oranje’

42) 43) 44) 45)

HOORN (NH) 27) Vereeniging tot bevordering van ’s lands weerbaarheid KAMPEN (Ov.) 28) Vereeniging ‘Koning Willem III’ (1866) LEEUWARDEN (Fr.) 29) Dienstdoende Schutterij

VORDEN (Gld.) 49) Vereeniging ‘Oranje, Vaderland en Eigen Haard’

LEIDEN (ZH) 30) Dienstdoende Schutterij 31) Scherpschuttersvereeniging

WAGENINGEN (Gld.) 50) Vereeniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel

LOOSDUINEN (ZH) 32) Westlandsche Scherpschuttervereeniging ROTTERDAM (ZH) 33) Rotterdamsch Vrijwilligers 34) Scherpschuttersvereeniging 35) Vereeniging tot bevordering van ’s lands weerbaarheid

WEESP (NH) 51) Vereeniging ‘Voor Vaderland en Koning’ WINSCHOTEN (Gron.)

52) Pistoolvereeniging ‘Adolf van Nassau’

SCHERPENZEEL (Gld.) of (Fr.) 36) Vereeniging tot bevordering van ’s lands weerbaarheid

ZEIST (Utr.) 53) Vereeniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel

SCHIEDAM (ZH) 37) Dienstdoende Schutterij 38) Scherpschuttersvereeniging ‘Arena’ 39) Vereeniging Arena onder de zinspreuk ‘Regi et Patriae’ [= Voor Koning en Vaderland]

ZIERIKZEE (Zld.).)

54) Vereeniging tot bevordering van ’s lands weerbaarheid in de eilanden Schouwen en Duiveland

SCHOONHOVEN (ZH) 40) Vereeniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel

ZUTPHEN (Gld.) 55) Artillerie Schutterij

Notities a) De eerste weerbaarheidsverenigingen ontstonden in 1866. Het waren: de Utrechtsche Studentenvereeniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel te Utrecht (Utr.) dd. 2.6.1866, Vereeniging ‘Koning Willem III’ te Kampen (Ov.) dd. 21.6.1866 en Vereeniging tot vrijwillige oefening in den wapenhandel te Deventer (Ov.) dd. 27.6.1866. [Bron: het onderhavige boek, blz. 4-5]. b) De te Utrecht gevestigde Nederlandsche Weerbaarheidbond zelf werd feitelijk op 22.10.1866 opgericht tijdens een in de voormelde stad gehouden vergadering waarop de afgevaardigden van 20 weerbaarheidsverenigingen uit het hele land het eerste bondsbestuur kozen. [Bron: het onderhavige boek, blz. 5-6].

A.D.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

17

1269

HET LOPEN OVER EEN SCHUTTERSVAANDEL (3) Vervolg op SB 57, blz. 1014, en SB 62, blz. 1126-1127

VAN: De Heer J.F. (Jean) Janssens, ouderman van de Onze-Lieve-Vrouwegilde Kolveniers te Kalmthout Geachte Heer Disch,

Kalmthout (Antw.), 17 mei 2007

Misschien mogen wij hier, in het vroegere hertogdom Brabant, ook even deelnemen aan de discussie aangaande het onderwerp ‘het lopen over een schuttersvaandel’ en onze visie bekendmaken.

Voorzover bekend heeft elke schuttersgilde hier een eigen traditie op dit gebied. Een rode draad van overeenkomst loopt er wél doorheen: het lopen over of het staan op het gildevaandel of -vendel is de hoogste eer die een gilde aan een persoon kan toekennen. Dit echter is beperkt tot zeer speciale gelegenheden. Verder is het enkel van toepassing voor gezagsdragers, zowel wereldlijke (koning, koningin, gouverneur = commissaris van de koning[in], burgemeester) als geestelijke (paus, bisschop, pastoor, gildekapelaan - die twee laatste na hun aanstelling) alsook leden van een gilde (erehoofdman, hoofdman (bij zijn eerste aanstelling), schutterskoning en -koningin, schutterskeizer en keizerin).

Eén principe staat boven alles: het is een teken van respect, niet (!) van onderdanigheid. Daarom geldt, dat eenzelfde persoon slechts éénmaal in zijn of haar leven deze hoge eer mag krijgen. Hier kent men maar twee uitzonderingen, namelijk de schutterskoning en de schutterskoningin: indien zij een tweede of derde maal deze titel schieten, mogen zij ook een tweede of derde maal over het vaandel / vendel lopen of erop staan.

Wat betreft het gebruik van het gildevaandel of het gildevendel (= zwaaivendel), dit heeft enkel te maken met de aanschaffingsprijs ervan. Een vaandel kost gemiddeld vijftien tot twintig maal meer dan het eenvoudige vendel. Hier spelen het gevoel voor zuinigheid of de aanwezigheid of afwezigheid van financiële middelen een rol. Verder hoeft men daarachter niets te zoeken.

De vergelijking van de nationale driekleur en een gildevaandel is niet relevant. Het eerste is het teken dat een volk via zijn regering voor zichzelf gekozen heeft als symbool van zijn eensgezindheid. Het gildevaandel echter was origineel een stuk oorlogstuig dat dienstig was in de strijd om aan de hertog en zijn generaals te laten weten wáár welk batalge (= krijgsgroep) zich bevond met wélke wapens en in wélke toestand het was (afwachting van een bevel, slaags, achtervolging van de vijand, op de vlucht, …). Het is mogelijk dat in die tijd (12de - 16de eeuw) het gebruik ontstond dat de hertog of de generaal die de overwinning had behaald, als eerbetoon over het vaandel mocht marcheren.

Het gebruik om een echtpaar op de dag van hun huwelijk, bij het verlaten van de kerk of het gemeentehuis, over het gildevaandel te laten lopen of staan is uiteraard een teken van onbegrip voor de symbolieke waarde van deze traditie.

Horido!!!

