www.ddan.org
ڵگهم:پالتین مه ئه وهی‌ددانی‌کلۆربوو‌دوای هێنرێت‌بۆ‌پڕکردنه کارده که به ی‌ددانه کی‌پڕکردنه وه رهسته یه می‌ددان‌که مه ڵگه ئه ڵدهکۆڵدرێت هه که ی‌ددانه ئه وه ی‌که ستانه و‌که ره له کێکه می‌ددان‌یه مه ڵگه ئه شێکی‌پێکهاتهی‌ددان . ناوبردنی‌به هۆی‌له بێته کلۆریی‌ده یهکی سته ند‌که ره وه . چه ی‌پێ‌بونیادبکرێته کلۆربووه که ی‌فۆڕمی‌ددانه بۆ‌ئه وه وه کرێته ێ‌پڕده ددانی‌پ وهی‌ددان هێنرێن‌بۆ‌پڕکردنه کارده تریش‌به کهت ڵ‌پزیشکی‌ددانه ی‌بتوانیت‌له گه بۆ‌ئه وه کان‌تێدایه ر‌جۆری‌پڕکردنه وه زانیاری‌له سه ڕه م‌ماڵپه ئه کاردههێنێت ی‌بۆت‌به وه یه و‌پڕکردنه ر‌جۆری‌ئه ت‌له سه گفتوگۆ‌بکهی ڵگهمی‌ددان مه ی‌ئه وه ی‌پڕکردنه ده رباره م‌چییه؟ مه ڵگه ی‌ئه پڕکردنه وه وه؟ م‌پڕ‌بکرێته مه ڵگه ئه م‌به ی‌ددانه که بێت‌چی‌بزانم‌پێش‌ئه وه ده لگهم مه کانی‌ئه سووده ڵگهم مه کانی‌ئه زیانیه م‌دادهنرێت؟ مه ڵگه ی‌ئه پڕکراووه له ه بۆچی‌جیو ههندێ‌جۆری‌ماسیدا له که یه و‌جۆره مان‌ئه یه هه می‌ددان‌هه مه ڵگه ئه ی‌له ی‌جیوه یه ئایه ئه یه؟ هه پێویسته بێت،ئایه کانم‌هه پڕکراووه می‌دداه مه ڵگه ناو‌ئه له که جێوه ر‌دوودڵبووم‌له ئه گه کانم‌الببهم؟ پڕکراووه م‌چییه؟ مه ڵگه ی‌ئه پڕکردنه وه
ڵدهکۆڵدرێت‌و هه که ی‌ددانه ی‌ددانی‌کلۆربوو‌پاشئه وه هێنرێت‌بۆ‌پڕکردنه وه کارده می‌ددان‌به مڵگه ئه ها‌ملیۆن‌نهخۆش هێنرێت‌بۆ‌سه ده کارده یه به م‌داڕشته ساڵه ئه بۆ‌ماوهی051 دهبرێت. ی‌له کلۆرییه که که، نه زیو،ته له رکه کی‌پاوده ڵه یه ی‌شل‌و‌تێکه جیوه له کی‌کانزاکانه،پێکهاتوو‌ه ڵه یه می‌ددان‌تێکه مه ڵگه ئه می‌ددان‌له‌توخمی‌جیوه‌پێکهاتووه مه ڵگه نجای‌ئه دا‌په ی‌سه ،نزیکه ڕووی‌كێشه وه له و‌مس‌پێکهاتووه . چێت،به یو‌ده ی‌له‌ز نگه که ی‌ڕه ر‌ئه وه به ی‌زیو‌له وترێت‌پڕکراووه ها‌پێشی‌ده می‌ددان‌هه روه مه ڵگه ئه پالتین‌ناسراووه کوردی‌الی‌خۆمان‌به که‌الببات‌پاشان ی‌کلۆرییه کۆڵێت‌بۆ‌ئه وه هه ڵده که م‌جار‌ددانه م،پزیسکی‌ددان‌یه که مه ڵگه پێش‌دانانی‌ئه مهکی‌تێدا ڵگه مه ی‌ئه بێت‌بۆ‌ئه وه دروست‌ده که