4
Net als het grootste Duitse energiebedrijf E.on, splitst ook de Duitse energiereus RWE, moederbedrijf van het Nederlandse Essent, zich op in twee delen. Duurzame energie, netwerken en klantendiensten worden in een nieuwe dochter ondergebracht. De fossiele energiecentrales blijven in het oude bedrijf. Peter Terium, CEO bij RWE en voormalig CEO Essent, gaat de nieuwe onderneming leiden. Reden voor een interview met WindNieuws.
Fossiele reus maakt duurzame draai DOOR titia van leeuwen
WINDNIEUWS - NR.3 2016
5
Duurzame energie
W
at is in uw ogen het voordeel van het verzelfstandigen van de duurzame tak (samen met het netwerk) bij RWE? “De maatschappij heeft grote klimaatambities voor het verminderen van CO2. Wij als RWE zijn op dit moment al groot in de duurzame opwek van elektri citeit middels wind- en waterkracht, en willen een belangrijke rol spelen in het verder verminderen van de CO2-uitstoot in de elektriciteitssector. Het nieuwe bedrijf gaat zich volledig richten op duurzame energie en is daarmee klimaatneutraal (geen uit stoot van CO2), vrij van kernenergie en niet actief in onzekere opkomende marken. Er zijn echter ook grote investeringen noodzakelijk om de energietransitie mogelijk te kunnen maken. Door een apart energiebedrijf van de toekomst te creëren dat zich volledig richt op duurzame energie zal het makkelijker zijn om geld voor de benodigde investeringen op te halen op de financiële markten en zo verdere groei te stimuleren. In het nieuwe bedrijf werken we ook intensief samen met klanten en partners, bijvoorbeeld in de rol van aggregator of bij de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. Dit maakt het nieuwe bedrijf extra interessant voor investeerders.” Wat zijn uw ambities met wind en zon/ duurzame energie bij RWE? “RWE ziet het als haar missie om te zorgen voor een betrouw bare, betaalbare en steeds duurzamer wordende energievoor ziening. RWE wil een goede buur zijn voor de mensen die dicht bij haar windparken wonen, een goede betrouwbare leverancier voor haar klanten, een goede werkgever voor haar medewerkers, en een goede rentmeester voor de aarde.” RWE is een van de grootste investeerders in windenergie in Nederland (149 windturbines, 210 MW en 300 MW in 2017) en maakt 1 miljard euro beschikbaar in 2015-17 voor duurzame energieprojecten. Grote kapitaalintensieve projecten (zoals wind op zee) zullen voortaan met partners worden aangepakt, niet alleen. RWE heeft al zes partnerships afgesproken voor verschillende locaties zoals voor Borssele offshore. RWE heeft samen met Maquiry Capital geboden op de tender voor Borssele. Er zijn nu acht windparken in vier landen in aanbouw waar in totaal 227 MW gebouwd wordt. Dit is in Nederland, GrootBrittannië, Duitsland en Polen. Hoe ziet u de rol voor de grote energiebedrijven als RWE met zowel een fossiele als een duurzame tak, in de toekomst? “De nieuwe tak gaat zich richten op duurzame energie en het contact met de klanten, het andere deel van het bedrijf gaat door met de conventionele centrales, vooral gas en kolen. Deze centrales hebben een belangrijke rol voor leveringszekerheid en pakken in de toekomst steeds meer de rol van de ‘brandweer’, ze zullen nog lange tijd nodig zijn om elektriciteit te produceren op momenten zonder zon en met weinig wind. Wij pleiten voor
Windprojecten RWE Zuidwester 90 Kattenberg 10 Batsworthy Cross 18 Burn of Whilk 23 Opalenica 17 Nowy Staw II 28 Sandbostel 12 Königshovener Höhe II 29 Totaal
227 MW
meer marktkoppeling en op termijn een capaciteitsmarkt om de conventionele opwekking zo optimaal en kostenbewust mogelijk in te kunnen zetten als er geen zonne- of windenergie beschikbaar is. ”