Jean F. Janssens

AAN: De Heer Jean Janssens Geachte Heer Janssens,

Maastricht, 17 mei 2007

Is het U misschien bekend, vanaf ongeveer wanneer in de provincie Antwerpen - en dan met name te Kapellen (cf. SB 62, blz. 1127) - het gebruik dateert om bij de koningschieting de burgemeester drie ereschoten te laten lossen terwijl hij ondertussen op het gildevaandel mag staan?

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1270

31 mei 2007

18

Schuttersbrief - nummer 68

ZLF 2007: het Zuid-Limburgse Federatiefeest te Mheer in NL-Limburg (3) Vervolg op SB 64, blz. 1157, en SB 67, blz. 1243

Klaar voor het ZLF? Mheer dan ooit!

13, 14 en 15 juli in Mheer Mheer is er helemaal klaar voor. Mheer dan ooit zelfs. Op zondag 15 juli kan de Mheerder schutterij met een gerust hart 63 schutterijen en zo’n 15.000 bezoekers ontvangen. Het dorp telt slechts 980 inwoners, maar toch zijn er dat weekend 650 vrijwiligers op de been om de schutters en bezoekers te voorzien van alles wat men op een schuttersfeest verwacht. Zo staan er 25.000 liter bier en 19.000 broodjes klaar om maar een paar cijfertjes te noemen. Maar er is nog Mheer...

Donna Soirée met Jessy, Milk Inc en Sylver Aan alle leeftijden is gedacht. Zo is er een kinderprogramma, een seniorenprogramma en voor de jeugd is er op vrijdagavond een spetterende show van het Belgische radiostation Donna. Met liveoptredens van de bekende artiesten Sylver, Milk Inc en Jessy. Deze artiesten zijn hard op weg om de Europese hitlijsten te bestormen. Jessy staat op dit moment zelfs nummer één in landen als Frankrijk en Spanje. In de vorige Schuttersbrief stond uitgebreid te lezen hoe U aan de felbegeerde kaarten kunt komen. Op de website van het ZLF (www.zlf2007.nl) kunt U dit allemaal terugvinden. Wees wel op tijd, want de voorverkoop loopt bijzonder goed. Het zou jammer zijn als U geen kaartje meer zou kunnen bemachtigen.

Jessy

Feestweide Enkele weken geleden zijn de schietpalen geplaatst.

Tijdens dit karwei kwam er regelmatig een regenbui over de werklui heen. Maar toen de palen allemaal stonden, brak de zon door en stond er een prachtige regenboog achter de palen. De laatste schietstang werd, naar oud-Limburgs gebruik voorzien van een mei, hetgeen - eveneens volgens oud-Limburgs gebruik - gepaard ging met het nodige gerstenat.

Momenteel worden de tenten opgezet en de rest van het feestterrein ingericht. Als entree van het feestterrein is er een grote ingangspoort geplaatst. Dit is een replica op ware grootte van de toegangspoort van Kasteel Mheer.

De schietbomen staan (foto: Bjorn Vink)

Sebastianus-tattoo

Foto: Romy Finke

Het enthousiasme rondom het schutterswezen is in Mheer nóg groter geworden dan dat het al was. Eén van de leden van de schutterij, Hannes Senden, heeft zich zelfs een tattoo laten zetten van de patroonheilige van de schutterij, de H. Sebastianus. ‘De tattoo is niet speciaal voor het ZLF, Sebastianus is de patroonheilige van onze vereniging, maar ook van schutters in het algemeen én de tweede patroon van onze parochie. Dit zijn de drie dingen die hij voor mij betekent: verbondenheid met de schutterij, het schutterswezen en het dorp Mheer’, aldus Hannes Senden. Naar verluid wil hij ook zijn andere kuit laten tatoeëren.

Misschien als Mheer ooit het O.L.S. wint?

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

19

1271

DE VROUW IN HET SCHUTTERSWEZEN (6) Vervolg op SB 3, blz. 83-84, SB 4, blz. 139-144, SB 5, blz. 184, SB 18, blz. 369, en SB 57, blz. 1023

VAN: De Heer M.W.E.M. (Mathy) Leunissen, vaandrig van Broederschap St.-Sebastianus te Klimmen (Lb.), documentalist van het Limburgs Schutterstijdschrift en redacteur van de Schuttersbrief Beste Alfred, Kunrade, gemeente Voerendaal (Lb.), 23 mei 2007 Bij dezen een paar vragen en opmerkingen naar aanleiding van jouw antwoord d.d. 2.12.2006 aan Ing. Frans X van Miert inzake de schellenboom.

Bij punt vier [zie SB 65, blz. 1185] merk je op: De purist zal de geschetste muzikale ontwikkeling binnen het schutters(gilde)wezen niet bepaald toejuichen, evenmin de diverse andere moderne, vooral 20ste-eeuwse tendensen, waaronder de veel en veel grotere rol van de vrouw. Hoever wil men gaan?

Maar nu is mijn vraag: vrouwen waren toch binnen de broederschappen vaak gelijkgesteld aan mannen (in ieder geval meer dan men tegenwoordig vaak wil laten geloven). Is het dan niet logisch, dat ze dan uiteindelijk ook binnen de schutterijen gelijkgesteld worden aan mannen? En is het dan daadwerkelijk iets van de 20ste eeuw en niet iets wat al veel langer gaande is? Per slot van rekening is het meer dan eens voorgekomen, dat in de schuttershistorie ‘een vrouw’ (weliswaar een zeer belangrijke vrouw zoals een koningin, regentes, gravin of iets dergelijks) mee heeft kunnen schieten op de koning(in)svogel. [Even los van het feit dat ook ik waarschijnlijk niet het meest populaire standpunt inneem wat vrouwen in het schutterswezen betreft].

Daarnaast kan ik nog eens de vraag stellen, wat er dan zo ‘puur’ is binnen het schutterswezen waar de ‘purist’ géén problemen mee zou moeten hebben.

