Handleiding Beste leerkracht, De Maakbare Mens vzw ontwikkelde een kant-en-klaar lespakket over orgaandonatie, dat aansluit bij het informatieboekje van De Maakbare Mens vzw over orgaandonatie: ‘Ik hou van je met heel m’n hart’. Gedaan met het zweten en zwoegen om een aantrekkelijke les te ontwikkelen over een moeilijk onderwerp als orgaandonatie. Je kan het lespakket en informatieboekje in papieren vorm bij ons bestellen, maar ook gratis downloaden op www.demaakbaremens.org. Je kan op onze website ook een Franstalige versie van het informatieboekje terugvinden. We hopen dat met dit lespakket orgaandonatie op een ongedwongen, laagdrempelige en correcte manier ter sprake kan komen in zoveel mogelijk klassen.
Meer informatie over het lespakket Algemeen Het lespakket sluit aan bij het informatieboekje ‘Ik hou van je met heel m’n hart’. De leerlingen kunnen eerst het informatieboekje, of delen ervan, lezen – individueel of klassikaal – en nadien een of meerdere werkbladen van het lespakket invullen. Indien het niet mogelijk is om met de leerlingen het informatieboekje door te nemen, is het best het zelf te lezen en uiteen te zetten als voorbereiding voor de oefeningen. Doelgroep Orgaandonatie komt door de complexiteit en aard van het onderwerp het best aan bod in de derde graad van het secundair onderwijs. Het lespakket bestaat uit verschillende delen die los van elkaar kunnen worden gebruikt afhankelijk van de beschikbare lestijden en het doel van de les. De verschillende oefeningen hebben een verschillende moeilijkheidsgraad. Hierdoor is het lespakket geschikt voor zowel ASO als TSO, eventueel ook voor BSO. Leerplandoelstellingen Het onderwerp orgaandonatie komt aan bod in de leerplannen van verschillende wetenschappelijke en levensbeschouwelijke vakken van de derde graad secundair onderwijs. De informatie over het leerplan kan je downloaden op www.demaakbaremens.org. Het onderwerp orgaandonatie past bijvoorbeeld binnen de thema’s wetenschap en ethiek, leven en dood en de mens ontwikkelt zich. Algemeen past het onderwerp orgaandonatie binnen de vakoverschrijdende eindtermen gezondheidseducatie, opvoeden tot burgerzin en sociale vaardigheden. (De lijst van vakken waarin orgaandonatie aan bod kan komen is echter niet volledig. Aanvullingen zijn zeker welkom, ook wat betreft niet-levensbeschouwelijke vakken; contacteer ons via info@demaakbaremens.org. Alvast bedankt.)
Lespakket orgaandonatie
1
Lespakket orgaandonatie
2
Onderdelen van het lespakket Het lespakket bestaat uit 10 delen. De verschillende delen kunnen los van elkaar worden gebruikt. Afhankelijk van het vak, het niveau van de leerlingen en de beschikbare lestijd kies je als leerkracht een of meerdere oefeningen. Je kan bijvoorbeeld ‘Doe de test’ combineren met één van de getuigenissen. Of ‘Puzzel’ met ‘Vul in’. 1. Doe de test p. 5
Hoeveel weet jij over orgaandonatie? Als je het antwoord wil weten op deze vraag, vul dan de test in. Lees nadien zeker de extra duiding. Op die manier kom je ook te weten waarom we bepaalde vragen stellen.
2. Getuigenis ‘Andy wacht op een donornier’ p. 10
In België staan heel wat mensen op de wachtlijst voor een donororgaan. Onder hen ook jongeren. Andy Verledens is één van hen, hij schreef zijn levensverhaal neer. Lees zijn verhaal en beantwoord nadien de bijhorende vragen.
3. Getuigenis ‘Arslan onderging als één van de weinigen in België een drievoudige transplantatie’ p. 13
Arslan werd levensbedreigend ziek. Om haar leven te redden, onderging zij een drievoudige transplantatie. Lees haar verhaal en beantwoord nadien de bijhorende vragen. 4. Getuigenis ‘Familie Van Kempen over de orgaandonatie van hun dochtertje Kelly’ p. 16
Het Belgische echtpaar Lia en Erick Van Kempen verloor in 2000 hun dochtertje Kelly. Zij hebben toen ingestemd met orgaandonatie, omdat ze er zeker van waren dat Kelly andere kinderen zou willen helpen. Lees hun verhaal en beantwoord nadien de bijhorende vragen.
5. Getuigenis ‘Het leven van een transplantatiecoördinator’ p. 19
Gerda Van Beeumen en Walter van Donink werken als transplantatiecoördinatoren in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Lees hun verhaal en beantwoord nadien de bijhorende vragen.
6. Hoe denken verschillende religies over orgaandonatie p. 22
Van het aantal mensen dat na hun overlijden organen wegschenkt, is slechts één procent van buitenlandse origine. Vooral bij moslims en joden ligt het aantal donoren laag. Velen hebben religieuze bezwaren bij orgaandonatie, maar hoe gegrond zijn deze? Lees het artikel en beantwoord de bijhorende vragen.
7. Puzzel p. 25
Los de onderstaande puzzel op aan de hand van de vragen. Als je de veertien vragen opgelost hebt, verschijnt er een nieuw woord. Tip: Je vindt alle antwoorden terug in het informatieboekje!
8. Vul in p. 27
Welke organen en weefsels kunnen worden getransplanteerd? Duid ze aan op de tekening.
9. Jouw mening p. 28
De Maakbare Mens vzw lanceerde een campagne over orgaandonatie. Bedoeling is om Vlaanderen aan het praten te krijgen over orgaandonatie. Wat vind jij van het centrale campagnebeeld en waarom?
10. Stellingenspel p. 30
Lees de stellingen en omcirkel ‘akkoord’ of ‘niet akkoord’. Nadien volgt een klasgesprek. Oplossingen:
De antwoorden op de vragen uit het lespakket vind je achteraan op pagina 31.
Lespakket orgaandonatie
3
Meer weten of doen Heb je het informatieboekje van De Maakbare Mens vzw over orgaandonatie gelezen en wens je nog meer informatie? Ga naar www.demaakbaremens.org. Je vindt er verwijzingen naar interessante websites en boeken over orgaandonatie. Bij het documentatiecentrum van De Maakbare Mens vzw kan je heel wat boeken over orgaandonatie ontlenen en kan je ook terecht met al je vragen. E-mail: lieve.de.peuter@demaakbaremens.org | T: 03 205 73 14 (bibliotheek)
Project
Wil je als leerkracht De Maakbare Mens vzw steunen in haar opzet om orgaandonatie meer bespreekbaar te maken? Je ziet het groots of eerder klein? Je wil met een klas meewerken of met de hele school? Alle hulp is welkom. Geïnteresseerd? Contacteer ons dan. We bieden je allerlei formules aan. Dit is ons aanbod: 1) We bezorgen je een aantal gratis affiches en/of informatieboekjes. Je verspreidt ze in verschillende klassen en/of in de leraarskamer. 2) Je organiseert in je school een lezing over orgaandonatie. Wij zorgen voor een transplantatiecoör dinator, eventueel samen met iemand die een nieuw orgaan heeft ontvangen of op de wachtlijst staat voor een nieuw orgaan. Jij zorgt voor een klas of zaal met geïnteresseerde leerlingen en leerkrachten. 3) Het gezelschap Pandemonia Science Theater ontwikkelde voor De Maakbare Mens vzw een gloednieuwe theatervoorstelling over orgaandonatie. Jij programmeert de voorstelling in jouw school. Wij zorgen voor de contacten met Pandemonia Science Theater en geven je allerlei praktische tips, onder meer over de mogelijkheden om na de voorstelling een interactieve publieksdiscussie te organiseren. Op eenvoudige vraag werken we samen een aangepast programma en een prijsraming uit. Je kan natuurlijk ook zelf een voorstel doen.