Energie in Duitsland en in Nederland: Wat ziet u als ervaringsdeskundige als belangrijke verschillen in beleid tussen Nederland en Duitsland? Zou u iets van Nederlands beleid in Duitsland willen zien en zo ja wat dan? Wat zou u Nederland aanraden om qua beleid van Duitsland over te nemen. “De Energiewende is erg duur uitgepakt, er is niet eerst over nagedacht wat het gaat kosten en wie dat moet betalen. Dat is te verklaren uit de emotionele aard van die beslissing. Als de wereld ten onder gaat, vraag je niet wat het kost om dat te voorkomen.” Wat kunnen we in Nederland van de Duitse Energie wende leren? “De nieuwe producten zijn erg duur voordat ze rijp zijn voor de markt. Dat moet dus in het begin gesubsidieerd worden, dat kost veel geld. Een positieve verrassing is dat onze techniek een stuk robuuster is dan we hadden gedacht. In Duitsland zei men in het verleden: een procent of 8 lokaal opgewekte wind- en zonne-energie kunnen we wel aan op het net, maar meer dan 10 wordt lastig, en vanaf 15 procent gaat het systeem plat, dat kan het netwerk niet aan. We zijn nu boven de 30 procent, en het lukt nog steeds. Maar als je een systeem wilt veranderen, moet je naar het hele systeem kijken. Als je geld geeft voor zonne- en windenergie, kun je niet zeggen: het interesseert me niet wat er met kolenen gascentrales gebeurt. Want dan worden ze stilgelegd en is er op bepaalde momenten te weinig stroom om het net op spanning te houden. Dus je moet het hele systeem bekijken en een paar stappen vooruit denken, hoe je dat gaat organiseren. Er moet een markt zijn en spelregels, vóórdat het spel gespeeld WINDNIEUWS - NR.3 2016
6 wordt. Je kunt niet pas tijdens het spel gaan nadenken welke regels er nodig zijn. Dit is in Duitsland te snel gegaan. Het gaat niet alleen om een paar regels, maar ook om een markt die je helemaal vanaf de grond moet opzetten. En dat gaat niet over een nacht ijs. Bovendien is het sterk bepaald door politici en regulatoren, zonder de bedrijven en de spelers te vragen of het zo echt gaat werken. We kunnen in Nederland niet het Europees energiebeleid vormgeven, daar zijn we te klein voor. We moeten kijken naar de buurlanden en bedenken hoe we daarmee samen kunnen werken. Nederland loopt nu achter bij de invoering van duur zame stroombronnen, maar daar kunnen we ook van leren. Gebruik bijvoorbeeld de subsidies voor technologie die snel uitgerold kan worden, niet voor dingen die nog heel prematuur zijn. Subsidieer vooral innovatie en nieuwe ontwikkelingen. En niet de grootschalige technologieën. Maak van tevoren een plan, en maak ook spelregels van tevoren. En nogmaals: denk aan het totale systeem. De levenscyclus van een kolencentrale is 25 tot 35 jaar, die wereld kun je niet in twee of drie jaar op zijn kop zetten. Dan komt er geen investeringsklimaat waar bedrijven op in willen gaan. En Nederland kan goedkoper overgaan, we zijn slimmer dankzij de ervaringen in Duitsland, we kunnen het efficiënter aanpakken.” Wat ziet u voor perspectieven voor decentrale ontwikke ling van wind op land in Duitsland? En welke problemen? “Onshore windenergie vormt een onderdeel van de kernacti viteit van RWE op het gebied van duurzame energie.
WINDNIEUWS - NR.3 2016
RWE exploiteert onshore-windparken in Duitsland, GrootBrittannië, Spanje, Polen, Nederland en Italië. In Duitsland zijn wij één van de grootste exploitanten van windparken, met een geïnstalleerde capaciteit van 470 MW. RWE streeft naar verdere groei in Duitsland, net als in overige markten. Om dit te bereiken, zoeken wij naar samenwerkingsverbanden die door publieke acceptatie gedragen worden. Een goed voorbeeld hiervan is ons windpark Königshovener Höhe, met een capaciteit van 67 MW, dat we samen met de gemeente Bedburg hebben ontwikkeld. Verdere uitdagingen op de Duitse markt zijn het verhogen van de energieopbrengst van bestaande installaties, het verminderen van belasting op het milieu en de omgang met regelgeving.” In Nederland moeten productie en netwerk splitsen in privaat en publiek. Hoe ligt die discussie in Duitstand? “In Duitsland is dit niet een onderwerp van debat, omdat hier een ander splitsingsmodel van kracht is, namelijk een juridische splitsing. Het in Duitsland gevoerde debat gaat voornamelijk over concessies. Energiebedrijven moeten een concessie hebben om toegang te verkrijgen tot netwerken. Concessies worden voor een beperkte periode afgegeven en moeten daarna opnieuw worden overeengekomen.”
