www.ddan.org
به‌فلۆراید سهرکردنی‌ددان چاره فلۆراید چییه :توخمێکی ئاسایی سروشتییه که دهبێته هۆی بههێزبوونی ددان .ئهمه یاریدهدهرێکی باشه بۆ ڕێگرتن لهکلۆربوونی ددان .شارهزایان دهڵێن باشترین ڕێگه بۆ پارێزگاریکردنی ددانهکانمان له کلۆربوون بهکارهێنانی سهرچاوه جیاوازهکانی فلۆرایده. بهشێوهیهکی سروشتی فلۆراید له ئاودا بهڕێژهیهکی زۆرکهم ههیه .ههندێ خواردن وهک گۆشت ،ماسی، هێلکه ،و چای فلۆرایدیان تیدایه .لهههندێ ناوچهش سهرچاوهی ئاوهکانیان فلۆرایدی تێدهکهن .زۆربهی ههویری ددان و تێوهردهری دهم و چارهسهری پرۆفیشنهڵهکانیش فلۆرایدیان تێدایه .حهبی فلۆرایدیش دهستدهکهوێت و بۆ مناڵ دهنووسرێت لهالیهن پزیشکی ددانهوه بهتایبهتی بۆ ئهو ناوچانهی کهسهرچاوهی ئاوی خواردنهوهیان فلۆرایدی تێدانیه.
جی‌بهکاردێت؟ بۆ مینای ددان بهشه بینراوهکهی ددانه که تاجی ددانی داپۆشیوه .مینا بهزۆری له کریستاڵی کانزایی پێکهاتووه .ههموو ڕۆژێک ،مینای ددان کانزا له پێکهاتهکهی دهفهوتێت و وهریدهگرێتهوه .به فهوتانی دهوترێت ناکانزایی بوون و به وهرگرتنی کانزاش دهوترێت کانزابوونهوه .ئهم دوو پڕۆسیهیه لهکاتی ئاساییدا به بااڵنسی روودهدات.
ناکانزاییبوون لهئهو کاتهدا ڕوودهدات که جۆریکی بهکتریای پالکی ددان لهسهر ددان دروست دهبێت .ئهم بهکتریایانه جۆره ترشییهک دروست دهکهن لهسهر ڕووی ددان .ئهم ترشییه کریستاڵهکانی ددان دهتوێنێتهوه .بهالم کانزایی بوونهوه ئهو کانزا فهوتاوانه دههێنێتهوه .لهئهم پرۆسهیهدا ،کانزاکانی وهک فلۆراید ،کالسیۆم و فۆسفات له مینای ددان دهنیشن .ئهگهر کانزایهکی زۆر لهدهست بدهیت و کانزای کهم لهناو مینای ددان بنیشێت ئهوا دهبێته هۆی کلۆربوونی ددان. فلۆراید ددان بههێز دهکات بههۆی خێرا کانزابوونهوهی ددانهکان .بهئهم شێوهیه مینای ددان بههێز دهکات. ههروهها فلۆراید دهبێته هۆی ئهوهی که بهکتریا ترشیی کهمتر دروست بکات. فلۆراید به دوو ڕێگه دهبێته هۆی بههێزبوونی ددان – لهناوو و لهدهرهوهی ددان
ند‌شێوهیه‌ک: نیشێت‌به چه ر‌ددان‌ده فلۆراید‌له سه یهکهم :دانانی فلۆراید لهسهر ددان لهالیهن پزیشکی ددانهوه دووهم :کاتێک ددانت بهههویرێکی ددان دهشۆیت که فلۆرایدی تێدایه
سێیهم :کاتێک بهئاوێک ددان دهشۆیت یان ئاوێک دهخۆیتهوه ،ئاوهکه فلۆرایدی تێدابێت و بهر ددانهکانت دهکهوێت
ئهو فلۆرایدانهی کهبهر ڕووی ددان دهکهون و دهنیشن دهوترێت فلۆرایدی شوێنگهیی.
