Gezondgids

‘Een slachtvarken krijgt eenzesde van zijn leven antibiotica’

Gezondgids augustus/september 2011 nr. 4

onafhankelijk & advertentievrij

GRATIS

Handig kaartje met de 7 cruci ale vragen aan uw dokter ZIE PAG. 15

BRON- EN MINERAALWATER

Laat je niet flessen Tot 1000 x duurder dan kraanwater

8

APPELSTROOP

Je zou toch denken dat er appel in zit

36

E621

De omstreden smaakversterker

38

18

PLEISTERTEST

Aanwinsten voor de EHBO-koffer

€5,95

COLUMN

BEELD VAN NU

Boerenbedrog I

k heb een quiz bedacht. Doet u mee? Hier komt de vraag: het is roze, rechthoekig en bestaat onder meer uit kippenbindweefsel, tomaat, rijstemeel en alkalisulfietkaramel.

Rara, wat is het?

Hoor ik u ‘Boerenpaté natuurlijk!’ roepen?

Knap hoor! U bent een ter zake kundig etikettenlezer. Of u werkt bij de Lidl, want daar verkopen ze deze vleesfantasie.

De paté werd ons toegestuurd door een lezer uit Assen die zich verbaast over de waslijst aan ingrediënten. Ik telde er 26, in piepkleine lettertjes. Elf daarvan zijn E-nummers, maar onder hun volledige namen zodat u denkt dat het geen E-nummers zijn.

Ik heb het Handboek worst en vleeswaren er eens bijgepakt voor het officiële boerenpatérecept. Kalfsvlees, zacht spek, varkens- of kalflever en wat toevoegingen zoals ei, boter, bloem en kruiden. Geen kippenbindweefsel te bekennen.

De Lidl is niet de enige met knutselvoedsel in de schappen. Alle supermarkten verkopen het. Zelfs een eenvoudige pot appelstroop is niet wat hij lijkt – lees de test maar eens op pagina 8. Volgens de wet mag het allemaal, dus het enige dat u kunt doen als u liever ongeknutseld eet, is uzelf wapenen. Met ­kennis over voeding. En een loep, voor al die kleine lettertjes.

Mirjam Bijleveld Hoofdredacteur

Eenzaam maar niet alleen Zandvoort aan zee, eind juli. Vrijwil­ ligers trakteren ouderen uit zorgcentra in Wormer en Bergen op een bewolkt dagje strand. Met deze dag vroeg het Nationaal Ouderenfonds aandacht voor het grote probleem van eenzaamheid onder ouderen, dat met name in de zomermaanden ernstige vormen aan­ neemt. Van de ruim 2,6 miljoen 65-plus­ sers in Nederland voelt bijna 1 miljoen

zich eenzaam. Dat gevoel is niet alleen ongezellig, maar ook on­gezond: het verhoogt de bloeddruk, het stress­ niveau en de kans op een depressie.

De remedie die het ouderenfonds aan­ draagt is even simpel als voor de hand liggend: blijf zelf actief, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te doen of door deel te nemen aan activiteiten die in de buurt worden gehouden.

COLOFON Gezondgids is een publicatie van de Consumentenbond Kantoor: Enthovenplein 1, Den Haag Postadres: Postbus 1000, 2500 BA Den Haag Telefoon: (070) 445 45 45 (maandag t/m donderdag 9 – 21 uur, vrijdag 9 – 17.30 uur) Fax: (070) 445 45 96 Internet: www.consumentenbond.nl Contact: www.consumentenbond.nl/contact Redactie: gezondgids@consumentenbond.nl

2

Gezondgids augustus/september 2011

Uitgever: Dieneke Hengeveld Redactie: Mirjam Bijleveld (hoofdredacteur), Evert van Hardeveld (eindredacteur), Victor Bartman, Sonja Crielaard, Bert C. Kroon Onderzoek: Gerard Kramer, Friederike Kürschner, Sandra Mul, Lidewij Sekhuis Verder werkten mee: Mark Brueren (huisarts), Georgie Dom, Harry van Dooren, Leonie Hulst (apo­theker), Carl Jakobs, Heidi Klijsen, Willem Koert, Marjon Schoneveld,

Gezondgids augustus/september 2011

Henry Uitslag, Kees Vermeer, Korné Versluis, Leo Willigenburg Art-direction: Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam (Céline Lamée, Johan Nijhoff) Vormgeving: def., Amsterdam (Germaine Houtkamp, Esther de Lange, Erik Vieveen) Beeld: Marcel Graumans, Johan Nijhoff, Jorgen Koolwijk, Maziyar Pahlevan, Shoot Media, Céline Lamée

Druk: Senefelder Misset Distributie losse verkoop: Aldipress Oplage: 47.500 ISSN 1874-1037 Copyright © 2011 Consumentenbond Alle rechten op tekst, tabellen en illustraties voorbehouden; inlichtingen Consumentenbond.

INHOUD

TEST

2 4 8 Appelstroop 12 Een potje rinse appelstroop wordt voor het grootste deel 15 gevuld met iets heel anders dan appels.

18 22 23 24 28 31 Beruchte bacillen 32 EHEC, MRSA en ESBL: steeds vaker beheersen dodelijke 34 afkortingen het nieuws.

De experts zien het somber in.

36 38 42 44 47 48 Flessenwater 50 Een aantal mineraalwaters voldoet niet aan de normen die 51 voor leidingwater gelden. En ze zijn nog veel duurder ook.

52

8

18

TEST

24

Beeld van nu Nieuws TEST

Rinse appelstroop Interview – Gezond oud worden Cruciale vragen aan de dokter

HANDIGE KAART

Het gevaar van nieuwe bacteriën Wat zit erin – Kaas Zo zit dat – Bloedstolling Flessenwater – Samenstelling

TEST

Duurzaam drinken Leden helpen leden – Ziek op reis NSAID’s: pijnstillers met risico’s Doe het zelf – Lage rugpijn E621: beruchte smaakversterker Nieuwe EHBO-producten

TEST

Vraag de expert – Hooikoorts Zelf dokteren – Vaginale klachten

TEST

Webwijzer – Barbecuen Vraag & antwoord Lezers schrijven Service & Volgend nummer Appendix

‘Mij hoor je niet zeggen dat mensen die last krijgen van E621 zich aanstellen.’

ZIE PAG. 36 Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

3

NIEUWS

Zorg duurder

Mobiele telefoon op de grijze lijst De wereldgezondheidsorganisatie WHO beoordeelt het gebruik van de gsm sinds kort als ‘mogelijk kankerverwekkend’, in plaats van de oude boodschap dat daar geen bewijs voor is.

Daarmee komt de gsm samen met onder meer koffie, talkpoeder en in zuur ingelegde groenten op de lijst van 267 producten die mogelijk kankerverwekkend zijn. Op de classificatielijsten van de WHO is maar één stof die vrij wordt gepleit van kankerrisico (caprolactam, een stof waar nylon van wordt gemaakt). Van veel meer stoffen is te weinig bekend om er een uitspraak over te doen. Mathieu Pruppers van het Kennisplatform EMV: ‘Het is wetenschappelijk heel moeilijk om iets uit te sluiten. De nieuwe koers van de WHO moet vooral worden gezien als een belangrijk signaal om verder onderzoek te doen naar de mogelijk effecten.’

BRON: KENNISPLATFORM ELEKTROMAGNETISCH VELDEN, 26 JUNI 2011

Maagzuurremmers, hulp bij stoppen met roken en dieet­ advisering verdwijnen uit het basispakket van de zorg­ verzekering. Fysiotherapie wordt pas vergoed vanuit het basispakket na 20 behande­ lingen. Het aantal vergoede sessies met een psycholoog gaat van acht naar vijf. Ook komt er een eigen bijdrage voor mensen die zijn opgeno­ men in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg.

Patiënten gaan €275 per behandeling betalen, of €100 als het om een kort traject gaat. Verder kort minister Schippers voor €132 miljoen op de tarieven die huisartsen vergoed krijgen door de zorg­ verzekeraars. Voor de geeste­ lijke gezondheidszorg is dit €222 miljoen. Ook logo­ pedisten en verloskundigen krijgen lagere vergoedingen vanaf volgend jaar.

BRON: NOVEM, 10 JUNI 2011

Horrordokter uitgedokterd De ‘Haagse horrordokter’ Rock Goerdin is definitief uit zijn beroep gezet. De voor­ malig arts heeft minstens 53 patiënten ‘in hun behandeling benadeeld en schade aan hen toegebracht’. In juni 2009 sloot de IGZ de Haagse Citykliniek, waar Goerdin medisch direc­ teur en enig operateur was, na verschillende meldingen over ernstige wondinfecties, fou­ tieve plaatsing van borst­ protheses en onvoldoende nazorg. Tussen de sluiting van de kliniek en de schorsing van Goerdin zat bijna een jaar.

Het definitieve beroepsverbod liet nog eens een jaar op zich wachten. In de vorige Gezondgids ­concludeerde de Consumenten­bond al dat de patiënten­bescherming onder­ maats is, onder meer door de trage tuchtprocedures. De IGZ vindt de uitspraak juist van groot belang voor de patiënt­ veiligheid.

BRON: IGZ, 24 JUNI 2011

4

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

Bloedtest vindt kankers Onderzoekers van het VU Medisch Centrum (VUmc) in Amsterdam zijn erin geslaagd om het genetisch materiaal van hersentumoren en pros­ taatkanker in bloedplaatjes aan te tonen.

De ontdekkers verwachten dat op termijn ook andere kanker­ soorten op deze manier te detecteren zijn. Op basis van de genetisch informatie is een veel gerichtere behandeling mogelijk. Dankzij de bloedtest is geen operatieve ingreep nodig om het kankerweefsel te ontleden. Tot dusverre zijn de tests op 20 patiënten uit­ gevoerd. Onderzoeksleider Tom Wurdinger verwacht twee jaar nodig te hebben om aan te tonen hoe betrouwbaar de bloedscreening is en in welke fase de ziekte in het bloed terug te vinden is.

Haarmedicijn schaadt prostaat Finasteride, een middel dat aanvankelijk slechts werd ingezet tegen prostaatvergro­ ting, heeft de laatste jaren opgeld gemaakt als een van de werkzame medicijnen ter voorkoming van erfelijke kaal­ heid. Het middel blijkt nu vol­ gens de Amerikaanse Food and Drug Administration het risico op agressieve prostaat­ kanker te vergroten. Dat risico is wel kleiner dan het bescher­ mend effect dat het middel heeft tegen minder kwaad­ aardige vormen van prostaat­ kanker. Maar voor wie het middel gebruikt tegen haar­ uitval is het toch iets om wat langer bij stil te staan.

BRON: JOURNAL OF SEXUAL MEDICINE 3, DERMATOLOGY TIMES, 23 MAART 2011

Hartmedicijn helpt bij slangenbeet Nitroglycerine, een vaatverwijdend middel dat artsen voor­ schrijven bij de hartkwaal angina pectoris (‘hartkramp’), blijkt nog een nuttige toepassing te hebben: zalf met deze stof kan de werking van bepaalde soorten slangengif vertragen, waardoor iemand die gebeten is meer tijd heeft om een antigif te vinden.