Veel succes!
Lespakket orgaandonatie
4
Doe de test
Orgaandonatie. Doe de test en bepaal je profiel: leek of expert. Hoeveel weet jij over orgaandonatie? Als je het antwoord wil weten op deze vraag, vul dan de test in. Omcirkel het juiste antwoord en bereken je score aan de hand van de puntentelling. Lees nadien zeker de extra duiding. Op die manier kom je ook te weten waarom we bepaalde vragen stellen. Veel succes. P.S. Deze test biedt geen wetenschappelijk uitgebalanceerde diagnose.
1. Volgens de Belgische wet a. is elke Belg automatisch donor, tenzij je zelf kenbaar maakte dit niet te willen. b. ben je pas donor als je je officieel liet registreren in het gemeentehuis als orgaandonor. 2. De meeste donororganen zijn afkomstig van hersendode patiĂŤnten. Wat is hersendood? a. Een fatale vorm van hersenbeschadiging die onherstelbaar is. b. Een zware vorm van hersenbeschadiging, herstel is echter mogelijk. 3. Waaraan denk je het eerst bij het zien van deze foto? a. Artsen zijn niet echt te vertrouwen. b. Artsen zijn wel te vertrouwen.
4. Als je ongezond leeft, bijvoorbeeld als je rookt of regelmatig alcohol drinkt, kan je dan nog orgaandonor zijn? a. Neen, als je je gezondheid verwaarloost, worden je organen aangetast en zijn ze niet meer bruikbaar voor iemand anders. b. Ja, je kan nog donor zijn. Een ongezonde levensstijl kan je organen aantasten, maar soms zijn deze organen nog bruikbaar voor transplantatie.
Lespakket orgaandonatie
5
5. Praat je soms met je gezin of vrienden over wat je wil dat er na je dood met je gebeurt? a. Ja. De mensen die het dichtst bij me staan weten dat ik begraven of gecremeerd wil worden. b. Neen. Ik ben nog jong, het is nog niet aan de orde. 6. Kunnen minderjarigen zich officieel laten registreren als orgaandonor? a. Ja b. Nee 7. Wanneer werd de eerste succesvolle orgaantransplantatie uitgevoerd? a. 1805 b. 1954 8. Kunnen mensen van bijvoorbeeld Turkse of Marokkaanse origine organen krijgen van mensen van een andere origine? a. Natuurlijk, onze organen werken allemaal op dezelfde manier. b. Niet altijd, doordat we een andere oorsprong hebben, hebben de cellen in ons lichaam andere specifieke kenmerken. 9. Als je kenbaar maakte dat je orgaandonor wil zijn, hoe groot is dan de kans dat je organen echt worden getransplanteerd bij je overlijden? a. Niet zo groot. De kans dat je ooit zelf een orgaan nodig hebt is 4 keer groter. b. Als je kenbaar maakte dat je orgaandonor wil zijn, worden je organen na overlijden sowieso getransplanteerd. 10. Waar zit volgens jou de persoonlijkheid van de mens? a. In het hart. b. In de hersenen.
Lespakket orgaandonatie
6
De puntentelling
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
a=2 b=1 a=2 b=1 a=1 b=2 a=1 b=2 a=2 b=1 a=2 b=1 a=1 b=2 a=2 b=1 a=2 b=1 a=1 b=2
Mijn score is ...
Je profiel Profiel 1: 10 - 13 punten Je weet nog niet zoveel over orgaandonatie. Tijd om het informatieboekje van De Maakbare Mens vzw eens grondig door te nemen. Profiel 2: 14 - 17 punten Je weet redelijk veel over orgaandonatie, maar het kan zeker nog beter. Nog een kleine inspanning en je bent een kenner. Profiel 3: 18 - 20 punten Je bent een echte kenner op het vlak van orgaandonatie. Proficiat! Vergeet niet om er met familie en vrienden over te praten.
Lespakket orgaandonatie
7
Extra duiding bij de vragen van ‘Doe de test’ 1.
Volgens de Belgische wet wordt elke Belg, maar ook elk persoon die minstens zes maanden is ingeschreven in het vreemdelingenregister, beschouwd als mogelijke donor. Tenzij men zelf kenbaar maakte dit niet te willen. Misschien vraag je je dan wel af waarom het nodig is om je te laten registreren in het gemeentehuis of om een donorkaartje in je portefeuille te steken. Voorop staat het respecteren van de wens van de donor. Als er een officiële registratie is, is dat duidelijk voor de familie en de artsen. Is er geen registratie, dan vraagt men aan de familie of de overledene zijn wens inzake orgaandonatie ooit kenbaar maakte: in een gesprek, met een brief of een kaartje. Als de wens van de donor onbekend is, weigert de familie soms in te stemmen met orgaandonatie omdat ze niet in zijn of haar plaats wil beslissen of om een andere reden.
2.
Mensen die in aanmerking komen voor orgaandonatie zijn meestal hersendood*. Als een persoon hersendood is, wil dat zeggen dat er geen activiteit meer is in de hersenen. Er is geen spontane ademhaling meer, geen beweging noch (hersenstam)reflexen. Hersendood is het gevolg van een fatale vorm van hersenbeschadiging die onomkeerbaar en onherstelbaar is. Met een beademingsmachine wordt de ademhaling kunstmatig in stand gehouden. Hierdoor ziet de patiënt eruit alsof hij gewoon slaapt: het lichaam is warm en het hart klopt. Dit maakt het voor familieleden soms moeilijk te aanvaarden dat artsen niets meer kunnen doen, dat er niets anders opzit dan de beademingsmachine uit te schakelen omdat de persoon dood is.
*Soms kan een familielid bij leven een nier of een stukje lever doneren. Men spreekt dan van levende donatie. Soms kan men ook van een hartdode organen transplanteren.
3.
We stellen deze vraag omdat sommige mensen vrezen dat dokters de strijd sneller zullen opgeven als iemand een mogelijke donor is. Niets is minder waar. Elke arts heeft in de eerste plaats de plicht om zijn patiënt zo goed mogelijk te helpen, maar soms kan niets meer baten. Pas als de dood officieel is vastgesteld, mag het medisch team iemand als potentiële donor beschouwen.
4.
Een ongezonde levensstijl kan negatieve gevolgen hebben voor je lichaam. Hierdoor kunnen bepaalde organen minder goed werken en dus ook niet meer bruikbaar zijn om iemand anders te helpen. Indien de longen of lever niet meer geschikt zouden zijn, komen in veel gevallen de nieren, alvleesklier of hoornvlies wel nog in aanmerking voor donatie.
5.
