Gemeenten in de energietransitie

14

Gemeenten kunnen veel bijdragen aan de energie­transitie. De gemeente­raden en wet­ houders die de afgelopen vier jaar mochten besturen zijn dan ook veelal serieus aan de slag gegaan met verduurzaming. Vaak zijn ambities geformuleerd om als gemeente energieneutraal te worden, of CO2-neutraal, of klimaat­ neutraal. What’s in a name? Nu de nieuwe gemeente­raads­verkiezingen eraan komen is het goed om de balans op te maken.

WindNieuws is benieuwd wat er de afgelopen raadsperiode gebeurd is op het gebied van duurzame energie in Nederland.

Steekproefsgewijs hebben wij wethouders uit verschillende gemeentes geïnterviewd om te horen wat de ambities zijn, wat ze gerealiseerd hebben en welke voorbeelden en/of adviezen ze hebben voor de nieuwe gemeenteraden.

Want juist van elkaars kunnen nieuwe gemeente­ raadsleden en wethouders veel inspiratie opdoen.

Daarnaast zijn er onderhand diverse websites waar voor gemeenten de benodigde info valt te halen.

DOOR Titia van leeuwen, Mirjam Tielen en Liesje Harteveld

Gemeenten in de energie­transitie Utrecht

U

trecht is de snelst groeiende stad van Nederland. Dat levert uitdagingen op, waaronder de energievraag. We willen we de energievraag beperken door energiezuinige woningen en energiezuinige maatregelen bij bedrijven. Daarnaast willen we een steeds groter deel van de energie die nodig is zelf opwekken. Utrecht wil in 2030 klimaatneutraal zijn.

De basis voor de aanpak is door 165 (door loting gekozen) bewoners gemaakt. Zij stelden een energieplan op om enerzijds energie te besparen en anderzijds energie op te wekken. Enkele elementen die dit proces vormen: Een actief handhavingsprogramma waarbij bedrijven verplicht zijn tot het nemen van energiezuinige maatregelen die binnen 5 jaar worden terugverdiend.

De ‘Regietafel Energietransitie’ is ingesteld.

We ondersteunen duurzame energie-initiatieven vanuit de markt; Plannen ontwikkelen we samen met betrokkenen die georganiseerd worden in werkgroepen

WINDNIEUWS - NR.1 2018

Wethouder Lot van Hooijdonk

­ Als gemeente kunnen we de voorwaarden zo gunstig mogelijk maken om de stap naar verduurzaming te zetten.

Voorbeeld is Energie U. Zij zijn in verschillende rollen actief: als energie ambassadeurs, voor postcoderoosregeling, voor Overvecht Noord, aan regietafel, bij energielandschap Rijnenburg.

Vijf procent van de Utrechtse daken hebben inmiddels zonnepanelen, gemeentelijke daken zijn belegd (voor eigen gebruik of voor gebruik door anderen). De eerste Nul‑op-de-meter renovatiewoningen zijn gerealiseerd; acht huur­woningen en tien koopwoningen. Het proces om de wijk Over­vecht Noord van het gas te krijgen is gestart.

De gemeente heeft een ‘Energie­tafel’ opgezet met professionele partijen en burgers om de eerste (bestaande) wijk in Neder­land dit jaar van het gas af te halen.

De gemeente onderzoekt samen met andere partijen hoe gestart kan worden met de winning van aardwarmte.

Utrecht is de drijvende kracht achter de Green Deal

15

LOKALE ENERGIE ETALAGE

Maak van klimaat een hoofdthema bij de gemeente­ raadsverkiezingen. De informatie op de website van de Lokale Energie Etalage (LEE) helpt bij het formuleren van een goede lokale strategie en aanpak.

De website laat zien hoe de eigen gemeente het doet op het gebied van duurzame energie in vergelijking met andere gemeenten.

Goede voorbeelden zijn te bekijken op de pagina voor lokale iconen. Deze brengen de energietransitie op lokale schaal in beeld. Ook is er een toolbox voor communicatie te vinden.

Kijk op www.lokaleenergieetalage.nl

aardgasvrije wijken. Utrecht heeft acht procent minder CO2-uitstoot gerealiseerd. Deze zomer is een grote stadslijn (van Utrecht zuid naar Utrecht noord) Zero Emission geworden. En tenslotte is het proces Energielandschap gestart: een gesprek met initiatiefnemers en bewoners over grootschalige duurzame energieopwekking (wind en zon) aan de rand van Utrecht

MOERDIJK

M

oerdijk is in 2030 energieneutraal. Afgezet tegen de cijfers van 2015 gebruiken we in 2030 30% minder energie door een besparing van 2% per jaar. De overige 70 procent komt dan uit duurzame bronnen als windenergie (30%), zonne-energie (30%) en biomassa (10%).