Dat hebben wetenschappers van de universiteit van Newcastle in Australië ontdekt.

Nitroglycerine werkt als een ‘chemisch drukverband’. Door de druk wordt de werking van het lymfestelsel vertraagd waardoor de opname van het gif in het bloed tot vier keer langer duurt.

Dat kan bij andere typen slangengif, die vooral schade aanrichten op de plek van de beet, trouwens averechts werken.

BRON: NATURE MEDICINE 17, JULI 2011

BRON: VU MC, 12 JULI 2011

67%

van de ouderen heeft meerdere chronische aandoeningen.

BRON: RIVM/NIVEL, 30 MEI 2011

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

5

TEST

Rinse appelstroop

TEST Wat & hoe De Consumentenbond heeft 20 merken rinse appelstroop en 1 pure appelstroop getest op de hoeveelheid appels per 100 gram stroop en de hoeveelheid ijzer.

8

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

RINSE APPELSTROOP WORDT GEMAAKT VAN FRISZURE APPELS, ZOU JE DENKEN. MAAR BIJNA ALLE MERKEN BESTAAN VOORNAMELIJK UIT SUIKERBIETENSTROOP.

H

et maken van appelstroop was ooit een manier om het fruit langer te kunnen bewaren.

De appels werden tot een moes gekookt, die voor bijna de helft uit suiker bestond en daardoor lang houdbaar was. De moes werd vooral gebruikt om maaltijden te zoeten.

Tegenwoordig bestaat appelstroop zelden nog voor 100% uit appels. Van de 21 appelstropen die de Consumentenbond testte, is er maar één waaraan geen suikerbieten zijn toegevoegd: de appelstroop van Crombach (zie kader op pagina 10).

Alle overige appelstropen bestaan voor circa 70% uit suikerbieten en 30% uit appels. Pure appelstroop is vaak erg zuur. Daarom voegen de stroopmakers er het sap van suikerbieten aan toe.

Dat geeft de stroop een friszure, ofwel ‘rinse’ smaak, vandaar de naam rinse appelstroop. Een andere reden dat suikerbieten worden gebruikt, is dat ze een stuk goedkoper zijn dan appels.

In de rinse appelstropen in de test zit gemiddeld 180 gram appels per 100 gram stroop.

Crombach, feitelijk geen rinse appelstroop omdat de stroop voor 100% uit appels bestaat, is de appeltopper met 700 gram appels per ons. Dat is bijna tien keer zo veel als de rinse appelstroop van Hero; die bevat met 72 gram per ons de kleinste hoeveelheid appels van alle producten uit de test.

het ijzer oplost. Als wij in ijzeren ketels zouden koken, dan zouden we na één seizoen de ketels kunnen vervangen.’ Tegenwoordig wordt appelstroop in ketels van roestvast staal bereid. In de test van de Consumentenbond zitten twee merken waaraan extra ijzer is toegevoegd: Hero en Frutesse. De laatste is ook beste uit de test, samen met de biologische rinse appelstroop van Biorganic.

Een beetje meer of minder Hoeveel ijzer precies in appelstroop zit, weet je eigenlijk nooit. De hoeveelheid ijzer in suiker­ bieten kan sterk verschillen per gebied waar ze vandaan komen, maar ook per jaar. De ene keer zit er dus meer ijzer in een potje rinse appelstroop dan de andere keer. De ijzerwaarden die bij deze test werden gemeten, verschillen dan ook behoorlijk met de hoeveelheden op het etiket. Fabrikanten hebben daar verschillende verklaringen voor. Frumarco en Superunie (de inkooporganisatie van onder andere Plus, Dirk van de Broek en Coop) zetten op het etiket de minimumhoeveelheid ijzer die erin moet zitten.

Bij de appelstroop van Superunie is dat 7,7 mg per 100 gram. De test mat ruim 11 mg ijzer per 100 gram. Ook in het onderzochte potje Timson (Frumarco) zit 68% meer ijzer dan op het etiket staat vermeld.

De ijzerwaarden van Biorganic lijken erg hoog, maar zijn toch in lijn met eigen onderzoek van de fabrikant. Die heeft overigens geen verklaring waarom er in Biorganic meer ijzer zit dan in veel andere rinse appelstropen.

Ook opvallend zijn de verschillende ijzergehaltes die we aantroffen in de rinse appel­ stropen van Canisius en Collo (Aldi). Beide stropen worden gemaakt in dezelfde fabriek en met

HET IS EEN FABEL DAT STROOP VAN APPELS VEEL IJZER BEVAT

IJzersterke suikerbieten Rinse appelstroop staat bekend als een bron van ijzer. Dat is het ook, al komt het ijzer vooral uit de suikerbieten. In appels zelf zit nauwelijks ijzer.

Lang geleden had men een andere theorie over het hoge ijzergehalte van appelstroop. Het ijzer zou afkomstig zijn van de ketels waarin de appels werden gekookt. Maar dat waren veelal koperen ketels. In ijzer kun je geen appels koken, vertelt Paul Visschers, directeur van Frumarco, dat onder meer de merken Frutesse, Timson en Henquet produceert: ‘Appels hebben een PH-waarde van ongeveer 3,5. Dat is zo zuur dat

Gezondgids augustus/september 2011

Maak uw eigen appelstroop Snijd 1 kilo appels in stukken. Breng de appels met 100 milli­ liter water aan de kook en laat ze circa een half uur koken tot de appels stuk zijn. Laat de appelmassa in een zeef boven een pan circa één uur uitlekken, of pers de massa uit in een linnen doek. Het opgevangen appelsap kook je vervolgens in tot een stroop. Af en toe roeren. De dikte is goed als de stroop als honing aan een lepel blijft han­ gen. Laat de stroop in kleine potjes afkoelen.

Tijdens het afkoelen wordt de stroop nog wat dikker.

Gezondgids augustus/september 2011

9

TEST

Rinse appelstroop

dezelfde receptuur. Toch vonden we in Canisius 11 mg ijzer per 100 gram, en in Collo 6 mg. Aldi laat in een reactie weten dat zij in hun rinse appelstroop met dezelfde tht-datum (tenminste houdbaar tot-datum) als uit de test 16 mg ijzer per 100 gram hebben gemeten. Een nieuwe meting van onze kant houdt het toch echt op 6.

De prijs van EKO Een kleine pot EKOappelstroop van Crom­ bach van 320 gram is even duur als een grote pot van 450 gram. Hoe zit dat? Beide appelstropen zijn gemaakt van onbespoten hoogstamfruit. De appels in het kleine potje zijn afkomstig van bedrijven die EKO-gecerti­fi­ ceerd zijn. De appels uit het grote potje zijn ook op biologische wijze geteeld, maar die bedrijven hebben appels als bijproduct.

Ze verdienen hun boterham grotendeels met bijvoorbeeld een melkveebedrijf. Omdat het fruit niet de hoofdmoot van hun bedrijf is, zijn de appels goedkoper dan die van een EKOgecertificeerd bedrijf.

Als klant betaal je dus voor het EKO-certificaat.

10

Gezondgids augustus/september 2011

Glaasje sap erbij Volwassen mannen hebben dagelijks 9 mg ijzer nodig, vrouwen tussen de 22 en 50 jaar 15 mg (zwangere en borstvoedende vrouwen iets meer), en vrouwen boven de 50 jaar 8 mg. Een boterham met rinse appelstroop levert gemiddeld 2,3 mg ijzer, maar dat kan per merk en potje dus sterk verschillen. De geteste stropen leveren tussen de 0,9 tot 4,7 mg ijzer per boterham.

Rinse appelstroop mag dus met recht een bron van ijzer genoemd worden. Zeker als je het ver­ gelijkt met ander zoet broodbeleg, zoals jam (0,6 mg per boterham) of chocoladepasta (0,25 mg per boterham). Toch is een kanttekening wel op zijn plaats. Het gaat namelijk om een vorm van ijzer, non-heemijzer, die niet goed door het lichaam kan worden opgenomen. Hoeveel het lichaam opneemt, hangt af van de producten die je eet en ligt grofweg tussen de 0,1 en 10%. Vitamine C bevordert bijvoorbeeld de opname van non-heemijzer, cal­ cium remt die juist af. Wie wel wat extra ijzer kan gebruiken, kan bij een boterham met rinse appelstroop dus beter een glas jus d’orange drinken dan een glas melk.

Overigens is de kans op een ijzertekort niet groot.

Vrouwen lopen een iets groter risico tijdens de menstruatie. Dit geldt ook voor ­zwangere en borst­ voedende vrouwen, ­jongeren onder de 22 jaar en veganisten en vegetariërs.

Maar het lichaam is gelukkig zo slim om meer ijzer uit het eten te halen als er een tekort dreigt.

Gezondgids augustus/september 2011

12 miljoen potjes stroop Al generaties lang stookt de familie Visschers uit Limburg stroop van appels en peren, sinds de tijd dat bijna elk dorp wel een eigen stroopstokerij had. Door verschillende kleine bedrijfjes op te kopen ontstond Frumarco, het bedrijf waar nu jaarlijks zo’n 12 miljoen potten stroop van de band rollen. Tussen september en december is het hoogseizoen: dan komen miljoenen versgeplukte appels binnen die eerst ­enkele uren gekookt worden. Vervolgens scheidt een grote pers het sap van de pulp. Het sap wordt verder ingedikt tot een concentraat dat kan worden opgeslagen en bewaard, de pulp wordt gebruikt als biomassa om energie op te wekken. Gedurende het hele jaar worden de concentraten dagelijks volgens de diverse recepten gemengd tot de uiteindelijke fruitstropen. Parade­ paardje is de rinse appelstroop ­Fru­tesse: rijk aan appels en aan (toegevoegd) ijzer. Directeur Paul Visschers: ‘We hebben het product speciaal ontwikkeld voor doelgroepen die wel wat extra ijzer kunnen gebruiken, zoals zwangere vrouwen.’ Daarnaast maakt Frumarco nog altijd appelstroop ­volgens de aloude recepten van de familie Henquet, Timmer­mans (Timson) en het eigen ­familierecept (Sicof).

Predicaten Op het etiket staan meer appels getekend dan de karige 324 gram die in deze Hero-stroop zitten.

