www.ddan.org
کاریگه‌ری‌سیواک‌له‌سه‌ر‌ته‌ندروستیی‌ده‌م
سیواک وشهیهکی عهرهبییه به واتای چڵ یان شوڵکی ددان پاککارهوه یان جوین دێت .باڵوبوونهوهی کلتوری ئیسالمی به ڕووی جیهاندا کاریگهری زۆری ههبووه له زۆربوونی خواست له سهر بهکارهێنانی سیواک ،که پێش ههبوونی ئیسالم بهکارهێنراوه له چهند بهشێکی جیهاندا .بهالی کهمهوه 281جۆری ڕووهک بهکارهێنراووه بۆ ئامادهکردنی فڵچهی سیواک. زۆرترینی لێدروست دهکرێت لهبهر ئهوهی زۆر باڵوه له جیهاندا له ڕووی جوگرافییهوه ) (Salvadora persicaجۆری ههر له هند ،نیپاڵ ،مالیزیا ،بهرهو ڕۆژههاڵت پاکستان ،ئێران ،عێراق ،سعودی عهرهبی ،میسر و هاتاکو مۆریتانیا له ڕۆژئاوا ،له باکوری ئهفریکا به سودان ،ئهثیوپیا ،و ئهفریکای ناوهڕاست بهرهو باشوری ڕۆژههاڵتی ئهفریکا ههیه .ئهم پێداچوونهوه (نوسهری بابهتهکه) ههموو ئهو باکگراونده مێژووییه که سیواک ههبووه له نۆشداری دهم و دداندا و بهکارهێنانه جیوازهکانی سیواک له پزیشکیی دداندا که پشتی بهستتوه به چهندین پێداچوونهوه و توێژینهوه لهسهر سیواک دهخینه بهردهستان به خراپییهکانیشییهوه
بهشی یهکهم :پێکهاتهی کیمیاوی سیواک پێکهاتهی کیماوی سیواک سیواک لهههر گرامێکدا 2مایکرۆگرام فلۆرایدی تێدایه کاتێک سیواک دهخرێته ناو ئاوهوه بڕێکی بهرچاو کالسیۆم و فۆسفات دهردهدات کاتێک سیواک دهجوویت ئاوگێکی پاکی لێدهردهچێت _(ئاوی قهدی درهخت) که کاریگهری باشی دژه کلۆریی ددانی ههیه له توێژینهوهیهکدا دهریخستووه کاتێک سیواک دهخرێته ناو ئاوهوه بڕێکی زۆر کهم فلۆراید دهردهدات که شایهنی باسکردن نییه ...0 :مایکرۆگرام له ملیلیترێکدا
له سیواک دهرهێناوه که ئهمیش پێکهاتهیهکی دژه کلۆری ددانه BITCله توێژینهوهیهکی تردا بهنزیلئازۆثایۆسایهناید له خهستی 211.1مایکرۆگرامی ملیلیترێکدا زۆر کاریگهره له کوشتنی ڤایرۆسدا بهتایبهتی BITCئهم پێکهاته کیمیاوییه ڤایرۆسی تامێسک بهکتریا کوژێکی زۆر باشه بۆ بهکتریای سترێپتۆ-کۆکهس میوتانس که هۆکاری BITCههر ئهم پێکهاته کیمیاوییه کلۆربوونی ددانه سهڵفهر پێکهاتهیهکه له ڕهگی داری سیواک دهردههێنرێت به بڕی ،%3.01ئهمیش بهکتریا کوژه ڤیتامین سی که یارمهتی زوو چاکبوونهوهی برین دهدات سلیکای تێدایه یارمهتی وهک پۆلیشکار کاریگهری ههیه بۆ البردنی پهڵهی ڕهنگیی ددان تانینهکان کاریگهری ئهنزیمێک کهم دهکهنهوه که لهالیهن بهکتریاوه دهردهدرێت ،ئهمهش دهبێته هۆی کهمکردنهوهی ههوکردنی پووک گیراوه ڕۆنییهکانی سیواک تاڵن ،ئهم تاڵییه یارمهتی زۆر دهردانی لیک دهدات ،ئهمهش دهبێته هۆی کهمبوونهوهی ترشیی ناودهم بڕێکی زۆر کلۆراین تێدایه که دروستبوونی کلسی ددان کهمدهکاتهوه لهگهڵ البردنی پهڵهی سهر ددان کالسیۆم له ناو لیک زیاد دهکات ،ئهمهش یارمهتی کانزاییکردنی ددانهکان دهکات