Allereerst geven we als organisatie zelf het voorbeeld.

We verduurzamen onze gemeentelijke gebouwen en de openbare verlichting. In ons inkoopbeleid speelt duurzaamheid een belangrijke rol. Een stimuleringsregeling voor goedkope leningen waarmee eigenaren hun woning kunnen verduurzamen is een goed voorbeeld van de wijze waarop wij bewoners en ondernemers, die met ons willen samenwerken, faciliteren en ontzorgen.

Wethouder Jaap Kamp

Praktische en inspirerende websites

Ons beleid gaat uit van ‘sociale participatie’. Lokale partijen moeten in het project kunnen participeren en een aanzienlijk deel van de winst moet ten goede komen aan de lokale gemeenschap. De omgeving exploiteert bijvoorbeeld zelf een ‘dorpsmolen’ en de opbrengst hiervan komt in een gemeenschappelijk fonds dat wordt beheerd door een lokale stichting met daarin bewoners, bedrijven, verenigingen, onderwijs, e.d.

Het is belangrijk om samen met de stad een stip op de horizon te bepalen. Dat geeft een common ground waarvan uit je beleid kunt maken. Soms botsen belangen maar is het voor de stad een grote verbetering. Als gemeente heb je de taak om voor dit algemene belang te kiezen. Het zijn vraagstukken waar niemand het antwoord op heeft, durf dus te doen en te ontdekken.

Wees daar eerlijk over: we hebben geen blauwdruk, we willen het samen ontdekken en bijsturen, om ons doel te bereiken.

We realiseren samen met de provincie en drie andere gemeenten 100 MW aan windenergie langs de A16.

Verder realiseren we 7 windmolens op haven- en industrieterrein Moerdijk. Met deze molens realiseren we nagenoeg onze opgave voor 2030 al. Wat lastig is daarbij is dat de samenwerking met bedrijven op het haven- en industrieterrein aan een energieuitvoeringsprogramma voor energiebesparing en het opwekken van duurzame energie, niet altijd even vlot loopt als wij graag zouden zien, omdat veel bedrijven maatregelen pas toepassen als ze onderdeel zijn van vervangingswerkzaamheden en groot onderhoud.

Zeker met betrekking tot zon kun je mensen helpen het lage fruit te plukken. Help ze met gemakkelijke regelgeving, denk mee rond monumenten, organiseer collectieve inkoop, enzovoort. Voor wat betreft wind is het belangrijk om alle betrokkenen zo vroeg mogelijk een rol in het proces te geven.

Ons advies aan collega gemeenten is: Mobilseer de lokale gemeenschap om van onderop de energie­ transitie vorm en inhoud te geven. We zijn trots op de sociale cohesie tussen de energie-opwekkers en de gebruikers in Moerdijk. Samen op weg naar een energie-neutrale gemeente Moerdijk in 2030!

WINDNIEUWS - NR.1 2018

16

HAARLEMMERMEER

D

e gemeente Haarlemmermeer wil in 2040 energieleverend zijn. Dat wil zeggen dat we dan meer duurzame energie opwekken dan wordt verbruikt. Energieleverend: dat is een ambitieuze opgave, die niet met één project te verwezenlijken is. Om dit te bereiken moeten we op alle mogelijke manieren aan de slag. Een ding staat als een paal boven water: we moeten dit met elkaar doen.

Iedereen in onze gemeente, bedrijven, organisaties, inwoners, overheid: we moeten hier allemaal onze schouders onderzetten.

Wethouder John Nederstigt

Haarlemmermeer kent tal van initiatieven en activiteiten om hetzij het energieverbruik terug te dringen of duur­­ zame energie op te wekken. Sleutel­woorden daarbij zijn educatie, bewust­wording, participatie en vooral laten zien dat het kan. We werken aan zogeheten thema­tafels samen met partijen als net­ beheerder Liander, de regio (gemeenten en provincie), maar ook met bedrijven, organisaties en inwoners.

