(Nog) geen Brexit wel volop Schotse wind

11

Wanneer je deze maanden wilt schrijven over Groot-Brittannië, dan kun je bijna niet om de Brexit misère heen. Toch houdt Windnieuws het bij windenergie, en bij deze dan de wind in Schotland. Overigens, de Schotten waren anders dan de Engelsen, tegen de Brexit.

ONSHORE

Naar de wind dus. Het windregime in Schotland is vermaard of berucht, het is maar hoe je het bekijkt. Een relatief dunbevolkt land met glooiende, kale heuvels waar de wind vanaf de oceaan of Noordzee tamelijk vrij spel heeft.

Niet heel verrassend dat in en rond Schotland de afgelopen jaren veel windprojecten zijn gerealiseerd. Ook aan de opslag van de bij tijd en wijle overschotten aan windstroom wordt gewerkt.

Een globaal overzicht.

OFFSHORE

Orkney Islands

Outer Hebrides

DOOR MIRJAM TIELEN

(Nog) geen Brexit, wel volop Schotse wind Whitelee Wind Farm, ten zuiden van Glasgow WINDNIEUWS - NR.1 2019

12

V

an het totale vermogen aan duurzaam opgewekte elektriciteit in Schotland maakt wind het overgrote deel uit. Andere bronnen zijn voornamelijk biomassa, waterkracht en zon-PV. Het vermogen van wind op land maakt voorlopig 75 procent van de totale mix aan duurzame bronnen uit, maar dat zal de komende jaren wellicht veranderen zodra offshore wind echt meters gaat maken.

In heel Groot-BrittanniĂŤ staat volgens de gegevens van UKWED (United Kingdom Wind Energy Database) inmiddels ruim 12 GW windvermogen op land en ruim 7 GW offshore. Een aanzienlijk deel daarvan staat in en rond Schotland en er zal nog veel meer bij komen. Sinds 2008 komt er ieder jaar meer dan 700 MW aan windvermogen bij.

De grote energieleverancier in Schotland, Scottish Power, sloot alle kolencentrales en verkocht de gastak. Het bedrijf realiseerde inmiddels 40 windparken, zowel op land als offshore met totaal meer dan 2 GW aan opgesteld vermogen en er wordt door Scottish Power en andere ontwikkelaars nog een enorme

Dun Law Wind Farm East Foto: Adam Wilson WINDNIEUWS - NR.1 2019

hoeveelheid aan on- en offshore projecten voorbereid; 4 GW daarvan is al vergund.

Grote windparken op land Wind in Schotland begon net als in heel Groot-BrittanniĂŤ eigenlijk pas aan het begin van de 21ste eeuw, maar toen verrezen er al snel hele windparken met Duitse en Deense turbines.

Black Law Wind Farm: De 88 turbines van windpark Black Law vertegenwoordigen samen een opgesteld vermogen van 188 MW. Het park ligt tussen Edinburgh en Glasgow, in een gebied waar vroeger de bruinkoolwinning (dagbouw) plaatsvond. Black Law is in drie fases gebouwd, waarvan de eerste met 42 Siemens turbines (SWT2.3) in 2005 was. De laatste, grote uitbreiding was in 2017.

Clyde Wind Farm: Eveneens in het zuidelijk deel van Schotland werd in 2011 Clyde Wind Farm gerealiseerd met 152 ook weer Siemens turbines en totaal 350 MW opgesteld vermogen. Het

13 park ligt aan weerszijden van de snelweg M74 en is in 2012 in productie genomen. Sinds de zomer van 2017 is ook dit toch al niet kinderachtige park nog weer uitgebreid met 54 Siemens turbines.

bestrijkt. Dit windpark is ontwikkeld door Scottish Power en werd geopend in 2009. Het is een toeristische attractie geworden met een tentoonstellingsruimte, een restaurant met een oriëntatiedek en een winkeltje met souvenirs.

Crystal Rig Wind Farm: Op de hoogte van Edinburgh aan de oostkust, ligt windpark Crystal Rig te midden van de heuvels van Lammermuir.

Toen dit windpark werd gebouwd in 2004, was het het grootste windpark in Schotland. Met naderhand nog drie uitbreidingen is het een van de grotere windparken in Groot-Brittannië met 85 Nordex N80 turbines en ruim 200 MW. Een plan voor een volgende uitbreiding staat in de steigers. Het park is ontwikkeld door de Fred Olsen Group, bekend van de internationale veerboten, cruiseschepen maar ook offshore wind installatieschepen.

