Manifest Voor Het Metropolitane Gebied Leiden (2014, Deltametropool)

MANIFEST VOOR HET METROPOLITANE GEBIED LEIDEN

1

2

MA N I F E S T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

MANIFEST VOOR HET METROPOLITANE GEBIED LEIDEN

3

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

INLEIDING

De Leidse Structuurvisie is aan een revisie toe. Om de basis te leggen voor een duurzame toekomstvisie van Leiden in het speelveld van de Deltametropool*, is het nodig om de blik vooruit te zetten en verder te kijken: over grenzen van rode bakstenen, over tijdsgrenzen ĂŠn over gemeentegrenzen heen.

In aanloop naar de verkiezingen van 2014 heeft de gemeente Leiden het initiatief genomen om samen met de omliggende gemeenten een nieuwe ruimtelijke agenda op te stellen voor de regio, waarin kansen, bedreigingen en ambities worden verkend.

Het Manifest voor het Metropolitane gebied Leiden is een eerste aanzet om deze ambities op papier te zetten. In de gezamenlijk zoektocht worden de afzonderlijke waarden samengebracht om de rode draad van de regio te vinden, zodat de individuele optelsom versmelt in een metropolitane ontwikkeling, die door alle betrokken gemeenten kan worden gedragen.

Maarten Schmitt stadsstedenbouwer Leiden

Deltametropool is de samenhangende stedelijke regio die het netwerk van metropolitane activiteiten in Nederland omvat. Het strekt zich uit over de klassieke Randstad met uitlopers in oostelijke en zuidelijke richting.

*

4

OPBOUW VAN HET MANIFEST

URGENTIE Stagnatie drijgt voor het Leidse deel van de Deltametropool

ELEMENTAIRE RUIMTELIJKE STRUCTUREN

Oog voor de oorsprong van het gebied

GEDEELDE WAARDEN

ALS

UITGANGSPUNT

Open, Mooi, Compleet en Sterk!

RICHTING

2040 De uitdagingen voor de regio

5

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

6

INLEIDING

7

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

URGENTIE Stagnatie dreigt voor het Leidse deel van de Deltametropool Context De nationale netwerkstad Ook in Nederland vindt er een fundamentele kanteling in verstedelijking plaats.

Veranderingen in economische activiteiten en het landelijk demografisch profiel maakt dat ook hier mensen steeds sterker naar de steden toe trekken en dat tegelijkertijd de steden onderling steeds sterker een netwerkrelatie met elkaar aangaan, zelfs op grote afstand en schaal.

Een wereld van stedelijke regio’s In het jaar 2050 zal ongeveer driekwart van de wereldbevolking in de stad wonen.

De aantrekkingskracht van de stad is wereldwijd zichtbaar. In toenemende mate zijn grote stedelijke regio’s de economische zwaartepunten en machtscentra van de wereld. Ook in Europa zijn deze metropolen de ‘powerhouses’ van het continent.

Overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers moeten met elkaar samenwerken om een vitale metropool met aantrekkingskracht op internationaal niveau te vormen. In een continue competitie strijden de regio’s om het binnenhalen van kapitaal, kennis en kwaliteit. De concurrentie gaat tussen deze internationale metropolen, niet tussen landen, en gaat steeds vaker om het aantrekken van menselijk kapitaal, dat zich flexibel over het aardoppervlak kan én wil bewegen.

In ruimtelijke zin zien we dat het klassieke stadsgewestelijk stermodel transformeert naar een interstedelijk netwerkmodel; een nieuwe Randstad in de vorm van een grootschalige metropolitane netwerkstad.

Dat heeft invloed op mobiliteit, ruimtegebruik en de verdeling van functies. Het heeft sterke invloed op het gebruik van bijvoorbeeld het mobiliteitsnetwerk, met een voorkeur voor zowel snelle hart-op-hart verbindingen als prettige lokale loop- en fietsverbindingen,

Van stadsgewestelijk stermodel naar interstedelijk netwerkmodel

8

URGENTIE

Kernindicatoren in Nederland per scenario

200

Index (2008 = 100)

Huishoudens Hoog scenario Laag scenario

150

Mobiliteit Hoog scenario Laag scenario

100

Bevolking Hoog scenario 50

Laag scenario Werkgelegenheid Hoog scenario

0 2010

2015

2020

2025

2030

2035

2040

Laag scenario

bron: PBL De grafiek geeft voor vier kernindicatoren - huishoudens, mobiliteit, bevolking en werkgelegenheid de nationale ontwikkeling weer voor het hoge en lage scenario. Per kernindicator wordt hiermee de bandbreedte tussen het hoge en lage scenario geĂŻllustreerd.

en een herwaardering voor de bestaande gemengde, multimodaal ontsloten stedelijke gebieden.