DE BILT

D

e gemeente De Bilt heeft de doelstelling om in 2030 energieneutraal te zijn. Dat betekent vooral energie besparen en wat dan nog nodig is zoveel mogelijk zelf opwekken. Een stevige ambitie, waar we samen met inwoners, bedrijven en instellingen naartoe werken.

Een aantal jaar geleden hebben actieve inwoners de lokale energiecoöperatie BENG! opgericht. BENG! staat voor Biltse Energie Neutrale Gemeenschap. Samen met BENG! hebben we het proces om onze doelstelling te behalen op hoofdlijnen uitgewerkt.

WINDNIEUWS - NR.1 2018

Er worden op dit moment een aantal grote stappen genomen. Zo is er gestart met de ontwikkeling van de –nu nog- grootste zonneweide in Nederland. We bouwen een multi­functioneel geluidsscherm bij een nieuwe woonwijk aan de zuidrand van Hoofddorp: een scherm dat niet alleen geluid weert, maar ook energie opwekt en onderdak biedt aan vogels, egels en vleermuizen.

Een flink aantal sportclubs ging vorig jaar met elkaar de strijd aan wie het meest kon besparen op energie. Dat bleek alles bij elkaar heel veel te zijn. Een tweede ronde van deze Energy Battle gaat dit jaar van start: er gaan nu ook scholen mee doen.

Met Liander onderzoeken we de mogelijkheden van een thuis- en buurtbatterij, waar het teveel aan opgewekte zonne-energie kan worden opgeslagen. Zowel huurders als woningeigenaren konden vorig jaar meedoen aan een van de grootste gezamenlijke inkoopacties op het gebied van isolatiematerialen en zonne-panelen.

Door de nabijheid van de luchthaven en het restrictieve beleid van de provincie zijn windmolens niet overal moge­lijk. Maar in 2016 was de jaaropbrengst toch een kleine 24.500 MWh en daarmee kregen zo’n 7.200 woningen stroom.

We staan bij de energietransitie voor veel uitdagingen.

Maar we krijgen vooral de kans om een duurzaam energie­systeem te ontwikkelen, dat onder andere zorgt voor een comfortabel huis en mobiliteit, maar ook gezonde leefomgeving in stand houdt.

Dat begon met het inzichtelijk krijgen van de feiten: wat is het verbruik aan gas en elek­triciteit, waarvoor en door wie worden deze fossiele brand­stoffen gebruikt?

In vervolg daarop hebben we met de 18 belangrijkste stakeholders het Bilts Energie Akkoord gesloten. Dit zijn onder andere de woningbouwvereniging, Stedin en Eneco. Maar ook SWECO, het KNMI en het RIVM. Deze partners committeren zich aan de doelstelling en leveren bijdragen om die te behalen. Daarmee vervullen deze partijen tege­lijk een voorbeeldfunctie.

Dat is niet onbelangrijk in een gemeente waar een groot deel van de woningen particulier eigendom is: mensen stimuleren om maatregelen te nemen is cruciaal.

17

NIEUWEGEIN

E

en belangrijke manier op weg naar die klimaat­ neutrale stad is het op orde brengen van onze energie­huishouding. In 2040 willen we dan ook energie­neutraal zijn. Daartoe heeft de gemeenteraad in september 2017 unaniem de Routekaart energieneutraal Nieuwe­gein 2040 vastgesteld. In de routekaart staan vijf routes beschreven met de ambities voor 2040: Energiebesparing - De ambitie voor 2040 is een totale energiebesparing van tweederde ten opzichte van het huidige verbruik. Dit betekent een tempo van gemiddeld 4,5% besparing per jaar.

Duurzame warmte - Alle benodigde warmte in de gemeente Nieuwegein wordt duurzaam opgewekt via een mix van duurzame technieken, zoals biomassa, rest­ warmte, geothermie of andere (elektrische) technieken.

Er wordt hiermee toegewerkt naar energieneutrale woningen.

Duurzame elektriciteit - Alle elektriciteit die in Nieuwegein wordt gebruikt wordt duurzaam opgewekt.

Hiervan wordt een groot gedeelte opgewekt binnen de gemeentegrenzen.

Energieopslag - Nieuwegein benut zoveel mogelijk lokaal opgewekte duurzame energie, ook op momenten dat de zon niet schijnt en de wind niet waait.

Wethouder Anne Brommersma

Route Mobiliteit - Het verkeer en vervoer rijdt op duurzame energie/brandstoffen en stoot nog amper schadelijke stoffen uit.