Groetjes, Mathy

AAN: De Heer Mathy Leunissen Beste Mathy, Maastricht, 23 mei 2007 Je hebt gelijk en ongelijk! Met jouw vragen en opmerkingen beklemtoon je overigens - bewust of onbewust tevens het belang van enerzijds de inmiddels door mij opgestarte SB-rubriek ‘De term en het begrip schutterij’ [zie met name SB 62, blz. 1123] en anderzijds de onlangs door mij aangekondigde SB-rubriek ‘De typologie van schutterijen’.

Beschouwen we eerst eens het m.i. oudste (hoofd)type schutterij, nl. de weerbaarheidsschutterij. In schutterijen die onder dit (hoofd)type vielen, speelde de vrouw een nagenoeg te verwaarlozen rol. Begrijpelijk, want het verrichten van weerbaarheidstaken (militair, politieel, etc.) was - althans eertijds - bijna voor 100% een mannenzaak. Andere ‘koek’ wordt het bij het minder oude (hoofd)type folkloreschutterij en het nóg jongere (hoofd)type sportschutterij. Voor de hand liggend, want bij beide laatstgenoemde (hoofd)types was en is het zijn van een gewapende macht niet of nauwelijks meer aan de orde.

Maar wat voor een mooie (hoofd)indeling je ook maakt, bijna altijd en bijna overal was en is het noch ‘helemaal zwart of wit’ noch ‘helemaal het ene of het andere’. Er waren en zijn, ook wat schutterijtypes aangaat, haast altijd en haast overal gradaties en overlappingen. Zeker als je daarbij de wordingsgeschiedenis van schutterijen in acht neemt. En nu kom ik op een punt waar ik je groot gelijk geef: in het verleden zijn er nogal wat schuttersgilden (schutterijen) ontstaan uit - bijvoorbeeld! - parochiegilden. En lid van een parochiegilde konden in principe zowel mannen als vrouwen worden. En ‘dus’: werd een parochiegilde tevens een schuttersgilde, dan speelden in zo’n hybride of heterogene vereniging de vrouwen doorgaans een grotere rol dan in een vereniging die van meet af aan weerbaarheidsschutterij was en bleef. Daarnaast zien we ook nog andersoortige ontwikkelingen. Wéér als voorbeeld: weerbaarheidsschutterijen konden gaandeweg ‘vervallen’ tot folkloreschutterijen; en ook dán was er de kans op een grotere rol voor de vrouw binnen verenigingsverband. Een factor die in latere tijd zeker van niet te onderschatten betekenis geweest is en bovendien bij sportschutterijen eerder ging meespelen dan bij folkloreschutterijen, was de emancipatie van de vrouw. In dat verband verwijs ik naar de handboogschietende vrouw als een reeds héél gewoon beeld in het Engeland van de 19de eeuw.

Overschat echter niet het aantal (hoogadellijke) dames die in de Middeleeuwen en tijdens het Ancien Régime (dus vóór 1789) wel eens aan schietwedstrijden hebben meegedaan.

Ten slotte, met jouw retorische vraag inzake de purist ben ik het volkomen eens.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1272

31 mei 2007

20

Schuttersbrief - nummer 68

NU ÓÓK DE IDENTITEIT VAN HET NEDERLANDSE SCHUTTERSGILDEWEZEN IN GEVAAR? (27) Vervolg op SB 65, blz. 1198-1201

VAN: De Heer Sander Oome, hoofdtamboer van de Gilde St.-Crispinus en St.-Crispinianus te Besoyen (N.Br.), beheerder van de verzamelsite www.schuttersgilden.pagina.nl Beste Alfred,

Waalwijk (N.Br.), 15 april / 3 mei 2007

Onderstaand artikel, afkomstig van de KNSA- website, wilde ik U niet onthouden.

Het lijkt erop dat het de KNSA héél goed uitkomt dat een groot aantal schutters, afkomstig van gilden en schutterijen, zich verplicht moet aanmelden. In een artikel waarin het gaat over ledenaantallen, wordt eigenlijk over niks anders gesproken dan over de uitkomsten naar aanleiding van de bespreking van de door ons allen gehate circulaire.

Kijk maar of het artikel of een selectie hieruit iets is voor in een van de volgende edities van de Schuttersbrief.

Dit is eigenlijk de situatie van een andere kant belicht. Ik weet alleen niet, of veel schutters zich hierin kunnen vinden.

Met vriendelijke groet, Sander Oome

AAN: De Heer Sander Oome Beste Sander,

Maastricht, 3 mei 2007

In wezen gaat het om een ordinaire centenkwestie! De KNSA stelt haar eigen belang boven dat van het schutterijwezen als geheel. Ik mag hopen, dat de drie schuttersfederaties het er niet bij laten zitten. Bovendien begrijp ik er totaal niet van, dat de NBFS, OLS en FGS (nog) niet ervoor zorg dragen dat er op zo kort mogelijke termijn een landelijke schuttersfederatie komt ter vervanging van het thans nog min of meer vrijblijvende Interfederatief Overleg (IFO).

De door jou ingezonden KNSA-tekst volgt hieronder. Waarvoor dank!

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch

Op weg naar de 40.000 10 april 2007 Het afgelopen jaar 2006 lukte het net niet, al kwam de teller van het aantal aangesloten schutters wel erg dicht in de buurt van de 40.000, een nieuwe mijlpaal in het bestaan van de KNSA. Het verloop drukte uiteindelijk het eindresultaat per 31 december 2006: 38.454. Een netto groei van 3.629 leden. En met 38.454 sportschutters is de KNSA groter dan ooit.

Size does matter ‘Size does matter’, zegt secretaris W.F. Roelink. Terugkijkend zegt hij dat het afgelopen jaar voor hem het zwaartepunt lag in de besprekingen tussen Justitie, schutterijen, schuttersgilden en de KNSA over de positionering van schutterijen en gilden binnen de voor de schietsport van toepassing zijnde regels in de Circulaire Wapens en Munitie.

