e19
grensland hoogstraten
a12
noordertuin van antwerpen
voorkempen
e34
e313
e3
antwerpen
land van playsantiĂŤn
4
brasschaat
e19
inhoud [01] Welkom in Brasschaat [02] Parken en domeinen De Uitlegger De Inslag De Mik 't Klein Schietveld 't Groot Schietveld Gemeentepark 't Peerdsbos [03] Toeristisch kantoor [04] Plan
00 01 02 03 04 06 07 08 10 12 14
welkom in brasschaat “Gemeente der parken, groen vakantieoord, fietsvriendelijke gemeente…”, allemaal verwijzingen naar de aanwezigheid van veel groen en prettig wonen in Brasschaat.
Het Brasschaatse groen is voor een belangrijk deel aangelegd of gecultiveerd. Het bestaat uit duizenden tuinen en tuintjes, parken en hoven van plaisantie, zoals de kasteeldomeinen vroeger ook werden genoemd.
00 − welkom in brasschaat
Vandaag telt Brasschaat, naast een zevental dicht bebouwde centra met daartussen mooie villawijken, een aantal grote parken en natuurgebieden. De meeste ervan zijn opengesteld voor het grote publiek. Het Gemeentepark en Park De Mik worden als park beheerd door de gemeente en hebben geen afgesloten natuurgebieden. Het Peerdsbos is eigendom van de provincie Antwerpen en wordt door haar beheerd. De Inslag en De Uitlegger worden beheerd door het Agentschap voor Natuur en
Bos (ANB) van de Vlaamse Gemeenschap. Al deze domeinen zijn vrij toegankelijk voor het publiek. Op verschillende plaatsen wordt onder meer in samenwerking met de plaatselijke afdeling van de vzw Natuurreservaten aan actief natuurbeheer gedaan. Tenslotte zijn er nog het Groot en het Klein Schietveld, beide militaire domeinen. Het Klein Schietveld is grotendeels vrij toegankelijk, het Groot Schietveld is alleen te bezoeken onder begeleiding van en met toelating van de militaire overheid.
parkenen domeinen
de uitlegger historiek
flora
Het domein dankt zijn naam aan de uitlegger (oude naam voor landmeter) die er vroeger woonde. Het maakte deel uit van het 440 ha grote privé-domein De Oude Gracht. Beide wereldoorlogen drukten duidelijk hun stempel op het domein: bunkers, loopgraven, militaire spoorlijn…
U vindt in De Uitlegger heel wat exotische planten zoals bamboe en de hier veel voorkomende rododendron.
In de jaren ‘20 besliste de eigenaar van De Oude Gracht de vele bunkers uit WO I met aarde te bedekken en te beplanten. De weggenomen aarde deed een vijver met inhammen ontstaan. In '83 werd De Uitlegger eigendom van de Vlaamse Gemeenschap. Het staat onder toezicht van de Houtvesterij van Antwerpen, gevestigd op het domein zelf in de voormalige villa Hens. In '92 werd domein De Oude Gracht uitgeroepen tot beschermd landschap.
Maar we vinden er evengoed zeldzaam geworden struiken zoals de inlandse vogelkers. De Uitlegger biedt u een aangename en rustgevende omgeving waarin u kan genieten van de verscheidenheid van bomen en sierheersters rond de vele waterpartijen. Voor een begeleide rondwandeling, die ongeveer 3 km lang is, kan u terecht bij toerisme Brasschaat.
88ha
c
b
d 4
a
9
5
02 − de uitlegger
E1
a bredabaan b guyotdreef c sionkloosterlaan d st-jobsesteenweg
de inslag historiek
flora
'Inslag' of 'Inslaen', reeds vernoemd rond 1600, verwijst naar de ontginning van het oorspronkelijk heidegebied als akkeren weiland. Pas later werden grote delen bebost. Het domein vormde vroeger een groot aaneengesloten geheel met de omringende bossen. Tijdens beide wereldoorlogen werd grote schade aangericht. Bomen werden massaal gerooid voor de zichtbaarheid en het graven van schutterskuilen en loopgrachten.
Grove dennen en lorken bedekken ongeveer 40 procent van het bos. Door recente aanplantingen zal in de toekomst het loofhout een nog belangrijkere rol spelen.
In 1949 begon men de oorlogsschade te herstellen met herbebossing. Het Anti-tankkanaal, aangelegd in 1937-38, loopt dwars door het domein.