Wethouder Peter Snoeren Voor de komende vier jaar is een uitvoeringsplan opgesteld waarin de verschillende acties per route zijn opgenomen.

De uitvoering wordt elk jaar gemonitord en zo nodig bij­ gesteld. Elke vier jaar wordt een nieuw uitvoeringsplan opgesteld.

Uiteraard kan de gemeente dat niet alleen en daarom werken we samen met bewoners, bedrijven, andere organisaties en met onze Utrechtse regiopartners in U10-verband. De gemeente kan bewoners­initiatieven ondersteunen en ook burgers stimuleren mee te doen in de energie­transitie. De wijze van samenwerking ver­ schilt per stakeholder. Met woningcorporaties maken we afspra­ken over het verduurzamen van hun woning­ voorraad. We trekken samen op Stedin en Eneco en infor­meren en begeleiden bedrijven waar we kunnen.

Ook wordt handhavend opgetreden bij het nemen van energiemaatregelen.

Langs de A27 zijn in 2015 vijf windmolens gerealiseerd die gemiddeld voor 7.600 huishoudens elektriciteit leveren.

Voor het uitbreiden met windmolens is in Nieuwe­gein onvoldoende draagvlak. We gaan onderzoeken of andere vormen van windenergie mogelijk zijn zoals kleine wind­ turbines op flatgebouwen.

Daarvoor moet je soms ook dingen anders durven doen.

Zoals het versoepelen van de vergunningverlening, het afschaffen van leges of aanpassingen in WOZ-tarieven.

En meebewegen bij goede initiatieven vanuit inwoners en bedrijven, zoals het verkennen van mogelijkheden voor windenergie of het delen van elektrische auto’s. Daarin zoeken we als gemeente ook voortdurend naar een goede balans.

Deze aanpak heeft de afgelopen jaren onder andere geleid tot een zonneweide, acties voor en door inwoners voor verduurzaming en – uniek – het aardgasloze zwembad dat nu wordt gerealiseerd. Dat lijkt een bescheiden oogst, maar we zien de ontwikkelingen inmiddels een vlucht nemen na slechts 2 jaar zaaien. Een gezamenlijke verdienste van inwoners, partners en gemeente!

WINDNIEUWS - NR.1 2018

18

Praktische en inspirerende websites

LOKAal klimaatportaal Deze website van de Rijksoverheid biedt een schat aan data. Men kan tot op detail bekijken wat de gemeenten in Nederland allemaal gedaan hebben op het gebied van duurzaamheid. Ook kun je gemeenten met elkaar vergelijken.

Daarnaast is er een veel informatie te vinden onder de thema’s klimaatmitigatie en klimaatadaptatie.

Op deze website is onder meer de klimaat­monitor te raadplegen.

KAMPEN

met in totaal 12 MW aan vermogen gerea­liseerd. In de omgevingsvisie wordt opnieuw afgewogen of er meer ruimte wordt gegeven voor windenergie.

D

e gemeente Kampen spant zich in om de transitie daar waar mogelijk te faciliteren en lokaal te initiëren. Een voorbeeld daarvan is de geothermie in de Koekoekspolder. Daarnaast financiert de gemeente onderzoeken naar nieuwe initiatieven.

Door een subsidieactie voor particulieren voor zonneenergie was Kampen enige tijd koploper op dit gebied.

Zo liggen er twee keer zoveel zonnepanelen op Kamper daken dan het landelijk gemiddelde. Ook bedrijfsdaken zijn hier bovengemiddeld veel ingezet voor de toepassing van zonne-energie. Het eigen vastgoed van de gemeente is daar waar mogelijk voorzien van zonnepanelen. Verder krijgen buitensportvereniging een hogere gemeentelijke vergoeding voor bouw en renovatie van hun kleedkamers als zij dit op duurzame wijze doen.

Wethouder Geert Meijering

In de Koekoekspolder is een zonnepark in voorbereiding van meer dan 12 MW en een bio­massacentrale van ongeveer hetzelfde vermogen. Op de bedrijventerreinen Haatland en Zuider­zeehaven zijn vier windturbines

WINDNIEUWS - NR.1 2018

Kijk op www.lokaalklimaatportaal.nl

De gemeente wil zelf het goede voorbeeld te geven door volledig klimaatneutraal te zijn door energiebesparing, verduurzaming en het nog resterende deel vergroenen via GVO’s. Al ons elektraverbruik wordt lokaal voor circa 20 procent op duurzame wijze opgewekt via wind en zon en al het warmteverbruik wordt voor circa 8 procent lokaal duurzaam opgewekt vooral door geothermie en energie uit biomassa. Daarmee presteren we als gemeente boven­ gemiddeld, maar we realiseren ons ook dat dit nog lang niet genoeg is.

