Doelen Magazine editie 3 by de Doelen

MAGAZINE achtergronden & concertagenda Mrt. APR.MEI. j u n .ju l.2013

virtuozen:

Patricia Kopatchinskaja 'Ik aanbid de vioolconcerten van Mozart.â&#x20AC;&#x2122; Cross-linx 2013 rondreizend muziekfestival met met o.a. Patrick Watson en Lamb The Lord of the Rings The Return of the King LIVE

Deze uitgave is verrijkt met layar

De doelen sinds 1697 De geschiedenis van de Doelen wortelt in de Middeleeuwen. Toen was ‘de Doele(n)’ een plek binnen de stad waar het Schuttersgilde oefende in het schieten met pijl en boog op een doel. Na verloop van tijd kwamen de Schutters niet alleen meer om te schieten, maar ook om te drinken, om vrienden en kennissen te ontmoeten en om een spelletje te spelen. In 1697 kreeg de toen malige Doele toestemming om ook muzikale activiteiten te ondernemen. Daarmee kunnen we de lijn doortrekken tot nu. In het huidige gebouw gaan concerten hand in hand met de congresfunctie, en komen mensen samen om te genieten en te leren van muziek.

Beste Lezers Toen ik voor het eerst een vertoning van The Lord of the Rings met symfonieorkest meemaakte, was het einde van de film voor mij het moment van de waarheid. Of beter: de aftiteling. De film is dan weliswaar afgelopen, maar het orkest speelt door. Filmpubliek is gewend en masse op te staan zodra de eerste credits voorbij komen, en zoekt snel de weg naar buiten. En dit publiek was filmpubliek, niet het klassieke muziekpubliek. Of zouden ze toch ook voor de muziek gekomen zijn? De aftiteling duurde zeker vijf minuten en het publiek bleef muisstil. Pas toen de laatste noot was afgeslagen door dirigent Ludwig Wicki barstte het overweldigende applaus los. Solisten en het orkest werden hartstochtelijk toegejuicht en alle aanwezigen wisten: we klappen hier vandaag voor de muziekuitvoering, niet zozeer voor de film zelf – hoe geweldig die ook is. Dát was het moment dat we met de ploeg van het Rotterdams Philharmonisch en de Doelen, die naar deze voorstelling in de Royal Albert Hall in Londen was afgereisd, besloten: dit moeten we doen! Natuurlijk, het is uitstekende muziek, goed geschreven en uitdagend voor het orkest om te spelen. En de film is letterlijk en figuurlijk een sprookje – goede redenen voor uitvoeringen in Rotterdam. Maar de belangrijkste reden is dat publiek dat niet gewend is aan klassieke muziek, kennismaakt met een live orkest in volle omvang en in volle glorie in de best mogelijke akoestische omstandigheden. We hebben nu twee van de drie films uit de cyclus vertoond. Beide keren was het een enorm succes, omdat film en muziek ontzag bij het publiek wekten, de energie van het orkest de zaal betoverde (ook door de uitmuntende directie van Wicki), en iedereen, van de doorgewinterde klassieke muziekliefhebber tot de fans die de film al vele keren gezien hadden, onder de indruk raakte van deze overweldigende collectieve ervaring. En dáár doen we het voor. In april sluiten we de The Lord of the Rings-cyclus af met The Return of the King. Maar liefst 11 Academy Awards behaalde deze film, onder meer voor beste film én beste muziek! Mis het niet. Ondertussen denken wij met Ludwig Wicki na over nieuwe projecten. Gabriël Oostvogel directeur-voorzitter

de doelen tipt

tips OM NIET TE MISSEN Bart Diels

Mira van Baalen

tekstschrijver Mijn tip: koop een Red Sofa Bankpas voor de rest van dit seizoen. Dat had u natuurlijk al veel eerder moeten doen, want de meeste concerten van 2012/13 zijn al achter de rug. Maar voor 79 euro is dat passe-partout zelfs nu nog steeds een voordelige koop. Ruim het weekend van 2 en 3 maart in voor Schönbergs bedwelmende Tweede strijk kwartet en het briljante Pianotrio van Ravel. Laad 7 april uw batterijen op met het elektriserende Dubbelsextet van Steve Reich. Raak op 11 mei in de ban van klanktovenaar Tristan Murail en zijn leer meester Olivier Messiaen, en besluit het concertseizoen op 25 mei met maar liefst drie wereldpremières door het DoelenKwartet. Koop daarna meteen een Red Sofa Bankpas voor 2013/14, dan zit u het volgende seizoen echt voor een dubbeltje op de eerste rang.

coördinator communicatie de Doelen Mijn tip voor de lente- en zomermaanden? Ik moest er lang over nadenken, want er zijn veel concerten deze maanden die ik graag zou bezoeken. Maar de keuze bleek gemakkelijker toen onze programmeur vertelde dat Benjamin Zander naar de Doelen komt. Ik moet eerlijk bekennen dat ik Zander niet kende. ‘Bekijk dan zijn Ted Talk even en ik garandeer je dat je om bent’, werd me gezegd. En inderdaad, na het bekijken van zijn voordracht op ted.com stond het buiten kijf welk concert ik u wilde tippen. Zander raakte me met zijn passie, bevlogenheid, energie en humor. Hij is een man met een boodschap, met een prachtig verhaal, met een missie. Zijn orkest bestaat uit jonge musici met wie hij de passie deelt om meer mensen in aanraking te brengen met klassieke muziek. Ik ga zeker naar zijn concert met het Boston Philharmonic Youth Orchestra en wil zijn masterclass een dag eerder trouwens ook niet missen.

Irma van Lierop

Margot wolters

relatiemanager de Doelen Twee jaar geleden was ik bij Cross-Linx in de Doelen. Het was zo’n avond die je nog lang bijblijft. Geweldig onderdeel van het festival is Music Mining. Dan kom je op plekken in het gebouw die normaal gesproken niet voor het publiek toegankelijk zijn. En daar zijn dan intieme concertjes van musici uit het zalenprogramma. Sindsdien ben ik ook fan van The National. Ik had nog nooit van ze gehoord! En nu kijk ik dus echt uit naar Cross-Linx 2013. Het festival staat garant voor avontuurlijke cross-over muziek van het hoogste niveau. Kom maar op!

design manager Studio Lonne Wennekendonk Bij de eerste redactie vergadering van dit magazine, hoorde ik voor het eerst van The Big Day. Dat belooft wat moois dacht ik. Bij het ontvangen van het materiaal voor het artikel werd mijn gevoel bevestigd. Prachtige beelden en een tekst waardoor ik geïnspireerd werd. ‘Kennis maken met podiumkunsten van de toekomst.’ Ik laat me graag inspireren door nieuwe kunst, op welk vlak dan ook. Een dag me laten verrassen door de energie van Codarts studenten, ik kijk er naar uit!

tip van irma

tip van margot

tip van bart

Tip van Mira

zondag 3 maart 2013

Zaterdag 27 april 2013

Een experiment waarbij 600 trappelende Codartsstudenten geven invulling aan elk hoekje van het gebouw.

De Red Sofa Bankpas is, ook al zijn er al verschillende concerten achter de rug, de goedkoopste manier om Red Sofa-concerten te bezoeken.

Dinsdag 25 juni 2013

Cross-linx met o.a. Patrick Watson en Nils Frahm kijk voor meer informatie over dit concert in de concertagenda p. 64

kijk voor meer informatie over dit concert in de concertagenda p. 81

Kijk op www.dedoelen.nl/redsofa

Mahlers Tweede Symfonie door het Boston Philharmonic Youth Orchestra onder leiding van Benjamin Zander Kijk voor meer informatie over dit concert in de concertagenda p. 90. De masterclass vindt u op p. 89.

inhoud

2 DE DOELEN TIPT TIPS OM NIET TE MISSEN

34 KINDERMUZIEKWEEK JUBILEUMEDITIE VAN HET SPEKTAKEL

4 INSTRUMENT IN BEELD DE ZORG VOOR EEN VLEUGEL 6

37 DE DOELEN RELATIES TERUGBLIK DONATEURSEVENEMENT

DE DOELEN REACTIES

7 THE BIG DAY DE TALENTEN VAN MORGEN PRESENTEREN ZICH VANDAAG 14

kunst in de doelen

DE DOELEN OP BEZOEK BIJ BEZOEKERS AAN HET WOORD

44 CONCERT IN BEELD MEDEA

BACH EN HET GETAL BACHS MATTHÄUS PASSION

16 DOELENCAMPUS MARLIES JANSEN OVER FLAMENCO

46 KLASSIEKE MUZIEK VOOR IEDEREEN INTERVIEW MET BENJAMIN ZANDER 49 CROSS-LINX 2013 INTERVIEW MET NILS FRAHM 21

DE DOELEN ONLINE

CONCERT IN BEELD LORD OF THE RINGS THE REtURN OF THE KING LIVE

PATRICIA KOPATCHINSKAJA REIKT NAAR DE STERREN 25 INTERVIEW PATRICIA KOPATCHINSKAJA

DE DOELEN HISTORIE

54 100 JAAR LE SACRE DU PRINTEMPS ROTTERDAMS PHILHARMONISCH ORKEST 61

DE DOELEN ACTIE BESTEL EN WIN!

concertagenda maart 2013

april 2013

mei 2013

juni 2013

juli 2013

kijk voor alle concerten in maart in de concertagenda vanaf pagina 63

kijk voor alle concerten in april in de concertagenda vanaf pagina 73

kijk voor alle concerten in mei in de concertagenda vanaf pagina 82

kijk voor alle concerten in juni in de concertagenda vanaf pagina 88

kijk voor alle concerten in juli in de concertagenda op pagina 90

instrument in beeld

de zorg voor een vleugel door Elsbeth Grievink foto’s Sanne Donders

Gerben Bisschop is kind aan huis bij de Doelen. Minstens drie keer per week komt hij langs om de vleugels te stemmen en te onderhouden. ‘Het is meditatief werk.’

5 ‘De Steinway is de allermooiste vleugel die er is. Dit is er een uit 2007, een jong hondje nog. Dat hoor je. Hij moet nog ingespeeld worden. Toppianisten spelen graag op nieuwere instrumenten, omdat die beter op hun wensen afgestemd kunnen worden. Na 12 jaar klinkt een piano gerijpter, dan is hij meer geschikt voor kamermuziek.’ ‘Tijdens het concert krijgt een vleugel het flink voor z’n kiezen. De felle lampen, de airconditioning, tweeduizend man die ademend en zwetend de zaal in en uit lopen, de tocht van de openstaande deuren: het heeft allemaal invloed op de piano.’ ‘Als ik binnenkom, neem ik plaats achter de piano, begin met spelen en luister. Naar de kwaliteit en de kleur van de klanken, naar de kracht van de tonen, naar de snelheid van zwevingen. Vervolgens ga ik kijken en voelen om te ontdekken waar de mankementen zitten. Ongelijke hamerkoppen, krakende pedalen, verkeerde knikjes in de toetsen, een toon die te zwaar loopt, of juist te licht: ze kunnen het spel van een pianist verwoesten.’ ‘Het is mijn taak om alle onderdelen in de piano zorgvuldig op elkaar af te regelen. Aan de ene kant is het heel technisch, maar het is ook een kwestie van smaak. Het klankideaal van de pianist staat voorop.’

‘Tijdens een concert krijgt een piano het flink voor z’n kiezen.’

‘Je moet een bepaalde rust hebben om dit werk te kunnen doen. Het behandelen van de asjes kost soms al een half uur. Het is bijna meditatief.’ ‘Met gewichtjes controleer ik het aanslag gewicht van een toets. Als een toets van 50 naar 52 gram gegaan is, ga ik kijken waar het probleem zit. Het gaat soms om tiende of zelfs honderste millimeters. Goede pianisten hebben zúlke delicate spieren in hun vingers, die merken het allerkleinste verschil meteen op. De echte toppianisten, onthouden hun hele spel lang dat die ene toets iets zwaarder gaat dan normaal, en houden daar rekening mee.’

‘In mijn koffer zit in een notendop wat ik nodig heb om de vleugel te onderhouden. Stemhamer, stemkeiltjes, stemvork, poetsdoekjes, hamerkopver harder, een pincet, viltjes voor onder de toetsen, micrometer, schuurlatjes, een intoneernaaldhouder, tangetjes, een complete chemicaliënapotheek en nog veel meer… Het is een ware survivalkit. En alles heeft een vaste plek. Als er iets ontbreekt, raak ik lichtelijk in paniek: dan is het misschien in de piano achter gebleven. Dat kan desastreus zijn.’

de doelen reacties Bart Vriens

@dedoelen dank voor mooie avond, en dank voor meedenken voor een geweldig huwelijkskado voor mijn vrouw! De Doelen regelde een meet & greet met Tito Paris tijdens Noite Cabo Verde, als huwelijkscadeau van de heer Vriens.

na het verzenden van een e-mail met persrecensies over De Beethoven Belevenis:

J.F. Scheenstra Hartelijk dank voor het plaatsen van recensies naar aanleiding van de Beethoven Belevenis en de vertolking door Kristian Bezuidenhout. Ik had het al willen vragen, maar nu werd ik op mijn wenken bediend! Graag na iedere uitvoering zo’n recensie. Hartelijk dank daarvoor. D. Klootwijk Ik onderschrijf deze recensies van harte. Ook dit jaar weer genoten van de Beethoven Belevenis. Volgend jaar de Beethoven Belevenis III? Dank voor alle hartverwarmende reacties die we na De Beethoven Belevenis II mochten ontvangen. En ja: er komt een vervolg met De Beethoven Belevenis III. Meer daarover in de Abonnementenbrochure die in de laatste week van februari verschijnt.

Daan D@daandirf over de 6+ familievoorstelling Vinni Puh van Insomnio:

@deDoelen Vinni Puh was erg leuk. Mooi gedaan. Prachtige muziek. We kenden de filmpjes al. Live muziek en Nederlandse taal gaven mooie extra dimensie.

Gonja van den Braak

Toen ik mijn 5 of 6-jarige dochter voor het eerst meenam naar een concert zei ze, omhoog kijkend naar de plafonds en de lampen; ‘o mam, ik wist niet dat de wereld zó mooi was...’

De heer Van Berkel

Ik ontving vandaag mijn toegangskaarten, helaas op de verkeerde naam. Wij zijn niet Cees en Inge de Bruin. Een reactie die wij vaker krijgen. Het gaat hier om een plaatsaanduiding. De zaalvakken aan de zijkant van de Grote Zaal zijn gesponsord door Cees en Inge de Bruin. Wij zijn hen daar erg dankbaar voor – niet alleen voor de geldelijke steun ten behoeve van de vernieuwing van de Grote Zaal, maar ook omdat deze zichtbare ondersteuning een voorbeeld is van betrokkenheid en modern mecenaat dat navolging verdient. Als u aan de zijkanten van de zaal uw stoel heeft geboekt is de plaatsaanduiding op de kaarten dus ‘Cees en Inge de Bruin RING’. Uw naam staat elders op het ticket aangegeven.

Ook iets te melden? Graag! Mail naar communicatie@dedoelen.nl of volg ons op twitter.com/dedoelen en facebook.com/dedoelen

The Big Day De talenten van morgen presenteren zich vandaag door Elsbeth Grievink foto’s Joke Schot, Jan Hordijk. Arthur Hofmeester, Konrad Szymanski

Ze zijn gretig, onbevangen, open-minded, experimenteel, grensverleggend en wars Op zaterdag 27 april nemen van hokjes.

600 studenten van Codarts de Doelen helemaal over, tijdens The Big Day. Uw kans om kennis te maken met de podiumkunsten van de toekomst. »

‘Laat zien wat je in huis hebt, toon je pracht en praal.’

Op The Big Day gaan de deuren van de Doelen ’s ochtends om 12 uur open, om pas diep in de nacht weer te sluiten. Tussen die twee tijdstippen is ons gebouw in handen van 600 trappelende Codartsstudenten. Zij geven invulling aan elk hoekje van ons gebouw. Dans, muziektheater, circus, jazz, klassieke muziek, wereldmuziek, popmuziek en educatie: alle afdelingen zijn vertegenwoordigd in een programma dat bol staat van de crossovers. U bent meer dan welkom om te komen kijken, het talent van morgen te ontmoeten en een inkijkje te krijgen in de podium kunsten van de toekomst. Want dit zijn de mensen die het de komende jaren gaan doen! Carte blanche

Talentontwikkeling is een van de belangrijkste aandachtspunten van de Doelen. De samenwerking met onze directe buren, hbo-kunstopleiding Codarts, is daarom de laatste jaren alleen maar geïntensiveerd. The Big Day is de climax van die samen werking. Een avontuurlijk experiment waarin alles samenkomt. Neil Wallace, Hoofd programmering van de Doelen: ‘Er wordt op dit moment zo denigrerend gesproken over podiumkunstenaars. Het is tijd voor een tegengeluid. Om te laten zien waar kunst vakonderwijs voor staat en om het maatschappelijk belang ervan te duiden, organiseren we The Big Day. We zeggen tegen de studenten: laat zien wat je in huis hebt, toon je pracht en praal. Laat niet alleen zien welke vaardigheden je beheerst, maar maak vooral ook duidelijk wat de waarde is van wat je doet. Verder krijgen ze carte blanche.’ Buiten de lijntjes

De concerten, workshops (u kunt zelf ook meedoen!) en demonstraties die op het programma staan, zijn niet wat u gewend bent. Deze studenten beheersen hun techniek, maar kleuren graag buiten de lijntjes. Hans de Lange is als programmeur van de Doelen nauw betrokken bij de organisatie van The Big Day: ‘Neil en ik zijn elke keer weer verrast over het enorme talent dat er rondloopt bij Codarts. De studenten van nu gaan verder dan het zo goed mogelijk beheersen van hun vaardigheden. Ze slaan nieuwe wegen in, waardoor nieuwe muziek ontstaat. Of nieuwe dans. Er gebeurt nu zo veel, dat we wellicht aan het begin staan van een nieuwe stroming. Wie naar The Big Day komt, krijgt daar een voorproefje van’. »

Nuttelozen van de Nacht (Jacques Brel), Showcase 2012

Studio-avond Docent Dans

Op het programma

Denk aan een koor dat wordt gevormd door veertig zangtalenten van Codarts, waarbinnen elk individu een andere nationaliteit heeft. Studenten dans die, begeleid door Conny Janssen, laten zien wat ze in huis hebben. Circusstudenten die u in een tot circuspaleis omgetoverde Arcadis Zaal versteld doen staan van hun acrobatische kunsten. Een van dĂŠ hoogtepunten wordt The Big Food: een foyer wordt tot culinair plein getransformeerd,

waar u geniet van lekkere hapjes uit de vele culturen die Rotterdam rijk is. Tijdens het eten trekt een bomÂbastische, veelkleurige optocht voorbij waarin alle kunstdisciplines van Codarts samenkomen: van jongleurs tot dansers, van strijkkwartet tot tango-duo: ze komen allemaal langs uw tafeltje gewandeld en gedanst. De kans dat het bij u als bezoeker ook gaat kriebelen, is groot. Âť

Codarts Big Band

Speelt u een instrument? Doe dan mee aan The Big Talent Bang, een orkest dat ter plekke wordt samengesteld en een concert geeft dat door alle genres heen fietst.

Showcase 2012

Take Off 2011, eindexamenvoorstelling Circus Arts

Backstage bij de dansvoorstelling Talent On The Move.

Band met de stad

Paul van Brugge is hoofddocent jazzcompositie op Codarts: ‘The Big Day geeft ons de kans te onderstrepen hoe belangrijk onze hbo-opleiding is, en tegelijk de banden met de stad aan te halen. Er zijn in Rotterdam heel veel etnische groeperingen die heel actief muziek maken, maar nog nooit in het conservatorium zijn geweest. The Big Day maakt het mogelijk die groepen actief te betrekken. Dat is voor ons én onze studenten een fantastische uitdaging’. Een mooi voorbeeld van zo’n samenwerking is The Big Smile. Een genre-overstijgend project waarin studenten van Codarts én jongeren uit achterstandswijken in Rotterdam-Zuid met dans bijdragen aan een positieve sfeer op straat. Neil Wallace vindt dat tekenend voor de studenten van dit moment: ‘Ze hebben het zelfvertrouwen en de vaardigheden om samen te werken met non-professionals’. De avond eindigt met een Big Bye Bye: een film met beelden van de stad Rotterdam, waarop de studenten op muzikale en theatrale manier reageren. Daarna is de vloer vrij voor Codarts’ weergaloze Salsa-band, en gaan studenten, hun families en vrienden, en alle andere bezoekers, samen de dansvloer op, tijdens The Big Afterparty. Komt dat zien. •

Backstage bij de dansvoorstelling Talent On The Move.

‘The Big Day geeft ons de kans te onderstrepen hoe belangrijk onze opleiding is, en tegelijk de banden met de stad aan te halen.’

The Big Day wordt mede mogelijk gemaakt door: G.Ph. Verhagen-Stichting Stichting Bevordering van Volkskracht Stichting Swart-Van Essen Stichting Verzameling van Wijngaarden-Boot Van Cappellen Stichting Van Ommeren – de Voogt Stichting Stichting Vrienden van Codarts Stichting Vrienden van Vijverberg

Take Off 2011, eindexamenvoorstelling Circus Arts.

THE BIG DAY

Big Groove

wat hoogtepunten op een rijtje

The Houdini’s ontmoeten de Codarts Big band voor een flinke dosis high energy speed-bop.

Het programma van The Big Day duurt van 12 uur in de middag tot 2 uur ’s nachts. Het is zo omvangrijk en zo dynamisch, dat het nauwelijks mogelijk is alle acts in een schema op te nemen. Daarom hier een overzicht van de hoogtepunten die u niet wilt missen…

Workshops

Denderend dansdrieluik

Op het programma werken van Stravinsky, Prokofjev en Satie.

Een denderend drieluik door drie topchoreografen: Ed Wubbe, Conny Jansen en Jens Van Daele.

Big Bye Bye Álle disciplines komen samen in

Voor wie zelf ook zijn energie kwijt wil zijn er gedurende de dag en avond talloze workshops te volgen: van circus tot dans en muziek.

Codarts Symfonie Orkest

Big Food

bonte stoet van musici, jongleurs en dansers aan u voorbij (meedoen mag!).

Een foyer wordt omgetoverd tot foodplaza en terwijl u eet trekt een

een spectaculaire slotmanifestatie. Er klinkt muziek uit alle hoeken van de wereld, circusstudenten vliegen door de lucht en dansers wervelen over het podium. … en verder zijn er: workshops en voorstellingen voor kinderen, spetterende afterparty, jazzconcerten, Commedia dell’ Arte, muziektheatervoorstellingen, Schönbergs ‘Pierrot Lunaire’ door het Codarts kamerorkest en nog tientallen andere acts.

bestel nu uw kaarten zaterdag 27 april 2013 12.00 tot 02.00 uur

The Big Day kaarten slechts ¤ 10,kijk voor meer informatie over dit concert in de concertagenda p. 81

Bachs Matthäus-Passion

componeren met passer, calculator en verborgen boodschappen door Clemens Romijn Twee kleuren inkt Toen Johann Sebastian Bach zijn MatthäusPassion op papier zette, kon hij onmogelijk weten dat het werk nog eeuwen later de tongen zou roeren. En zeker niet dat het ‘het evangelie volgens Bach’ genoemd zou worden. Dat hij een groots project onder handen had wist hij zeker. Ook dat zijn Matthäus-Passion alle eerdere kerkmuziek van hemzelf en van anderen overschaduwde qua omvang, opzet, techniek, expressie en moeilijkheidsgraad. Toen zijn vrouw Anna Magdalena Bach op een basso-continuopartij van de Matthäus schreef ‘zur groß Bassion’ (= behoort bij de grote passie), wist iedereen in de familie wat ze bedoelde. Ook voor hen was er maar één ‘grote passie’. Dat Bach deze passie koesterde als zijn beste meesterwerk blijkt uit de nette kopie hij die zo’n negen jaar na de eerste uitvoering (op Goede Vrijdag 1727) vervaardigde. Met uiterste precisie calligrafeerde hij zijn partituur, niet met een willekeurige inkt, nee, in twee kleuren. Donkerbruine inkt gebruikte hij voor het grootste deel van de noten, rode

Partituur van Bach in twee kleuren inkt. Onderaan het salvo van 190 noten.

inkt alleen voor de bijbelteksten van de evangelist en voor de koraalmelodie ‘O Lamm Gottes unschuldig’ in het eerste koor. Toen de partituur later beschadigd raakte, herstelde Bach haar met nieuwe stroken papier waarop hij de verdwenen muziek opnieuw noteerde.

Twee delen van het kruis Bach moet aan zijn Matthäus hebben gewerkt als aan een architectonisch bouwplan, als aan een muzikale reuzenpreek voor Goede Vrijdag. Hij legde het avondvullende werk aan in twee delen, in twee ongelijke helften. De in totaal 68 gedeelten verdeelde hij als volgt: 35 nummers (= 1322 maten) voor deel 1 en 43 nummers (=1499 maten) voor deel 2. Zoals destijds gebruikelijk was, werd het eerste deel vóór de preek uitgevoerd en het tweede deel erna. Zo weerspiegelde de Matthäus-Passion de bifocale structuur van een lutherse preek, namelijk de explicatio en applicatio, de bijbeluitleg en de toepassing ervan, een praktisch en moreel advies dus.

‘Bach moet aan zijn Matthäus hebben gewerkt als aan een architectonisch bouwplan, als aan een muzikale reuzenpreek voor Goede Vrijdag.’

‘…verborgen verwijzingen en symbolieken behoorden tot een goed gevestigde kerkelijke traditie, maar bezigde Bach die ook?’ Diverse commentatoren zien in die twee ongelijke helften van de passie de vorm van een kruis, het kortere eerste deel stelt het horizontale deel voor en het langere tweede deel het verticale deel van het kruis. Bach zou zich bij zijn macro- en microplanning van de Matthäus-Passion hebben laten leiden door verhoudingen, getallen en symboliek, zoals traditie was in de muziek van de zeventiende en achttiende eeuw. In veel muziekboeken uit Bachs tijd wordt immers verwezen naar een tekst uit het apocriefe bijbelboek De wijsheden van Salomo: ‘Alles hebt gij naar maat, getal en gewicht geordend.’ Zo zou een componist zijn muziek moeten baseren op een van tevoren bepaald patroon gebaseerd op getallen en verhoudingen, precies zoals God het heelal zou hebben ‘geconstrueerd’. De in dit verband vaak geciteerde Duitse mathematicus en filosoof Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) beschreef muziek als ‘verborgen sommen van een geest die zich er niet van bewust is dat hij aan het rekenen is.’

Bach en het getal? Hoewel er geen enkele uitlating van Bach bestaat over het constructief en symbolisch gebruik van getallen, is er toch een aparte tak in de Bach-wetenschap gegroeid die zich daarmee bezighoudt. Vooral sinds de artikelen van de Duitse musicoloog en theoloog Friedrich Smend uit 1947. Hij beweerde dat Bach in zijn composities een code heeft gebruikt die berust op de rangnummers van de letters uit het alfabet. Volgens die methode is A=1, B=2 enz. Zo is de getalswaarde van de naam Bach gelijk aan 14 (B=2, A=1, C=3, H=8; totaal=14). Is het toeval dat het getal 14 veelvuldig voorkomt in de Matthäus-Passion? Zo telt het werk bijvoorbeeld 14 koralen. De in totaal 68 gedeelten van de passie vormen eveneens het getal 14 (6+8=14). Bovendien bevat de Matthäus-Passion naast

de 14 koralen 27 passages waarin uit het evangelie van Matteüs wordt gereciteerd, en 27 overige stukken. Het getal 27 zou bij Bach staan voor de drieëenheid van God (3×3×3). De 27 stukken evangelietekst bestaan uit in totaal 729 maten, wat het kwadraat is van 27. En als men 2 en 7 met elkaar vermenigvuldigt is het resultaat opnieuw 14. Een frappant geval van mogelijke getals symboliek is te vinden in het koor over het aanstaande verraad van Jezus ‘Herr, bin ich’s?’ Dit is het moment dat Jezus met zijn 12 apostelen bijeen is voor het laatste avondmaal. De woorden ‘Herr, bin ich’s?’ worden 11 keer herhaald en geen 12 keer. Judas (de verrader) zingt immers niet mee. Wanneer Jezus de beker met wijn met zijn leerlingen deelt, worden zijn woorden begeleid door een basso continuolijn van precies 116 noten lang. Merkwaardig genoeg onderbreekt Bach de basso continuo na de dertiende noot. Is het toeval dat in psalm 116 vers 13 luidt: ‘Ik zal de beker des heils nemen en de naam van de verlosser aanroepen’? Dit soort verborgen verwijzingen en symbolieken behoorden tot een goed gevestigde kerkelijke traditie, maar bezigde Bach die ook? Of berusten veel van de gevonden ‘boodschappen’ op toeval? Smend ‘ontdekte’ nog andere verwijzingen in het aantal noten van bepaalde passages en gedeelten. Zo telde hij alle noten van de basso continuo in de recitatieven van de Christuspartij en kwam tot een totaal van 365 noten, hetgeen overeenkomt met het aantal dagen in het jaar. Zo zou Bach hebben willen aangeven dat Jezus de basis van alle dagen van het jaar vormt.

Aardbeving in de noten Een zeer angstaanjagend tafereel is het tenorrecitatief nummer 63a, waar na het overlijden van Jezus de tekst luidt: ‘der Vorhang im Tempel zerriss in zwei Stück

Manuscript van Bach met de melodie van koraal ‘O Lamm Gottes unschuldig’ in rode inkt

von oben an bis unten aus’. Hier heeft Bach met groot gevoel voor theater de retorische figuren van de anabasis en katabasis kunnen inzetten, de stijgende en dalende melodische lijn. Deze laatste suist zelfs in een peilloze diepte van twee octaven, tot de laagste noot van de basso continuo. Ook als men de tekst niet verstaat is het pijn lijk duidelijk: onder een levensgevaarlijke chromatiek stuwen immense krachten de wereld en zijn noten omhoog. In zijn onmetelijke toorn laat God de aarde beven. Rotsen splijten, graven scheuren open en de heiligen die daarin rusten staan op. De basso continuo lost hier een enorm salvo 32ste noten om de aardbeving kracht bij te zetten... Honderdnegentig noten om precies te zijn. Ooit telde iemand ze na. •

Uitvoeringen Matthäus-Passion Al meer dan 90 jaar zijn de uitvoeringen van de Matthäus-Passion door De Nederlandse Bachvereniging een begrip in binnen- en buitenland. Mis de uitvoering op 18 maart in de Doelen niet! Ook het Rotterdams Philharmonisch Orkest voert Bachs meesterwerk uit, op 27, 28 en 29 maart. Kijk voor meer informatie over deze concerten in de concertagenda achterin dit magazine

doelencampus

Marlies jansen over

Flamenco in de Doelen door Marlies Jansen

Alberto Sellés

Asunción Pérez ‘Choni’

Over DoelenCampus:

De laatste jaren heeft de Doelen zijn activiteiten op het gebied van educatie sterk uitgebreid met inleidingen, nabesprekingen, debatten en openbare masterclasses. Deze activiteiten vallen sinds dit jaar onder de term DoelenCampus. De flamenco-avonden in de Doelen – met een breed scala aan activiteiten op één avond – verdienen dan ook zonder twijfel het predikaat DoelenCampus.

Liefhebbers van flamenco komen al jarenlang trouw naar de flamencovoorstellingen in de Doelen. Vanaf het seizoen 2012/2013 is dat helemaal de moeite waard. Elke flamencovoorstelling wordt omkleed met een avond vullend programma: een inleiding vooraf, een meet & greet met de artiesten, een miniworkshop met een echte flamencodanseres en een optreden in de foyer van flamencoartiesten in opleiding. Flamencojournaliste Marlies Jansen vertelt er meer over. Het begon tijdens de derde Nederlandse Flamencobiënnale, in januari 2011. De organisatoren vroegen danseres Mirjam Bloem en ondergetekende om na afloop van de openingsvoorstelling een meet & greet te verzorgen met de artiesten. Nu is het Nederlandse flamencowereldje klein en knus, dus Mirjam en ik kennen elkaar al jaren. Ooit stonden we samen in de dansles. Zij heeft zich sindsdien ontplooid tot een professionele flamencodanseres, met een bloeiende dansschool in Rotterdam. Ikzelf ben een andere richting ingeslagen. Min of meer toevallig kwam ik in 1995 terecht bij het Nederlandse flamencotijdschrift Aficionao.

‘Wat weten mensen eigenlijk over flamenco en – nog belangrijker – wat willen ze weten?’