De graďŹ ek van PBL laat zien dat de trends tot 2040 zeer uiteenlopend zijn. De verschillen tussen het hoge en het lage scenario, gaan niet meer over een grote of een kleine groei, maar hebben een cruciaal kantelpunt tussen groei of krimp; een wezenlijk verschil voor stedelijke ontwikkeling. Het kan vriezen of het kan dooien.

Met dergelijke verwachtingen is het van groot belang een eigen richting te bepalen en te kunnen anticiperen op de ontwikkelingen.

Het kantelpunt van fragmentatie Het gebied van Leiden en omgeving is ten opzichte van andere gebieden in Nederland relatief sterk gefragmenteerd in economisch, sociaal en cultureel opzicht. Dat is het gevolg van historische ontwikkeling en het sterke krachtenveld van de grote omliggende steden. Tegelijkertijd heeft Leiden door haar centrale ligging tussen Amsterdam, Den Haag/Rotterdam en Utrecht een bijzondere en sterke positie, maar het resultaat daarvan is lang niet per deďŹ nitie positief. Sterker nog; er is een grote kans dat daardoor het gebied van Leiden verder fragmenteert en speelbal is in het omliggende krachtenveld.

Duurzame samenwerking door kringlopen te sluiten Binnen de wereldwijde klimaatproblematiek zijn er verschillende trends aan te wijzen die juist op regionale schaal opgepakt kunnen worden om de kansen op verduurzaming te benutten. Veranderingen in energieverbruik, 9

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

10

URGENTIE

mobiliteit, waterhuishouding en natuurlijke hulpbronnen kunnen alleen opgevangen worden in systemen met voldoende capaciteit, schaal, massa en draagvlak.

Smart Grids, multimodale knooppunten, afvalstromen en waterbeheer zijn voorbeelden waarbij op regionale schaal de kringlopen gesloten worden. Leiden en de omliggende regio’s bieden in potentie voldoende omvang voor deze duurzame samenwerking.

Ambitie Nederland 2040

Daarnaast is leefbaarheid in en om de steden van blijvend belang voor haar bewoners. Het gebied kenmerkt zich door een bijzondere variatie en kwaliteit aan woonmilieus, werkgebieden en natuurlandschappen en biedt daarmee een aantrekkelijke diversiteit die op een passende wijze uitgebuit kan worden.

De toekomst van de regio Het gebied is op dit moment feitelijk geen regio maar een complexe intersectie van vele regio’s. Dat betekent zowel een kans als een bedreiging. De natuurlijke ontwikkeling is er echter een van sterker wordende segregatie tussen de delen en verlies aan dynamiek en vitaliteit. Deze natuurlijke ontwikkeling zou op de korte termijn als gewenst kunnen worden ervaren, maar beperkt juist de kansen voor Leiden en omgeving op de langere termijn. Als men in het gebied Leiden echter in staat is de verschillende fragmenten op elkaar te betrekken en in te zetten als volwaardig deel in de Deltametropool, dan kan het gebied met die diversiteit en nieuwe synergie uitgroeien tot een sterke regionale pool.

bron: Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte

11

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

E L E M E N TA I R E RUIMTELIJKE STRUCTUREN Oog voor de oorsprong van het gebied

Vijf structuren De ontwikkeling van Leiden en omgeving in de metropolitane context van Nederland is noodzakelijk, maar hoe? Welke kwaliteit benutten we, wat vinden we belangrijk en waar willen we aan werken?

Om grip te krijgen op de complexiteit van de regio zijn vijf dragende ruimtelijke structuren in kaart gebracht, die historisch verankerd liggen in het gebied. Ze vertegenwoordigen de basis voor uitwisselbare en verbindende belangen.

12

ELEMENTAIRE RUIMTELIJKE STRUCTUREN

De Oude Rijn en haar oevers De Oude Rijn vormt de historische levensader van het gebied. Omdat de rivier lange tijd een praktisch doel diende, hebben de oevers zich gevuld met gesloten bedrijvigheid. Veel van deze bedrijvigheid is nu verdwenen, maar de oevers zijn op veel plekken nog ontoegankelijk.