147ha
b c a
9
5
E1
d
De grachten en poelen zijn belangrijke paaiplaatsen voor de gewone pad en de bruine kikker. Zwarte specht, havik, sperwer, buizerd en bosuil broeden in het domein. ReeĂŤn en vossen voelen zich hier ook thuis. Aan het antitankkanaal huizen oever- en watervogels, met wat geluk komt u een ijsvogel of blauwe reiger tegen. De Inslag is open voor het publiek van zonsopgang tot zonsondergang. Een deel van het domein is natuurgebied en dus niet open voor publiek. Begeleid wandelen is mogelijk op eenvoudige aanvraag bij toerisme Brasschaat.
4
a bredabaan b bossaertstraat c kerkedreef d st-jobsesteenweg
de inslag − 03
de mik (37 ha)
historiek De naam Micke is ouder dan die van Brecsgata (Brasschaat, 1267) en werd voor het eerst vermeld in 1251. In 1280 schonk Isabella van Breda de boerderijen Micke en Bremdonck (nu Peerdsbos) aan het Gasthuis van Antwerpen. In de 18de eeuw, onder Oostenrijks bewind, werd van de landelijke inrichting van onze streek werk gemaakt. Omdat de staat dit financieel niet alleen aankon, kregen rijke stadbewoners grote gebieden ter beschikking om wegen aan te leggen, terreinen te ontginnen… Zo ontving Baron De BeelenBerthoff in 1768 ongeveer 2262 ha heideland, gelegen in het noordoosten van Brasschaat. Een groot deel van het huidige Militaire Domein, Maria-terHeide, park de Mik en domein De Inslag behoorden hiertoe.
Al snel verkocht De Beelen grote stukken land om wegenaanleg in Brasschaat, onder meer de verbinding naar Breda (Bredabaan), te financieren. Het eerste Kasteel op domein de Mik werd gebouwd door Stier d’Aertselaar in 1785. Het werd in 1871 door brand verwoest en twee jaar later weer opgebouwd. Deze jaartallen zijn duidelijk in de gevel te zien. De torenpoort met ophaalbrug is een replica van een stadspoort uit de Franse stad Bourges. Domein De Mik, zonder kasteel en de omliggende 8 ha bos, werd in 1949 eigendom van de gemeente Brasschaat.
37ha b c
a
9
5
04 − de mik
E1
4
a bredabaan b bossaertstraat c kerkedreef d st-jobsesteenweg
fauna Op en rond de grote parkvijver leven een groot aantal watervogels zoals verschillende soorten eenden, ganzen, waterhoenen, meerkoeten, nijlganzen en een koppel prachtige zwarte zwanen. Het bos wordt bevolkt door vele zangvogels en kleine zoogdieren. De volledige rondwandeling is ongeveer 3 km lang.
flora De Mik was ooit een beroemd arboretum. Het heeft nu nog steeds een grote variatie van boomsoorten en planten die door hun zeldzaamheid of door hun grote omvang en ouderdom absoluut de moeite waard zijn. Uit een inventaris van 1950 blijkt dat toen al een groot aantal bomen leeftijden hadden van 100 d tot 175 jaar. Sommige bomen in De Mik zijn nu dus maar liefst
225 jaar. Al van bij de aanvang van de wandeling wordt u geconfronteerd met deze reuzen. U vindt hier een gemengd bos waar zowel eik als beuk en zwarte den te vinden is. Maar er vielen langzaamaan te veel open plekken; het teveel aan zonlicht verschroeit de schors van de beuken. Om dat tegen te gaan kregen de beuken een soort kous van jute. De wandelweg loopt langs beide kanten van de parkvijver en voert u naar een merkwaardige beukenhaag waarvan de stammen in elkaar vergroeid zijn. De Mik is open voor het publiek van zonsopgang tot zonsondergang. Begeleid wandelen is mogelijk op eenvoudige aanvraag bij toerisme Brasschaat.
de mik − 05
't klein schietveld historiek Begin 19de eeuw zocht de Nederlandse legerleiding naar gebieden waar men de in Vlaanderen gelegerde troepen kon laten oefenen. De Brescaatsche Heide, gelegen tussen de garnizoensteden Antwerpen en Breda werd perfect bevonden. Zo vestigde het leger zich op 25 april 1820 op het Frederiksplein, op het einde van de huidige Garçondreef. Het Klein Schietveld werd in gebruik genomen in 1859.
puur natuur Wie van een stukje ongerepte natuur houdt, moet dit gebied beslist een bezoek brengen. Met een beetje geluk kan u hier een ree uit het groen zien opduiken. U vindt ze vooral vroeg in de ochtend en bij valavond op open plekken.