Eigenlijk alleen als eindredacteur, om de ergste taalfouten eruit te halen. Maar van lieverlee ging ik mij steeds meer verdiepen in de flamenco, reisde ik naar Spanje om festivals bij te wonen en cd- en boekwinkels af te struinen en leerde ik Spaans zodat ik artiesten kon interviewen. Zo ontwikkelde ik mij tot iets wat ze in Spanje gewichtig ‘flamencoloog’ noemen, maar waar ik liever de term ‘flamencokenner’ op plak. Nog steeds schrijf ik voor het flamencoblad, dat inmiddels Mundo Flamenco heet, maar ook houd ik lezingen en inleidingen bij voorstellingen in diverse theaters. Geen diva’s

Maar we hadden het over die meet & greet tijdens de Flamencobiënnale, in de foyer van de Rotterdamse Schouwburg. We hadden de artiesten feestelijk op een trap gedrapeerd, met het publiek er in een wijde kring omheen. Van tevoren hadden we de taken verdeeld: Mirjam zou met een microfoon door het publiek lopen om vragen te sprokkelen en ik zat met een tweede microfoon tussen de artiesten om heen en weer te vertalen tussen Nederlands en Spaans. Het werd een leuk gesprek. Wat ik na vele jaren interviewen allang ontdekt had – dat flamenco-artiesten geen over het paard getilde diva’s zijn, maar leuke, communicatieve mensen die ontzettend graag over hun kunst vertellen, zolang het maar in het Spaans mag – dat werd het Rotterdamse publiek ook al snel duidelijk. Er kwamen steeds meer vragen los. ‘Waarom was er geen gitaar bij?’, vroeg iemand aan pianist Dorantes, die inderdaad voor zijn voorstelling wel een zanger, een contrabassist, een fluitist, een percussionist en een danser had uitgenodigd, maar het meest voor de hand liggende instrument, de gitaar, had weggelaten. »

Doelencampus ‘Het was niet nodig’, antwoordde de pianist, enigszins in het defensief gedrongen. Zanger José Valencia nam het ridderlijk voor hem op: ‘Als er goede muziek is en goede muzikanten, dan maakt het instrument niet uit!’

flamenco-ensemble van Codarts

Toen Hans de Lange, de programmeur wereldmuziek van de Doelen, met Mirjam Bloem overlegde hoe ze de flamenco voorstellingen in de Doelen wat meer konden aankleden, belde zij mij of ik er voor voelde om inleidingen te verzorgen en of we dan ook weer na elke voorstelling zo’n meet & greet konden doen. Daar hoefde ik niet lang over na te denken. Ik vind het een vreugde om over flamenco te schrijven, maar soms zijn de lezers wel erg anoniem. Af en toe een verhaal houden, met aan het slot een welgemeend ‘Zijn er nog vragen?’ houdt mij bij de les: Wat weten mensen eigenlijk over flamenco en – nog belangrijker – wat willen ze weten? Een manier van leven

Het mooiste is natuurlijk om de artiesten zelf aan het woord te laten. Het is tenslotte hún kunst, hún creativiteit, hún leven. Want voor flamenco-artiesten is flamenco meer dan iets wat ze op het podium doen en in hun oefenstudio. Flamenco is voor

Marlies Jansen in gesprek met Mariana Cornejo

‘En toen zong Mariana, zomaar op de knalrode sofa in de foyer van de Doelen, een prachtige tanguillo. Omdat ze die Rotterdammers zo’n aardig publiek vond.’

DoelenCampus activiteiten Flamenco-avonden zoals in dit artikel beschreven, vallen onder wat wij DoelenCampus noemen. Een breed scala aan activiteiten gericht op verdieping en educatie met als doel een intensere muziekbeleving. Op deze pagina’s vindt u een greep uit de DoelenCampusactiviteiten in de maanden maart t/m juni. In de concertagenda achterin deze agenda herkent u alle activiteiten aan dit symbool. DoelenCampus activiteiten

DoelenCampus activiteiten

zondag 3 maart

Een gouden zondag Ook meet & greets vallen onder DoelenCampus. Ze stellen u in staat om de musici zélf te vragen naar hun visie en drijfveren. Die kans heeft u bijvoorbeeld na afloop van het kamermuziekconcert van Torleif Thedéen en Itamar Golan. We schenken er ook nog een glaasje champagne bij. zondag 3 maart Gouden zondag met Torleif Thedéen (cello) en Itamar Golan (piano) Itamar Golan

> DoelenCampus activiteiten

> DoelenCampus

hen een manier van leven. Hoe vaak ik niet gezang en geklap heb horen klinken uit de kleedkamer, als ik de mensen na een voorstelling even ging begroeten? Of uit het busje, wanneer dat met artiesten volgeladen naar het hotel vertrok? Flamenco is voor de meesten niet zomaar een kunstje dat ze hebben aangeleerd, maar iets waarmee ze zijn opgegroeid, dat net zo vanzelfsprekend bij hun leven hoort als eten, drinken en slapen. En dat ze graag met anderen delen.

Mirjam Bloem Als flamencodansdocent heb ik altijd de drang gehad de cursisten van mijn dansschool Flamenco Rosa de Compás en de bezoekers van de voorstelling meer te betrekken bij wat er gebeurt als je flamenco ervaart. Een gesprek met Hans de Lange resulteerde in het houden van een meet & greet met de artiesten. Na dit twee keer alleen te hebben gedaan was ik toe aan versterking. Ik vind het meer mijn plek om vragen te ontfutselen aan toeschouwers. Toen ik met Marlies een interview met flamencopianist Dorantes had afgenomen tijdens de Flamencobiënnale van 2011, was ik ervan overtuigd dat wij in onze samenwerking elkaar versterken. Ik houd zeer van het interactieve, dus de cursisten, of in dit geval het publiek, zelf de vragen laten stellen. In deze setting is daar veel gelegenheid voor. Het doel, de bezoekers meer bieden na de voorstelling, is zeker bereikt. Een nieuw item tijdens deze avond is een interactieve (dans)workshop met het publiek tijdens de pauze of na de voorstelling. Het gaat erom de mensen de energie te laten voelen die bijvoorbeeld het klappen alleen al oplevert. Mochten we bovendien aan dansen toekomen, dan is dit een zeer behapbaar stukje, zodat iedereen kan deelnemen. Laagdrempelig dus. Daarom verheug ik mij ook op de samenwerking met studenten van Codarts die de flamenco-avonden ondersteunen met muziek voor en na de voorstelling.

5 t/m 14 april 2013

Het heeft al mooie momenten opgeleverd. Zoals die keer dat zangeres Mariana Cornejo tijdens de voorstelling geen tanguillo had gezongen, terwijl die vrolijke flamencostijl uit haar moeder stad Cádiz zo’n beetje haar handelsmerk is. Die had ze toch gemist, verzuchtte een dame uit het publiek. En toen zong Mariana, zomaar op de knalrode sofa in de foyer van de Doelen, zonder gitaarbegeleiding, een prachtige tanguillo. Omdat ze die Rotterdammers zo’n aardig publiek vond. Voor het seizoen 2012-2013 zijn de flamencovoorstellingen, in het kader van de DoelenCampus, uitgebreid tot een avondvullend programma. Het begint om half acht met een half uur inleiding. Ik vertel wat over flamenco in het algemeen – natuurlijk snijd ik daarbij iedere keer een ander thema aan – en ga dan in op de artiest(en) van die avond en de voorstelling die zij gaan brengen. Dan is er een kwartier voor een versnapering, waarna het tijd is voor de voorstelling, meestal in de Jurriaanse Zaal. Dat is voor flamenco de ideale plek: met een hoog podium en een oplopende tribune, zodat iedereen de danser(s) goed kan zien, en klein genoeg om de voor flamenco zo bevorderlijke intimiteit te bieden. Daarna is het nog lang gezellig in de foyer: een kleine flamencoworkshop van Mirjam Bloem voor absolute beginners, een meet & greet met de artiesten en een optreden door de flamencoleerlingen van Codarts - Rotterdams Conservatorium. »

vanaf 7 maart 2013

20 & 30 maart en 25 mei

Kindermuziekweek

Virus

concertinleidingen

Wij hechten er zeer veel belang aan om kinderen al zo jong mogelijk in contact te brengen met live muziek en instrumenten. Eigenlijk valt de hele Kindermuziekweek daarmee onder DoelenCampus. Er zijn onder meer workshops voor kinderen, samenspeelconcerten voor jonge muzikantjes en ook voor scholen en bso’s hebben wij in deze periode een uitgebreid activiteitenprogramma. Zie het hele programma op pagina 34 t/m 36

Virus is een radioprogramma dat in samenwerking met Radio 4, AVRO, de Doelen en de Rotterdamse Schouwburg wordt geproduceerd. De opnames vinden vanaf 7 maart iedere donderdag plaats in de Rotterdamse Schouwburg en zijn geheel gratis bij te wonen. In iedere uitzending veel live muziek en interviews met musici die u toegang geven tot hun wereld. Virus, vanaf 7 maart iedere donder dag om 22.00 uur in de Rotterdamse Schouwburg

Voorafgaand aan steeds meer concerten kunt u deze inleidingen gratis bezoeken*. In de periode maart t/m juni zijn er onder meer de volgende inleidingen: 20 maart inleiding op The Martial Arts Trilogy van Tan Dun door Neil Wallace 30 maart laat u meevoeren naar het Wenen van de negentiende eeuw door inleider Huib Ramaer 25 mei maar liefst drie wereld premières in één concert, dat verdient toelichting: inleiding door Hans Woudenberg en Frank de Groot

s activiteiten

Virus

* inleidingen op concerten van het Rotterdams Philharmonisch zijn tegen betaling te bezoeken

> DoelenCampus activiteiten

DoelenCampus activiteiten

> DoelenCampus activiteiten

Ricardo Mendeville, flamencodocent Codarts De studierichting flamencogitaar binnen de afdeling Wereldmuziek van Codarts bestaat al sinds 1985. In de eerste jaren was iedere studierichting heel erg gefocust op zijn eigen ontwikkeling. Tegenwoordig is de samenwerking tussen de verschillende studierichtingen van de school steeds intensiever. Er is een aantal verschillende ensembles waar de studenten van de hele school aan kunnen deelnemen, waaronder een flamenco-ensemble. Leerlingen flamencogitaar worden geacht om in hun derde of vierde jaar deel te nemen aan het ensemble. Voor leerlingen uit de andere studierichtingen is het niet verplicht, maar ze krijgen er wel studiepunten voor. Zo telt het ensemble dit jaar bijvoorbeeld een klassieke violist, fluitist en klarinettist, een bassist en een latin percussionist. Het ensemble is iedere keer anders van samenstelling. Het is flexibel en geeft zo inhoud aan onze filosofie: om verschillende muzikale tradities bij elkaar te brengen. Flamencogitarist Alexander Preuss, een van onze docenten, geeft leiding aan de groep en maakt de arrangementen.

Alberto Sellés

Vrouwelijke gratie en mannelijke kracht

In oktober 2012 zijn we van start gegaan met danser Marco Flores. In het voorjaar van 2013 staan nog twee flamenco-avonden op het programma. Op vrijdag 15 april toont danseres Asunción Pérez ‘Choni’ de elegantie van de Sevillaanse school: de hoofse flamencostijl waarbij de vrouwelijke gratie centraal staat. Het zinnebeeld van deze stijl is de bata de cola, de flamencojurk met een lange sleep, die de danseres met allerlei draaien en vloeiende bewegingen om zich heen drapeert. En op 10 mei toont de jonge danser Alberto Sellés de kracht van de mannelijke flamencodans, met energieke bewegingen en explosief voetenwerk.

Wat betreft het repertoire staan we open voor alle mogelijke instrumentale combinaties, maar we zijn wel veeleisend: je moet de traditie leren. Dat beweert onze hoofddocent Paco Peña ook: een technische basis en een kennis van stijlen zijn nodig om daarna vrij te zijn in wat je ermee doet. En dat spreekt aan, want we trekken studenten uit heel Europa.

Ik hoop alle flamencofans – de trouwe oude garde, maar ook nieuwe gegadigden – op die avonden te mogen begroeten. En bedenk alvast een goede vraag, niet alleen voor mij, maar vooral voor de artiesten. •

zondag 28 april

Zondagfestival met Liza Ferschtman

DoelenCampus activiteiten

Wie ooit een Zondagfestival heeft meegemaakt, weet dat deze middagen een kans bieden tot een bijzondere verdieping in de muziek. In april staat Liza Ferschtman in de schijnwerpers tijdens ‘haar’ zondagfestival. ‘Met wie wil je spelen’, vroegen wij haar, ‘wát wil je spelen’ en, ‘wat wil je vertellen’. Deze dag is daarvan het resultaat en biedt naast heel veel muziek ook onder meer een meet & greet met de musici. zondag 28 april Zondagfestival Ferschtman spiritueel

DoelenCampus activiteiten

Aan dit icoon herkent u in de agenda vanaf pagina 62 alle activiteiten die in het kader van DoelenCampus plaatsvinden.

> DoelenCampus activiteiten

bestel nu uw kaarten vrijdag 15 maart

Flamencodanseres Asunción Pérez ‘Choni’ vrijdag 10 mei

Flamencodanser Alberte Sellés kijk voor meer informatie over deze concerten in de agenda op p.67 en p.83

de doelen online virus VIRUS is een wervelend muziekprogramma op Radio4 met live optredens dat gepresenteerd wordt door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. De afleveringen worden iedere donderdagavond vanaf 22.00 uur in de Rotterdamse Schouwburg opgenomen en zijn gratis toegankelijk. Op de website van VIRUS zijn alle afleveringen terug te zien: virus.radio4.nl. Omdat VIRUS ook met medewerking van de Doelen wordt gemaakt, zijn hier ook bijzondere ‘Doelengasten’ terug te vinden zoals Kristian Bezuidenhout, Emanuel Ax en Moya Brennan.

VEEL LUISTEREN, HEEL VEEL LEREN Muziekweb.nl is de website van de Centrale Discotheek Rotterdam. Ook als je hier geen cd’s leent een uitstekende website om eens te bezoeken. De website biedt oneindig veel muziekfragmenten, goed te vinden op bijvoorbeeld thema, muziekstijl of uitvoerenden. U kunt er muziekadvies inwinnen en nieuwsberichten uit de muziekwereld lezen en vindt er boeiende muziekwijzers. Korte introductiecursussen over allerlei muziekstijlen. Van klassiek tot jazz, van country tot balletmuziek, van pop tot Celtic en van zigeunermuziek tot kindermuziek.

SPRUITAGENDA Uktuktuk.nl is een online agenda voor ouders van kindjes vanaf 0 jaar in Rotterdam. Mét natuurlijk ook veel leuke tips voor culturele activiteiten in de stad.

muziek van nu Op muziekvan.nu bloggen diverse musicologen, publicisten, redacteuren en componisten over – de naam zegt het al – 20e en 21ste eeuwse muziek. Een website met leuke concerttips, maar vooral met veel, heel veel boeiende artikelen.

kindermuziekweek De Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest presenteren van 5 tot en met 14 april de jubileumeditie van de Kindermuziek week. Alle ins en outs over dit bijzondere festival en de laatste informatie over de wereldrecordpoging die we ondernemen staat op kindermuziekweek.nl.

concert in beeld

‘Middle Earth’ komt nog meer tot leven Na de Nederlandse premières van de live-filmbegeleiding The Lord of the Rings I – The Fellowship of the Ring en deel II – The Two Towers presenteren de Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest het laatste deel van deze indrukwekkende trilogie. Mis het niet!

Tolkien en Rotterdam The Lord of the Rings-auteur Tolkien had een speciale band met Rotterdam. Hoewel de karakters in zijn boeken de grootste reizen maakte, was hij zelf helemaal niet reislustig. Slechts één keer in zijn leven heeft hij een verzoek aanvaard om in het buitenland een lezing te houden. Die lezing vond plaats in Rotterdam, op 28 maart 1958.

Lees via Layar een leuk verslag over die lezing.

23 The Lord of the Rings - The Return of the King won niet minder dan 11 Academy Awards, 4 Golden Globes en nog vele andere prijzen. De bejubelde film wordt in de Doelen op groot scherm vertoond terwijl het Rotterdams Philharmonisch Orkest en koren de muziek tot leven brengen. Dat dit voor een veel intensere beleving zorgt dan het bekijken van de film in de bioscoopzaal, ontdekte ook componist Howard Shore toen hij Lord of the Rings LIVE voor het eerst meemaakte. ‘From the very first time I sat in the audience watching and listening, I felt that I was seeing the music with more clarity and hearing the image in an entirely new way. It became a completely new experience.’ Na grote successen in onder meer Londen en New York, brengen het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Doelen dit grootschalige project voor het eerst in Nederland. Met The Return of The King sluiten we de trilogie af, maar we kijken samen met dirigent Ludwig Wicki al naar de mogelijkheid om in 2014 een mooie opvolging te presenteren.

The Lord of the Rings - The Return of the King LIVE vrijdag 19 t/m zondag 21 april

The Return of the King wordt in high definition geprojecteerd op een groot scherm in de Grote Zaal van de Doelen. Op het podium brengen musici van het Rotterdams Philharmonisch en koren onder leiding van dirigent Ludwig Wicki de gebeurtenissen van ‘Middle Earth’ nóg meer tot leven door de uitvoering van de met een Academy Award® bekroonde filmmuziek van Howard Shore. Mede mogelijk gemaakt door CAMI en

kijk voor meer informatie over dit concert in de concertagenda p. 78-80

advertentie

Patricia Kopatchinskaja reikt naar de sterren door Wenneke Savenije foto’s Sanne Donders

De website van violiste Patricia Kopatchinskaja – snel te vinden via www.patkop.com – heeft een aantal pagina’s die haar karaktervolle temperament goed representeren. Achter het menu My Kitchen schuilt een wereld waarin zij het geven van een concert vergelijkt met het koken voor vrienden. In de Trashbin bewaart zij slechte kritieken, veelal voorzien van een persoonlijke repliek.

Het zou kunnen dat de soliste in Mozarts Vierde Vioolconcert blootsvoets het podium betreedt. Patricia Kopatchinskaja doet dat met een reden: ‘Alleen in een stabiele houding kun je reiken naar de sterren’. Met die ambitie heeft de Moldavische een wervelende carrière opgebouwd. In Mozarts Vierde Vioolconcert bundelt ze haar krachten met een andere gepassioneerde musicus: de Israëlische dirigent Ilan Volkov, tot 2009 chef-dirigent van het BBC Scottish Symphony Orchestra, het befaamde omroeporkest uit Glasgow, dat ook Schumann en Brahms gaat spelen. Op 2 juni dirigeert Volkov nogmaals ‘zijn’ orkest, koor en drie vocale solisten in het op de folklore geïnspireerde muziek voor strijkers en blazers van Grainger, A Spring Symphony van Britten, die de wederopbouw na de oorlog verklankt, en Uit joodse volkspoëzie van Sjostakovitsj, waarin ‘vrolijke melodieën en droevige intonaties hand in hand gaan’.

Mozart is opera ‘I know who you are - I heard your music!’, zeggen de gypsies. Voor de Moldavische violiste Patricia Kopatchinskaja (1977), die tegenwoordig met haar 6-jarige dochtertje, man en hond in Bern woont (als ze tenminste niet op tournee is…), raakt die uitspraak de kern van haar wezen. Zodra ze het concertpodium oploopt en de eerste noten aan haar viool ontlokt, levert ze zich volledig uit aan de muziek en het publiek. Geen poses, geen holle virtuositeit, geen steriele perfectie. Maar wel passie, oprechtheid, vrije bewegingen, intensiteit en bezieling, om de essentie uit te kunnen drukken van een taal die alle woorden te boven gaat: muziek. Dát is waar Patricia Kopatchinskaja, die doorgaat voor de meest wilde en ongeremde onder de jonge topviolisten, voor wil staan. Of het nu is tijdens een introverte uitvoering van Bach, een opzwepend concert met volksmuziek uit de Balkan, de meditatieve zoektocht naar schoonheid en waarheid in Beethoven, vrolijk dansende barokmuziek, vlijmscherpe en woeste muziek van Ligeti en Oestvolskaja, of tijdens haar vertolking van Mozarts Vierde Vioolconcert in de Doelen. Kopatchinskaja: ‘Ik heb nog niet eerder bij het BBC Scottish Symphony Orchestra gesoleerd, maar ik speelde al wel het Vioolconcert van Schönberg met Ilan Volkov, een prachtige dirigent. Dat was enkele jaren geleden in Helsinki. Dus ik ben erg blij om hem nu opnieuw te ontmoeten om samen onze weg te vinden in de muziek van Mozart. Ik speel een aantal van Mozarts vioolconcerten en ik aanbid ze allemaal! Mozart is uniek in die zin dat veel van het steeds veranderende materiaal is verpakt in hele kleine muzikale ruimtes. Soms verandert de sfeer al binnen één enkele maat. Het thematische materiaal bestaat

uit zeer contrasterende karakters, het geheel doet denken aan een opera. De uitdaging is om al deze razend snel veranderende ‘personages’ zo helder mogelijk en tot de verbeelding sprekend te karakteriseren, met behoud van de flow en de architectonische eenheid. Bij Mozart ruik ik opera. Over het algemeen zie ik tijdens het uitvoeren van muziek heel vaak beelden of scènes voor me. Dit is mijn manier van één worden met de muziek.’

Kopatchinskaja over de kunst van het musiceren In het Vierde Vioolconcert van Mozart soleert Kopatchinskaja op een ‘moderne’ viool met een ‘moderne’ Tourte stok. Hoewel ze open staat voor de theoretische ontdekkingen van de authentieke muziekpraktijk, zijn historisch verantwoorde interpretaties niet helemaal ‘haar ding.’

Hebben authentieke uitvoeringen uw spel beïnvloed? ‘Natuurlijk ben ik er door beïnvloed. Sir Roger Norrington bijvoorbeeld ontdekte dat de snelle tempo-aanwijzingen van Beethoven niet alleen speelbaar zijn, maar ook heel overtuigend en opwindend klinken. Het is absoluut fascinerend om te repeteren met Philippe Herreweghe en dan te luisteren naar zijn erudiete uitleg over articulaties en muzikale retorica. In februari speel ik met hem een aantal werken van Beethoven, waaronder zijn Vioolconcert, met zijn Orchestre des Champs-Elysées. Ik hou veel van dat orkest. Wat barokmuziek betreft is Bach voor mij de god. Maar ik ben ook verzot op de muziek van Buxtehude, Vivaldi, Marin Marais of Pisendel. Ik vind het heerlijk om hun muziek te spelen.’

Speelt u zelf wel eens op historische instrumenten? ‘Ik speel met een stok van Tourte, de uitvinder van de moderne strijkstok. Zijn stokken zijn al meer dan 200 jaar oud. Ik bezit ook nog een historisch verantwoorde barokstok, maar als je een maal aan een Tourte gewend bent wil je niet meer met andere stokken spelen. Als het nodig is speel ik wel eens op darmsnaren, om mijn viooltoon beter te laten mengen met de klank van het orkest. Maar ik speel nooit op een barokviool. Mijn handen zijn zo gewend geraakt aan een modern instrument, dat ik dat niet zo gemakkelijk kan veranderen. In Rotterdam speel ik Mozarts Vierde Vioolconcert dan ook gewoon op de ‘moderne’ manier.’

Gelooft u dat authentieke uitvoeringen een illusie zijn? ‘Ik denk dat het idee van historische uitvoeringen vaak tegenstrijdig in zichzelf is. In de barokke en de klassieke periode werden bijna nooit muziekstukken uit het verleden gespeeld. Mensen waren nieuwsgierig naar het heden, ze wilden nieuwe muziek horen. Dat tegenwoordig zo weinig mensen geïnteresseerd zijn in moderne muziek, is volgens mij een verontrustend teken van teloorgang van onze cultuur en beschaving. Het jongere publiek is ook niet meer zo geïnteresseerd in de klassieke muziek uit het verleden. Ze zijn opgegroeid met Oscar Peterson, Glenn Gould, Elvis Presley, Gianna Nannini, de Stones en de Smashing Pumpkins. Uit iPhones schallen wereldberoemde klassieke muziek, pop, jazz en muzak door elkaar heen. Ervaren concertgangers kennen klassieke muziek al op voorhand, vooral door toedoen van de platenindustrie. Door de gepolijste, perfecte, altijd keurige en voorspelbare mechanische reproducties, die de platenindustrie ons wil verkopen als muziek, kunnen onze moderne oren en verbeelding nooit werkelijk aangesproken worden. Na de beroemde uitspraak van Diaghilev ‘étonnez-moi!’ (‘Verbaas me!’) hebben musici in mijn ogen dan ook de plicht om uit te vinden waar het écht om gaat, om met concerten in het hier en nu weer echte ‘sensaties’ te creëren. Alles wat kan helpen om een componist beter te kunnen begrijpen is belangrijk en kan een verrijking zijn. Zoals boeken lezen over een componist of een bepaalde stijlperiode. Zolang die theoretische kennis »

‘Wat barokmuziek betreft is Bach voor mij de god. Maar ik ben ook verzot op de muziek van Buxtehude, Vivaldi, Marin Marais of Pisendel.’

tenminste maar niet alle intuïtie doodt. Bij Bach of Mozart is hun levensverhaal misschien niet zo essentieel. Maar bij Schumann, Brahms, Sjostakovitsj of Oestvolskaja helpt kennis van hun leven en de moeizame omstandigheden waaronder ze componeerden enorm om hun muziek beter te begrijpen.’

Hoe kunt u bijdragen aan het levendig houden van de muziek? ‘Werken uit het verleden werden anders begrepen in hun tijd. Getuigen van Vivaldi’s optredens waren verbaasd door zijn gedurfde virtuositeit. Voor geschokte tijdgenoten was Beethovens Kreutzer-Sonate ‘esthetisch en artistiek terrorisme’. Brahms schreef zijn Pianokwartet in c met Goethes Werther en zijn eigen ongelukkige liefde in het achterhoofd. Hartmanns Concerto funèbre was een protest tegen de barbarij van de nazi’s. Werkelijk ‘historisch verantwoorde’ concerten moeten ook nu laten horen hoe gedurfd Vivaldi en hoe terroristisch Beethoven kon klinken, hoe erg Brahms leed en hoe aangrijpend het protest van Hartmanns Concerto is. Hedendaagse muziek helpt mij enorm bij het herscheppen van oudere muziek. Hoogleraren doceren klassieke lesstof van Newton, Darwin en Einstein. Maar ze worden ook geacht vooruit te kijken, onderzoek te doen en hun studenten les te geven in een hedendaagse context. Zo zou het ook moeten zijn met klassieke muziek. Zonder actualiteitswaarde zijn concerten niet meer dan een betekenisloze herhaling. Interpretaties mogen nooit meer van hetzelfde zijn. Altijd zijn er nieuwe invloeden, zoals bijvoorbeeld de akoestiek van de zaal, de stemming van de solist en het weer, de ‘Zeitgeist’ of de genius loci. Mozart bijvoorbeeld kan veel vrijer gespeeld worden in Amsterdam dan in Salzburg. En Mozart klinkt weer heel anders van sfeer tijdens de Witte Nachten in het Finse Kuhmo. Om mijn horizon te verruimen heb ik ook wel eens jamsessies gedaan, met bassist Barry Guy en de Libanese luitspeler Mahmoud Turkmani. Als ik het voor het zeggen had, zou ik alleen maar moderne muziek spelen: Xenakis, Bartók, Scelsi, Oestvolskaja, Sciarrino, Ligeti, Kurtág, Mansurian, Boris Yoffe… Maar veel organisatoren gaan paniekerig doen zodra ik ze dat voorstel.’

‘Ik speel nooit bewust lelijk. Er zijn echter wel componisten en composities die vragen om scherpe of gewelddadige accenten.’

Welke grote artiesten uit het verleden bewondert u het meest? ‘Grote musici uit het verleden waren vaak zeer individualistische persoonlijkheden. We kunnen hun spel nog steeds beluisteren, dankzij de bestaande opnames van het spel van violisten als Eugène Ysaÿe of Bronislav Huberman. Misschien is Ivry Gitlis de laatste van deze oude vioolreuzen. Waar is hun muzikale vrijheid gebleven? Vandaag de dag is de ene violist niet meer van de andere te onderscheiden. Ze hebben allemaal dezelfde internationaal gewaardeerde ‘high quality-sound’, dezelfde foutloze techniek. Ze nemen geen risico’s en de persoonlijke expressie ontbreekt vaak. Er zijn zeldzame uitzonderingen, zoals Isabelle Faust, Pekka Kuusisto, Thomas Zehetmair en natuurlijk

‘Ik hoop dat mensen naar concerten gaan voor de bijzondere ervaring. Om aangeraakt te worden, tot in hun ziel ontroerd, geschokt tot in hun wortels.’

Gidon Kremer. De legendarische Spaanse cellist Pablo Casals heeft eens gezegd dat iedere interpretatie een persoonlijke ontmoeting moet zijn van de vertolker met een compositie. Die ontmoeting is uiteindelijk voor iedere musicus een privézaak, niemand kan je vertellen hoe je het moet aanpakken. Musici moeten eerst bij zichzelf naar binnen kijken om hun eigen persoonlijke visie te kunnen ontwikkelen. Al het andere komt neer op een muzikale leugen. Daarin ben ik het helemaal eens met Casals.’

Hoe belangrijk is voor u de cerebrale kant van muziek maken? ‘Dat is echt heel ingewikkeld. Want we hebben het dan in feite over drie verschillende functies van de hersenen. Om te beginnen ontstaat muziek in het hoofd van de componist. Hij denkt, voelt, verandert, verteert en krijgt uiteindelijk een afgewerkt product dat in feite nog niet meer is dan een ingebeelde fantasie. Dan probeert hij dit product op papier te zetten, met behulp van een zeer onvolmaakte notatie die een millennium geleden in Italië is uitgevonden. Daarna komt de vertolker aan de beurt. Hij kijkt naar deze primitieve notatie, stelt zich voor wat al deze noten zouden kunnen betekenen in het hoofd en het hart van de componist, probeert het stuk te reconstrueren in zijn hoofd en hart, om het vervolgens te vertalen in een hoorbare interpretatie. Maar dit is nog steeds niet genoeg, want muziek is pas een reële ervaring als óók de hersenen van het publiek worden aangesproken. Anders is de hele onderneming voor niets geweest. Natuurlijk moet de vertolker een stuk analyseren en hoe meer hij

ontdekt, hoe beter. Omdat de muzikale notatie zo onvolmaakt is, geniet ik ervan om samen te werken met levende componisten. Dan kan je tenminste rechtstreeks aan henzelf vragen wat ze bedoelen met die en die passages. En ook of ze blij zijn met je interpretatie.’

Waarom bent u de muziek ingegaan? ‘Mijn vader, moeder en oudere zus zijn allemaal muzikanten. Mijn oma zong achter de naaimachine. Mijn grootvader – een veearts – speelde op een kleine Moldavische fluit. Dat was het laatste wat hij deed voordat hij enkele maanden geleden op 94-jarige leeftijd overleed. Mijn moeder is violiste en mijn vader, van huis uit een boerenzoon, ontwikkelde zich tot de beste cimbalist van heel Moldavië. Muziek is onze manier van leven.’

En waarom koos u voor de viool? ‘Al vanaf mijn vroegste kinderjaren was ik gefascineerd door het vibrato van violisten. Toen ik op mijn zesde zelf viool ging spelen, schudde ik met mijn beide handen vanaf de eerste dag. Vioolspelen leek mij het mooiste dat op deze wereld bestaat. Ik kreeg ook al heel jong speciale lessen in ritmische beweging voor kinderen. Op deze euritmie oefenden we een soort dansen, om met ons hele lichaam het ritme en het karakter van de muziek te leren begrijpen. Ik heb veel buitengewoon goede vioolleraren gehad, elk van hen totaal verschillend. Zo leerde ik dat er niet één manier bestaat om te kijken naar een stuk of een probleem, maar dat er altijd verschillende manieren zijn om »

iets op te lossen. Het meest leerde ik van leraren die niet alleen maar wilden ‘babysitten’, maar die me steunden om mijn eigen plannen te ontwikkelen, eigen beslissingen te nemen en zelf te experimenteren, zodat ik een persoonlijke autonomie kon opbouwen.’

Speet u wel eens opzettelijk met een lelijke toon? ‘Ik speel nooit bewust lelijk. Er zijn echter wel componisten en composities die vragen om scherpe of gewelddadige accenten. Neem Beethoven, Schumann, Sjostakovitsj, Ligeti of Oestvolskaja. Bij hen heb je twee keuzes: je kunt alle scherpe randjes in hun muziek sussen totdat het een homogene, aan gename en zoete saus wordt, die de slaperigheid van het publiek niet zal verstoren. Na afloop van het concert zal iedereen zeggen dat het ‘mooi’ was. Als alternatief kun je ook de nadruk leggen op deze randjes en ze zo nodig aanscherpen totdat het pijn doet. Nou, een deel van de luisteraars en sommige recensenten voelen zich dan gestoord in hun vreedzame onverschilligheid en zeggen dat het niet ‘mooi’ was. Zelf kan ik schoonheid herkennen in de meest onwaarschijnlijke geluiden van componisten als Kurtág of Ligeti. Er is schoonheid in stiltes en ook een pauze kan ont zettend mooi zijn.’