De centrale boodschap van de campagne van De Maakbare Mens vzw is ‘Orgaandonatie. Praat erover met wie je lief is.’ Het is belangrijk dat er over orgaandonatie wordt gepraat binnen het gezin en de vriendenkring. Wanneer iemand donor kan zijn en er is geen officiële registratie dan vraagt men aan de naaste familie of de persoon zijn/haar wens inzake orgaandonatie kenbaar maakte. Ongeveer twaalf procent van de nabestaanden stemt niet in met donatie. De onzekerheid en het immense verdriet bij een overlijden maakt het voor de beproefde familie vaak moeilijk om in te stemmen met het wegnemen van organen. Als iemand echter vooraf zijn wens uitsprak, is het voor de familie minder moeilijk. Het is dus belangrijk om zelf duidelijk te maken wat je wil, bijvoorbeeld door er met je familie en vrienden over te praten.
6.
Volgens de wet kunnen minderjarigen zich officieel laten registreren op het moment dat ze wilsbekwaam bevonden worden. Wanneer iemand zelf kan instaan om een individuele en weloverwogen keuze te maken is moeilijk objectief vast te stellen. Het is daarom niet duidelijk vanaf welke leeftijd een kind wilsbekwaam is. De gemeenteambtenaar die de aanvraag behandelt, beslist hierover op het moment dat de minderjarige zijn keuze komt registreren.
7.
De eerste succesvolle orgaantransplantatie werd in 1954 uitgevoerd door de Amerikaanse chirurg Joseph Murray. Sinds het einde van de jaren zeventig is de transplantatiegeneeskunde de experimentele fase voorbij. Alvleesklier, nieren, lever, longen, hart, dunne darm, huid, hoornvlies,
Lespakket orgaandonatie
8
beenmerg en botweefsel kunnen succesvol getransplanteerd worden. Na ĂŠĂŠn jaar stelt 90 tot 95 procent van de mensen met een donororgaan het nog goed. 8.
9.
Alle mensen kunnen organen krijgen van alle bevolkingsgroepen, op voorwaarde dat de bloedgroep compatibel is. Bij het toewijzen van organen zijn kenmerken als medische urgentie, wachttijd, leeftijd, lengte en gewicht van belang, origine niet. Bij het transplanteren van nieren wordt er ook rekening gehouden met de weefselovereenkomst tussen donor en ontvanger. Elke mogelijke nierontvanger krijgt dan punten toegekend op basis van deze overeenkomst. Hoe groter de overeenstemming tussen het weefseltype van de donor en de ontvanger, hoe groter de kans dat men een nier succesvol kan ontvangen. Er bestaat een iets grotere kans op meer weefselovereenkomst indien het gaat om personen met een zelfde origine, omdat sommige weefselkenmerken meer voorkomen bij bepaalde bevolkingsgroepen. Ook als je kenbaar maakte dat je na je dood orgaandonor wil zijn, is de kans dat je ooit orgaandonor zal zijn in feite niet zo groot. Dat komt omdat het aantal sterfgevallen waarbij de organen bruikbaar zijn voor transplantatie zeer klein is. Slechts bij twee procent van alle sterfgevallen is er sprake van hersendood. Bij de meeste sterfgevallen is er sprake van hartdood. Bij hartdood vallen het hart en de bloedsomloop onomkeerbaar stil, waardoor de organen onherstelbare schade oplopen en in veel gevallen onbruikbaar worden voor donatie.
10. Sommige mensen denken dat de persoonlijkheid van de mens in het hart zit, maar in feite zit ze in de hersenen. Alles wat wij zijn en voelen zit in onze hersenen. In de hersenen zitten je mooiste herinneringen, je diepste geheimen, je dromen en je wensen. Veel mensen vinden het moeilijk om persoonlijke eigenschappen zoals wijsheid, zachtaardigheid, creativiteit en moed als gevolg van de werking van het brein te zien. Ze associĂŤren ze nog eerder met het hart. In onze cultuur leeft nog altijd het idee dat je pas echt dood bent als je hart niet meer klopt.
Lespakket orgaandonatie
9
Getuigenis ‘Andy wacht op een donornier’ In België staan heel wat mensen op de wachtlijst voor een donororgaan. Onder hen ook jongeren. Andy Verledens is één van hen, hij schreef zijn verhaal neer. Lees zijn verhaal en beantwoord de bijhorende vragen.
Mijn naam is Andy Verledens. Ik ben 23 jaar en woon in Izegem. Ik woon nog bij mijn ouders. Mijn favoriete hobby’s zijn: tafelvoetbal, fotografie, internet, muziek beluisteren en genieten van ieder moment!
Andy Verledens
Toen ik drie jaar was, bleek dat ik een ernstige nierziekte had. Vanaf dat moment moest ik maandelijks op controle in het ziekenhuis. De dokter daar was voor mij een held. Hij stelde mijn ouders en mij altijd op ons gemak.
mijn dokter te bellen. Toen die al na tien minuten aankwam, zag ik in z’n ogen dat me iets ergs te wachten stond. Hij onderzocht me en zei: ‘Het is zover, je moet onmiddellijk naar het ziekenhuis!’. We volgden z’n raad op.
Tijdens mijn schoolperiode voelde ik me door de medicatie niet echt ziek. Mijn nieren gingen slechts langzaam achteruit. Ik was die controles en opnamen in het ziekenhuis helemaal gewoon. Ik dacht dat het normaal was om dat te moeten doen. Na mijn middelbare school, kon ik onmiddellijk aan de slag bij het bedrijf Winsol (gespecialiseerd in ramen, deuren enz...). Elke dag ging ik met plezier werken.
In de dienst spoedgevallen deden de dokters onmiddellijk de nodige onderzoeken en na een tijd van afwachten nodigde de dokter ons uit voor een gesprek. Hij vertelde me dat ik vanaf nu vaak ernstig ziek zou zijn, pijn zou hebben, dat ik zware medicatie zou moeten nemen en vaak de nierdialyse zou moeten gebruiken. Ik moest ook stoppen met werken, want mijn werk bij Windsol was te zwaar. Het gesprek was als een hel voor me. Ik barstte in tranen uit, ik wilde alleen zijn. Mijn wereld was volkomen ingestort! Mijn geloof in een mooie toekomst was in één klap verdwenen.
De toekomst lachte me toe. Maar na een jaar ging het plotseling achteruit met mijn gezondheid. Ik werd vaker ziek, ik begon het gevoel te krijgen dat er iets totaal niet klopte. Ik zei tegen mezelf: ‘Dat komt wel in orde, een slechte periode kan iedereen hebben’ ... tot de dag dat het echt menens werd. Ik weet het nog goed ... Het was een maandag. Ik stond klaar om te vertrekken naar mijn werk maar ik voelde me helemaal niet goed. Toen heb ik maar besloten om thuis te blijven en
Lespakket orgaandonatie
De dagen gingen voorbij, met slechts één zin in mijn hoofd: “Dit accepteer ik niet, daar kan ik niet mee leven!”. Ik kwam in een soort van shocktoestand terecht. Ik wist dat dit een leven zou zijn dat me bloed, zweet en tranen zou kosten! Na dat gesprek hebben mijn ouders me verteld dat ze in feite al wisten dat ik op een bepaald moment heel
10
erg ziek zou worden. Omdat ze me wilden laten genieten van een zorgeloze jeugd, hebben ze dat verzwegen voor mij. Ik ben hen hiervoor heel erg dankbaar.
