13/06/2016 Taalexpo Oldehoofsterkerkhof Leeuwarden Provinsje Fryslan Ontwerptoelichting
L Â N FA N TA A L
Situatie 1:500
L Â N FA N TA A L
Het in de Friese taal markante DAKJE maakt het Lân fan Taal. dakje is de ruggegraat van de Taalexpo zowel symbolisch als functioneel en constructief. dakje is verleidend, innovatief, humoristisch en intelligent, prikkelt en nodigt uit. De Taalexpo biedt een riant uitzicht op de Oldehove. Een groot balkon, tevens tribune, tevens trap, verbindt de Taalexpo met het plein. Een lekkere hangplek, goed op de zon, zien en gezien worden. Boven het balkon wapperen Europese vlaggen en vaandels met teksten in alle minderheidstalen. Oprolbare zeilen bieden beschutting op de momenten dat daar behoefte aan is. dakje biedt centraal een uitnodigende route naar de daktuin waarvandaan het uitzicht zo mogelijk nóg imposanter is. Zicht op de Prinsentuin en het daklandschap van de historische binnenstad van een hoogte die nergens anders in de stad geboden wordt. De trap, openbaar toegankelijk, is deel van de Taalexpo, in deze ‘gehoorgang’ zijn de minderheidstalen te beluisteren. Of wordt het de interactieve ‘vertaalmachine’ waar de passant inspreekt en de vertaling hoort. dakje verbindt de stad met de Prinsentuin én het Lân fan Taal. Een feestelijk gebouw op de meest prominente plek van Provinsje Fryslân.
HCL
TREASOAR
AFÛK
RYKSARCHYF
L Â N FA N TA A L
FRYSKE ACADEMY
De Taalexpo Vanuit de Kleine Kerkstraat is de entree van de Taalexpo direct zichtbaar. In het entreegebied op de begane grond bevindt zich de ontvangst en infobalie. Een open trap en een lift bieden toegang tot de erboven gelegen expo. De 1e verdieping is volledig vrij in te delen. Voor zowel de verdere ontwikkeling van de ‘taalexperience’ voor 2018 als de inrichting voor de jaren daarna zijn de mogelijkheden onbeperkt. De gevels aan het Oldehoofsterkerkhof en de beide kopgevels zijn voorzien van glas tot 2½ meter hoogte. Flexibiliteit en multifunctioneel gebruik in de toekomst blijft daardoor gewaarborgd. De vrije hoogte van deze verdieping is riant (4½ meter) zodat de gevels en de wanden rondom te gebruiken zijn voor presentatie en projectie. Vanzelfsprekend kunnen de glaspuien aan de binnenzijde verduistert worden als dat voor het gebruik nodig is. De bezoeker verlaat de Taalexpo via de trappen in de kern of via de lift en gaat naar de daktún. De daktún biedt behalve het spectaculaire uitzicht nog meer mogelijkheden. Behalve het kunnen beleven van taal zijn hier ook mogelijkheden de geschiedenis van Leeuwarden beleefbaar te maken. De bezoeker bevindt zich hier op historische grond, boven op één van de drie terpen waarop Leeuwarden is ontstaan en áán de rand van de Middelsee, de zeearm die zich, tot circa de 15e eeuw, uitstrekte van Bolsward tot aan de Waddenzee. Historisch interessant is ook de monumentale Prinsentuin, het stadspark waarvan de geschiedenis teruggaat tot in de 17e eeuw toen begonnen werd met de aanleg van de Prinsentuin op het bolwerk van Leeuwarden. De historie van stad, provincie en land raken elkaar hier en gaan hier gepresenteerd worden.