ڵکۆڵینه نجامی‌هه له ئه ی‌که و‌چاڵه دات‌به کده شێوه یه که ی‌جیوه ڵ‌شله له گه ی‌کانزاکه تێکه ڵه که تدا،پزیشکی‌ددانه ژێر‌بارێکی‌زۆر‌سه المه دواتر،له دابنێت. ناو‌یهک ن‌له حازری‌هه به یه ڵه م‌دوو‌تێکه م‌دروست‌دهبێت (. ئه مه ڵگه ویری‌ئه ئهجامدا هه له ڵدهکات‌و تێکه دروستکراوه، وه که کلۆربووه ناو‌ددانه له که وه و‌چاله نێو‌ئه خرێته مه ده گه مهڵ ویری‌ئه م‌هه کاپسولدا) ئه ق‌دهبێت زۆر‌ڕه که مه ڵگه مه پاسان‌ئه
وه؟ م‌پڕ‌بکرێته مه ڵگه ئه م‌به ی‌ددانه که بێت‌چی‌بزانم‌پێش‌ئه وه ده سهر له نده کانت‌به کلۆره رکردنی‌ددانه دابنرێت‌بۆ‌چاره سه یهک وه پڕکردنه ی‌چ‌جۆره ر‌ئه وه سه بڕیاردان‌له ئاڵوگۆڕ‌دهکرێت که خۆس‌و‌پزیشکی‌ددانه نێوان‌نه له ی‌که و‌زانیاریانه ئه لگهم مه کانی‌ئه سووده راورد‌بکرێت‌لهچاو گه ر‌به پشکێت‌ئه مه سته زۆر‌ئه وه ر‌ئه به ،له ن‌درێژه ،وته مه هێزه می‌ددان‌زۆر‌به مه ڵگه ئه ندێ‌پرکراووهی‌تر هه رزانترین‌جۆری‌پرکراوه یه می‌ددان‌هه مه ڵگه ئه ڵگهم مه کانی‌ئه زیانیه کرێت‌ههڵبمژرێت. دات‌که ده ده رده م‌جیوه بڕێکی‌زۆر‌که ی‌توخمیی‌تێدایه. می‌ددان،جیوه مه ڵگه ئه ر‌مێشک‌و‌گورچیلهکان بێت‌بۆ‌سه ری‌خراپی‌هه ی‌کاریگه هۆی‌ئه وه بێته ده ڵمژینی‌بڕێکی‌زۆری‌جیوه هه ئێف‌دی‌ئهی و‌بڕه ری‌ئه بۆ‌دیاریکردنی‌کاریگه کان‌کردووه باشه ره هه زانستییه لگه ی‌به چاوخشاندنه وه به‌پست جێگهی‌دوودڵی . ته مژرێت‌بوه کی‌لێ‌هه ڵده ردهچیت‌بڕێ وه‌ده ڵگه مه مه ئه له که مهی که جیوه وه، زانستیانه ڵگه م‌به ستن‌به ئێف‌دی‌ئهی به ورهو بۆ‌مرۆڤی‌گه ته المه م‌سه مه ڵگه ی‌ئه پڕکراوه پیی‌وایه ڵگهم مه ئه ه یه‌که‌ددانیان‌ب دا‌هه سانه شی‌ئه که له له ی‌که جێوه یه و‌بڕه مهن6سااڵن . ئه روو‌ته مناڵی‌سه نانهت ته تهندروستی‌مرۆڤ . یاندن‌به هۆی‌زیان‌گه بێته ده که کهمتره و‌ئاسته ی‌زۆر‌له ئاسته که توه، پڕکراوه یه، میان‌هه مه ڵگه ی‌ئه پڕکردنه وه زیاتر‌له05 ش‌سااڵن‌و‌پتر‌که ن‌سه منااڵنی‌ته مه ورهکان‌و گه سه که له متره ی‌زۆر‌نز ئاسته که ریان‌گرتووه وه وه کانه وه هۆی‌پڕکردنه که به یه شیاندا‌هه له له