Kent u de theorie dat je emoties kunt uitdrukken door een klein beetje vals te spelen? Of door niet te vibreren? ‘Absoluut. De intonatie van een piano is zogenaamd ‘goed gehumeurd’, dat betekent dat alles een heel klein beetje onzuiver is. Wanneer je als violist streeft naar een intonatie die strikt overeenstemt met de piano, zit je er meestal toch net een beetje naast. Je kunt ook gebruik maken van de intonatie om je toon te kleuren. Als je iets depressiefs wil uitdrukken intoneer je een beetje laag, als je briljant wil klinken speel je een beetje ‘te’ hoog. Dat gebeurt de hele tijd intuïtief en is niet echt merkbaar voor het publiek. Natuurlijk heb ik ook wel eens zonder vibrato gespeeld. Een relevantere vraag zou zijn: Waarom spelen sommige violisten altijd met vibrato? Dat heb ik nooit kunnen begrijpen.

mozart Mozarts Vierde Vioolconcert heeft Patricia Kopatchinskaja in januari 2013 uitgevoerd met Camerata Bern, dat zij daarbij zelf leidde. In de Berner Zeitung zegt zij over dit werk: ‘Ik hoor hier opera, kindertrompetten, grappen, dronken doedelzakspelers, gladde vloeren, slecht dansende aristocraten, maar ook engelen en verliefden’.

Als alles goed gaat, lukt het me uit te drukken wat de componist geschreven heeft.’

Hoe belangrijk is het om perfect te spelen? ‘Waarom zou dat belangrijk zijn? Als je luistert naar een preek in de kerk, of een toespraak van een Nobelprijswinnaar, is je aandacht dan gefocust op diens uitspraak? Is zijn boodschap minder waardevol als hij een slip of the tongue maakt of een zin twee keer opnieuw moet beginnen? Onzin. Precies hetzelfde geldt voor muziek. Een musicus moet over de techniek beschikken de betekenis te vertalen in klanken. Daar draait het om. Veel beroemde musici speelden niet perfect: Brahms was een uitstekende pianist, maar hij stond erom bekend dat hij veel noten wegliet. De pianist Alfred Cortot was iemand die altijd foutjes maakte, maar wie heeft hem ooit geëvenaard in Chopin? Ik heb opnames van alle solowerken van Bach voor viool, gespeeld door Enescu, de geniale violist, pianist en componist. Enescu speelt regelmatig onzuiver, maar wat een muzikaal overzicht, wat een gezag straalt hij uit. Zijn Bach-spel is aangrijpender en overtuigender dan de meeste andere opnamen. Om de grote violist Ivry Gitlis te citeren: ‘Ik geef de voorkeur aan één verkeerde noot van Fritz Kreisler boven alle juiste noten van alle andere violisten’. Zo denk ik er ook over.’

Waarom bent u geen componist geworden? ‘Ik begon te componeren toen ik 8 of 9 jaar oud was. Daarna heb ik compositie gestudeerd in Wenen. Nog steeds schrijf ik wel eens een stuk. Vanavond ga ik naar de Zwitserse première van een toegift, die ik schreef voor het strijkorkest Camerata Bern. Maar voor mij is het ook belangrijk om daadwerkelijk op het podium te staan. Als componist heb je geen invloed meer op de interpretatie van je stuk. In mijn ogen maakt dat componisten volledig hulpeloos.’

Is muziek – zoals Beethoven ooit zei – hoge filosofie zonder woorden? ‘Goede muziek is veel méér dan filosofie. Filosofie kan aspecten van ons bestaan alleen maar beschrijven. Maar muziek is het bestaan. Muziek leert mensen hun hart en hun oren te openen. Muziek doorbreekt de maskers die we opzetten om ons de hele dag overeind te houden. Veel mensen zijn doof voor alle emoties die hen uit balans zouden kunnen brengen of hen in een onzekere positie kunnen plaatsen. Muziek voert ons mee naar andere werelden, andere sferen, waarin alle leegte en alles wat niet noodzakelijk is wordt getransformeerd tot vrijheid, fantasieën, wonderen... Ik hoop dat mensen naar concerten gaan voor de bijzondere ervaring. Om aangeraakt te worden, tot in hun ziel ontroerd, geschokt tot in hun wortels.’ •

Bezoek de concerten van het BBC Scottish Symphony Orchestra in de Doelen zaterdag 1 juni 2013

BBC Scottish Symphony Orchestra Schumann Ouverture, scherzo en finale op.52 Mozart Vioolconcert nr.4 in D KV218 Brahms Symfonie nr.4 in e op.98 zondag 2 juni 2013

BBC Scottish Symhony Orchestra Rebecca Evans sopraan Christine Rice mezzosopraan Andrew Staples tenor Laurens Cantorij Rotterdam Laurens Collegium Rotterdam Britten An American Overture / Ballad of Heroes Bridge Enter Spring Britten Spring Symphony Kijk voor meer informatie over deze concerten in de concertagenda op paginaâ&#x20AC;&#x2122;s 88 en 89.

advertentie

kunsT in de doelen

In de Doelen staat een aantal bijzondere en waardevolle kunstwerken. In ieder magazine lichten we een van de kunstwerken uit. Binnenkort verschijnt er zelfs een kunstroute door de Doelen die u rondom uw concertbezoek door het gebouw kunt afleggen. In deze editie aandacht voor Scatola II van de beeldhouwer Arnaldo Pomodoro.

Scatola II van Arnaldo Pomodoro De Italiaan Arnaldo Pomodoro begon zijn loopbaan als decorontwerper en stapte in de jaren vijftig over op het maken van gouden sierraden en beeldhouwen. Hij woont en werkt sinds 1954 in Milaan. Werk van Pomodoro is wereldwijd te bewonderen, onder meer in het Guggenheim in New York, het Trinity College in Dublin en de Vaticaanse musea.

Over het bronzen object Scatola II, in de Doelen te zien in de Port of Rotterdam Foyer, zei hij zelf: ‘Het is een ontkenning en vernietiging van de vorm, wat neerkomt op de vervorming van de oppervlakken en voortdurend doorboren met tekens. Ik wilde breken met traditionele opvattingen’. Ook in dit werk is de voor Pomodoro kenmerkende beheersing van het detail overduidelijk. De uitermate fijne maar gespannen reliëfs in dit beeld bestaan binnen een monumentale gladde, geometrische vorm.

Het kunstwerk van Pomodoro staat sinds de opening van de Doelen (1966) in de Port of Rotterdam Foyer. Het is destijds door de gemeente Rotterdam aangeschaft via een regeling die voorschreef dat 1% van de bouwkosten van overheidsgebouwen aan kunst moet worden besteed.

verder onder meer op de kunstroute in de doelen:

Curved Form Barbara Hepworth

Scatola II Arnaldo Pomodoro

Anton Verhey Han Brehm

Zonder titel Tomonori Toyofuku

Eduard Flipsen Jan Sluyters

Kindermuziekweek 2013

Jubileumeditie van hét muziekspektakel voor iedereen vanaf 0 jaar Met school of BSO naar de Kindermuziekweek?

Ook voor bezoek met schoolklassen of BSO-groepen biedt de Kindermuziekweek een zeer uitgebreid programma met concerten en workshops. Er is bijna iedere dag wat te beleven. Onze educatiemedewerker Madelène Roovers informeert u graag. Neem contact op via m.roovers@dedoelen.nl of kijk op kindermuziekweek.nl.

Van 5 tot en met 14 april organiseren de Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest de Kindermuziekweek. En deze editie is érg bijzonder, omdat het de vijfde editie van het festival is, een jubileum dus. Dat vieren we met een spectaculaire opening waarmee we een wereldrecord willen vestigen en in het Guiness Book of Records hopen te komen. Iedereen is welkom om mee te doen. Nou ja, iedereen tot 12 jaar in ieder geval. Papa’s en mama’s tellen we niet mee in de recordpoging. Hieronder vindt u meer informatie over de opening en de rest van het programma.

Het complete programma vrijdag 5 april 2013

Openingsconcert (4+) en WERELDRECORDPOGING Het Samenspeel Orkest opent de Kindermuziekweek met 150 Rotterdamse basisschoolkinderen die de Music Box bespelen en een kindermuziekweek

ensemble van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Ze voeren een speciaal voor ons geschreven compositie van Toek Numan uit. Iedereen is welkom om te komen kijken! Na het openingsconcert lopen we met z’n allen naar het Schouwburgplein voor de wereldrecordpoging Grootste Kinderkoor. Alle kinderen in de basisschoolleeftijd mogen meedoen, dus zorg dat je voor 11.30 uur op het Schouwburgplein bent!

kindermuziekweek

> kindermuziekweek

zaterdag 6 april 2013 Kindermuziekweek jubileumdag Een héle dag waarop er voor ieder wat wils is in de Doelen. Samenspeelworkshops voor kleine muzikantjes, familieworkshops accordeon voor het hele gezin, een open podium om je kunsten te vertonen, Mini Verhalenreizen van het Rotterdams Philharmonisch, een familieconcert door het Nederlands Jeugd Accordeon Orkest kindermuziekweek

en uiteindelijk het hoogtepunt van de dag: het jubileumconcert waar de muzikantjes die eerder op de dag hebben meegedaan aan workshops zelf mogen meespelen. Er is te veel om op te noemen, dus kijk snel op kindermuziekweek.nl voor een overzicht van alle concerten en workshops op deze dag.

> kindermuziekweek

kindermuziekweek

> kinder

Maak je eigen MOBIel! stap 1 Knip de figuren op deze pagina uit.

stap 2 Maak gaatjes op de aangegeven plekken.

stap 3 Verbindt de mobiel met touwtjes aan elkaar zoals op het tekening. Hang hem daarna op een leuke plek op.

zo 7 april en wo 10 april

zondag 7 april 2013

zaterdag 13 april 2013 Familieworkshop Music Box (6+)

Concertino Pannolino Een ontroerend mooi concert, uitsluitend toegankelijk voor baby’s van 6 tot 12 maanden en hun ouders. De beste plaatsen voor dit concert zijn gereserveerd voor de baby’s: het grote kleed, middenin de zaal waar de musici spelen. Dé plek om alles te voelen wat er te horen is. Wees er snel bij, want eerdere babyconcerten, waren snel uitverkocht.

muziekweek

kindermuziekweek

La Balle Rouge & Quatuor (5+)

Compagnie Iota met Detskaya (2,5+)

NEDERLANDSE PREMIÈRE In deze bijzondere Franse voorstelling, zonder gesproken tekst, komen vormen van schuim magisch tot leven. Het is een intense visuele ervaring, vol subtiele emoties die worden gedragen door de prachtige muziek van strijkkwartet en de bandoneon.

De kinderkameropera Detskaya gaat over drie zussen en twee broers die elkaar weerzien in het huis waar ze als kinderen met hun ouders hebben gewoond. Een opera voor groot en klein op basis van de liedcyclus De Kinderkamer van Modest Moesorgski.

> kindermuziekweek

kindermuziekweek

> kindermuziekweek

De Music Box is een houten kist waar je op kan zitten, trommelen, spelen, tikken, kloppen en nog veel meer. Kinderen en hun ouders leren allerlei ritmes spelen en uiteindelijk eindigt de workshop in een swingend samenspel van alle deelnemers.

kindermuziekweek

kindermuziek

zondag 14 april 2013

Remko Vrijdag © Hélène van Domburg

Muzikaal Verhaal (4+)

in je eentje op zolder, dat is best wel eenzaam. Dan hoort Casper muziek die zo mooi is dat hij niet kan blijven zitten. Hij gaat op onderzoek en ontdekt een wereld vol muziek. De muzikanten worden zijn nieuwe vrienden. Samen nemen ze het op tegen alles waar Casper zo bang voor is.

EXTRA! Rondom de voorstellingen en workshops is er in de Doelen van alles te beleven voor kinderen. Van een echte babyspeeltuin tot knutselen met Villa Zebra.

kindermuziekweek 2013 In de Concertagenda achterin dit magazine zijn alle aanvangstijden en toegangsprijzen te vinden.

Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v. Jussi Jaatinen, met Remko Vrijdag Casper zit op zolder te lezen. Hij denkt erover om er voor eeuwig te blijven wonen, dan kan hij ook niet meer gepest worden. Maar ja,

kindermuziekweek

kijk voor meer informatie over deze concerten in de concertagenda achterin dit magazine

> kindermuziekweek

kindermuziekweek

de doelen relaties

steun de muziek steun de doelen foto’s Hélène van Domburg

Zaterdag 15 december 2012 ontving de Doelen zijn eerste lichting particuliere begunstigers bij een ontvangst voorafgaand aan het prachtige Weihnachts-Oratorium, uitgevoerd door Amsterdam Baroque Orchestra o.l.v. Ton Koopman. Directeur-voorzitter Gabriël Oostvogel en relatiemanager Irma van Lierop van de Doelen heetten zo’n 350 gasten welkom in de Arcadis Zaal voor een gezellig samenzijn. Onder hen waren bijna 200 Donateurs, 16 Schutters en nog eens 130 introducees. Gabriël Oostvogel sprak het gezelschap kort toe: ‘We zijn ontzettend blij dat u gehoor hebt gegeven aan onze oproep om ons te steunen in een tijd dat de overheid zich terugtrekt als investeringspartner en het bedrijfsleven ook terughoudend is met sponsoring. Het doet ons goed dat u uw betrokkenheid als fervent concertbezoeker extra kracht bij zet door ons ook nog eens te steunen met een financiële bijdrage aan onze ambities’.

Geeft u ook om muziek? Steun dan de Doelen! De Doelen kent twee typen particuliere begunstigers: Donateurs en Schutters. Als u maandelijks of jaarlijks via automatische incasso een bedrag doneert aan de Doelen bent u Donateur. U bepaalt zelf het bedrag dat u wilt geven en u kunt ten alle tijde ook weer stoppen met deze donaties. Schutters van de Doelen schenken minstens € 500 per jaar gedurende vijf jaar en genieten van fiscaal voordeel én enkele privileges bij de Doelen zoals voorrang bij de abonnementenverkoop.

DONATEUR OF SCHUTTER VAN DE DOELEN WORDEN? Wilt u meer informatie over deze mogelijkheden? Kijk dan op onze website www.dedoelen.nl onder het menu ‘steun ons’ of vraag de folder aan door een e-mail te sturen naar Irma van Lierop, relatiemanager van de Doelen. Zij is bereikbaar via: t 010 217 79 07 e i.vanlierop@dedoelen.nl

sinds 1697 De geschiedenis van de Doelen wortelt in de Middeleeuwen. Toen was ‘de Doele(n)’ een plek binnen de stad waar het Schuttersgilde oefende in het schieten. Na verloop van tijd kwamen de Schutters niet alleen meer om te schieten, maar ook om te drinken en om vrienden en kennissen te ontmoeten. In 1697 kreeg de toenmalige Doele toestemming om ook muzikale activiteiten te ondernemen. Daarmee kunnen we de lijn doortrekken tot nu.

de doelen op bezoek bij

‘Het was het begin van Kaapverdische cultuur in de Doelen.’ Carlos Gonçalves 46 jaar, voorzitter deelgemeente Delfshaven

Zij waren er vroeg bij. Als pasgeborene bij een pianoconcert. Als aanwezige bij het allereerste Kaapverdische concert in de Doelen. Of als bezoeker van het eerste uur. Vier Doelen-bezoekers over hún eerste keer. door Elsbeth Grievink foto’s Sanne Donders

â&#x20AC;&#x2DC;Als ik langs de Doelen loop, gaan mijn gedachten terug in de tijd.â&#x20AC;&#x2122; Mevrouw Bruins gepensioneerd, levensgenieter

‘Baby’tjes hebben geen masker. Ze reageren heel puur op muziek.’ Frederique & mirjam van Rijn 2 jaar en 33 jaar, projectleider bij de gemeente Rotterdam

â&#x20AC;&#x2DC;Ik dank mijn leven aan de pianola.â&#x20AC;&#x2122; Meneer Curvers 84 jaar, gepensioneerd meteoroloog

‘Ik wil mijn dochter van zo veel mogelijk cultuur laten proeven, zodat ze zelf kan ontdekken waar haar interesses en talenten liggen.’

Carlos Gonçalves

Mevrouw Bruins

(46 jaar, voorzitter deelgemeente Delfshaven) was bij het eerste concert in Nederland van de wereldberoemde Kaapverdische zangeres Césaria Evora. ‘James Brown, Prince, Dina Medina, Lenny Kravitz: ik luister naar van alles. Maar Césaria Evora, dat is een verhaal apart. Als geen ander bracht zij het gevoel over dat heel veel Kaapverdianen in Nederland hebben: de liefde voor het land dat je hebt moeten achter laten, om een beter leven te krijgen. De heimwee naar je moeder, je familie, je jeugd. In haar stem klinkt een zwaar leven door. Dat is voor velen van ons herkenbaar. Toen Césaria opkwam, in de jaren negentig, zat ik bij de Cabo jongerengroep. We kregen er lucht van dat de Doelen meer wereldmuziek wilde programmeren en hebben toen gezegd: haal Césaria Evora naar Rotterdam. En zo geschiedde. Voor mij was het een onvergetelijk concert. Niet alleen omdat ik er een rol in heb gespeeld haar naar Nederland te halen. Vooral ook omdat het het begin was van Kaapverdische cultuur in de Doelen, wat ontzettend veel Kaapverdianen goed deed en nog steeds doet.’

(gepensioneerd, levensgenieter) stond letterlijk aan het fundament van het Doelengebouw, dat in 1966 werd geopend. ‘Mijn man en ik hadden een aannemersbedrijf en hebben de keitjes geleverd voor de bestrating rondom de Doelen. Kinderkopjes van 10 bij 10 centimeter, ze liggen er nog steeds. Als ik eroverheen wandel, gaan mijn gedachten automatisch terug in de tijd. Dan denk ik aan mijn eerste concerten. Ik ging niet zo vaak hoor, de kinderen waren nog klein. Inmiddels zijn zelfs mijn kleinkinderen volwassen. Ik heb steeds meer tijd voor mezelf. Nu de abonnementen wat flexibeler zijn geworden, en je allerlei verschillende genres kunt bezoeken, ga ik vaker naar de Doelen. In 2012 zelfs meer dan ooit. Deze week staan er twee concerten op het programma. Heerlijk vind ik dat, echt genieten. Mooi vind ik het moment dat de dirigent opkomt, even knikt en dat daarna het gehele orkest tegelijk een stuk inzet. Fascinerend. Aan allerlei achtergrondinformatie heb ik niet zo’n behoefte. Ik laat de muziek gewoon binnenkomen.’

Frederique van Rijn

Meneer Curvers

(nu 2 jaar) was de jongste bezoeker van het babyconcert tijdens de Kindermuziekweek. Haar moeder, Mirjam van Rijn (33 jaar, projectleider bij de gemeente Rotterdam): ‘Frederique was 4 maanden oud, toen ik met haar naar een babyconcert in de Doelen ging. Het was Kindermuziekweek, en er was een speciaal pianoconcert voor de ‘kruipertjes’ van 3 tot 18 maanden. Het leek me leuk om erheen te gaan. Ik wil mijn dochter van zo veel mogelijk cultuur laten proeven, zodat ze zelf kan ontdekken waar haar interesses en talenten liggen. De setting was heel knus: een vleugel in het midden en daaromheen kussens voor de ouders. De kindjes werden helemaal vrijgelaten. Ze mochten rondkruipen, aan de piano zitten, bij hun moeder op schoot, muziek maken, zelfs als er één begon te huilen was dat niet erg. Het mooie met zulke kleine baby’tjes is dat ze geen masker hebben. Ze reageren heel puur. Als de muziek ineens heel hard werd, dan zag je hun hele houding veranderen. Op een bepaald moment mochten we de baby’s op de vleugel leggen, zodat ze de trilling konden voelen. De meesten begonnen helemaal te kirren! Na afloop werd er limonade geschonken en na gekletst. Wat een bijzondere ervaring was dat. Ik dacht bij mezelf: dit moeten meer jonge ouders weten! Het was voor mij de aanleiding om Uktuktuk.nl te beginnen, een website vol uitgaanstips met kleine kinderen.’

(84 jaar, gepensioneerd meteoroloog) is Doelen-bezoeker van het eerste uur. ‘Muziek is erg belangrijk voor me, daar staat of valt alles mee. Sterker nog, ik dank mijn leven aan de pianola, een soort automatische piano! In de jaren twintig woonde mijn vader tegenover het huis van mijn moeder. Hij vond dat er aan de overkant zo mooi Chopin gespeeld werd, dus belde hij eens aan. Het bleek mijn moeder te zijn, op de pianola. Nou ja, de rest is geschiedenis… U begrijpt dat muziek er bij ons thuis bij hoorde. Er werd veel muziek geluisterd, piano gespeeld en we gingen regelmatig naar concerten. Ik ben dat altijd blijven doen. Ik hoor bij de eerste bezoekers van de Doelen in Rotterdam en nog steeds kom ik er tien, vijftien keer per jaar. Ik ga zo vaak ik kan naar de Red Sofa concerten, omdat ik liefhebber ben van hedendaagse muziek. Tijdens die avonden hoor je componisten als Peter-Jan Wagemans, Hans Koolmees en Joey Roukens vertellen over hun werk. Dat geeft extra verdieping en maakt dat je het concert nog intenser beleeft. Ik hou het niet altijd droog. Andere keren kom ik juist helemaal blij de zaal uit. Omdat ik het zo belangrijk vind dat dit soort programma’s kunnen blijven bestaan, ben ik Schutter geworden van de Doelen.’

Heeft u zelf een bijzonder verhaal dat u ons wilt vertellen? Of wilt u reageren op deze rubriek? Mail ons: communicatie@dedoelen.nl

concert in beeld

Medea: ‘een klankenstroom van grote schoonheid’.

Slagwerker, regisseur, bedenker en artistiek leider van de Veenfabriek Paul koek is dit jaar Red Sofa artist in residence in de Doelen. Met deze eigentijdse bewerking van de Griekse tragedie Medea presenteert hij zijn derde voorstelling van dit seizoen in de Doelen. De première in 2011 van het aangrijpende werk leverde lovende kritieken op. ‘…een bedwelmend mooie voorstelling…’

45 De Griekse mythe over Medea en de dramatische wijze waarop zij haar man Jason wreekt, is het onderwerp van de beroemde tragedie van Euripides. Vanuit het perspectief van koning Kreon heeft Peter Verhelst een eigentijdse Medea geschreven. Deze tekst vervlecht zich met muziek van Wim Henderickx. Paul Koek, regisseur van de voorstelling: ‘In de mythe van Medea zijn er enkel verliezers en is het lijden voor iedereen even groot. Daarom is de keuze van Wim Henderickx goed om

voor zangeres Selva Erdener een lamento te componeren dat gedurende de hele voorstelling klinkt en zo prachtig kwetsbaar door het HERMESensemble wordt gespeeld. Een smekende, jammerlijke melodie die uiteindelijk boven alles zweeft en de onmacht van de kleine mens voor het grote onrecht indringend voelbaar maakt; maar ook een melodie die er in slaagt ons allen op te tillen en mee te voeren naar een ander gebied, hoog boven de ellende uit; ons meevoert naar een gebied van troost en liefde. De tekst voor onze

voorstelling is allereerst de ‘Medea’ van Peter Verhelst. Hij schrijft vier monologen waarin de gedachten en de gevoelens van elk hoofdpersonage gelijkelijk aan bod komen; waarin inzichtelijk gemaakt wordt wat hen drijft tot daden waarvan de consequenties niet te overzien zijn. Vier monologen, vier verhalen uit liefde voortgekomen, uit liefde gestuurd en uit liefde gehandeld.’

MEDEA maandag 11 maart 2013

door Veenfabriek, Muziek theater Transparant en HERMESensemble o.l.v. Wim Henderickx, Paul Koek, regie Peter Verhelst, tekst en met o.a.Selva Erdener, zang kijk voor meer informatie over dit concert in de concertagenda p. 66

Bekijk via Layar de zeer aanstekelijke Ted-talk The transformative power of classical music van Benjamin Zander. Geen Layar? Kijk dan op www.ted.com en vul Benjamin Zander in het zoekveld in.

Klassieke muziek voor iedereen Een interview met de ‘dr. Phil with a baton’ door Paul Janssen

Iedereen houdt van klassieke muziek, iedereen snapt klassieke muziek. Veel mensen wéten het alleen niet. Dirigent en ‘rasonderwijzer’ Benjamin Zander is daar heel duidelijk over. En hij heeft het bewijs niet alleen geleverd met het Boston Philharmonic Youth Orchestra, maar ook met zijn vele voor drachten. In juni komt hij met zijn orkest naar Rotterdam om het vuur van zijn op het Venezolaanse muziekeducatieprogramma El sistema gebaseerde werkwijze vol hartstocht te verspreiden. ‘Ik kan heel goed achtentachtig aardappelen zeggen’, begint dirigent Benjamin Zander ongevraagd. En meteen lacht hij zijn uitbundige lach die nog veel vaker zal klinken. Hij zegt het accentloos met een Hollands vloeiende ‘g’. ‘Ik ben eigenlijk Nederlander’, verklaart hij, nog uitbundiger lachend. ‘Mijn moeder is de dochter van de wetenschapper Rudolf Magnus, de grondlegger van het Rudolf Magnus Instituut in Utrecht. Daarom voelt het als thuiskomen dat ik nu met het Boston Philharmonic Youth Orchestra naar Nederland kom. Ik wilde altijd al graag naar Nederland met mijn vorige orkest, het New England Conservatory Youth Philharmonic Orchestra, maar dat is er helaas nooit van gekomen. Bovendien is Nederland het enige

land waar Mahler gedurende zijn hele carrière gewaardeerd werd en terecht kon, en het werk van Mahler is naast mijn inzet voor de jeugd en de muziekeducatie een doorlopende reis in mijn leven.’ De Amerikaanse dirigent, docent en componist Benjamin Zander werd geboren in Engeland en groeide op om cellist en componist te worden. Hij werd min of meer ontdekt en opgeleid door Benjamin Britten, maar het lot besliste uiteindelijk voor hem. Door een blessure aan zijn hand moest hij de ambitie opgeven om een groot cellist te worden en hij ging lesgeven aan het New England Conservatory. Daar kreeg hij vijfenveertig jaar geleden het jeugdorkest onder zijn hoede

en daar vond Zander zijn bestemming. Hij verrichtte wonderen met de jongeren en met het orkest en werd het boegbeeld van de klassieke muziek en de muziekeducatie in Engeland. Begin 2012 stopte de relatie en vertrok Zander naar Boston. Daar stampte hij in het najaar van 2012 het Boston Philharmonic Youth Orchestra uit de grond en in een paar maanden tijd bracht hij ook daar de jeugd van twaalf tot twintig jaar naar een ongekend niveau en vooral naar een ongecompliceerd enthousiasme. Alsof het geen moeite kost spelen de jonge musici in Nederland vol overgave uitdagende orkestpartituren als Mahlers Tweede Symfonie en Ein Heldenleben van Richard Strauss. ‘Het verbaast mij niet dat het orkest zo snel op niveau is’, zegt Zander zonder een spoortje arrogantie. ‘Ik wist wat ik wilde, ik heb al mijn kennis en ervaring uit Engeland toegepast en we maken nu eenmaal niet alleen muziek. Ik praat ook heel veel over leiderschap met de musici. Persoonlijke ontwikkeling en muziek zijn niet gescheiden. Muziek is de meest krachtige vorm van communicatie. Er is geen intellect voor nodig, het spreekt direct de menselijke emoties aan.

Ieder Kind een Instrument Het concert van Benjamin Zander en zijn Boston Philharmonic Youth Orchestra sluit mooi aan bij het educatieproject Ieder Kind een Instrument, eveneens in juni in de Doelen. Dit project van SKVR en het Rotterdams Philharmonisch Orkest biedt kinderen van de Rotterdamse basisscholen de kans om onder schooltijd een instrument te leren bespelen en met de hele klas samen muziek te maken. Het talent voor muziek wordt op school ontdekt en ontwikkeld, en het enthousiasme groeit spelenderwijs.

Daarom is muziek in staat mensen samen te brengen. Ik kan mij geen leven voorstellen zonder klassieke muziek. Het is overal in ons leven. Klassieke muziek is in staat om de menselijke geest tot het hoogste niveau te verheffen, net als de grote wereldliteratuur en beroemde kunstwerken. Muziek doet dit alleen op een meer instinctief emotioneel niveau. Klassieke muziek is daarom de meest krachtige vorm van communicatie en een geweldig gereedschap voor persoonlijke ontwikkeling.’

woensdag 26 juni en donderdag 27 juni Aanvang: 11.30 en 14.30 uur Rotterdamse basisschoolleerlingen geven samen een concert met musici van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in de Grote Zaal van de Doelen. Kijk voor meer informatie over deze gratis toegankelijke concerten in de concertagenda op pagina 90.

‘Muziek is de meest krachtige vorm van communicatie. Er is geen intellect voor nodig, het spreekt direct de menselijke emoties aan.’

Persoonlijke ontwikkeling. Het is de andere passie van Zander. Op www.ted.com staat onder de titel The transformative power of classical music een aanstekelijke voordracht van hem die inmiddels meer dan drie miljoen keer bekeken is. De dr. Phil with a baton wordt hij wel genoemd. ‘Klassieke muziek is essentieel voor leiderschap, want uiteindelijk is leiderschap niets anders dan communicatie.’ Daarom is zijn definitie van de taak van een dirigent ook heel eenvoudig. ‘Op een dag realiseerde ik mij terwijl ik voor het orkest stond dat ik de enige was die geen instrument had. Het enige wat ik kan doen, is het beste uit andere mensen halen. Daarom hangt het slagen van een dirigent af van zijn vaardigheid om andere mensen krachtig te maken. En als de mensen in het orkest stralen weet je dat je daarin slaagt, dat iedereen betrokken is.’ En dat is wat hij doet: mensen laten stralen. Het is het ‘model’ dat hij gebruikt bij zijn orkest in Boston en het is de boodschap die hij waar ook ter wereld overbrengt. ‘Ook in Nederland willen we dat verschil maken. We geven niet alleen concerten op verschillende plaatsen, we gaan de interactie aan met de jeugd, geven masterclasses aan dirigenten en andere betrokkenen en zo meer. Ik werk nauw samen met Mark Churchill, de directeur van El sistema USA. Hij is veel naar Venezuela geweest en heeft daar de kunst van El sistema afgekeken. Wij zijn geheel doordrongen van El sistema.’ Het geheim van Zander en zijn orkest is ook het geheim van El sistema, zegt hij. ‘Geen grenzen, dat is alles. Dat is ook de kern van mijn voordrachten: iedereen houdt van klassieke muziek, alleen niet iedereen weet dat. En als iemand dat echt oppakt en een

instrument gaat bespelen, dan is ergens een uurtje in het weekeinde niet genoeg. Daar is meer voor nodig. Het moet geïntegreerd worden in het dagelijks leven en dan komt de vreugde van het beheersen en van het overbrengen van het plezier vanzelf. Ik ben er van overtuigd dat we dit ook in Rotterdam over kunnen brengen. Daar is men toch al uitstekend aan het werk met Ieder Kind Een Instrument. Zo’n educatieproject is de basis voor een succesvol en enthousiast jeugdorkest. En enthousiasme is aanstekelijk voor mensen die denken dat ze niet muzikaal zijn. Zo worden nieuwe ervaringsniveaus geactiveerd en krijgen mensen een rijker leven. Jonge mensen met zoveel passie aan het werk zien is een ongelooflijk krachtig middel. En dat weten de musici van het Boston Philharmonic Youth Orchestra ook. Zij komen ook niet naar Nederland als toerist, ze komen met de grote wens om te delen in het volste geloof dat ze een bijdrage leveren aan de wereld als geheel. Ze voelen dat ze een verschil maken. Het zijn stuk voor stuk fantastische mensen en ik kan niet wachten deze mensen in Nederland te introduceren zodat ze hun passie en enthousiasme over kunnen brengen. Uiteindelijk ben ik tenslotte een Hollander.’ •

Bestel nu kaarten dinsdag 25 juni 2013 Grote Zaal 19.30 uur

Boston Philharmonic Youth Orchestra Benjamin Zander dirigent Sarah-Jane Brandon sopraan Yvonne Naef mezzosopraan Koorbiënnale Summer School Choir Mahler Symfonie nr.2 dinsdag 25 juni 2013 Grote Zaal 14.00-15.30 uur

Bezoek ook de gratis toegankelijke masterclass van Benjamin Zander Openbare masterclass voor jonge dirigenten met het Boston Philharmonic Youth Orchestra o.l.v. Benjamin Zander kijk voor meer informatie over het concert en de masterclass op pagina’s 89 en 90

advertentie

Cross-linx 2013 rondreizend muziekfestival met topbezetting!

met o.a. Patrick Watson Lamb Nils Frahm, The Dodos Brandt Brauer Frick Music Mining

Cross-linx is een rondreizend muziekfestival dat Indie-classical combineert met avantgarde popmuziek. In 2011 streek het festival voor het eerst neer in de Doelen. Het festival, met hoofdact The National, was binnen de kortste keren uitverkocht en was een van de hoogtepunten van het seizoen. In maart keert Cross-linx terug naar Rotterdam. Op het programma staan onder meer Patrick Watson, Lamb en de Duitse pianist Nils Frahm. door Gijsbert Kamer

nils frahm

Aan stilte valt veel meer te horen dan de meeste muziek liefhebbers denken, meent Nils Frahm. ‘Alles is al gezegd met harde muziek. Door de volumeknop de andere kant op te draaien maak je van luisteren weer een opwindende gebeurtenis. Experimenteren in muziek is goed, dat heb ik altijd gedaan, maar het verbaast me dat muzikanten het experiment en de uitersten altijd zoeken in het opvoeren van het volume. Juist aan de andere kant valt nog zo veel te ontdekken.’ Aldus Frahm (30) aan de telefoon thuis in Berlijn, waar hij behalve woonruimte ook zijn eigen opnameplek gecreëerd heeft, de Durton Studio. Er staat, zo vertelt Frahm, net een nieuwe piano die hij aan het inspelen is. Hij heeft al een idee over een nieuw album, maar eerst staan er optredens op het programma zoals in maart tijdens Cross-linx. Gebroken duim

Over wat hij gaat spelen heeft hij nog geen helder beeld. De vier albums, diverse EP’s en vele samenwerkingsverbanden waaraan Frahm meewerkte bieden mogelijkheden genoeg. ‘Diverse De gebroken duim van Frahm

Brandt Brauer Frick ‘Het was een vreemde ervaring, want in mijn achterhoofd klonk steeds de angst door dat ik misschien wel nooit meer echt zou kunnen spelen.’ projecten, zoals het door Nederlanders geïnitieerde Seeljocht, waar ik met onder anderen Peter Broderick aan mee mocht werken, vallen af. Ook denk ik niet dat ik iets van mijn laatste plaat ga spelen, dat is ook typisch een gelegenheidsalbum.’ Screws, dat eind 2012 verscheen, had Frahm liever niet gemaakt, zegt hij zelfs. ‘Ik was van de trap gevallen en had mijn duim gebroken. Het breken van vingers is voor pianisten het ergste wat er is. Ik kon eigenlijk niet spelen, maar probeerde het toch. Grappig hoe de vier vingers van mijn linkerhand probeerden weg te komen van die slome duim.’