Nu denk ik na voor ik iets doe, nu geniet ik van het leven, van de mensen om me heen, van de simpelste dingen zoals bladeren, dieren, een tak, de natuur ... Kortom, het leven op aarde.
Nu, bijna drie jaar later, sta ik er nog. Nog steeds dialyse thuis om alles zelf onder controle te kunnen houden. Nog steeds vechtend, nog steeds problemen, maar met volle moed om er tegenaan te gaan! Wachtend op een donornier, wachtend op dat ene telefoontje … Ik hoop dat ik snel getransplanteerd zal zijn.
Deze ziekte heeft me mentaal enorm veranderd en daar ben ik blij om. Verder zal en blijf ik positief denken. Ik zal blijven vechten tot ik mijn ziekte overwin!
De wachtlijst voor een donornier is lang. Sommige mensen moeten twee jaar wachten, anderen zelfs vier jaar. Maar ik bekijk het positief en ik zie terug een mooie toekomst voor mij. Eén ding weet ik zeker: sinds mijn ziekte heb ik enorm veel geleerd.
Misschien vraag je je nu af hoe het ondertussen met Andy gaat? Dan is er goed nieuws. Andy heeft een nieuwe nier ontvangen en stelt het goed. Hij heeft zijn leven verder kunnen uitbouwen, is getrouwd en heeft er inmiddels ook een dochtertje bij.
, de atiënt.be p r ie .n w nten. r op ww en eerde Nierpatië licatie e r h o c s o r v e v g ndy enigin r pub aal van A amse Ver ming voo m e t s e o Het verh VlaVeNier, de Vla t om ons an erledens, V website v y d n A aan Met dank . n te verlene
Lespakket orgaandonatie
11
Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Wat vind je van het verhaal van Andy? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………….…………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………….……………………………..……………………………………… 2. Hoe lang wacht men gemiddeld op de wachtlijst voor een donornier in België? ……………………………………………………………………………………………………………................................................... 3. Ken je zelf iemand die een orgaantransplantatie heeft ondergaan of op de wachtlijst staat voor een nieuw orgaan? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………….…………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………….……………………………..……………………………………… …………………………………………………………………………...................................................................................... 4. Heb je ooit al over orgaandonatie gesproken thuis of op school? Ken je het standpunt van je familieleden en vrienden over orgaandonatie? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
T!p Het immense verdriet bij een overlijden maakt het voor de beproefde familie soms erg moeilijk om orgaandonatie te aanvaarden. Als iemand echter vooraf zijn wens kenbaar heeft gemaakt, is het voor de familie makkelijker. Het is dus belangrijk om zelf kenbaar te maken wat je wil, bijvoorbeeld door er met familie en vrienden over te praten.
Lespakket orgaandonatie
12
Getuigenis ‘Arslan onderging als één van de weinigen in België een drievoudige transplantatie.’
Toen ik elf jaar was werd ik gediagnosticeerd met suikerziekte, veroorzaakt door een slecht functionerende alvleesklier. Mijn nieren liepen ernstige beschadiging op, maar mits dagelijkse inspuitingen kon ik een normaal leven leiden. Ik groeide op, trouwde en kreeg een dochtertje, alles ging goed. Maar op mijn 27ste sloeg het noodlot toe. Arslan Mukkades
Na een routineonderzoek voor mijn suikerziekte ontdekten de artsen ernstige problemen met mijn lever. Mijn gezondheid ging razendsnel achteruit en de artsen stonden voor een raadsel. Omdat geen enkele behandeling het gewenste effect had, besloot het medisch team dat ik drie nieuwe organen nodig had: een alvleesklier, een nier en een lever. Dit was mijn enige kans op redding. Toen ze mij het nieuws brachten, werd ik erg bang. Een transplantatie van drie organen op hetzelfde moment, daar had ik nog nooit van gehoord. Omdat mijn gezondheid zo zwak was, plaatsten ze mij bovenaan de wachtlijst van Eurotransplant*. Het kon dus snel gaan. Dan begon het lange wachten. Drie weken later kreeg ik plots hevige buikpijn, mijn appendix was ontstoken en ik moest dringend geopereerd worden. Aangezien het om een kleine routineoperatie ging, mocht ik een paar dagen later al naar huis. Maar het lot besliste er anders over. Anderhalve dag later, ik was me aan het klaarmaken om te gaan slapen, kwam een vrouw mijn kamer binnen met een lijvig dossier onder de arm: “Ik heb heel goed nieuws, morgen krijg je drie organen”. Ik begon onmiddellijk te
Lespakket orgaandonatie
huilen. Niet van vreugde, maar wel uit angst. Mijn transplantatiecoördinator had me goed voorbereid, ik wist wat me te wachten stond. Ik besefte dat ik een van de eerste personen zou zijn in België, die een transplantatie met drie organen onderging. De kans leek voor mij vrij groot dat ik de ingreep niet zou overleven. Mijn operatie zou 14 uur duren, van negen uur ’s ochtends tot elf uur ’s avonds. Ik ben gelovig, dus ik bad veel tot Allah in de uren voor mijn operatie. Voor mijn dochtertje, voor mijn familie, maar ook voor mezelf. Omdat het tijdens de operatie een te groot risico vormde voor mijn gezondheid om alle organen weg te halen, hebben ze enkel de lever volledig vervangen. De andere organen heb ik nog, ik heb nu dus een nieuwe lever, twee alvleesklieren en drie nieren. De derde dag werd ik wakker op intensieve zorgen en onmiddellijk dacht ik: “Hoera, ik leef!”. Ik had heel veel pijn en kon nog niet bewegen, maar ik was zo blij om wakker te zijn en mijn familie bij me te hebben. Mijn ouders zaten naast mijn bed, mijn moeder had mijn hand vast en mijn vader was aan het bidden voor mijn gezondheid. Dat heeft me veel steun gegeven.
13
Tijdens mijn revalidatie heb ik nog een aantal moeilijke momenten gehad. Er is een psycholoog langs geweest, die me vroeg hoe ik zo sterk kon blijven. Het antwoord op deze vraag is eenvoudig: door te bidden krijg ik veel kracht, mijn geloof is mijn grote steun. Voor afstoting van de nieuwe organen ben ik nooit bang geweest. Iedereen heeft gedaan wat hij kon doen: mijn donor heeft me de organen geschonken die ik zo hard nodig had en mijn artsen hebben alles gedaan om me te redden. Uit eerbied voor hen, behandel ik mijn gekregen organen met zo veel mogelijk respect. Mijn donor en het medische team hebben mij een nieuwe kans gegeven. Het is een wonder. Ik kan nu echt genieten van alles. Elk jaar brand ik nog een kaarsje voor mijn donor op de dag van de transplantatie, uit waardering voor hem en omdat hij mij een nieuw leven heeft geschonken. Zelf hoop ik ooit te kunnen doen wat hij of zij voor mij gedaan heeft.