ی‌که جیوه یه و‌بڕه ئه ورهو‌منااڵنی ر‌مرۆڤی‌گه له سه کان‌که کلینیکییه وه تویژینه هۆی‌زیان‌گهیاندن. بێته ده نزمترین‌ئاست‌که له نێوان‌پڕکراوهی له ک‌نییه ندییه هیچ‌په یوه که رکهوتوو‌ه ش‌سااڵن‌و‌زیاتر‌کراون‌بۆیان‌ده ن‌شه ته مه م‌و‌گرفتی‌تهندروستیدا مه ڵگه ئه ر‌ئافرهتی‌دووگیان م‌له سه ڵگه مه ری‌ئه ری‌کاریگه ی‌ئه گه ده رباره یه ستدا‌هه به رده م‌له زانیاری‌کلینکی‌که شدا،بڕی‌جیوهی ڵ‌ئه وه گه له وه . ۆریشه ساڵ‌به‌منااڵنی‌شیخ مهن‌خوار6 و‌منااڵنی‌ته کهی، له و‌کۆرپه و‌ئاسته خوار‌ئه ته وتوه و‌که مه م‌زۆر‌که مه ڵگه پاڵ‌ئه ته و‌خراوه یه شیری‌دایکدا‌هه له مڵێنراو‌که خه ئێف‌دی‌ئهی ته. المه سه یی‌پیی‌وایه گیرێت‌و‌ئاژانسی‌پاراستنی‌ژینگه وه ده وه خواردنه له ی‌که گشتییه منااڵنهی‌شیری‌دایکیان ن‌ئهو ده که وه مڕۆ‌پاڵپشتی‌ئه ی‌ئه م‌زانیاریانه که ئه نجامهی و‌ده ره ئه ته شتوه گهی ڵمی‌جیوهی ی‌هه رکه وته کاتێکدا‌دایکیان‌به له ندروستییان‌نییه کی‌ته ترسییه خۆن‌هیچ‌مه ده هۆی‌ددانهکانیان گرن‌به وه ریده ڕۆژانه هن6سال منااڵنی‌خوار‌تهم مڵێنراو‌که ی‌خه بڕی‌جیوه ڵگهمن. مه ئه بێت‌که‌ئاژانسی وه و‌ئاسته خوار‌ئه م‌بێت‌و‌له کرێت‌زۆر‌که پێشبینی‌ده وه ته م‌پڕکراونه مه ڵگه ئه به که ئافرهتی‌دووگیان ته. المه سه خۆشیی‌پێیان‌وایه ری‌ڕێگرتن‌و‌کۆنترۆڵکردنی‌نه یی‌و‌سه نته پاراستنی‌ژینگه گهر‌دوودڵ ن‌ئه یان‌بکه ڵ‌پزیشکی‌ددانه که بێت‌گفتوگۆ‌له گه ر‌و‌دایکان‌و‌باوکان‌ده و‌دایکانی‌شیرده ڵگهم مه دی‌ئه ده رباره بوون یه وانه می‌ددان‌له مه ڵگه ئه ڵگهم . مه کانی‌تری‌ئه یان‌پێکهاته یه هه جیوه تیان‌به ساسییه س‌حه ندێ‌که هه بوو‌به تت‌هه ر‌حساسییه ئه گه ناوپۆشی‌دهم . وهی کاردانه دروستبوونی‌گرفتی‌ناودهم‌یان ببێته‌هۆی رناتیڤهکانی‌تر توانیت‌ئه ڵته وه . ئه یته که م‌پڕ‌نه ه ڵگه ئهم هیچ‌ددانێکت‌به ها‌باشه می‌ددان،وه مه ڵگه ئه ت‌گفتوگۆ‌بکهیت ڵ‌پزیشکه که توانیت‌له گه م‌و‌ده مه ڵگه بری‌ئه کاربهێنرێت‌له به