Hier en daar, meestal op wat hoger gelegen stukjes terrein verraden uitwerpselen de aanwezigheid van vossen. Het Klein Schietveld vormt samen met het gebied Grote Heide (tussen Essensteenweg en Bredabaan) en Het Groot Schietveld één van de grootste en indrukwekkendste aaneengesloten heide- en vennengebieden van Vlaanderen. Een beperkt gedeelte van dit prachtige domein is opengesteld voor het publiek. De rest is voorbehouden als militair domein maar wordt nog maar beperkt voor die doeleinden gebruikt.
840ha
c b
d 4
a
5
06 − 't klein schietveld
9
E1
a bredabaan b guyotdreef c sionkloosterlaan d st-jobsesteenweg
't groot schietveld historiek
flora
Toen de Nederlandse Koning Willem in het begin van de 19de eeuw besloot in de Brasschaatse Heide een oefenveld voor kanonnen en bommen toe te laten, legde hij meteen de basis voor wat later het Kamp van Brasschaat zou worden.
Zes procent van de totale oppervlakte bestaat uit water. Vooral vennen, ontstaan door opstuwing van ondoorlaatbare lagen klei- en/of ijzerhoudend zand. Dankzij de relatieve rust en de minimale menselijke tussenkomst in het ecosysteem is er een voortdurende toename van fauna en flora. Waar geen bos is, vinden we nog heide en vandaag de dag meer en meer vergraste heide.In deze uitgestrekte woestenij leven leeft een aanzienlijke populatie adders (Vipera berus) en amfibieĂŤn (zoals rugstreeppad, heidekikker en de levendbarende hagedis). Er komen zonnedauw, lavendelheide, dopheide, koningsvaren en moeraswolfsklauw voor. In het Groot Schietveld komen naast alle gewone in totaal 34 beschermde plantensoorten voor.
Het Schietveld en het nabij gelegen Centrum voor Studie en Proefnemingen speelden een belangrijke rol in het testen van allerlei wapentuig. Vandaag de dag is de militaire activiteit eerder beperkt.
1570ha
b a
5
9
E1
4
Het Groot Schietveld is niet voor het grote publiek toegankelijk. Om een begeleid bezoek te reerveren vraagt u dit minstens 4 weken op voorhand aan bij de militaire overheid.
a bredabaan b st-jobsesteenweg
't groot schietveld − 07
gemeentep historiek Het park van Brasschaat is ontstaan in de 18e eeuw, toen de Helhoeve omgebouwd werd tot een hof van plaisantie. Het lag ongeveer waar zich nu de vijvers met fonteinen voor het huidige kasteel bevinden. Het kasteel werd in 1872 gebouwd door Armand Reusens, burgemeester van Brasschaat. Hij verwierf het domein van zijn vader en diens voorganger Honoré Guyot. Onder Reusens vergrootte het domein van 1865 tot 1887 met 45 ha. Het Park was toen 116 ha groot. Armand Reusens stelde het park open voor het grote publiek. Na zijn overlijden komt het domein in handen van zijn neef Albert-Octave ’t Serclaes de Wommersom. In 1906 gaat het eigendomsrecht over naar een NV. In 1923 verkoopt de NV het kasteel aan Anne-Rose
08 − gemeentepark
Gremmingen, weduwe Georges Born. Zij koopt datzelfde jaar nog 40 ha grond bij over de Laarse beek (grondgebied Schoten) en in 1936 nogmaals 10 ha vlak bij de huidige E19. In 1949 nam de gemeente Brasschaat het kasteel over. De totale oppervlakte van het park errond besloeg toen 169 ha waarvan 104 ha op grondgebied Brasschaat. Later werd ongeveer 20 ha afgenomen voor de aanleg van de straat Hemelakkers. Sinds 1978 wordt het domein deels beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos. Door hun toedoen werden meer dan 41.000 nieuwe bomen aangeplant: inlandse eik, moeraseik, beuk, es, tamme kastanje... Geen overbodige luxe: het bomenbestand telt exemplaren van 150 tot 200 jaar oud, sommige nog ouder.