بهشی دووهم :کاریگهری سیواک لهسهر تهندروستیی دهم یهکهم :کاریگهریی دژه میکرۆبیی ئاوگی سیواک گهشهی کهڕوو لهدهمدا پهک دهخات لهوانهیه بههۆی پیكهاتهی سهڵفهرهکهیهوه بێت له توێژینهوهیهکی تردا لهسهر سیواک دهرکهوتووه که ئاوگهکهی دژه بهکتریایهکی بههێزه بۆ دوو جۆر بهکتریای وهک Staphylococcusو Streptococcus sp که هۆکاری زۆر نهخۆشیی به بهراورد لهگهڵ گیراوه کحولییهکان ،ئاوگی سیواک کاریگهری کهمتره له دژه میکرۆبیی aureus ئاوگی سیواک کاریگهری باشی ههیه لهسهر کلۆریی ددان ،کلۆری ددان کهم دهکاتهوه بههۆی ئهوهی ڕێگرێکی باشه بۆئهوهی بهکتریا به ددانهوه نهلکێت
له توێژینهوهیکی تردا له سودان کراوه ،ریژهی ئهو بهکتریایانهی هۆکاری کلۆرین کهمترن لهلیک لهوانهی که سیواک بهکاردههێنن بهرامبهر بهئهوانهی که فڵجهی ددان بهکاردههێنن .به پێچهوانهشهوه ئهو بهکتریایانهی هۆکاری نهخۆشیی پووکن کهمترن له لێک لهئهوانهی که فڵجهی ددان بهکاردههێنن بهرامبهر بهئهوانهی که سیواک بهکاردههێنن له توێژینهوهیهکی تردا له عهرهبستانی سعودیه ،بهاروردی سیواکی کردووه لهگهڵ ئهوانهی که تهنها فڵجهی ددان بهکاردههێنن واته بهبێ ههویری ددان ،دهرکهوتووه که بهکتریای ناو تهنگهی پووک ههمان ئاستیان ههیه له بڕدا ،بهاڵم جۆره بهکتریایهکی نهخۆشکاری ئاست بهرز کهمتره لهئهوانهی که سیواک بهکاردههێنن دووهم :کاریگهریی دژه کلۆریی له زۆربهی توێژینهوهکاندا دهرکهوتووه که کلۆریی ددان کهمتره لهئهو کهسانهی که سیواک بهکاردههێنن کلۆریی ددان کهمتره لهئهوانهی که فڵچهی ددان بهکاردههێنن /ئاماژه نهکراوه که تهنها فڵچهی ددانیان بهکارهێناوه یان فڵچه وههویری ددانیان بهکارهێناوه؟ ڕهنگه بههۆی تامهکهیهوه یارمهتی دهردانی لیک زیاد بکات .ئهمهش دهبێته هۆی کهمبوونهوهی ترشیی ناودهم و شوشتنی ناودهم سێیهم :کاریگهریی سیواک لهسهر بهکتریای پالک و تهندروستیی پووک سیواک کاریگهری باشی ههیه لهکهمکردنهوهی بهکتریای پالک و نهخۆشیی پووک له دوو توێژینهوهدا له سعودیهی عهرهبی و ئهثیوپیا له ساڵی 2708دهکهوتووه که سیواک پالکی ددان باشتر لێدهکاتهوه تاوهکو فڵجهی ددان له