++ = zeer goed + = goed

250 gram 160 gram 210 gram 201 gram 160 gram 160 gram 160 gram 160 gram 160 gram 160 gram 160 gram 160 gram 160 gram 160 gram 140 gram 72 gram 105 gram 105 gram 140 gram 140 gram

++ ++

+ + +

– –– – – – –

++ +

–

Eti ket

alt erg eh IJz

lge pe

+

e

lte

10 er ls p pe

d( ou

450 450 330 330 450 450 450 450 450 450 450 450 350 450 450 450 350 850 450 450

Ap

gra

m)

€1,59 €2,25 €1,69 €1,66 €1,16 €0,98 €1,25 €0,98 €0,98 €0,95 €0,99 €0,93 €0,99 €0,95 €0,62 €1,34 €0,63 €1,18 €0,59 €0,62

Inh

htp Ric

rde oo Tes t

8,1 7,4 6,4 6,3 5,8 5,8 5,7 5,6 5,5 5,5 5,5 5,5 5,5 5,3 5,2 5,2 5,0 4,6 4,6 4,5

rijs

el

rt &s oo rk Me

Frutesse Rinse Appel Fruitstroop Biorganic Rinse Appelstroop AH puur&eerlijk Rinse Appelstroop Biologisch Bio+ Rinse Appelstroop Timson Rinse Appelstroop (blik) Albert Heijn Rinse Appelstroop Guill. Henquet Rinse Appelstroop C1000 Rinse Appelstroop Plus Rinse Appelstroop 1 de Beste Rinse Appelstroop Markant Rinse Appelstroop Perfekt Rinse Appelstroop Spar Rinse Appelstroop Jumbo Rinse Appelstroop Canisius Rinse Appelstroop Hero Fruitstroop Rinse Appel Timson Rinse Appelstroop Euroshopper Rinse Appelstroop Euromerk (Jumbo) Rinse Appelstroop Collo (Aldi) Rinse Appelstroop

Beste uit de test: producten met de beste kwaliteit.

0g

TEST RINSE APPELSTROOP

ha

Een goede middenmoter qua appelgehalte: in een potje Biorganic gaat 720 gram appel.

Ap

De Rinse Appel Fruitstroop van Frutesse bevat het meeste appel: in een potje gaat wel 1125 gram.

++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ + ++

Voeding en uw gezondheid Gezond eten kan helpen bij het voorkomen én behandelen van veelvoorkomende ziektes en aandoeningen.

Ledenprijs €16,75* Niet-ledenprijs €21*

Bestellen?  (070) 445 45 45

8

www.consumenten bond.nl/voeding enuwgezondheid

*excl. €2,50 verzendkosten 176 pagina’s, september 2009

= redelijk – = matig – – = slecht

TESTOORDEEL Het Testoordeel is ­opgebouwd uit sub­ oordelen die voor de volgende percen­ tages meetellen: gram appels per 100 gram: 45%, ijzer per portie: 50%, etiket: 5%

VERKRIJGBAARHEID 1 de Beste: Dekamarkt en Dirk; Bio+, Biorganic, Canisius, Hero en Timson: meerdere supermarkten; Collo: Aldi; Euromerk: Jumbo; Euroshopper: Albert Heijn; Frutesse: Plus, Jumbo en Spar;

Guill. Henquet: C1000 en Jumbo; Markant: Emté, Coop, Vomar en MCD; Perfekt: Deen, Nettorama, Jan Linders, Poiesz, Boni en Hoogvliet; huismerken bij de gelijknamige supermarkten.

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

11

INTERVIEW

Ouder worden

Eline Slagboom leidt de vakgroep Moleculaire Epidemio­ logie van het Leids Universitair Medisch Centrum. Ze doet onder­ zoek naar de genen van mensen die lang en gezond leven. Recent kreeg ze een grote ­subsidie om te onder­ zoeken hoe de omstan­ digheden tijdens de vroege ontwikkeling het verouderingsproces van mens en dier ­beïnvloeden. Ideaal onderzoeksmateriaal is de groep ouderen die meteen na de oorlogs­ winter is geboren en van wie de moeders dus zwanger waren in een tijd van schaarste.

12

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

‘Gezond leven scheelt 14 jaar’ OUDER WORDEN GAAT NIET ALTIJD VAN EEN LEIEN DAKJE. BIOLOOG ELINE SLAGBOOM SPEURT IN DE GENEN VAN DE ‘BABY’S VAN DE HONGERWINTER’ OM TE ZIEN WAAROM SOMMIGE MENSEN TOT OP HOGE LEEFTIJD GEZOND BLIJVEN EN ANDEREN NIET.

W

at is epigenetica?

‘Door de omstandigheden waarin je leeft, kunnen sommige genen worden ‘aangezet’ of ‘afgezet’.

De wetenschap die zich daarmee bezighoudt, heet epigenetica. We kunnen dit soort veranderingen sinds een aantal jaren meten, maar de epigenetica staat nog in de kinderschoenen.’

Zijn de ‘baby’s van de hongerwinter’ anders dan anderen?

‘Mensen uit deze groep, die zijn geboren in 1945, hebben op latere leeftijd gemiddeld vaker hoge bloeddruk, overgewicht, een ontregelde glucose­ huishouding en diabetes. Hun metabolisme is minder gezond dan dat van leeftijdgenoten die niet tijdens de hongerwinter in de baarmoeder zaten. Ik kijk naar de genen van deze mensen om te zien wat er is veranderd.’

Honger tijdens de zwangerschap kan er blijkbaar voor zorgen dat het kind later te zwaar wordt. Betekent dit dat het een slecht idee is om tijdens de zwangerschap aan de lijn te doen?

‘Als je aan het begin van je zwangerschap op een streng dieet gaat, zal het consultatiebureau zeg­ gen dat dat niet gezond is. We weten dat vrouwen die overgewicht hebben als ze zwanger zijn, kin­ deren krijgen die ook overgewicht ontwikkelen.

Wil je aan de lijn doen, doe dat dan ruim vóór je zwanger bent. Bij ernstig lijnen bestaat de kans

dat je kind de genoemde metabole problemen ­ontwikkelt.’

Waarom reageert het lichaam zo?

‘Het lichaam heeft een soort thermostaat die al in de baarmoeder reageert op het feit dat er daar­ buiten honger is. Die thermostaat wordt dan ­zuinig afgesteld. Dat is in feite een heel oud over­ levingsmechanisme om periodes van voedsel­ schaarste te overleven. En dat draait niet zomaar terug als de omstandigheden weer goed zijn.’

In de oorlogswinter was er veel stress, wat doet dat met een ongeboren kind?

‘Als we kijken naar de epigenetische veranderin­ gen van het DNA na de blootstelling aan honger in de baarmoeder, dan zien we in het bloed wel veranderingen in de genen die met het metabolis­ me te maken hebben, maar nog niet aan de genen die met stress te maken hebben. Mogelijk zijn er wel veranderingen in de hersenen, maar aange­ zien de deelnemers aan het onderzoek nog leven, kunnen we dat niet onderzoeken. Het is bekend dat kinderen die zijn misbruikt en die zelfmoord hebben gepleegd epigenetische veranderingen meedragen in de hersenen, en wel in de genen die met de reactie op stress te maken hebben.’

Speelt epigenetica ook een rol bij de opkomst van allergieën?

‘Waarschijnlijk wel. Sommige genen die betrok­ Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

13

ACHTERGROND

Resistente bacteriën

De bacillen komen OVERDADIG GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA IN DE NEDER­LANDSE VEE­ HOUDERIJ ZORGT ER STEEDS VAKER VOOR DAT RESISTENTE BACTERIËN OPDUIKEN OP GROENTE EN VLEES. MICROBIOLOGEN MAKEN ZICH ZORGEN. ‘WIJ ZIEN MAAR HET TOPJE VAN DE IJSBERG.’

John Degener is hoogleraar medische microbiologie aan het Universitair Medisch Centrum in Groningen.

Hij doet daar onderzoek naar bacteriële infecties.

Ook is Degener lid van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid, die het ontstaan van resis­ tentie tegen antibiotica in de zorg wil terug­ dringen, en van de pas opgerichte Stichting Diergeneesmiddelen Autoriteit.

18

Gezondgids augustus/september 2011

D

e uitbraak van de EHEC-bacterie waarbij dit voorjaar in Duitsland bijna 50 doden vielen, leidde tot wilde speculaties in allerlei uithoeken van het internet. EHEC produceerde namelijk niet alleen een dodelijk gif, de bacterie was ook nog eens resistent tegen antibiotica uit acht ­verschillende klasses. Te veel om toeval te zijn, speculeerden wantrouwige internetters. Zo’n bacterie kon alleen ontstaan zijn in een laboratorium waar criminele wetenschappers doelbewust een monster in elkaar hadden geknutseld. EHEC was geen toeval, maar een wapen uit het arsenaal van grote farmaceutische bedrijven of de Ameri­kaanse overheid.

Als de aanhangers van de complottheorieën de moeite hadden genomen om zich door een aanGezondgids augustus/september 2011

tal rapporten vol grafieken over de opkomst van antibiotica heen te werken, hadden ze wellicht een ander complot verzonnen. Want voor het ontstaan van een super­­ resistente bacterie heb je geen laboratorium met gewetenloze microbiologen nodig, een Nederlandse kippenstal is al voldoende.

Resistente bacteriën halen de laatste jaren regelmatig het nieuws, meest recent van­

wege een uitbraak van een multiresistente variant van de darmbacterie klebsiella pneumoniae in het Rotterdamse Maasstad Ziekenhuis. Eén van de bekendste is de ziekenhuisbacterie, MRSA. MRSA is een variant van Staphylococcus aureus, een huidbacterie die voorkomt bij één op de drie men­ sen. Bij gezonde mensen is het een onschuldige bacterie, maar bij kankerpatiënten of anderen met een verzwakt immuunsysteem kan de bac­ terie infecties veroorzaken. MRSA is resistent tegen methicilline, het antibioticum dat het meest gebruikt werd om huidinfecties te bestrijden.

Sinds 1998 is het aantal staphylococcen dat resis­ tent is langzaam opgelopen. In 1998 was 0,5% van de geteste stammen uit ziekenhuizen resistent, in 2008 was het 1,5%: drie keer zo veel in tien jaar.

Alle kip besmet Een andere vierletterige afkorting die vaak opduikt in artikelen over antibiotica is ESBL. ESBL is geen bacteriesoort, maar de naam van een enzym. Het enzym, Extended Spectrum BètaLactamase, stelt bacteriën in staat om een groot aantal antibiotica, penicillines en cefalosporines, af te breken. De eigenschap komt in verschillende bacteriën voor, onder andere in E. coli, de bekend­ ste darmbacterie. E. coli is meestal onschuldig, maar sommige typen van de bacterie produceren gifstoffen. EHEC is zo’n type, waarbij de E. coli een shigatoxine produceert: een gifstof die de pro­ ductie van eiwitten in cellen lam legt, en in ern­ stige gevallen kan leiden tot acuut nierfalen. De EHEC-bacterie in Duitsland maakte ook ESBL. Resistente bacteriën zijn wijd verspreid in Nederland, blijkt onder ande­ re uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ze zitten in sloten,

stallen, op vlees, en zelfs op groente.

Grootste boosdoener is de veehouderij. Terwijl Nederlandse artsen bij mensen zeer terughou­ dend zijn met het voorschrijven van antibiotica, zijn Nederlandse veehouders juist grootverbrui­ kers. Varkens en kippen krijgen in Nederland zo veel antibiotica dat resistente bacteriën in stallen eerder regel dan uitzondering zijn. Bijna 90% van de E. coli-bacteriën in slachtkuikens is bijvoor­ beeld resistent tegen één of meerdere antibiotica.

Verder bevat al het regulier verkrijgbare kippen­ vlees uit Nederland resistente bacteriën, bleek onlangs uit een onderzoek van het UMC Utrecht.

Wie zicht wil houden op de ontwikkeling van resistentie tegen antibiotica in Nederland moet twee rapporten in de gaten houden. Het Maranrapport van Wageningen Universiteit en Research­ centrum laat ieder jaar zien hoe veel antibiotica

Hoe worden bacteriën resistent?