ههروهها فلۆراید پێکهاتهی ناوهوهی ددانیش بههێز دهکات .فلۆرایدی قووتدراوو دهچێته ناو خوێنهوه و دهبێته بهشێک لهپێکهاتهی ددانی ههمیشهیی لهکاتی گهشهکردندا .بهئهم جۆره فلۆرایدهش دهلێن فلۆرایدی گشتیی یان سیستهمیی .ددان زۆر بههێز دهبێت ،زۆر ئهستهمیش دهبێت بۆ ئهو ترشییهش که بهکتریا دروستی دهکات بۆ ئهوهی ددان کلۆربکات.
ردهگرن: میی‌وه فلۆرایدی‌سیسته م‌جۆرانه جۆرێک‌له ئه منااڵن‌به یهکهم :ئاوی خواردنهوهی بهفلۆرکراوو دووهم :ڕهچهتهی دکتۆری ددان سییهم :ئهو بڕه فلۆرایده کهمه کهله خواردن و خواردنهوهکاند ههیه
چارهسهرکردن به فلۆراید له کلینکی پزیشکی ددان به زۆری دهکرێت بۆ ئهو منااڵنهی که ددانیان لهگهشهکردندان .ئهو منااڵنهی که ددانیان کلۆره و مهترسی کلۆریی زیاتریان لێدهکرێت دهبێت فلۆرایدی زیاتر وهربگرن .بۆئهوهی فلۆری زیاتر بچێته پێکهاتهی ددانهکانیان .زۆربهی منااڵن ههر 6مانگێک جارێ فلۆراید وهردهگرن .ئهم چارهسهرکردنانه به فلۆراید یارمهتی زیاتری بههێزبوونی ددانهکانیان دهدات تهنانهت ئهو منااڵنهش که ئاوی خواردنهوهشیان فلۆرایدی تێدایه.
تێوهردهری فلۆراید یارمهتی مناڵ دهدات بهتایبهتی ئهوانهی که ددانیان کلۆره و ماترسیی زیاتری کلۆربوونیان لێدهکرێت .ئهم تێوهردهرانه بۆ منااڵنی سهروو 6سااڵن ئامۆژگاری دهکرێن بۆ بهکارهێنانی. دهتوانیت لهبهشی تێوهردهرکان له مارکێتهکان بیدۆزیتهوه .فلۆرایدی تیوهردهر و جێڵی فلۆرایدیش دهست دهکهون بۆ بهکارهێنانی.
یاریدهدهری فلۆراید بهشیوهیهکی گشتی بۆ منااڵنی تهمهن 6بۆ 66سااڵن بهکاردێت ،که ئاوی خواردنهوهیان فلۆرایدی کهم تێدایه .ئهمانهس به شیوهی دڵۆپه/قطره بۆ مناڵێ بچووک و بهشیوهی حهب بۆ مناڵی گهوره بهکاردههێنرێت .سهردانی دکتۆری ددان بکه بۆ ئهوهی ڕێنماییتببکات بۆ بهکارهێنانیان.
چارهسهری فلۆراید بۆ گهوره و مناڵیش دهبێت که یارمهتیان بدات بۆ کهمبوونهوهی کلۆریی ددان. ههرکهسێک مهترسی کلۆریی ددانی لێ بکرێت ئهوا فلۆراید باشترین چارهسهره.
کهن: ریی‌ددان‌زیاد‌ده ی‌که‌مه‌ترسیی‌کلۆ رانه و‌فاکته ئه
یهکهم :یهکێک پێشتر (پێشئهوهی ددانهکانی چارهسهر بکات) ددانهکنی کلۆربووبێت دووهم :سهردان کردنی پزیشکی ددان زۆر به کهمیی سێیهم :کهمتهرخهمی له ددان شوشتن چوارهم :کهمتهرخهمی له جۆر و بڕی خواردنی دروست
زۆر دهرمان دهبێته هۆی ئهوهی که لیکی دهم کهم بکاتهوه و دهم وشک بکات .وهک دژه ههستیارییهکان/ دژه حهساسییهت و دهرمانی چارهسهرکردنی بهرزی پهستانی خوین و دوودڵیی و خهمۆکیی .بهبێ لیک، ددان زۆر خێرا کلۆر دهبێت.