Ondertussen ben ik een boek aan het schrijven met mijn verhaal, in het Turks. Door mijn verhaal te verspreiden, wil ik mensen motiveren om orgaandonor te worden. Turkse mensen staan achter het idee, maar ze hebben schrik. Omdat ze er te weinig over weten of er niet mee in aanraking komen. De islam staat nochtans heel positief tegenover orgaandonatie. Om zeker te zijn heb ik het nog eens aan mijn imam gevraagd, en ook hij bevestigde: “Zieke mensen moeten geholpen worden. Sterven doe je toch, je organen doneren is een daad van naastenliefde”. Soms hoor je dat moslims enkel aan andere moslims willen doneren, maar de imam is heel duidelijk: “als je mensen kan helpen maakt het niet uit welke religie ze aanhangen”.
* Eurotransplant werd in 1967 opgericht en overkoepelt alle transplantatiecentra van België, Duitsland, Hongarije, Kroatië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Slovenië. Eurotransplant zorgt ervoor dat elk orgaan dat wordt geschonken bij de meest geschikte persoon terechtkomt.
Met
Lespakket orgaandonatie
n Mukkades dank aan Arsla
enis.
voor de getuig
14
Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Wat vind je van het verhaal van Arslan? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………........................................................................................................................................................
2. Hoe wil Arslan mensen meer bewust maken van het belang van orgaandonatie? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
3. Wat is het standpunt van de islam over orgaandonatie? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
Lespakket orgaandonatie
15
Getuigenis ‘Familie Van Kempen over de orgaandonatie van hun dochtertje’ Het Belgische echtpaar Lia en Erick Van Kempen verloor in 2000 hun achtjarige dochtertje Kelly. Zij hebben toen ingestemd met orgaandonatie, omdat ze er zeker van waren dat Kelly andere kinderen zou hebben willen helpen. Lees hun verhaal en beantwoord de bijhorende vragen.
Kelly was op een zondag aan het spelen in huis. Het huis was onlangs verbouwd, waardoor het gezin een extra slaapkamer en trap had gekregen. Lia: ‘Ze liep rond met een speelgoedpistooltje en iedereen die ze tegenkwam, moest zijn armen omhoog doen’. Ze ging via de ene trap naar boven om met haar oudste zus te spelen. ‘Kim had daar helemaal geen zin in. Ze was huiswerk aan het maken en stuurde Kelly weg,’ vertelt Lia. Daarna liep Kelly naar haar andere zus Laura toe. Terwijl ze al op de trap ging staan, draaide ze zich om en zei tegen Laura: ‘Armen omhoog...’. Maar voordat Kelly ‘of ik schiet’ kon zeggen, verloor ze haar evenwicht en viel.
Lia: ‘Kelly is van de tweede trede van boven in een keer naar beneden gevallen. Ze kwam heel hard met haar hoofd op de grond terecht. We hoorden Kelly huilen en liepen er onmiddellijk naar toe. Ik vroeg haar waar ze pijn had, maar ze antwoordde niet. Ik zei nog tegen haar: “Kelly, als je niet zegt waar het pijn doet, kan ik je ook niet helpen.” Ik was me er toen niet van bewust dat de situatie zo ernstig was. Zoiets verwacht je niet. Iedereen valt wel eens van de trap, maar zo...’. Nadat Kelly was gevallen, probeerde ze haar hand naar haar hoofd te brengen. Een paar ongecontroleerde bewegingen volgden en daarna niets meer. Haar pupillen werden groot en ze kreeg braakneigingen.
Lespakket orgaandonatie
Lia en Erick Van Kempen
Lia: ‘Op dat moment zag ik wel dat het ernstig was, maar ik dacht aan een zware hersenschudding.’ In allerijl werd de buurvrouw opgebeld. Zij werkt op de intensive care afdeling van een ziekenhuis. Zodra zij Kelly zag, werd duidelijk dat het niet goed was. Kelly moest zo snel mogelijk naar het ziekenhuis. Lia: ‘Ik heb zelf gereden, de buurvrouw achterin met Kelly op schoot. Verstand op nul en zo hard als maar kon naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis.’ Onderweg werd de ademhaling van Kelly steeds zwakker. In het ziekenhuis moest zo snel mogelijk een hersenscan worden gemaakt om vast te stellen of er hersenletsel was opgetreden.
16
Lia: ‘Nog voor ze het kamertje van de scanner binnen gingen zei de hersenchirurg tegen mij: “Mevrouw, dit is het ergste wat een mens kan overkomen. Bereid u voor op het ergste.” Na de hersenscan is Kelly direct geopereerd om de druk in haar hersenen te verminderen. Na een operatie van vier uur kwam een chirurg met ons praten. Hij vertelde ons dat de druk in haar hersenen zo groot was dat de hersenstam beschadigd was.’ De ouders van Kelly moesten afscheid van haar nemen omdat ze het waarschijnlijk niet zou overleven. Lia: ‘Je wereld stort dan in, dit kan niet, dit mag niet.’ De eerste uren na de operatie ging de hartslag van Kelly nog omhoog als haar ouders iets tegen haar zeiden, maar later was er helemaal geen reactie meer. Lia: ‘Er zijn daarna nog heel veel testen uitgevoerd om te kijken of ze nog ergens op reageerde, maar het mocht niet zijn.’ De volgende dag vertelde de chirurg dat Kelly hersendood was en vroeg of ze haar organen mochten uitnemen. Lia vertelt dat ze gedurende de nacht daar al had aan gedacht. ‘Dat klinkt misschien vreemd, maar ik wist dat ze niet meer bij ons mocht blijven.
Ik had die gedachte omdat Kelly altijd een kind was dat iedereen wou helpen en ik was er zeker van dat ze dat nu nog zou willen, andere kinderen helpen. Ik heb dat toen nog niet tegen mijn man durven zeggen. Ik dacht dat hij dan zou denken dat ik haar al had opgegeven, terwijl ze er nog was. Toen de vraag kwam, was het voor mijn man ook vanzelfsprekend dat Kelly dit zelf zou hebben gewild, zo was ze gewoon. Ik heb alleen één voorwaarde gesteld. Ik wilde haar nog voor de procedure begon op mijn schoot om echt afscheid te kunnen nemen. Dat hebben ze allemaal geregeld.’ De daaropvolgende nacht werd Kelly opgehaald voor de uitnameoperatie. De ouders van Kelly zijn al die tijd in het ziekenhuis gebleven totdat ze terugkwam. ‘Je weet wel dat ze dan niet meer leeft,’ zegt Lia, ‘maar dan wordt het ineens echt. Je ziet dan ook dat ze echt dood is. Ik ben nog bij haar op bed gaan liggen en heb haar haren nog mooi gekamd.’
7, tact, nummer n o C en d n a Nabesta lichting. een eerder in ch rs ve w ie Z-Donorver rv IG g voor N n a v * Dit inte ve toestemmin uitga s n en o E . m 5 o 0 0 2 en , Van Kemp jaargang 4 Lia en Erick n a a k n a d Met verlenen. publicatie te
Lespakket orgaandonatie
17
Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Hoe is Kelly overleden? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................