Energietransitie Wanneer kan er in Duitsland een kantelpunt komen in de energietransitie in de zin van afbouw fossiel en groei duurzaam? En wanneer bij RWE? “De belangrijkste doelstellingen van de Duitse regering voor de energietransitie hebben betrekking op duurzame energie en actie voor het klimaat. Het aandeel van duurzame energie in de vraag naar elektriciteit neemt geleidelijk toe tot minstens 80 procent in 2050. De uitstoot van broeikasgassen moet in 2050 ten opzichte van 1990 met 80 tot 95 procent zijn verminderd. RWE heeft altijd benadrukt dat het deel wil uitmaken van de oplossing voor de energietransitie. We beschouwen het als een ondernemingskans. De komende jaren blijven de fossiel gestookte centrales nog een grote rol spelen; steeds minder om megawatturen aan elektriciteit te produceren, maar in toenemende mate voor het waarborgen van de leveringszeker heid door te zorgen voor vaste capaciteit van megawatts. Maar toekomstige bedrijfsmodellen worden gebaseerd op duurzame energie, netwerken, digitale en decentrale energieoplossingen voor productie, verbruik en energie-efficiëntie.”
7 In Nederland is er discussie over het wanneer van het sluiten van kolencentrales, in Duitsland komen er nieuwe bij, hoe loopt de discussie over sluiting van kolencentrales in Duitsland? “In Duitsland is er ook een publiek debat over de geleidelijke afschaffing van kolen gaande. Maar er zijn nog geen besluiten genomen. Er moet echt op gewezen worden dat de bestaande beleidsdoelen een kader hebben geschapen voor de toekomst van kolen, die volledig in overeenstemming is met de energie transitie en het plan van de regering voor klimaatactie. Toegevoegde middelen zijn niet nodig. Deze zouden eerder de energiemarkt verstoren en de consument met extra kosten opzadelen.”
“Het energiesysteem van de toekomst kenmerkt zich door steeds meer decentralisatie. De consument gaat een steeds actievere rol spelen.” In een interview met NRC spreekt u van een noodzake lijke omkering bij RWE van topdown naar bottom-up, juist om vernieuwing te realiseren. Hoe gaat u dat aanpakken? En wat gaat dat opleveren? “Het energiesysteem van de toekomst kenmerkt zich door steeds meer decentralisatie. De consument gaat een steeds actievere rol spelen in de productie en efficiëntie van energie. Het is van belang dat energiebedrijven nieuwe ondernemings modellen ontwikkelen, die niet alleen gebruikmaken van vooruitstrevende digitale technologie, maar tegelijkertijd ook nadrukkelijk op de klant gericht zijn. Dit kan alleen worden bereikt met geschikte - dus transparante, efficiënte en flexibele - organisatiestructuren. Wat van essentieel belang is, is een cultuuromslag waardoor het volledige creatieve potentieel van onze medewerkers tot uitdrukking komt.”
jaren gaan duren. Particulieren zullen in de toekomst actief bezig zijn op de stroommarkt. Slim elektriciteitsgebruik wordt dan belangrijk, omdat het loont om vooral zelfopgewekte stroom te gebruiken en dit kan leiden tot een aanzienlijke besparing. Consumenten willen wel dat dit automatisch gaat zonder dat ze er omkijken naar hebben.” Wat wilt u met de rol van RWE in relatie tot de lokale initiatieven die bezig zijn met decentrale opwekking? “Wij zien bij gemeenten steeds meer vraag naar mogelijkheden om mee te doen in lokale energieprojecten, bijvoorbeeld in de vorm van een dorpsmolen. Wij vinden dat een goed initiatief en ondersteunen dat ook. Het creëert meer draagvlak en bewust wording als er als onderdeel van een project ook een dorps molen gebouwd wordt en de dorpsbewoners eigenaar zijn van een turbine waardoor ze korting krijgen op hun energierekening of zelfvoorzienend zijn. Het vraagt echter wel duidelijk commit ment van ‘de gemeenschap’. Het ontwikkelen van windprojec ten brengt namelijk ook veel risico’s met zich mee. Zoals investering (in geld maar nadrukkelijk ook in tijd), onzekere ruimtelijke- en vergunningsprocedures, aankoop, ontwerp, bouwen en aansluiting op het elektriciteitsnet. Daarnaast vergt het organiseren van een werkbare eigendoms structuur van de dorpsmolen de nodige kennis en inzet. RWE heeft al 25 jaar ervaring in het bouwen van windturbines en wij willen hier de gemeenten dan ook in ondersteunen om decentrale opwekking te realiseren. De samenwerking met de gemeenschap levert een win-win op: kennis en ervaring van ontwikkeling en exploitatie van RWE komen beschikbaar voor de dorpsmolen en commitment van de gemeenschap moet zorgdragen voor realisatie van meer lokale duurzame energie (door grotere projecten), meer draagvlak en snellere processen.”
Ziet u een overeenkomst bij de ontwikkelingen in het maatschappelijk veld, waar decentraal lokale initiatieven hun eigen energie maken? “Het is zeker mogelijk dat huishoudens in de toekomst helemaal zelfvoorzienend worden, alleen denken wij dat de ontwikke lingen op het gebied van opslag van elektriciteit nog tientallen
WINDNIEUWS - NR.3 2016