Bacteriën hebben verschillende manieren gevonden om zich te beschermen tegen antibiotica. Ze breken de medicijnen bijvoorbeeld af met enzymen. Het enzym ESBL (Extended Spectrum Bèta Lactamase) breekt een grote groep ­antibiotica af. Naast enzymen kunnen bacteriën ook extra ‘pompen’ aanmaken die antibiotica snel uit hun cellen ­verwijderen, de celwand aanpassen zodat er minder antibiotica binnen­ komen, of zwakke plekken in hun stof­ wisseling aanpassen.

Bacteriën hebben een groot voordeel in de strijd tegen de mens: razendsnelle evolutie. Waar mensen er een jaar of 20

over doen om een nieuwe generatie te maken, kunnen bacteriën dat in 20 minuten. Door selectie kan antibioticum­ resistentie zich daardoor vlug versprei­ den in een populatie. Als een paar bacteriën resistent zijn tegen antibio­ tica, zullen juist die de behandeling overleven, en zorgen voor de volgende generaties. Daarom zeggen artsen dat je een antibioticumkuur altijd af moet maken: het is belangrijk ervoor te zor­ gen dat alle bacteriën dood zijn voordat de behandeling stopt.

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

19

ACHTERGROND

Resistente bacteriën

er worden gebruikt in de veehouderij en hoeveel resistente bacteriën er worden gevonden bij dieren. Voor mensen is er het Nethmap-onderzoek van het RIVM en de Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid.

Omdat de rapporten zich concentreren op de veehouderij (Maran) en de zorginstellingen (Nethmap) is niet meteen duidelijk wat voor mensen de gevolgen zijn van de snelle ontwikkeling van resistentie in de veehouderij. Toch zijn die er wel, zegt John Degener hoogleraar medische microbiologie in Groningen en hoofdredacteur van de laatste uitgave van het Nethmap-onder­ zoek. ‘Je ziet de invloed van het antibioticum­ gebruik in de veehouderij bijvoorbeeld aan het aantal mensen met MRSA.’ Bijna de helft van de besmettingen met MRSA wordt inmiddels veroorzaakt door stammen die in de veehouderij zijn

Griekse toestanden De Europese Unie houdt bij hoe de resistentie tegen antibiotica zich in verschillende landen ontwikkelt. Via de database van EARS-Net (European Antimicrobial Resistance Surveillance Network) is te zien in welke landen veel resistenties voorkomen. Nederland is op de meeste kaarten een groene vlek, met relatief weinig resistente bacteriën. Vooral in landen rond de Middellandse zee liggen de percentages een stuk hoger.

In landen waar veel anti­ biotica worden gebruikt, komen resistente bac­ teriën ook veel

20

Gezondgids augustus/september 2011

vaker voor. Griekenland, Frankrijk en Italië voeren die ranglijst aan, zij gebruiken per inwoner drie keer meer antibiotica dan Nederland. In Neder­ land, Estland en Letland schrijven artsen het minst vaak antibiotica voor.

Griekenland en Roemenië hebben door hun ruimhartige beleid inmiddels de grootste problemen met antibiotica. In ziekenhuizen komen daar veel bacteriën voor die zelfs resis­tent zijn tegen het laatste redmiddel: carbapenems. In Griekse ziekenhuizen is bijna de helft van de stammen van Pseudomonas aeruginosa, een bacterie die wond­infecties veroorzaakt, resistent tegen carbapenems. In Nederland is dat maar 3%.

Gezondgids augustus/september 2011

ontstaan. In 2003 kwam die vorm nog bijna niet voor.

Ook bij besmettingen met ESBL-producerende bacteriën is volgens Degener in een flink aantal gevallen een verband met de veehouderij. ‘Maar ik denk dat we maar een topje van de ijsberg zien.

We hebben door het gebruik in de veehouderij een geweldige voorraad van micro-organismen met resistentie opgebouwd.’ In de toekomst wil hij meer inzicht krijgen in het verband tussen resis­ tentie in de veehouderij en in de zorg door de twee genoemde rapporten samen te voegen.

Veehouders zijn grootgebruikers Dat Degener meer wil weten over de gevolgen voor mensen van het gebruik van antibiotica in de veehouderij, is niet vreemd. Nederlandse artsen zijn de zuinigste van Europa. Grieken slikken bijvoorbeeld vier keer meer antibiotica. In groot contrast met de zuinige Nederlandse dokter staat de kwistige veehouder. Die voert de Europese ranglijst van grootverbruikers juist aan. Deense veehouders gebruiken nog geen kwart van de antibiotica die Nederlandse veehouders nodig hebben om hun dieren gezond te houden. Een Nederlands slachtvarken leeft ongeveer 190 dagen. Op 32 daarvan, eenzesde van zijn leven, krijgt hij antibiotica. Naar verhouding 15 keer vaker dan een menselijke inwoner van Nederland.

Voor kippen zijn de cijfers niet veel anders.

De Nederlandse overheid wil dat de veehouderij het gebruik snel gaat terugdringen, in 2013 moet het gebruik gehalveerd zijn, wat overigens volgens de Consumentenbond nog veel te weinig is. In juni publiceerde

de Autoriteit Diergeneesmiddelen streefcijfers voor veehouders en dierenartsen. Boeren die te veel gebruiken en veeartsen die veel antibiotica voorschrijven, worden daar vanaf volgend jaar op aangesproken. Dwang wil de overheid nog niet toepassen. Staatssecretaris Bleker van Landbouw heeft wel gedreigd maatregelen tegen dierenartsen te nemen als de doelen niet worden gehaald.

Dat resistente bacteriën uit de veehouderij opduiken op vlees zal niemand verrassen. Maar ook groente bevat resistente bacteriën. Ongeveer 5% van de groente in een steekproef door het VU medisch centrum bleek bijvoorbeeld besmet met ESBL-producerende bacteriën. In werkelijkheid is het probleem misschien wel groter, zegt John Degener. Doordat veel mensen voor­ gesneden groenten kopen, neem het besmettingsgevaar toe. ‘Een pakje soepgroenten is een verzameling van allerlei groentes, dus als het niet op de prei zit, kan het op de ui zitten. Boven­ dien heb je niet één ui, maar een deel uit een partij van honderden uien.’

De groenten worden waarschijnlijk besmet via mest of slootwater. Het RIVM vond vorig jaar veel resistente bacteriën in gebieden met veel intensieve veehouderij.

Ongeveer de helft van de E. coli-stammen die in sloten en rivieren in Noord-Oost

Brabant werden gevonden, bleek bestand tegen één of meerdere soorten anti­ biotica. Doordat de resistente bacteriën inmiddels zo wijd verspreid zijn, kun je als consument volgens John Degener niet meer voorkomen dat resistente bacte­ riën je keuken binnenkomen.

Maar er is toch vast wel iets aan te doen. Varkens- en rundvlees bevatten bijvoorbeeld minder resistente bacteriën dan kippenvlees, en gekookte groenten zijn zo goed als steriel, dus veiliger dan salade, niet? Het RIVM raadt aan om groentes goed te wassen, eventueel te schillen en zo mogelijk goed te verhitten, maar gaat volgens een woordvoerder niet zover dat ze het eten van kip of salades afraadt. ‘Goed bereid is kip geen gevaar voor de gezondheid.

Wij verwijzen naar onze richtlijnen voor de hygiënische bereiding van voedsel. Vlees goed verhitten, saladegroenten goed wassen. Op onze site staat daarvoor een handleiding.’

En ondertussen hopen dat de maatregelen van de overheid meer effect hebben dan in het verleden. Degener: ‘Het is natuurlijk zo irrationeel als maar kan. Het gebruik in de veehouderij neemt steeds maar toe, terwijl we minder dieren hebben.

Daar is geen enkele redelijke verklaring voor.’

VAN ELKE ZES DAGEN KRIJGT EEN VARKEN ÉÉN DAG ANTIBIOTICA

Veilig eten Een boek met onmis­ bare informatie over schadelijke stoffen en micro-organismen in levensmiddelen, het voorkomen van besmet­ ting, en de invloed van bijvoorbeeld gentechno­ logie op voedings­ middelen.

Ledenprijs €15,50* Niet-ledenprijs €19,50*

Bestellen?  (070) 445 45 45

8

www.consumenten­ bond.nl/veiligeten

*excl. €2,50 verzendkosten 136 pagina’s, juli 2011

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

21

WAT ZIT ERIN?

KAAS

De achterkant van kaas MELK, STREMSEL, ZUURSEL EN ZOUT ZIJN DE BASISBESTANDDELEN VAN KAAS. MAAR DAT IS NIET HET ENIGE DAT ER IN GAAT.

N Anti-gaten-kaas Kaas eten helpt tegen cariës, ofwel tand­ bederf. Dat blijkt uit onderzoek van het Forsyth Institute, een Ameri­kaanse organi­ satie voor mondgezond­ heids­onderzoek.

Kaas vermindert de negatieve effecten van zuren uit voeding.

Ook heeft calcium een beschermende werking tegen cariës.

meer informatie consumentenbond.nl/ kaas

22

Gezondgids augustus/september 2011

ederlanders eten het dolgraag: kaas.

Gemiddeld zo’n 17 kilo per persoon per jaar. Dat is enerzijds goed, want kaas bevat veel calcium en vitamine A en D. Maar anderzijds zitten er ook minder gezonde stoffen in, zoals verzadigd vet en behoorlijk wat zout. Dat zoutgehalte varieert meestal tussen de 0,5% en 2%. Bij sommige blauwe kazen en feta kan het oplopen tot 7%.

Mede daarom adviseert het Voedingscentrum volwassenen niet meer dan 30 gram kaas – ofwel anderhalve plak – per dag te eten.

Het hoofdbestanddeel van kaas is melk. Voor 1 kilo kaas is ongeveer 9 liter nodig. Daar worden vervolgens stremsel en zuursel aan toegevoegd.

Zuursel bevat de melkzuurbacterie Lactococcus, die melksuiker gedeeltelijk omzet in melkzuur.

Die stof bevordert het stremproces en maakt de kaas lekkerder en beter houdbaar.

Stremsel zorgt voor het samenklonteren van de melkeiwitten, wat de melk dik maakt. Het bestaat grotendeels uit ­chymosine, een enzym dat meestal uit de lebmaag van geslachte kalveren komt, en soms uit runde­ren var­ kens­ magen.

Een deel van de vegetariërs eet geen kaas met dierlijk strem­sel. De laatste jaren gebruiken produ­ centen ook niet-dierlijk

Gezondgids augustus/september 2011

stremsel, van plantenenzymen of van gistcellen die genetisch gemodifi­ceerd zijn. ‘Door gisten geproduceerd enzym is exact hetzelfde als het enzym uit de lebmaag’, zegt Tiny van Boekel, hoogleraar Agrotechnologie en Voedings­ wetenschappen aan Wageningen Universiteit.

‘Voor de kwaliteit maakt het niets uit. Het is zelfs iets zuiverder en bovendien diervriendelijker.’

