Nieuwe checklist zet cable pooling in de volgende versnelling Cable pooling staat steeds meer in de schijnwerpers. De praktische en financiële voordelen van de aanpak, waarbij locaties met zonne panelen en windturbines gebruik maken van één gezamenlijke aansluiting op het elektriciteitsnet, zijn legio. Maar hoe werkt cable pooling als er verschillende ontwikkelaars, exploitanten en eigenaren bij een project zijn betrokken? Een nieuwe checklist van Firan en Qirion, specialisten in infra voor nieuwe energie binnen Alliander, levert handreikingen voor de praktijk – en geeft daarmee een impuls aan de realisatie van vernieuwende windprojecten. DOOR HANS VELDHUIS EN MAARTEN VAN BLIJDERVEEN
H
et belang van innovaties zoals cable pooling neemt met de dag toe. Er komen steeds meer initiatieven om duurzame energie op te wekken, terwijl de capaciteit van het bestaande elektriciteitsnetwerk onder druk staat. Ontwikkelaars van zon- en
windprojecten krijgen daardoor soms te maken met lange wachttijden en hoge kosten om te worden aangesloten op het net. Vervolgens bestaat ook nog eens het risico dat het elektriciteitsnet onvoldoende capaciteit heeft om alle opgewekte stroom gegarandeerd te transporteren.
Het vraagstuk wordt steeds actueler in het licht van de Nederlandse en internationale klimaatdoelstellingen. We hebben alle duurzame initiatieven hard nodig om de transitie naar een duurzaam energiesysteem te versnellen en de doelen uit het Klimaatakkoord te halen. Cable pooling geeft een impuls aan de betaalbaarheid van de productie en distributie van schone energie – en levert daarmee een bijdrage aan de energietransitie. Bedrijven ervaren het belang en de voordelen van cable pooling inmiddels van dichtbij. De gezamenlijke aansluiting van projecten met een combinatie van zonnepanelen en windturbines scheelt tijd en kosten, en verbetert de businesscase en de efficiëntie.
“De gezamenlijke aansluiting van .... zonnepanelen en wind turbines scheelt tijd en kosten.” Een actuele uitdaging is om cable pooling te realiseren als bij de grootschalige opwekking van zonnestroom en windenergie meerdere ontwikkelaars, exploitanten en eigenaren zijn betrokken. Dat is regelmatig het geval bij nieuwe parken die worden ontwikkeld buiten traditionele locaties zoals bedrijventerreinen en landbouwbedrijven. Hoe maken de verschillende partijen dan de juiste afspraken? Hiervoor hebben Firan en Qirion een overzichtelijke checklist opgesteld, die het de praktijk makkelijker maakt om de organisatorische, juridische en financiële aspecten goed te regelen.
15
16
Checklist voor de realisatie van cable pooling met meerdere eigenaren De checklist beschrijft afspraken die de betrokken partijen moeten maken over onder andere: een eerlijke verdeling van kosten voor de gezamenlijk aansluiting en installaties; naleving van individuele en gezamenlijke verplichtingen die komen kijken bij het opwekken van energie; de gevolgen als de situatie van één van de partijen in de toekomst verandert, bijvoorbeeld als de levering van windenergie eindigt, of een windpark van eigenaar verandert; het terugregelen van opwek als de gezamenlijke piek hoger is dan de capaciteit van de aansluiting; het gebruik, beheer en onderhoud van grond en opstallen, onder meer bij de realisatie en exploitatie. De volledige checklist is opvraagbaar bij de auteurs.
Hoe zit het ook alweer met cable pooling? Even de basis: welke oplossing biedt cable pooling voor ontwikkelaars van zonne- en windprojecten? Als de wind waait, schijnt de zon meestal niet. En andersom: op een zonovergoten dag waait het vaak niet. Het gevolg is dat de energie-infrastructuur niet volledig wordt gebruikt. Een windpark benut gemiddeld dertig procent van de netaansluiting en een zonnepark slechts tien procent. Hier liggen enorme kansen om optimaal gebruik te maken van de energie uit zon en wind. Cable pooling maakt het mogelijk om nabijgelegen wind- en zonneparken slim te koppelen: de energiebronnen worden dan op één netaansluiting aangesloten. Op die manier wordt de capaciteit van de elektriciteitskabel beter benut en wordt de energievoorziening stabieler. Voor de ontwikkeling van netten voor zonne- en windparken is dan ook geen netverzwaring nodig. Daarmee verbetert de businesscase: de ontwikkelaars besparen op de investeringskosten voor aansluitingen en aanpassingen op het WINDNIEUWS - NR.3 2020
traditionele net en de jaarlijkse kosten voor het gebruik ervan. Het concept van combineren van installaties dat aan de basis ligt van cable pooling is trouwens niet alleen moge lijk voor projecten met windenergie en zonnestroom. Met de techniek kan een nieuw wind- of zonnepark ook slim worden aangesloten op bijvoorbeeld een grote afnemer van elektriciteit, zoals een datacenter, fabriek of bedrijventerrein.