Het water biedt echter een blijvende kwaliteit voor het creĂŤren ĂŠn verbinden van bijzondere leefmilieus.

Als landschappelijke drager is de rivier tevens een sterke ruggengraat voor de oostwest-structuur en een symbool voor een van de grootste uitdagingen in het gebied; het versterken van de verbindingen dwars op de kust.

13

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

14

ELEMENTAIRE RUIMTELIJKE STRUCTUREN

De kernen: diversiteit en synergie van de afzonderlijke delen De kernen, de centra van de regio, vormen de ankerpunten van het gebied in en rond Leiden.

Er zijn nieuwe centra, die als brandpunt van de stedelijke activiteit fungeren, maar veel kernen zijn juist historische centra van de steden en dorpen. De unieke kwaliteit ervan gaat in plek en uitstraling vaak eeuwen terug. De bereikbaarheid van deze kernen is niet altijd even goed verwerkt in het stedelijk weefsel. De infrastuctuur is door de eeuwen heen verschoven en daarmee zijn ook veel van de stedelijke voorzieningen uit de historische centra weggetrokken.

Hoewel deze kernen soms hun functionaliteit hebben verloren, spelen ze wel degelijk een belangrijke rol voor het gebied: hun uiteenlopende karakters typeren de verschillende dorpen en steden, en geven bewoners en bezoekers een bijna iconische beleving van de regio. Het benutten en uitbouwen van de ruimtelijke kwaliteit van deze plekken biedt kans als lokale centra voor de mensen die er wonen en werken.

15

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

De landschappen (en de kust) De Nederlandse Delta is vele soorten gronden rijk. Het gebied rondom Leiden is gezegend met eenzelfde veelheid aan landschappen, die in zones van Noordzee tot binnenland nog herkenbaar en onderscheidend zijn. De kust, duinen, geestgronden, veenpolders, plassengebieden en droogmakerijen; alle met een eigen landschappelijke structuur, landbouw, ora en fauna.

Deels is dit in de jaren van intensieve landbouw en grote stedelijke expansie verloren gegaan, maar voor een groot deel zijn deze landschappen nog goed herkenbaar en kunnen ook in de toekomst eenvoudig worden versterkt.

Door de landschappen met elkaar te verbinden en de afzonderlijke kwaliteiten te versterken wordt de bijzondere variatie beleefbaar voor zowel bewoner als bezoeker.

Omdat het voornamelijk om een oostwestelijke verbinding gaat, geldt dat ook hiervoor de Oude Rijn als drager gezien kan worden.

16

ELEMENTAIRE RUIMTELIJKE STRUCTUREN

17

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

18

ELEMENTAIRE RUIMTELIJKE STRUCTUREN

De snelle assen Leiden en omgeving liggen tussen de Metropolitane concentraties van de Noord- en Zuidvleugel, die beide een duidelijke ambitie hebben om de metropolitane ontwikkeling te stimuleren. Door deze centrale ligging kan de regio eenvoudig gebruik maken van de infrastructuur die de vleugels verbindt.

De aantakking zorgt voor snelle verbindingen in alle richtingen met de grote steden in Nederland en geeft het gebied haar sterke internationale bereikbaarheid door de nabijheid van Schiphol. Deze sterke positie is een belangrijke kwaliteit waar de regio gebruik van kan blijven maken.

19

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

Het langzaamverkeersnetwerk Het langzame verkeersnetwerk toont de kaart van het fietsnetwerk in de regio; een fijnmazig net dat zowel in noord-, oost-, zuid-, als west-richting uitvloeit over het landschap.

De toekomstige mobiliteit kenmerkt zich door twee ontwikkelingen: een schaalvergroting en een schaalverkleining.

De eerste betreft een toenemende flexibiliteit in woon-werkverkeer en de bereikbaarheid van topvoorzieningen. Het vorige beeld van de snelle assen laat zien dat de ontsluiting van het gebied hier ruim in voorziet.

De tweede ontwikkeling komt voort uit het belang van loop- en fietsnetwerken die op lokale schaal de leefbaarheid vergroten, zodat dagelijkse voorzieningen goed en snel bereikbaar zijn, maar ook recreatief gebruik mogelijk is.

Een lokaal ontbrekende schakel kan van cruciaal belang zijn voor het functioneren van het volledige netwerk. Daarnaast is het verbinden van het langzaamverkeersnetwerk aan de snelle assen van essentieel belang.