Ardrossan Wind Farm: Tenslotte biedt het niet ver van Whitelee gelegen windpark Ardrossan een mooi beeld van een windpark als een soort bos achter het dorp Ardrossan. Het park startte in 2004 met 12 Vestas V80 turbines van 2 MW. In 2008 kwamen er nog 3 dezelfde turbines bij. Het is geen groot windpark maar wel bijzonder, aangezien de eigenaar Airtricity groepen zoals schoolklassen verwelkomt in het park om meer te horen en zien over windenergie.

Whitelee Wind Farm: Het grootste windpark van Groot-Brittannië is Whitelee Wind Farm, net ten zuiden van Glasgow, dat met 215 Siemens turbines (539 MW) een gebied van 55 km2

Ardrossan Wind Farm

WINDNIEUWS - NR.1 2019

14 De omgeving is ook positief over het park en niet in het minst over het uiterlijk tegen de achtergrond van het dorp. In de Guardian meldde een inwoner: “De turbines zien er indrukwekkend uit en hebben een rustgevend effect op het dorp en in tegenstelling tot het idee dat ze lawaai zouden maken, vinden wij dat het stille werkpaarden zijn.” Helaas trof de cycloon Friedhelm in december 2011 dit deel van Schotland en verwoestte daarbij één van de turbines van Ardrossan in een vuurbal.

Offshore Wind Farm Aberdeen

Windparken op zee Sinds een paar jaar neemt offshore windenergie een enorme vlucht in Europa. Groot-Brittannië en Duitsland waren hierin de voortrekkers. Was offshore wind tot voor kort nog een erg dure optie, nu is dat totaal veranderd. De prijzen zijn enorm gedaald terwijl de geplaatste vermogens alleen maar toenemen.

Daarmee is offshore wind een grote speler in het veld van de energietransitie geworden. In Groot-Brittannië is Schotland ook voor offshore een veelbelovende regio.

Beatrice Demonstration Project: De eerste Schotse offshore windturbines, 2 Repower turbines van 5 MW, werden in 2007 geplaatst in de Noordzee ten noordoosten van Inverness, aan het eind van de monding van de Moray Firth. Deze turbines vormen samen het Beatrice demonstratieproject. Ze leverden hun stroom aan het nabijgelegen olieplatform en stonden op jackets in 45 meter diep water. In 2016 zijn beide turbines ontmanteld.

Aberdeen levert sinds een half jaar groene stroom. De Amerikaanse president Donald Trump bezit een groot golf­terrein direct langs die kust. Trump verzette zich al jaren geleden fel tegen de plannen voor het windpark, dat volgens hem de horizon zou vervuilen voor zijn Trump International Golf Club en de toekomst voor het toerisme in gevaar zou brengen. In 2015 spande hij tevergeefs een rechtszaak aan tegen de bouw van het windpark. Het windpark met 11 turbines en een opgesteld vermogen van 93 MW levert elektriciteit voor bijna 80.000 huishoudens. Het zijn grote Vestas turbines van 8.8 MW per stuk, met een indrukwekkende hoogte van 191 meter en rotorbladen van 80 meter.

Drijvende windturbines In datzelfde gebied, zo’n 13 km uit de Caithness kust wordt nu de laatste hand gelegd aan het Beatrice windpark dat met 84 Siemens/Gamesa turbines en totaal 588 MW opgesteld vermogen voorlopig het diepst en meest noordelijk gelegen offshore windpark in de wereld wordt. Het windpark levert veel werkgelegenheid op en zal voor de komende 25 jaar blijven doen. Het gehele park wordt dit jaar operationeel.

Robin Rigg Wind Farm was het eerste Schotse offshore windpark dat EON in de Ierse Zee bouwde op een zandbank in de Solway Firth ten zuiden van Dumfries. Het park bestaat uit 58 Vestas V90-3MW turbines met een totaal opgesteld vermogen van 174 MW; het is in productie sinds 2009.

Direct aan de kust in de Firth of Forth, de zeearm bij Edinburgh, werd in 2013 een demonstratie turbine van 7 MW geplaatst, waar allerlei bedrijven testen kunnen doen aan diverse onderdelen. Deze turbine zal waarschijnlijk nog tot 2029 voor dit doel te gebruiken zijn. Verderop, op 27 km uit de kust, worden nu grote offshore windparken ontwikkeld. In drie fases zal Sea­green windpark ontwikkeld worden, waarbij het eerste deel ter grootte van 1.5 GW voorbereid wordt om de financieringscontracten te kunnen sluiten. De ambitie is dat het park totaal tot wel 5 GW vermogen zou kunnen optellen.

Het offshore windpark European Offshore Wind Deployment Centre (EOWDC), vlak voor de Schotse oostkust ter hoogte van WINDNIEUWS - NR.1 2019

Op allerlei plekken wordt onderzoek gedaan naar de optie om drijvende windturbines te realiseren. Vanaf vijftig tot zestig meter zeediepte wordt het namelijk erg veel duurder om een windturbine op een vaste paal te bevestigen.