‘Bij die gesprekken viel mij in het bijzonder op de onverminderd grote weerstand, waarop aansluiting bij de KNSA bij schutterijen en gilden stuit; met name omdat de aangedragen argumenten daarvoor in mijn overtuiging ongegrond waren en bovendien omdat geen enkele van de door onze Associatie aangedragen, op het voorzien in die argumenten toegesneden, alternatieven in het standpunt van schutterijen en gilden ook maar enige beweging kon brengen.’

Helderheid Inmiddels is over de positie van schutterijen en gilden door de Minister dus helderheid geschapen. Het komt er, kort gezegd, op neer dat de Circulaire ook op schutterijen en gilden van toepassing is, met dien verstande dat de zogenaamde ‘Introducéregeling’ (gebruik van vuurwapens zonder KNSA-licentie voor maximaal drie keer per jaar) voor gilden en schutterijen niet van toepassing is, voorzover gebruik wordt gemaakt van historische folkloristische enkelschots schuttersbuksen in de kalibers 12 en 16.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

21

1273

Roelink zegt ‘bijzonder blij’ met deze uitkomst te zijn. ‘In de eerste plaats omdat de kern van de Circulaire, namelijk een verbeterde screening bij de voordeur, en daarmee in wezen de Circulaire zelf, door het besluit van de Minister is veilig gesteld en daarnaast omdat onze Associatie door de aansluiting van schutterijen en gilden groter wordt, hetgeen bijdraagt aan de mogelijkheden voor de KNSA om de belangen van de schietsport met inbegrip van de belangen van de bij schutterijen en gilden aangesloten sportschutters, te behartigen. Voor een Associatie met een doelstelling als de onze geldt in mijn overtuiging namelijk wel degelijk: size does matter.’

Hectisch In het zojuist verschenen Jaarverslag 2006 dat op zaterdag 31 maart tijdens de Algemene Vergadering van de KNSA in Hooglanderveen aan de orde komt, wordt 2006 overigens ‘een dynamisch, roerig, indrukwekkend en soms hectisch jaar’ genoemd. Zo ging de pilot van het Certificeringssysteem van start, hebben inmiddels maar liefst 266 verenigingen een Bestuurders-aansprakelijkheidsverzekering via de KNSA afgesloten, zijn vele Nederlandse atleten uitgezonden naar internationale wedstrijden, hebben bijna 800 personen een opleiding of -cursus gevolgd, en niet in de laatste plaats: zijn maar liefst 103 nieuwe verenigingen tot de KNSA toegetreden met vele duizenden schutters.

Meest in het oog springend is natuurlijk de als gevolg van de Circulaire Wapens en Munitie toegetreden nieuwe verenigingen. In totaal zijn in 2006 maar liefst 7.181 nieuwe licentienummers uitgegeven. En dat is nog afgezien van een groot aantal schutters dat reeds in het verleden KNSA-schutter is geweest en hun oude licentienummer heeft behouden. Een exacte vaststelling van dat aantal is niet te geven, maar volgens een grove schatting zijn minimaal 8.000 nieuwe schutters in 2006 ingeschreven. Desalniettemin is de groei van het aantal schutters per 31 december netto 3.629. Dat betekent dat ruim 4.000 schutters zijn afgemeld, een aantal dat niet afwijkt van voorgaande jaren. Een fenomeen dat nog immer aandacht verdient.

Zorgvuldig Voorzitter Karel Greven zegt overigens in het voorwoord van het jaarverslag dat voor hem in 2006 naast de groei vooral de zorgvuldige implementatie van de in 2005 totstandgekomen en voor de schietsport gunstige nieuwe Circulaire Wapens en Munitie van belang was. ‘De nieuwe Circulaire was weliswaar al in 2005 in werking getreden, maar vanwege een overgangstermijn van één jaar voor in het bijzonder de verplichting van een KNSA-licentie voor het gebruik van vuurwapens, heeft de aansluiting van nieuwe verenigingen en hun schutters vooral in 2006 plaatsgevonden. Het aantal verenigingen is het afgelopen jaar mede hierdoor met maar liefst ruim 100 toegenomen en dat we er in geslaagd zijn al die verenigingen ook daadwerkelijk in te schrijven is een fantastische prestatie.’

Greven wijst dan op de uitgebreide, zeer tijdrovende procedure die aan de inschrijving voorafgaat. Een procedure die begint met de toezending van allerlei informatie, vervolgens de ballotage die soms lange tijd in beslag kan nemen, waarna uiteindelijk, nadat een besluit over de toelating door het KNSA-bestuur is genomen, de administratieve verwerking zoals inschrijving van verenigingen en schutters plaatsvindt. ‘Als gevolg van deze operatie is de werkdruk aanzienlijk toegenomen. Vooral de speciaal getrainde ballotageinspecteurs en onze professionals van het Bondsbureau hebben die extra werkdruk opgevangen. Zij verdienen daarvoor grote complimenten.’

Sterke koepel Dat de groei het afgelopen jaar netto zo’n 3600 schutters is geweest oftewel 10% is in de ogen van de KNSA-voorzitter wel veel, maar haalt het niet bij de door velen uitgesproken verwachting dat het om wel tienduizenden schutters zou kunnen gaan die nog niet bij de KNSA waren aangesloten. Greven: ‘Ik heb altijd al die verwachting uitgesproken dat het niet om zulke aantallen zou gaan. Natuurlijk zou een excessieve groei van het aantal schutters financieel een mooie opsteker zijn geweest; maar ik vind het veel belangrijker dat nu is gebleken dat het merendeel van de Nederlandse sportschutters altijd al de weg naar de KNSA heeft gevonden en het belang van een zo sterke koepelorganisatie altijd al heeft ingezien.’