20

ELEMENTAIRE RUIMTELIJKE STRUCTUREN

21

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

GEDEELDE WAARDEN

ALS

UITGANGSPUNT Met de urgentie op papier en de ruimtelijke structuren in beeld, zijn vier kernwaarden geïdentificeerd, die de basis vormen voor het formuleren van de doelstellingen voor de regio als geheel.

In 2040 is het Metropolitane gebied Leiden open, mooi, compleet en sterk.

Aanwezige kwaliteiten worden samen met te behalen kwaliteiten ingezet om dit te bereiken.

Deze uitspraak vraagt allereerst om heldere definities van de vier kwaliteiten: Wat betekent open? Wat verstaan we onder mooi? Wat is compleet? En wanneer zijn we sterk?

22

GEDEELDE WAARDEN ALS UITGANGSPUNT

OPEN MOOI COMPLEET STERK 23

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

OPEN

24

GEDEELDE WAARDEN ALS UITGANGSPUNT

De met

regio

wordt

snelwegen

en

doorkruist sporen

en

wordt geprezen om de goede bereikbaarheid,

bijvoorbeeld

richting

Maar

Schiphol.

is

de

infrastructuur alleen geschikt om het gebied snel te verlaten of ook om er snel te komen en er te blijven?

Hoe kun je er komen? Hoe versterk je de benaderbaarheid?

OPEN = Een open gebied is een gebied dat bereikbaar en toegankelijk is. Bezoekers en bewoners komen er graag. Zowel in- als uitgaand verkeer is onderhouden.

Er zijn voldoende mutlimodale knooppunten waar mensen in de gelegenheid zijn over te stappen van snel- op langzaamverkeer en vice versa. De aantakkingen op snelle verkeerslijnen zijn goed en hebben uitstraling, zodat het gebied direct en herkenbaar verbonden is met internationale knooppunten.

Het langzame verkeersnetwerk is uitgebreid en begaanbaar; men kan er veilig wandelen en/of ďŹ etsen. Dorpen en steden binnen de regio zijn goed bereikbaar, zodat uitwisseling en samenwerking worden versterkt.

Ook de digitale infrastructuur is op pijl.

Dataverkeer en wiďŹ zijn snel en op elke plek in de regio beschikbaar.

25

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

MOOI

26

GEDEELDE WAARDEN ALS UITGANGSPUNT

Voor de kernwaarde mooi heeft Leiden bieden,

en

omgeving

maar

het

veel

blijkt

te ook

makkelijk weer te verliezen te zijn. Mooi zijn is een makkelijk herkenbare

waarde

kwetsbaar.

Zeker

maar als

ook

daarin

diversiteit een belangrijke kwaliteit is. Veel is al snel divers, maar nog niet direct goed. Wat maakt de verschillen?

MOOI = In een mooi gebied is het prettig om te verblijven; om te wonen, maar ook te werken en te recreĂŤren.

Mooi is: schoonheid, aantrekkelijkheid en veiligheid. Dat geldt zowel voor de stedelijke omgeving als het ommeland. Monumentale historische structuren worden gekoesterd.

Tegelijkertijd worden innovatieve projecten gestimuleerd.

Een diversiteit aan afgebakende stedelijke en landelijke gebieden levert een afwisselend landschap. De verschillende delen zijn zichtbaar en herkenbaar onderscheidend.

27

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

COMPLEET

28

GEDEELDE WAARDEN ALS UITGANGSPUNT

De om

regio een

is

groot

compleet

genoeg

pakket

aan

economische,

maatschappelijke

en

activiteiten

culturele

herbergen,

die

te

complementair

aan elkaar zijn.

Wat kun je met elkaar uitwisselen en hoe geven we dit vorm?

COMPLEET = Een complete regio biedt een uitgebreid pakket aan economische, maatschappelijke en culturele activiteiten. Er is een grote verscheidenheid aan woon- en werkmilieus.

Het faciliteert zowel voorzieningen voor dagelijkse behoeften als topvoorzieningen met (inter)nationale aantrekkingskracht.

Kortom: een divers aanbod dat een variatie aan doelgroepen trekt.

Uitwisseling en samenwerking wordt gestimuleerd: er wordt slim en efďŹ ciĂŤnt omgegaan met bronnen, arbeid en grondstoffen, er wordt gedeeld en gegund, kringlopen worden gemaakt en gesloten.

De aanwezige diversiteit wordt benut en versterkt. De verschillende delen van de regio vullen elkaar aan, maar bieden gezamenlijk tevens een aantrekkelijke en sterke identiteit voor uitwisseling met andere gebieden. Zowel internationaal als binnen de Nederlandse Deltametropool.