Toch zijn Neder­landse producenten terughoudend met de toepassing, waarschijnlijk omdat ze niet geassocieerd willen worden met genetische modificatie. ‘Het enzym is volkomen veilig voor de volksgezondheid’, aldus Van Boekel.

Producenten voegen vaak kleurstoffen toe aan kaas voor een extra warmgeel kleurtje. ‘In de zomer eten koeien gras, dat veel van de natuur­ lijke kleurstoffen carotenoïden bevat. Dan is het botervet van nature geler. De consument is daaraan gewend geraakt, dus voegt de producent vooral in de winter extra carotenoïden (E160a) toe.’ Datzelfde geldt voor E160b, een kleurstof uit de donkerrode zaden van de annattoboom, die vooral in Zuid-Amerika groeit.

Kazen bevatten meestal ook conserveer­ middelen, zoals natriumnitraat (E251) of – bij Emmentaler – waterstofperoxide. Die stoffen remmen de sporen van boterzuurbacteriën af, die de kaas kunnen bederven. In de gebruikte hoeveelheden zijn deze stoffen volgens Van Boekel ongevaarlijk voor de gezondheid.

Het rode laagje dat om veel kazen zit, moet je niet eten. Dat is meestal van plastic, bedekt met een schimmelwerend antibioticum. De korsten van Franse kazen, zoals camembert en brie, zijn wel eetbaar. Die kazen zijn overigens meestal gewoon in Nederland gemaakt. Alleen de bereidingswijze is Frans.

ZO ZIT DAT

Glaucoom GLAUCOOM OFTEWEL ‘GROENE STAAR’ IS VOORAL BIJ OUDEREN EEN VEELVOORKOMENDE OOGZIEKTE WAARBIJ DE ZENUWVEZELS VAN HET OOG GELEIDELIJK VERLOREN GAAN. DAARDOOR ONTSTAAN BLINDE VLEKKEN IN HET GEZICHTSVELD. DE OORZAAK IS MEESTAL EEN VERSTOORD EVENWICHT TUSSEN DE AANMAAK VAN VOCHT, IN HET CILIAIR LICHAAM, EN DE AFVOER VIA HET KANAAL VAN SCHLEMM, IN DE KAMERHOEK. bovenste rechte oogspier

OOGBOL

bindvlies gele vlek

ciliair lichaam oogzenuwknop

achterste oogkamer

oogzenuw

voorste oogkamer

hoornvlies pupil lens iris kamerhoek

vaatvlies

kanaal van Schlemm netvlies glasachtig lichaam Het ‘primair open kamerhoekglaucoom’ is de meestvoorkomende vorm van glaucoom.

Hierbij raakt het afvoersysteem van het oog verstopt.

Daardoor stijgt de oogdruk, raakt de oogzenuw beschadigd en treedt gezichtsvelduitval op. Bij ‘gesloten kamerhoekglaucoom’ is het oog zo gebouwd dat de iris het afvoersysteem van het oog plotseling kan blokkeren.

Snelle behandeling is dan nodig om schade aan de oogzenuw te voorkomen.

Normale afvoer van vocht via de kamerhoek

Primair open kamerhoekglaucoom

Gezondgids augustus/september 2011

Gesloten kamerhoekglaucoom

ILLUSTRATIE: ROGIER TROMPERT (WWW.MEDICAL-ART.NL)

onderste rechte oogspier

Gezondgids augustus/september 2011

23

DOE HET ZELF

LAGE RUGPIJN

Beweeg je beter OOIT GOLD BEDRUST ALS DE BESTE MANIER OM VAN LAGE RUGPIJN AF TE KOMEN. DAT IS NU WEL ANDERS. HET BELANGRIJKSTE HEDENDAAGSE ADVIES LUIDT: BEWEGEN.

Dit is het eerste deel van een nieuwe serie met oefeningen om lichamelijke klachten te voorkomen of te verhelpen.

Met dank aan Joep Roefs en Wouter Vrijlandt van Fysio HD, Utrecht

Oefening 1

Ga plat op uw rug liggen, met opgetrokken knieën.

Draai dan de knieën en heupen naar links, terwijl de voeten en schouders hun positie behouden.

Draai vervolgens de knieën en heupen naar rechts.

34

Gezondgids augustus/september 2011

H

et briljante idee van onze verre voor­ vaderen om rechtop te gaan lopen heeft ons ­gedurende ontelbare generaties opgezadeld met rugklachten en dat zal ook nog wel even zo blij­ ven. Zo’n 60 tot 90% van de Neder­landse bevolking krijgt op enig moment in zijn leven last van lage rugpijn; jaarlijks komt lage rugpijn bij ongeveer 5% van de bevolking voor.

Veel mensen roepen bij lage rugpijn de hulp in van een huisarts of fysiotherapeut. 1 op de 30 dok­ tersbezoeken heeft met deze klacht te maken.

Hoewel de cijfers aangeven dat zo’n consult vaak niet nodig is omdat rugklachten meestal vanzelf weer overgaan, is het verstandig om bij twijfel toch een arts of fysiotherapeut om raad te vragen.

Het beste recept om lage rugpijn te bestrijden bestaat uit bewegen. Om precies te zijn: actief en afwisselend bewegen met inachtneming van de pijn. Doet wandelen zeer, ga dan fietsen. Zit niet te lang achtereen; ga na drie kwartier zitten even

Gezondgids augustus/september 2011

lopen. Zorg voor afwisseling in lichaamsbeweging.

En doe de bijgaande oefeningen voor nog wat extra mobiliteit.

Laat de moed niet te snel zakken als de klach­ ten niet razendsnel verdwijnen: bij acht tot negen van de tien mensen met lage rugpijn zijn de klachten binnen vier tot zes weken verdwenen.

De oefeningen op deze pagina’s zijn een goede aanvulling op lichaamsbeweging en kunnen dienen om rugklachten te voorkomen, maar ook om het herstel te bevorderen als klachten de kop hebben opgestoken. Momenten om ze te doen zijn bij­ voorbeeld ’s morgens na het opstaan of voor het sporten.

De oefeningen dienen meerdere doelen, zoals het trainen van kracht en coördinatie en het ver­ beteren van de mobiliteit en de lenigheid van de onderrug. Voer de bewegingen in een rustig tempo uit en ga zo ver als comfortabel aanvoelt.

Forceer niets.

Oefening 2

Ga plat op uw rug liggen.

Beweeg dan afwisselend de linker- en de rechterknie zo ver mogelijk naar de borst. Hierbij kunnen de handen achter het bovenbeen de beweging ondersteunen.

Oefening 3

Ga op enige afstand van een aanrecht of hoge tafel staan en steun daarop met uw handen. Beweeg dan afwisselend de linker- en de rechterknie zo ver mogelijk naar de borst.

Oefening 4

Ga op enige afstand van een aanrecht of hoge tafel staan en steun daarop met uw handen. Beweeg dan afwisselend de linker- en de rechterknie zo ver mogelijk naar de tegenoverliggende oksel.

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

35

TEST

Moderne pleisters

Pleisterplaats BLITSE VERPAKKINGEN EN WERVENDE TEKSTEN OP NIEUWE PLEISTERS EN VERBANDMIDDELEN BELOVEN VAAK MEER DAN ZE WAARMAKEN. VAN DE TIEN BEOORDEELDE PRODUCTEN ZIJN ER MAAR TWEE EEN ECHTE ‘AANRADER’.

T TEST Wat & hoe De Consumentenbond selecteerde tien opval­ lende nieuwkomers uit het aanbod van dro­ gisten en apothekers en liet een aantal des­ kundigen hun oordeel vellen. De genoemde bedragen zijn de prij­ zen die onze inkoper in de winkel betaalde.

egenwoordig zijn er nogal wat pleisters te koop die meer claimen dan alleen bescherming.

Zoals extra desinfectie, een snellere bloedstelping of zelfs therapeutische warmte. Maar hoe nuttig is dat? We legden een tiental opvallende nieuw­ komers voor aan deskundigen, waaronder Hans van der Pols van Het Oranje Kruis en Hester Vermeulen van het Amsterdam Medisch Centrum (AMC), en vroegen hun mening.

Kruidvat Pleisterspray (75 ml) WAT IS HET? Fungeert

als een tweede huid voor oppervlakkige schaaf- en snijwondjes.

CLAIM: ‘Beschermend en waterafstotend. Sluit het wondje beter af dan een normale pleister.’

HANS VAN DER POLS: ‘Hiermee sluit je verontrei­ niging juist op. Bovendien geneest een wond niet sneller als je hem afsluit.’

OORDEEL: Geen meerwaarde

€2,49

Heltiq Brandwondenpleister (5 stuks) WAT IS HET? Een

pleister die kleine, oppervlakkige brandwonden behandelt.

CLAIM: ‘Directe pijnverlichting bij kleine oppervlak­ kige brandwonden. Het laagje aluminium haalt de hitte uit de huid en vermindert de kans op infecties.’

HANS VAN DER POLS: ‘Het steriel afdekken vermindert inderdaad de kans op infecties. Maar je mag deze pleister alleen op een intacte huid gebruiken. Als de huid niet kapot is hoef je juist niet bang te zijn voor infecties. Ik vraag me ook af of dat laagje aluminium

inderdaad de hitte uit de huid haalt. Het is bij de beperkte toepassing die dit product heeft – kleine, oppervlakkige brand­ wonden – echter weinig relevant; tien minuten koe­ len met lauw water volstaat.’

OORDEEL: Geen meerwaarde

€4,99

Nexcare blood-stop (14 stuks) WAT IS HET? Een

pleister die bloedingen stelpt bij klei­ ne verwondingen, zoals krassen, schaafwonden en ondiepe snijwondjes. Het bevat een substantie van geoxideerd cellulose, die volgens de fabrikant de bloedstolling bevordert en de kans op opnieuw bloe­ den vermindert.

CLAIM: ‘Bloedstelpende pleisters. Werken snel bij klei­ ne snij- en schaafwondjes. Actieve stof in de pleister zorgt dat de bloeding snel stopt. Pleister vormt mee en laat de huid ademen.’

38

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

‘De toegevoegde stof werkt inderdaad bloedstollend.

Maar bij kleine wonden is dat niet nodig en voor grote wonden is de pleister te klein. Gewoon aandrukken is vaak al voldoende om het bloed te stelpen.’

HANS VAN DER POLS: ‘Alle pleisters stelpen kleine bloe­ dingen, dat is hun functie – naast bescherming van de wond.’

OORDEEL: Geen meerwaarde HESTER VERMEULEN:

€6,54

Heltiq Zelfhechtend Windsel (4 m x 6 cm) Leukomed T plus Douchepleister (5 stuks) WAT IS HET? Een

waterdichte pleister ter bescherming van kleine wonden en schaafplekken, ook onder de douche en in bad.

CLAIM: ‘Waterdicht en effectieve bescherming tegen bacteriën.’

HANS VAN DER POLS: ‘In het algemeen is het juist goed om met een wond onder de douche te gaan, zelfs met zeep of shampoo, want daar wordt de wond schoon van. Tenzij de arts aangeeft dat de wond droog moet blijven, maar dan gaat het al gauw over bijvoorbeeld operatiewonden of chronische wonden. Dit product is wel handig als je per se wilt zwemmen in niet al te schoon water. Of als je in je werk met vies water te maken hebt.’

