Competenties voor DO Sessie 1.2 Inspiratiefestival ‘Opleidingen duurzaam vernieuwen’
8 december 2015
Kortfilmpje ‘competenties voor DO’ Vijf generieke competenties (Wiek et al. 2011) Normative competence Anticipatory competence Strategic competence Interpersonal competence Systems thinking competence
Link naar filmpje op harde schijf
Competenties voor Duurzame Ontwikkeling doorlichten, vertalen en operationaliseren in opleidingen
Wim Lambrechts Ecocampus Inspiratiefestival – VUB – 8 december 2015
Overzicht presentatie 1. Inleiding 2. Generieke competenties voor DO
3. Doorlichten van competenties (1): de competentiematrix 4. Doorlichten van competenties (2): AISHE 2.0 5. Vertalen: disciplinaire competenties op maat van een opleiding 6. Operationaliseren van competenties 7. Link met curriculum Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
1. Inleiding • Competentiegericht en competentiegebaseerd onderwijs • De theorie: holistische benadering van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes. • Gevolgen voor leren: leerproces is niet meer louter ‘kennisoverdracht’ • Gevolgen voor toetsing: kan niet meer gebaseerd zijn op 1 testmoment
• De praktijk: mengeling van ‘nieuwe’ competentiebegrip met ‘oude’ vakkensysteem • Gevolgen hiervan … ? Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
2. Generieke Competenties voor Duurzame Ontwikkeling • Verschillende sets en modellen, enkele voorbeelden: • Wiek et al. (2011) • Rieckmann (2012) • Roorda (2011)
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Wiek et al. (2011)
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Wiek et al. (2011)
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Rieckmann (2012) • • • • • • • • • • • •
Competency for systemic thinking and handling of complexity Competency for anticipatory thinking Competency for critical thinking Competency for acting fairly and ecologically Competency for cooperation in (heterogeneous) groups Competency for participation Competency for empathy and change of perspective Competency for interdisciplinary work Competency for communication and use of media Competency for planning and realising innovative projects Competency for evaluation Competency for ambiguity and frustration tolerance Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Roorda (2011) • VESTIA + D
3. Doorlichting van competenties (1): de competentiematrix • Doel: nagaan welke (generieke) competenties reeds aanwezig zijn in de opleidingen (e.g. competentiematrix) • Binnen UCLL (KHLeuven): op basis van Roorda’s set van generieke competenties
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
3. Doorlichting
3. Doorlichting • Resultaten: • Expliciet >< impliciet • Gefocused >< Gefragmenteerd • Systeemdenken en toekomstdenkten nagenoeg afwezig
3. Doorlichting â&#x20AC;˘ IntegratiestrategieĂŤn (Lambrechts et al., 2009, p. 65):
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
4. Doorlichting van competenties (2): AISHE 2.0 â&#x20AC;˘ Assessment Instrument for Sustainability in Higher Education
5. Disciplinaire vertaalslag op maat van een opleiding • Doel: generieke competenties concretiseren voor een individuele opleiding • Wat betekent systeemdenken voor de opleiding? • Wat betekent toekomstdenken voor de opleiding? • Enz. Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
5. Disciplinaire vertaalslag op maat van een opleiding • Voorbeeld: Marketing opleidingen (De Cort & Lambrechts, 2014) • Systeemdenken, e.g.: “De student kan de ketenimpact van een product of merk inschatten, met inbegrip van leveranciers, distributie, gebruikers en retourstromen” • Toekomstdenken, e.g.: “De student kan toekomstgericht denken in termen van shared value, waardecreatie, klantinzicht en maatschappelijke verantwoordelijkheid, en dus niet enkel op korte termijn en in economische of financiële termen” Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
5. Disciplinaire vertaalslag op maat van een opleiding • Voorbeeld: Marketing opleidingen • Normatieve competentie, e.g.: “de student kan een product of merk vanuit ethisch perspectief kritisch evalueren, en kan aanbevelingen maken voor een ethisch verantwoorde aanpak” • Strategische competentie, e.g.: “de student kan strategische beslissingen verwoorden/nemen opdat een product of merk bijdraagt aan de duurzaamheidstransitie, ook wanneer dit niet meteen op korte termijn of vanuit economisch/financieel oogpunt aangewezen lijkt” Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
5. Disciplinaire vertaalslag op maat van een opleiding • Voorbeeld: Marketing opleidingen • Interpersoonlijke competentie, e.g.: “de student kan interdisciplinair samenwerken en staat daarbij open voor de informatie die hij/zij vanuit andere disciplines krijgt, ook wanneer deze informatie haaks staat op die van de eigen discipline”
• Van competentie naar curriculum: methodieken en werkvormen • Interactief en participatief • Actiegericht • Onderzoeksmatig Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
6. Operationaliseren van competenties â&#x20AC;˘ Een generiek model: (Lambrechts et al., 2009, p. 59)
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
6. Operationaliseren van competenties • Voorbeeld Wiek et al. (2016): • Definiëren Concepten Methoden • Operationaliseren Leerresultaten op 3 niveaus
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
6. Operationaliseren van competenties • Wiek et al. (2016), voorbeeld systeemdenken: • Definition • Selected Concepts, e.g.: systems and problem ontologies, cause-effect chains, tipping points, resilience, etc. • Selected Methods, e.g.: qualitative system analysis, quantitative modelling, causal problem analysis, etc.