2. Wat vind je van het verhaal van de familie Van Kempen? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
3. Begrijp je dat de ouders van Kelly hebben ingestemd met orgaandonatie? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
4. Hoe zou jij reageren als ouder? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
Lespakket orgaandonatie
18
Getuigenis ‘Het leven van een transplantatiecoördinator’ Sinds 1990 zijn Gerda Van Beeumen en Walter Van Donink transplantatiecoördinatoren in het UZA. Ze hebben een job waarbij afspraken hooguit in potlood genoteerd worden en de rust op elk moment van de dag of nacht kan omslaan in hectisch rondbellen en organiseren. Want als een geschikte donor zich aandient, begint de klok te tikken en telt maar één ding: het orgaan op tijd bij de patiënt krijgen. Lees hun verhaal en beantwoord de bijhorende vragen.
Maandagnamiddag, even voor half drie. Het interview van zo dadelijk kan niet doorgaan. ‘Want we hebben een donor’, klinkt het aan de andere kant van de lijn. Twee dagen later, zelfde tijd, leggen Walter Van Donink en Gerda Van Beeumen uit wat dat precies inhoudt.
Walter Van Donink
Donor gevonden ‘Eigenlijk houden we ons met twee zaken bezig’, steekt Van Donink van wal. ‘In de eerste plaats schieten wij in actie als er zich in een Antwerps ziekenhuis een donor aandient. We gaan dan ter plaatse om de nodige medische gegevens te verzamelen en bieden de organen in kwestie aan bij Eurotransplant, de organisatie die verantwoordelijk is voor de verdeling van organen binnen de Benelux, Duitsland, Hongarije, Kroatië, Oostenrijk en Slovenië. Vervolgens verzorgen we alle contacten tussen het donorcentrum, in dit geval Antwerpen, Eurotransplant en alle partijen die in binnen- en buitenland bij de donorprocedure betrokken zijn. Tijdens de hele donoroperatie zijn we in de operatiezaal aanwezig om alles ter plaatse te coördineren. Nadien zorgen we ervoor dat de toegewezen organen naar de ziekenhuizen in kwestie worden vervoerd. Als een orgaan naar het UZA gaat,
Lespakket orgaandonatie
coördineren we de transplantatie en alles wat daarbij komt kijken. Van het moment van de oproep totdat alles geregeld is, gaan gemakkelijk twaalf uur voorbij. Maar dat kunnen er ook 24 of meer zijn.’ Orgaan gevonden Als Eurotransplant zelf een orgaan aanbiedt, coördineren de transplantatiecoördinatoren de hele transplantatieprocedure. ‘Afhankelijk van het orgaan krijgen we een half uur of een uur om te beslissen of we het aannemen’, legt Van Beeumen uit. ‘In die korte tijd overleggen we met de artsen en wordt de patiënt alvast opgebeld. Stemmen we toe, dan begint de teller te tikken en hebben we van alles te organiseren: een team gaat het orgaan bij de donor wegnemen, een ander team maakt zich klaar voor de transplantatie, de patiënt moet worden voorbereid, het orgaan moet worden getest op compatibiliteit met de ontvanger…’
19
In dat hele gebeuren is de transplantatiecoördinator de centrale figuur die voortdurend de vinger aan de pols houdt en eventuele problemen oplost. ‘Zo houden we contact om te horen of het chirurgisch team het donororgaan al heeft verwijderd en hoe de kwaliteit is. Afhankelijk daarvan kun je de ontvanger eventueel al onder narcose laten brengen of kan zelfs al gestart worden met de operatie’, vervolgt Van Beeumen. Indien nodig gaat de transplantatiecoördinator mee het orgaan oppikken. Dat kan ergens in Vlaanderen zijn, maar evengoed in Oostenrijk. Afhankelijk van de afstand gaat de reis per wagen, helikoper, vliegtuig of straalvliegtuig. En altijd is het motto: geen tijd te verliezen. Hoe langer gewacht wordt om een orgaan bij de donor weg te nemen, hoe groter de kans dat de kwaliteit afneemt. Eens een orgaan verwijderd is, dan wordt de tijdsdruk nog groter. Hoeveel uren je dan nog kunt wachten, hangt af van orgaan tot orgaan. Een hart kan bijvoorbeeld maar vier uur buiten het lichaam bewaard blijven. Dat betekent vier uur tijd om het te verwijderen, naar het transplantatiecentrum te vervoeren en bij de ontvanger te implanteren. Een lever blijft tien tot twaalf uur bruikbaar, en een nier is in principe na 48 uur nog transplanteerbaar. Maar ook voor de nier geldt: hoe sneller, hoe beter.
Wachtdiensten en overuren Sinds 1990 vormen de twee een onafscheidelijke tandem, waarbij ze om beurten veertien dagen van wacht zijn. Want een donor of orgaan kan zich op elk moment van de dag of nacht aanbieden. ‘Die wachten hebben een grote invloed op je privéleven. Je kunt nooit iets plannen. Eén keer ben ik tijdens een wacht op aandringen van mijn kinderen toch mee naar een zwemparadijs getrokken. Ik heb toen mijn GSM en semafoon aan de redder gegeven en gevraagd mij meteen per luidspreker te verwittigen als één van de twee afging’, lacht Van Donink. Weinig rust voor de transplantatiecoördinator dus. Al geeft Van Donink toe dat hij een beetje aan de adrenaline verslaafd is. ‘Ooit was ik onafgebroken in het getouw van zaterdagmiddag tot maandagavond, doordat we achtereenvolgens twee donoren en een harttransplantatie hadden. Enorm vermoeiend, maar dat voel je op dat moment niet. Voor deze job moet je toch wel een beetje gek zijn.’
Andere taken Soms dienen er zich in drie dagen drie donoren of organen aan, maar het kan evengoed twee weken rustig blijven. ‘In die tussenperiodes houden we ons bezig met administratie, facturatie, sensibilisering, stafvergaderingen, perscontacten en het geven van voordrachten of bijscholingen’, somt Van Beeumen op. ‘En telefoons beantwoorden. Elk binnenkomend telefoontje waarin de lettergreep ‘trans’ voorkomt, sturen ze naar ons door’, lacht Van Donink.
om ons , nr. 60. pril 2005 n Donink a a , V A r e Z lt U a g en en W er in Ma an Beeum heen eerd V c a s r d e r v e G w , vie lenbergs Dit inter Tom Meu tie te verlenen. n a a k n a Met d publica ing voor m m te s e to
Lespakket orgaandonatie
20
Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Noem enkele taken van een transplantatiecoördinator. ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
2. Waarom is ‘hoe sneller, hoe beter’ een belangrijke leuze voor transplantatiecoördinatoren? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
3. Zou jij later transplantatiecoördinator willen worden? Waarom wel? Waarom niet? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
Lespakket orgaandonatie
21
Hoe denken verschillende religies over orgaandonatie
Volgens onderzoek in 2008 is gemiddeld één op de acht patiënten die in België op de wachtlijst staan voor orgaandonatie, van buitenlandse origine. Maar van het aantal mensen dat na hun overlijden organen wegschenkt, is slechts één procent van buitenlandse origine. Vooral bij moslims en joden ligt het aantal donoren heel laag tegenover het aantal mensen op de wachtlijst. Dat komt omdat velen van hen religieuze bezwaren hebben bij orgaandonatie. Hoe gegrond zijn deze? Wanneer we de standpunten van verschillende godsdiensten over orgaandonatie bekijken, zien we dat veel religies net positief staan tegenover orgaandonatie. Vrijwel alle levensbeschouwingen spreken over orgaandonatie als een daad van naastenliefde. Dat gelovigen toch vaak weigeren, komt soms omdat ze de heiligheid en integriteit van hun lichaam willen behouden. Voor veel godsdiensten geldt echter de regel ‘nood breekt wet’. Dit wil zeggen dat als een persoon lijdt en stervende is, en er is kans op een succesvolle transplantatie, orgaandonatie na het overlijden mag mits het lichaam met respect behandeld wordt. Daarom vormt donatie na overlijden meestal geen probleem.