Meer dan alleen Taalexpo Conform de wensen faciliteert dit gebouw ook de vele evenementen die op het Oldehoofsterkerkhof georganiseerd worden. • Er zijn ruime en logistiek slimme sanitaire voorzieningen. Deze bevinden zich op de begane grond en zijn ook bereikbaar tijdens de evenementen waar de bezoekers voor moeten betalen. De toiletten zijn bovendien bereikbaar vanuit de taalexpo. Een slimme indeling maakt het mogelijk de toiletgroep te compartimenteren en zodoende een gedeelte afgesloten te houden;
• Er is een regiekamer waarvandaan evenementen op het Oldehoofsterkerkhof geregisseerd kunnen worden. Tevens is dit de ruimte voor ‘showcontrol’, de installaties voor de taalexpo, de projecties op de Oldehove, de tribuneoverkapping en de vaandels; De techniek ruimten zijn groot. • De tribune biedt ruime zitgelegenheid voor de formele en informele momenten. In de tribune bevinden zich meerdere terrassen waardoor de gebruiksmogelijkheden veel ruimer zijn. Als elders al benoemd is de tribune overdekt met oprolbare zeilen voor de momenten dat daar behoefte aan is. De zeilen wateren af op de daktuin en vullen de waterbuffer. De gemeente Leeuwarden wil iedere kans benutten om de inrichting van het Oldehoofsterkerkhof verder te verbeteren. Die kansen zijn er. • In ons ontwerp is een nieuwe voetgangerstoegang tot de parkeergarage geïntegreerd. Deze sluit aan op het Heer Ivostraatje. Daarmee kan het bestaande gebouwtje aan de zuidoostzijde van het plein komen te vervallen en behoort een hinderlijk obstakel op het Oldehoofsterkerkhof tot het verleden; • Voorgesteld wordt ook de voetgangerstoegang aan de noordoostzijde te verplaatsen. Idealiter komt dit stijgpunt dan uit aan de overzijde van de Boterhoek in de overdekte buitenruimte van Afúk. Prettig voor bezoekers en personeel van de Prinsentuin en de instituten aan de noordzijde van de Boterhoek - Groeneweg. • Op de hoek van de Groeneweg en het Heer Ivostraatje is een multifunctionele – commerciële ruimte. Goed zichtbaar vanaf de Groeneweg en vanuit de Prinsentuin en een mooie aanvulling op en versterking van de bedrijven aan de oostzijde van deze toegangsweg tot de oude binnenstad. Deze ruimte kan als commerciële ruimte verhuurd worden en levert direct inkomsten op.
Het slechten van barrières, Boterhoek en Groeneweg Stedenbouwkundige inpassing De Taalexpo staat niet op zichzelf. De omliggende instituten Tresoar, Ryksarchyf, Afûk, HCL, Fryske Akademy zijn de participanten en zorgen ook na 2018 voor de programmering. In de Prinsentuin worden in het kader van Kulturele Haadstêd 2018 tijdelijke paviljoens gerealiseerd. De Boterhoek en Groeneweg zijn hinderlijke en storende
barrières. Voor zowel de Taalexpo en de stad Leeuwarden in het algemeen is het van belang deze te slechten. Als elders al toegelicht worden 2 toegangsgebouwen van de parkeergarage verplaatst. Eén wordt geïntegreerd in de nieuwbouw. De andere, de noordoostelijke opgang kan in de overdekte buitenruimte van Afûk gerealiseerd worden. Voor de bezoekers en personeel van de Prinsentuin en de betrokken instituten ideaal. De Groeneweg vormt een onmisbare schakel in de verkeersstructuur van de stad, het is een illusie te denken dat deze afgesloten kan worden. Aanpassingen zijn echter weldegelijk mogelijk. Voorgesteld wordt om de volledige lengte vanaf de rotonde op de Westerplantage (vanaf Auke Rauwerda) tot aan de rotonde bij het Stedelijk Gymnasium als één project te beschouwen. Herstel van het bolwerk als ruimtelijke entiteit. Het motto is dat het gemotoriseerde verkeer te gast is in de Prinsentuin. Alleen dan wordt de gewenste verbinding gerealiseerd.