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1274

31 mei 2007

22

Schuttersbrief - nummer 68

VERSCHIJNING VAN DE SCHUTTERSBRIEF (36) Vervolg op SB 67, blz. 1249

-----Woensdag, 23 mei 2007 Dag, Alfre.d. Weet je nog dat je vanmorgen een beroep deed op de goden? Om welke religie het ging, weet ik niet maar het lijkt erop dat je gebed is verhoord: de verzending van de Schuttersbrief is zonder problemen verlopen. Ik ga er vanavond een biertje op drinken! Groet, Jelger.

Jelger Visser, adjunct-hoofdredacteur en ICT-coördinator van de SB, Groningen (Gron.)

Reactie Beste Jelger, Wil je dan tevens drinken op de gezondheid van Jean Laumen (webmaster van Schutterij St.-Joris in het NL-Lmburgse Sint-Joost)? Dankzij zijn tip kunnen we nu immers de SB probleemloos naar alle abonnees tegelijk verzenden via het webhostingbedrijf Webreus BV te Eindhoven (N.Br.) en dit voor slechts € 16,85 per jaar! Ik zal er een drinken op jullie beiden en op Webreus! Groetjes, Alfred Alfred Disch, SB-hoofdredacteur, Maastricht -----Donderdag, 24 mei 2007 Geachte Redactie, Naar aanleiding van het artikel over de schellenboom in de Schuttersbrief welke ik ontvangen heb, zou ik graag in contact komen met Dhr. Frans van Miert van het gilde uit Berlicum. Kunt U mij wellicht aan zijn (e-mail)contactgegevens helpen? Uiteraard zal ik vertrouwelijk met deze informatie omgaan. Ik hoop dat U me kunt helpen. Met vriendelijke groet, Sander Oome.

Sander Oome, webmaster Gilde St.-Crispinus & St.-Crispinianus te Besoijen, tevens beheerder webstek Schuttersgilden Startpagina & Prikpagina, Waalwijk (N.Br.) Reactie van de redactie (1) Beste Sander Oome, Natuurlijk wil ik je helpen aan de adresgegevens van de heer Frans X. van Miert. Ik denk ook niet, dat dhr. van Miert daar bezwaar tegen zal hebben; per slot van rekening is hij pr-functionaris van zijn schuttersgilde. Zie derhalve de bijgaande bijlage. Een cc van deze mailing stuur ik naar dhr. van Miert. Mocht e.e.a. ertoe leiden dat de aangeboden schellenboom ergens binnen het schutterswereldje een definitief plekje krijgt, laat ons dat dan t.z.t. weten. Bij voorbaat dank. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

Reactie van Ing. F.X. (Frans) van Miert per zelfde datum Waarde Alfred, Leuk dat je een ‘Besoijse’ gildebroeder naar mij doorverwijst. Maar veel wijzer kan ik hem ook niet maken. Me dunkt, jij en Luc hebben immers alle registers al open getrokken over dit onderwerp [zie SB 65, blz. 1185-1190]. Ik heb hem verder medegedeeld, dat de St.-Joris ervan afzag en dat we het ding later op Marktplaats tegenkwamen. Overigens kun je in voorkomende gevallen rustig naar mij doorverwijzen. Heb ik geen probleem mee. Blijf gezond en goed bezig! Met vriendelijke gildegroet, Frans X. van Miert.

PS. Als ik nog ooit in Mastrééch kom (met mijn beroerde rug en parkinson mag en kan ik nog autorijden), hoop ik eens bij jou te kunnen c.q. mogen aankloppen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

23

1275

Reactie van de redactie (2) Beste Frans, bij mij in Mestreech (let op de juiste spelling!) ben je altijd welkom. Met vriendelijke groeten, Alfred Disch.

Reactie van Sander Oome d.d. 25.5.2007 Beste Alfred, Bedankt voor je medewerking. Ik kreeg reeds een uitgebreide mail van Frans en heb hem reeds geantwoord. De schellenboom zal, indien nog beschikbaar, geen eventueel plaatsje krijgen in een gilde (Brabantse gilden gebruiken immers geen schellenbomen). Wel wil ik kijken, of deze wellicht over te dragen is voor in het theatertje van mijn oma en opa: De Schelleboom te Oosterhout (N.Br.), www.deschelleboom.nl. Ik hoop je bij deze voldoende te hebben geïnformeerd.

Met vriendelijke groet, Sander Oome.

-----Zondag, 27 mei 2007 Beste Heer, Het is ons gebleken, dat wij de Schuttersbrief al geruime tijd niet meer hebben ontvangen.

Wordt deze nog uitgegeven? Zo ja, dan zou ik deze graag weer willen ontvangen. Alvast bedankt.

Met vriendelijke groet, Ton Bouwmeester.

A.W.M. (Ton) Bouwmeester, secretaris van Schutterij Onderling Genoegen, Duiven (Gld.) Reactie van de redactie Geachte Heer Bouwmeester, Uit Uw e-mail blijkt overduidelijk, dat U er zonder meer van uitging dat de SB-redactie op de hoogte was van Uw kennelijk inmiddels gewijzigde e-mailadres. Dit is iets wat de SB-redactie reeds meermalen aan de orde heeft gesteld. a) Geeft men de wijziging van zijn e-mailadres niet tijdig door, dan krijgen de adjunct-hoofdredacteur en ik na verzending van een SB-nummer uiteraard van onze provider de mededeling van een onjuiste of niet meer te gebruiken adressering. Het betreffende verouderde e-mailadres schrappen wij uiteraard onmiddellijk van de SB-verzendlijst, want wij hebben géén zin in een voortdurende reeks van foutmeldingen. b) Erger wordt het, wanneer het gaat om het e-mailadres van een secretaris die de voor de SBredactie toch wel vervelende gewoonte ervan gemaakt heeft (overigens met de beste bedoelingen) om zelf de SB naar de medebestuursleden en naar de ‘gewone’ leden van zijn vereniging door te geleiden. Méér mensen zijn nu de dupe, want ook zij ontvangen nu géén SB meer. Bovendien wordt er méér tijd en méér energie verspild: de SB-redactie moet aan reclamerende (bestuurs)leden van de betreffende vereniging gaan uitleggen, dat de SB wel degelijk nog steeds verschijnt en dat de fout ligt bij de secretaris. De redactie kan dan alsnog de meest recente SBeditie (vaak met ettelijke vorige nummers) naar de verscheidene reclamanten sturen.