HESTER VERMEULEN: ‘Ook met chirurgische wonden mag je doorgaans al na 24 uur weer onder de douche. Soms vinden patiënten dat eng, maar dat is niet nodig. Het is wel goed dat de pleister ademt, anders ontstaat er vocht onder en laat hij gemakkelijker los.’

OORDEEL: Geen meerwaarde

WAT IS HET? Windsel

dat aan zichzelf plakt, waardoor er geen verbandklemmetjes nodig zijn.

CLAIM: ‘Hecht alleen aan zichzelf, niet aan huid en haren.’

HANS VAN DER POLS: ‘Dit is een aanwinst voor je verbanddoos, want je kunt er snel mee verbinden. Zelfs een hoofdwond; iets dat met een normaal verband nauwelijks lukt. Een groot voordeel is ook dat je jezelf kunt verbinden. Leg wel altijd een ­steriel gaasje tussen de wond en het windsel. Dit product kan ­overigens latex bevatten; daar zijn sommige mensen allergisch voor. Het is er ook zonder latex.’

OORDEEL: Aanrader

€2,55

€3,99

ThermaCare (3 stuks) WAT IS HET? Zelfklevende

kompressen, die gedurende 8 tot 12 uur een constante warmte afgeven. Voor spier- en gewrichtspijn aan nek, schouder of pols.

CLAIM: ‘Verlicht doeltreffend de pijn.’

INFORMATIE: De pleister bevat onder meer ijzerpoeder, actieve koolstof, zout en water. Als die in aanraking komen met zuurstof levert het ijzerpoeder

€8,95 warmte. Deze scheikundige reactie noemt men ijzeroxidatie. Warmte kan inderdaad verlichting geven: de doorbloeding wordt beter. Maar het is niet bewezen dat spierpijn hierdoor eerder overgaat. Een warm bad werkt mogelijk net zo goed.

OORDEEL: Het proberen waard (voor verlichting) Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

39

TEST

Moderne pleisters

De beste manier om een wond te verzorgen

Hans van der Pols is wetenschappelijk medewerker bij eerste­ hulporganisatie het Oranje Kruis (www.ehbo.nl).

Hij ontwikkelt lesmate­ riaal voor eerstehulp­ verlening en werkt mee aan de ontwikke­ ling van richtlijnen voor eerste hulp.

Bij een kleine wond kun je volstaan met een een­ voudige pleister. Een open wond kun je het beste met gewoon gaas verbinden. Hester Vermeulen: ‘De wond geneest dan het snelst en met even ­weinig pijn als met moderne materialen, zoals schuim of hydrofiberverbanden. In het AMC heb­ ben we daar uitgebreid onderzoek naar gedaan, bij patiënten met een operatiewond. Bovendien is gewoon gaas nog goedkoper ook.’ Je moet wonden niet hermetisch afsluiten, waarschuwt Vermeu­ len. ‘Wel is het belangrijk om een wond niet te ernstig te laten afkoelen. Reinig hem dus bij voor­ keur met vloeistof op lichaamstemperatuur. En open het verband niet te vaak voor inspecties.’

Aan droge wonden blijft verband eerder ­kleven en dat is pijnlijk. ‘Het beste is om dan nietverklevend wondgaas te gebruiken, bijvoorbeeld met paraffine.’ Halfnatte wonden kun je met bevochtigd gaas verbinden en zeer natte wonden met droog gaas. De wond maakt die vanzelf wel vochtig. Als een pleister of verband toch aan de wond vastplakt, kun je deze het beste losweken met lauw kraanwater.

De beste verbandset Hester Vermeulen is senior onderzoeker in het Amsterdam Medisch Centrum (AMC). Ze coördineert onderzoek naar wondheling van acute wonden die ont­ staan na een operatie of een ongeluk. Ze is gepromoveerd op het onderbouwen van zorg aan geopereerde patiënten.

40

Gezondgids augustus/september 2011

In de winkels zijn allerlei verbandsets te koop, waarvan je op het eerste oog niet kunt zien of het de juiste set voor een bepaalde situatie is. Het Oranje Kruis heeft daarom een aantal folders samen­gesteld waarin staat waaraan verbandsets voor verschillende situaties moeten voldoen.

Daarin worden vier verschillende sets onder­ scheiden: een basisset voor de thuissituatie; een verkeersset; een recreatieset; een meer uitgebreide set die voor alle vier de situaties geschikt is: de verbandset+.

Via de weblink www.ehbo.nl/folders.htm kunt u een brochure van het Oranje Kruis d ­ ownloaden met informatie over de verschillende verbandsets, en duidelijke lijsten welke middelen deze sets moeten bevatten. Ook erg handig voor het bij­ vullen van uw thuisset.

Gezondgids augustus/september 2011

Hansaplast Snelle Wondgenezing (8 stuks) WAT IS HET? Een

pleister die kleine wonden, zoals schaafwonden, sneller zou doen genezen.

CLAIM: ‘De geavanceerde technologie helpt de natuur­ lijke wondgenezing te versnellen en de wond tot 50% sneller te helen.’

HESTER VERMEULEN: ‘De claim van 50% snellere wond­ genezing vind ik nogal gewaagd. De fabrikant refe­ reert hierbij aan onderzoek dat onder een zeer kleine groep is uitgevoerd. Daar kun je geen betrouwbare uitspraken op baseren. Bovendien spreekt de fabri­ kant van wondherstel en dat is niet hetzelfde als wondgenezing. En al zóu de wond 50% sneller genezen, dan heb je het hooguit over 1 à 2 dagen.

Een kleine wond geneest immers vanzelf al snel.’

OORDEEL: Geen meerwaarde

€5,69

Hansaplast Eeltpleisters (3 stuks) WAT IS HET? Een

pleister die eelt zacht maakt, zodat je dat gemakkelijker kunt verwijderen. Bevat salicyl­ zuur, dat de huidcellen van de hoornlaag week maakt.

Na vier dagen kun je de verweekte huid gemakkelijk verwijderen, bijvoorbeeld in een warm bad.

CLAIM: ‘Verwijdert eelt.’

INFORMATIE: Salicylzuur weekt inderdaad het bovenste eeltlaagje los. Het eelt valt er niet vanzelf af, maar het wordt zachter. Je moet het daarna dus nog wel verwijderen. Het aantal handelingen blijft dus gelijk. Gewoon een warm bad maakt de huid ook zacht, dus het is voordeliger om eerst dat te proberen. Je kunt eelt ook zonder weekmaker verwijderen.

Het is dode huid, dus het doet geen pijn.

OORDEEL: Het proberen waard

€3,09

€2,89 Heltiq Zelfhechtend Windsel (4 m x 8 cm) WAT IS HET? Een

bredere uitvoering van het zelfhechtende windsel dat omschreven staat op pagina 39.

Betadine Desinfectiepleisters (1 m x 6 cm) WAT IS HET? Een pleister waar een Betadine-oplossing aan is toegevoegd.

CLAIM: ‘2 in 1: Verbinden en ontsmetten. Voor het reinigen, behandelen en voorkomen van infecties bij oppervlakkige brand-, snij- en schaafwonden.’

HANS VAN DER POLS: ‘Deze pleister is alleen bedoeld voor kleine wondjes.

Maar die genezen ook goed door ze gewoon met water schoon te spoelen.

Heb je geen water voorhanden, bijvoorbeeld tijdens een lange wandeling, dan is het een prima alternatief. De ontsmettende werking van Betadine is namelijk wel bewezen. Maar dan zou ik eerder “voor groot gaan” en een flesje of tubetje Betadine in m’n tas stoppen. Dat kun je ook voor grotere wonden gebruiken, die wel ontsmet moeten worden, zeker als er geen arts in de buurt is.’

OORDEEL: Geen meerwaarde

€2,59

Compeed Blarenpleister (6 stuks) Een ‘hydrocolloïde’ pleister voor de behandeling van blaren. Hydrocolloïd betekent dat de pleister een vochtig wondmilieu creëert. In het midden is de pleister 1 mm dik, zodat deze een bescherming biedt tegen wrijving.

CLAIM: ‘Gebruik bij de eerste tekenen van wrijving, om blaren te helpen voorkomen en bij bestaande blaren om pijn te verlichten en het herstel te helpen versnellen.’

HANS VAN DER POLS: ‘Een goed product, want je hebt minder de behoefte de blaar door te prikken.

De pleister werkt als een tweede huid. Doorprikken vergroot de kans op infectie; dat moet je alleen doen als je er echt niet op kunt lopen. Je moet de pleister wel zorgvuldig bevestigen, anders laat hij snel los.’

OORDEEL: Aanrader, vooral voor wandelaars WAT IS HET?

€5,99

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

41

Vraag de expert

Ziek van de zomer HOOIKOORTS KAN HET ZOMERPLEZIER BEHOORLIJK VERGALLEN. ALLERGOLOOG IRENE LICHT VAN HET ZAANS MEDISCH CENTRUM BEANTWOORDT VRAGEN VAN LEZERS.

B De expert Irene Licht werkt als allergoloog in het Zaans Medisch Centrum in Zaandam. In april, mei, juni en juli houdt zij wekelijks een hooikoortsspreekuur. Daar weten patiënten met hooikoortsklachten binnen één uur waar zij allergisch voor zijn en ­krijgen zij direct een behandelplan.

ijna een kwart van alle West-Europeanen is gevoelig voor pollen van gras of bomen. Som­ mi­ge mensen zijn daardoor in de jaarlijkse hooikoortsperiode behoorlijk ziek en moe. Door verandering van het klimaat duurt die periode langer dan enkele decennia geleden en krijgen meer mensen klachten, weet allergoloog Irene Licht. ‘Een kwart eeuw geleden zag je boompollenhooikoorts vooral bij veertigplussers. Maar nu zien we deze allergie al bij veel jongere mensen en zelfs kinderen. Het optreden van de eerste klachten heeft namelijk te maken met de duur van de blootstelling. Hoe langer de hooikoortsperiode, des te langduriger is ook de blootstelling en des te eerder ontstaan klachten. Vaak gaat het samen met astma.’

Een lezer wil weten: ‘Kan hooikoorts overgaan? Of houd je het je leven lang als je het eenmaal hebt?’ Licht antwoordt dat een pollenallergie na ongeveer 25 jaar spontaan kan uitdoven. Maar hoe vaak dat precies gebeurt, is niet duidelijk: ‘Want die mensen komen niet meer op de poli.’

Bij de drogist zijn veel middelen te koop tegen hooikoorts. Een lezeres vraagt: ‘Helpen die middelen? En hoe weet ik welk middel ik het best kan nemen?’ De middelen kunnen helpen bij beginnende hooikoorts en milde klachten, antwoordt

Irene Licht. ‘Je kunt baat hebben bij bijvoorbeeld een neusspray. Middelen als Allerfre en Claritine zijn goed en betrouwbaar. Die medicijnen werden voorheen door ons voor­geschreven, maar zijn nu ‘over the counter’, dus zonder doktersrecept, ­verkrijgbaar. Als deze middelen niet voldoende helpen, kunnen op recept nog vele, modernere medicijnen worden voorgeschreven door de arts.