“De volgende stap in cable pooling: meerdere eigenaren op één aansluiting.” Cable pooling in de praktijk Cable pooling is in Nederland sinds 2018 een realistische optie: sindsdien geldt een Codebesluit dat meerdere leveranciers op één netaansluiting mogelijk maakt. Daarnaast heeft de Tweede Kamer recent een amendement aangenomen dat ervoor zorgt dat cable pooling eenvoudiger
toepasbaar wordt. Inmiddels zijn er bovendien diverse inspirerende projecten opgestart en gerealiseerd. Voor de samenwerking tussen windpark Nijmegen-Betuwe en zonnepark De Grift is het elektriciteitsnetwerk voor de vier windturbines zodanig ontworpen dat het zonnepark – met 17.000 zonnepanelen – straks via de bestaande aansluiting opereert. Dat maakt de realisatie sneller en goedkoper, en de toekomstige energie productie betrouwbaar en efficiënt. Uit een pilot bij een bedrijf in Franeker, is gebleken dat een combinatie van een windmolen (met een vermogen van 900 kilowatt) en zonnepanelen (met een gezamenlijk vermogen van 512 kilowatt) uitstekend gebruik kan maken van één aansluiting (van 1 megawatt). Het blijkt in de praktijk zelden noodzakelijk om de zonnepanelen af te regelen omdat tegelijkertijd veel wind- en zonne-energie wordt opgewekt. Met cable pooling kunnen energieproducenten dus op een eenvoudige en betrouwbare manier energie leveren, zonder dat er extra kosten nodig zijn voor een tweede aansluiting. De volgende stap in cable pooling: meerdere eigenaren op een aansluiting Als een zonne- en windpark in handen is van dezelfde eigenaar, is cable pooling relatief eenvoudig te realiseren. Als er sprake is van meerdere eigenaren is de situatie minder overzichtelijk. Er komen dan verschillende organisatorische, juridische en financiële aspecten bij kijken. Op basis van de ervaringen en inzichten uit de praktijk is een checklist opgesteld, die de verschillende betrokkenen een richtlijn geeft voor de afspraken die moeten worden gemaakt. Het concept van cable pooling is relatief nieuw en nog volop in ontwikkeling. Bovendien heeft elk project specifieke eigenschappen, waardoor maatwerk nodig is. De checklist is daarom niet uitputtend: de lijst benoemt de belangrijkste aandachtspunten en gespreksonderwerpen voor ontwikkelaars, exploitanten en eigenaren van zon- en windprojecten.
Klaar voor de toekomst Firan en Qirion zien volop kansen voor
17
De opgewekte energie als functie van de mate van aftoppen voor zonneparken en de combinatie van zonne- en windparken. De bovenste grijze lijn laat 25% aftoppen zien en de onderste grijze lijn laat 50% aftoppen zien. Bron: Liandon Energy Consulting
Opwekprofielen van zon en wind (boven) en het gecombineerde opwekprofiel. Te zien is dat zon en wind samen slechts af en toe korte pieken boven de 10 MW hebben. 97% van de energie wordt geleverd met een vermogen lager dan 10 MW. De getallen op de Y-as zijn negatief, omdat het hier over terugleveren op het netwerk gaat.
cable pooling in Nederland. De recente juridische ontwikkelingen en onze check list geven een impuls aan slimme oplossingen voor zon- en windprojecten met verschillende eigenaren. Cable pooling levert een bijdrage aan de infra voor de duurzame energie van de toekomst en brengt de energietransitie daarmee in de volgende versnelling. We komen daarom graag in contact met pioniers die cable pooling samen met ons snel werkelijkheid willen maken. Zo werken we samen aan het energielandschap van nu en straks.
Bronnen Codebesluit: https://www.acm.nl/nl/publicaties/publicatie/17467/ Codebesluit-faciliteren-meerdere-leveranciers-op-een-aansluiting Amendement: https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/ amendementen/detail?id=2020Z02659&did=2020D05592
Auteurs: Hans Veldhuis, System Design Engineer bij Firan hans.veldhuis@firan.nl Maarten van Blijderveen, consultant bij Qirion, maarten.van.blijderveen@qirion.nl WINDNIEUWS - NR.3 2020