توێژینهوهیهکی تردا 2780دهریخستووه که بهکارهێنانی سیواک لهماوهی 8رؤژدا له 88%ی بهکتریای پالک لهسهر ددان کهمدهکاتهوه له توێژینهوهیهکی تردا دهرکهوتووه که سیواک هۆکارێکی داکشانی پووکه ،بههۆی ئهوهی کهسهکان لهکاتی سیواک بهکارهێناندا زیان به پووکیان دهگهیهنن لهسهر خوێن بهربوونی پووک ،هیچ جیاوازیهکی ئهوتۆ بهدی نهکراوه لهگهڵ ئهوانهی که فڵجهی ددان بهکاردههێنن بڕێک لهئهو ههویری ددانانهی که لهسیواک بهرههم هێنراون دهرکهوتووه کاریگهرترن له کهمکردنهوهی پالکی بهکتریا به Oral-B ،1997براورد لهگهڵ ههویری ددانی ههویری میسواک ئهگهر وهک گیراوهی تێوهردهر بهکاربهێنرێت دهبێته هۆی کهمبوونهوهی بهرچاوی خوێنلێهاتنی پووک و پووکهسۆ لهههندێ توێژینهوهی تردا له سااڵنی 2787و 277.دهرکهوتووه که سیواک کاریگهری کهمتره له بهکارهێنانی فڵچه به تهنها .ههر لهئهو چهند توێژینهوهدا دهرکهوتووه که سیواک کاریگهری کهمتره له پاککردنهوهی نێوان ددانهکان و ڕووی
ناوهوهی ددانهکان .ههروهها سیواک کاریگهری کهمتره له پووکه سۆ به بهراورد لهگهڵ ئهوانهی که تهنها فڵجهی ددان بهکاردههێنن له توێژینهوهیهکی تردا لهسهر کۆمهلگهی خێڵهکی دهرکهوتووه که کلۆریی ددان زۆر بهدهگمهن دهبینرێت له خوار تهمهن 8. ساڵی له توێژینهوهیهکی تردا له سالی 2773له عهرهبستانی سعودیه ئهنجامی پێچهوانهی دهستکهوتووه بهوهی ئهوانهی سیواک بهکاردهێنن گیرفانی پووکیان قوڵتره و ههوکردنی پووکیان زیاتره بهبهراورد لهگهڵ ئهوانهی بهکاری ناهێنن جوارهم :تهندروستی دهم کاریگهری سیواک زیاتر میکانیکییه لهساڵی 277.توێژینهوهیهک دهریخستوه که پالکی ددان کهمتره له ئوانهی سیواک بهکاردههێنن بهبهرواورد لهگهڵ ئهوانهی که فلجهی ددان بهکار دههێنن بهتهنها سیواک دهبێت بۆ ماوهیهکی زیاتر بهکاربهێنرێت ،باشتر ڕووی ددانهکانی پێشهوه پاک دهکاتهوه تاکو ڕووی ناوهوه و ددانهکانی پشتهوه له واڵتانی گهشهسهندوودا سیواک وهک ئامرازێکی ڕوحی بهکاردههێنن .مانهوهی تهندروستیی دهم به البردنی بهکتریای پالک دهبێتههۆی کهمبوونهوهی کلۆریی ددان و نهخۆشیی پووک .کاریگهری سیواک لهسهر تهندروستی دهم لهوانهیه بههۆی یهکهم :کاریگهریی میکانیکییهوه بێت دووهم :ئهو پێکهاته کیمیاویانهی سیواک دهری دهدات لهکاتی بهکارهێنانیدا سییهم :ههردووکیان زانیاری تهواو لهبهر دهستا نییه دهربارهی چۆنێتیی و جهندایهتی بهکارهێنانی سیواک وهک قهبارهی شوڵکهکهی ،ماوهی بهکارهێنانی و جهند جار بهکارهێنانی و کاتی بهکارهێنانی لهساڵی 1..8دا زۆربهی ئوردونییهکان پێیان وابووه که سیواک لهگهڵ ههویرو فڵچهی ددان سوودی زیاتری دهبێت سیواک زۆر و زهبهنده ،ههرزانه ،ئاسان دهست دهکهوێت ئهمانه ههموو هۆکاری باشن بهئهوهی که سیواک بهکاربهێنرێت لهالیهن ههموو جین و توێژێکهوه