Het energieplan van Kampen werd unaniem aangenomen door de gemeenteraad. Wij willen nu aan de nieuwe raad een nog hogere inspanning vragen. We zijn ons er daarbij van bewust dat dit iets is wat we niet alleen kun­nen, maar daarbij mede afhankelijk zijn van initiatieven en investeringen vanuit de samenleving. We zijn terug­hou­ dend met het faciliteren van externe investeerders en willen graag de lokale kracht gebruiken en zoveel mogelijk de baten binnen de eigen gemeen­schap houden. Als de raad besluit meer wind te faciliteren dan nu, willen we vooral kijken naar een lokale coöperatie als investeerder in combinatie met een professionele partij voor de exploitatie.

Ik ben voor meer windparken op zee, vanwege het hoge rendement. Het restant dat nog nodig is om ons doel te bereiken moet vervolgens in goed overleg tussen provincies en gemeenten worden ingepast. In algemene zin vraagt dit onderwerp lef: we moeten deze aarde goed doorgeven aan onze kinderen. Alternatieve energiebronnen zijn dan een must. Dit vraagt ook om een nieuw perspectief op de vraag of windenergie wel of niet in een landschap past.

19

WIJK BIJ DUURSTEDE

D

e ambitie van gemeente Wijk bij Duurstede is ‘klimaatneutraal in 2030’. De komende maanden richten wij ons op het ontwikkelen van een toetsingskader voor zonnevelden en windenergie in participatie met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties.

In 2016 is het Beleidsplan Milieu en Duurzaamheid dat is opgesteld in samenwerking met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties, vastgesteld. In dit plan zijn de doelen en acties voor de periode 2016 2020 opgenomen rondom de vier werkgroepen Energie & Duurzaam Bouwen, Duurzaam Vervoer, Duurzame Gemeentelijke Bedrijfsvoering en Fairtrade. De gemeente en de werkgroepen werken samen aan de realisatie van de gestelde doelen. Voor sommige thema's is de gemeente de trekker, bij andere thema's neemt de werkgroep het voortouw.

Vanaf november 2016 is door gemeente, ondernemers en inwoners gezamenlijk gewerkt aan het maken van een routekaart om te komen tot een klimaat­neutraal Wijk bij Duurstede 2030. Deze wordt nu geïmple­men­ teerd.

Bij de renovatie van het gemeentehuis in 2004 is gekozen voor een groen dak om hemelwater op te vangen. In 2014 zijn op het dak van het gemeentehuis 92 zonnepanelen geplaatst met een totaal vermogen van maximaal 23 MW. Voor het gemeentehuis betekent dit dat 4 procent van het totale stroomverbruik duur­ zaam wordt opgewekt. De overige elektriciteit wordt duurzaam ingekocht en zodra ons huidige energie­ contract afloopt willen we overstappen naar groene energie van de lokale EigenWijkse Energie Coöperatie.

Op dit moment verkennen we of we het aantal zonne­ panelen op het gemeentehuis kunnen uitbreiden.

Naast duurzame opwek zetten we ook sterk in op energiebesparing in het gemeentehuis.

De EigenWijkse Energie Coöperatie (EWEC) die in 2013 is opgericht heeft twee grote zonprojecten gerealiseerd:

165 zonnepanelen op de middelbare school het Revius en 505 panelen op de voormalige steenfabriek de Bosscherwaarden, ook bekend als de Stroomfabriek.

Een derde groot project is een zonnepark op het sportcomplex Mariënhoeve. Daar kunnen in totaal 1890 zonnepanelen worden geplaatst met een totaal vermogen van 510 kWp. Daarnaast levert EWEC de stroom voor het project Lokale Laadkracht. Binnen dit project worden tot 2020 in de gemeente 50 laad­ palen gerealiseerd. EWEC werkt ook samen met de woningbouwcorporatie Viveste (voorheen Volksbelang) in het project Wocozon, waarin huurders kunnen deelnemen aan collectieve zonnedaken.