ئامادهکردن: پێش ئهوهی ددانهکانی چارهسهر بکهیت به فلۆراید ،دهبێت ددانهکانی خاوێن بێت .لهوانهیه ددانی مناڵهکه پێویستی به پۆڵیش ههبێت بۆ البردنی پهڵهی سهر ددانهکانی .ئهگهر جێڵی فلۆرایدی یان تێوهردهری فلۆرایدی بهکاردههێنی ،ئهوا له پێشدا ددانت بشۆ و دهزووی ددان بهکاربهێنه .بیرۆکهیهکی زۆر باشه ئهگهر بهرههمه فلۆرایدییهکان له شهودا پێش نووستن بهکار بهێنیت .له شهودا بڕێکی باش فلۆراید له دهمدا دهمێنێتهوه چونکه لیک کهم دهردێت لهبهر ئهوه زۆرترین سوودی لێ وهردهگریت.
چۆن‌دهکرێت؟
ئهو جۆره بهرههمه فلۆرایدهی له کلینک پزیشکی ددان لهسهر ددانهکانت دایدهنێت بڕی فلۆرایدی زۆرزۆری تێدایه که له ههموو بهرههمێکی تر که خهڵکی بهکاریدههێینن جیاوازتره .بۆ مناڵ و گهوره بهکاردێت .بهرههمی چارهسهرکردنی ددان به فلۆراید له کلینک له ڕووی پێکهاتهی کیمیاویهوه دووباره لهبهرههمهکانی تر جیاوازتره چونکه بهشێوهیهکه که زۆر بهتووندی به ددانهوه دهلکێت بۆ پێبهخشینی زۆرترین فلۆراید. دوو جۆر بهرههمی فلۆرایدی پیشهیی/پڕۆفێشناڵ ههیه .ئهسیدیولهتد فۆسفات فلۆراید که ترشه؛ نیوترهل سۆدیۆم فلۆرایدی ترش نییه .نیوترهل سۆدیۆم فلۆرایدی بهتایبهتی بۆ ئهو کهسانه باشه که دهمیان ووشکه یان ئهوانهی که پڕکردنهوهی کۆمپۆزت/لهڕهنگی ددان دهچێت /پڕکردنهوهی سپی یان ئهوانهی که پردی ددانی جێگیریان ههیه بهکاردێت .فلۆرایدی ترش لهوانهیه زیان به دهمی نهخۆشی دهم ووشک بدات. ههروهها دهتوانێت پڕکراوهی سپیش کون کون بکات. فلۆراید وهک جێل یان کهف یان وارنیش بهکاردههێنرێت لهالیهن پزیشکی ددانهوه بۆ نهخۆش .دهبێت ددانهکانیش وشک بن لهبهر ئهوه خهستی فلۆرایدهکه بههۆی لیکهوه کهم نابێتهوه .جێڵی فلۆراید بههۆی قاڵبێکهوه لهسهر ددانهکان دادهنرێن .بهاڵم جۆری وارنیشهکهیان بههۆی فڵچهوه دههێنرێت بهسهر رووی ددانهکانهوه .وارنیشی فلۆراید خهستیی فلۆرایدههکهی زۆر زۆره .فلۆرایدی شوێنگهیی به تامی جیاواز جیاواز ههیه لهبهر ئهوه نابێت بههۆی خۆشی تامهکهی قوت بدرێت. جۆره فلۆرایدهکانی تر زیاتر بۆ منااڵن بهکاردین .بڕێکی زۆر کهم وهردهگرن .ڕۆژانه نزیکهی 52.0بۆ 6ملیگرام وهردهگرن .بڕهکه بهنده به تهمهن و کێشی مناڵهکه و بڕی ئهو فلۆرایدانهی تر که بهشیوهی ئاو وهردهگیرێت. پزیشکی ددان قهت دۆزی/جرعه ی حهبی فلۆراید بۆ نزیکهی .62ملیگرام نانوسێت بۆ نهخۆش لهیهک کاتدا .ئهمهش دۆزی/جرعهی ژههراوویه بۆ مناڵێکی .سااڵنی قورسایی 65کیلۆ 0.5ملیگرامه .ئهگهر ههر مهترسییهکت لهال دروست بوو لهسهر فلۆراید ئهوا پرس به دکتۆرهکهت بکه. ههموو کهسێک دهبێت ههویری ددانی به فلۆرکراوو بهکاربهێنێت .ئاگات له مناڵهکهت بێت .ئهگهری زۆری قوتدانی ههویری ددان ههیه لهالیهن مناڵهوه زیاتر لهئهوهی بیتفێنێتهوه .بهقهد دهنکه فاسۆلیایهک ههویری ددان لهسهر فڵجهکهت دابنێ .هانی مناڵهکهت بده با ئهوهی لهدهمیدا بیتفێنێتهوه پاش ئهوهی ددانی دهشوات .ئهو جۆره ههویری ددانانهی بۆ مهکڕه که تامیان زۆر خۆشه.