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
6. Operationaliseren van competenties â&#x20AC;˘ Wiek et al. (2016) voorbeeld systeemdenken:
7. Link met curriculum • Doel: nagaan waar duurzame ontwikkeling in het curriculum zit. • Voorbeeld van een methode: curriculumscan doorlichten van handboeken, studiewijzers, ECTS fiches, enz. • Waarom van belang? Omdat competentieprofiel weergeeft wat er idealiter in het curriculum zit, maar niet noodzakelijk een weerspiegeling ervan is (kan in beide richtingen werken)
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Meer informatie • Over generieke competenties: • Rieckmann, M. (2012), “Future-oriented higher education: Which key competencies should be fostered through university teaching and learning?”, Futures, Vol. 44 No. 2, pp. 127-135. • Roorda, N. (2010), “Sailing on the winds of change. The Odyssey to sustainability of the universities of applied Sciences in the Netherlands”, PhD thesis, Maastricht University. • Wiek, A., Withycombe, L. and Redman, C.L. (2011), “Key competencies in sustainability: a reference framework for academic program development”, Sustainability Science, Vol. 6, pp. 203-218. Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Meer informatie • Over doorlichting van competenties: • Lambrechts, W., Mulà, I., Ceulemans, K., Molderez, I. and Gaeremynck, V. (2013), “The integration of competences for sustainable development in higher education: an analysis of bachelor programs in management”, Journal of Cleaner Production, Vol. 48, pp. 65-73. • Lambrechts, W., Mulà, I. and Van den Haute, H. (2010), “The Integration of Sustainability in Competence Based Higher Education. Using Competences as a Starting Point to Achieve Sustainable Higher Education”, proceedings of the 6th Conference Environmental Management for Sustainable Universities (EMSU), 25-29 October, Delft, The Netherlands, available at: http://repository.tudelft.nl/conferencepapers/ Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Meer informatie • Over toepassing van AISHE: • Lambrechts, W. (2015), “The contribution of sustainability assessment to policy development in higher education”, Assessment and Evaluation in Higher Education, Vol. 40 No. 6, pp. 801-816. • Lambrechts, W. and Ceulemans, K. (2013), “Sustainability Assessment in Higher Education: Evaluating the Use of the Auditing Instrument for Sustainability in Higher Education (AISHE) in Belgium”, in: Caeiro, S.; Leal Filho, W.; Jabbour, C.; Azeiteiro, U. (Eds.). Sustainability Assessment Tools in Higher Education Institutions. Mapping Trends and Good Practice Around the World, Springer, pp. 157-174. Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Meer informatie • Over vertalen van competenties: • Project ECOCAMPUS (2014). Leidraad Duurzame Ontwikkeling als kompas bij de opmaak van leerresultaten. Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Brussel. • De Cort, A. and Lambrechts, W. (2014). Duurzaam aan de slag in uw lessen met de MARKEDO-toolkit. Educatie voor duurzame ontwikkeling binnen de opleiding bedrijfsmanagement/marketing. University Colleges LeuvenLimburg (UCLL), Leuven.
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Meer informatie • Over operationaliseren van competenties: • Wiek, A. et al. (2016). “Operationalising competencies in higher education for sustainable development”. In: Barth, M., Michelsen, G., Rieckmann, M., & Thomas, I. (Eds.) (2016). Routledge Handbook of Higher Education for Sustainable Development. Routledge, pp. 241-260. • Lambrechts, W., Van den Haute, H. en Vanhoren, I. (2009). Duurzaam hoger onderwijs. Appel voor verantwoord onderrichten, onderzoeken en ondernemen. LannooCampus, Leuven.
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Meer informatie Save the date!
Dinsdag 24 mei 2016: Studiedag ‘Duurzaam Hoger Onderwijs’ ‘call for cases’ (meer info: wim.lambrechts@ucll.be) Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel
Bedankt voor uw aandacht!
Wim Lambrechts www.sustainablehighereducation.com
Lambrechts, W. Competenties voor DO. Ecocampus Inspiratiefestival, 8 december 2015, Brussel