In de Noordzee zijn veel relatief ondiepe gebieden waar turbines goed kunnen staan, maar Schotland heeft net als bijvoorbeeld Noorwegen en Japan veel kusten met meteen grote waterdiep-

15 tes waardoor dit niet goed mogelijk is. Inmiddels zijn de eerste drijvende turbines een feit.

Windpark Hywind in de Schotse Noordzee is 's werelds eerste commerciële windpark met drijvende windturbines, op 29 kilometer van het noordoostelijk gelegen Peterhead. Het park telt vijf turbines met een totale capaciteit van 30 MW en wordt beheerd door Hywind Ltd, een joint venture van Equinor (75 procent) en Masdar (25 procent).

Equinor (voorheen Statoil) bouwde de eerste drijvende wind­ turbine ter wereld in 2009. De 120 meter hoge toren met een 2,3 MW turbine werd 10 kilometer buiten de kust in 220 meter diep water geplaatst, in de Amoy Fjord in de buurt van Stavanger in Noorwegen en werd daar twee jaar lang getest.

In 2015 kreeg het bedrijf toestemming om een drijvend windpark in de Noordzee bij Schotland te installeren. De turbines werden in de zomer van 2017 in Noorwegen geassembleerd met behulp van een drijvende kraan, en de turbines werden vervolgens naar hun plek gebracht. Drie zuignap-ankers houden iedere turbine in balans. Hywind Scotland is in oktober 2017 in gebruik genomen. Het project is een groot succes, want de turbines produceren beduidend meer dan was voorspeld.

Kincardine Floating Wind Turbine: Vorig jaar is er nog een drijvende Vestas windturbine van 2 MW op 15 km ten zuidoosten van Aberdeen geplaatst. Het is de bedoeling dat er in een volgend stadium nog zes drijvende turbines van 8 MW (V1648.0 MH) bij komen zodat het een drijvend windpark van 50 MW gaat worden. De zeediepte ter plaatse varieert tussen de 45 en 143 meter.

Draagvlak voor windenergie Een Schotse draagvlakstudie uit 2003 over de houding van inwoners geeft aan dat de mensen die dicht bij de tien grootste windparken wonen, de opgewekte windenergie hoog waarde­ ren. 82% van hen zegt meer windstroom te willen en 50%

steunt plannen om nog meer windturbines in de omgeving te realiseren. 20% geeft aan dat het windpark een positieve invloed op de omgeving heeft. Vervolgstudies die in 2005 en 2010 zijn uitgevoerd, presenteren zelfs nog positievere beelden, al is er kritiek op de onderzoeksmethode in het onderzoek uit 2010.

Een recentere studie uit 2013 concludeert dat Schotten windenergie twee keer zo posi­tief scoren als kernenergie of schalie­ gas, al is waterkracht de meest populaire energiebron voor de Schotten. Ook een studie uit 2016 geeft aan dat toerisme niet te lijden heeft van windturbines in de omgeving.

Deze positieve draagvlakonderzoeken betekenen niet dat het overal goed gaat of is gegaan. Een voorbeeld is Crystal Rig Wind Farm, waar een paar honderd windturbines zijn geplaatst ondanks grote protesten van omwonenden en de John Muir Trust, een landschapsorganisatie.

Opslag van energie Om op termijn windenergiecapaciteit te kunnen blijven uitbreiden, wordt opslag een belangrijk item. Nu al wordt soms meer windstroom opgewekt dan nodig is en als de stroom niet kan worden opgeslagen gaat die verloren, terwijl ook stroom nodig is als het niet waait. Een pompcentrale, waarbij de opgewekte elektriciteit wordt ingezet om een bepaalde hoeveelheid water naar een hoger gelegen waterreservoir te pompen, kan stroom leveren door het water terug te laten stromen naar een lager gelegen reservoir. Het terugstromende water drijft tijdens dit proces turbines aan die weer elektriciteit opwekken. In het beroemde Loch Ness zijn de plannen om zo’n waterkrachtpompcentrale te bouwen. De capaciteit van deze centrale zou 2,4 GWh moeten worden. Het is nog onzeker of dit plan gerealiseerd gaat worden.

Het is duidelijk dat Schotland, maar ook Groot-Brittannië als geheel, nog maar aan het begin staat van een grote groei in windenergie opwekking. Met name op zee is de komende jaren een enorme uitbreiding van het potentieel aan windstroom te verwachten, net zoals het geval is met de plannen in Nederland.

Robin Rigg Wind Farm

WINDNIEUWS - NR.1 2019