Dromerige, ijle muziek

Nils Frahm wilde eigenlijk vooral vastleggen hoe het spelen met negen vingers klonk. ‘Als een soort herinnering’. Dus componeerde hij improviserend korte stukken die hij ‘heel voorzichtig’ inspeelde. ‘Het was een vreemde ervaring, want in mijn achterhoofd klonk steeds de angst door dat ik misschien wel nooit meer echt zou kunnen spelen. Dat dit het laatste zou zijn wat ik muzikaal achterliet.’ Dat is het album Screws gelukkig niet. De duim van Frahm herstelde goed, en het tastbare resultaat van zijn ‘klunzige ongeval’ is nu in elk geval een mooie cd met negen prachtige solominiatuurtjes, gespeeld aan de piano in een stijl die sinds een paar jaar ambient-pop of neo-klassiek wordt genoemd. Een genre waarbinnen ook Frahms vriend Peter Broderick zich begeeft, dankzij dromerige, ijle muziek die raakt aan de muziek van de Canadese Chilly Gonzales en de IJslandse band Sigur Rós. Ook vergelijkingen met grootmeesters van de minimale muziek Steve Reich en Philip Glass liggen voor de hand, net als die met Harold Budd of Brian Eno, een tweetal waar je onmiddellijk aan moet denken als je Screws of de intens fraaie voorganger Felt beluistert. »

‘Ja, Budd en Eno, ik hoor ze al een paar jaar vallen in gesprekken met mij’, lacht Frahm. ‘Maar ik ken hun muziek pas een paar jaar. Ik ben klassiek geschoold en zocht als afleiding mijn toevlucht bij muziek van het jazzlabel ECM, waar ook componisten als Arvo Pärt aan verbonden waren. Dat waren mijn invloeden die, gevoegd bij bijvoorbeeld de fuga’s van Bach, de basis hebben gelegd voor mijn muziek.’ Gedempte schoonheid

Muziek die vaak nogal pragmatisch tot stand komt, erkent Frahm. ‘Ja, er is altijd een gebeurtenis of een omstandigheid die bepalend is voor hoe een plaat klinkt. Wintermusik (2009) was bedoeld als kerstkado voor mijn ouders, daar klinkt ook een soort kerstgevoel in door. Screws had ik niet gemaakt zonder die gebroken duim, en ook achter Felt zit een verhaal. ‘De titel verwijst naar het vilt tussen de hamertjes en de snaren in de piano. Ik speelde vooral ’s nachts en wilde de buren niet te veel storen, dus bracht ik extra viltlagen aan tussen snaar en hamertjes, plaatste door de hele piano gevoelige microfoontjes en zette de koptelefoon op. Er openbaarde zich een heel universum, zo mooi. Daar moest ik iets mee doen.’ Felt is van een intense schoonheid. De combinatie van hele lichte pianomuziek met elektronisch bewerkte omgevingsgeluiden levert een spannend geheel op, waarbij de overrompeling juist ontstaat door hele kleine, zachte verschuivingen die je naar de speakers toetrekken. ‘Ja, dat is precies het tegenovergestelde van wat veel noise- en ook dance-producers willen: overrompelen door je van de speakers weg te blazen.’

‘Er is altijd een gebeurtenis of een omstandigheid die bepalend is voor hoe een plaat klinkt.’ De mystiek van de stilte

Wat Frahm, Broderick, het duo A Winged Victory For The Sullen en andere artiesten op Frahms label Erased Tapes gemeen hebben, is dat ze stilte interessanter vinden dan noise. Frahm, die in bands heeft gespeeld die muziek maakten van Krautrock tot zelfs punkrock, is ook gewoon een beetje klaar met harde muziek. ‘Daarmee kon je ooit provoceren, maar nu toch al lang niet meer. Iedereen is gewend aan herrie om zich heen. Ons leven is hectisch, in de stad hoor je geen moment echte stilte meer. Dat is allemaal prima, maar waarom zou je als muzikant daar nog een extra dimensie op willen leggen? De uitdaging zit juist in de andere kant op te gaan. Dat is heel confronterend in het begin. Mensen schrikken nu net zo veel van stilte als ze

dodos vroeger deden van een harde gitaar. (geel gemarkeerde tekst mag er uit springen) Maar uiteindelijk is de beloning groot. Als ik nu Felt terughoor, dan raakt het me echt wat ik hoor. Soms kunnen heel minimale verschuivingen in klankkleur kunnen mij echt hevig ontroeren. Ik begrijp dat dat een gevoel is dat veel mensen hebben die voor het eerst lang mijn muziek ondergaan.’ Hoe verleidelijk ook, noem het wat Frahm betreft toch maar geen ambient wat hij maakt. ‘Veel van wat ambient heet is echt heel saai. Het misverstand is dat als je zacht speelt en weinig aanslagen doet op je piano, dat je dan dus ambient maakt. Maar het is vooral een kwestie van omschakelen. Door goed te luisteren hoor je echt dat er veel meer gebeurt. Veel ambient is er alleen op gericht rustgevend te zijn, dat vind ik niet boeiend en zelfs irritant. Ik ga ook nooit ergens met mijn piano en computer ergens staan en spelen. Ik ben echt uren bezig instrumenten en omgeving op elkaar af te stemmen, vaak tot ergernis van de organisatie. Maar het duurt nu eenmaal even voordat volume en klankkleur precies zijn zoals ik het wil, en zoals ik het wil is ook nog eens iedere dag anders. Maar als het goed gaat, dan hoor je ook muziek zoals je die niet eerder hoorde, dat beloof ik. Daar sta ik voor in.’ • Cross-linx maandag 18 zondag 3 maart 2013

Met Patrick Watson, Lamb, Nils Frahm, The Dodos, Hauschka, Rachel Grimes, Katharin Gross, Alvaret Ensemble, Aart Strootman, Onno Govaert, Kate Moore, Cecilia Moisio & Marlon Penn Kijk voor meer informatie over Cross-linx in de concertagenda op pagina 64

de doelen historie

Een gouden greep Maar dan van hout

Wie was de vergeten vakman achter de Doelen-deurgreep? door Elsbeth Grievink Elke dag komen er honderden mensen door de ingang van ons gebouw. De meesten zijn met hun gedachten bij het concert of congres waar ze naartoe gaan en lopen vlug door. Maar zij die oog hebben voor detail laten hun blik éven rusten op de deur. De Rotterdamse ontwerpster Marly Weemen is zo iemand, die even stilstond voor ze de Doelen binnenging. Die deurgrepen aan de deur, dat waren niet zomaar deurgrepen. Ze maakte er zelfs een foto van. ‘Het zijn dit soort sprekende details – gemaakt met zo veel aandacht en vakmanschap – waardoor ik na-oorlogse Rotterdamse gebouwen zo bijzonder vind’, schreef ze op haar blog, waar ze de foto op zette. Wie de grepen gemaakt had, kon ze niet achterhalen. Hoe heette deze ‘vergeten vakman’? Het antwoord liet niet lang op zich wachten. Caro Rambonnet nam contact op. Zij had haar vader, Henri Louis (‘Hans’) Rambonnet,

de ornamentele grepen zelf zien maken in zijn atelier, toen zij nog een klein meisje was. Het moet najaar ’65 geweest zijn. Rambonnet maakte vijftig grepen van wengé (een donkere houtsoort) en verwerkte het logo van de Doelen erin met roestvrijstaal. Hij had hier een eigen techniek voor ontwikkeld, die hij ook gebruikte voor het maken van sieraden van zilver en perspex. Hans Rambonnet kan het verhaal zelf helaas niet meer vertellen. Hij is in 2000 gestorven. De herinnering die Caro Rambonnet aan haar vader heeft is echter nog springlevend: ‘Hij was een indrukwekkende verschijning. Bijna twee meter lang, niet al te dun en een mooie kop. Een enorm aardige, maar ook eigenwijze man met humor. Een echte heer.’ Een makkelijk leven had de kunstenaar niet. Het werk was zwaar en bracht weinig geld in het laatje. Maar de geestelijke vrijheid en de onafhankelijkheid die hij als zelfstandige ‘handvaardige’ ervoer, was hem alles waard.

Hans Rambonnet Hans Rambonnet werd in 1923 geboren. Al van jongs af aan maakte hij dingen met zijn handen. Hij droomde ervan een opleiding tot goudsmid of de kunstacademie volgen, maar toen het oorlog werd, kwam het daar niet meer van. Hij nam ‘gewone’ banen aan, tot hij in de jaren vijftig alsnog zijn hart volgde en zichzelf houten metaalbewerkingstechnieken aan leerde, evenals inlegwerk, antiek restauratie en edelsmederij. Hij maakte voornamelijk unica in opdracht van particulieren en gaf daarnaast cursussen pottenbakken en sieradenmaken.

100 jaar Le sacre du printemps door Michiel Cleij

Honderd jaar geleden beleefde Parijs een van de grootste kunstschandalen ooit: de première van Stravinsky’s ballet Le sacre du printemps. Even verrassend als het werk zelf keerde het tij: een paar voorstellingen later werd er niet meer gevochten, maar werd Stravinsky op de schouders genomen.

Hij had het niet zien aankomen, zei Igor Stravinsky achteraf over het première schandaal van zijn ballet Le sacre du printemps. ‘Er was niets dat daarop wees – noch de reacties van de musici tijdens de repetities, noch wat er op het toneel te zien was. De dansers hadden maanden gerepeteerd en wisten waarmee ze bezig waren.’ En tóch brak er op 29 mei 1913 in het Théâtre des Champs-Elysées een pandemonium uit: de concertzaal veranderde in een arena. De ergste onruststokers werden door de politie afgevoerd. Pas decennia later zou zo’n rel geëvenaard worden, in voetbalstadia.

Voortekenen Achteraf gezien waren er wel degelijk voortekenen – misschien niet van de schermutselingen die zich in de zaal afspeel den, maar wel van de verbijstering die de voorstelling zou wekken. Zo had Stravinsky bijna een jaar eerder een uittreksel voor piano-vierhandig voorgelegd aan zijn vriend en collega Claude Debussy. Samen hadden ze de eerste helft doorgespeeld, in huiselijke kring, voor een paar aanwezigen. Na afloop was iedereen letterlijk met stomheid geslagen. Die uitvoering bleef Debussy achtervolgen als ‘een prachtige nachtmerrie’, zoals hij later aan Stravinsky schreef. Een typisch Debussyaanse formulering: onder de milde oppervlakte

kan een winterse storm woeden. Vanaf dat moment volgde Debussy zijn Russische kompaan met evenveel fascinatie als vrees. Hij vermoedde dat het met zijn eigen inge togen esthetiek spoedig afgelopen zou zijn, en kreeg gelijk. Dat Le sacre een keerpunt in de muziekgeschiedenis zou worden kon juist een buitengewoon sensitief kunstenaar als Debussy niet ontgaan. Ook Sergej Diaghilev, Stravinsky’s opdracht gever, rook lont. Die was in 1909 naar Parijs gekomen met de zelfverkozen missie Russische kunst te promoten en Russisch ballet in het bijzonder. Hij introduceerde de jonge, nog onbekende Stravinsky bij het

In het midden achter de zittende dame met hoed staat Igor Stravinsky. In zijn gezelschap o.a de balletdanser Nijinsky, impresario Diaghilev en de decoren kostuumontwerper Benois, 1912.

Vele beroemde choreografen brachten Le sacre du printemps op de planken. Dit is een Italiaanse uitvoering door Sirolo.

Die uitvoering bleef Debussy achtervolgen als ‘een prachtige nachtmerrie’.

Artikel in The New York Times

Uit een brief van Debussy aan Stravinsky

Het Théâtre des Champs-Elysées waar Le sacre du printemps werd opgevoerd.

‘Bij zijn eerste kennismaking met de Sacremuziek had hij zich bezorgd afgevraagd of het hele stuk zo door zou gaan.’ Diaghilevs kennismaking met Stravinsky.

publiek. Na hun beider balletsuccessen De vuurvogel en Petroesjka kende Diaghilev de Parijse beau monde van binnen en van buiten. Bij zijn eerste kennismaking met de Sacre-muziek – Stravinsky speelde het zojuist voltooide fragment Les augures printaniers voor op piano – had hij zich bezorgd afgevraagd of het hele stuk zo door zou gaan. Uiteindelijk zag hij de première vol vertrouwen tegemoet. Op de vooravond overspeelde hij bijna zijn hand door in een persbericht het nieuwe ballet aan te kondigen als ‘een spannende gebeurtenis die ongetwijfeld verhitte debatten zal oproepen’. Gelukkig voor hem, en alle betrokkenen, was dat mild uitgedrukt. Nog specifieker: Jean Cocteau, toen nog een piepjonge schrijver (spoedig zou hij de inspirator van een hele generatie musici worden, en Stravinsky’s tekstdichter) was die bewuste avond aanwezig. Al bij de ingang, noteerde hij, kon je de spanning voelen: ‘Voor een geoefend oog was het duidelijk dat hier een schandaal in voorbereiding was. Naast de modieuze schouwburgbezoekers met decolletés, parelsnoeren, pluimhoeden en struisveren verzamelden zich de informeel geklede artistiekelingen die elke noviteit toejuichten om zich af te zetten tegen het chique logepubliek. Er waren ontelbare nuances van snobisme, super-snobisme en contra-snobisme […] Het publiek speelde de rol die voor hen was uitgeschreven.’

Primitief vruchtbaarheidsritueel

‘Dit is niet de gebruikelijke lente van de dichters, met hun vogelzang, blauwe luchten en zachte groen. Hier prevaleert ruwe groeikracht, de pijn van de hernieuwde sapstroom, de genadeloze celdeling. Het is lente van binnenuit gezien, vol geweld, splitsing en stuiptrekking.’ Jacques Rivière (redacteur van La Nouvelle Revue française) over Le sacre du printemps.

Parijs wist al dat Stravinsky een oorspronkelijk en verrassend componist was. Met zijn twee eerdere balletten had hij – op Diaghilevs instigatie – een sprookjesachtig, kleurrijk beeld van Rusland gegeven. Maar Le sacre legde een wereld bloot die niemand in de concertzaal verwachtte: een visioen van een primitief vruchtbaarheidsritueel, zonder de romantische sprookjeselementen van het eerdere ballet De vuurvogel, en zonder het kermisgehalte van Petroesjka. Achteraf vertelde Stravinsky dat het idee voor Le sacre tot hem was gekomen in een droom: ‘Ik zag een heidens ritueel voor me waarin een tot offer gewijde maagd danste tot ze er dood bij neerviel.’ Het najagen van die droom was teamwork. Diaghilev beïnvloedde het eindresultaat door een veel grotere orkestbezetting te eisen dan de componist aanvankelijk voor ogen stond. Folklorist Nikolaj Roeritsj schetste een scenario (in feite een aaneenschakeling van zelfstandige scènes), schilderde een deliriaal achterdoek en ontwierp onsensuele, dekbedovertrekachtige kostuums met punthoeden; een groter verschil met de gangbare balletpakjes en tutu’s was niet denkbaar. Diaghilevs jonge sterdanser Vaslav Nijinski kreeg de helsmoeilijke taak Stravinsky’s partituur van een choreografie te voorzien: dansmuziek met zulke onregelmatige, grillig geaccentueerde maatsoorten was nog nooit afgeleverd. Uitgedaagd door die tegendraadsheid liet Nijinski de dansers het tegendeel doen van wat ze gewend waren: dansen met de voeten naar binnen gedraaid, de armen gevouwen, het hoofd schuin – en met sprongen die de zwaartekracht niet tartten maar juist bevestigden, verticaal, landend op dezelfde plek.

Pulserende ritmes en rauwe samenklanken En dan was daar uiteraard de muziek zelf: een maalstroom van pulserende ritmes en rauwe samenklanken, zonder een melodische structuur die de luisteraar houvast biedt. Stravinsky’s muzikale verteltrant was totaal nieuw. Het hele werk bestaat uit korte, veelal herhaalde motieven, maar hun ritmische onregelmatigheid maakt ze ongrijpbaar. Even desoriënterend was de instrumentatie: instrumenten spelen vaak in ongebruikelijke liggingen; de extreem hoge fagotsolo aan het begin is er slechts één voorbeeld van. Dezelfde openingsmaten, trouwens, illustreren fraai hoezeer ouderwets Debussy’s suggestieve, gestileerde klanktaal was geworden. Diens beroemde Prélude à l’après-midi d’un faune,

bijna twintig jaar eerder gecomponeerd, begint met een lieflijke en dromerige fluitsolo; Stravinsky’s bizarre fagotmelodie lijkt een antwoord daarop, even eigentijds als onheilspellend. En terecht. In een bos waar meisjes door dorpsoudsten tot zelfmoord worden gedwongen wonen geen fluitspelende faunen meer.

Muziek overstemd door tumult Men was evenwel niet naar de schouwburg gekomen om zo’n paradise lost te aan schouwen. En helaas schreef Jacques Rivière, redacteur van La Nouvelle Revue française, pas maanden later woorden die als duiding én als waarschuwing hadden kunnen dienen: ‘[…] Dit is niet de gebruikelijke lente van de dichters, met hun vogelzang, blauwe

Le sacre en het Rotterdams Philharmonisch

De eerste Rotterdamse uitvoering van Le sacre du printemps vond plaats in 1934 o.l.v. Eduard Flipse. Pers en publiek waren lyrisch. De eerste uitvoering na de oorlog vond plaats in 1961. Het orkest was letterlijk uit de as herrezen: tijdens het mei-bombardement in 1940 werden orkestleden dakloos en ging het repetitielokaal inclusief instrumentarium in vlammen op. Reprises volgden onder andere in 1972 (onder de grote Franse dirigent Jean Fournet), in 1976 en in 1979 (onder Simon Rattle, wiens vertolking mede leidde tot zijn benoeming als vaste gastdirigent). Sinds 2010 is het Rotterdams Philharmonisch vast gastorkest van het Théatre des ChampsÉlysées, waar Le sacre in 1913 in première ging.

58 luchten en zachte groen. Hier prevaleert ruwe groeikracht, de pijn van de hernieuwde sapstroom, de genadeloze celdeling. Het is lente van binnenuit gezien, vol geweld, splitsing en stuiptrekking […]’. Maar alle voortekenen en eventuele waarschuwingen ten spijt: een combinatie van beukende ritmes en dissonantie laat niemand onberoerd, domweg vanwege fysische eigenschappen die geluid nu eenmaal heeft. ‘Geluid is trillende lucht en die raakt zowel het lichaam als de geest’, zoals muziekcriticus Alex Ross schrijft in The rest is noise – Listening to the twentieth century. Ook wijst hij er terecht op dat de reactie van een solitaire luisteraar op heftige auditieve prikkels anders is dan die van een hele groep luisteraars tegelijkertijd; de gestiek van een groep is anders dan die van een eenling, ‘en groepen zijn geneigd te nivelleren’. Die mei-avond in 1913 verzamelde zich niet één, maar twee groepen in het Théâtre des Champs-Elysées. En, zoals Cocteau observeerde, ze waren a priori al elkaars tegenvoeters. De instrumentale Introductie van het Eerste Deel was nog goed voor gelach en ongemakkelijk geschuifel, maar het ware tumult brak los toen de dansers arriveerden. Hun groteske bewegingen en de wildheid werkte als een ontstekingsmechanisme. Vooren tegenstanders schreeuwden elkaar toe en er vielen een paar rake klappen. De muziek werd spoedig totaal overstemd door het tumult in de zaal. Tegelijkertijd was het ook op het podium een chaos, want de dansers konden de voortdurende maatwisselingen en de hoge tempi niet bijbenen en kregen van choreograaf Nijinski vanuit de coulissen instructies toegeschreeuwd.

Triomf De schaal van de commotie was onge ëvenaard. Maar er was er een precedent: twee maanden eerder was in de Weense Musikverein vergelijkbare heibel uitgebroken, met politiecharges en al, tijdens een door Arnold Schönberg geleid concert met premières van Alban Berg en Anton Webern. Dat was een kleinere zaal en dus waren er minder aanwezigen; maar je kunt zeggen dat

het ontbreken van ballet de uitslag enigszins compenseert. Wenen – Parijs: 1-1. De aanleiding voor het Weense gekrakeel was echter van andere aard. Daar sluimerde al jaren een politiek-economisch geïnspireerd conflict tussen de avant-garde (intellectuelen en kunstenaars) en de conservatieve bourgeoisie. In Parijs echter was vernieuwing, inclusief provocatie, een onderdeel van de traditie geworden. Al decennia laafde de culturele bovenlaag zich aan exotiek uit toenmalige koloniën en uit het Verre Oosten. Gretig onthaalde men kunstenaars uit Rusland en Spanje, landen waar het volkseigene en het primitief-pure nog bestond – de waarden, kortom, die het hyper-gecultiveerde WestEuropa allang verloren had. Geen wonder, dus, dat Diaghilev juist dáár met zijn Ballets Russes neerstreek. Beide partijen hadden er belang bij, en samen verfijnden ze de kunst het tegendraadse ‘sexy’ te maken. Een jaar eerder had Nijinski Debussy’s faun-Prélude voorzien van een naar masturbatie neigende choreografie; de verbijstering daarover rees, piekte even, en sluimerde meteen weg. Hoe manipuleerbaar het Parijse publiek was bleek – eens temeer – bij de reprises van Le sacre in dezelfde week. Al bij de tweede voorstelling klonk nauwelijks nog protest. De derde was afgeladen vol. En bij een concertante uitvoering, een jaar later, werd Stravinsky op handen de zaal uitgedragen. Elders duurde de acceptatie van het werk langer. Engeland, bijvoorbeeld, kon er moeilijk aan wennen. In 1929, een maand voor zijn dood, schreef Diaghilev vanuit Londen: ‘Gisteren beleefde Le sacre du printemps een ware triomf. Die sukkels gaan het nu begrijpen. The Times schrijft dat Le sacre voor de twintigste eeuw is wat Beethovens Negende Symfonie voor de negentiende was. Eindelijk!’ •

‘Gisteren beleefde Le sacre du printemps een ware triomf. Die sukkels gaan het nu begrijpen.’ Diaghilev over het ontvangst van Le sacre du printemps in Engeland.

Le sacre door het Rotterdams Phil harmonisch Orkest donderdag 16 en vrijdag 17 mei 2013

Le sacre du printemps door het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Yannick Nézet-Séguin. Op het programma staan verder de wereldpremière van het Celloconcert van Robin de Raaff en Ravels La Valse. Bestel nu kaarten! Kijk voor informatie op pagina’s 85 en 86 in de concertagenda. Igor Stravinsky

advertentie

de doelen actie

Bestel en win! Met het hele gezin naar

museum Villa Zebra

Villa Zebra (Rotterdam) maakt vernieuwende tentoonÂ stellingen en workshops met beeldende kunst voor kinderen van 3 tot en met 12 jaar. En tijdens de Kindermuziekweek is Villa Zebra ook in de Doelen met leuke knutselworkshops rondom de concerten. Bestel een passe-partout voor de Kindermuziekweek jubileumdag op zaterdag 6 april en je maakt automatisch kans op toegangskaarten voor het hele gezin voor Villa Zebra!

The Music of The Lord of The Rings FilmS Op 19, 20 en 21 april presenteren de Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest The Lord of The Rings, The Return of The King Live. Over de muziek die Howard Shore voor deze filmtrilogie componeerde, schreef de Amerikaanse musicoloog Doug Adams het boek The Music of the Lord Of The Rings Films. Voor de liefhebber niet alleen een geweldig boek om te lezen, maar ook een prachtig boek om door te bladeren, boordevol fotoâ&#x20AC;&#x2122;s uit de films, illustraties en een bonus-cd. Interesse? Onder alle bestellers van The Return of the King verloten wij het boek. Niet gewonnen? Het boek is ook te koop tijdens de voorstellingen van The Lord of The Rings.

Maak kans op de dvd

Crouching Tiger, Hidden Dragon

Op woensdag 20 maart dirigeert de Chinese componist Tan Dun zijn bekroonde Martial Arts Trilogy, met onder meer de filmmuziek voor Crouching Tiger, Hidden Dragon. Onder alle bezoekers van dit concert verloten wij de dvd van deze film. De film, een internationaal kassucces, won onder meer de Academy Award voor beste niet-Engelstalige film en Tan Dun mocht de Oscar in ontvangst nemen voor beste filmmuziek. Verder heeft de film vier British Academy Film Awards gewonnen en twee Golden Globes. Vandaag de dag wordt Crouching Tiger nog steeds gezien als een van de beste en invloedrijkste niet-Engelstalige films.

Alle prijzen worden verloot onder alle kaartkopers van een concert. Ook bestaande kaartkopers maken kans. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

62 agenda maart

concertagenda de doelen 2012-2013

maart april mei juni juli

Meesterpianist Severin von Eckardstein en de broers Arthur en Lucas Jussen 6 maart

In deze editie van het Doelen Magazine een overvolle concert agenda. Met heel veel kakelverse programmering waaronder veel jazzconcerten en festivals zoals Cross-linx, de Kindermuziekweek (met muziek voor kindjes vanaf 6 maanden jong!), het festival met nieuwe muziek Red Ear en Slide Factory. Ook veel grote namen op het programma, onder wie Arcadi Volodos, Keith Jarrett, Tan Dun, Severin von Eckardstein, Benjamin Zander en Julien Clerc. Kaarten bestellen? Dat kan gemakkelijk en snel via dedoelen.nl. Wordt u liever persoonlijk geholpen, bel dan met onze kassa via 010 2171717.

Mr Clash met o.a. Postman en Rilan & The Bombardiers 9 maart

Keith Jarrett, Gary Peacock & Jack DeJohnette 4 juli

Matthäus-Passion van Bach door De Nederlandse Bachvereniging 18 maart

The Big Day 27 april

Jubileumeditie van de Kindermuziekweek 5 t/m 14 april

RED SOFA BANKPAS zie p. 91 KOFFIE INBEGREPEN zie p. 91 PAUZEDRANKJE INBEGREPEN zie p. 91 DOELENCAMPUS zie p. 91

bestel kaarten online www.dedoelen.nl

JONGERENTARIEF zie p. 91 DOELENPROGRAMMERING zie p. 91

agenda maart 63

Floriaan Wempe tenorsax Toon Roos tenorsax m.m.v. Karel Boehlee piano Jos Machtel contrabas Joost van Schaik drums

Duizend-en-één betoverde meren

Rotterdams Philharmonisch

klassiek - symfonisch - romantiek

vrijdag 1 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Kees Wisse (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Robin Ticciati dirigent m.m.v. Lise de la Salle piano Ljadov Het betoverde meer Rachmaninov Pianoconcert nr.2 Sibelius Symfonie nr.7 De onmetelijke ruimte, de weidse schoonheid en het magische licht: de Finse natuur was voor Jean Sibelius een levenslange bron van inspiratie. In zijn majestueuze symfonieën weerspiegelen zich de duizend meren van zijn vaderland. Dat landschap strekt zich uit tot voorbij de overkant van de Finse golf, waar het Ilmen ligt: de watervlakte die door Anatoli Ljadov werd vereeuwigd in zijn symfonisch gedicht Het betoverde meer.

rang cjp

top € 52 € 9

Entree cjp

€ 19 € 13

R’pas/65+ € 17 t/m 16 jaar € 9

za 2 maart Duizend-en-één betoverde meren Rotterdams Philharmonisch

1e 47

2e 3e 37 21 t/m 26 jaar € 9 klassiek - symfonisch - romantiek

Toon Roos Kwartet & Floriaan Wempe Kwartet

zaterdag 2 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Kees Wisse (entree € 4) Floriaan Wempe (l) © Ton Delfos Toon Roos © Jos L. Knaepen

Dubbelconcert jazz/neobop

jazz

Dubbelconcert met een kwartet onder leiding van de jonge, getalenteerde en ‘upcoming’ tenorsaxofonist Floriaan Wempe (1989) en na de pauze de vooraanstaande tenorsaxofonist Toon Roos. ‘Als er in Nederland een auditie-televisieprogramma zou bestaan met de naam ‘The Jazz Musician Of Holland’ zouden de vier stoelen van de juryleden direct omdraaien bij het horen van saxofonist Floriaan Wempe’. (JazzFlits, december 2012). De tenor- en sopraansaxofonist Toon Roos behoort met zijn intuïtieve, lyrische en evenwichtige stijl tot de jazztop van Nederland. Hij speelt met zijn kwartet een programma met standards & originals van zijn cd’s Love Revisited en Angel Dance.

vr 1 maart

Webern, Rihm en Schönberg

maart

Kwartetten met McFadden

red sofa - modern

zaterdag 2 maart Jurriaanse Zaal 20.30 uur Om 19.45 uur inleiding door Hans Woudenberg en Frank de Groot DoelenKwartet m.m.v. Claron McFadden sopraan Webern Langsamer Satz Rihm Akt und Tag Schönberg Strijkkwartet nr.2 Schönberg bleef als componist met een been stevig in de laat-romantische traditie staan, maar veranderde ondertussen wel definitief de muziekgeschiedenis, zeker met zijn aangrijpende Tweede Strijkkwartet uit 1907-08. Hij schreef het in de periode dat zijn vrouw een affaire had en bij het derde deel vertolkt een sopraan in de laatste twee delen Schönbergs pijn. In 2006, bijna een eeuw later, pakte Rihm het idee van een sopraan met strijkkwartet op en schreef hij voor Claron McFadden Akt und Tag, gebaseerd op het gedicht Day van William Blake. Ongebruikelijke klanken, duistere sferen en uiteindelijk stralende melodielijnen.

Entree cjp

€ 24 € 17

R’pas/65+ € 22 t/m 16 jaar € 9

zo 3 maart Bill Baker’s Big Band Zondagochtendconcert Hanson

Rotterdams Philharmonisch Orkest Robin Ticciati dirigent m.m.v. Lise de la Salle piano

Salute to the ’40s Bill Baker’s Big Band heeft opgetreden met alle grootheden uit de swing geschiedenis en is herhaalde malen uitgenodigd op te treden op de Glenn Miller Festivals in de VS en in Engeland. Met groot enthousiasme brengt deze band de muziek en sfeer van de jaren dertig en veertig voor het voetlicht. Met de originele arrangementen komt het gevoel van vroeger weer naar boven. De muzikale leiding is in handen van Egbert Kemner en de vocale bijdragen komen van Annelies Bouterse en Margreet Groenendijk. Entree € 13,60

Torleif Thedéen - cello Itamar Golan - piano Schumann, Brahms & Britten

Torleif Thedéen

vrijdag 1 maart Eduard Flipse Zaal 20.30 uur

kamermuziek - romantiek

zondag 3 maart Jurriaanse Zaal 11.00 uur Torleif Thedéen cello Itamar Golan piano Schumann Fantasiestücke op.73 Britten Cellosonate in C op.65 Brahms Cellosonate in e op.38 De Zweedse cellist Torleif Thedéen ontlokt buitengewoon mooie klanken aan zijn instrument, gebouwd in 1711. Hij soleert bij ’s werelds beste orkesten en is winnaar van onder meer de Hammer-Rostropovich Prize. Aan de vriendschap tussen Benjamin Britten en de Russische cellist Mstislav Rostropovitsj, naar wie deze prijs is vernoemd, hebben we de mooiste Britse cellomuziek van de vorige eeuw te danken. Schumann opent het concert met de tedere Fantasiestücke. Schumanns goede vriend Brahms noemde zijn eigen cellosonate ‘Sonate für Klavier und Violoncello’. Dat wijst op de minstens zo belangrijke rol van ‘begeleider’ Itamar Golan. Na afloop meet & greet met de musici en een glaasje champagne.

zie vrijdag 1 maart populair

zondag 3 maart Grote Zaal 11.00 uur

Entree € 21 R’pas/65+ € 19 t/m 16 jaar €9

cjp € 15

64 agenda maart

Quasi Sonate

DoelenEnsemble speelt Chausson, Ravel, Wagemans en Sjostakovitsj

red sofa - romantiek - eigentijds

Kijk op www.cross-linx.nl voor het laatste nieuws.