29

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

STERK

30

GEDEELDE WAARDEN ALS UITGANGSPUNT

Het aantal gemeenten in de regio is

groot

en

kwaliteiten

de

afzonderlijke

verschillen.

Alleen

door deze verschillende kwaliteiten

te

waarderen

en

de

krachten te bundelen kan een gezonde samenwerking ontstaan.

Hoe maak je een regio sterk, zodat de kleine spelers een even fundamentele rol spelen als de grote?

Kan een ruimtelijke drager deze kracht verbinden, symboliseren en verder brengen?

STERK = Een sterk gebied is sterk in al zijn facetten: van groot tot klein. HiĂŤrarchie verschuift naar de achtergrond: samenwerking staat voorop. Laten zien dat je elkaar nodig hebt en open gesprekken aangaan.

Een sterke gedeelde visie vormt de leidraad voor toekomstig handelen: wat doe je wel?

Maar ook: wat doe je niet? Een sterke regio heeft lef, doet uitspraken en is trots op ieders afzonderlijke successen.

31

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

32

RICHTING 2040

RICHTING

2040 De uitdagingen voor de regio.

Een open, mooi, compleet en sterk gebied maakt een vuist naar de toekomst.

Maar wat betekent dit concreet voor het Metropolitane gebied Leiden? Wat moet er gebeuren om de gestelde waarden te bereiken? Het stelt de regio voor urgente uitdagingen.

Met een bevragende en doelstellende opsomming geven we een eerste aanzet. Deze aanzet vraagt om verdere uitwerking. De waarden vormen het startpunt voor een brede discussie over de toekomst van het gebied in de metropolitane context van de Deltametropool. De hoofdvraag in deze discussie: Welke bijdrage aan de metropolitane omgeving wil je leveren?

33

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

OPEN

MOOI

EN RUIMTE GEBRUIK ZO DAT

BENUTTEN

• ORGANISEEREN VAN NETWERK ALLE

BESTEMMINGEN

• DE OEVERS VAN DE OUDE RIJN

ZICH

BINNEN 15 MINUTEN TOT DE

• HET ZICHTBARE ONDERSCHEID

SNELLE ASSEN BEVINDEN

TUSSEN

STAD

EN

LAND

BEHOUDEN EN VERSTERKEN •

MET

LANGZAAMVERKEER

VERBINDINGEN MINUTEN

IN

BINNEN EEN

VAN

10

•

DE

KARAKTERS VAN LANDSCHAPPEN

LANDSCHAPPEN

EN

DE KERNEN

VERSCHILLENDE ERVAARBAAR

BRUIKBAAR MAKEN • EEN REGIONAAL DEKKENDE DIGITALE INFRASTRUCTUUR

34

EN

COMPLEET •

EEN

REGIO:

STERK

KLIMAATNEUTRALE

OP

GEBIED

• INZETTEN OP PROGRAMMA’S

VAN

ENERGIE EN STOFSTROMEN

VAN

METROPOLITANE

BETEKENIS

VOOR

KENNIS,

ZORG EN CULTUUR •

HUISVESTEN

DIVERS

PAKKET

VAN DAT

EEN

•

ZOWEL

BINNEN

DE

REGIO

BINNEN

DE

NEDERLANDSE

EEN

ZIEN

ALS

STRESSTEST WELKE

OM

TE

RISICO’S

DE

KLIMAATVERANDERINGEN

MET

ZICH MEEBRENGEN EN WELKE

DELTAMETROPOOL AANVULLEND

KANSEN

IS.

DAARVAN BIEDT

• AFSTEMMEN VAN STEDELIJKE

• INZETTEN EN VERSTERKEN VAN

FUNCTIES:

DE OOST-WEST VERBINGINGEN

DE

“KWARTIER

STAD”