De volgende aanpassingen worden voorgesteld: • Het vergroten van de Prinsentuin; maximaal versmallen van de rijbaan voor gemotoriseerd verkeer, daarmee maximaal verbreden van de groen- en grasstroken. Het opheffen van zo veel mogelijk parkeerplaatsen. Als uitgangspunten te nemen de aanpassingen van de Westerplantage zoals die enige jaren geleden is uitgevoerd. Een groenplan dat gebaseerd is op de gerestaureerde Prinsentuin. Dus géén identieke ‘laanbomen’ maar diverse boomsoorten en niet op een rij, maar in ‘ontspannen clusters’. Het overtuigend ‘aanhaken’ van de bestaande binnentuinen – groengebieden zoals het Jacobijnerkerkhof, de tuinen van het Sint Anthony Gasthuis, de tuinen van de Fryske Akademy en het Princessehof. De binnentuin van het stadskantoor zou toegankelijk gemaakt moeten worden en de boomclusters aan de voet van de Oldehove verder versterken; • Het gedeelte langs het Oldehoofsterkerkhof tot en met de nieuwe entree van de Fryske Akademy inrichten als zogenaamd shared space gebied. Als voorbeeld te nemen het Mata Hariplein bij Stadsschouwburg De Harmonie. De afgesloten ruimte tussen Tresoar en Afûk wordt geopend en de parkeerplaatsen daar komen te vervallen;
• Materialisatie en detaillering van bestratingsmateriaal vanaf Auke Rauwerda tot aan het Stedelijk Gymnasium conform de Westerplantage en het Ruiterskwartier. Uniformiteit aanbrengen in het al straatmeubilair Het vervangen van de bestaande straatverlichting. Vanaf het begin van de Westerplantage tot aan het Stedelijk Gymnasium zijn op dit moment 4 verschillende ‘modellen’ te zien. Voorgesteld wordt de straatverlichting toe te passen conform de verlichting die op het eerste deel van de Westerplantage enige jaren geleden is geplaatst. n.b. De alternatieve straatverlichting ter hoogte van het Oldehoofsterkerkhof handhaven, dat versterkt het plein; De voorgestelde aanpassingen herstellen het bolwerk als entiteit waarmee de verbinding tussen stad en gracht is gerealiseerd.
Duurzaamheid Provinsje Fryslân spreekt zich uit een voorbeeldfunctie te bekleden in het maatschappelijk verkeer. Provinsje Fryslân streeft naar 100% duurzaam inkopen. Eén en ander geformuleerd in ‘De boppeslach fan ús jild’ van november 2015. Voor het vastleggen van deze ambitie met betrekking tot bouwen wordt gebruik gemaakt van GPR Gebouw *). Het is een methode waar middels rapprotcijfers (van 1 tot 10) de duurzaamheidsprestaties van een gebouw inzichtelijk worden gemaakt. Provinsje Fryslân streeft naar een zo hoog mogelijke score. De duurzaamheid wordt aan de hand van 5 thema’s gewaardeerd: energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. 01. Energie Lân fan Taal wordt een “all electric” gebouw; géén gasaansluiting en alle elektriciteit wordt met PV panelen geproduceerd. Warmte en koeling wordt middels een WKO-systeem (warmte-koudeopslag) in combinatie met een warmtepomp geproduceerd. Het energieverbruik wordt geminimaliseerd door toepassing van LED verlichting en zeer zuinige en efficiënte installaties, ‘warmte terug win systemen’;
02. Milieu Een substantieel deel van het gevraagde vloeroppervlak is bestemd als sanitaire voorziening, hetgeen kansen biedt. We gaan de urine gebruiken om het tekort én het overschot aan fosfaat te verminderen. Een korte toelichting: Wereldwijd stevenen we af op een tekort aan fosfaten. Daarentegen hebben waterzuiveringsbedrijven te kampen met een overvloed aan fosfaat, waarvan ze moeten vermijden dat dit in het oppervlaktewater terecht komt. Fosfaat in afvalwater is voor meer dan 85% afkomstig uit urine. In het gebouw worden ‘waterloze’ urinoirs’ en ‘zeer waterzuinige toiletten’ geïnstalleerd. Door de inbouw van een fosfaat terugwinningsinstallatie wordt de urine verwerkt tot struviet. Deze struviet kan worden gebruikt als meststof in de Prinsentuin. n.b. Referentieprojecten zijn gerealiseerd **) door de Rijksgebouwendienst in Den Haag en bij Wetsus in Leeuwarden. Verder wordt voorgesteld de hydrowashers, ontwikkeld door de Leeuwarder natuurkundig ingenieur Jan Melein, te installeren. Een energiezuinig systeem dat weinig water gebruikt waarmee handen met een vooruitstrevende techniek