En dus? Doet U nou de SB-redactie een groot plezier en geef ons in één keer alle e-mailadressen door waar Uzelf voorheen - nogmaals: ongetwijfeld met de beste bedoelingen - de SB naartoe stuurde.

Het spreekt voor zich, dat ik tevens - over Uw hoofd heen - eenzelfde vriendelijk doch dringend verzoek richt aan al Uw collega’s in Nederland en Vlaanderen.

Geachte Heer Bouwmeester en alle overige Heren en Dames Secretarissen, bij voorbaat dank voor Uw welwillende medewerking.

Met vriendelijke groeten, Alfred Disch ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1276

31 mei 2007

24

Schuttersbrief - nummer 68

MEDEDELINGEN (Afl. 39) Vervolg op SB 66, blz. 1225

MEDEDELING 122 (Inzake gift voor de SB-stichting i.o.)

Van de volgende persoon mocht de SB-stichting een gift ontvangen, t.w.: € 25,- van de heer L.J.W. (Bèr) Moonen / Moonen-Exploitatie BV te Weert (Lb.) dd. 12.4.2007, waarvoor hartelijk dank!

Donaties uit binnen- en buitenland voor de instandhouding van de Schuttersbrief (SB), de SB-Bijlagen en het Schuttersbriefje (voor jongeren), voor de totstandkoming van de SB-website en de SB-jongerensite alsmede voor de realisatie van de overige SB-actiepunten (zie de colofongegevens) kunnen worden gestort op de bankrekening, vermeld op de laatste bladzijde van elk SB-nummer. Wilt U per se dat Uw naam niet publiekeliijk bekend wordt, vermeldt U dan ‘Gift van NN’ (of in plaats van ‘NN’ Uw initialen) op het overschrijvingsformulier aan Uw bank.

Uw donatie, hoe gering ook (al is het maar het symbolische bedrag van één euro per jaar), is zéér welkom: zonder Uw geldelijke ondersteuning redt de SB-redactie het op den duur niet!

-----Alfred Disch, SB-hoofdredacteur MEDEDELING 123 (Inzake wijziging e-mailadres St.-Joris te Ulft) Ulft (Gld.), 11 mei 2007. Beste Alfred, Het oude e-mailadres van Schuttersgilde St.-Joris te Ulft is vervangen door een nieuw: stjoris@hetnet.nl. Groeten, Danielle Jansen-Hermsen Danielle Jansen-Hermsen, secretaris Schuttersgilde St.-Joris, Ulft, gemeente Oude IJsselstreek (Gld.)

------

MEDEDELING 124 (Inzake de webstek van St.-Hubertusgilde te Berkel-Enschot) Tilburg (N.Br.), 21 mei 2007. Beste Gildebroeders, Gildezusters en Schutters, Het gilde St.-Hubertus BerkelEnschot heeft een nieuwe website: www.sinthubertusberkel.nl. Ziet er goed ui! Vr.gr., Frans.Manni.

Frans Manni, webmaster van de FSSV-internetsite, Tilburg (N.Br.)

------

MEDEDELING 125 (Inzake wijziging e-mailadtres St.-Bavogilde te Angeren) Angeren (Gld.), 29 mei 2007. Geachte Redactie van de Schuttersbrief, Gelieve er goede notitie van te nemen, dat ons mailadres jessicascholten@stbavoangeren.nl is gewijzigd in secretariaat@stbavoangeren.nl. M.vr.gr., Hans Puntman.

Hans Puntman, penningmeester van de St.-Bavogilde, Angeren, gemeente Linnewaard (Gld.) -----MEDEDELING 126 (Inzake niet of onvoldoende leeggemaakte pc-brievenbussen) Aan het bestuur en de leden van de hieronder vermelde schuttersorganisaties wordt ter kennis gebracht, dat de pc-brievenbus van hun vereniging - ondanks herhaalde verzoeken zijdens de SB-redactie - niet regelmatig wordt leeggemaakt, waardoor de toezending van de Schuttersbrief aan de betrokken personen via hun secretaris of contactpersoon niet langer meer gewaarborgd is. Het betreft de navolgende e-mailadressen i.c. schuttersorganisaties: gilde@gilde-st-antonius-abt.nl = schuttersgilde St.-Antonius Abt te Nuland (N.Br.) hazer21@zonnet.nl = webmaster van St.-Martinusgilde te Epe (Gld.) huubdo@euronet.nl = schuttersgilde St.-Sebastiaan te Eindhoven (N.Br.) = Deldense Schuttersvereniging te Stad Delden (Gld.) staijen@supermail.nl Bestuurders en leden (van de betreffende schuttersorganisaties) die de SB wél rechtstreeks ontvangen, wordt vriendelijk maar dringend verzocht hun secretaris of contactpersoon te attenderen op het onderhavige euvel.

Met nadruk wordt erop gewezen, dat iedere schutter en iedere schuttersvriend de SB persoonlijk (dus buiten elk verenigingsverband om) toegezonden kan krijgen na vermelding van zijn of haar naam, adres en telefoonnummer aan redactie@schuttersbrief.nl. Een abonnement op de SB is gratis.

-----De SB-redactie MEDEDELING 127 (Inzake onjuiste of niet meer actieve e-mailadressen) Naar ons gebleken is, zijn de navolgende digitale adressen niet of niet meer actief. Wie kan ons helpen aan de juiste adressering? johnvanhaare@hetnet.nl = schuttersgilde St.-Dionysius te Heijen (Lb.) paul.bauters@digipolis.be = schuttersgilde St.-Sebastiaan te Gooreind (Antw.) webmaster@kbv-deknipe.nl = KBV De Knipe te Knipe, gemeente Heerenveen (Fr.) [Herhaald verzoek!]