Hoe denkt de rooms-katholieke kerk over orgaandonatie? De rooms-katholieke kerk staat positief tegenover orgaandonatie. Orgaandonatie wordt gezien als een goede daad uit altruïsme. Een daad met het welzijn van de ander voorop. Het doneren van een orgaan mag echter nooit een verplichting zijn.
Hoe denkt het protestantisme over orgaandonatie? Binnen het protestantisme bestaat er geen eenduidig antwoord op deze vraag. De afweging of men organen wil doneren is een persoonlijke kwestie. Het moet wel steeds een keuze zijn uit vrije wil. Individuele bezinning over orgaan- en weefseldonatie wordt aangemoedigd. In het protestantisme spelen twee factoren een grote rol. De Bijbelse waarde van naastenliefde stimuleert het voorop zetten van het welzijn van de ander. Maar ook kan het belangrijk zijn dat het eigen lichaam ongeschonden wordt begraven. Het ontbreken van organen na het overlijden zou de wederopstanding niet in het gedrang brengen. Dit laatste punt blijft wel een onderwerp van discussie.
Hoe denkt de islam over orgaandonatie? De meerderheid binnen de islamitische gemeenschap is voor orgaandonatie. Islamitische geleerden hebben geruime tijd over dit onderwerp gediscussieerd en kwamen tot de conclusie dat het doneren van organen is toegestaan in de islam, ook aan niet-moslims. Orgaandonatie is toelaatbaar als de regel 'nood breekt wet’ en het principe van naastenliefde van toepassing zijn. Orgaantransplantatie wordt niet gezien als verminking van het lichaam, maar als het
Lespakket orgaandonatie
22
vrijwillig afstaan van een orgaan om een andere persoon te helpen als het gaat over leven of dood. Een ander argument pro het doneren van organen wordt belichaamd door het begrip ‘maslaha’. Dit zegt dat elke daad acceptabel en aanbevolen is als ze een bijdrage kan leveren aan het maatschappelijk belang. Het doneren van een orgaan kan op die manier leiden tot een betere maatschappij, tot betere sociale verhoudingen en tot een betere mensheid. Toch wijzen sommige autoriteiten orgaandonatie na de dood af, omdat volgens hen het lichaam aan Allah toebehoort en daarom niet geschonden mag worden. Binnen verschillende moslimgemeenschappen bestaat er ook onzekerheid over een aantal zaken in verband met orgaandonatie, zoals wat hersendood is. Hierdoor kan het zijn dat men toch beslist om niet over te gaan tot orgaandonatie.
Hoe denkt het jodendom over orgaandonatie? Voor joden is het leven heilig. Het redden van iemands leven door zelf een orgaan te schenken is een grote deugd. Orgaandonatie bij leven levert geen problemen op, maar bij orgaandonatie na het overlijden zorgt de religie in sommige gevallen voor problemen. In de Thora staat namelijk dat het lichaam dient begraven te worden in zijn geheel. In het jodendom primeren twee stromingen, de orthodoxe en de liberale. Beiden denken ze anders over orgaandonatie. De liberale stroming vindt de zorg voor een levend persoon belangrijker dan het begraven van het onaangetaste dode lichaam. De orthodoxe stroming stelt dat het lichaam geschapen is naar Gods beeld en gelijkenis en verwacht dan ook dat het lichaam na de dood ongeschonden blijft. Naast deze elementen speelt ook de vraag naar wanneer iemand dood is een rol. Volgens de Halacha (goddelijke en rabbijnse wetgeving die gefundeerd is in de Thora) is hersendood geen voldoende voorwaarde; omdat het hart nog klopt; wordt de persoon nog steeds als levend aanschouwd.
Hoe denken Jehova’s getuigen over orgaandonatie? De bijbel heeft geen neergeschreven regels omtrent orgaandonatie. Een getuige van Jehova kan deze beslissing zelf nemen of, indien hij het zelf niet meer kan, de keuze aan zijn nabestaanden overlaten. Het is hen ook toegestaan om een orgaan te aanvaarden. De enige verplichte voorwaarde is dat het volledige orgaan gereinigd wordt om er zeker van te zijn dat er geen bloed van de donor in het lichaam van de acceptor terechtkomt.
Hoe denkt het vrijzinnig-humanisme over orgaandonatie? Voor een vrijzinnig-humanist speelt vrije keuze een belangrijke rol. Omdat men niet gelooft in een leven na de dood en het lichaam na het sterven dus geen nut meer heeft, staat men positief tegenover orgaandonatie. De humanistische waarden rechtvaardigheid en solidariteit onderbouwen deze stelling.
Lespakket orgaandonatie
23
Beantwoord nu de onderstaande vragen
1. Zijn er in ons land religies die orgaandonatie volledig afwijzen? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
2. Wat houdt het principe ‘nood-breekt-wet’ in? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................... 3. Wat vind jij het belangrijkste? Een ziek persoon kunnen helpen, of je lichaam intact houden na de dood? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
4. Bij welke godsdienst/visie sluit jouw mening het beste aan? ………………………………………………………………………………………………………………………………….………………………… …………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………… …................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................
Lespakket orgaandonatie
24
Puzzel
Los onderstaande puzzel op aan de hand van de vragen op de volgende pagina. Als je de veertien vragen hebt opgelost, verschijnt er een nieuw woord. T!p: je vindt alle oplossingen terug in het infoboekje.
Lespakket orgaandonatie
25
Kennisvragen
1.
Eerste vrouw ter wereld die een gezichtstransplantatie heeft ondergaan.
2.
Het transplanteren van dierlijke organen bij mensen.
3.
Amerikaans chirurg die de eerste succesvolle orgaantransplantatie uitvoerde.
4.
Welk woord past niet in de rij? Maag – dunne darm – alvleesklier – hart – nieren.
5.
De overbrenging van een orgaan in een ander lichaam.
6.
Kaartje waarop je kenbaar maakt hoe jij over orgaandonatie denkt. Je bewaart het bij je identiteitskaart.
7.
Naam van de chirurg die in 1967 als eerste een geslaagde harttransplantatie uitvoerde.
8.
Cellen waarmee men in de toekomst misschien organen zal kunnen kweken.
9.
Voorste deel van het oog dat verantwoordelijk is voor ons gezichtsvermogen. Kan ook getransplanteerd worden.
10. Fatale vorm van hersenbeschadiging die onomkeerbaar is. 11. Soort kunstnier die afvalstoffen uit het bloed filtert. 12. Overkoepelende organisatie die ervoor zorgt dat elk orgaan dat geschonken wordt bij de meest geschikte persoon terechtkomt. 13. Verkoop van organen. Dit is verboden in België. 14. Ander woord voor artificiële organen.