DoelenEnsemble

Entree € 32,50

Chausson Larghetto Ravel Pianotrio in a Wagemans Quasi Sonate Sjostakovitsj Pianotrio nr.1

pianorecital - romantiek

wo 6 maart

R’pas/65+ € 22 t/m 16 jaar € 9

Schumann, Rachmaninov en Wagner

pianorecital - romantiek

woensdag 6 maart Grote Zaal 20.15 uur Severin von Eckardstein piano Arthur Jussen piano Lucas Jussen piano zie kader hiernaast

do 7 maart ˇ ák Mozart en Dvor

Severin von Eckardstein & broers Jussen Schumann, Rachmaninov en Wagner Grote Zaal 20.15 uur

Schumann Delen uit ‘Bunte Blätter’ Schumann 3 Romances op.28 Wagner ‘Siegmunds Liebesgesang’ en ‘Feuerzauber’ uit Der Ring des Nibelungen (bew. Brassin) Wagner ‘Isoldens Liebestod’ voor linkerhand (bew. Liszt/Wittgenstein) Schumann Papillons * Schubert Impromptu op.142 nr.3 ** Ravel Ma mère l’oye * **

noten omsmelt tot glinsterend goud. En in het vrijleggen van blozende middenstemmen is hij een meester. Het zijn zeldzame vermogens, waarmee Eckardstein in 2003 de jury van de Brusselse Elizabethwedstrijd wist te overtuigen. Vol lof kenden ze hem de eerste prijs toe. De jonge Hilversumse pianobroers Lucas en Arthur Jussen zijn bij de Duitse meesterpianist te gast en laten horen dat we ons voorlopig geen zorgen hoeven maken over de aanvoer van jonge, soepele en supergetalenteerde vingers.

Severin von Eckardstein weet hoe je toetsen en snaren kunt laten neuriën. Hij kent de formule die

Entree cjp

Severin von Eckardstein piano Arthur Jussen piano * Lucas Jussen piano **

Rotterdams Philharmonisch

€ 36 R’pas/65+ € 34 € 25 t/m 16 jaar € 9

Lamb

Cross-linx met Patrick Watson & Lamb

Severin von Eckardstein & de broers Jussen

Ravels Pianotrio is zonder twijfel een van de grootste meesterwerken in het genre. Dit werk uit 1914 staat nog altijd model voor de manier waarop de piano, de viool en de cello het best met elkaar in evenwicht gebracht kunnen worden. Bovendien zijn de noten buitengewoon suggestief en vereisen ze een hoge graad van virtuositeit. Ook Chaussons Larghetto en het Eerste Pianotrio van Sjostakovitsj zijn kleurrijke werken. Quasi Sonate, de cellosonate die PeterJan Wagemans voor Pieter Wispelwey schreef, fungeert als brug tussen de Franse slag en het uitvergrote Russische drama. Het is een ‘herpremière’. Na de eerste uitvoering reviseerde Wagemans het werk, een versobering die het effect van het werk alleen maar vergroot.

€ 24 € 17

wo 6 maart

Zie ook het interview met Nils Frahm op pagina 49.

zondag 3 maart Eduard Flipse Zaal 14.30 uur Om 13.45 uur inleiding door Peter-Jan Wagemans

Entree cjp

Het indie-classical festival Cross-linx 2013 doet Rotterdam aan met een topbezetting! Medewerking verlenen Patrick Watson, Lamb, Nils Frahm, Brandt Bauer Frick, The Dodos, Hauschka, Rachel Grimes, Katharin Gross, Alvaret Ensemble, Aart Strootman, Onno Govaert, Kate Moore, Cecilia Moisio & Marlon Penn. Ook is er een flink aantal Music Mining acts: intieme, verrassende optredens op onverwachte plaatsen.

singer/songwriter - crossover - festival

zondag 3 maart Grote Zaal 20.15-01.00 uur

klassiek - symfonisch - romantiek

donderdag 7 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Gijsbert Kok (entree € 4)

www.dedoelen.nl de snelste en met ‘print at home’ goedkoopste manier om kaarten te kopen

agenda maart 65

Rotterdams Philharmonisch Orkest Ludovic Morlot dirigent m.m.v. Imogen Cooper piano Fauré Pelléas et Mélisande Mozart Pianoconcert nr.21 Dvorˇák Symfonie nr.8

za 9 maart

Christoph Stiefel Inner Language Trio

Mr. Clash 2013

met o.a. Rilan & The Bombardiers

top 1e 2e 3e € 52 € 47 € 37 € 21 t/m 26 jaar € 9

Ensemble Shield of Harmony Karel de Stoute door Rogier van der Weyden (1400-1464)

‘The Whyte Rose’

vocaal - renaissance authentiek

donderdag 7 maart Jurriaanse Zaal 20.15 uur Ensemble Shield of Harmony Patrizia Bovi zang en harp Mauro Borgioni zang Marc Lewon zang en vedel Crawford Young luit

€ 31 € 22

R’pas/65+ € 29 t/m 16 jaar € 9

Virus

Een besmettelijk klassiek muziekprogramma

populair - jong talent

donderdag 7 maart R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten!

Het Zwitserse Christoph Stiefel Inner Language Trio komt naar Nederland voor een korte tournee. Dit trio produceert onweerstaanbare ritmische energie, geïnspireerd op isoritmes, een compositietechniek ontstaan in de Middeleeuwen. De muziek van het trio is zowel complex als eenvoudig, intellectueel als emotioneel, abstract als sensueel! The Guardian (UK): **** ‘Rhythmic Revolutionary - Christoph Stiefel is a rhythmically adventurous performer fascinated by the interplay of grooves. Slow episodes have a gentleness that reveal Stiefel’s nuanced touch is equal to his up-tempo fluency.’

Vrij entree Entree cjp

vr 8 maart

€ 16 € 11

R’pas/65+ € 14 t/m 16 jaar € 9

ˇ ák Mozart en Dvor Rotterdams Philharmonisch

Anglo-Bourgondische poëzie ten tijde van Karel de Stoute In 1468 trouwt Karel de Stoute met Margaretha van York. Het huwelijk wordt voltrokken in de West-Vlaamse plaats Damme en er volgt een groot feest in Brugge. Het Koorboek van de Bourgondische Hofkapel is vermoedelijk geschreven en gebruikt in Brugge. Rijk versierd met miniaturen en met de wapenschilden van de Bourgondische hertogen Philips de Goede en Karel de Stoute geldt dit boek als een van de belangrijkste handschriften van de 15de

moderne jazz

vrijdag 8 maart Eduard Flipse Zaal 20.30 uur Christoph Stiefel Inner Language Trio Christoph Stiefel piano Arne Huber bas Kevin Chesham drums

Werken van o.a. Ockeghem, Frye, Busnois t.g.v. de bruiloft van Karel de Stoute en Margaretha van York (1468)

Rotterdams Philharmonisch Orkest Ludovic Morlot dirigent m.m.v. Imogen Cooper piano

populair - eigentijds - crossover

zaterdag 9 maart Jurriaanse Zaal + Foyer 20.30-01.00 uur Aanvang 20.30 uur met DJ Swoolish Mr. Clash 2013 met o.a. Rilan & The Bombardiers Bram Stadhouders Trio en het Nederlands Kamerkoor Re:Freshed Orchestra met Postman en Rass Motivated Zanillya host DJ Swoolish Een programma om vrolijk van te worden. Host Zanillya neemt het publiek mee naar een verrassende mix van rock & soul, met een vleugje hiphop en funk en niet te vergeten de karakteristieke rauwe stem van Rilan & The Bombardiers. Bram Stadhouders maakte Henosis voor zijn eigen trio en het Nederlands Kamerkoor. Musici uit verschillende disciplines zijn ook te vinden bij de speciaal voor Mr. Clash georganiseerde ontmoeting tussen reggaezanger Rass Motivated, de Rotterdamse rapper Postman en het Re:Freshed Orchestra. Daarnaast lekker eten door Theater Kunst Catering en onweerstaanbare cocktails. Tijdens de uitvoering van Henosis in de Jurriaanse Zaal zijn visuals te zien van Foss Collective. De foyer wordt uitgelicht door lichtkunstenaar Co2RO. Volg Mr. Clash via www.facebook.com/ MrClashSays en www.twitter.com/ MrClashSays.

klassiek - symfonisch - romantiek

vrijdag 8 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Gijsbert Kok (entree € 4)

zie donderdag 7 maart

Entree cjp

‘Mijn hoofd zit vol ideeën’, schreef Antonín Dvorˇák in de zomer van 1889, ‘als een mens dat allemaal eens direct zou kunnen noteren!’ Veel van die invallen wist hij datzelfde jaar nog te vangen in zijn Achtste Symfonie, waar natuurgeluiden, volksmelodieën en een lichtvoetige wals uitmonden in een stralende fanfare. Pure zonneschijn, al was dat een kwalificatie die Dvorˇák zelf alleen voor Mozarts muziek reserveerde.

rang cjp €9

eeuw. Ensemble Shield of Harmony brengt deze rijke cultuur op de grens van Middeleeuwen en Renaissance tot leven.

Mr. Clash wordt mede mogelijk gemaakt door VSBfonds, Stichting Bevordering van

zie voor de verklaring van de symbolen bij de concerten pagina 91

Volkskracht, Stichting Swart-van Essen, G.Ph. Verhagen-Stichting, Erasmusstichting, Stichting Elise Mathilde Fonds, Van Cappellen Stichting, Stichting Fonds voor de Geld- en Effectenhandel.

Entree € 16

cjp € 12

66 agenda maart

zo 10 maart Keltische Ochtend met Rapalje

rang cjp

Toegang vanaf 1 kwartier voor aanvang.

di 12 maart

top 1e 2e 3e € 26 23 20 11 € 9 t/m 26 jaar € 9

Pavel Haas Quartet

Beethoven, Sjostakovitsj & Schnittke

R. Strauss Hoornconcert nr.2 Tsjaikovski Symfonie nr.4 (Finale)

Zondagochtendconcert Hanson

ma 11 maart

Vrij entree © Marco Borggreve

Medea

Veenfabriek, Muziektheater Transparant en HERMESensemble

Entree € 13,60

Het grote toverboek (4+)

Mike Boddé © Hester Doove

Rotterdams Philharmonisch

familieconcert - symfonisch - romantiek

zondag 10 maart Grote Zaal 14.15 uur Rotterdams Philharmonisch Orkest Benjamin Levy dirigent m.m.v. Mike Boddé verteller Muziek van Dukas, Saint-Saëns en Mozart Casper heeft een hekel aan de jongens uit zijn klas. Ze zijn onaardig en gemeen. O, als hij kon toveren dan zou hij het wel weten. Dan veranderde hij ze in salamanders. Of hij hakte ze met zijn magische zwaard in de pan. Maar ja, hoe leer je toveren? Wacht eens even, had hij niet van Sinterklaas een boek over toveren gekregen? Als hij dat nu eens heel goed leest, wie weet wordt hij dan een heel knappe tovenaar.

red sofa - muziektheater

maandag 11 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.30 uur voorbespreking Veenfabriek, Muziektheater Transparant en HERMESensemble o.l.v. Wim Henderickx Paul Koek regie Peter Verhelst tekst Selva Erdener zang Reinout Bussemaker, Joep van der Geest, Yonina Spijker en Lizzy Timmers spel Jorrit Tamminga klankbeeld Dorothee Curio decor en kostuums Paul Slangen dramaturgie Henderickx Medea ‘…een bedwelmend mooie voorstelling…’ en ‘…een zelden vertoond kunststuk: een klankenstroom van een grote schoonheid.’ Dit schreef de pers na de première van Medea, naar de beroemde Griekse tragedie van Euripides. Na zo’n tien jaar huwelijk en twee kinderen wordt Medea’s man Jason verliefd op de dochter van Kreon, koning van Corinthe. Medea is furieus en neemt op gruwelijke wijze wraak op de Corinthische prinses en vermoordt daarna haar beide zonen. Vanuit het perspectief van koning Kreon heeft Peter Verhelst een eigentijdse Medea geschreven. Deze tekst vervlecht zich met muziek van Wim Henderickx, uitgevoerd door het HERMESensemble en de Turkse zangeres Selva Erdener. Haar aangrijpende klaagzang vormt een rode draad in deze voorstelling.

Pavel Haas Quartet Schnittke Strijkkwartet nr.3 Sjostakovitsj Strijkkwartet nr.8 op.110 Beethoven Strijkkwartet in Bes op.130 Beethoven Strijkkwartet in Bes op.133 ‘Große Fuge’ Alle kennis en kunde die de Tsjechische altviolist Milan Skampa in ruim een halve eeuw vergaarde, droeg hij over op het Pavel Haas Quartet. Voor Skampa’s jeugdige landgenoten pakte die leerschool zo goed uit, dat het ensemble inmiddels in de race is voor de positie van ’s wereld meest opwindende strijkkwartet. De recensies zijn doordrenkt met lovende woorden als ‘spontaan’ en ‘bedwelmend’. Met de zeldzame combinatie van precisie en passie schoppen de cd’s van het Pavel Haas Quartet het geregeld tot ‘plaat van het jaar’. De Doelen is dan ook trots op het Rotterdamse debuut van deze uitzonderlijke musici.

R’pas/65+ € 29 t/m 16 jaar € 9

Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten! Vrij entree

vr 15 maart Rotterdams Philharmonisch

wo 13 maart Lunchconcert

Rotterdams Philharmonisch klassiek - symfonisch - romantiek

klassiek - symfonisch - romantiek

€ 31 € 22

populair - jong talent

donderdag 14 maart R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur

Tsjaikovski’s Vierde

Toprang € 43 € 38 € 35

Zie ook het concert in beeld op p.44

Entree cjp

Virus

Tugan Sokhiev © Grebille

Rapalje presenteert Keltische muziek in een opzwepende show. Op onstuimige melodieën bewegen dansers met vurig voetenwerk. ‘Hearts of Steel’ is een nieuwe voorstelling met nieuwe nummers, aankleding en uitvoeringen. Natuurlijk ontbreken de klassieke combinaties niet. Rapalje vertolkt de Keltische folkmuziek met driestemmige zang, begeleid door vele instrumenten.

dinsdag 12 maart Jurriaanse Zaal 20.15 uur

Tugan Sokhiev © Grebille

populair - volksmuziek

do 14 maart Een besmettelijk klassiek muziek programma

kamermuziek - romantiek - modern

zondag 10 maart Grote Zaal 11.00 uur

Rotterdams Philharmonisch Orkest Tugan Sokhiev dirigent m.m.v. Stephan Dohr hoorn

woensdag 13 maart Grote Zaal 12.45-13.15 uur

vrijdag 15 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Patrick van Deurzen (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Tugan Sokhiev dirigent m.m.v. Stefan Dohr hoorn

agenda maart 67

zo 17 maart John Adams & Friends

1e 47

2e 3e 37 21 t/m 26 jaar € 9

Asunción Pérez ‘Choni’

flamencomuziek en -dans

wereldmuziek - flamenco - meet & greet

vrijdag 15 maart Jurriaanse Zaal 20.15 uur Om 19.30 uur inleiding door Marlies Jansen Als telg van de Sevillaanse school wordt de dans van Asunción Pérez ‘Choni’ gekenmerkt door vrouwelijkheid, elegantie, beheersing, en een meesterlijke behendigheid met de bata de cola, de staart van de jurk. De populaire Choni leidt sinds 2007 haar eigen gezelschap. Ze trad veel op in de VS, won diverse prijzen en is met haar grensverleggende voorstellingen een belangrijke spil in het Spaanse flamencolandschap. Een boordevolle avond met inleiding door flamencojournalist Marlies Jansen, dansworkshop door Rosa de Compás, meet & greet met artiesten, plus muziek in de foyer van het Flamenco Ensemble van Codarts. Een hele avond flamenco, van 19.30 uur tot middernacht!

klassiek - symfonisch - romantiek

Tribute to the Legendary John Denver John Adams vertolkt al meer dan 35 jaar de muziek van Amerika’s Rocky Mountain Legend en heeft zelfs met John Denver voor de Nederlandse televisie opgetreden. Na het winnen van KRO’s Soundmixshow in 1988 werd John Adams in datzelfde jaar uitgenodigd om in de Doelen te komen optreden tijdens de Zondagochtendconcerten. In 2009 en 2011 kwam de in Colorado (VS) woonachtige John Adams weer even naar zijn geboorteland om een Zondagochtendconcert in het teken te zetten van zijn muzikale held. Vandaag is hij weer bij ons te gast!

zondag 17 maart Grote Zaal 14.15 uur Om 13.15 uur inleiding door Huib Ramaer (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Tugan Sokhiev dirigent m.m.v. Stefan Dohr hoorn zie vrijdag 15 maart

Finale Erasmus Jazz Prijs

De dag van Het Debuut Vriendenkrans Finalistendag

jazz - jong talent

zondag 17 maart Eduard Flipse Zaal 14.30 uur

kamermuziek - jong talent

zondag 17 maart Jurriaanse Zaal 14.00 uur Remy van Kesteren harp Rosanne Philippens viool Yuri van Nieuwkerk piano Dimitar Dimitrov piano Berlage Saxophone Quartet

Na afloop meet & greet met de musici.

oratorium - barok authentiek - passieconcert

maandag 18 maart Grote Zaal 19.30 uur De Nederlandse Bachvereniging orkest en ripiënisten Peter Dijkstra dirigent Marcel Beekman tenor (Evangelist) Monika Mauch sopraan Heleen Koele sopraan Maarten Engeltjes altus Alex Potter altus Robert Getchell tenor Mikael Stenbaek tenor Andreas Wolf bas Jelle Draijer bas m.m.v. Kampen Boys Choir Bach Matthäus-Passion

Entree € 13,60

€ 21 € 14

R’pas/65+ € 19 t/m 16 jaar € 9

De Nederlands Bachvereniging

populair - popmuziek

Zie ook het artikel op pagina 16.

Entree cjp

Matthäus-Passion

Rotterdams Philharmonisch

Indeling van de dag wordt nader bekendgemaakt. Op het programma werken van o.a. Brahms, Schubert, Ravel, Stravinsky, Micháns, Smetana, Sjostakovitsj, De Leeuw, Farkas en Pierné.

i.s.m. Flamencoschool Rosa de Compás

ma 18 maart

Tsjaikovski’s Vierde

Remy van Kesteren

top € 52 € 9

R’pas/65+ € 32 t/m 16 jaar € 9

Zondagochtendconcert

zondag 17 maart Grote Zaal 11.00 uur rang cjp

€ 34 € 24

Tugan Sokhiev © Grebille

Met zijn 35 jaar is Tugan Sokhiev al een van de grootste maestro’s van deze tijd. Hij is kind aan huis bij de meest vooraanstaande orkesten en wordt wereldwijd geroemd om de kracht én de verfijning van zijn interpretaties. ‘Gripping… thrilling… sizzling…blistering… whirling’, rijmde het gezaghebbende Britse dagblad The Independent over zijn uitvoering van Tsjaikovski’s Vierde Symfonie: ‘Terrific performance. Great stuff.’

Entree cjp

Franck Le chasseur maudit Strauss Hoornconcert nr.2 Tsjaikovski Symfonie nr.4

De Erasmus Jazz Prijs, de prijs voor de beste jazzstudent van Codarts Rotterdam, beleeft dit jaar zijn 18de editie. Drie jazzstudenten van Codarts, tijdens een voorronde op 10 februari door een vakjury geselecteerd, zullen in deze finale strijden om de hoofdprijs. De winnaar van de Erasmus Jazz Prijs 2013 ontvangt een geldbedrag van € 3.000. Daarnaast wordt er een publieksprijs uitgereikt ter waarde van € 500 door sponsor Univé Zuid-Holland UA.

Entree cjp

€ 12 R’pas/65+ € 10 € 8,50

Al meer dan 90 jaar zijn de uitvoeringen van de Matthäus-Passion door De Nederlandse Bachvereniging een begrip in binnen- en buitenland. Voor velen is ook het bijwonen en meebeleven van een uitvoering van Bachs bekendste werk een traditie geworden die niet zelden van generatie naar generatie wordt doorgegeven. De uitvoeringen van 2013 staan onder leiding van de jonge Nederlandse dirigent Peter Dijkstra. Hij is onder meer vaste gastdirigent van het Nederlands Kamerkoor, artistiek leider van het Chor des Bayerische Rundfunks en chef-dirigent van het Zweeds Radiokoor. Zie ook het artikel over Bach en het getal op pagina 14.

rang top € 48 R’pas/65+ € 46 cjp € 34 t/m 16 jaar €9

1e 46 44 32

2e 40 38 28

3e 36 34 25

68 agenda maart

di 19 maart Johannes-Passion

C.O.V. Sursum Corda Rotterdam

woensdag 20 maart Grote Zaal 21.00 uur Om 20.15 uur inleiding door Neil Wallace

wo 20 maart

Nederlands Symfonieorkest Tan Dun dirigent m.m.v. Eldbjørg Hemsing viool Tan Wei erhu (Chinese cello) Ralph van Raat piano zie kader hiernaast

oratorium - passieconcert

Dit concert wordt mede mogelijk gemaakt door

dinsdag 19 maart Grote Zaal 20.15 uur

do 21 maart ˇ ák in Wenen Dvor

Bach Johannes-Passion De Johannes-Passion behoort tot de meest monumentale werken die Bach heeft gecomponeerd. Op 7 april 1724 klonk deze passie voor het eerst in Leipzig. Bach heeft in dit werk het Johannes-evangelie getoonzet, waarin loven en lijden zijn vervlochten. De Johannes-Passion is verhalender en daardoor (soms) dramatischer dan de Matthäus-Passion. C.O.V. Sursum Corda, onder leiding van Johan Sonneveld, zingt de Johannes vanuit de beleving van de tekst.

rang 1e 2e 3e Entree € 2950 2750 25 cjp € 27 25 22,50 Entree inclusief programmaboekje en koffie/thee.

wo 20 maart Martial Arts Trilogy

red sofa - symfonisch - eigentijds

Rotterdams Philharmonisch James Ehnes © Benjamin Ealovega

C.O.V. Sursum Corda Rotterdam Johan Sonneveld dirigent Jan Van Elsacker tenor (Evangelist) Bert van de Wetering bas (Christus) Nienke Otten sopraan Dave ten Kate altus Leon van Liere tenor Hans Christian Hinz bas RBO Sinfonia Eric Koevoets continuo Ivanka Neeleman viola da gamba

klassiek - symfonisch - romantiek

donderdag 21 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Frank Kouwenhoven (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest ° sa dirigent Jakub Hru˘ m.m.v. James Ehnes viool Skrjabin Rêverie Korngold Vioolconcert Dvorˇák Symfonie nr.6 Dvorˇák schreef zijn Zesde Symfonie voor de Wiener Philharmoniker, maar toen puntje bij paaltje kwam, bliezen de musici de première af: ze vonden de muziek te uitgesproken Tsjechisch. Pas zestig jaar later kwam het tot een eerste uitvoering door het Weense orkest, maar toen had Dvorˇáks symfonie met haar smeltende Moravische melodieën en vurige Boheemse ritmes de wereld via een andere weg al lang veroverd.

The Martial Arts Trilogy Tan Dun dirigeert Nederlands Symfonieorkest Grote Zaal 21.00 uur Nederlands Symfonieorkest Tan Dun dirigent m.m.v. Eldbjørg Hemsing viool Tan Wei erhu (Chinese cello) Ralph van Raat piano Tan Dun Martial Arts Trilogy I. Hero Concerto voor viool en orkest II. Crouching Tiger Concerto voor cello en orkest III. Banquet Concerto voor piano, koor en orkest Tan Dun (1957) geldt als de belangrijkste Chinese componist van zijn generatie. Een status die hij bevestigde met drie filmscores van Chinese films die hem internationale faam brachten: Crouching Tiger, Hidden Dragon en de met een Oscar bekroonde muziek voor Hero en The Banquet,

dat een spectaculair pianoconcert voor pianist Lang Lang bevatte. De films verbinden zich door de aandacht voor de Chinese vechtkunst en thema’s als eer, geweten, plicht en verboden liefde. Dat spreekt ook uit de muziek. De Martial Arts Trilogy die het Nederlands Symfonieorkest onder leiding van de componist uitvoert heeft daarom de allure van een Chinese Ring des Nibelungen. Bovendien klinkt het Crouching Tiger Concerto op het instrument waarvoor het geschreven is: de Chinese erhu. Dit concert wordt mede mogelijk gemaakt door

Entree cjp

€ 24 R’pas/65+ € 22 € 17 t/m 16 jaar € 9

gedirigeerd door componist Tan Dun rang

cjp

top € 52 € 9

1e 47

2e 3e 37 21 t/m 26 jaar € 9

www.dedoelen.nl de snelste en met ‘print at home’ goedkoopste manier om kaarten te kopen red sofa - symfonisch - eigentijds

agenda maart 69

donderdag 21 maart Laurenskerk 20.30 uur Nederlands Kamerkoor Asko | Schönberg Risto Joost dirigent André Morsch bariton (Christus) Olivier Dumait tenor (Pilatus) Evangelisten: Heleen Koele sopraan Karin van der Poel alt Albert van Ommen tenor Jasper Schweppe bas Pärt Passio Domini Nostri Jesu Christi Secundo Joannum De passietraditie wordt meestal gevierd met uitvoeringen van de passies van Bach. Een enkele keer is een passie van een tijdgenoot of voorganger van Bach te horen, bijvoorbeeld van De Rore, Mattheson of Händel, maar na Bach werd het lijdensverhaal maar zelden als onderwerp genomen voor een compositie. Grote uitzondering daarop is Arvo Pärt. Hij schreef een in al zijn eenvoud intense Johannespassie, vol van de voor deze componist zo kenmerkende emotionele geladenheid en spirituele zeggingskracht. Een aansprekend alternatief voor Bach.

Entree cjp

vr 22 maart

za 23 maart

ˇ ák in Wenen Dvor

Rotterdams Philharmonisch

Zing de sterren van de hemel (6+)

workshop voor het hele gezin

klassiek - symfonisch - romantiek

vrijdag 22 maart Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Frank Kouwenhoven (entree € 4)

vocaal - workshop

Rotterdams Philharmonisch Orkest ° sa dirigent Jakub Hru˘ m.m.v. James Ehnes viool zie donderdag 21 maart

Estrella Acosta Esquina 25

Een besmettelijk klassiek muziek programma

donderdag 21 maart R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur

€ 28 € 20

R’pas/65+ € 26 t/m 16 jaar € 9

Igor Roma

Zingen is iets dat iedereen kan en samen zingen is nog leuker. Leer liedjes voor groot en klein samen zingen. Na het instuderen zingen we als in een echte musical. Vrolijke en droevige deuntjes, liedjes in alle sferen horen erbij en maken het muzikale en theatrale verhaal compleet.

latin jazz

€ 12

t/m

16 jaar € 9

geeft openbare pianomasterclass

Grootse werken voor 2 piano’s

vrijdag 22 maart Eduard Flipse Zaal 20.30 uur

De Cubaanse zangeres Estrella Acosta presenteert dit voorjaar haar nieuwe cd Esquina 25. Esquina 25 ontleent zijn naam aan een straathoek in Havana, een plek waar vroeger veel kunstenaars woonden, elkaar ontmoetten en inspi-

zondag 24 maart Eduard Flipse Zaal 10.00-12.30 uur Daags na zijn recital met Enrico Pace geeft Igor Roma een openbare masterclass aan drie pianostudenten van Codarts. Deze masterclass wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting Vrienden van het Rotterdams Conservatorium.

Igor Roma & Enrico Pace

Vrij entree

Enrico Pace

Estrella Acosta zang Efraim Trujillo saxen en fluit Marc Bischoff piano Reno Steba bas Armando Vidal drums en percussie Gerardo Rosales percussie

populair - jong talent

Entree cjp

klassiek - masterclass - codarts

R’pas/65+ € 26 t/m 16 jaar € 9

Virus

Igor Roma en Enrico Pace studeerden beiden aan de beroemde pianoacademie van Imola. Zij danken hun artistieke ontmoeting vooral aan de muziek van Liszt. In 1989 won Enrico Pace de eerste prijs van het Internationaal Franz Liszt Pianoconcours in Utrecht. Zeven jaar later trad Igor Roma in zijn voetspoor. Ook als duo ontlokken zij jubelkreten aan pers en publiek. Eén adem, humane warmte, verbluffende precisie: een optreden van Roma en Pace overstijgt het alledaagse. Naast Liszt profiteren ook Schumann, Brahms, Rachmaninov en Lutoslawski van de mediterrane gloed die deze Italianen over hun muziek laten schijnen.

zo 24 maart

zaterdag 23 maart Eduard Flipse Zaal 10.30-12.30 uur

€ 28 € 20

R’pas/65+ € 14 t/m 16 jaar € 9

Vrij entree

Entree Entree cjp

€ 16 € 11

Werken voor voor 2 piano’s Schumann Andante en variaties op.46 Brahms Haydn-variationen op.56b Lutoslawski Paganini-variaties Liszt Concerto pathétique Rachmaninov Suite nr.2 op.17

Igor Roma

oratorium - eigentijds - passieconcert

reerden. Ook de cd is een ontmoetings plaats tussen musici uit verschillende culturen, tussen latin en jazz en tussen tradities en innovatie. ‘Acosta heeft een warme stem en een zonnige en ongedwongen podiumuitstraling. Ze beheerst zowel het vocale aspect van de latin als de jazz.’ (Jazzpodium.nl)

Nederlands Kamerkoor © Geek Zwetsloot

Nederlands Kamerkoor en Asko | Schönberg

James Ehnes © Benjamin Ealovega

De Passie van Pärt

klassiek - pianorecital - romantiek

zaterdag 23 maart Jurriaanse Zaal 20.15 uur Igor Roma piano Enrico Pace piano

70 agenda maart

In de regiofinale van het Prinses Christina Concours (West I) schitteren acht jonge muziektalenten (12 t/m 19 jaar). Aan het einde van de avond maakt de jury bekend wie er in de prijzen vallen en welke finalisten gaan door naar de halve finale, de Dag van de Genomineerden? Kijk ook op www.christinaconcours.nl R’pas/65+/cjp € 10

top 1e 2e 3e € 56 49 40 24 € 9 t/m 26 jaar € 9

oratorium - passieconcert

wo 27 maart

donderdag 28 maart Grote Zaal 19.30 uur Om 18.30 uur inleiding door Marijke Schouten (entree € 4)

Matthäus-Passion

Rotterdams Philharmonisch Orkest Daniel Reuss dirigent

Rotterdams Philharmonisch

Aanstormend Talent (lunchconcert)

Rotterdams Philharmonisch

klassiek - symfonisch - romantiek

zie donderdag 21 maart

Slide Factory

Matthäus-Passion

zondag 24 maart Grote Zaal 14.15 uur Om 13.15 uur inleiding door Frank Kouwenhoven (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest ° sa dirigent Jakub Hru˘ m.m.v. James Ehnes viool

vr 29 maart

do 28 maart

Daniel Reuss © Marco Borggreve

zondag 24 maart Jurriaanse Zaal 19.00-22.30 uur

James Ehnes © Benjamin Ealovega

Eva de Vries

concours - jong talent

rang cjp

Rotterdams Philharmonisch

Finale Regio West I

Entree € 14

ˇ ák in Wenen Dvor

Prinses Christina Concours 2013

kamermuziek voor blazers - festival

vrijdag 29 maart Jurriaanse Zaal 12.15-13.15 uur Na een hele week masterclasses presenteren de studenten zich per klas (Codarts Rotterdam, Koninklijk Conservatorium Den Haag en het Conservato rium van Amsterdam), maar ook als één groot trombone-ensemble. Maak kennis met de nieuwe generatie trombonisten! Entree € 7,50

Van Smartlap tot Opera

Zondagochtendconcert Hanson

Virus

Slide Factory

Jonge Honden op trombone

Een besmettelijk klassiek muziekprogramma Sebastiaan Kemner © Hans Speekenbrink

Daniel Reuss © Marco Borggreve

zie woensdag 27 maart

Waldin Roes

oratorium - passieconcert

populair - levenslied

zondag 24 maart Grote Zaal 11.00 uur Spectaculair meezingconcert Heeft u altijd al eens willen zingen in de Grote Zaal van de Rotterdamse Doelen? Die kans krijgt u deze ochtend! Medewerking verlenen verder de meer dan 250 zangers en zangeressen van het Rotterdams Operakoor, Operettevereniging Irene, de Hoekse Tranentrekkers en het Rotterdams Opera- en Operette Gezelschap, begeleid door het Politie Harmonieorkest ‘Hermandad’ en De Plengers. Zij zullen tonen dat operaaria’s en smartlappen dichter bij elkaar liggen dan u denkt! Entree € 13,60

woensdag 27 maart Grote Zaal 19.30 uur Om 18.30 uur inleiding door Marijke Schouten (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Daniel Reuss dirigent m.m.v. Werner Güra tenor (evangelist) Christian Immler bas (Christus) Carolyn Sampson sopraan Christine Rice mezzosopraan Robin Tritschler tenor Markus Werba bas Cappella Amsterdam Bach Matthäus-Passion In Bachs Matthäus-Passion vond Hermann Hesse de essentie van alle poëzie. ‘De donkere, machtige gloed van het lijden in deze geheimzinnige wereld vulde me met een mystiek gevoel van huivering.’ Dat gevoel is in goede handen bij Daniel Reuss, die dit jaar onze Matthäus-Passion dirigeert: ‘Reuss bezorgt je de rillingen als zijn zangers schreeuwen om kruisiging’, aldus The Classical Review.

kamermuziek voor blazers - festival populair - jong talent

donderdag 28 maart R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten! Vrij entree

vrijdag 29 maart Jurriaanse Zaal 13.30-14.30 uur Karol Gajda trombone Sebastiaan Kemner trombone De Pool Karol Gajda is 21 en heeft prijzen behaald op alle grote tromboneconcoursen. Sebastiaan Kemner is net cum laude afgestudeerd aan het Amsterdams Conservatorium, studeert dit seizoen aan de Karajan Akademie van de Berliner Philharmoniker. Twee van Europa’s grootste talenten zullen het publiek voor zich weten te winnen. Entree € 10

Slide Factory

Matthäus-Passion

vr 29 t/m zo 31 maart

Pierre Volders © Hans Speekenbrink

Daniel Reuss © Marco Borggreve

Rotterdams Philharmonisch

Mike Svoboda

Mike Svoboda Quartet

oratorium - passieconcert

Mike Svoboda Quartet Wolfgang Fernow bas, zang, melodica Michael Kiedaisch drums, zang, accordeon, elektrische gitaar Scott Roller cello, zang, melodica Mike Svoboda trombone, megafoons, zang, arrangementen en composities De geboorte van Wagner 200 jaar geleden viert componist/trombonist Mike Svoboda met zijn ’14 attempts to love Richard Wagner’. Nieuwe composities van Svoboda en ‘co-composities’ van Svoboda en Wagner zelf, met invloeden uit muziekstijlen van funk tot vrije improvisatie.

vrijdag 29 maart Grote Zaal 19.30 uur Om 18.30 uur inleiding door Marijke Schouten (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Daniel Reuss dirigent red sofa - symfonisch - eigentijds

zie woensdag 27 maart

Slide Factory

New, Cool & Jazz: Compositiewedstrijd, New Cool Collective & Ray Anderson

Internationaal trombonefeest in Rotterdam Slide Factory 2013 Op 29, 30 en 31 maart 2013 vindt in Rotterdam voor de vijfde keer het bruisende Slide Factory Trombonefestival plaats. Een spannende mix van meer dan 45 internationale en Nederlandse toptrombonisten, gevestigde namen of aanstormend talent, komt samen in de Doelen. Op het programma staan klassieke muziek, jazz, nieuw gecomponeerde werken, oude muziek en vele cross-overs.