Wethouder Hans Marchal

Inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven worden zich steeds bewuster van het belang van ons klimaat en de verantwoordelijkheid die we hier allemaal voor dragen. De gemeente organiseert dit jaar op initiatief van de werkgroepen voor de derde keer de Markt van de Toekomst. Hier kan iedereen kennis maken met nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid. Bijvoorbeeld een proefrit maken in een elektrische auto of kennis maken met lokale ondernemers.

Heldere beleidskaders zijn belangrijk en daarbij geen top-down benadering. Van onderaf opbouwen levert de meeste energie op. Initiatieven vanuit de samenleving omarmen en stimuleren (hier en daar financiële en ambtelijke ondersteuning). Dit hebben we gedaan bij de Stroomfabriek, bij de biovergister en bij de plannen rondom het zonnepark op Mariënhoeve.

WINDNIEUWS - NR.1 2018

20

HOUTEN

H Marco Harms, verant­woor­de­­ lijk ambtenaar duurzaamheid Houten

outen wil in 2040 energieneutraal zijn, dit betekent dat de energievraag zover terug­ gebracht is dat de resterende energie­ behoefte op het eigen grondgebied opgewekt kan worden. Hieraan is het afgelopen jaar de doelstelling ‘van het aardgas af’ toegevoegd.

De aanpak tot nu toe is geweest om initiatiefnemers die met een aspect van de energietransitie aan de slag willen te faciliteren en ook zelf waar mogelijk een voorbeeldfunctie te pakken.

loslaten. Onze uitdaging is om met de koplopers hun energietransitie vorm te geven, terwijl we met anderen nog op het niveau van bewustwording, ontkenning en weerstand zitten. Elke groep vraagt een eigen maatwerkaanpak.

Het aantal zonnepanelen op daken groeit als kool, er zijn twee zogenaamde postcoderoos-projecten gerealiseerd.

We hebben een uitnodigingskader voor zonnevelden gerealiseerd en de eerste vergunning voor een zonne­ veld is verleend.

De maatschappelijke acceptatie van het eerste windpark is nog moeizaam, waardoor ook de visievorming op een mogelijk tweede windpark nog niet van de grond is gekomen.

Mijn inschatting is dat deze aanpak te vrijblijvend is om het doel te behalen en dat er een meer actieve, sturende rol van de gemeente nodig is. De nieuwe gemeente­ raad moet bepalen hoe die regierol eruit gaat zien.

De energietransitie moet gezien worden als een top­ priori­teit, die een onorthodoxe benadering vraagt.

De energie­transitie kan alleen gerealiseerd worden met offers van inwoners en bedrijven en dat die daarom van de gemeente/overheid verwachten dat die optreedt als een echte partner en helpt de lasten zo licht mogelijk te maken.

De energietransitie is een gigantische opgave die je alleen kan realiseren als een groot deel van de stake­ holders actief meewerkt. Dit is een complex spel van luisteren, uitdagen, bijsturen, faciliteren, elkaar soms stevig beetpakken maar soms ook durven

Voor de grootschalige energieproductie zou ik willen mee­geven dat mede-eigenaarschap en een goede afweging tussen bestaande en nieuwe belangen cruciaal is om draagvlak voor een flinke uitbreiding van duurzame energieproductie.

aanbevelingen De afgelopen tijd zijn in het kader van de mogelijkheden van gemeenten om bij te dragen aan de energietransitie diverse conferenties georganiseerd.

WindNieuws tekende daaruit een aantal aanbevelingen op.

Zoek als gemeente samenwerking met de lokale energiecoöperatie(s) en andere burgerinitiatieven voor duurzame energieopwekking.

Die moeten dan wel voldoen aan voorwaarden op het vlak van democratie, openheid en economische participatie door omwonenden. REScoopNL en ODE Decentraal hebben daar­ voor leidraden opgesteld.

WINDNIEUWS - NR.1 2018

Stop gemeentelijk geld voor de energietransitie in het proces, als ‘smeerolie’, en niet in concrete maatregelen. Want anders is het geld snel op.

Ondersteun de energiecoöperaties en initiatieven financieel bij de eerste stappen. En help projecten voor duurzame energie om snel op te schalen.

Deel duurzame energieprojecten op in fasen die passen binnen een langetermijnvisie.

Schets die langetermijnvisie samen met energiecoöperaties en burgers en andere betrokken partijen. Sluit ook aan bij regionale plannen.