-----De SB-redactie -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

25

1277

EVENEMENTENAGENDA: PROVINCIAAL - LANDELIJK - INTERNATIONAAL (4) (inclusief enkele grote regionale en interregionale evenementen) Vervolg op SB 65, blz. 1191-1192, SB 66, blz. 1226-1227, en SB 67, blz. 1250-1251

Toelichting bij kolom 2: M&F = match en field (Kruisboog) V-T-B-S: V = Vendelen; T = Trommen en bazuinblazen; B = Boogschieten; S = Standaardrijden Antw.

Belg.Lb. Fr. Gld. Lb.

= = = = =

Toelichting bij kolom 3: Lk. = provincie Luik provincie Antwerpen N.Br = provincie Noord-Brabant provincie Limburg (B) Ov. = provincie Overijssel provincie Friesland Vl.Br. = provincie Vlaams Brabant provincie Gelderland provincie Limburg (NL) W.Vl. = provincie West-Vlaanderen Toelichting bij kolom 4: O.W.B. = Onderlinge West-Brabantse Bond

In zwart: folkloreschutterijen (= schuttersgilden); in blauw: [betreft veelal!] sportschutterijen (= schietclubs)

Anno 2007 Datum

Evenement

Plaats

Info

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

15.07.2007 ZLF: Zuid-Limburgse Federatiefeest (Zuid-Limburgse Schuttersfederatie)

Mheer, gemeente Margraten (Lb.)

www.zlf2007.nl SB 67, blz. 1243

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

25.08-26.08 Nationale Kampioenschap 20 m 2007 (Nederlandse Kruisboog Bond)

Roosendaal (N.Br.)

www.alpenjagers-kruisboog.nl

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

26.08.2007 Vrij Gildefeest (Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden)

Udenhout,

r.weijtmans@planet.nl

gemeente Tilburg (N.Br.)

SB 70: in voorbereiding

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

09.09.2007 DLS: Dreil채ndereck-Schuttersfeest

Eupen (Lk.; Oostkantons) jeanmarie.vandenbrocke@yucom.be

SB: in voorbereiding

(Intern. Schuttersbelangengem. B, D, NL)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

02.09.2007 NBFS-Toernooi Geweerschieten (Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden)

Aarle-Rixtel,

www.olvgilde.com

gemeente Laarbeek (N.Br.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

09.09.2007 Nationale Kampioenschap Wip (Nederlandse Kruisboog Bond)

De Knipe, gemeente Heerenveen (Fr.)

www.kbv-deknipe.nl

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

15.09.2007 BST: Bielemannen- en Sappeurstreffen (Stichting BST)

Waubach,

http://members.lycos.nl/schutterijjoseph

gemeente Landgraaf (Lb.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

16.09.2007 FGS-Schuttersdag Hengelo (Ov.) (Federatie van Gelderse Schuttersgilden)

www.emmhengelo.nl

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

16.09.2007 LDS: Limburgs Damesschuttersfeest (Stichting LDS)

Stokkem,

www.lds2007.be

gemeente Dilsen-Stokkem (Belg.Lb.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

16.09.2007 NBFS-Toernooi V-T-B-S (Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden)

Nuland,

www.gilde-st-antonius-abt.nl

gemeente Maasdonk (N.Br.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

16.09.2007 Ned. Kampioenschap 30 m M&F (Nederlandse Kruisboog Bond)

Klein-Zundert, gemeente Zundert (N.Br.)

a3roelands@home.nl

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

30.09.2007 6de Vlaamse Gildedag:

Ieper (W.Vl.)

(Fed. v. Vlaamse Historische Schuttersgilden)

www.vlaamseschutters.be SB 65, blz. 1203

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1278

31 mei 2007

26

Schuttersbrief - nummer 68

Datum

Evenement

Plaats

Anno 2007

Info

Vervolg

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

07.10.2007 Nationaal Koningschieten

Kaulille,

sintjoriskaulille@telenet.be

(Belg. Overlegorgaan v. Hist. Schuttersgilden) gemeente Bocholt (Belg.Lb.) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

14.10.2007 Kampioenendag 20 m (Nederlandse Kruisboog Bond)

Zevenbergschen Hoek, gemeente Moerdijk (N.Br.)

OWB: 0161 - 22 46 00

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

14.10.2007 Ned. Kampioenschap Wip: Dames & Jeugd (Nederlandse Kruisboog Bond)

Zevenbergschen Hoek, Wippers: 06 - 29 18 63 99 gemeente Moerdijk (N.Br.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

21.10.2007 Euregionaal Schuttersfeest Maas-Rijn

Sittard,

www.sintrosa.sittardweb.nl

gemeente Sittard-Geleen (Lb.)

(Stichting Oktoberfeest)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

21.10.2007 Interland België - Nederland 10 m Leuven (Vl.Br.) (Nationale Unie der Kruisboogschutters)

www.reuzegomleuven.be

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

27.10.2007 Hoofdliedendag

Den Bosch (N.Br.)

www.schuttersgilden.nl

(Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

02.11 - 08.11 Romereis Rome (Italië) 2007 (Europese Gemeenschap v. historische Schutters)

www.egs-schuetzen.com SB 60, blz. 1079-1085

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

11.11.2007 Drie Provinciën Wedstrijd 10 m (LKB / BKB / GKB)

Weert (Lb.); www.tegenonsstrijden.nl locatie: Batavieren/Treffers

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

11.11.2007 MT: Marketentsterstreffen (Stichting MT)

Posterholt, www.freewebs.com/mathiascornelius gemeente Roerdalen (Lb.) SB: in voorbereiding

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Anno 2008 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