New Cool Collective

kamermuziek voor blazers - festival

vrijdag 29 maart Jurriaanse Zaal 15.30-16.30 uur

Entree € 10 muziek voor blazers - eigentijds - festival

Slide Factory

Brandt Attema © Hans Speekenbrink

New Trombone Collective presenteert

muziek voor blazers - eigentijds - festival

vrijdag 29 maart Jurriaanse Zaal 17.30-18.30 uur New Trombone Collective met gasten Anna voor de Wind klarinet Astrid Haring harp Nieuwe composities, combinaties, premières, stijlen en technieken aan de hand van intrigerende muziek en ontroerende stiltes van o.a. Gerard Grisey, Diego Soifer en Florian Maier. Entree € 10

agenda maart

vrijdag 29 maart Jurriaanse Zaal 20.00-23.00 uur Compositiewedstrijd 2013 Een spannende finale met de vijf meest interessante composities, geselecteerd door de vakjury in combinatie met de leden van het Collective. De einduitslag wordt bepaald aan de hand van deze uitvoeringen door een jury, maar ook door het aanwezige publiek! New Cool Collective & Ray Anderson Ray Andersons roots liggen in New Orleans. Hij heeft zijn eigen stijl ontwikkeld: funk, rock, jazz, multiphonics, alles komt langs en wordt samengevoegd tot een geheel. Ook de New Cool Collective heeft zijn eigen stijl en legt de link tussen dance- en jazz-clubs. Voor dit concert gaat het New Trombone Collective op zoek naar de hipste, coolste, jongste jazztrombonist van dit moment om Anderson en de New Cool Collective aan te vullen.

Een greep uit de indrukwekkende line-up: Ray Anderson, Blair Bollinger, Ian Bousfield, Stefan Schulz, New Cool Collective, Maniacal4, Sacqueboutiers de Toulouse, Dutch Trombone Ensemble en natuurlijk de organisator van het festival het New Trombone Collective.

Drie dagen drie thema's: NEW, TROMBONE en COLLECTIVE Op vrijdag 29 maart staan vooral nieuwe ontwikkelingen en aanstormend talent in de schijnwerpers, met onder meer de finale van de compositiewedstrijd. Op zaterdag 30 maart hebben de gastsolisten van het festival de hoofdrol en is er een enorm trombonespektakel op het Schouwburgplein met minimaal 100 trombonisten en vele circusartiesten. Op zondag 31 maart maken de gastsolisten er samen een groot feest van. Voor entreeprijzen zie voorstellingen, dagkaarten voor vrijdag 29, zaterdag 30 of zondag 31 maart à € 42,50.

zaterdag 30 maart Jurriaanse Zaal 10.00-11.00 uur

Slide Factory

De derde lichting van het Jong Trombone Collectief speelt een spetterend programma en laat zien dat leeftijd er niet toe doet als het om muziek maken gaat.

za 30 maart Jong Trombone Collectief

Entree € 7,50

Entree € 17,50 muziek voor blazers - festival

72 agenda agenda april maart

Slide Factory

Le Concert Olympique Weense wandeling

kamermuziek voor blazers - festival

Till Fellner © Ben Ealovega

Stefan Schulz © Stefan Michael

USA meets Europe

symfonisch - classicisme

zaterdag 30 maart Grote Zaal 19.30 uur Om 18.45u inleiding door Huib Ramaer

Entree € 10

Slide Factory

Ian Bousfield

Europe meets USA: Ian Bousfield en Blair Bollinger

kamermuziek voor blazers - festival

zaterdag 30 maart Jurriaanse Zaal 14.00-15.00 uur Ian Bousfield vertegenwoordigt de ‘Europese’ stijl. Na zijn baan bij het London Symphony Orchestra staat hij nu midden in de ‘Weense’ traditie door zijn positie van solotrombonist bij de Wiener Philharmoniker. Hij combineert het beste van beide stijlen. Blair Bollinger is de enige bastrombonesolist in de historie van het Philadelphia Orchestra. Hij verrast bastrombonisten wereldwijd met zijn repertoire en spel.

Denis Leloup gaan zij op zoek naar de overeenkomst tussen jazz en hun specialisme, oude muziek. Muziek van Ortiz dient als basis voor een improvisatie van de jazzmusici en andersom nemen de historische instrumenten het stokje over van het jazzensemble.

Entree € 17,50

Entree € 15

zo 31 maart Slide Factory

Slide Factory

Maniacal4 Trombone Quartet

Dutch Trombone Ensemble

Le Concert Olympique Jan Caeyers dirigent m.m.v. Till Fellner piano Haydn Symfonie nr.96 in D ‘Miracle’ Beethoven Pianoconcert nr.3 in c op.37 Schubert Symfonie nr.6 in C D589 In 1803 speelde Beethoven zelf de wereldpremière van zijn Derde Pianoconcert. Dat deed de meester half improviserend, veel notenbalken waren leeg of toonden hooguit een paar ‘Egyptische hiërogliefen’. Gelukkig heeft Beethoven de partituur later alsnog voltooid, zodat de jonge Oostenrijkse meesterpianist Till Fellner kan laten horen hoeveel spiritualiteit erin schuilt. In hetzelfde Wenen componeerde Schubert zijn weergaloze Zesde Symfonie. Le Concert Olympique, het jonge orkest van de Vlaamse dirigent en Beethovenbiograaf Jan Caeyers, opent met Haydns ‘Miracle’.

populair - blazers - festival muziek voor blazers - festival

zondag 31 maart Jurriaanse Zaal 10.00-10.45 uur Een aantal ‘ex-Jong Trombone Collectief’ leden hebben met enkele Nederlandse trombonestudenten het Dutch Trombone Ensemble opgericht. Zij verzorgden onder meer de opening van het Grachtenfestival 2012. Zij presenteren een spectaculair programma.

De Maniacal4 bestaat uit vier toptrombonisten afgestudeerd in Texas. Zij schuwen geen enkel genre, spelen klassiek, jazz en wereldmuziek. Maar vandaag brengen ze ook een aantal nummers van hun eerste album rondom pophits uit de jaren ’70. Trombones klinken als elektrische gitaren en grooven als een basgitaar.

Entree € 7,50

Entree € 10

Slide Factory

Jazz & La Pavane; Sacqueboutiers de Toulouse & Denis Leloup rang R’pas/65+ cjp t/m 16 jaar

top € 36 € 34 € 25 € 9

1e 34 32 24

2e 32 30 22

Masters Connect & Final Jazz Spectacle

3e 30 28 21

Slide Factory

New Trombone Collective Galaconcert

kamermuziek voor blazers - jazz - festival kamermuziek voor blazers - barok - festival

zondag 31 maart Jurriaanse Zaal 11.00-12.00 uur

Entree € 10

zondag 31 maart Jurriaanse Zaal 13.30-14.30 uur

Blair Bollnger

De Duitse Stefan Schulz weet met zijn perfecte beheersing van de bastrombone te ontroeren. Zijn muziek klinkt zo vrij als een vogel. Samen met een Amerikaanse trombonevirtuoos laat hij de verschillen en overeenkomsten tussen de twee continenten horen.

zaterdag 30 maart Jurriaanse Zaal 12.00-13.00 uur

dens dit concert. Verder worden nieuwe opnamen van het New Trombone Collective op een unieke manier gepresenteerd. Daarnaast is het galaconcert de ontknoping van een Krimi die in de loop naar dit festival is ontstaan... Een concert dat je moet zien en horen!

muziek voor blazers - festival

zaterdag 30 maart Jurriaanse Zaal 20.15-22.30 uur Enkele internationale solisten van Slide Factory spelen een belangrijke rol tij-

4 sacqueboutiers cornetto, trombone, orgel/clavecimbel en percussie 5 jazzmusici trompet, trombone, piano, bas en drums Werken van Diego Ortiz, Juan Vasquez, Michelangelo Rossi, Tarquinio Merulo, Andrea Falconiero en Mateo Flecha. Na hun succes in 2009 zijn de Sacqueboutiers de Toulouse terug in een heel andere setting. Met jazztrombonist

zondag 31 maart Jurriaanse Zaal 16.00-17.30 uur De vier klassieke ‘masters’, trombonisten van de beste orkesten ter wereld, bereiden ter plekke een programma van een half uur voor! Zij geven zich bloot en geven wellicht voor de eerste en laatste keer samen een kort recital. Na de pauze een jazzspektakel waarin Denis Leloup optreedt. Hij speelt muziek met klezmer-invloeden en ander opzwepend repertoire. Entree € 17,50

agenda april 73

april

lingen van andere scholen mee aan het orkest. Elke uitvoering is uniek! Inloop vanaf 10.10 uur.

Virus

Een besmettelijk klassiek muziek programma

do 4 april

Vrij entree

Schwedersky & Piazzolla

donderdag 4 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur Schwedersky Ensemble m.m.v. Eke Simons piano Quirijn de Lang bariton Jérôme Fruchart cello Emlyn Stam altviool Martin de Deugd viool Schwedersky A little story of grief; Thoughts; Caprice; 5 Canciones sobre poemas de Pablo Neruda Gardel 2 Tango’s Schwedersky Ziganette; The unfaithful Piazzolla Le Grand Tango Liederen op sensuele teksten van de Chileense dichter Pablo Neruda beschrijven verdriet, verlangen, verliefdheid en vervoering: ‘In het net van mijn muziek zit je gevangen, mijn geliefde, en mijn netten van muziek zijn hemelsbreed’. Schwedersky weet de teksten te vertalen naar muziek die het bloed sneller doet stromen. Argentinië komt aan bod met tangoliederen van Gardel en met Le Grand Tango van Piazzolla. (Na afloop is de cd verkrijgbaar met alle muziek en is er een borrel met Schwedersky & musici.) Entree € 22,50 R’pas/65+ € 2050 jp € 18 t/m 16 jaar € 9

Wereldrecordpoging Grootste Kinderkoor Ooit (4+)

populair - jong talent

donderdag 4 april R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten! Vrij entree

vr 5 april Kindermuziekweek 2013 Opening door Samenspeel Orkest (4+)

Het Samenspeel Orkest opent de Kindermuziekweek. Dit orkest bestaat uit 150 leerlingen van basisscholen in Rotterdam Centrum en enkele leden van het Rotterdams Philharmonisch. Alle leerlingen bespelen de Music Box, een houten kistje van 25x25x25 cm. Met twee professionele slagwerkers en enkele blazers van het Rotterdams Philharmonisch vormen ze het Samenspeel Orkest. Ze voeren een compositie uit van Toek Numan. De instrumenten en de compositie zijn ontwikkeld voor de Kindermuziekweek 2011. Voortbouwend op het succes van toen is deze formule verder uitgewerkt. Natuurlijk doen ieder jaar andere leer-

top € 41 € 9

1e 2e 3e 35 29 18 t/m 26 jaar € 9

za 6 april

familieconcert - koormuziek

vrijdag 5 april Schouwburgplein 11.30-11.45 uur

Kindermuziekweek 2013

In het kader van het jubileum van de Kindermuziekweek wordt aansluitend aan het Openingsconcert een wereldrecordpoging Grootste Kinderkoor georganiseerd op het Schouwburgplein aan de voorzijde van de Doelen. Zo veel mogelijk kinderen (4-12 jaar) met hun ouders/leerkrachten of begeleiders worden gemobiliseerd om met z’n allen het lied van de Kindermuziekweek te zingen op het Schouwburgplein. Voor de telling is het fijn wanneer scholen zich aanmelden via het contactformulier op www.kindermuziekweek.nl. Inloop vanaf 11.00 uur. Vrij entree

familieconcert

vrijdag 5 april Grote Zaal 10.30-11.15 uur

‘Het orkest vlamt met kleur en licht’, schreef de San Francisco Classical Voice over de vertolking van Ma mère l’oye door het Rotterdams Philharmonisch. Ravels sprookjesmuziek vormt in dit concert de inleiding op het gloedvolle Vioolconcert van Sibelius en Stravinsky’s fonkelende Vuurvogelsuite: een werk over een magische vogel die een prins te hulp schiet om zijn geliefde te redden uit een betoverde wereld.

rang cjp

Vuurvogel

Rotterdams Philharmonisch

Leonidas Kavakos © Yannis Bournias

kamermuziek - liedrecital - tango

Kindermuziekweek 2013

Eke simons en Quirijn de Langg

De passie van Pablo Neruda

Brahms Tragische Ouverture Sibelius Vioolconcert Ravel Ma mère l’oye Stravinsky Suite uit De vuurvogel

klassiek - symfonisch - romantiek

vrijdag 5 april Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Emanuel Overbeeke (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Jukka-Pekka Saraste dirigent m.m.v. Leonidas Kavakos viool

Familieworkshops accordeon (6+)

familieworkshop

zaterdag 6 april Eduard Flipse Zaal 10.30-11.30 en 12.00-13.00 uur Met het hele gezin muziek maken, dat kan tijdens deze familieworkshops waarbij we de accordeon gaan leren (ver)kennen en bespelen. Dit instrument staat centraal op deze Jubileumdag en is heel toegankelijk. Probeer er maar eens op te spelen, dat valt reuze mee... Onder begeleiding van docenten van de SKVR Muziekschool spelen we samen echte liedjes en stukjes en vormen zo een groot familieorkest. Entree € 5 Toegangskaart geldt als passe-partout voor Jubileumdag Kindermuziekweek, zaterdag 6 april 12.30-17.00 uur.

74 agenda april Jurriaanse Zaal 14.00-15.00 uur Nederlands Jeugd Accordeon Orkest (6+) Marc Belder dirigent Vincent van Amsterdam accordeon Jeanine van Amsterdam viool

Rotterdam Philharmonic Strings & Daria van den Bercken

Gerie Daanen Drie Bagatellen en muziek van o.a. Richard Galliano en Astor Piazzolla

familieconcerten - workshops - open podium

zaterdag 6 april 12.30-17.00 uur (doorlopend programma) 12.30u Open Podium 13.00u Miniverhalenreis 14.00u Familieconcert door NJAO 15.00u Miniverhalenreis 16.30u Jubileum-Finale-Concert Hal Grote Zaal 12.30-13.30 uur Open Podium (alle leeftijden) Tijdens het Open Podium beleef je je eigen ‘moment of fame’ in een echt concertgebouw! Schrijf je in en speel op je eigen muziekinstrument de sterren van de hemel op een heus podium. Er is beperkt plaats, dus geef je op tijd op! Inschrijven aan balie vanaf 10.30 uur. Diverse zalen 13.00-14.00 en 15.00-16.00 uur Mini Verhalenreis (6+) Leden Rotterdams Philharmonisch Muziek kan een verhaal vertellen. Droevige verhalen met trieste tonen uit de viool of een blij verhaal met vrolijke klanken van de klarinet. Hoe dat allemaal kan, hoor je vanmiddag als musici van het Rotterdams Philharmonisch Orkest je meenemen op drie mini muzikale verhalenreizen. Dus zet je oren op steeltjes en kom samen met je (groot-) ouders luisteren en kijken! Er is beperkt ruimte, inschrijven aan de balie vanaf 10.30 uur.

Iedereen kent de accordeon van tangomuziek vol passie, dansende zigeunerklanken en onstuimige walsen... Het is een geliefd instrument en favoriet in het muziekverenigingsleven. Het Nederlands Jeugd Accordeon Orkest neemt je mee op een muzikale reis over de wereldzeeën. Laat je door de klanken meevoeren! Ook speelt het orkest de wereldpremière van Drie Bagatellen, speciaal voor het NJAO componeerd door Gerie Daanen. In dit werk worden de jonge, talentvolle musici Vincent van Amsterdam (accordeon) en zijn zus Jeanine (viool) begeleid door het accordeonorkest. Hal Grote Zaal 16.30-17.00 uur Jubileumdag Finaleconcert m.m.v. Nederlands Jeugd Accordeon Orkest Tijdens dit Jubileumconcert spelen jeugdige muzikantjes in het gelegenheidsorkest samen met het NJAO. Elke instrumentgroep heeft het speciaal geschreven muziekstuk op deze dag ingestudeerd en nu gaan ze dit samen ten gehore brengen. De Samenspeelworkshops (6-12 jaar) worden gegeven tussen 9.30 en 16.00 uur aan vijf instrumentengroepen, onder leiding van musici van het Rotterdams Philharmonisch en docenten van de SKVR Muziekschool. Aanmelding via www.kindermuziekweek.nl

Rotterdam Philharmonic Strings m.m.v. Daria van den Bercken piano Dvorˇák Strijkkwintet nr.2 Chopin Pianoconcert nr.1 Rotterdam Philharmonic Strings is het ensemble-in-residence van het Rotterdams Philharmonisch, waarin de solistische kwaliteiten van de strijkers zeer goed tot hun recht komen. Rotterdam Philharmonic Strings opereert als zelfstandig gezelschap met een eigen concertserie. Yannick Nézet-Séguin draagt het initiatief een warm hart toe: ‘Een rijke ensemblecultuur binnen een orkest stimuleert de orkestklank en de verbondenheid. Het enthousiasme waarmee dit opgepakt wordt vind ik geweldig!’ Soliste is de Nederlands-Russische pianiste Daria van den Bercken, die sinds 2005 diverse belangrijke prijzen heeft gewonnen. Voor haar recente project Handel At The Piano kreeg zij in 2012 de Amsterdamprijs.

Entree € 25 R’pas/65+ € 2250 cjp

Kietelende tenen, tintels in je benen, een warm bromgevoel in je buik... Muziek hoor je niet alleen met je oren, maar met je hele lijf. Zeker bij dit concert. Je hoort gemurmel en gebrabbel, terwijl een celliste en een fluitist/percussionist de ruimte vullen met de mooiste klanken. De beste plaatsen voor dit concert zijn gereserveerd voor baby’s: het grote kleed, middenin de zaal. Dé plek om alles te voelen wat er te horen is. De rest van het publiek zit er omheen.

Entree

€

17,50

zo 7 april Entree € 5 Toegangskaart geldt als passe-partout voor Jubileumdag Kindermuziekweek (voor samenspeelworkshops is aanmelding vooraf vereist)

zie voor de verklaring van de symbolen bij de concerten pagina 91

kamerorkest - romantiek

zaterdag 6 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur

Benjamin Eppe fluit en percussie Fabienne Van Den Driessche cello Charlotte Fallon regie

Kindermuziekweek 2013 Concertino Pannolino (6-12 mnd)

€ 15

t/m

16 jaar € 9

Kindermuziekweek 2013 Detskaya (2,5+)

Yves Gabriel

Kindermuziekweek 2013 Jubileumdag

familieconcert - muziektheater

zondag 7 april Eduard Flipse Zaal 14.00 en 16.00 uur Compagnie Iota: Noémie Schellens en Isabelle Roeland sopraan Hanna Bárdos Féltoronyi mezzo Kobe Baeyens bariton Philippe Liénart piano Lieven Baeyens concept Diane Batens regie Speciaal voor de Kindermuziekweek presenteert de Doelen de kinderkamer opera Detskaya. Drie zussen en twee broers zien elkaar weer in het huis waar ze als kinderen met hun ouders hebben gewoond. Er klinken romantische Russische wiegeliederen. Hun kindertijd komt weer helemaal naar boven. Ze dromen weg bij hun vervlogen jeugd en halen herinneringen op. Een opera voor groot en klein op basis van de liedcyclus De Kinderkamer van Modest Moesorgski. Een productie van Compagnie Iota.

familieconcert

zondag 7 april Arcadis Zaal 13.00, 14.00 en 15.00 uur

Entree

€ 15

t/m

16 jaar € 9

agenda april 75

Kindermuziekweek 2013

vr 7 april

La balle rouge & quatuor (5+)

Double Sextet van Steve Reich

red sofa - eigentijds - minimal

Double Sextet Steve Reich eighth blackbird & Lunapark

eighth blackbird (VS) Lunapark o.a. Reich Double Sextet Dessner O Shut Your Eyes Nas Nieuw werk Na de première van Steve Reichs Double Sextet (2008) was iedereen er direct van overtuigd: hier klonk een meesterwerk! Die indruk werd in 2009 bevestigd met de toekenning van de Pulitzer Prize. Het werk voor twee sextetten (bestaande uit fluit, klarinet, viool, cello, vibrafoon en piano) kan op twee manieren uitgevoerd worden:

door een sextet dat in duet gaat met een eigen opname op tape, of geheel live door twee sextetten. Dat is wellicht de spectaculairste vorm en zo zullen eighth blackbird, het ensemble waarvoor Reich zijn Double Sextet schreef, en het Nederlandse Lunapark de uitdaging aangaan. Reichs enerverende partituur krijgt een warme omlijsting door een nieuw werk van Mayke Nas en de ronkende gitaren van de Amerikaanse voorman van The National, Bryce Dessner. De compositieopdracht aan Bryce Dessner is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Eduard Van Beinum Stichting.

familieconcert - muziektheater red sofa - eigentijds - minimal

zondag 7 april Jurriaanse Zaal 14.00 uur Denis Garénaux en Franck Jublot scenario en poppenspel Franck Jublot mise en scène Denis Garénaux decor en objecten Jacques Trupin muziek Marc-Emmanuel Mouton lichtontwerp Jacques Trupin bandoneon Murielle Raynaud en Pauline Dhuisme viool Olivier Dams altviool Marie-Ange Wachter cello In deze bijzondere Franse voorstelling zonder gesproken woord worden geometrische vormen van schuim tot leven gebracht. La balle rouge & quatuor verhaalt over de stadia van het liefdesleven, over de eerste ontmoeting tot de geboorte van een kind en later de scheiding van de ouders. Een intense visuele ervaring, vol subtiele emoties die worden gedragen door de prachtige muziek van het strijkkwartet en de bandoneon.

Entree

€ 15

t/m

zondag 7 april Jurriaanse Zaal 21.00 uur Om 22.30u Neil Wallace in gesprek met leden van eighth blackbird en gasten eighth blackbird (VS) Lunapark o.a. Reich Double Sextet Dessner O Shut Your Eyes Nas Nieuw werk zie kader hiernaast

ma 8 april Angelika Kirchschlager & Roger Vignoles Frauenliebe und -leben

16 jaar € 9 liedrecital - romantiek - DoelenCampus

maandag 8 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur Om 19.30 uur inleiding door Huib Ramaer

Vuurvogel

Rotterdams Philharmonisch

Angelika Kirchschlager mezzosopraan Roger Vignoles piano Entree cjp

€ 24 R’pas/65+ € 22 € 17 t/m 16 jaar € 9

Leonidas Kavakos © Yannis Bournias

Jurriaanse Zaal 21.00 uur Om 22.30u Neil Wallace in gesprek met leden van eighth blackbird en gasten

eighth blackbird © Luke Ratray

eighth blackbird & Lunapark

klassiek - symfonisch - romantiek

zondag 7 april Grote Zaal 14.15 uur Om 13.15 uur inleiding door Emanuel Overbeeke (entree € 4)

www.dedoelen.nl de snelste en met ‘print at home’ goedkoopste manier om kaarten te kopen

Rotterdams Philharmonisch Orkest Jukka-Pekka Saraste dirigent m.m.v. Leonidas Kavakos viool zie vrijdag 5 april

o.a. Schumann Frauenliebe und -leben De Oostenrijkse mezzosopraan Angelika Kirchschlager is een van de meest geliefde opera- en liedzangeressen. Zij geeft recitals op de grootste podia van Europa, Noord-Amerika en het Verre Oosten. Het is een buitenkans haar te kunnen beluisteren in de intieme Jurriaanse Zaal, die speciaal voor liedrecitals lijkt te zijn gebouwd. Met pianist Roger Vignoles presenteert zij een programma met onder meer Schumanns Frauenliebe und -leben, een liedcyclus over de liefde, bezien door de ogen van een vrouw.

76 agenda april

Bach solo 2e 32 31 23

3e 29 27 20

Leden van het R’dams Philharmonisch

wo 10 april Kindermuziekweek 2013 Concertino Pannolino (6-12 mnd)

kamermuziek - barok

woensdag 10 april Jurriaanse Zaal 20.30 uur Leden Rotterdams Philharmonisch Igor Gruppman viool Floris Mijnders cello Bram van Sambeek fagot Koen Plaetinck marimba familieconcert - muziektheater

woensdag 10 april Eduard Flipse Zaal 10.00, 11.00 en 12.00 uur Benjamin Eppe fluit en percussie Fabienne Van Den Driessche cello Charlotte Fallon regie Kietelende tenen, tintels in je benen, een warm bromgevoel in je buik... Muziek hoor je niet alleen met je oren, maar met je hele lijf. Zeker bij dit concert. Je hoort gemurmel en gebrabbel, terwijl een celliste en een fluitist/percussionist de ruimte vullen met de mooiste klanken. De beste plaatsen voor dit concert zijn gereserveerd voor baby’s: het grote kleed, middenin de zaal. Dé plek om alles te voelen wat er te horen is. De rest van het publiek zit er omheen.

Entree

€ 15

t/m

16 jaar € 9

Bach Partita nr.2 voor viool solo; Suite nr.1 voor viool solo, gespeeld op marimba; Suite nr.1 voor cello solo, gespeeld op fagot; Suite nr.6 voor cello solo ‘Je hoeft alleen maar op het juiste moment de juiste toetsen te raken’, moet Bach ooit gezegd hebben over zijn orgelspel, ‘het instrument doet de rest.’ Marimbaspeler Koen Plaetinck is al net zo bescheiden over zijn eigen virtuositeit. ‘Je moet er niet te moeilijk over doen. Het mooie is de eenvoud.’ Die eenvoud is de essentie van dit concert: muziek van Bach voor één enkele musicus, solo in de meest letterlijke zin.

Hayo Boerema, organist van de Grote of St. Laurenskerk, brengt een programma waarin de orgelfantasie centraal staat. Een vrije vorm die alle ruimte geeft aan de kwaliteiten van componist, organist en instrument. Mozarts Fantasie wordt geflankeerd door muziek van de Franse orgelschool, een rijke traditie waarmee Boerema zich sterk verbonden voelt. In 2009 ontving hij in Parijs de zilveren medaille vanwege zijn verdiensten voor de Franse orgelkunst. Boerema’s eigen fantasie krijgt alle ruimte in zijn orgelimprovisaties, een bijzondere tak van de ‘orgelsport’. Wees getuige van Boerema’s veelzijdige spel op het grootse Doelenorgel, in 1967 als concertorgel gebouwd naar neobarokke uitgangspunten en enkele jaren geleden geoptimaliseerd.

Entree cjp

€ 22 € 15

R’pas/65+ € 20 16 jaar € 9

t/m

Virus

Een besmettelijk klassiek muziek programma

vr 12 april Sousou & Maher Cissoko

Mali-blues en westerse pop

wereldmuziek - Afrika

vrijdag 12 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur Op reis in Senegal leerde de in Zweden geboren zangeres Sousou haar koraleraar en latere echtgenoot Maher Cissoko kennen. Sindsdien creëert het Zweeds-Senegalese echtpaar een melange van westerse popmelodieën, een vleugje Mali-blues en andere Afrikaanse elementen, zoals de instrumentatie van traditionele percussie en kora, de WestAfrikaanse harpluit. Sousou en Maher schrijven hun liedjes in maar liefst vier talen: het Wolof, Mandinka, Zweeds en Engels. Hun cd Dakar-Stockholm bezorgde hen in 2011 een showcase op de prestigieuze wereldmuziekbeurs Womex. Meet the artist Bij dit concert een korte film, interview met de artiesten en na afloop meet & greet. i.s.m. World Sessions

Entree t/m 26 jaar

€ 27 € 9

cjp €

do 11 april Hayo Boerema, Doelenorgel l’Orgue à la française

orgelrecital - improvisatie

donderdag 11 april Grote Zaal 20.15 uur Hayo Boerema Doelenorgel Marchand Grand dialogue Alain Deuxième fantaisie Franck Fantasie in A

9 populair - jong talent

donderdag 11 april R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten! Vrij entree

Entree cjp

€ 21 R’pas/65+ € 19 € 14 t/m 16 jaar € 9

za 13 april Kindermuziekweek 2013 Familieworkshop Music Box (6+)

1e € 36 € 34 € 25 € 9

Koen Plaetinck

rang R’pas/65+ cjp t/m 16 jaar

Mozart Fantasie in f KV608 Dupré Symphonie-passion op.23 Boerema Improvisatie

familieconcert - workshop

zaterdag 13 april Eduard Flipse Zaal 10.30-12.30 uur Onder leiding van een workshopdocent van de SKVR Muziekschool gaan kinderen en hun ouders spelen op de Music Box, een trommel die lijkt op een cajon, een percussie-instrument. De Music

agenda april 77

Box is een houten kist waar je op kan zitten, trommelen, spelen, tikken, kloppen en veel meer. Ze leren allerlei muzikale ritmes spelen en uiteindelijk eindigt de workshop in een swingend samenspel van alle deelnemers.

Casper muziek die zo mooi is dat hij niet kan blijven zitten. Hij gaat op onderzoek en ontdekt een wereld vol muziek. De muzikanten worden zijn nieuwe vrienden. Samen nemen ze het op tegen alles waar Casper zo bang voor is.

La Orquesta Típica Misteriosa tienkoppig tango-orkest

Entree € 12 rang cjp wereldmuziek - Latijns-Amerika - tango

zaterdag 13 april Grote Zaal 19.30 uur Om 18.45 uur inleiding door Guido van Oorschot Nederlands Symfonieorkest Jan Willem de Vriend dirigent m.m.v. Ronald Brautigam fortepiano (J.B. Streicher - Wenen, 1847) Brahms Pianoconcert nr.1 Mendelssohn Symfonie nr.4 ‘Italiaanse’ Het was een flop, dat gaf Brahms grif toe na de première van zijn Eerste Pianoconcert. Pers en publiek sabelden zijn nieuwe stuk ongenadig neer. Maar Brahms was kunstenaar genoeg om te weten dat de opinie bij zou draaien. En hij kreeg gelijk: het concert werd wereldberoemd. Ronald Brautigam speelt het op een Weense piano uit 1847, dat de klankkleuren laat horen die Brahms bij het componeren in zijn hoofd had. Daarnaast belicht Jan Willem de Vriend met zijn orkest de zonnige kant van Mendelssohn. Reizend door Italië ving de componist het mediterrane levensgevoel in de montere tonen van zijn Vierde Symfonie.