park
(37 ha)
waardevol erfgoedlandschap In 2009 werd het park door de Vlaamse Gemeenschap erkend als waardevol erfgoedlandschap. Niet alleen de vele sportmogelijkheden en het cultureel centrum zijn grote attractieve elementen van dit domein. Als je een wandeling maakt voorbij de Hemelhoeve en de brede asfaltwegen dan ontdek je dat dit park nog heel wat meer te bieden heeft naar bijvoorbeeld picknickplekjes, dierenweide, speeltuinen,…
▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸
gevarieerde bossen de Laarse beek: grens tussen Brasschaat en Schoten met zeer mooie meanders en een vistrap vijftien kilometer dreven en wandel- wegen met een grote rijkdom aan bomen en planten Sport: fitometer, zwembad, tennis, hockey, basket, voetbal, atletiek,minigolf,.. picknick speelterreinen dierenweide
147ha
4 a b
5
9
E1
a bredabaan b miksebaan
gemeentepark − 09
't peerdsbos historiek De naam Peerdsbos dook voor het eerst op in 1434 als Peertsbusch. Gelegen in zowel Brasschaat als Schoten is het Peerdsbos het oudste bekende wandelbos van de provincie Antwerpen. Het maakt deel uit van het domein Bremdonck, dat bestond uit akkers, weiden en bos; het werd in 1280 door Isabella van Breda geschonken aan het Gasthuis van Antwerpen. Het hele gebied werd in pacht gegeven en gezien de omvang zullen de pachtopbrengsten niet gering geweest zijn. Het domein voorzag dan ook in de noden van het Antwerpse Gasthuis. In de afgelopen eeuwen werden grote delen van het oorspronkelijke domein verkocht en verkaveld, onder meer aan Van Havre en Reusens waardoor het huidige gemeentepark van Brasschaat tot stand kwam.
Sinds 1935 wordt het domein voor 1 symbolische frank per jaar verhuurd aan de Stad Antwerpen onder voorwaarde dat het als recreatieoord voor het grote publiek opengesteld wordt.
flora Meer dan 70 procent van het Peerdsbos bestaat uit bos, vooral zomereiken, maar ook berken en naaldbomen. Doorheen het bos stroomt de mooi meanderende Laarse beek met een groot verval (2,8 m over 2 kilometer). Langs de oevers van de Laarse beek vindt u een schat aan planten- en dierenleven.
148ha
c b
4
Momenteel blijft er nog ongeveer 148 ha aaneengesloten bos over, slechts onderbroken door enkele open plekjes en weiden.
a a a bredabaan 5
10 − 't peerdbos
d
9 E1
Wil u onze parkgemeente écht leren kennen? Koop dan onderstaande uitgaven bij toerisme Brasschaat: Brasschaat van heidegrond tot parkgemeente ▸ ▸ Burgemeesters van Brasschaat in de 20ste eeuw ▸ Brasschaat, een park en een kasteel Eveneens verkrijgbaar: 'De Rammelende Rally' van Suske en Wiske, waarin Brasschaats natuurschoon voorkomt.
toer ist isch kant oor Het kantoor werd ge誰ntegreerd in het Vrijetijdsonthaal waar je alles over cultuur, sport en toerisme in Brasschaat te weten kunt komen
locatie
Bredabaan 407 2930 Brasschaat T: +32 (0)3 650 03 00 F: 03 650 03 59 toerisme@brasschaat.be www.vrijetijd-brasschaat.be
openingsuren
ma
di
wo
do
vr
za
09 - 12u 14 - 16u
welke info?
▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸
Toerisme Wandel- en fietsroutes Bewegwijzerde fietsroutes Begeleiders/natuurgidsen Erfgoed Kinderboerderij Mikerf Parken en bossen Musea Streekspecialiteiten Verkoop van streekbier
▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸ ▸
Congresbedrijven Shopping Hotels Gastenkamers Eetgelegenheden Picknickmogelijkheden Speeltuinen Jeugdverblijfplaats Het Sprookjespad Het Golempad
Verantwoordelijke back-office: Leen Haentjens Schepen van Toerisme / voorzitter vzw Toerisme Brasschaat: Robert Van Deuren
toeristisch kantoor − 12
ebaa n
plan
Breda
baan
Miks
breda 40km
breda 40km
P
â€
brasschaat centrum N1
exit 5 E19
antwerpen 10km gent 80km brussel 60 km Toerisme Brasschaat Bredabaan 407
Toerisme Brasschaat Bredabaan 407, B-2930 Brasschaat +32 (0)3 650 03 00 toerisme@brasschaat.be www.vrijetijd-brasschaat.be