Blijf dus niet zelf experimenteren met middeltjes, maar zoek hulp.’

Niesbui met vertraging De ernst van de hooikoortsklachten verschilt per persoon. Een lezer heeft in het voorjaar last van jeuk aan de ogen, maar alleen tijdens het motorrijden. ‘Kan dat ook met hooikoorts te maken hebben?’ Licht denkt van wel: ‘De pollen zitten overal in de lucht. Op de motor vang je veel wind en daarmee waaien de pollen in je ogen.’

Een lezer schrijft: ‘Ik heb in het voorjaar overdag meestal geen last van hooikoorts, maar ’s avonds soms wel ineens jeukende ogen en niesbuien. Terwijl ik dan binnen zit.’ Allergoloog Licht legt uit dat dit waarschijnlijk een late hooi­ koorts­reactie is. Dat speelt waarschijnlijk ook bij een andere lezer. Hij schrijft: ‘Sedert jaren heb ik vooral ’s morgens na het opstaan veel slijm­ afscheiding uit mijn neus.’ Licht reageert: ‘Door

STEEDS MEER MENSEN KRIJGEN HOOIKOORTS

42

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

de late reactie hoopt zich ’s nachts het slijm op in de neus. Maar het betekent niet automatisch dat dit door hooikoorts komt. Als deze meneer er ook in de winter last van heeft, is het geen hooikoorts maar wel­ licht een andere allergische reactie.’

Een andere lezer heeft iets vergelijkbaars: ‘Al heel lang krijg ik één tot meerdere keren per dag een heftige niesbui, gepaard gaande met een natte neus. Er gaat eigenlijk geen dag voorbij of het gebeurt één tot meerdere keren. Het is niet afhankelijk van het jaargetijde en ik heb geen hoofdpijn of tranende ogen.’ Dit is geen hooi­ koorts, maar wel een lookalike, verklaart Irene Licht. ‘We noemen dit een hyperreactieve neus.

Het is een aspecifieke reactie op bijvoorbeeld uit­ laatgassen, temperatuur of luchtvervuiling. Met allergo­logisch onderzoek is te achterhalen of deze meneer een echte allergie heeft of eerder deze hyper­reactiviteit.’

Een lezeres heeft een vraag over jeuk: ‘Vroeger had ik bij hooikoorts alleen jeuk aan mijn ogen, maar nu heb ik het overal. Mijn hooikoorts­ medicijn helpt daartegen, maar dat moet ik nu

het hele jaar door slikken. Hoort jeuk bij hooi­ koorts? Of zou ik er nog een andere allergie bij hebben ontwikkeld?’ Jeuk hoeft zich inderdaad niet te beperken tot de ogen, maar kan ook elders op het lichaam ontstaan, vertelt Licht.

‘Bijvoorbeeld door het aanraken van gras. Maar als jeuk gedurende het hele jaar optreedt, kan het ook om een andere allergie gaan. Deze mevrouw kan het beste door aanvullend allergologisch onder­ zoek laten uitzoeken of dat zo is.’

Een andere lezeres heeft een heel specifieke klacht: ‘Ik heb heel erg vaak jeuk aan het puntje van mijn neus. Daar ontstaan makke­ lijk wondjes die niet goed helen, want door de jeuk blijf je krabben. Is deze jeuk te herleiden tot hooikoorts?’ Aller­ goloog Licht bevestigt dat en ziet deze klacht wel vaker: ‘Die jeuk is ontzettend irritant. Ik geef er vaak neuszalf tegen en ­adviseer ook om twee keer per dag een beetje vaseline in de neus te smeren. Dat houdt de huid soepel, geeft minder snel beschadiging en houdt ook nog eens de pollen tegen.’

Heel voorzichtig wennen Een lezer vraagt naar het nut van immunotherapie, waarbij de pollen in kleine beetjes worden toe­ gediend om het lichaam eraan te laten wennen en zo de allergie te verminderen. Dat is echter niet geschikt voor iedereen, legt Licht uit. ‘De hooi­ koorts moet eerst bevestigd zijn met een huidtest of bloedonderzoek. Je moet bovendien goed ­gemotiveerd zijn, want het is een langdurige behandeling. Drie jaar lang moet je dagelijks een pil slikken of maandelijks een injectie krijgen.

De behandeling wordt gedaan in het ziekenhuis of door de huisarts. Het is vooral bedoeld voor jon­ gere patiënten met progressieve of heftige klach­ ten. Zij hebben er het meest profijt van.’

Gezondgids augustus/september 2011

Allergie-alarm Op www.allergieradar.nl en op Teletekst pagina 709 en 714 is de hooikoortsverwachting en het pollennieuws te ­vinden. De website en informatiepagina’s laten zien welke pollen in welke perioden het meest voorkomen, zodat hooikoortslijders daarop kunnen anti­ciperen.

Gezondgids augustus/september 2011

43

ZELF DOKTEREN

Vaginale afscheiding

Houd het luchtig IN EEN GEZONDE VAGINA BESTAAT EEN PRECAIR EVENWICHT DAT GEMAKKELIJK VERSTOORD RAAKT. DE MEESTE ‘ZELFHULPMIDDELTJES’ KUN JE MAAR BETER LATEN VOOR WAT ZE ZIJN. NET ALS BROEIERIGE INLEGKRUISJES EN TE STRAKKE BROEKEN.

E TEST Wat & hoe De Consumentenbond heeft uitgezocht wat je zelf tegen vaginale afscheiding en jeuk kunt doen en welke zelfzorg­ middelen op de markt zijn. Ze staan in de tabel, met daarbij de beoor­ deling van apothekers van SIR Institute for Pharmacy Practice and Policy.

lke vrouw heeft er weleens last van: ­ aginale afscheiding. Een ‘witte vloed’ van door­ v zichtig, waterig vocht en slijm, die soms wat zuur kan ruiken. Als het opdroogt, wordt het vaak een beetje geel. Dit soort afscheiding is een volstrekt normaal verschijnsel. Het is zelfs goed dat het er is, want het reinigt de vagina van binnen.

Gedurende de menstruatiecyclus kunnen de hoeveelheid en kleur wat variëren. Zo neemt de productie rond de eisprong meestal toe en wordt het vocht ook wat slijmeriger. Niets om je zorgen over te maken. Ook een bruinige afscheiding kan in de meeste gevallen geen kwaad. Dat kan komen doordat er wat bloed met de afscheiding meekomt, of doordat de afscheiding een tijdje in contact is geweest met de buitenlucht.

Er zijn meerdere algemene adviezen te geven om het gezonde evenwicht in de vagina te bewa­ ren. Draag bijvoorbeeld katoenen ondergoed in plaats van synthetisch. Dat neemt vocht gemak­ kelijk op, broeit niet en ventileert goed. Scheer niet al het schaamhaar af, want dat zorgt ervoor dat kleding niet direct in contact komt met de huid, waardoor er een betere ventilatie is. Draag geen al te strakke broeken.

Vervang tampons en maandverband regelmatig en gebruik niet te vaak inlegkruisjes. Die vergroten de kans op een infectie, omdat het gaat broeien van onderen en dat schept een ideaal klimaat voor bacteriën. Dit geldt ook voor ‘ademende’ inlegkruisjes.

Een beetje afscheiding is dus volkomen nor­ maal, maar soms is er meer aan de hand. Bijvoor­ beeld als de afscheiding gepaard gaat met jeuk, pijn of ontstoken schaamlippen, een brokkelige structuur heeft, of – om het even plastisch te zeg­

gen – een penetrante (vis)lucht. Dit kan wijzen op een vaginale infectie. In een gezonde vagina heerst een evenwicht tussen allerlei bacteriën, gisten en schimmels, dat zorgt voor een afweer tegen bacteriën en schimmels die er niet thuis­ horen. Raakt dit evenwicht verstoord, dan kan één van de soorten gaan overheersen en een ­vaginale infectie veroorzaken.

Zo’n infectie is vooral lastig, maar heeft geen ernstige gevolgen. In veel gevallen gaat het van­ zelf over, maar de huisarts kan ook een medicijn voorschrijven dat het probleem snel verhelpt, zoals miconazol of clotrimazol: een crème met een schimmeldodend middel voor tussen de schaamlippen. Bij inwendige infecties kan de huisarts tabletten voorschrijven voor vaginaal of oraal gebruik.

Dol op suiker Bij vaginale infecties is meestal sprake van een schimmelinfectie. De meestvoorkomende boos­ doener is de gist Candida albicans: een vaste bewoner in onze darmen en op onze huid. Vooral als je afweer vermindert, grijpt hij zijn kans en verandert in een schimmel, die in rap tempo groeit. Dit kan ver­ schillende klachten veroorzaken, zoals vaginale infecties, hoofdpijn, vermoeid­ heid, jeuk en diarree.

De candidagist is dol op suiker en gedijt dus goed bij een suikerrijk voedingspatroon. Ook het gebruik van de pil of andere hormoonpreparaten kan een infectie met candida veroorzaken. Andere boos­ doeners zijn antibiotica, want deze vernietigen, naast de ziekteverwekkers, ook de organismen die nodig zijn voor een gezonde afweer.

Minder vaak gaat het om een bacteriële

INLEGKRUISJES VERGROTEN DE KANS OP EEN INFECTIE

44

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

Jaren tellen De leeftijd heeft invloed. Na de over­ gang wordt de vagina droger.

Geduld Andere afscheiding dan u gewend bent kan meestal geen kwaad.

Bijna altijd gaat het binnen één tot drie weken weer over.

Anticonceptie Zaaddodende middelen kunnen de vagina ­irriteren.

Jeuk Krab bij jeuk zo min mogelijk, om het tere weefsel rond de vagina niet te beschadigen.

Hygiëne

Eisprong

Klachten ontstaan eer­ der door te veel dan door te weinig hygiëne.

Het is voldoende de vagina met lauw water te wassen.

Rond de eisprong, ­tussen twee men­ struaties in, is er meer afscheiding.

Gezondgids augustus/september 2011

Gezondgids augustus/september 2011

45

Vaginale afscheiding

De vagina is van binnen bekleed met slijmvlies, dat helder, wit en vloeibaar slijm afscheidt.

De hoeveelheid verandert steeds, onder invloed van bijvoorbeeld menstruatie, lichamelijke inspanning, seksuele opwinding, zwangerschap of anticonceptiepil.

Eerste Keus Canesten skin crème Clotrimazol crème Daktarin crème Miconazol crème Niet aan te raden Candira vaginale spray Clearblue Balance Activ Ellen probiotische tampons FemFresh doekjes Inticare vaginale bevochtigingsgel Inticare vaginale gel Inticare vaginale wasemulsie

Zelf dokteren Veel kwaaltjes kunt u prima zelf aanpakken.

Het boek ‘Zelf dokteren’ geeft duidelijke uitleg en beschrijft de beste middelen én de afraders.