1e 34 32 24

2e 32 30 22

3e 30 28 21

Lunchconcert

Literatuur, muziek en dans: volgens oprichter, pianist en arrangeur Javier Arias steunt het werk van zijn tienkoppige Típica Misteriosa – voluit La Orquesta Típica Misteriosa Buenos Aires – op die drie pilaren van de tango. In de dansbare tangocomposities van deze groep keert de romantiek terug, met een prominente rol voor de violen en zang, geheel in de stijl van de 20ste-eeuwse Argentijnse tangomeester Carlos di Sarli. Na afloop een korte tangodansworkshop en tangosalon met o.a. OTRA, in samenwerking met de Argentijnse tangodansschool Cuartito Azul Rotterdam.

Entree cjp

€ 24 € 17

R’pas/65+ € 23 t/m 16 jaar € 9

Codarts Symphony Orchestra rang entree

symfonisch - modern

Kindermuziekweek 2013 R’dams Philharmonisch

Atos Trio

zondag 14 april Grote Zaal 14.15 uur Rotterdams Philharmonisch Orkest m.m.v. Remko Vrijdag verteller Muziek van Prokofjev en Kodály Casper zit op zolder te lezen. Hij denkt erover om er voor eeuwig te blijven wonen, dan kan hij ook niet meer gepest worden. Maar ja, in je eentje op zolder, dat is best wel eenzaam. Dan hoort

3e 35

do 18 april Een besmettelijk klassiek muziek programma

Britten Young Apollo voor piano en strijkers op.16 Ibert Concert voor fluit en orkest Vrij entree

familieconcert - symfonisch

2e 38

Codarts Symphony Orchestra Arie Van Beek dirigent m.m.v. Matthijs van Wijhe piano Joséphine Poncelin de Raucourt fluit

zo 14 april

De heldendaden (4+)

1e € 43

Virus

dinsdag 16 april Jurriaanse Zaal 12.45-13.15 uur

populair - jong talent

donderdag 18 april R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur

Haydn, Schumann & Ravel

Remco Vrijdag © Hélène van Domburg

Ronald Brautigam © Marco Borggreve

klassiek - symfonisch

rang top € 36 R’pas/65+ € 34 cjp € 25 t/m 16 jaar € 9

di 16 april

zaterdag 13 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur

Brahms & Brautigam

1e 2e 3e 23 20 11 t/m 26 jaar € 9

Nederlands Symfonieorkest

top € 26 € 9

‘Zigeunertrio’ de gedachten onvermijdelijk naar de Hongaarse poesta. Maurice Ravel schreef zijn enige pianotrio in zijn geboortestreek, met een Baskisch gekleurd openingsdeel als gevolg. Het Atos Trio rondt zijn Rotterdamse debuut af met Schumanns Derde Pianotrio, een veeleisend werk waarin de romantische melodieën zich plooien als guirlandes. Sinds de oprichting in 2003 is het Duitse Atos Trio bedolven onder prijzen. Een recensent roemde de ‘perfecte eenheid van frasering, klank, gevoel en interpretatie’. Zijn conclusie: ‘Drie stemmen, één klank’!

kamermuziek - classicisme - romantiek

dinsdag 16 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur Atos Trio Haydn Pianotrio nr.25 in G ‘Zigeunertrio’ Ravel Pianotrio in a Schumann Pianotrio nr.3 in g op.110 Volksmuziek dringt geregeld door tot de schrijftafel van ‘serieuze’ componisten, op het platteland wemelt het nu eenmaal van de unieke melodieën en karakteristieke ritmes. Zo voert Haydns

78 agenda april

vr 19 april

Red Ear Festival

The Lord of the Rings III The Return of the King

Steve Coleman & Five Elements (VS)

19 t/m 21 april

live filmbegeleiding door Rotterdams Philharmonisch

jazz

vrijdag 19 april LantarenVenster 20.00 uur populair - symfonisch - filmmuziek

vrijdag 19 april Grote Zaal 19.00 uur Rotterdams Philharmonisch Orkest Ludwig Wicki dirigent Na de Nederlandse premières van de live-filmbegeleiding The Lord of the Rings I - The Fellowship of the Ring (juni 2011) en deel II - The Two Towers (juni 2012) presenteren Concert- en congresgebouw de Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest het laatste deel van deze indrukwekkende trilogie. The Lord of the Rings III - The Return of the King won 11 Academy Awards®, 4 Golden Globes en nog vele andere prijzen. The Return of the King wordt in high definition geprojecteerd op een groot scherm in de Grote Zaal van de Doelen. Op het podium brengen musici van het Rotterdams Philharmonisch en koren onder leiding van dirigent Ludwig Wicki de gebeurtenissen van ‘Middle Earth’ nóg meer tot leven door de uitvoering van de met een Academy Award® bekroonde filmmuziek van Howard Shore. Zie ook concert en beeld op pagina 22. Met Nederlandse ondertiteling leeftijdsadvies 12+

rang top 1e entree € 99 79 Rang 3 is uitverkocht

2e 69

Steve Coleman heeft als architect van M-Base een belangrijke plaats in de muziekgeschiedenis. M-Base staat niet voor een muziekgenre, maar voor een manier van denken over het scheppen van muziek als kunstvorm. Met uiterst complexe wiskundige funkritmes gecombineerd met vrije solo’s wordt een onvermijdbare en meeslepende trance teweeggebracht. Muziek als holistisch onderdeel van het gehele trillingsspectrum, van micro tot macro! Coleman noemt zijn muziek: ‘Spontaneous Composition’ in tegenstelling tot de term ‘jazz’ of ‘geïmproviseerde muziek’. (zie ook het kader hiernaast) Entree € 20 Kaartverkoop via www.redear.nl

Red Ear Festival

Bureau Of Atomic Tourism (BE)

jazz

vrijdag 19 april LantarenVenster 21.45 uur 3e 39

Deze productie wordt mede mogelijk gemaakt door CAMI en

Het door Teun Verbruggen (Flat Earth Society) bij elkaar gebrachte Bureau Of Atomic Tourism is een sextet dat zich te buiten gaat aan vrije improvisatie en de luisteraar even later blootstelt aan strak samenspel van een perfect geoliede band. Een explosieve Atlantische ontmoeting tussen Europese en Amerikaanse musici! (zie ook het kader hiernaast) Entree € 15 Kaartverkoop via www.redear.nl

nieuwe muziek - festival

red ear Festival 2013 ‘Secrets of the Pier’

Derde editie van festival voor nieuwe muziek: 19 t/m 21 april, Wilhelminapier in Rotterdam Van 19 t/m 21 april 2013 organiseren de Rotterdamse muziekpodia gezamenlijk Red Ear, hét festival voor gedurfde muziek. Red Ear is een driedaags muziekfestival met muziek voor nieuwsgierige oren en avontuurlijke geesten. Eigentijds, nieuw, maar ook met een aantal pioniers van weleer. Spannend, maar ook ontspannend. Soms simpel, soms moeilijk, maar gegarandeerd verrijkend. Secrets of the Pier Deze derde editie strijkt het festival neer op de Wilhelminapier op de Rotterdamse Kop van Zuid. Onder het motto ‘Secrets of the Pier’ wordt een programma geboden op zowel de bestaande concertpodia als diverse verrassende locaties; een ontdek-

kingsreis langs muzikale vernieuwers uit de werelden van jazz, klassiek en elektronische muziek. Met een gewaagde programmering trakteert Red Ear u op een avontuurlijke muziekbelevenis ofwel: op rode oortjes. Nieuw bij Red Ear zijn de kleinschalige concerten op locatie. Op zondagmiddag kunnen bezoekers hun eigen programma samenstellen en een middag over de Wilhelminapier dwalen, van concert naar concert. Het punt waarop iedereen samenkomt, is het slotconcert in LantarenVenster. De Secrets of the Pier beloven een unieke luisterervaring te worden.

Kijk voor actuele informatie op www.redear.nl Red Ear is een initiatief van Concert- en congresgebouw de Doelen, Codarts Rotterdam, Jazz International Rotterdam, DoelenEnsemble, LantarenVenster en WORM.

www.dedoelen.nl de snelste en met ‘print at home’ goedkoopste manier om kaarten te kopen

agenda april 79

live filmbegeleiding door Rotterdams Philharmonisch

Red Ear Festival Nils Petter Molvaer Group

jazz

Entree cjp

populair - symfonisch - filmmuziek

zaterdag 20 april Grote Zaal 19.00 uur Rotterdams Philharmonisch Orkest Ludwig Wicki dirigent

€ 24 € 17

R’pas/65+ € 22 t/m 16 jaar € 9

Combattimento Consort Amsterdam De veelkleurige Händel

zie vrijdag 19 april Rang 3 is uitverkocht Deze productie wordt mede mogelijk gemaakt door CAMI en

Red Ear Festival

kamerorkest - barok

Veenfabriek - Sirene Orkest

Sirene Orkest

zaterdag 20 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur Om 19.30 uur inleiding

red sofa - eigentijds

zaterdag 20 april locatie op Wilhelminapier 20.00 uur Als de sirene gaat… Paul Koek, artistiek leider van de Veenfabriek, is dit seizoen Red Sofa artist in residence in de Doelen. Voor het Red Ear Festival programmeert Koek een avond met het Sirene Orkest. Begin twintigste eeuw speelde een aantal natuurkundigen en denkers met de idee om de sirene om te bouwen tot een muziekinstrument. Op papier zijn hiervoor hele plannen bedacht, maar het ontbrak deze personen aan de materialen en mogelijkheden om deze plannen te realiseren. Meer dan honderd jaar later heeft de Veenfabriek deze plannen opgepakt en is erin geslaagd om een voltallig sirene-orkest met zowel bas- als sopraansirenes te ontwikkelen. Tijdens het Red Ear Festival spelen acteurs en muzikanten van de Veenfabriek samen met een aantal gastmuzikanten

Combattimento Consort Amsterdam o.l.v. Jan Willem de Vriend viool Händel Concerti grossi in g op.6 nr.6; in G op.3 nr.3; in F op.6 nr.2; in C ‘Alexander’s Feast’; Concert voor hobo en strijkers nr.3 in g Stanley Concert voor orgel en strijkers in Bes op.2 nr.6 Händel publiceerde zijn twaalf concerti grossi in 1739. Exemplaren kon je aanschaffen in de Londense Brook Street, thuis bij de componist, in het pand dat nu dienst doet als Händelmuseum. Hij schreef de concerten in een maand tijd, in een uitbarsting van creativiteit die voor Händel niet ongewoon was. Sporen van een haastklus vertonen de stukken nergens. De inventiviteit en kleurenrijkdom van Händels concerti grossi zijn aan dirigent Jan Willem de Vriend en het Combattimento welbesteed. Händel? Die kennen ze als hun broekzak.

rang R’pas/65+ cjp t/m 16 jaar

1e € 38 € 36 € 27 € 9

2e 36 34 25

3e 34 32 24

zaterdag 20 april LantarenVenster (aanvang n.t.b.) Nils Petter Molvaer wordt beschouwd als een pionier in de fusie van jazz en elektronische muziek. De Noorse trompettist, componist en producer scoorde een wereldwijd commercieel succes met het album Khmer, zijn solodebuut bij ECM 1997. Molvaer verbindt jazz, ambient, house, elektronische muziek en break beats, maar ook hip hop, rock en pop en versmelt al deze stijlen moeiteloos in overrompelende soundscapes met een diepe intensiteit. In de band speelt ook de Noorse gitarist Stian Westerhus, bekend van Noorse bands voor nieuwe elektronische muziek als JagaJazzist en Puma. (zie ook het kader op pagina 78) Entree € 20 Kaartverkoop via www.redear.nl

Entree € 20 entree geldt voor 4 concerten per concert € 6 (alleen aan de deur) Kaartverkoop via www.redear.nl

Red Ear Festival Hemelse somberheid

red sofa - romantiek - eigentijds

zo 21 april

zondag 21 april locatie op Wilhelminapier 14.30 uur Om 13.45 uur inleiding door Peter-Jan Wagemans

Red Ear Festival Secrets of the Pier

DoelenEnsemble

Anna Mikhailova

pier met ‘Secrets of the Pier’ in diverse routes met een grote variëteit aan concerten op bekende en verrassende locaties: een oud pakhuis, het penthouse van een moderne wolkenkrabber, een metrotunnel, een hotelkamer in Hotel New York, of de krochten van de parkeergarage onder het World Port Centre. Op elke locatie wordt u getrakteerd op een op maat gesneden muzikale verrassing. U kunt uw eigen route samenstellen of bijvoorbeeld aanhaken bij een thematische route door het programma. Een programma omvat vier concerten. Heeft u maar een uurtje tijd? U kunt de concerten ook afzonderlijk bezoeken. Kijk op www.redear.nl voor actuele informatie (zie ook het kader op p.78)

The Lord of the Rings III The Return of the King

onder meer Six Parts For an Imaginary Movie. Bo Koek componeerde voor het Sirene Orkest filmmuziek voor zes denkbeeldige filmscènes, geïnspireerd op het werk van Theo van Doesburg, Dada en De Stijl. Met Paul Koek, Bo Koek, Ton van der Meer, Rik Elstgeest, Johan van Kreij, Hans van der Meer, John van Oostrum, Joep van der Geest en Reinout Bussemaker. (zie ook kader op p.78)

za 20 april

nieuwe muziek - bigband - jazz

zondag 21 april diverse locaties op de Wilhelminapier 12.00-16.30 uur Stian Westerhus solo / Dimitar Bodurov Trio en Theodosii Spassov / LAMA / Michel Banabila & Geert Mul / Reinier van Houdt met Francisco López / DoelenKwartet / Laurens de Boer met Percussive Piano / Atelier Rotterdam i.s.m. Codarts Optredens op verrassende locaties Ontdek de geheimen van de Wilhelmina-

Liszt La lugubre gondola Berio Lied Liszt Nuages gris Sciarrino Let Me Die Before I Wake Liszt Abschied Denisov Sonate Maxwell Davies Hymnos Ymnos Esperinos Poulenc Sonate Afscheid, angst en verlangen zijn emoties waarbij woorden vaak tekort schieten. Gelukkig is er dan muziek. Muziek zoals Liszt schreef met La lugubre gondola. Het stuk kreeg werkelijk gestalte nadat Wagner, Liszts schoonvader, in 1883 overleed en de componist het begin van de processie in een gondel in Venetië in muziek wist te vangen. Ook in Abschied en Nuages gris uit dezelfde

80 agenda april

€ 24 € 17

R’pas/65+ € 22 t/m 16 jaar € 9

Red Ear Festival - slot David Kweksilber Big Band

live filmbegeleiding door Rotterdams Philharmonisch

populair - symfonisch - filmmuziek

zondag 21 april Grote Zaal 19.00 uur Rotterdams Philharmonisch Orkest Ludwig Wicki dirigent wereldmuziek - fado

zondag 21 april LantarenVenster 16.30 uur Feestelijk Slotconcert door David Kweksilber Big Band De 26-koppige David Kweksilber Big Band brengt een feestelijk, zinderend, grensverleggend muzikaal avontuur. De bezetting – pionierende musici uit de geïmproviseerde en moderne klassieke muziek, eigenheimers, allen virtuoze specialisten – inspireert componisten uit de meest uiteenlopende muzikale klankwerelden om speciaal voor de DKBB te schrijven. Speciaal en in opdracht van Red Ear vinden er twee wereldpremières plaats. Ned McGowan schrijft een nieuwe compositie voor de David Kweksilber Big Band, samen met geprojecteerde beelden van de Wilhelminapier die door het Fotomuseum ter beschikking worden gesteld. De Rotterdammer Florian Magnus Maier componeert een nieuw werk met het thema ‘antenne naar de wereld’. Hij gebruikt daarbij de gecontroleerde aleatoriek van Lutoslawski in combinatie met de improvisatorische kwaliteiten van de bigband. (zie ook het kader op pagina 78) Entree € 20 Kaartverkoop via www.redear.nl

Deze productie wordt mede mogelijk gemaakt door CAMI en

Carminho toont de ziel van de Portugese fado

ma 22 april

vrijdag 26 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur

Julien Clerc Pianistic Tour

zie vrijdag 19 april Rang 3 is uitverkocht

eigentijds - bigband

vr 26 april

Entree cjp

The Lord of the Rings III The Return of the King

populair - chanson

maandag 22 april Grote Zaal 20.15 uur. Toegang via entree Grote Zaal vanaf een kwartier voor aanvang. Julien Clerc komt voor drie concerten naar Nederland. Hij opent deze bijzondere reeks in de Doelen, daarna zal hij een bezoek brengen aan Amsterdam (23 april) en Groningen (26 april). Het boegbeeld van de Franse chansons in de jaren ‘70 trakteert het publiek op een programma in intieme bezetting. Met twee piano’s en een marimba klinken zijn chansons in hun puurste vorm. Hits als ‘Hélène’, ‘This melody’, ‘Si on chantait’ en ‘Ce n’est rien’ beloven een onvergetelijke avond. rang 1e 2e 3e entree € 49 46 43 Voorverkoop uitsluitend via www. livenation.nl, www.ticketmaster.nl of via tel.nr. 0900 300 1250 (45 cpm).

Carminho Vanaf het moment dat Carminho het podium betreedt laat ze het publiek snakken naar adem: haar rauwe talent en intense stem eisen alle aandacht op. De 25-jarige ‘fadista’ uit Lissabon zong in 2011 al op een evenement van het Britse magazine Songlines en de prestigieuze wereldmuziekbeurs WOMEX.

wo 24 april

Carminho, die opgroeide in het fadohuis van haar moeder, bracht in datzelfde jaar haar debuutalbum uit, dat ze simpelweg ‘Fado’ noemde. En niet onterecht: op de plaat ontbloot ze met verve de ziel van deze Portugese muziekstijl.

Entree € 21 € R’pas/65+ € 19 cjp € t/m 16 jaar € 9

19 14

Deo Cantemus

Voorjaarsconcert ‘Rotterdam zingt van Hem’

Lunchconcert

Rotterdams Philharmonisch

periode zingt Liszt van een even zwaarmoedige als hemels mooie somberheid. Deze late Liszt wordt omlijst door een ingetogen ‘lied’ (Berio), fluisterzachte en vreemde klarinettonen (Sciarrino) en uitbundige en slopende virtuositeit (Maxwell Davies en Denisov). Dit alles om uitdrukking te geven aan diepe menselijke emoties die zich zo lastig laten vertalen.

klassiek - symfonisch

woensdag 24 april Grote Zaal 12.45-13.15 uur Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin dirigent Sjostakovitsj Symfonie nr.7 ‘Leningrad’ (Deel I) Vrij entree

koormuziek - religieus

woensdag 24 april Grote Zaal 20.00 uur Deo Cantemus Cor de Haan dirigent m.m.v. Chr. Mannenkoor Prins Alexander o.l.v. Arjan Breukhoven Eline Harbers alt André de Jager orgel Kees de Bruin piano l’Orchestra Particolare

den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten!

Yannick dirigeert Sjostakovitsj Rotterdams Philharmonisch

Yundi - piano

speelt Chopin en Beethoven

klassiek - symfonisch - modern

pianorecital - classicisme - romantiek

woensdag 24 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur Yundi - piano Chopin Nocturne in bes op.9 nr.1 Chopin Nocturne in Es op.9 nr.2 Beethoven Sonate nr.23 in f op.57 ‘Appassionata’ Sonate nr.8 in c op.13 ‘Pathétique’ Sonate nr.14 in cis op.27/2 ‘Mondschein’ In China gaat hij door het leven als ‘de prins van de piano’. Die eretitel draagt Yundi sinds hij op z’n achttiende het prestigieuze Chopinconcours van Warschau won. Dat lukte hem als jongste pianist ooit. Illustere voorgangers luisteren naar namen als Pollini, Argerich en Zimerman. Yundi’s weg naar de top begon in Sichuan, een miljoenenstad waar zijn ouders ploeterden in de staalindustrie. Yundi wordt vaak vergeleken met zijn briljante leeftijdgenoot Lang Lang. Vertegenwoordigt Lang Lang de flitsende, exuberante kanten van het vak, Yundi is de geduldige graver die opduikt met minstens zo mooie schatten. Hij popelt om het met Nocturnes van Chopin en sonates van Beethoven te bewijzen.

Entree cjp

€ 28 € 20

donderdag 25 april Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Alexander Verbeek (entree € 4)

Vier jaar geleden trad Yannick NézetSéguin aan bij het Rotterdams Philharmonisch met uitgerekend een Sjostakovitsj-symfonie, repertoire dat tot dan toe synoniem was geweest met zijn illustere voorganger. De nieuwe chef maakte indruk met de ‘grandioze kleurenpracht’ (NRC Handelsblad) van zijn ‘spetterende en vlammende uitvoering’ (Trouw) en bewees zich in één klap als een Sjostakovitsj-dirigent van het zuiverste water.

rang cjp

top € 52 € 9

vr 26 april zaterdag 27 april 12.00-02.00 uur ’s nachts

Rotterdams Philharmonisch

klassiek - symfonisch - modern

vrijdag 26 april Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Alexander Verbeek (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin dirigent m.m.v. Jean-Guihen Queyras cello zie donderdag 25 april

Carminho

toont de ziel van de Portugese fado

2e 3e 37 21 t/m 26 jaar € 9

Virus

R’pas/65+ € 26 t/m 16 jaar € 9

klassiek - pop - wereld - dans -circus

Yannick dirigeert Sjostakovitsj

1e 47

Een besmettelijk klassiek muziek programma

The Big Day

Vrij entree

Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin dirigent m.m.v. Jean-Guihen Queyras cello Sjostakovitsj Celloconcert nr.1 Sjostakovitsj Symfonie nr.7 ‘Leningrad’

za 27 april

do 25 april

Entree € 29 € 25 Voorverkoop uitsluitend via www.deocantemus.nl

agenda april

wereldmuziek - fado

vrijdag 26 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur Carminho zie kader op pagina 80

De Doelen werkt al jarenlang samen met Codarts. Programmeurs en bezoekers van de Doelen zijn telkens weer verrast over het enorme talent dat er bij Codarts rondloopt. De studenten gaan verder dan het beheersen van hun vaardigheden, ze verleggen grenzen en slaan nieuwe wegen in waardoor nieuwe muziek ontstaat, of nieuwe dans. Alle aanleiding om in een voor de kunsten weerbarstige periode een nieuwe lente te tonen in een festival waarbij jazz, klassieke muziek, wereldmuziek, popmuziek, dans, muziektheater en circus te zien en te beluisteren zijn. De jonge kunstenaars worden uitgedaagd iets uitzonderlijks, overweldigends of verrassends te laten zien en horen. Zij krijgen carte blanche om een inkijkje te geven in de podiumkunsten van de toekomst. • Nooit eerder waren er in de Doelen op één dag zo veel verschillende genres muziek, muziektheater, circus arts en dans te zien en te beluisteren. • Ruim 600 studenten, docenten en topmusici in 7 zalen van de Doelen • Luisteren, zien, leren en zelf meedoen in één festival. • Vol van nieuwe composities, arrangementen en nieuwe combinaties Kijk op www.dedoelen.nl voor het schema van deze dag. The Big Day wordt mede mogelijk gemaakt door G.Ph. Verhagen-Stichting, Stichting Bevordering van Volkskracht, Stichting Swart-Van Essen, Stichting Verzameling van Wijngaarden-Boot, Van Cappellen Stichting, Van Ommeren - de Voogt Stichting, Stichting Vrienden van Codarts, Stichting Vrienden van Vijverberg

populair - jong talent

donderdag 25 april R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van

Entree € 10 t/m 18 jaar vrij entree

82 agenda april mei

mei

Liza Ferschtman viool Enrico Pace piano Pascal Moragues klarinet Christian Poltéra cello

‘The Roaring Twenties’

do 2 mei

14.00-14.45 uur: Solo Deo Gloria Bach Werken voor viool solo Messiaen Delen uit Vingt regards sur l’Enfant-Jésus

Calefax Rietkwintet m.m.v. Cora Burggraaf mezzosopraan Weill Dreigroschen-suite 1 Ravel Menuet antique 2 Copland Sentimental Melody 2 Tak / Van Dijk Onder de bomen van het plein 2 Bosmans Le diable dans la nuit 2 Janácek Strijkkwartet nr.1 ‘Kreutzer’ 1 1 arr. R. Hekkema 2 arr. J. Althuis Na de onthutsende Eerste Wereldoorlog braken ‘The Roaring Twenties’ aan, een tijd van geluk, voorspoed en een zucht naar vrijheid in de kunsten. Voor sommigen voelde het als dansen op een vulkaan. Waren alle demonen wel verdreven? Zij hadden behoefte aan reflectie, aan het verwerken van de tragedies die velen hadden getroffen. Beide komen aan bod in dit programma: serieuze composities van Janácˇek en Ravel worden afgewisseld met theaterliederen uit Duitsland, Frankrijk en Nederland. Calefax en Cora Burggraaf schetsen een muzikaal beeld van deze bijzondere periode.

R’pas/65+ € 22 t/m 16 jaa € 9

zo 28 april Ferschtman spiritueel

Liza Ferschtman - viool en Enrico Pace - piano

kamermuziek - festival

16.30-17.30 uur: Geloof Messiaen Quatuor pour la fin du temps Met muzikale vrienden als pianovirtuoos Enrico Pace verkent Liza Ferschtman de spirituele diepten van Bach, Prokofjev en Messiaen, de componist die zijn kwartet voor ‘het einde der tijden’ schreef in een Duits concentratiekamp. Na afloop meet & greet met Liza Ferschtman en gasten. Entree cjp

€ 34 R’pas/65+ € 32 € 24 t/m 16 jaar € 9

Yannick dirigeert Sjostakovitsj Rotterdams Philharmonisch

populair - jong talent

Na afloop meet & greet met de musici en een glaasje champagne.

donderdag 2 mei R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten!

Entree cjp

€ 21 € 15

R’pas/65+ € 19 t/m 16 jaar € 9

di 7 mei Quatuor Ebène

Haydn - Mendelssohn - Bartók

Vrij entree

zaterdag 27 april Jurriaanse Zaal 20.15 uur

€ 24 € 17

Een besmettelijk klassiek muziek programma

15.15-16.00 uur: Verbeelding Prokofjev Sonate nr.1 in f op.80 Prokofjev Sonate in D op.94

kamermuziek - modern

Entree cjp

Virus

richt zich op vroeg-romantische muziek en bespeelt historische instrumenten, waaronder een prachtige, transparant klinkende fortepiano. Op het programma het Pianokwintet van Hummel, hofkapelmeester in Weimar. ‘Als je deze stad bezoekt moet je Goethe gezien en Hummel gehoord hebben’, zo groot was de roem van deze componist/pianist destijds. Wat betreft zijn Pianokwintet zeker terecht, luister maar. Daarnaast Schuberts vermaarde Forellenkwintet. ‘Dit ensemble levert een grote bijdrage aan het creëren van interesse voor belangrijk repertoire’, aldus de Early Music Review in 2011.

zondag 28 april Jurriaanse Zaal 14.00-17.30 uur

Calefax & Cora Burggraaf

Den Haag Piano Quintet Weense kwintetten

Haydn Strijkkwartet in C op.76 nr.3 ‘Kaiser’ Bartók Strijkkwartet nr.4 Mendelssohn Strijkkwartet nr.6 in f op.80

zondag 28 april Grote Zaal 14.15 uur Om 13.15 uur inleiding door Alexander Verbeek (entree € 4)

zie donderdag 25 april

dinsdag 7 mei Jurriaanse Zaal 20.15 uur Quatuor Ebène

klassiek - symfonisch - modern

Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin dirigent m.m.v. Jean-Guihen Queyras cello

kamermuziek

kamermuziek - classicisme authentiek

zondag 5 mei Jurriaanse Zaal 11.00 uur Den Haag Piano Quintet Kae Ogawa fortepiano Tomoe Mihara viool Sonoko Asabuki altviool Toru Yamamoto cello Tomoki Sumiya contrabas Hummel Pianokwintet in Es op.87 Schubert Pianokwintet in A D667 ‘Forellenkwintet’ Het Den Haag Piano Quintet, winnaar van het Van Wassenaer Concours 2011,

Sinds de oprichting in 1999 heeft het Quatuor Ebène de grenzen tussen de genres laten vervagen. Nu eens speelt het de filmmuziek van Pulp Fiction, dan weer wordt er geïmproviseerd op een thema van Chick Corea. Maar ook een ‘ouderwets’ strijkkwartet spelen de Fransen alsof de noten kakelvers zijn. Hier duiken ze in het hart van het klassieke repertoire. Haydns ‘Keizerkwartet’ komt met de tonen van het Duitse volkslied. Mendelssohn schrijft zijn Zesde Strijkkwartet enkele maanden na de dood van zijn geliefde zus Fanny en toont hiermee zijn diepste emoties. En in het Vierde Strijkkwartet van Bartók

agenda mei 83

do 9 mei

vr 10 en za 11 mei

Alberto Sellés een avond vol flamenco

Virus

symfonisch - romantiek

mahlers eerste

Rotterdams Philharmonisch o.l.v. James Gaffigan vrijdag 10 mei zaterdag 11 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Patrick van Deurzen (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest James Gaffigan dirigent m.m.v. Matthew Midgley contrabas Mahler/Helder Pianokwartet (wereldpremière) Van Bruggen Contrabasconcert (wereldpremière) Mahler Symfonie nr.1 ‘Titan’

bewijst Quatuor Ebène hun grip op recenter repertoire.

rang entree

top € 43

1e 38

2e 35

Direct met zijn Eerste schiep Mahler al een monumentale symfonie waarin vogelgeluiden, flarden van zijn eigen liederen, Boheemse volksmuziek, melodieën uit de joodse liturgie en het ‘Vader Jacob’ samenvloeien tot een klinkend universum. Een intrigerende opmaat is het Pianokwartet dat Mahler als zestienjarige schreef: hartstochtelijke muziek die nu haar wereldpremière beleeft in de symfonische versie van Marlijn Helder.

rang Toprang cjp

top € 52 € 9

1e 47

2e 3e 37 21 t/m 26 jaar € 9

wereldmuziek - flamenco - meet & greet

populair - jong talent

donderdag 9 mei R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten! Vrij entree

vr 10 mei Mahlers Eerste

Een besmettelijk klassiek muziek programma

vrijdag 10 mei Jurriaanse Zaal 20.15 uur Om 19.30 uur inleiding door Marlies Jansen Theatraal en krachtig, zo is de stijl van de twintigjarige ‘bailaor’ het beste te omschrijven. Alberto Sellés werd geboren in San Fernando. Al op achtjarige leeftijd nam Sellés lessen bij Antonio el Pipa, een figuur die altijd belangrijk voor hem is gebleven. Met energie, inspiratie en technische controle weet deze elegante flamencodanser elk publiek te beroeren. Alberto Sellés is voor het eerst in Nederland: mis hem niet! Boordevolle avond Verdieping, intimiteit, interactie, amusement: dat is de meerwaarde van dit flamencoconcert. Met een inleiding door flamencojournalist Marlies Jansen, een workshop dans door Rosa de Compás, een meet & greet met de artiesten, plus muziek in de foyer van het Flamenco Ensemble van Codarts Een hele avond flamenco, van 19.30 uur tot middernacht! i.s.m. Flamencoschool Rosa de Compás

Zie ook het artikel op pagina 16.

symfonisch - romantiek

vrijdag 10 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Patrick van Deurzen (entree € 4)

Entree cjp

€ 21 R’pas/65+ € 19 € 14 t/m 16 jaar € 9

Rotterdams Philharmonisch Orkest James Gaffigan dirigent m.m.v. Matthew Midgley contrabas zie kader hiernaast

zie voor de verklaring van de symbolen bij de concerten pagina 91

84 agenda mei

za 11 mei

Laurenskerk

Entree cjp

koormuziek - festival

driekorendag

€ 16 € 11

R’pas/65+ € 14 t/m 16 jaar € 9

za 11 mei Laurens Collegium, Ribattuta Ensemble en The Gents Driekorendag

Jaarlijks vindt bij in een van de Engelse kathedrale steden Gloucester, Hereford en Worcester het vermaarde Three Choirs Festival plaats, een van de vele uitingen van de rijke Engelse koorcultuur. In de prachtige sfeer en akoestiek van de

Maria Mendes & band vermengt zwoele bossa nova met jazz swing

jazz - Latijns-Amerika

vrijdag 10 mei Eduard Flipse Zaal 20.30 uur

Entree cjp

€ 28 R’pas/65+ € 26 € 20 t/m 16 jaar € 9

(entreekaart geldig voor middagen avondgedeelte)

The Gents

klassiek - koormuziek - Doelenprogrammering

zaterdag 11 mei Laurenskerk 14.30-22.00 uur I. 14.30-17.00 uur II. 19.30-22.00 uur (eindtijden bij benadering) Laurens Collegium Rotterdam, Ribattuta Ensemble en The Gents zie kader hiernaast

De Portugese zangeres Maria Mendes staat bekend om haar kristalheldere stem, creatieve en spannende frasering en vocale virtuositeit. Al deze eigenschappen maken haar zang buitengewoon elegant, charmant en geven haar een levendige uitstraling. Haar stijl is sterk beïnvloed door haar culturele achtergrond, met elementen van zwoele bossa nova, de melancholie van de Portugese fado en de

DoelenEnsemble Arie van Beek dirigent m.m.v. Marieke Franssen fluit Maarten van Veen piano

Als Franse componisten van de 20ste en 21ste eeuw in één woord te vatten zijn, dan is het wel ‘kleur’. Messiaen bracht in zijn werk, vaak ter meerdere eer en glorie van God en de hemel, ongekende instrumentale kleuren aan. Ook zijn leerling Tristan Murail weet met zijn boventoonharmonieën de meest wonderlijke klanklandschappen op te roepen. Robin de Raaff houdt de eer van het nuchtere Nederland hoog met een minstens zo kleurrijk Fluitconcert.