بهشی سێیهم :کهموکوڕی یان خراپییهکانی سیواک ههرچهنده سیواک به ئامرزی بنهڕهتی بۆ پاکوخاوێن ڕاگرتنی دهم و ددان دادهنرێت ،بهاڵم ئهمیش بهدهر نییه له چهند کهموکوڕیهک له بهکارهێنانیدا .ئاڕاستهی ریشاڵهکانی کهوتوهته سهر ههمان هێڵی قهدی شوڵکهکهی ،بهاڵم ڕیشاڵهکانی فڵچهی ددانی ئاسایی به گۆشهی وهستاوو کهوتوهته سهر دهستکهکهی .لهبهر ئهوه زهحمهته سیواک بۆ دیوی ناوهوهی ددانهکان بهکاربهێنرێت .یهکێکی تر له کهموکوریهکانی خووگرتنه به بهکارهێنانی سیواک .ڕاپۆرتهکان دهری دهخهن که بهکارهێنهرانی
سیواک تهنها بهشی پێشهوهی ددانهکانیان که دیارن پیی پاکدهکهنهوه بهشی پشتهوهی ددانهکانیان پشتگوێ دهخهن .یهکێک له توێژینهوهکانی تر دهریدهخات که بهکارهێنهرانی سیواک داکشانی پووکیان زۆره .ئهم هۆکاره دهکرێت لهالیهن پزیشکی ددانهوه کهمبکرێتهوه به ئامۆژگاریکردنی بهکارهێنهرهکانی بۆ ئهوهی بهشێوازێکی دروست بهکاری بهێنن له توێژینهوهیهکی تردا لهسهر شانهی چێنراوو کراوه بۆ دهرخستنی کاریگهری ژههراووی سیواک لهسهر خانه ،دهرکهوتووه که سیواکی تازه بڕدراوو بێوهیه بهاڵم پش 13کاتژمێر پێکهاتهکانی کاریگهری ژههراوویان ههیه .ئهگهر جورعهیهکی زۆر له دهرکراووی/بهرههمی سیواک بدرێت به مشک کاریگهرییهکی زۆر کهمیی ههیه لهسهر کۆئهندامی زاوزێی نێر و مێی مشک و نهزۆکی
بهشی چوارهم :دهرهنجام ئهم پێداچوونهوه بۆ دهرخستنی کاریگهری سیواکه لهسهر تهندروستی دهم و کاریگهرییهکانێتی .زۆربهی توێژینهوهکان دهریدهخهن که سیواک و بهرههمهکانی کاریگهری پۆسهتیڤیان ههیه بۆ سهر تهندروستیی دهم .شتێکی دڵخۆشکهره که ههر له زۆرکۆنهوه شارستانییه جیاوازهکان وهک ئامرازیکی پاککارهوه بهکاریان هێناوه .بهکارهێنانی سیواک بهتهنها یان لههگهڵ فڵچهی ددان زۆرترین سوودی ههیه ئهگهر بهشێوازێکی دروست بهکاربهێنرێت .ئامۆژگاری خهڵک دهکرێت بهبهکارهێنانی .سیواک بهشێوهی ڕێکوپێک ،چونکه بهسووده ،ههرزانه ،ئاسان دهستدهکهوێت ،و ئاسانه بهکارهێنانی حسێن‌سوله‌یمان‌حه‌له‌وانی زانکۆی‌پاذشای‌سعودژۆرناڵی‌ددانیی‌سعودیی ی‌دیسه‌مبه‌ری201122
زانیاری دهربارهی تهندروستی دهم وددان