Ledenprijs €16,75* Niet-ledenprijs €21*

Bestellen?  (070) 445 45 45

8

www.consumen tenbond.nl/zelf ­dokteren

*excl. €2,50 verzendkosten 232 pagina’s, april 2009

46

Gezondgids augustus/september 2011

Lactacyd Femina intiemdoekjes Lactacyd Femina mousse Lactacyd Femina vloeistof Lactacyd Femina wasemulsie Lactacyd Femina wastablet Multi Gyn Actigel Multi Gyn bruistabletten Multi Gyn vaginale Douche Multi Gyn Femiwash Phyto Soya vaginale gel Replens vaginale gel Rephresh vaginale gel Somex intieme hygiëne emulsie Somex intieme care mousse Sovereign zilveroplossing

€10,00 €6,50 €12,00 €6,10

clotrimazol clotrimazol miconazol miconazol

50 ml 7x5 ml 8 stuks 15 stuks 75 ml 75 ml

€8,60 €10,25 €10,00 €1,70 €16,00 €16,00

tea tree, lavendel, mirre, cipres o.a. melkzuur, glycogeen lactobacillus o.a. cranberry, kamille o.a. hop, soja, natriumhyaluronaat, melkzuur o.a. rode zonnehoed, melkzuur, rozemarijn

150 ml

€10,00

o.a. natriumlaurylsulfaat, boswellia, octoxynol-8, rozemarijn, melkzuur

20 stuks 150 ml 250 ml 200 ml 1 stuk 50 ml 10 stuks 1 stuk 100 ml 8x5 ml 6 stuks 4 stuks 100 ml 150 ml 240 ml

€4,00 €6,25 €7,00 €5,25 €4,10 €11,00 €6,00 €8,75 €5,85 €13,10 €18,00 €18,50 €7,00 €6,00 €42,50

melkzuur melkzuur melkzuur melkzuur melkzuur aloë vera, kamille, goudsbloem aloë vera, kamille, goudsbloem aloë vera, kamille, goudsbloem aloë vera, kamille, goudsbloem soja polycarbophil polycarbophil aloë vera, kamille, melkzuur, panthenol aloë vera, kamille, melkzuur, panthenol zilver

infectie, ofwel bacteriële vaginose. Zo’n bacteriële infectie is meestal goed te herkennen aan de door­ dringende geur, die doorgaans veel sterker is dan bij een schimmelinfectie. Ook is de afscheiding vaak grijswit van kleur. Soms zijn er gasbelletjes in zichtbaar en wat ook voorkomt zijn ‘vaginale windjes’. Ook mannen kunnen besmet raken met de bacterie, maar zij hebben er meestal geen last van.

Net als schimmelinfecties gaan bacteriële infecties vaak vanzelf over. Bij hardnekkige klachten, of als de geur en afscheiding te hinder­ lijk zijn, kan de huisarts medicijnen voorschrij­ ven die de bacteriën doden. Meestal zijn dat tabletten met metronidazol voor oraal gebruik.

Verder is het goed om naar de dokter te gaan als de afscheiding sterk en visachtig ruikt, bloede­ rig is of gepaard gaat met hoofdpijn of buikpijn.

Dit geldt ook als de klachten niet willen overgaan of steeds terugkomen.

Vaginale infecties zijn nooit helemaal te voor­ komen. Wat wel helpt is de natuurlijke habitat

Gezondgids augustus/september 2011

zam

30 gram 20 gram 30 gram 30 gram

We rk

Ric htp ri

Zo werkt het

Inh ou d

Mi

dd

el

js

MIDDELEN BIJ VAGINALE AFSCHEIDING EN JEUK

es tof

ZELF DOKTEREN

van de vagina zo min mogelijk te verstoren. Dat betekent vooral: géén zeep en niet te hard schrob­ ben. Het is voldoende om de schaamstreek met lauw water af te spoelen of te deppen. De vagina reinigt zichzelf van binnen; gebruik dus ook ­liever geen producten voor ‘intieme hygiëne’, zoals spoelingen, gels en sprays. Het is nooit aan­ getoond dat ze inderdaad de natuurlijke balans van de vagina helpen behouden of de vagina hel­ pen beschermen. Te veel bemoeienis van buitenaf kan de vaginawand alleen maar irriteren en dat vergroot de kans op infecties. Dat geldt zowel voor producten op basis van melkzuur, als voor allerlei kruidenextracten. Ook het nut van pro­ ducten met de bacteriën lactobacillus en bifidobacterium, die je met een tampon moet inbrengen, is niet bewezen. In yoghurt gedrenkte tampons, een middeltje uit ‘grootmoeders tijd’, moeten we ook afraden. Die vormen een goede voedings­ bodem voor slechte bacteriën, waardoor de kans op infecties alleen maar groter wordt.

WEB WIJZER

Brand zonder wonden DE BARBECUE IS MAAR AL TE VAAK HET DOMEIN VAN PYROMAN(N)EN, SALMONELLA­ LEGIOENEN EN GEBLAKERD VLEES. VOOR WIE LIEVER VOOR GEZOND EN VEILIG GAAT: EEN PAAR SMAKELIJKE SITES VOOR EEN GESLAAGDE ZOMERAVOND.

www.bbq-wijzer.nl

V

olgens bbq-wijzer.nl is het woord barbecue ontstaan bij de Caribische Arawakan-indianen, als samenstelling van de woor­ den Baba (vader), Yara (plaats), Bibi (begin) en Guacu (heilig vuur), kortweg barabicu.

De site biedt geen briljante vormgeving of ingenieuze navi­ gatie, maar wel tips over veilig barbecuen en omgaan met voed­ sel. Ook de lijn komt aan bod. www.bbq-recepten.nl

H

ier krijg je wat beloofd wordt: recepten voor de bar­be­ cue verdeeld over vis, vlees, vegetarisch, kip en bijgerech­ ten. Het populairste recept is een bijgerecht: kruidenboter (maar liefst 24.289 keer aan­ geklikt), gevolgd door zalm, ­kipsaté, kippenbouten, gebak­ ken banaan, maïskolven en ­hamburgers. De recepten zijn eenvoudig, waardoor het niet zo www.barbecueveilig.nl

‘B

arbecuen is lekker, reuze­ gezellig en veilig,’ luidt de eer­ ste zin van deze site van de Neder­landse Brandwonden Stichting. Met een paar basis­ regels blíjft het ook gezellig.

Gebruik nooit spiritus (steek­ vlam) of brandgel (ontploffing) maar aanmaakblokjes, en zet een emmer water klaar om direct te blussen of brandwon­ den te koelen. Alle fasen van het Gezondgids augustus/september 2011

Brood met kruidenboter is een verraderlijke dikmaker, en ­sauzen natuurlijk. Een goed gemarineerd stuk vlees behoeft geen saus. Liever toch dippen?

Kies dan voor rode sauzen.

Die bevatten minder vet. Mager vlees is natuurlijk ook beter voor de lijn en heeft als voordeel dat het niet zo snel verbrandt, zodat minder kankerverwekkende stoffen ontstaan. Tientallen links wijzen verder de weg, bij­ voorbeeld naar brandwonden­ centrum Beverwijk. veel uitmaakt dat ze door de verschillende auteurs soms wat krom beschreven zijn. Wel­ gemeende adviezen kunnen op de lachspieren werken: ‘Zorg ervoor dat de kipfilet door-endoor gaar is, van halfgare kip kun je de volgende dag niet heel erg gelukkig worden!’ Als toegift is er een forum vol vrolijke mededelingen over het weer en een hoekje over barbecuen en veiligheid. De site is in stemmig zwart en oranje gestoken: houts­ kool en vlammen. barbecueproces komen aan de orde. Ook ‘risicofactoren’ als kinderen, kleding, alcohol en hygiëne. En natuurlijk een korte cursus ‘eerste hulp bij brand­ wonden’. Tussen alle dreigende aspecten door staan recepten die het water in de mond doen lopen, zoals zee­duivel met katenspek of ree­koteletten met zuurkool, gegrilde appel en cranberry. Misschien niet voor elke kok (of parttime pyromaan) weggelegd, maar wij gaan het een keer uit­proberen.

Gezondgids augustus/september 2011

47

RARE MAAR WARE GEZONDHEIDSNIEUWTJES UIT DE WETENSCHAP

W

O

m bij de supermarktkassa de nodige snoepjes, boekjes en dvd’s in de wacht te slepen, moeten peuters de aandacht van hun ouders kunnen trekken. Een keel opzetten kunnen ze dan ook als geen ander. Amerikaans onderzoek wijst uit dat het

geluid van een huilende peuter volwassenen totaal uit

hun concentratie haalt, meer dan een kettingzaag op vol vermogen, dreunende machines of ruziënde buren. Voor het onderzoek, gepubli­ ceerd in het blad Journal of Social, Evolutionary and Cultural Psycho­ logy, maakten mannen en vrouwen rekensommen terwijl ze aan verschil­ lende geluidsbronnen werden bloot­ gesteld. Het huilen van peuters leidde tot de meeste rekenfouten, in gelijke mate bij mannen en vrouwen en bij ouders en mensen zonder ­kinderen.

etenschappers van de Chinese Landbouwuniversiteit hebben de erfelijke eigenschappen van koeien zo aangepast dat de melk van de dieren op belangrijke punten over­ eenkomt met menselijke moeder­ melk. De koemoedermelk bevat onder meer bepaalde heilzame eiwitten en stoffen die het immuun­ systeem ten goede komen, aldus ­projectleider professor Li Ning in het wetenschappelijk tijdschrift PlosOne. De melk zou over een jaar of drie in de handel kunnen worden gebracht.

Er worden nog vrijwilligers gezocht voor proeven die moeten aantonen dat de melk veilig is, ook voor oude­ ren, zuigelingen en chronisch zieken.

Een paar jaar geleden stierven in China ten minste zes kinderen door vervuilde zuigelingenvoeding.

‘I

love you honey, I love your money, but most of all I love your automobile’, zingt countryzangeres Patsy Cline. Geen wonder: de Amerikaanse man onder-

E

en malariamug komt eerst af op de lucht die mensen uitademen, maar laat zich in de laatste meters voor de prik leiden door de geur van bacteriën die leven op de menselijke voet. Onderzoeker Remco Suer van Wageningen Universiteit heeft in zijn promotieonderzoek vijf typen voet­ bacteriën gevonden die de detectie van menselijke adem door de malaria­ mug blokkeren en haar naar de voe­ ten leiden in plaats van de mond. De onderzoeker hoopt met deze kennis de malariamug op een dwaalspoor te kunnen bren­ gen, zodat zij geen mensen vindt om te steken en zo te besmetten.

houdt zijn auto beter dan zijn eigen lijf. Een

enquête in opdracht van voorlich­ tingsinstelling Men’s Health Network en pharmaceutisch concern Abbott onder 501 mannen tusen 45 en 65 jaar en hun wederhelften wijst uit dat 70% van hen het gemakke­ lijker vindt om voor zijn auto te zorgen dan voor zichzelf. Ruim 40% van de mannen meldt dat ze proble­ men met hun auto eerder aanpakken dan problemen met hun gezondheid.

De enquête maakt deel uit van een campagne om de middelbare man te overtuigen van het belang van regel­ matige controle door de huisarts.

Retouradres: Postbus 1000, 2500 BA Den Haag

APPENDIX

AP