Entree cjp

Mahlers Eerste

€ 24 R’pas/65+ € 22 € 17 t/m 16 jaar € 9

zo 12 mei

Rotterdams Philharmonisch

Maria Mendes zang Wim Dijkgraaf harmonica Karel Boehlee piano Clemens van der Fee contrabas Joost van Schaik drums

red sofa - eigentijds

Murail l’Esprit des Dunes De Raaff Concert voor fluit Murail Winter Fragments Messiaen Couleurs de la Cité célèste

Laurens Collegium Rotterdam Wiecher Mandemaker dirigent Ribattuta Ensemble Dick Duijst dirigent The Gents Béni Csillag dirigent

Laurenskerk vormt ook deze dag een driekorenfestival, bescheidener qua omvang, maar van grote kwaliteit! Het jonge, professionele Laurens Collegium Rotterdam is gastheer van twee andere vocale topensembles, het Ribattuta Ensemble en The Gents. Een interessante presentatie van drie ensembles met elk een eigen geluid en repertoire. Aan het eind van deze dag wordt minstens één compositie in gezamenlijkheid uitgevoerd.

Murail, De Raaff en Messiaen

zaterdag 11 mei Jurriaanse Zaal 20.30 uur Om 19.45 uur inleiding door Peter-Jan Wagemans

Laurens Collegium Rotterdam, Ribattuta Ensemble en The Gents zaterdag 11 mei Laurenskerk 14.30-22.00 uur I. 14.30-17.00 uur II. 19.30-22.00 uur (eindtijden bij benadering)

Couleurs de la Cité célèste

Amerikaanse jazz swing van de vroege jaren ’50. Maria Mendes won onder meer het Nederlands Jazz Vocalisten Concours en de prestigieuze Montreux Jazz Voice Competition. Quincy Jones verklaarde bij die gelegenheid: ‘I see a promising and shining future for this young talented singer’.

RJSO Moederdag concert

Tsjaikovski’s Zwanenmeer met ballet

symfonisch - romantiek - eigentijds

zaterdag 11 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Patrick van Deurzen (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest James Gaffigan dirigent m.m.v. Matthew Midgley contrabas zie kader op pagina 83

familieconcert - symfonisch - dans - romantiek

zondag 12 mei Grote Zaal 14.00 uur Rotterdams JeugdOrkest Jim Roodnat dirigent

agenda mei 85

De Nederlandse Bachvereniging

Vrij entree

Sequentia / Benjamin Bagby

‘The Lost Songs Project’

vocaal - authentiek middeleeuwen

zondag 12 mei Laurenskerk 15.00 uur Sequentia Benjamin Bagby zang en harp Norbert Rodenkirchen fluiten, cithara Wolodymyr Smishkewych zang en harp Echo’s uit een Carolingisch verleden Keizer Karel de Grote bereisde na zijn kroning in 800 rusteloos zijn enorme rijk om eenheid te creëren. Uit zijn streven naar één universele liturgie ontstond het gregoriaans, maar fragmentarisch bewijsmateriaal getuigt ook van veel andere muzikale vormen. Sequentia reconstrueerde deze ‘verloren liederen’ en brengt de Carolingische Renaissance opnieuw tot leven. (i.s.m. Organisatie Oude Muziek Utrecht en Laurenskerk)

Entree cjp

€ 31 R’pas/65+ € 29 € 22 t/m 16 jaar € 9

koormuziek - authentiek barok - eigentijds

zondag 12 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.30 uur inleiding door Neil Wallace De Nederlandse Bachvereniging, koor en instrumentaal ensemble Jos van Veldhoven dirigent m.m.v. diverse solisten Purcell Music for the funeral of Queen Mary (1694); Remember not, Lord, our offences; Hear my prayer Sandström/Purcell Hear my prayer Tavener Song for Athene (1997) Tavener Funeral Canticle (1996) J. Bach Unser Leben ist ein Schatten J.Chr. Bach Lieber Herr Gott, wecke uns auf J.M. Bach Herr, ich warte auf dein Heil J.S. Bach Komm, Jesu, komm BWV229 Queen Mary II van Engeland was pas 33 jaar oud toen zij eind 1694 stierf. De begrafenisplechtigheid vond plaats op 5 maart 1695. Londen was voor de gelegenheid in zwarte stoffen gehuld. In Westminster Abbey klonk Purcells afscheidsmuziek, sober, maar van een verbazingwekkende expressiviteit. Song for Athene van de hedendaagse componist John Tavener zal voor velen verbonden blijven met de begrafenis in 1997 van Prinses Diana. Het werk klonk toen de kist met haar lichaam Westminster Abbey werd uitgedragen. Ook toen was het land in rouw gedompeld. Een jaar eerder klonk in aanzienlijk kleinere kring Funeral Canticle, de muziek die Tavener schreef voor de uitvaart van zijn vader. Daarnaast klinken dubbelkorige motetten uit de nalatenschap van de familie Bach, veel uitgevoerd tijdens begrafenissen.

rang entree R’pas/65+ cjp t/m 16 jaar

top € 40 € 38 € 28 € 9

1e 38 36 27

2e 36 34 25

3e 34 32 24

Igor Stravinsky

Moederdag 2013 staat niet alleen in het teken van prachtige klassieke muziek, maar ook van dans. Het Rotterdams JeugdOrkest en het Rotterdams Studenten Orkest spelen (delen uit) het ballet Het Zwanenmeer van Tsjaikovski en leerlingen van de SKVR verzorgen de dansen. Het belooft weer een lust te worden om te horen en om te zien. Neem dus allemaal je moeder en oma mee en vergeet natuurlijk niet om ook vaders, opa’s, broertjes en zusjes uit te nodigen. Dit wordt een moederdag om nooit te vergeten en bovendien… de toegang is gratis, dus zet het vast in je agenda!

‘A universal sorrow’

Queen Mary II

Tsjaikovski Delen uit ‘Het Zwanenmeer’

do 16 en vr 17 mei

symfonisch - modern - eigentijds

le sacre du printemps Rotterdams Philharmonisch donderdag 16 mei vrijdag 17 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Patrick van Deurzen (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin dirigent m.m.v. Marien van Staalen cello Ravel La valse De Raaff Celloconcert (wereldpremière) Stravinsky Le sacre du printemps Mei 1913. De première van Le sacre du printemps loopt uit op een enorme rel.

do 16 mei Le sacre du printemps Rotterdams Philharmonisch

symfonisch - modern - eigentijds

Als een van de weinige aanwezigen herkent Maurice Ravel in Stravinsky’s overdonderende muziek een meesterwerk van de moderne tijd. Mei 2013: precies honderd jaar na de eerste uitvoering combineert het Rotterdams Philharmonisch de Sacre – inmiddels een klassieker – met een nieuwe wereldpremière: het Celloconcert van Robin de Raaff.

rang entree cjp

top € 52 € 9

1e 47

2e 3e 37 21 t/m 26 jaar € 9

donderdag 16 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Patrick van Deurzen (entree € 4) Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin dirigent m.m.v. Marien van Staalen cello

Rotterdams Studenten Orkest Jeppe Moulijn dirigent m.m.v. dansleerlingen van de SKVR

zie kader hierboven

86 agenda mei

Een besmettelijk klassiek muziek programma

OOOO & The Nordanians met Fraser Fifield (Schotland)

re:tro

re:orchestra speelt volksmuziek, klas siek en hedendaags

Oene van Geel

Een avond rondom Oene van Geel

donderdag 23 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Elmer Schönberger (entree € 4)

za 18 mei

Virus

populair - jong talent

donderdag 16 mei R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten! Vrij entree

vr 17 mei Le sacre du printemps

Rotterdams Philharmonisch

symfonisch - modern - eigentijds

vrijdag 17 mei Grote Zaal 20.15 uur Om 19.15 uur inleiding door Patrick van Deurzen (entree € 4)

jazz

vrijdag 17 mei Eduard Flipse Zaal 20.30 uur OOOO Oene van Geel altviool Tony Roe piano Ogˇuz Büyükberber (bas)klarinet Kenzo Kusuda dans The Nordanians ft. Fraser Fifield Oene van Geel altviool Mark Tuinstra gitaar Niti Ranjan Biswas tabla Fraser Fifield low whistles, pipes en sopraansax Een concert in het teken van altviolist/ componist Oene van Geel, die met twee van zijn groepen het podium betreedt. Oene geniet in Nederland bekendheid als lid van Zapp4 en heeft als leader een grote reputatie. Hij speelt voor de pauze met OOOO, een nieuwe groep met dans, en na de pauze met zijn trio The Nordanians met special guest Fraser Fifield uit Schotland. Fraser is specialist op de low whistles, pipes (typische Schotse instrumenten) en sopraansax. Hij is geworteld in de Schotse traditionele muziek, maar is ook thuis in de jazz en geïmproviseerde muziek.

Entree cjp

€ 19 € 13

R’pas/65+ € 17 t/m 16 jaar € 9

kamerorkest - barok - eigentijds - volksmuziek

zaterdag 18 mei Jurriaanse Zaal 20.15 uur re:orchestra Roberto Beltrán-Zavala dirigent m.m.v. Loortje van den Brink viool Helma van den Brink fagot Italiaanse volksmuziek (bewerkt voor kamerorkest) Vivaldi Vioolconcert RV171 Martinu˚ Toccata e due canzoni Vivaldi Fagotconcert RV466 Marlijn Helder Dubbelconcert voor viool en fagot (wereldpremière) Een geweldige combinatie van volksmuziek, klassiek en hedendaags repertoire. Naast Italiaanse volksmuziek en concerten van Vivaldi brengt het re:orchestra het nieuwe Dubbelconcert van de jonge Nederlandse componiste Marlijn Helder in wereldpremière (haar Mahler-orkestratie gaat op 10 mei 2013 in première bij het Rotterdams Philharmonisch). Het Dubbelconcert wordt uitgevoerd door de tweelingzussen Loortje en Helma van den Brink, topsolisten en beiden lid van de beste Nederlandse orkesten.

Entree t/m 16 jaar

€ 20 € 9

R’pas/65+ € 15

Rotterdams Philharmonisch Orkest Yannick Nézet-Séguin dirigent m.m.v. Marien van Staalen cello

do 23 mei

zie kader op pagina 85

symfonisch - modern

Stravinsky Scherzo à la russe Bernstein Prelude, Fugue and Riffs Stravinsky Ebony Concerto Bernstein On the Town - Three Dance Episodes Stravinsky Symfonie in Drie Delen Gershwin Rhapsody in Blue In dwarse dansmuziek was Stravinsky op zijn best. Scherzo à la russe, oorspronkelijk voor jazzorkest, zingt een hinkepotend lied over een meisje met een houten been. In de Symfonie in Drie Delen klinkt een schots en scheve rumba. En de onregelmatige swing van het Ebony Concerto zette de jazzband die de première zou spelen collectief op het verkeerde been. Het stuk werd daarna alsnog een groot succes: struikelen tot kunst verheven.

rang entree cjp

top € 52 € 9

1e 47

2e 3e 37 21 t/m 26 jaar 9

Virus

Een besmettelijk klassiek muziek programma

populair - jong talent

donderdag 23 mei R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur

Rotterdams Philharmonisch

www.dedoelen.nl de snelste en met ‘print at home’ goedkoopste manier om kaarten te kopen

Rotterdams Philharmonisch Orkest James Gaffigan dirigent m.m.v. Julien Hervé klarinet Gabriela Montero piano

agenda mei 87

Jasper Blom Quartet & Marco Tamburini (It)

DoelenKwartet speelt Mukarno, Tsoupaki en Zuidam

Marco Tamburini

moderne jazz

Drie wereldpremières!

za 25 mei

red sofa - eigentijds

jazz

vrijdag 24 mei Eduard Flipse Zaal 20.30 uur

klassiek - pianorecital - classicisme - romantiek

Arcadi volodos Schubert, Schumann en Brahms zaterdag 25 mei Grote Zaal 20.15 uur Arcadi Volodos piano Schubert Sonate in C D279 Brahms 3 Intermezzi op.117 Schumann Kinderszenen Schumann Fantasie in C Kruiwagens en concoursen had de Russische pianist Arcadi Volodos niet nodig. Zijn speelse benadering riep vanaf het begin van zijn carrière oude pianohelden in herinnering als Rubinstein en Horowitz. Ook Volodos

Rotterdams Philharmonisch

vrijdag 24 mei Grote Zaal 20.15 uur

Entree cjp

€ 36 R’pas/65+ € 34 € 25 t/m 16 jaar € 9

Om 19.15 uur inleiding door Elmer Schönberger (entree € 4)

vr 24 mei

symfonisch - modern

is een virtuoos die weet hoe je een publiek in katzwijm brengt. Natuurlijk horen bij die kunst moeilijke en snelle noten. Volodos schudt ze uit zijn mouw en maakt er nog muziek van ook. Maar zoals hij in een Duitsromantisch programma zal laten horen, schuilt zijn kracht misschien nog wel meer in het bespelen van de zachte, subtiele registers.

Jasper Blom Quartet Jasper Blom saxofoons, elektronica Jesse van Ruller gitaren Frans van der Hoeven bas Martijn Vink drums Special guest: Marco Tamburini trompet Jasper Blom (1965) geldt als een harmonische en vernieuwende tenorsaxofonist binnen de Nederlandse jazzscene. Als bandleider heeft hij zes cd’s op zijn naam staan, variërend van energieke hardbop tot geïmproviseerde muziek. Op hetzelfde niveau als zijn avontuurlijke spel bevindt zich zijn compositietalent. Als special guest de Italiaanse trompettist/componist/arrangeur Marco Tamburini. Hij speelde met grootheden als de Mingus Bigband tot Luciano Pavarotti, George Michael en Grace Jones!

Entree cjp

€ 16 € 11

R’pas/65+ € 14 t/m 16 jaar € 9

za 25 mei

zaterdag 25 mei Eduard Flipse Zaal 20.30 uur Om 19.45 uur inleiding door Hans Woudenberg en Frank de Groot DoelenKwartet Frank de Groot viool Maartje Kraan viool Karin Dolman altviool Hans Woudenberg cello Mukarno Strijkkwartet (wereld première) Tsoupaki Strijkkwartet ‘Groeibriljant’ Zuidam Strijkkwartet Het DoelenKwartet brengt drie werken van eigenzinnige Nederlandse componisten samen. De oorspronkelijk uit Indonesië afkomstige Philemon Mukarno is vooral gericht op klank, hij noemt zichzelf naast componist dan ook ‘soundartist’. Caliope Tsoupaki laat haar Griekse achtergrond in haar eigen werk een grote rol spelen. Haar nieuwe strijkkwartet is ontstaan doordat zij steeds voor andere kwartetten twee minuten aan het werk toevoegt. Het DoelenKwartet brengt de volledige versie. Ook het strijkkwartet van Rob Zuidam is een grote verrassing. Nooit eerder schreef hij voor deze bezetting...

Arcadi Volodos

Schubert, Schumann en Brahms

Rotterdams Philharmonisch Orkest James Gaffigan dirigent m.m.v. Julien Hervé klarinet Gabriela Montero piano

Entree cjp

€ 24 € 17

R’pas/65+ € 22 t/m 16 jaar € 9

zie donderdag 23 mei

klassiek - pianorecital - classicisme - romantiek

zaterdag 25 mei Grote Zaal 20.15 uur Arcadi Volodos piano zie kader hiernaast

zie voor de verklaring van de symbolen bij de concerten pagina 91

88 agenda agendamei juni

zo 26 mei De superster (4+)

za 25 mei - zo 2 juni

juni za 1 juni

Rotterdams Philharmonisch

De nationale scrapband (6+)

workshop voor het hele gezin

familieconcert - symfonisch

zondag 26 mei Grote Zaal 14.15 uur

Muziek van Bernstein en Gershwin Casper is een grote held. Iedereen vindt hem geweldig. Als hij met zijn cape over straat loopt in de stad beginnen de mensen te klappen. Iedereen maakt foto’s van hem. Meisjes gillen zijn naam. Casper vindt het eigenlijk wel logisch: want hij is toch ook geweldig? Hij is dapper, sterk, slim, stoer, snel, grappig, en niet te vergeten heel erg bijzonder. Maar waarom vindt Lisa, het mooiste meisje van de wereld, hem niet leuk? Houdt zij soms niet van helden?

rang entree cjp

top € 26 € 9

1e 2e 3e 23 20 11 t/m 26 jaar 9

do 30 mei Virus

Een besmettelijk klassiek muziek programma

populair - jong talent

donderdag 30 mei R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke

familieconcert - slagwerk - workshop opera - muziektheater - festival

operadagen rotterdam Traditiegetrouw de feestelijke afsluiting van het concertseizoen. Dit jaar is een van de hoogtepunten SONGS OF WAR met Dietrich Henschel en Claron McFadden. Een aanklacht tegen de absurditeit van geweld en extremisme, met muziek van Monteverdi en Heiner Goebbels, uitgevoerd door barokensemble B’Rock (Gent). Op de tweede en derde festivaldag komt naar Rotterdam Théâtre des Bouffes du Nord (Parijs), gesticht door van Peter Brook. Zij brengen onder regie van André Engel een interpretatie van Janácˇeks KATIA KABANOVA.

muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten! Vrij entree

Het muziektheaterensemble Veenfabriek van Paul Koek is een van de meest toonaangevende muziekthea tergroepen in Europa en krijgt een vaste stek bij Operadagen Rotterdam. Deze editie verzorgen zij MOBY DICK. Op zaterdag 1 juni speelt The Stolz Quartet Exil in Halbe in de Doelen. Een eigentijdse visie op repertoirekeuze en samenwerkingen met nieuwe talenten en prestigieuze internationale festivals en ensembles: dat is wat Operadagen Rotterdam presenteert. Ga voor het complete programma op diverse locaties in de stad naar www.operadagenrotterdam.nl.

zaterdag 1 juni Eduard Flipse Zaal 10.30-12.30 uur Een slagwerkworkshop met allerlei (soms ongewone) slaginstrumenten. We gaan muziek maken met alles wat binnen handbereik is. Thuis trommel je er vast ook vaak op los, bijvoorbeeld met een pan, een deksel, een fles, met lepels of emmers. Met z’n allen klinkt het nog veel mooier.

Entree

€ 12

t/m

16 jaar € 9

BBC Scottish Symphony Orchestra Mozart & Kopatchinskaja

Rotterdams Philharmonisch Orkest James Gaffigan dirigent m.m.v. Halina Reijn verteller

symfonisch - classicisme - romantiek

zaterdag 1 juni Grote Zaal 19.30 uur Om 18.45u inleiding door Neil Wallace BBC Scottish Symphony Orchestra Ilan Volkov dirigent m.m.v. Patricia Kopatchinskaja viool Schumann Ouverture, scherzo en finale Mozart Vioolconcert nr.4 in D KV218 Brahms Symfonie nr.4 in e op.98 De jonge Moldavische violiste Patricia Kopatchinskaja heeft een wervelende carrière opgebouwd. In Mozarts Vioolconcert bundelt ze haar krachten met een andere gepassioneerde musicus: de Israëlische dirigent Ilan Volkov. Hij

agenda agendajuni mei 89

2 juni

BBC Scottish Symphony Orchestra Rice, Evans & Staples

Zie ook het interview met Patricia Kopatchinskaja vanaf pagina 25.

rang entree R’pas/65 cjp t/m 16 jaar

top € 36 € 34 € 25 € 9

1e 34 32 24

2e 32 30 22

3e 30 28 21

exil in halbe The Stolz Quartet

muziektheater - festival

zaterdag 1 juni Jurriaanse Zaal 20.30 uur The Stolz Quartet Marieke Schut hobo Jellantsje de Vries viool Liesbeth Steffens altviool Doris Hochscheid cello met Diego Soifer muziek Kees Stolze regie Jan Boiten enscenering Robert Weelinck video ‘Exil in Halbe’ is een theatrale en muzikale verkenning van ontheemd zijn: de kunstenaar die een taal spreekt die de maatschappij maar niet wil begrijpen... Maar is dat wel zo? Of doen we te weinig moeite om begrip te kweken voor elkaars standpunten?Met ‘Exil in Halbe’ wil The Stolz hier verandering in brengen. Geen aanklacht van de onbegrepen kunstenaar, maar een pleidooi voor passie. The Stolz Quartet is ontstaan uit vanuit de overtuiging dat het mogelijk is klassieke muziek en hedendaags muziektheater zo te presenteren dat het voor luisteraar, toeschouwer én muzikant een mooie en rijke ervaring oplevert. Entree n.t.b.

6 juni

Virus

Een besmettelijk klassiek muziek programma

klassiek - symfonisch - vocaal - modern

zondag 2 juni Grote Zaal 20.15 uur Om 19.30 uur inleiding door Neil Wallace

Britten An American Overture Britten Ballad of Heroes voor tenor, koor en orkest Bridge Enter Spring Britten Spring Symphony Brittens Spring Symphony beleefde in 1949 z’n wereldpremière in Amsterdam, gedirigeerd door Eduard van Beinum. Behalve aan een orkest biedt de symfonie emplooi aan een koor en drie vocale solisten. Het werk, geschreven met de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog nog vers in het geheugen, verklankt volgens Britten ‘de voortgang van de winter naar het voorjaar en het herontwaken van de aarde en het leven dat daarmee gepaard gaat’.

rang Entree R’pas/65+ cjp t/m 16 jaar

top € 40 € 38 € 28 € 9

1e 38 36 27

2e 36 34 25

3e 34 32 24

Finale Nat. Concours voor Jeugdsymfonieorkesten

klassiek - symfonisch - concours - jong talent populair - jong talent

donderdag 6 juni R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur

BBC Scottish Symphony Orchestra Ilan Volkov dirigent m.m.v. Rebecca Evans sopraan Christine Rice mezzosopraan Andrew Staples tenor Laurens Collegium Rotterdam en Laurenscantorij Wiecher Mandemaker koordirigent

zo 16 juni

do 13 juni Virus

Een besmettelijk klassiek muziek programma

zondag 16 juni Grote Zaal 13.30 uur Uit de twee spannende voorronden in maart 2013, in Zutphen en Leiden, zijn de drie beste jeugdorkesten geselecteerd voor deze finale. Naast een speciaal voor dit concours gecomponeerd werk spelen de orkesten klassieke en minder klassieke werken. Het Euregio Jeugdorkest presenteert zich als groot symfonisch jeugdorkest, met onder meer de Ouverture De Getemde Feeks van Wagenaar. Een vakjury maakt de uitslag aan het einde van de middag bekend. Op www. jijspeelttochook.nl is te volgen hoe het de orkesten in de voorronden vergaat en wie er in de finale zullen verschijnen. Entree

€ 1250

t/m

15 jaar € 5

di 25 juni Masterclass

voert in zijn kielzog het BBC Scottish Symphony Orchestra mee, het gerenommeerde omroeporkest uit Glasgow waarvan Volkov tot 2009 chef-dirigent was. Dat belooft veel goeds voor de Vierde van Brahms. Na de première kreeg de componist een paar vervelende reacties, maar gelukkig mocht Brahms voor zijn overlijden alsnog bijval voor het meesterwerk incasseren.

populair - jong talent

donderdag 13 juni R’damse Schouwburg 22.00-23.00 uur Een wervelend muziekprogramma, afwisselend gepresenteerd door Giel Beelen, Art Rooijakkers, Vivienne van den Assem, Jan-Willem Roodbeen en Marike Jager. VIRUS breekt klassieke muziek en alle muziek daarbuiten open voor een nieuwe generatie. Oude parels, gloednieuwe composities, spannende cross-overs: in VIRUS strijden ouderwetse conventies tegen gewaagde experimenten!

symfonisch - jong talent - masterclass

dinsdag 25 juni Grote Zaal 14.00-15.30 uur Openbare Masterclass voor jonge dirigenten o.l.v. Benjamin Zander m.m.v. Boston Philharmonic Youth Orchestra Een masterclass voor jonge dirigenten door de uitzonderlijk inspirerende dirigent Benjamin Zander, dirigent van het Boston Symphony Orchestra en het Boston Symphony Youth Orchestra.

Vrij entree Vrij entree

90 agenda juni

agenda juli

wo 26 juni IKEI Orkest

meer dan 100 basisschoolleerlingen en musici R’dams Philharmonisch

juli do 4 juli

Keith Jarrett Gary Peacock Jack DeJohnette ‘30th Anniversary Tour’

Boston Philharmonic Youth Orchestra

symfonisch - romantiek - jong talent

dinsdag 25 juni Grote Zaal 19.30 uur Om 18.30 uur inleiding Boston Philharmonic Youth Orchestra Benjamin Zander dirigent m.m.v. Sarah-Jane Brandon sopraan Yvonne Naef mezzosopraan Koorbiënnale Summer School Choir Mahler Symfonie nr.2 ‘Auferstehung’ Benjamin Zander formeerde in 2012 het Boston Philharmonic Youth Orchestra, dat bestaat uit jongeren van 12 tot 21 jaar. Hiermee heeft hij in korte tijd geweldige prestaties behaald. Behalve dirigent is Benjamin Zander een zeer gewild spreker die zijn publiek wereldwijd weet te inspireren. Met Rosamund Stone Zander is hij de auteur van ‘The Art of Possibility’, waarin zij hun filosofie uiteenzetten. Op Ted.com staat een bijzondere lezing die Benjamin Zander heeft gehouden over muziek en passie.

Entree € 10

symfonisch - workshop

woensdag 26 juni Grote Zaal 11.30 uur IKEI Orkest (Ieder Kind een Instrument) Keimpe de Jong dirigent i.s.m. musici van het Rotterdams Philharmonisch Orkest m.m.v. Gabby Bakker presentatie Rotterdamse basisschoolleerlingen die voor het tweede jaar instrumenten bespelen bij het project ‘Ieder Kind een Instrument’ (IKEI) van de SKVR mogen met musici van het Rotterdams Philharmonisch en de IKEI-docenten samen spelen in het groot IKEI Orkest. Op het programma een speciaal voor dit doel geschreven compositie van Toek Numan. Met meer dan 100 kinderen op het podium, professionele musici en presentatrice Gabby Bakker wordt het een grote belevenis voor de musicerende kinderen én het publiek! Vrij entree

do 27 juni IKEI Orkest

meer dan 100 basisschoolleerlingen en musici R’dams Philharmonisch

www.dedoelen.nl de snelste en met ‘print at home’ de goedkoopste manier om kaarten te kopen

symfonisch - workshop

donderdag 27 juni Grote Zaal 11.30 uur IKEI Orkest (Ieder Kind een Instrument) Keimpe de Jong dirigent m.m.v. Gabby Bakker presentatie zie woensdag 26 juni

jazz

donderdag 4 juli Grote Zaal 20.00 uur Voor het eerst in zeven jaar doet deze jazzformatie Nederland aan voor een optreden. Keith Jarrett, Gary Peacock en Jack DeJohnette kwamen in 1983 samen voor de opnamen van drie releases met jazz standards. Er volgden maar liefst vijftien concertregistraties. In de afgelopen drie decennia is het trio genomineerd voor onder meer vijf Grammy’s en heeft het talloze publieksprijzen in ontvangst mogen nemen. Keith Jarrett geldt nog altijd als de belangrijkste en een van de meest creatieve pianisten van onze tijd. Hij heeft gespeeld met grote jazzartiesten als Miles Davis, Art Blakey en Charles Lloyd. Het vrije spel van de creatieve bassist Gary Peacock heeft meerdere generaties bassisten geïnspireerd. Hij werkte met onder anderen Bill Evans, Miles Davis, Archie Shepp, Sonny Rollins, Sarah Vaughan, Chick Corea en Bill Frisell. Jack DeJohnette is een van de meest inventieve en bekende jazzdrummers. Zijn muzikale loopbaan begon in de avant-garde scene van Chicago. Na zijn verhuizing naar New York in 1966 trad hij op met onder anderen Bill Evans, John Coltrane, Thelonious Monk, Miles Davis, Betty Carter en Abbey Lincoln. rang Entree

i.s.m.

1e 2e 3e € 84 69 54

algemeneagenda informatie juni

kaartverkoop 1. www.dedoelen.nl

2. telefonisch

3. kassabalie

De gemakkelijkste en snelste manier om concertkaarten te bestellen. Kies zelf uw stoel uit en betaal geen extra administratiekosten wanneer u uw tickets zelf thuis print.

Bij de kassa van de Doelen via 010 2171717. Van maandag tot en met zaterdag bereikbaar van 14.00 tot 18.00 uur.

De kassabalie aan Schouwburgplein 50, Rotterdam is van maandag tot en met zaterdag geopend van 14.00 tot 18.00 uur en voorafgaand aan concerten. U kunt hier terecht om kaarten te kopen en zelf uw stoelen uit te kiezen.

legenda RED SOFA BANKPAS Voor € 79 per seizoen beschikt u over de Red Sofa Bankpas, waarmee u gedurende het seizoen voor alle Red Sofa-concerten met dit icoon een gratis kaart kunt reserveren. Zie ook www.dedoelen.nl/redsofa

KOFFIE/thee inbegrepeN Bij concerten met dit icoon zijn koffie en thee bij de prijs van uw concertkaart inbegrepen, zowel voorafgaand aan het concert als in de pauze.

pauzedrankje inbegrepen Alle consumpties in de pauze van het concert zijn bij de prijs van uw concertkaart inbegrepen, zodat u in alle rust kunt genieten van uw drankje. Voorafgaand aan het concert zijn de consumpties uiteraard ook verkrijgbaar, tegen betaling.

DOELENCAMPUS DoelenCampus is het nieuwe platform van de Doelen voor verdieping in de muziek. Evenementen met dit icoon bieden deze verdieping in de vorm van een inleiding, masterclass, workshop, nabespreking, cursus of meet & greet.

JONGERENKORTING Vanaf een uur voor aanvang kunnen houders van een CJP, studenten t/m 29 jaar en studenten van Codarts Hogeschool voor de Kunsten en van Theater Hofplein voor de meeste concerten één toegangskaart per pas kopen voor € 9,- (indien beschikbaar). De pas of collegekaart moet getoond worden en de plaatsen worden toegewezen door de kassamedewerker.

DOELENprogrammering Dit icoon geeft aan dat het concert door de Doelen is geprogrammeerd. Bij deze concerten geldt bovendien de regeling ‘kaarten ruilen’ (tot 2 werkdagen voor het betreffende concert). U vindt de voorwaarden op www.dedoelen.nl onder het menu 'Informatie'.

Layar Artikelen in dit magazine worden regelmatig ondersteund door online video’s, muziek fragmenten en verhalen. Deze informatie kunt u rechtstreeks op uw smartphone of tablet activeren via de Layar-app. Download de Layar-app in de app store en scan de pagina waar u dit Layar symbool ziet staan. Een uitgebreidere handleiding voor het gebruik van Layar vindt u op www.dedoelen.nl/layar

Begunstigers van de Doelen in seizoen 2012–2013

COLOFON

De Doelen is een uitgave van Concert- en congresgebouw de Doelen en verschijnt drie maal per seizoen.

Programmering

Concept en ontwerp

Advertenties

Miriam Duiker Hans de Lange Madelène Roovers Neil Wallace (Hoofd programmering) Frank van Berkel (Jazz International Rotterdam) Helinth Boks-Keller (Kamermuziekvereeniging)

Studio Lonne Wennekendonk

Afdeling Marketing en Communicatie de Doelen, Femke Meeuwissen, 010 2171744, f.meeuwissen@dedoelen.nl

Drukfouten en prijswijzigingen voorbehouden. De Doelen heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen.

Druk

Ypma Piano’s is exclusief leverancier van Steinway & Sons piano’s en vleugels in de Doelen

Redactie en tekst

illustraties

Mira van Baalen, Mathijs Bouwman, Michiel Cleij, Elsbeth Grievink, Gijsbert Kamer, Marlies Jansen, Paul Janssen, Philip Leussink, Clemens Romijn, Wenneke Savenije

DTP agenda Philip Leussink Dorine Verharen

Barbara Mulderink (p.32-34)

MediaCenter Rotterdam

Oplage 36.000

De Doelen maakt uitsluitend gebruik van FSC-papier

de Doelen Blue en Red Sofa is ter beschikking gesteld door: Alexandrium Woonmall ‘de mooiste woonbelevenis’

alexandriumwoonmall.nl

'Mozart is uniek in die zin dat veel van het steeds veranderende materiaal is verpakt in hele kleine muzikale ruimtes. Soms verandert de sfeer al binnen één enkele maat.' – Patricia Kopatchinskaja