بهدواداچوون
هیچ خواردن و خواردنهوهیهک مهخۆ و مهخۆرهوه و نابێت جگهرهش بکێشیت بۆ ماوهی 05چرکه پاش دانانی فلۆراید لهالیهن پزیشکهوه .چونکه ئهمه یارمهتی مانهوهی فلۆرایدی زیاتر دهدات بۆ ئهوهی بچێته پێکهاتهی ددانهکانتهوه.
ترسییهکان: مه
فلۆراید سهالمهت و کاریگهره ئهگهر بهشێوهیهکی باش بهکاربهێنرێت .لهوانهشه مهترسی دروست بکات ئهگهر بڕێکی زۆر بهکار بهێنرێت .ههموو ئاوی مااڵن که فلۆرایدی تێدایه دهبێت ڕۆژانه لهالیهن خهڵکانی پسپۆڕهوه بپشکنرێت بۆ ئهوهی لهئاستی سهالمهتیدا بمێنێتهوه .دایکان و باوکان دهبێت بهرههمه فلۆرایداهکان تهماشابکهن پێش ئهوهی مناڵهکانیان بهکاریبهێنن ،وهک ههویری ددان که ههموو ماڵێک بهکاری دههێنن .حهبی فلۆرایدهکانیش له دهستی منالهکانت دوور دایبنێ نهوهک خۆیان به دزییهوه بهکاریبهێنن زیاد له پێویست. ئهگهر بڕێکی زۆر فلۆراید لهالیهن مناڵهوه بهکاربهێنرێت ئهوا تووشی ڕشانهوهی دهکات .ههروهها، ئهگهر بڕی فلۆراید زیاتر له پێویست وهربگیرێت ئهوا ئهو ددانانهی که دهردهچن پهڵهی سپی و قاوهییان لهسهر دهردهچێت .بۆیه پێویسته گفتوگۆ لهگهڵ پزیشکهکهت بکهیت لهسهر بهکارهێنانی بهرههمه جیاوازهکانی فلۆراید .ئهمهش زیاتر لهئهو ناوچانهدا دهرکهوت که ئاوی کانیاوهکانیان فلۆرایدی زۆر تێدابوو! جرعه/دۆزی فلۆرایدی ژههراووی بهنده به کێشی منالهکهوه .بۆ نمونه :دۆزی ژههراووی بۆ مناڵێکی 8 سااڵن .5کیلۆگرام کێشی بێت 600ملیگرام فلۆرایده .بهبهراورد لهگهڵ ،پهرداخێکی 8ئۆنسی ئاو لهگهڵ 6بهش له ملوێنێک فلۆراید بڕی 52.0ملیگرام فلۆرایدی تێدایه .بڕێکی بچووک له فلۆراید لهسهر فڵچهکهت دایدهنێیت 52.2ملیگرام فلۆرایدی تێدایه .لهبهر ئهوهی بڕێکی زۆر کهم له فلۆراید بهکاردههێنرێت ،زۆر ئهستهمه کهسێک تووشی ڕادهی ژههراووی بوون ببێت.
بکه: وه پزیشکی‌ددانه ندی‌به په یوه بۆ ههر بهرههمێکی فلۆراید وهها باشه پرس به پزیشکهکهت بکهیت .پزیشکهکهت دهتوانێت بهرههمه جیاوازهکانی فلۆرایدت بۆ باس بکات و دیاریباکات که کامیان گونجاوه بۆ مناڵهکهت بهکاری بهێنیت.