12.01.2008 15de Limburgse Schuttersdag

Baexem,

(Stichting Limburgs Schutterstijdschrift)

www.olsfederatie.com

gemeente Leudal (Lb.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

25.05.2008 NBFS-Toernooi Kruisboogschieten op wip (Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden)

Oeffelt,

www.gildesalvatormundi.nl

gemeente Boxmeer (N.Br.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

20.07.2008 ZLF: Zuid-Limburgse Federatiefeest (Zuid-Limburgse Schuttersfederatie)

Sint-Joost, gemeente Echt-Susteren (Lb.)

www.zlf2008.nl

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

07.09.2008 NBFS-Landjuweel (Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden)

Oisterwijk (N.Br.)

www.landjuweel2008.nl

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

17.09.2008 NBFS-Toernooi V-T-B-S (Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden)

Hulsel,

www.heiligsacramentsgildehulsel.nl

gemeente Reusel - De Mierden (N.Br.)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

11.10.2008 Hoofdliedendag

Den Bosch (N.Br.)

www.schuttersgilden.nl

(Nrd.-Brabantse Fed. van Schuttersgilden) --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Anno 2009 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

31.08 - 03.09 EST: Europees Schutterstreffen Kinrooi (Belg.Lb.) 2009 (Europese Gemeenschap van historische Schutters)

www.egs-schuetzen.com SB: in voorbereiding

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Laat aan de SB-redactie s.v.p. tijdig weten, welke data er nog in bovenstaande agenda ontbreken.

Bij voorbaat dank!

Met vr. gr., Jelger Visser en Alfred Disch

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schuttersbrief - nummer 68

31 mei 2007

27

1279

COLOFON De Schuttersbrief (SB) verschijnt sinds 19 juni 2004 en is een uitgave van de SB-stichting i.o.

De leden van de SB-redactie (zie volgend kadertje) vormen het bestuur van de SB-stichting.

Activiteiten van de SB-stichting c.q. SB-redactie zijn onder meer: de Schuttersbrief, het Schuttersbriefje (voor jongeren), de SB-Bijlagen, de SB-website en SB-jongerensite.

Zie verder vooral ook de lijst van actiepunten op pagina 1115 van SB-nummer 61.

Daar de door de SB-stichting te maken kosten vooralsnog gehéél worden betaald uit particuliere middelen, verzoekt de redactie U om een vrijwillige bijdrage o.v.v. ‘Donatie’ te storten op de in het onderstaande kadertje vermelde (voorlopige) bankrekening.

Voor Uw zéér gewaardeerde gift, hoe gering ook, zegt de redactie U bij voorbaat hartelijk dank!

De SB wordt gratis verstrekt: zie de verzendlijst op pagina 1116 van SB-nummer 61 Wilt U ook GRATIS en RECHTSTREEKS de SB ontvangen? Laat dit dan m.v.v.

Uw volledige naam, Uw woonadres en Uw telefoonnummer weten aan: redactie@schuttersbrief.nl.

De Schuttersbrief heeft een doorlopende paginering.

Veelgebruikte afkortingen worden verklaard op de voorlaatste pagina van SB-nummer 61.

U mag - om o.a. auteursrechtelijke redenen - uitsluitend voor eigen persoonlijk gebruik de SB uitprinten, dus niet (!) ten behoeve van anderen.

Oude nummers van de Schuttersbrief kunnen te allen tijde bij de redactie worden opgevraagd.

Digitale en schriftelijke post ter publicatie in de Schuttersbrief wordt naar onderwerp gerubriceerd en vervolgens in logische volgorde opgenomen in de betreffende SB-rubriek.

Wilt U óók Uw eigen berichten opgenomen zien in de SB, gelieve dan per brief of per e-mail steeds slechts één onderwerp te behandelen. Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de rubricering van de correspondentie in de SB. In principe worden alle ingekomen brieven en e-mails geplaatst, ook indien ze van dezelfde persoon en van dezelfde datum zijn. Bovendien wordt voor elk nieuw aangedragen onderwerp een nieuwe rubriek in de SB geopend. De SB telt thans ruim 200 rubrieken; die van U kan (kunnen) er dus ook nog bij!

Voor een tussentijds overzicht van de SB-rubrieken zie SB-nummer 61, blz. 1091-1114.

REDACTIEADRES Bezoekadres SB-redactie / SB-stichting: p/a Franciscus Romanusweg 6-B, 6221 AE Maastricht.

Telefoon (met voicemail): 043 - 325 76 62; vanuit het buitenland: 00.31.43.325 76 62.

Mobiel: (00.31)06.42 58 70 04 Fax : (00.31) (0)43.310 04 06 E-mail: redactie@schuttersbrief.nl

SB-website: (www.schuttersbrief.nl) en SB-jongerensite (www.schuttersbriefje.nl) zijn nog in opbouw Voorlopige bankrekening binnenland: 85 88 27 298 t.n.v. Alfred Disch, 6221 AE Maastricht 6-B. Voorlopige bankrekening buitenland: IBAN-code: NL86SNSBO - 85 88 27 298; BIC-code: SNSBNL2A ten name van / auf den Namen von / au nom de / in the name of: Alfred Disch, NL-6221 AE Maastricht 6-B.

Redactieleden: Alfred Disch, hoofdredacteur, voor adresgegevens zie hierboven; e-mail, ook: alfred.disch@gmail.com Jelger Visser: adj.-hoofdredacteur, tevens redacteur-Kruisboog & ICT-coördinator; jelger.visser@gmail.com Mathy Leunissen, redacteur voor de Zware Buks, tevens redacteur-documentalist Ans Moors: redactrice voor het Italiaanse taalgebied (Italië, San Marino, Vaticaan) Peter Peeters, Ab Reuling en Willem van Uden (webmasters) Naast enkele gekwalificeerde zetels zijn er nog vacante redacteurschappen voor diverse EGS-landen en/of EGS-taalgebieden en voor diverse schietdisciplines. U kunt zich daarvoor aanmelden bij de SB-redactie.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1280

31 mei 2007

28

Schuttersbrief - nummer 68