Financieren anno 2013, dilemma’s en opportunities voor banken en bedrijven 8 januari 2013 @CeesdBoer
Deloitte vraagt elk kwartaal Nederlandse CFO’s hoe zij naar de toekomst kijken
CFO optimisme stijgt licht ten opzichte van vorige kwartalen
CFO’s verwachten geen significante effecten op de cash flow voor de komende 12 maanden
Financieren anno 2013
• Hoogste prioriteit voor CFO’s is nu organische groei • Hoogste prioriteit een jaar geleden was verbetering cash flow • 70% van de CFO’s verwacht dat de kosten van financiering zullen stijgen in de komende 12 maanden • Overall negatief beeld over de beschikbaarheid van vreemd vermogen
2
©2013 Deloitte – private and confidential
De ongebreidelde schuldgroei sinds de jaren 80 is onhoudbaar en schuldreductie is onontkoombaar Chronologie schuldencrisis Hypotheekcrisis in U.S.
2008
Banken lijden grote verliezen op hypotheekportefeuilles en asset backed securities
Sep 2008
Faillissement Lehman Brothers
Okt 2008
Nederlandse Staat koopt ABN Amro Bank en ING, SNS en NIBC ontvangen staatssteun
2009
Crisis in de financiële sector slaat over naar de reële economie en veroorzaakt een wereldwijde recessie (systeemcrisis)
€ Miljard
De binnenlandse schuld van de private sector groeit structureel harder dan het BBP
Eind 2007
1.400 1.200 1.000
800 600 400
Eind 2009
De herstel- en stimuleringsplannen sorteren effect; de economie herstelt
Medio 2011
Schulden van diverse Europese landen, met name Griekenland, worden onhoudbaar en kantelen economisch herstel
Eind 2011
Akkoord Europese regeringsleiders: • • •
200 0 1980
1985
1990 NLschuld
1995
2000
2005
2010
BBP NL
Bron: Worldbank
50% van de Griekse schuld wordt kwijtgescholden Hogere kapitaaleisen voor banken Vergroting slagkracht Europees Noodfonds
Bedrijven, particulieren en overheden zijn afhankelijk geworden van goedkoop vreemd vermogen Financieren anno 2013
3
©2013 Deloitte – private and confidential
Leverageratio’s in de jaren 2005 -2008 waren uitzonderlijk. Nieuw evenwicht zal ontstaan op basis van de “nieuwe realiteit” Periode 2005 – 2008
Leverage (net debt / EBITDA) keert terug naar niveau voor 2005
70
7,0x 5,9 6,0x
5,2
1
60
5,4
5,1
4,5
5,0x 4,1
3,0x
4,2
4,1
4,0x
3,2
2 2,1
2,8 2,2
4,4
3,1
2,5
2,4
2,2
2,3
Striktere monitoring van banken en financiële producten leidt tot daling excessieve schuldverhoudingen
2,1
Traditionele beoordelingscriteria; markt, management en strategie zijn maatgevend
Financieren anno 2013
40
30 20
1,0x 0,0x
50
4,2
2,0x
Periode na 2009
Solvabiliteitsratio NL ondernemingen
Procent
Hoge liquiditeit drijft stijging vreemd vermogen: • Beperking financieringsvoorwaarden • Dalende rentemarges • Stijgende schuldverhoudingen
1,3 0,7 2003
2005
Europse LBO deals
1,5
1,0
0,9
2004
1,6
1,4
2006
2007
2008
2009
NL MKB schuldratio
1,1
1,1
2010
2011
10
0,9
2012
0
MKB
NL Smallcaps
NL Smallcapps schuldratio
Bron: Datastream, Deloitte analyse Noot: Europese LBO schuld multiples; Marktcapitalisatie Smallcapps tussen € 0,1 - 3,0 miljard
1
De LBO leverage multiple is acquisitiefinanciering gedreven
2
De MKB leverage multiple is in hoofdzaak gericht op balansfinanciering
4
Bron: EIM (2012)
Het MKB is gekapitaliseerd met een relatief laag eigen vermogen ten opzichte van het midden- en grootbedrijf. Dit wordt deels veroorzaakt door de “equity gap” (beperkte toegang MKB tot extern eigen vermogen) ©2013 Deloitte – private and confidential
Nieuwe regels dwingen banken om hun kernkapitaal te verhogen...
1
Alle elementen van de kapitaalratio worden beïnvloed
Toetsingsvermogen
1 Toezichthouders eisen een hogere kwaliteit van het risicodragend vermogen (zgn toetsingsvermogen)
Toetsingsvermogen Risico gewogen activa
2
= Kapitaalratio
3
Minimum kapitaalratio’s zijn verhoogd onder Basel 3 Risico gewogen activa
2
SIFI Surcharge 1%-2.5%
(Up to) 13 0%-2.5%
Herbeoordeling van risico’s; leidt gemiddeld genomen tot een hogere risicoweging
10.5 8
3
2.5%
Capital Conservation Buffer
2.0%
Tier 2
1.5%
Tier 1
4.5%
CET 1
8 6
Tier 2 en 3
Kapitaalratio
Countercyclical Capital Buffer
4.5 4
Tier 1
De kapitaalratio wordt tussen 2013 en 2019 stapsgewijs verhoogd naar >10%
2
CET 1 Basel 2
Financieren anno 2013
5
Basel 3
©2013 Deloitte – private and confidential
... en fundingkosten voor banken stijgen...