35

HET

TEGENGAAN

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

DEELNEMERS GESPREKKEN EN WORKSHOPS Ronde Tafelgesprek op 21 november 2013 Pieter van Woensel wethouder Ruimtelijke Ordening, Binnenstad en Publiekszaken Maarten Schmitt stadsstedenbouwer Leiden Paul Gerretsen agent Vereniging Deltametropool Jacqueline Cramer directeur Utrecht Sustainablity Institute Floris Alkemade architect FAA Pieter Tordoir Ruimtelijk Economisch Atelier Tordoir, professor UvA Marjolein Dekker ondersteuning Vereniging Deltametropool Martin Verwoest Gemeente Leiden Jeroen Traudes Gemeente Leiden Fred Goedbloed Gemeente Leiden Werksessie #1 Gemeenten op 3 december 2013 Merijn Vroonhof Gemeente Leiderdorp Mirjam van der Laan Werkorganisatie Duivenvoorde Nicole van Eeden Gemeente Oegstgeest Hermine Erenstein Gemeente Katwijk Judith van de Laken Gemeente Katwijk Robert van der Poel Gemeente Katwijk Rudolf van Eek Gemeente Katwijk Jan Zandstra Gemeente Teylingen Michel van der Weide Gemeente Kaag en Braassem Ruud de Jong Gemeente Zoeterwoude Paul Severijns Provincie Zuid-Holland Jeroen Ververs Holland Rijnland Werksessie #2 Bedrijfsleven & Organisaties op 4 december 2013 Dirk Jan van den Heuvel UL TS B.V. Leiden Henk Prins Vereniging BIZ Grote Polder Paul Kop Hogeschool Leiden Rob Sturm Holland Rijnland Ron vand er Kooij Van der Kooij Bedrijfsmakelaars Mark Smeets Omgevingsdienst West-Holland Erna Barel Ondernemersvereniging Bio Science Park Nils Beverwijk Rijnekeboulevard / WOOON Maarten van Hasselt VNO-NCW Jan Versteegh VNO-NCW

36

BIJLAGEN

Huub Schuurmans Co Vrouwe Wim Debets Drs. R Treffers Ingrid Sentse Jos Beugelsdijk Piet de Vries Danny Douwes

Wireless Leiden Ons Doel Portaal Rijnland Ziekenhuis Heineken Agrarisch Advies, de Groene Klaver Katwijk Marketing PBO

Merijn Vroonhof Mirjam van der Laan Nicole van Eeden Hermine Erenstein Judith van de Laken Robert van der Poel Rudolf van Eek Arjan Westereng Jan Zandstra Michel van der Weide Ruud de Jong Paul Severijns Jeroen Ververs

Gemeente Leiderdorp Werkorganisatie Duivenvoorde Gemeente Oegstgeest Gemeente Katwijk Gemeente Katwijk Gemeente Katwijk Gemeente Katwijk Gemeente Katwijk Gemeente Teylingen Gemeente Kaag en Braassem Gemeente Zoeterwoude Provincie Zuid-Holland Holland Rijnland

Werksessie College B&W Leiden op 4 februari 2014

Werksessie wethouders op 6 februari 2014 Kees Wassenaar wethouder Ruimtelijke Ordening Leiderdorp Bart de Beer wethouder Ruimte, wonen en financiën Voorschoten Wendelien Tönjann-Levert wethouder Ruimtelijke plannen Oegstgeest Daan Binnendijk wethouder Ruimtelijke Ontwikkeling Katwijk Marcel Schuring Hoofd Ruimte Gemeente Teylingen Antoon Kea wethouder Ruimtelijke Ordening Kaag en Braassem Mirjam Ates wethouder Ruimtelijke Ordening Zoeterwoude RAP Discussieavond op 25 februari 2014

37

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

Colofon 06.03.2014 Vereniging Deltametropool Rotterdam

Werkgroep Gemeente Kaag en Braassem Michel van der Weide

Onderzoek

Gemeente Katwijk Judith van de Laken, Rudolf van Eek

Paul Gerretsen Marjolein Dekker Mariana Faver

Gemeente Leiderdorp Merijn Vroonhof

In samenwerking met en in opdracht van de gemeente Leiden

Gemeente Oegstgeest Nicole van Eeden

Maarten Schmitt Martin Verwoest Fred Goedbloed Jeroen Traudes

Gemeente Teylingen Jan Zandstra Gemeente Zoeterwoude Ruud de Jong

Contact Fred Goedbloed f.goedbloed@leiden.nl

Holland Rijnland Claudia de Kort en Jeroen Ververs Provincie Zuid-Holland Paul Severijns en Remco de Waard

Vereniging Deltametropool is een onafhankelijke ledenorganisatie die door onderzoek en debat de ontwikkeling van metropolitaan Nederland bevordert.

Draag bij, word lid!

Werkorganisatie Duivenvoorde Mirjam van der Laan

www.deltametropool.nl www.twitter.com/deltametropool

38

39

MANIFES T V O O R H E T M E T R O P O L I T A N E G E B I E D L E I D E N

40