zowel gereinigd als gedroogd worden. Door het bovenstaande te realiseren weten we lokaal energieketens, mineralenketens en waterketens te sluiten. The circle of life op het Oldehoofsterkerkhof; Het dak wordt aan 3 zijden van beplanting voorzien en de gevel aan het Heer Ivostraatje wordt als groene gevel uitgevoerd. Beplanting neemt CO2 op, filter stof uit de lucht en beperkt de belasting van het rioleringssysteem. Op het dak en tussen begane grondvloer en de dakconstructie van de parkeergarage zijn regenwaterreservoirs voor dak- en gevelbegroeiing en spoeling van de WC’s. Vanzelfsprekend zal de keuze voor bouwmaterialen zorgvuldig afgewogen worden waarbij duurzaamheid in de breedste zin van het woord uitgangspunt is;
04. Gebruikskwaliteit De Prinsentuin is een geliefde omgeving bij ‘joggers’. Een mooie groene omgeving met lichte hoogteverschillen. DAKJE biedt een mooie mogelijkheid het rondje Prinsentuin uit te breiden met een flinke ‘klim’, schaars goed in het platte Fryslân. Niet alleen een extra ‘gebruikskwaliteit’ maar ook goed voor de gezondheid, als benoemd in het bovenstaande thema. Lân fan Taal wordt gebruikt voor een brede doelgroep, oud en jong gaat zich hier ‘verdiepen en vermaken’, rust en rumoer. Het gebruik is niet éénduidig. Vanzelfsprekend is het gehele gebouw goed toegankelijk (lift) en functioneel. Het gebouw integreert de nieuwe toegang tot de parkeergarage. Multifunctioneel gebruik daarnaast door de commerciële ruimte op de noordoostelijke hoek. Ook sociale veiligheid is één van de aandachtspunten. Lân fan Taal stimuleert een intensiever gebruik van het Oldehoofsterkerkhof. De tribune maakt een openbare plek waar het goed toeven is, zien en gezien worden;
03. Gezondheid Het grootste deel van onze tijd brengt het grootste deel van de bevolking in gebouwen door. Een gezond binnenmilieu is zodoende van belang. Vanzelfsprekend worden alle maatregelen genomen de kwaliteit van het binnenklimaat te optimaliseren;
Opdrachtgever: Provinsje Fryslân Concept, stedenbouw en architectuur: De Mannen van Schuim BV Borren Staalenhoef Architecten BV Duurzaamheid: Ekwadraat BV
05. Toekomstwaarde Het constructieve schema van het plan sluit precies aan op de kolommenstructuur van de parkeergarage. Begane grond en verdieping zijn daarmee vrij indeelbaar. In de gevels zorgen grote glasoppervlakken voor vele indelingsmogelijkheden. De centrale trap biedt de nodige nooduitgangen die onafhankelijk van de indeling altijd bereikbaar zijn. *) GPR, staat voor Gemeentelijke Praktijk Richtlijn, zie www.gprgebouw.nl **) DeSah BV, een spin off van Wetsus te Leeuwarden
13 juni 2016
Doorsnede 1:200
Doorsnede 1:200
Perspectief Taal Expo
Entree Prinsetuin
Interieur Taal Expo
Entree stadskant
commerciele ruimte 720 minus P
in- / uitgang garage 360 minus P
techniek Peil=0
techniek
Peil=0
sanitairgroep Peil=0
Peil=0
entreegebied taalexpo
Beganegrond 1:100
taalexperience
3.600+P
3.600+P
trap naar showcontrol en regie 6.500+P inforuimte
Eerste verdieping 1:100
Dakverdieping: 1:250
Parkeergarage: niet op schaal
Zuidgevel 1:200
Noordgevel 1:200
Oostegevel 1:100
L Ă‚ N FA N TA A L
COLOFON Borren Staalenhoef Architecten BV bna
De Mannen van Schuim BV
Jacob Borren, Andre Staalenhoef
Rico Zweers, Niels de Vries Humel
Europaplein 30
Anne Berkers, Jorg de Vries Humel
8916 HH Leeuwarden
Burgemeester van Karnebeeklaan 6
058 216 83 44
2585 BB Den Haag
bsa@borrenstaalenhoef.nl
070-219 0110 info@demannenvanschuim.nl
Disclaimer Ons ontwerp is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid gemaakt, echter zijn fouten niet te voorkomen. Op alle aan u verstrekte gegevens is het recht van copyright verbonden. Niets van deze gegevens mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt op enige wijze, hetzij elektronische, mechanische, fotokopieĂŤn, opnamen of andere, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. De getoonde referentiebeelden zijn indicatief en gelden als referentie en mogen niet gepubliceerd worden. Getoond ontwerp is indicatief en dient nader te worden uitgewerkt. Aan deze projectbrochure kunnen geen rechten worden ontleend.
STRUCTUURONTWERP V.1.0 - 13 juni 2016