Basel III Striktere regulering m.b.t. liquiditeit en financiering
De directe financieringskosten van de banken zijn de afgelopen jaren sterk gestegen
Korte termijn: Liquidity coverage ratio (LCR)
7
Lange termijn: Net stable funding ratio (NSFR)
6
5
1
2
4 3
Marktbeperkingen Kapitaalmarkt financiering wordt schaarser
2
Verhoogd risicobewustzijn bij beleggers leidt tot hogere rendementseisen
1 0 2003
Wegvallen van goedkope off-balance financieringsmogelijkheden voor banken
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Proxy voor directe fundingkosten banken Risicovrije rente Gemiddeld rente bank leningen voor bedrijven Bron: DNB Noot: Als proxy is de ongewogen gemiddelde CDS premie van de Nederlandse grootbanken gebruikt
Rating agency Druk op credit ratings
Financieren anno 2013
Scherpere focus bij rating agencies op fundingrisico’s en loan-to-deposit rates
1
Marge tussen de risicovrije rente en de rentepercentage op de uitgezette financiering
Gemiddelde credit rating van banken is gedaald van AA naar A
2
Door hoge liquiditeit gelden zeer lage rentemarges
3
Marge nihil/negatief a.g.v. CDS
6
Š2013 Deloitte – private and confidential
... wat onvermijdelijk leidt tot een verhoging van de prijs van vreemd vermogen
Marge
≈
Operationele kosten
Kapitaalkosten
Prijs
Risicokosten Inkoopkosten geld
De noodzakelijke kapitaalsverhoging en sterk toegenomen inkoopkosten van geld worden doorberekend aan de klant Financieren anno 2013
7
©2013 Deloitte – private and confidential
Met de juiste voorbereiding is bij de bank nog steeds adequate financiering te verkrijgen....
Liquiditeit Lagere financieringsmultiples Goede voorbereiding en forecast is cruciaal om buy-in te creĂŤren bij de bank Lagere finale absolute positie (final take)
Pricing Herprijzing van krediet
Onderzoek mogelijkheden voor alternatieven Toename van prijsdifferentiatie op basis van risico
Informatievoorziening Hogere eisen van banken t.a.v. informatievoorziening Gedegen onderbouwing van de projecties en financieringsbehoefte is essentieel Striktere monitoring
Timing is cruciaal Financieren anno 2013
8
Š2013 Deloitte – private and confidential
...naast bancaire financiering is er een breed scala aan financieringsalternatieven beschikbaar
Instrument
Omschrijving
Omvang
IG-grade obligatie
Obligatie uitgegeven door een IG onderneming
>€300m
High Yield obligatie
Obligatie uitgegeven door een non-IG onderneming
>€150m
USPP
Private placement bij Amerikaanse investeerders
€55-1,000m
Asset based financiering
Financiering met directe recourse op specifieke activa
€5-1,000m
Second Lien/Mezzanine
Achtergestelde leningen door bank of PE / VC
>€5m
Unitranche
Gemengde junior en senior schuld
>€25m
Crowd funding
Schuld verstrekt door vele private investeerders
<€250.000
Kredietunie*
Schuld verstrekt door coöperatie van ondernemers, die per bedrijfstak of geografisch <€250.000 zijn georganiseerd
Midcap/SME fund*
Achtergestelde leningen door MKB fonds
< €10m
*) in voorbereiding
Financieren anno 2013
9
©2013 Deloitte – private and confidential
De economisch uitdagende tijd vraagt de aandacht van de CEO, CFO en RvC om de onderneming op een juiste manier te kapitaliseren Financiering en kapitalisatie van de onderneming staan hoog op de agenda van CEO, CFO en RvC
In de ‘nieuwe realiteit’ zijn toegang tot en kosten van kapitaal essentiële punten van de strategie. Dit vraagt om een nieuwe aanpak van de CEO’s, CFO’s en RvC
CEO’s en CFO’s moeten samenwerken om de ondernemingsdoelstellingen en de financieringsmogelijkheden op elkaar af te stemmen en ondersteunend aan elkaar te laten zijn. Dit is van vitaal belang voor toekomstig succes
De tijd benodigd om kapitaal aan te trekken is significant langer na de kredietcrisis. Een gemiddeld financieringsproces duurt twee tot drie keer zo lang vergeleken met de situatie voor de crisis
Financiering is input, in plaats van output van de strategie
Ondernemingen met een sterke cashflow en lage leverage hebben veel strategische opties om aandeelhouderswaarde te creëren door bijvoorbeeld acquisities of organische groei. Dit geeft de onderneming significante kansen om een voorsprong op concurrenten te nemen
CFO’s die ondernemingen leiden met significant vreemd vermogen dienen alternatieven te onderzoeken en te overwegen
Financieren anno 2013
10
©2013 Deloitte – private and confidential
Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in 140 countries, Deloitte brings world class capabilities and deep local expertise to help clients succeed wherever they operate. Deloitte's 165,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see www.deloitte.com/about for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms.
Financieren 2013 Š Deloitteanno 2013. All rights reserved.
Š2013 Deloitte â&#x20AC;&#x201C; private and confidential