Lespakket orgaandonatie
26
Vul in
Volgende organen en weefsels kunnen worden getransplanteerd. Schrijf onderstaande termen bij het juiste orgaan of weefsel
Organen: Alvleesklier - Nieren - Longen - Hart - Botweefsel - Lever Dunne darm Weefsels: Hartkleppen - Aderen - Hoornvlies - Ligamenten - Huid - Pezen Botweefsel
Lespakket orgaandonatie
27
Jouw mening
De Maakbare Mens vzw organiseerde een campagne over orgaandonatie. Bedoeling is om Vlaanderen aan het praten te krijgen over orgaandonatie. Hieronder zie je het campagnebeeld:
Lespakket orgaandonatie
28
Wat vind jij van het campagnebeeld? Geef punten voor de volgende eigenschappen: (5= helemaal akkoord, 1= helemaal niet) Duidelijk Nuttig Doeltreffend Geschikt Informatief Opvallend Sympathiek Origineel Aansporend Mooi
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Opmerkingen: …………………………………………………………………………………………..……………..………………………… …………………………………………………………………............................................................................................... Heb je zelf ideeën voor een campagne rond orgaandonatie? Teken of schrijf ze dan hier uit en stel ze voor aan de rest van je klas. De medewerkers van De Maakbare Mens vzw zijn benieuwd, dus je doet ons een groot plezier als je ons je voorstel mailt via info@demaakbaremens.org! …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ...................................................................................................................................................................
T!p Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten en de thema’s van De Maakbare Mens vzw? Abonneer je dan nu gratis op onze maandelijkse nieuwsbrief via info@demaakbaremens.org.
Lespakket orgaandonatie
29
Stellingenspel: voor of tegen
Lees de stellingen. Omcirkel telkens ‘akkoord’ of ‘niet akkoord’. Nadien volgt een klasgesprek.
1. Ik heb al eens met vrienden of familie over orgaandonatie gepraat.
Akkoord
Niet akkoord
2. Ik wil niet dat er na mijn overlijden in mijn lichaam wordt gesneden.
Akkoord
Niet akkoord
3. Iemand die een orgaan of weefsel nodig heeft, wil ik graag helpen. Na mijn overlijden heb ik er zelf toch niets meer aan.
Akkoord
Niet akkoord
4. Als later mijn partner of kindje zou overlijden, geef ik toestemming om de organen te laten wegnemen.
Akkoord
Niet akkoord
5. Om religieuze redenen ben ik tegen orgaandonatie.
Akkoord
Niet akkoord
6. Mensen die zelf geen donor willen zijn, moeten onderaan de wachtlijst terecht komen als ze zelf een orgaan nodig hebben.
Akkoord
Niet akkoord
7. Ik denk dat wetenschappers in de toekomst aan hoog tempo organen zullen kweken, zodat iedereen die een orgaan nodig heeft er één zal krijgen.
Akkoord
Niet akkoord
8. Orgaandonatie is een mooie, altruïstische daad.
Akkoord
Niet akkoord
9. Mensen met een ongezonde levensstijl verdienen het niet om een donororgaan te krijgen.
Akkoord
Lespakket orgaandonatie
Niet akkoord
30
Antwoorden Doe de test 1. a 2. a 3. b (Dit is geen objectieve vraag. De duiding is echter belangrijker dan de vraag) 4. a 5. a (Dit is geen objectieve vraag. De duiding is echter belangrijker dan de vraag) 6. b 7. b 8. b 9. a 10. b Getuigenis ‘Andy wacht op een donornier’ 2. Sommige mensen staan twee jaar op de wachtlijst voor een donornier, anderen zelfs vier jaar. Getuigenis ‘Arslan kreeg als eerste in België een drievoudige transplantatie’ 3. De meerderheid binnen de islamitische gemeenschap is voor orgaandonatie. Islamitische geleerden hebben geruime tijd over dit onderwerp gediscussieerd en kwamen tot de conclusie dat het doneren van organen is toegestaan in de islam, ook aan niet-moslims. Orgaandonatie is toelaatbaar als de regel ‘nood breekt wet’ en het principe van naastenliefde van toepassing zijn. Het wordt niet gezien als verminking van het lichaam, maar als het vrijwillig afstaan van een orgaan om een andere persoon te helpen als het gaat over leven of dood. Een ander argument pro het doneren van organen wordt belichaamd door het begrip ‘maslaha’. Dit zegt dat elke daad acceptabel en aanbevolen is als ze een bijdrage kan leveren aan het maatschappelijk belang. Het doneren van een orgaan kan op die manier leiden tot een betere maatschappij, tot betere sociale verhoudingen en tot een betere mensheid. Getuigenis ‘Het leven van een transplantatiecoördinator’ 1. Een transplantatiecoördinator coördineert de hele transplantatieprocedure. Hij/zij verzorgt de contacten tussen alle partijen die bij de donorprocedure betrokken zijn. Hij/zij verwittigt Eurotransplant als er zich een donororgaan aandient. Hij/zij coördineert het team dat het orgaan bij de donor wegneemt. Hij/zij coördineert het team dat zich klaarmaakt voor de transplantatie. Hij/zij bereidt de patiënt voor. Hij/zij zorgt ervoor dat de toegewezen organen naar de ziekenhuizen worden vervoerd. 2. Hoe langer wordt gewacht om een orgaan bij de donor weg te nemen, hoe groter de kans dat de kwaliteit afneemt. Eens een orgaan verwijderd is, dan wordt de tijdsdruk nog groter. Een orgaan kan namelijk maar een beperkte tijd buiten het lichaam bewaard worden. Puzzel 1. Dinoire (Je vindt dit antwoord terug op p. 29 van het infoboekje) 2. Xenotransplantatie, p. 34 3. Murray, p. 15 4. Maag 5. Transplantatie, p. 1 6. Donorkaartje, p. 40 7. Barnard, p. 17 8. Stamcellen, p. 34 9. Hoornvlies, p. 15 10. Hersendood, p. 26 11. Dialysemachine, p. 5 12. Eurotransplant, p. 18 13. Orgaanhandel, p. 21 14. Kunstorganen De term die verschijnt is ‘De Maakbare Mens’ Vul in
organen: Longen, Hart, Lever, Nieren, Alvleesklier, Dunne darm Weefsels: Hoornvlies, Huid, Hartkleppen, Botweefsel, Pezen, Aderen, Ligamenten
Lespakket orgaandonatie
31
Colofon Dit lespakket werd samengesteld door de medewerkers van De Maakbare Mens vzw. Met dank aan Bruno Desschans, transplantatiecoördinator UZ Leuven, voor de expertise en Thierry Vervoort, leraar zedenleer, voor de nuttige tips. Met de steun van de Vlaamse Gemeenschap. Auteurs: Naleeswerk: Ontwerp: Lay-out:
Eline Comer, Laure Demarré, Liesbet Lauwereys en Marjan Joris, educatieve medewerkers De Maakbare Mens vzw Aeneas De Baets en Lieve De Peuter Fé.soul communication en research Nikki Juten, De Maakbare Mens vzw
Copyright De Maakbare Mens vzw ©2006 Herziene druk 2014
Contact De Maakbare Mens vzw Lange Leemstraat 57 2018 Antwerpen 03 205 73 10 info@demaakbaremens.org www.demaakbaremens.org
Wettelijk depot D/2009/4923/01
Lespakket orgaandonatie
32