م‌دادهنرێت؟ مه ڵگه ی‌ئه پڕکراووه له بۆچی‌جیوه جیوه و‌مسه. نه که ڵی‌زیو‌و‌ته ری‌تێکه کهی‌تریشی‌پاود‌ه و‌نیوه ی‌شله م‌جیوه مه ڵگه ی‌ئه یی‌نیوه نزیکه به ن‌درێژ‌و‌رهق‌لێ هێز‌و‌ته مه کی‌به ی‌پڕکراوه یه بۆ‌ئه وه وه پێکه که ڵه کانی‌تێکه ستنی‌گه رده کاردێت‌بۆ‌به به هی رمی‌ژووردا‌واته10:پل ی‌گه له پله نها‌کانزایه که ته یه وه ئه تێکی‌جیاوازی‌جیوه سیفه دروست‌ببێت. ها‌له گرێت،وه یه کده که ڵه ری‌تێکه کانی‌تری‌پاوده ڵ‌توخمه هێزی‌له گه و‌زۆر‌به به دی‌شله سه مهن‌درێژ‌بێت ته کات‌که که ده وه پڕکردنه ههندێ‌جۆری‌ماسیدا له که یه و‌جۆره مان‌ئه یه هه می‌ددان‌هه مه ڵگه ئه ی‌له ی‌جیوه یه ئایه ئه یه؟ هه ی‌مهثیلی. ندامی،جیوه ی‌نا‌ئه ی‌توخمی،جیوه جیوه ند‌فۆرمێکی‌کیمیاوی‌جیوازی‌ههیه: جیوه چه نهخێر. ئهو پهڕێت . رده ده ی‌لێوه ڵمی‌جیوه ،که هه ی‌توخمییه هێنرێت‌جیوه کارده ڵگه م‌به مه ئه ی‌له جیوه یه جۆره ئه زۆری‌به‌هۆی به ڵمی‌جیوه ندامییه . هه ی‌ئه ،جۆرێکی‌جیوه ی‌مهثیلیی ه جیوه یه ماسیدا‌هه ی‌له جیوه یه لهشی‌مرۆڤ دهمژرێت . وه رسه ندامی‌هه ی‌کۆئه ثیلی‌له ڕێگه ی‌مه جیوه ڵدهمژرێت. هه وه کانه سییه ی‌مهثیلی‌زۆر جیوه ی‌جیاوازی‌دهگرێت. یان‌به رگه ر‌یه که کات‌و‌بۆ‌هه یه ده جیوه م‌دوو‌جۆره پڕۆسێسی‌ئه ڵگهم مه ی‌ئه ڵمی‌جیوه له هه هراوی‌تره ژه پێویسته بێت،ئایه کانم‌هه پڕکراووه می‌دداه مه ڵگه ناو‌ئه له که جێوه ر‌دوودڵبووم‌له ئه گه کانم‌الببهم؟ پڕکراووه مهکان، ڵگه مه ئه نیشت‌پڕکراوه ژێر‌و‌لو‌ته کرا‌له دی‌نه ک‌به کانت‌باشن‌و‌هیچ‌کلۆرییه ر‌باری‌پڕکردنه وه ئه گه ئهوا ئێف‌دی‌ئهی پڕکراوهی‌تر. به وه یان‌گۆڕیته بهیت و‌نه کانت‌النه ی‌ثرکردنه وه کات‌به وه ئامؤژگاریت‌ده ی‌ددانه پێکهاته کاتی‌البردنیدا‌بڕێک‌له ی‌له هۆ‌ئه وه بێته ده ڵگهمی‌ساغ مه ی‌ئه البردنی‌پڕکراوه وهی کاتی‌لێکردنه له که ڵمی‌جیوه وتنی‌زیاتری‌هه ببرێت،و‌به رکه ههڵکؤڵین‌ال ش‌بههۆی ساغه که ردهپڕێت ده وه که مه ڵگه مه ئه کهت‌گفتوگۆ ڵ‌پزیشکی‌ددانه وا‌پێویسته لگه ڵگهم،ئ ه مه ئه به یه تت‌هه ساسیه ر‌حه شدا،ئه گه ڵ‌ئه وه گه له بکهیت ڵگهم‌چین؟ مه کانی‌ئه رنه تیڤه ڵته ئه کلۆرهکان. م‌بۆ‌پڕکردنی‌ددانه مه ڵگه بری‌ئه کاربهێنرێن‌له کرێت‌به وه ده کانی‌تری‌ددان‌پڕکردنه سته که ره ی‌که به شه ی‌ئه کاردێن‌بۆ‌دروستکردنه وه وه به ڕکردنه ستهکانی‌تری‌ددان‌پ م،که ره مه ڵگه ی‌ئه کو‌پڕکراوه وه هۆی‌کلۆرییه وه وتاوه‌به که فه ددانه له ورهیی پێی‌شوێن‌و‌گه کت‌بۆ‌دابنێت‌به وه یه پڕکردنه چ‌جۆره که وه کاته ت‌بۆت‌ڕوون‌ده پزیسکی‌ددانه که کلۆرییه که ی‌خوارهوه‌ن ه مانه ڵگهم‌ئ مه تایی‌بۆ‌ئه رناتیڤی‌سه ره ئه ڵته وهی‌کۆمپۆزت پڕکردنه ی‌گالسس‌ئایۆنۆمهر پڕکردنه وه وهی‌ئاڵتون پرکردنه ک‌سوود‌و‌زیانی‌خۆی‌هه یه وه یه پڕکردنه ر‌جۆره هه وهی‌کۆمپۆزت پڕکردنه ی‌وهکو ی‌سپی‌یان‌پڕکردنه وه وترێت‌پڕکردنه وه ندێ‌جار‌پێیان‌ده مه . هه ڵگه مه رناتیڤێکی‌زۆر‌باوی‌ئه ئه ڵته بههۆی که پالستیکێک‌دروستکراوه جۆره یی‌کۆمپۆزت‌له ی‌که تیره پڕکردنه وه کهی. نگه ر‌ڕه به نگی‌ددان‌له ڕه نگی‌ددانه که پێی‌جۆری‌ڕه بژیردرێت‌به کرێت‌هه یه ده وه پڕکردنه م‌جۆره نگی‌ئه هێز‌کراوه . ڕه وه به شوشه
سوودهکانی ی‌ددانهکه کهاته گهڵ‌پێ بێت‌له ڵده تێکه که‌دابنرێت ی‌کۆمپۆزته ی‌پڕکردنه وه بۆ‌ئه وه وه کرێته مترین‌بڕی‌ددان‌لێ‌ده که زیانهکانی یه‌پێویت‌بکات‌زوو‌زوو‌بگۆردرێن وانه م‌و‌له مه ڵگه ئه له نیان‌کورتتره ته مه ڵگهم مه ئه گرانترن‌له ی‌گالسس‌ئایۆنۆمهر پڕکردنه وه
و‌ههندێ ی‌ئهکریلک که تیره له ر‌پێکهاتووه نتۆی‌گالس‌ئایۆنۆمه ی‌کۆمپۆزت،چیمه کو‌که تیره وه مانهش ئه ردهچێت . ده فلۆرایدی‌لێوه ڕبوونی‌کات شی‌تێدایه‌که‌به تێپه ی‌شوشه جار‌پێکهاته تهکانی‌گالس و‌سیفه ێکهاته که‌ناچن.پ نگی‌ددانه اڵم‌وهکو‌کۆمپۆزت‌زۆر‌له ره ڕهنگیان‌سپێیه به یهتی. که وتنه رکه تی‌ذه باشترین‌سیفه وهی‌کلۆری‌بچوک. بۆ‌پڕکردنه ئایۆنۆمهر‌زۆر‌باشه ی‌کلۆر‌ددانی‌زۆر‌بچوک‌بهکاردێت نها‌بۆ‌پڕکردنه وه خراپهکانی،ته ته سیفه له وهی‌ئاڵتون پرکردنه
مهن‌درێژی کانی‌ته سووده یه. زه گه که‌ڕوو‌له اڵی‌ددانه ی‌کلۆری‌ددان‌که‌چ کاردێت‌بۆ‌پڕکردنه وه به ڕهنگی‌ددان‌ناچێت له یهتی‌که که نگه کانی‌گرانی‌و‌ڕه هێزییهتی . زیانه و‌به
زانیاری دهربارهی تهندروستیی دهم و ددان